90بهار ، یک، شماره سیزدهممحیط زیست ، دوره تکنولوژیعلوم و

و ارایه SWOTارزیابی و تحلیل وضعیت پارک های شهری با استفاده از ابزار )شهریور شهر سمنان 8مطالعه موردی پارک ( مدل مناسب

* 1اکرم الملوک الهیجانیان

Lahijanian@hotmail.com 2 شادی شیعه بیکی

1/5/86:تاریخ پذیرش 5/4/86:تاریخ دریافت

چكيده از ایـن . تاسـ ی ـــ فضای سبز شهری یکی ازعناصر ساختار شهری است که جزء فضاهای باز شهری به شمار می آید و دارای پوشش گیاه

ها می توان به عنوان الیه های تنفسی سیستم شهری نام برد که دارای عملکردهـای مختلفـی ماننـد زیباسـازی شـهر، تعـدیل کننـده فضا .شرایط محیطی و محل گذران اوقات فراغت می باشد

تفریحی و فرهنگی حـایز به عنوان مراکز این فضا در درجه اول از نظر مسایل زیست محیطی و در درجه دوم از نظر گذران ساعات فراغت بـا آن شناسـایی و وضـع موجـود شـهریور سـمنان 8در این تحقیق ابتدا نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهای پـارک .اهمیت است

آن هـم گـام بـا . شـده اسـت در خصوص عناصر طبیعی و مصنوع پارک تحلیل و الگوی مناسب پارک پیشـنهاد SWOTاستفاده از روش شـهری بـا نظـر سـنجی از طبیعت گـرد فراغتی و فضاهای سبز ویژه شهروندان و جذب –نیازهای فزاینده شهر سمنان به فضای تفریحی

.شده استکاربران بررسی ر نفـ 170و تعداد نمونه می باشد 1385اساس سر شماری سال بر نفر 126780کلیه شهروندان شهر سمنان به تعداد مطالعهجامعه مورد

دستیابی بـه معیارهـا و "تحقیق یعنی هر چهار فرضیه فرضیه در نظر گرفته شد 4تحقیق بخش از در انجام این .از این مجموعه بوده استتمهیـدات و تجهیـزات بـه کـارگیری "، "طراحی مناسب در پارک به ایجاد محیطی آرام بخش و مفرح ویژه شهروندان کمـک مـی نمایـد

شهری باعـث جـذب و پارک هایالگوهای زیبا سازی منظر و محیط در " ، "روندان و اکوتوریسم می انجامدمناسب در پارک به جذب شهدستیابی به محیط زیبا و سبز شهری باعث افزایش کیفی زندگی شـهروندان و سـالمت روانـی و جسـمانی و "، "افزایش کمی کاربران است .تایید شد وجود تفاوت معنی دار بین سواالت آزمون پیرسون و انجام ،صدیبا محاسبه فراوانی در ، "تبازدهی بیشتر در جامعه اس

.شهریورسمنان 8، پارک SWOTالگوی زیبا سازی منظر و محیط ، ارزیابی ،روش :واژه های کلیدی

.)مسئول مکاتبات(*و تحقیقات تهراناستادیار دانشکده محیط زیست و انرژی دانشگاه آزاد اسالمی ،واحد علوم -1 .کارشناس ارشد دانشکده محیط زیست و انرژی دانشگاه آزاد اسالمی ،واحد علوم و تحقیقات تهران -2

الهیجانیان و همکار 90بهار ط زیست، علوم و تکنولوژی محی 60

مقدمه

ــارک ــی 8پ ــاحت تقریب ــا مس ــمنان ب ــهریور س شهکتـار در تقـاطع خیابــان 5/4هکتـار و امکـان توسـعه تـا 3/7

د بــاهنر و خیابــان ســیلو و در نزدیکــی ایســتگاه راه آهــن شــهیایـن پـارک از ترکیـب طبیعـی درختـان ) . 1(واقع شده اسـت

خـاص در دل شـهر نبوه و قـدیمی سـاخته شـده کـه فضـایی ابــا توجــه بــه اســتفاده ســاکنان محلــی و . پدیــده آورده اســت

ارک و قابلیـت ایسـتگاه راه آهـن بـه طـور خـاص از پـ مسافران، پـارک مـورد توجـه عمـوم شـهروندان ی آسـان بـه آن دسترس

مـی تـوان علـت اتـالق ایـن پـارک بـا عنـوان ). 2(سمنان استــتفاده ــهری را، اس ــارک ش ــهر پ ــاط ش ــامی نق ــاربران از تم ک

ــارک، جــزء . دانســت ــن پ ــایای ــارک ه ــاس پ ــا مقی شــهری ب . منطقه ای می باشد

عناصر تشکیل دهنده پارکور بـه دوگـروه مصـنوع شـهری 8عناصر تشـکیل دهنـده پـارک

پـالن وضـع 3تـا 1هـای نقشـه . و طبیعی تقسـیم مـی شـوند

ــد ــی ده ــان م ــارک را نش ــای پ ــود و عملکرده ــرد .موج عملکــا توجــه بــه تحلیــل نظــر کــاربران بیشــترین ورزشــی پــارک بــاده روی و ــه پی ــت ک ــاص داده اس ــود اختص ــه خ ــزان را ب میمســیر هــای مناســب موجــود در کلیــه بخــش هــای پــارک از

