2010 SURYE NSAN HAKLARI HLALLER DEERLENDRME RAPORU

nsan Haklar ve Mazlumlar in Dayanma Dernei MAZLUMDER STANBUL UBES Kalenderhane Mah. C.Y. Tosyal Cad. No:124-B VEFA / STANBUL info@mazlumderistanbul.org | (+90 212) 526 2440 | Faks: (+90 212) 526 2441

1

NDEKLER GENEL DEERLENDRME SURYEDE YARGI, GZALTI VE HAPSHANELER SURYE MSLMAN KARDELER CEMYETNN MARUZ KALDII HLALLER SURYEDE KRTLERE YNELK NSAN HAKLARI HLALLER SONU VE NERLER EKLER 3 6 11 17 26 27

2

GENEL DEERLENDRME 2 UBAT 1982 HAMA KATLAMI VE SURYEDE NSAN HAKLARI HALLERNN GENEL DURUMU 2 ubat 1982de Hamada byk bir katliam gerekleti. Bu katliam yakn tarihimizin blgemizde yaanm en ac olaylarndan biridir. Bugne kadar Hama katliamyla ilgili yeterli bilgi elde edilememesinden dolay, yaanan bu zc olayla ilgili yeterli adm da atlamamtr. 2 ubat 1982 gn Hamada balayan bombardman 21 gn ve gece boyunca srm bu sre zarfnda yaklak 40 bin kii hayatn kaybetmitir. Saldrlardan sonra balayan operasyonlarda 13-70 ya aras erkekler ehirde tutuklanm biroundan bir daha haber alnamamtr. O gnlerde gzaltna alndktan sonra kaybolan ve bir daha kendisinden haber alnamayan insan says 20 binden fazladr. Operasyon sadece Hamada deil, Suriyenin tm ehirlerinde gereklemi ve tm lkede byk trajedilerin yaanmasna sebep olmutur. Olaylarn yaand gnler ve takip eden gnler boyunca tm lkede len insan says ise 70 bin civarndadr. Katliamdan sonra 800.000 kii lkeyi terk etmek zorunda kalm ve o gn lkesini terk eden insanlarn bugnk nfuslar yaklak 2 milyona ulamtr. Halen diasporada yaayan bu insanlar lkelerine dnememektedirler. Hama olaylarnn olduu esnada henz hayatta olmayan Hamal ailelerin ocuklar ve torunlar da lkelerine dnememektedir. Suriye ynetiminin uluslararas topluma bu kiilerin lkelerine dnebilecekleri ynndeki aklamalar uygulamada yerini bulmam ve bugne kadar geri dnen insanlardan yaklak 1000 kii tutuklanm ve halen hapiste bulunmaktadr. 21 gn sren olaylarda 38 cami, 2 kilise ve 52 eczane yklm ehirdeki dkknlarn tamam yamalanmtr. Olaylarda Suriye askerleri tm sivil yerleim yerlerini basarak sivillerin can ve mal kaybna neden olmutur. Yaanan katliamda Baasc Esad Rejiminin hedefi sadece Mslmanlar deildir. ehirdeki Hristiyan nfus da benzer ekillerde saldrlara maruz kalmtr. Suriyede halen yrrlkte olan baz yasalar, lkedeki hukuksuzluklarn en nemli kaynadr. Olaanst hal ynetiminin halen geerli olduu lkede uygulanmakta olan kanunlar, insan haklar ve uluslararas hukuka aykr kanunlardr. Halen yrrlkte olan insan haklarna aykr ve eitli bask unsurlar ieren kanunlar unlardr: Gvenlik Yasas ( 22 Aralk 1962) Devrim Koruma Yasas ( 17 Ocak 1965 ) Devlet Gvenliini Salama Yasas ( 14 Ocak 1969 ) Askeri Mahkemeleri Dzenleyen Yasa ( 17 Austos 1967 ) Devlet Gvenlik Mahkemelerini Dzenleyen Yasa (28 Mart 1968 ) 13 Mart 1973te kabul edilen Suriye Anayasas 49. Sayl kanun ( 7 Austos 1980 ) Devlet kurumlarnda almay dzenleyen 39 Sayl Kanun (15 Austos 1981) 3