ــآن ــد جمل ــی . ه ان ــایل ورزش ــود وس ــین وج ــین همچن ، زمخــدمات ورزشـی پـارک محســوب شـده کــه جملـه اسـکیت از

ــود اختصــــاص داده اســــت ــه خــ ــاربران را بــ ــه کــ توجــ مکـان هــای عملکردهـای تفریحـی پــارک را مـی تـوان بــه ).3(

پیــک نیــک تعبیــه شــده در نقــاط مختلــف در بــین فضــاهای زمـین . دانسـت سبز پارک بـه شـکل قطعـات دایـره ای بتنـی

ــا زی کــودک در نزدیــک ورودی شــرقی و در انتهــای مســیر بــ. اصــلی شــرقی مــی باشــد ــه ای یدر ضــلع غرب ــارک گلخان پ

ــرورش گیاهــان ــرای پ ــده کــه دارای محوطــه ای ب ــع گردی واق .ز این گلخانه تامین می شود است و گیاهان درون پارک ا

)4( سایت وضعیت موجود پارک - 1نقشه

61 ... ارزیابی و تحلیل وضعیت پارک های شهری

)5(نقشه هوایی و جانمایی پارک -2نقشه

)5(نقشه هوایی پارک -3نقشه

عناصر مصنوع ورودی های پارک

ــارک دارای - ــی با 5پ ــدورودی م ــا .ش ــن ورودی ه ایشــمال غــرب -، شــمال شــرقدر ضــلع هــای شــمال

.و جنوب غرب قرار دارند

ــه - ــدا ب در ورودی شــمال شــرق و شــمال غــرب ابترسـد و سـپس بـه یک بوفه و اتاقـک نگهبـانی مـی

ز کــه افــراد را بــه ســمت پلکــانی یــک محوطــه بــاجهــت ورود بــه قســمت هــای دیگــر پــارک هــدایت

.می کنددر ورودی شــرقی ابتــدا بــه زمــین اســکیت و زمــین -

بــازی بچــه هــا و از ســوی دیگــر بــه زمــین وســایل .و ورزش صبح گاه منتهی می شود بدن سازی

و همکار الهیجانیان 90بهار علوم و تکنولوژی محیط زیست، 62 ــه و م - ــک گلخان ــه ی ــدا ب ــی ابت ــل در ورودی غرب ح

از هـیچ کـدام مخصوص پـرورش گـل مـی رسـد و ورودی ها عنصـر تاکیـد کننـده و یـا دعـوت کننـده

.ای را در ذهن مخاطب ایجاد نمی کند

شبکه های ارتباطی پارک

مناســب از خیابــان هــای اصــلی و فرعــی و ســهولت - آرامــش و فضــای تــو مزایــا و تســهیالت، دسترســی،

ــاثیر مطلــوبی در در نحــوه اســتفاده تــو و جنگلــی تــل مهمـــی در جـــذب ــارک داشـــته و عامـ از پـ

شـکل پـارک مربـع .به پـارک شـده اسـت مراجعاناست و فرم هـای نـامنظم در طراحـی داخـل پـارک ــارک ــی از خصوصــیات پ ــتفاده از شــیب طبیع و اس

مسـیرهای داخلـی پارک،شـامل .به حساب مـی آیـد مســیرهای پیــاده بــوده کــه الگــوی ارگانیــک و غیــر

. دارندهندسی

مســیرهای % 15و ،هــا ســالم کــف پــوش % 75 -ــاده رو دارای ــوش پیـ ــف پـ ــب و کـ % 10نامناسـ

بـوده و خـاکی کـف پـوش مسیرهای پیاده رو فاقـد .می باشند

ــانی خــود وارد فضــایی - ــارک در قســمت می ــن پ ایــا ــه ش ــای شــده ک ــه مســاحت ه مل ســه اســتخر ب

مترمربــع مــی باشــد 174.7و 236.6، و 1515.9ولـی . مکـث زییـابی را ایجـاد کـرده اسـت که نقـاط ه بـــه کمبـــود آب در شـــهر ســـمنان ــــــبـــا توج

نمای غربی پارک

شرقی پارکنمای

ضلع شمالی پارک –نمای ورودی پارک

شهریور8پارک روبروی پارک–از پارک شهید رجایی ینمای

63 ... ارزیابی و تحلیل وضعیت پارک های شهری

ده ـهـا مشاهـ معموال خشـک هسـتند و آبـی در آن

نمی شود

ــه هــای درختــی چنــار، - در اطــراف ایــن مســیر گونــارون، ــاج، ن ـــداغداغ ک ـــان و زالـ ــم ـ ــه چش زالک ب

.می خوردــه - ــاز و بزرگــی ب در قســمت شــرق پارک،محوطــه ب

هکتــار وجــود دارد کــه متعلــق 2تقریبــی مســاحت ــارک را از ــارک مــی باشــد و امکــان توســعه پ ــه پ ب

.سمت شرق به جنوب فراهم می کند

بناهای پارک بوفه غذایی در قسمت شمال -

محوطه گلخانه و پرورش گیاه در قسمت غرب -

ایــن پــارک (ســرویس بهداشــتی در قســمت جنــوب -هکتــــار دارای دو 4دود ـی حــــــــــــبــــا مساحت

ه ســـرویس بهداشـــتی در یـــک ســـاختمان چشـــم .)واحد می باشد

رفاهی –مبلمان با کاربرد تفریحی ــا - ــت ه ــداد : نیمک ــارک تع ــرار 74در پ ــت ق نیمک

ــند و از دارد کـــه دارای شـــکل واحـــد نمـــی باشـــوردار ــاهنگی برخـ ــتندهمـ ــر .نیسـ ــرا از نظـ اکثـ

ــو ــاربران راحــت محســوب نمــی ش ــه نک ــاز ب د و نیــویض ــازی و تع ــازی و نوس ــدبازس ــین .دارن همچن

ـــتع ــاز ـ ــوی نی ــا پاســخ گ ــانداد نیمکــت ه مراجع .نمی باشد

ــودک - ــازی ک ــین ب ــایل زم ــرق :وس ــمت ش در قسپــارک قــرار دارد کــه دارای وســایل بــازی از جملــه

تاب و تونـل بـازی مـی باشـد کـه -االکلنگ-سرسرهــرا خــراب ــار .هســتنداســتاندارد نبــوده و اکث در کن

هـا تعبیـه هآن محوطه ای برای زمـین اسـکیت بچـ .شده است

وســایل بــرای ایــن :بــدن ســازیوســایل ورزشــی و -ــده ــه ش ــارک تعبی ــاربران در پ ــالمتی ک ــظ س حفاســت و در دو ردیــف یــازده تــایی بــه شــکل دایــره

ای و به صـورت ثابـت در زمـین و بـا جـنس آهنـی . قرار دارند

ها ، سطل زباله و آبخوری گل جای، نورعــدد اســت کــه در 24 پــارک چــراغ هــایتعــداد کــل :چــراغ

مقایسه بـا مسـاحت پـارک تعـداد آن ناکـافی مـی باشـد و بـه ایــن نمــی رســد و پــایینعلــت پایــه بلنــد آن نــور کــافی بــه

. محیط را ناامن کرده است مسأله

ــارک :گــل جــای وجــود گــل جــایعــدد 9در مجمــوع در پکه بعضی از آن هـا بـه علـت خـالی بـودن و جـای گیـری .دارد

ــداد مســ ــانع در امت ــته و م ــذابیت بصــری نداش ــاده رو ج یر پیگل جـای هـا بـه علـت تخریـب و فرسـودگی .حرکتی می باشد

. اختالل در زیبایی منظر ایجاد کرده است

عــدد ســطل زبالــه در پــارک موجــود 50تعــداد :ســطل زبالــهــگ نامناســب و ــتند و رن ــوش نیس ــه دارای در پ ــد ک ــی باش م

.اده است را کاهش دپارک ها زیبایی زنگ زدگی آن

ــارک وجــود دارد کــه نســبت 5تعــداد:آبخــوری آبخــوری در پــ ــارک تعــداد شــیرهای آب خیل ــه وســعت پ ــاچیز ـب ی کــم و ن

ــد ــی باش ــتفاده وم ــرای اس ــوالنب ــت معل ــه عل ــان ب و کودکــر اســتاندارد قرارگیــری در محــل نامناســب و ا ــاد غی رتفــاع زی

ــه علــت تخریــب و فرســودگی باعــث همچنــین. دمــی باشــ ب منظر شده است نازیبایی

عوامل طبیعی گیاهان پارک ــای انجــام فضــای ســبز و - ــه بررســی ه ــا توجــه ب ب

ــاری ــت ک ــاحت درخ متــر 22974در پــارک مســه هــای وت) 6(مربــع را شــامل مــی شــود عــداد گونــارک، ــطح پ ــود در س ــت 56 موج ــه اس ــه .گون گون

سـرو –کـاج –های درختـی پـارک بیشـتر نـارون درخــت کــاج در . نقــره ای و زبــان گنجشــک اســت

پــارک بیشــترین تعــداد را میــان گونــه هــای دیگــر ــد ــی باشـ ــان و ).7(دارا مـ ــب درختـ ــواع غالـ انـ

. نشان داده شده است 1درختچه ها در جدول

و همکار الهیجانیان 90بهار علوم و تکنولوژی محیط زیست، 64

درختان غالب موجود در پارک -1جدول

درختان غالب موجود در پارک

زالزالک زبان گنجشک نارون

بید سرو نقره ای اقاقیا

سته درختیپ انجیر عرعر

گز توت کاج تهران

سنجد داغداغان

درختچه های غالب موجود در پارک

یاس زرد اسپیره مورد

مروارید ختمی ارغوان زرشک

گز برگ مو پیرو کانتا

شیرخشت توری ختمی

دید ومنظر پارکــوده و - ــک بـ ــوی ارگانیـ ــارک دارای الگـ ــتر پـ بسـ

شــکل ، گیاهــان وبــه طــوری کــه آب. طبیعــی دارد. بـه کـار رفتـه اسـت زمین در حالـت طبیعـی خـود

یکــی از دالیــل عمــده زیبــایی پــارک حضــور آب و جریان آن مـی باشـد کـه اخیـراً بـه علـت آلـودگی

ــا ــات هـ ــهر آب قنـ ــود آب در شـ ــه، کمبـ ی منطقـــحیح ــدیریت ص ــدم م ــمنان، ع ــارک س ــیط پ ، مح

ــه خــود گرفتــه اســت فضــ ــی روح ب ، ای خشــک و بنــد، و مســیرها غیــر تیــپ غالــب درختــان پــارک بل

).8(هندسی می باشد

ــش - ــار در بخ ــمال ورودی پ ــلع ش ــود ،ک در ض وجــه ورودی ــک ب ــله نزدی ــا فاص ــذایی ب ــواد غ ــه م بوف

شــده ی در ایــن قســمت ـوغــــباعــث ازدحــام و شلــرار اســت ــت محــل ق ــه عل ــز ب ــاظ نی ــر حف و زنجی

ــه ــراد ب ــرای اف ــی ب ــانع حرکت ــب م ــری نامناس گی

ــالمندان و ــوالنخصــوص س ــ معل ــی باش ــود . دم نبــ ــه عالی ــام ورود ب ــارک در هنگ ــا و نقشــه پ م راهنم

.پارک باعث سردرگمی افراد می شودــگ - ــر ناهماهن ــود عناص ــا ( وج ــت ه ــل نیمک –مث

وعــدم اســتفاده از عنصــری مشــخص ) ســطل زبالــهــدگی بــه ــوت کنن ــوندگی و دع ــدایت ش ــرای ه بداخــل، منظــری آشــفته و ناهماهنــگ ایجــاد کــرده

.است

ــا - ــا ب ــیم فض ــوه تقس ــاری دنح ــت ک ــط رخ در وس. پـــارک منظـــر مطلـــوبی را ایجـــاد کـــرده اســـت

کـــف ســـازیتعریـــف فضـــای ورودی بـــا تغییـــر ــی ب ــب م ـــاشـــمناس ــی فــ ـــرســد ول ودگی در ـ

ــا ــوش ه ــف پ ــاربران در ک ــادل ک ــدم تع ــث ع باع .هنگام راه رفتن می شود

65 ... ارزیابی و تحلیل وضعیت پارک های شهری

وسایل بازی فرسـوده بـا جـنس نامناسـب ، تخریـب -

وســایل بــا عــدم همــاهنگی کفپــوش زمــین بــازی و نظــر نــامطلوب بصــری ایجــاد کــرده ، مبافــت پــارک

.استهــا در کنــار محــل قــرار گیــری زمــین بــازی بچــه -

ــاالن ــزرگ سـ ــین ورزش بـ ــتفاده زمـ ــان اسـ ، امکـهمزمان همـه افـراد خـانواده را در کنـار هـم فـراهم

. می آورد

ــم - ــراکم ک ــر ت ــارت ب ــدم نظ ــاهی ، ع ــش گی پوشنــه و ، شــیب و اخــتالف ارتفــاع در پــس زمیکاشــت

ــاهی ارزش ــدون پوشــش گی ــاک ب ــطح خ ــه س غلب . )9( مطلوبی از نظر کاربران ایجاد نمی کند

شیب و توپوگرافی پـارک باعـث تنـوع بصـری حتـی - . گشته است پاییزدر فصل

ــوب - ــمت جن ــه س ــرق ب ــلع ش ــی در ض ــوار کش دی . منظری نامطلوب ایجاد کرده است

ــد نامناســبی - ــه در ضــلع غــرب دی ســاختمان گلخانفرسـودگی و تخریـب سـاختمان در منظــر بـه علـت

بـر دیـد کـف سـازی غلبـه سـطح .ایجاد کرده استــایل و ــع آوری وس ــل جم ــه مح ــا ب ــدیل فض و تب

ــا ــی ب ــانی محیط ــایعات باغب ــدود و ض ــاربری مح کایجـاد کـرده ) بـا وجـود مبلمـان (منظری نـامطلوب

.است محل تعریف نشده و

مواد و روش). 10(اســتایــن تحقیــق از نــوع تحقیــق پیمایشــی

وضعیت موجود پارک را بررسی نمـوده عوامـل قـوت و ضـعف و و در جهت زیبـا سـازی فرصت ها و تهدیدهای پارک شناسایی

ســامان دهــی آن طــرح و بهبــود وضــعیت و ،منظــر و محــیطسپس در بررسـی میـدانی . داده شده است ارایه پیشنهادهایی

به این . استآمده به دستداده های مورد نظر از جمعیت نمونه پرسشنامه ویـژه کـاربران و شـهروندان شـهر سـمنان ترتیب که

گزینــه ای بــر اســاس مقیــاس 5ســوال بســته 25مشــتمل بــر سوال باز تهیه و مستقیماً در میدان کاربران در 1، و )11(لیکرت

.توزیـع گردیـد ) دوشنبه، چهارشـنبه، جمعـه ( روز ایام هفته 3ه های مطـرح شـده در ایـن سوالت پرسشنامه ها بر اساس زمین

تحقیق طرح شده بودند پس از جمع آوری این اطالعات، فرضیه .های تحقیق بررسی شد

استخـــراج و Excelزار ـرم افـ ـــ پرسشنامه ها با اسـتفاده از ن تجزیه و تحلیل شد داده ها

پالن کلی، پالن بخشی، اسکیس هـا و پرسـپکتیوهای طـرح بـا 8و ابزار ها و عناصـر طراحـی پـارک استفاده از نرم افزار اتوکد

.شهریور سمنان طراحی شد ایجنت

SWOT نتایج حاصل از مطالعات سایت به روش -الف تلفیق قوت ها با فرصت ها -1

امکان طراحی فضایی زنده و با عنایـت بـه احسـاس - تعلق شهروندان به فضای سبز پارک

ایجاد دسترسی سـواره و پیـاده بـه پـارک از طریـق - دسترسی های موجود

ایجاد فضای شـهری مطلـوب بـا عنایـت بـه کـارایی - مناسب پارک

جذب گردشگر و شهروند به پارک با توجه به نزدیکی -به راه آهن و قرار گیری در مجـاورت شـریان درجـه

یک شهری به محافظ تجهیزات و امکانـات طبیعت گردیجذب -

مناسب مسافران اقصی نقاط کشور ی تفریحی، آموزشـی و فرهنگـی در ایجاد کاربری ها -

پارک با عنایت به انتظار شهروندان افزایش جاذبه های پارک به منظور افزایش کاربران و -

جـت موزیکـال، ایجـاد واتر به وسـیله طبیعت گردی، ، کلینیــک گــل و گیــاهدریاچــه مخصــوص کودکــان

کتابخانه

و همکار الهیجانیان 90بهار علوم و تکنولوژی محیط زیست، 66

تلفیق قوت ها با تهدیدها -2ری پـارک در ـــ گی رارـــ تداخل تردد با توجـه بـه ق -

های مجاور و وجـود دسترسـی هـای محلـی خیابان اطراف پارک

ضربه پذیر بودن عملکرد پارک با عنایـت بـه انتظـار - شهروندان از نوع و نحوه فعالیت پارک

تدارک تجهیزات بیشتر برای رفاه و امنیـت کودکـان - ) تجهیزات با رنگ شاد و گرم -تعویض کفپوش(

امکانات تغذیـه در مجـاورت دسترسی و دستیابی به - زمین بازی بچه ها به منظور امنیت و رفاه کودکان

تلفیق ضعف ها با فرصت ها -3 فقدانجذب گردشگر و شهروند به پارک با عنایت به -

زمینه فرهنگی پارک رویایجاد فضـای شـهری مطلـوب بـا عنایـت بـه وجـود -

کاربری های ناسازگار در مجاورت پارک ایی زنده و پویا با عنایت به مناسب امکان طراحی فض -

ندیدن محل پارک از دیدگاه شهروندان ایجاد کاربری های تفریحـی، آموزشـی، فرهنگـی بـا -

عنایت ــذب - ــت ج ــاوت در جه ــای متف ــاربری ه ــاد ک ایج

شهروندان با هدف افزایش امنیت گسترش روشنایی های پارک با هدف برقراری امنیت -

و رفاه بیشتر شهروندان نور آبی در فضای پارک برای کـاهش اسـتقرار تعبیه -

بزهکاری و اعتیاد نور سبز برای آرامش تجمع خانواده ها تعبیه -

تلفیق ضعف ها با تهدیدها -4بـه مراجعـان غیر قابل پیش بینی بودن فعالیت ها و -

پارک با عنایـت بـه مناسـب ندیـدن محـل پـارک از دیدگاه برخی از شهروندان

فقـدان لکرد پارک بـا توجـه بـه ضربه پذیر بودن عم - زمینه فرهنگی پارک روی

کاهش نسبی امنیت با توجه به قرارگیـری سـایت در - جنوبی ترین نقطه شهر و مجاورت با ایستگاه راه آهن

کاهش رفت و آمد در پارک با عنایت به کاربری های - ناسازگار در مجاورت پارک

امکان ایجاد مزاحمت های عبوری افراد بـا توجـه بـه -ــرایط ــار و ش ــراد بزهک ــود اف ــارک و وج ــت پ موقعی

اجتماعی جامعه و معتادان تداخل تردد با توجه به قرارگیری پارک در مجـاورت -

ایستگاه راه آهن اصول و ضوابط حاصل از برخورد قوت ها و فرصت ها -5

بومی منطقه طراحی با توجه به معماری و شهرسازی - فرهنگی سمنان مسایلو توجه به

طراحی فضای شهری مطلوب پارک با کارایی مناسب -اســتفاده از سیســتم حمــل و نقــل عمــومی جهــت -

سرویس دهی به پارک از نقاط مختلف شهر ــارک در - تبلیــغ و اطــالع رســانی از فعالیــت هــای پ

محوطه ایستگاه راه آهن جهت جذب گردشگرپارک در سـطح فعالیت هایاز تبلیغ و اطالع رسانی -

شهر جهت جذب بیشتر شهروندان طراحی کارکردهای متنوع در پارک به منظـور ثبـات -

فعالیت پارکرعایت اصول طراحی معماری جهت جذب مسافران و -

طبیعت گردی اصول و ضوابط حاصل از برخورد قوت ها با تهدیدها -6

8طراحی مسیر مناسـب پیـاده رو بـه سـمت پـارک - یور شهر

1عدم تامین دسترسی سواره از شریان شهری درجه - ) خیابان باهنر(

همکاری با کالنتری محل جهت حضور فعـال پلـیس -محله و نگهبان محله به منظور فراهم کردن امنیـت

پارکمردم محله جهت فراهم کردن امنیت پارک مشارکت -

و ایجاد نگهبان محله

67 ... ارزیابی و تحلیل وضعیت پارک های شهری

در جهـت ارتباط پارک با محـیط هـای بـایر اطـراف -

توسعه پارک ایجاد فضاهایی با فعالیت خاص ورزشی - متنوع در پارک فعالیت هایطراحی فضاها و - مرور زمان بهبهبود و اصالح طراحی و مدیریت پارک - برنامه ریزی انعطاف پذیر در پارک - ارگان هـای از نیروهای انتظامی و سایر گرفتن کمک -

ذیربط به لحاظ برقراری امنیت به مسئله مشـارکت خصوصـاً مشـارکت مـردم توجه -

هبومی و اهالی منطقمحــل از افــراد بزهکــار توســط نیــروی پــاک ســازی -

انتظامی اصول و ضوابط حاصل از برخورد ضعف ها با فرصـت -7

ها بهبود مسایل فرهنگی از طریق تبلیغ −ایجاد امنیت کـافی از طریـق پلـیس محلـه، نگهبـان −

محله ارک از کـاربری هـای سـازگار ایجاد امنیت کـافی پـ −

اطراف کاربری های ناسازگار در بلند مدت جا به جایی −شهری به اطراف فعالیت هایانتقال و طراحی برخی −

و حوالی پارک به منظور فراهم آوردن زمینـه حضـور مردم و افزایش نظارت اجتماعی بر محدوده پارک

ــه پــارک از طریــق در نظــر گــرفتن − جــذب مــردم بثــل اجــرای گروهــی م بــازی هــایخــاص امتیــازات

).12(، برگزاری مسابقات با اهدای جایزه نتایج حاصل از نظر سنجی کاربران -ب

ــدود − ــخگویان % 85ح ــرین پاس ــم ت ـــه مه مشخصو بـاغ سـازی ، رعایت اصـول را طـراحی پارک ایرانی

بیش مدرن ها به شکلی کما روح باغ ایرانی و بیان آنبـا تبـدیل فضـاهای هندسـی، تـا پیشنهاد داده اند،

فضاهای طبیعی و مسیرهای مستقیـم به مسـیرهای . آزاد، تنوع خاصی در فضای داخلی پارک ایجاد شود

به دلیل شیب زیاد زمین، در محورهای فرعی حالتی متـمایز و لی هماهنـگ بـا محورهـای اصـلی ایجـاد

.شودپاســخگویان اســتفاده از طراحــی هــای %69حــدود −

نرهای مـدرن بصـری در تولیـد تجهیـزات مدرن و ههـای آبـی در انـدازه و مرتبط با کودکـان، حوضـچه

، آبریز و آبشار ، آب نماها ، فواره هـای اشکال مختلفهـای تزئینی و واتـر جـت هـای موزیکـال ،محوطـه

رنگ هایاستفاده از تجمعی با کاربری های متفاوت، ــازی ــارک و محــل ب شــاد و هماهنــگ در محــیط پ

.پیشنهاد داده اند را نکودکاپاسخگویان برای تفریح و خوشگذرانی، %48حدود −

ه برای استفاد %14برای ارتباط اجتماعی، % 7حدود به منظور آسایش روحی و %25حدود از محیط،

نیز برای مامن و پناهگاه %4جسمی و حدود -روانی .اندبه پارک مراجعه کرده

رااین پارک های فعالیتپاسخگویان %3حدود −اجتماعی، %9حدود تفریحی، %67آموزشی، حدود

.می دانندهنری %4فرهنگی و حدود %15حدود

دارای پاسخگویان این پارک% 92حدوداز نظر −لوی راهنمای تاب% 7مشخصه سر در پارک، حدود

%3تندیس، حدود /مجسمه %44پارک، حدود عالیم ،ارکــه ورودی پــنقش% 2ماکت پارک و حدود

.باشدمیپاسخگویان معتقدند که این پارک قبل از %15حدود −

بعد از % 28قبل از ظهر، حدود %17صبح، حدود 7شب مورد %8عصر و حدود %31 ظهر، حدود

.گیرداستفاده قرار میهای پارک را پاسخگویان وضعیت صندلی %31حدود −

%35حدود . اندخیلی مناسب و مناسب ارزیابی کرده. این وضعیت را تا حدودی مناسب دانسته اندنیز

های پارک رضایت نیز از وضعیت صندلی % 34حدود

و همکار الهیجانیان 90بهار علوم و تکنولوژی محیط زیست، 68

های نامناسب و خیلی نامناسب را نداشته و گزینه .اندانتخاب کرده

پاسخگویان وضعیت روشنایی پارک را %21حدود − %30حدود . اندخیلی مناسب و مناسب ارزیابی کرده

. مناسب دانسته انددی نیز این وضعیت را تا حدونیز از وضعیت روشنایی پارک رضایت %47حدود

های نامناسب و خیلی نامناسب را نداشته و گزینه .اندانتخاب کرده

پاسخگویان وضعیت روشنایی مسیرهای %19حدود −مناسب ارزیابی عبوری پارک را خیلی مناسب و

حدودی نیز این وضعیت را تا %35حدود . اندکردهنیز از وضعیت %44حدود . انددانسته مناسب

روشنایی مسیرهای عبوری پارک رضایت نداشته و های نامناسب و خیلی نامناسب را انتخاب گزینه .اندکرده

پاسخگویان وضعیت جایگاه آب %16 حدود −آشامیدنی پارک را خیلی مناسب و مناسب ارزیابی

حدودی نیز این وضعیت را تا %38حدود . اندکردهنیز از وضعیت جایگاه %44حدود . اسب دانسته اندمن

های آب آشامیدنی پارک رضایت نداشته و گزینه .اندنامناسب و خیلی نامناسب را انتخاب کرده

پاسخگویان وضعیت اطاقک نگهبانی %29حدود −. اندپارک را خیلی مناسب و مناسب ارزیابی کرده

حدودی مناسب نیز این وضعیت را تا %37حدود نیز از وضعیت اطاقک نگهبانی %32حدود. انسته اندد

های نامناسب و خیلی پارک رضایت نداشته و گزینه اندنامناسب را انتخاب کرده

له اغذیه فروشی با زمین پاسخگویان فاص %21حدود −ها را خیلی مناسب و مناسب ارزیابی بازی بچه

نیز این وضعیت را تا حدودی %30حدود . اندکردهنیز از وضعیت فاصله % 47حدود . دانسته اندمناسب

اغذیه فروشی با زمین بازی بچه ها رضایت نداشته و

های نامناسب و خیلی نامناسب را انتخاب گزینه .اندکرده

پاسخگویان وضعیت تجهیزات زمین بازی %9حدود −. اندمناسب ارزیابی کردهکودکان را خیلی مناسب و

حدودی مناسب تا نیز این وضعیت را %33حدود نیز از وضعیت تجهیزات %58حدود . دانسته اند

های زمین بازی کودکان رضایت نداشته و گزینه .اندنامناسب و خیلی نامناسب را انتخاب کرده

پاسخگویان وضعیت تجهیزات صوتی پارک %8حدود −حدود . اندکرده را خیلی مناسب و مناسب ارزیابی

دی مناسب دانسته حدونیز این وضعیت را تا 21%نیز از وضعیت تجهیزات صوتی پارک %69حدود . اند

های نامناسب و خیلی رضایت نداشته و گزینه .اندنامناسب را انتخاب کرده

زمین کف پوشپاسخگویان وضعیت %19حدود −بازی کودکان را خیلی مناسب و مناسب ارزیابی

حدودی نیز این وضعیت را تا %29حدود . اندکردهکف نیز از وضعیت %51حدود . سب دانسته اندمنا

و ـه ایت نداشتــودکان رضـزمین بازی ک پوشهای نامناسب و خیلی نامناسب را انتخاب گزینه .اندکرده

ری سطل ــپاسخگویان وضعیت ظاه %28حدود −. اندزباله ها را خیلی مناسب و مناسب ارزیابی کرده

اسب نیز این وضعیت را تا حدودی من %31حدود نیز از وضعیت ظاهری سطل %38حدود . دانسته اند

های نامناسب و زباله ها رضایت نداشته و گزینه اندخیلی نامناسب را انتخاب کرده

پیشنهادها و مدل مناسب در طراحی پارک

o حاصل از نتـایج با توجه به خروجیswot نقـاط ضـعفنقاط قـوت و فرصـت هـا در جهـت . پارک برطرف گردد

بـه کـار گرفتـه زی و آبادانی و کیفیت بهینه پارک بازساده از ـــ ل آمـبا توجه به نظر سنجی هـای بـه عمـ . شود

69 ... ارزیابی و تحلیل وضعیت پارک های شهری

کاربران الگوهای مناسب جهـت سـاماندهی و گروه های

.گردد ارایهباز زنده سازی در این پارک

o شـاد رنگ هایکف پوش زمین بازی بچه ها اصالح و ازبـه .اده شـود جهت تجهیزات زمین بازی کودکـان اسـتف

ایی در ذمنظـور افـزایش ایمنــی کودکـان بوفــه مـواد غــ ،)1شـکل (شــود هـا تعبیـ ـــ نزدیکی زمین بازی بچه ه

افزایش نور پارک و ،روشنایی سبز و آبیچراغ ها با رنگ و تر خانواده ها و شهروندان تعبیـه در جهت استفاده بیش

.گرفته شود به کار

o و فرعی پـارک بـه اصلی شریان هایدر راهنمایی عالیم به کارمنظور اجتناب از سردرگمی مسافران و شهروندان

و محـل و مکـان ، طراحیاستقرار سطل زباله. برده شودطراحـی مناسـب سـردر پـارک در ،مناسب سطل زباله

استاندارد سازی صندلی های جهت هویت بخشی پارک،و رنــگ آمیــزی مجــدد آن جهــت )3و2شــکل (پــارک

.کاربران انجام شوداستفاده بهینه

o جهـت معلوالنپیاده رو های پارک و ایجاد رمپ اصالح کـاربری هـای ،معلـوالن و جانبازان تسهیل در عبور مرور

پارک جهت ایمن سازی پارک در چهـار گوشـه و مرکـز پارک، ایجاد گلخانه و کلینیک گل و گیاه جهت آمـوزش

وبهسـازی ) 4شـکل ( و ترویج آموزش گیاهان آپارتمانیــه ــه، گلخان ــکیت، کتابخان ــین مخصــوص اس ــاد زم ، ایج

) .11(انجام شود نگهبانی

o تسهیالت در استفاده کـاربران از طریـق نقشـه پـارک وــم زی فضــاهای ناکارآمــد ماننــد بازســا ،راهنمــایی عالیاحداث مکان های آب خوری در نقـاط مختلـف ،گلخانه

و سـایر شهروندان،کاشـت معلوالنپارک ویژه کودکان و ری از عـداد زیــادی گیاهـان پهــن بـرگ جهــت جلــوگی ت

نظارت دقیـق تـر دفتـر ،آلودگی صوتی در اطراف پارک ).12(نگهبانی پارک در مکان های خلوت انجام شود

o نظارت و رسیدگی به گیاهان موجود در پارک، واتر جت، زیبـایی موزیک به منظور افزایش جاذبه هـای ،بخار آب

، آالچیـق هـای مناسـب پارک و ایجاد آرامش در محیط

، سطل هایی با طرح های متفـاوت بـه منظـور )5شکل (تر، شیشه، (به تفکیک نوع زباله جداسازی زباله در محل به منظور ایجاد محیطی سالم و ، )پالستیک، کاغذ، نخاله بهداشتی استقرار یابد

o هت امنیت روانی و ج روشناییبهسازی مسیر ها با ایجادای چـراغ هـای ـــ ه هـــ سـازی پای باز ،جسمانی کاربران

،یـا رنـگ آمیـزی مجـدد و تعـویض المـپ تخریب شدهجهـت افـزایش جـذابیت بصـری نا مناسب عناصرحذف و شمشـادها انجـام شـود ترون هارسیدگی به ،کاربران

).6شکل (

o راه اندازی چایخانه سنتی در جهـت افـزایش جـذابیت و ایجاد تجمع های کوچک در فضاهای باز پارک به منظور

ارتقـای ایمنـی در ،ارتباطات اجتمـاعی بیشـتر کـاربران زمین بازی با ایجاد وسایل از جنس چوب و فایبر گالس

کودکــان، بازســازی یبــه منظــور کــاهش خطــرات جــان ،ی بخشی بیشتر محیط پـارک گلجای ها به منظور زیبای

ــارک اســتفاده از ــان پ ــومی در ســاخت مبلم ،مصــالح بکاهش خطر برای کاربران انجام بهسازی مبلمان با هدف

).15(شود

o هـرس ،ان سایه انداز در طول مسیر پـارک کاشت درختدر تـرون هـا ه ویـژه ـا بــبه موقع درختان و درختچه ه

جـاد فصـلی بـرای ای گـل هـای استفاده از اطراف مسیر،ژی زا در عدم استفاده از گونه هـای آلـر ،نشاط و زیبایی

ــان ــازی کودک ــین ب ــراف زم ــ ،اط ــان و اس تفاده از درختاسـتفاده از درختچه های همیشه سبز در اطراف پـارک،

گونه های آفـت زده شناسایی ،حداقل کودهای شیمیاییتنـدیس هـا احداث مجسمه ها و ،ها ه آنـو رسیدگی ب

مدیریت مناسب پارک در جهـت بهینـه ،در فضای پارکب بیشتر مردم در کاربری های سازی پارک به منظور جل

ایجاد پلیس محله ، نگهبـان محلـه ایمنـی در با ،پارک .اولویت برنامه ها و برنامه ریزی پارک قرار گیرد

و همکار الهیجانیان 90بهار علوم و تکنولوژی محیط زیست، 70

شیعه بیکی :طراحی . طرح پیشنهادی زمین بازی کودکان - 1شکل

شیعه بیکی: طراحی. و مکان استراحتطرح پیشنهادی نمونه ای از سایبان ها -2شکل

71 ... ارزیابی و تحلیل وضعیت پارک های شهری

شیعه بیکی: طراحی .طرح پیشنهادی نیمکت -3شکل

شیعه بیکی :طراحی. طرح پیشنهادی گلخانه و نمایشگاه -4شکل

و همکار الهیجانیان 90بهار علوم و تکنولوژی محیط زیست، 72

یکیشیعه ب: طراحی. نمونه ای از آالچیق های طراحی شده - 5شکل

شیعه بیکی: طراحی. پیشنهادی برای مسیرها عناصر -6شکل

منابع

انتشارات مرکز ،1386مرکز آمار ایران، .1

1387سالنامه آماری استان سمنان، .2

3. Taylor E., 1999, Central Park as a model for Social Control: Urban Parks, Social class and leisure behavior in 16th

century America, Journal article by Dorceta, journal of leisure research

1383شهر سمنان، پارک هایسازمان .4

5. http//:www.Google .com

73 ... ارزیابی و تحلیل وضعیت پارک های شهری

6. Parfect, M. ,& Gordon Power , 1997,

Planning for Urban Quality ,Routledge 7. Prinz, Stadtebau Band D., 1999,

Stadtebauliches Entwefen, 7. Auflage Kohlhammer Verlag.

8. Ashton, j, 1991, (Healthy Cities), Open University Press, Philadelphia.

9. Dear, M J.,2000, The Postmodern Urban Condition/ Blackwell Publishers

10. Aminde,H,J,Platze in der Stadt, ,Harje Verlag Stuttgart /1994

11. Alaxander, C& Ishikawa, S & Silverstein ,1997 , Oxford University Press

12. Hartman & Kofranek & …, 1988, (Plant Science) Prentice, Hall, USA.

13. Webb, M., 1990, The City Square , Thames and Hudson

14. Maughtin,C. , & Taner Oc & Tiesdell S. ,1995, UrbanDesign( ornament and decoration), Butterworth

15. Zanin, E, 2005, Environmental analysis and zoning for an urban park management purpose, Brazilian archieves of biology and technology p.647-648