Bu yasalar ierisinde en ok ihlale neden olan ise 49. Yasa olarak bilinen ve halen yrrlkte olan yasadr. 49. Yasa Mslman Kardeler Tekilatna ye olmay byk bir su olarak kabul etmekte ve bu kiileri idamla yarglamaktadr. Yasa gerei halen idamla yarglanan birok Tekilat mensubu idam cezas yerine mebbet, arlatrlm hapis ve alma yasa gibi yaptrmlarla da cezalandrlmaktadr. Suriyede Krtlere kar da eitli siyasi sosyal ve kltrel basklar bulunmaktadr. Krtlere ynelik uygulanan kimlik ayrmcl ise tarihsel anlamda sorunun zmn daha da zorlatrmaktadr. Suriyede yaayan yaklak 1,5 milyon Krtten 350.000den fazlas lke vatanda saylmamakta ve kendilerine verilen kimliklerde yabanc diye gzkmektedirler. Bu statye sahip olan Krtlerin seme-seilme, mlk edinme, devlet dairelerinde memur veya ii olarak alma, devlet hastanelerinde tedavi grme ve seyahat etme gibi haklar mevcut deildir. "Ecanib statsnde olan Krtler resmi nikhla Suriye vatandalaryla evlenemedikleri gibi, dini nikhla yaptklar evlilikler sonucu doan ocuklar Ecanib statsnden bile saylmamakta ve Maktumin (kayt d) statsnde gzkmektedirler. Maktumin statsnde olanlarn ise hi bir kimlik kartlar olmad gibi, nfus ktklerinde haklarnda hibir bilgi yoktur. Maktumin statsndeki ocuklarn okullara kayt yaptrabilmesi iin siyasi ubeden izin almalar gerekmektedir. zin alma sreci ise ok meakkatli olduundan bu statdeki ocuklar arasnda okula gitme oran ok dktr. Bu da, devletin Krtleri eitimsizletirme politikalarndan biridir. lkede Krtler arasnda Ecanib ve Maktumin statsnde olanlarn toplam says 350.000i amaktadr. Suriye Devlet Bakan Bear Esad, 2000 ylnda iktidara geldii ilk gnlerden itibaren bu sorunu zeceini vaat etmitir ama u ana kadar herhangi bir gelime olmamtr. Suriyede Krtlere kar uygulanan bu ayrmc politika nsan Haklar rgtleri tarafndan kaygyla takip edilmekte ve ayrmcln bir an nce sonlandrlmas talep edilmektedir. Hlihazrda Trkiye ile ilikileri her geen gn gelimekte olan Suriyenin uluslararas alanda kendine saygn bir yer bulabilmesi iin, insan haklar alannda atmas gereken nemli admlar bulunmaktadr. Krtlere ynelik ayrmc politikalarn sona ermesi; Mslman Kardeler Tekilat ile ilgili yasalarn deitirilmesi ve yurt dnda halen mlteci olarak yaayan muhaliflerin dnnn nnn almas; haksz tutuklama, ikence ve gzaltllarla ilgili uluslararas hukuka uygun dzenlemeler ve reformlar yaplmas gerekmektedir. Yaplacak olan reformlarn ve atlacak admlarn sadece szde deil gereki ve inandrc olmas gerekmektedir. nsan haklar alannda gerekli dzenlemeleri yaparak kendi i unsurlaryla baran Suriyenin, ayn zamanda blge ve Dnya barna da olumlu katk salayaca bir vakadr. MAZLUMDER olarak hazrlam olduumuz Suriye nsan Haklar Deerlendirme Raporunun; Suriye kkenli PKK mensuplarn affederek Trkiyedeki Demokratik Alm srecine katk salayacan ifade eden Devlet Bakan Bear Esadn Demokratik Alm kendi lkesinde de balatmasn salayacan umuyoruz.

MAZLUMDER, Suriyeli yetkililere: 49. Sayl Yasa ve dier insan haklarna aykr yasalarn yrrlkten kaldrlmasn ve bu ynde yarg reformu yaplmas, 4

Hapishane ve gzalt merkezlerinin insan haklar rgtlerinin denetimine almas, Hama ile balayan srete bugne kadar kaybolmu kiilere ilikin Suriye ynetiminin daha effaf politika izleyerek bu kiilere dair kamuoyunu bilgilendirmesi, ihlallerde balca rol alm sorumlularn yarg nne karlmas, mltecilerin geri dnnn salanmasn, maktullere iade-i itibar yaplmas, madurlara ilikin telafi edici ilemlerin yaplmas, Sava suu ve insanla kar ilenmi sularda zaman am olmayaca gereini gz nnde bulundurulmas, ulusal yarg mekanizmalaryla adaletin tesis edilememesi halinde Ruanda ve Serebrenica rneklerinde olduu gibi uluslararas seeneklerin gndeme gelebileceinin dikkate alnmas, Krtlere ynelik temel haklarn iade edilmesi, vatandalk sorunun zlmesi ve her trl ayrmcla son verilmesi arsnda bulunuyor.

Ahmet Faruk NSAL MAZLUMDER Genel Bakan

5

SURYEDE YARGI, GZALTI VE HAPSHANELER Kanunlar ve Mahkemeler Suriyede yrrlkte olan kanunlar hak ihlallerine yasal bir zemin oluturmakta olup, ncelikle insan onurunu hie sayan bu mevzuatn deimesi zorunludur. 1960l yllardan beri yrrlkte olan devleti koruma ve gvenlik kanunlar bu kanunlarn en banda gelmekte olup birok temel hak ve zgrl kstlamann gerekesi olmaktadr. Halen yrrlkte olan insan haklarna aykr ve eitli bask unsurlar ieren kanunlar unlardr:1 Suriye Anayasas (13 Mart 1973) Gvenlik Yasas ( 22 Aralk 1962) Devrim Koruma Yasas ( 17 Ocak 1965 ) Devlet Gvenliini Salama Yasas ( 14 Ocak 1969 ) Askeri Mahkemeleri Dzenleyen Yasa ( 17 Austos 1967 ) Devlet Gvenlik Mahkemelerini Dzenleye Yasa (28 Mart 1968 ) 49. Sayl kanun (7 Austos 1980 ) Devlet kurumlarnda almay dzenleyen 39. Kanun (15 Austos 1981) (Law for practicing the Legal Profession NO:39) Halen yrrlkte olan bu kanunlar Suriyede zellikle siyasi sulularn yargland Yksek Gvenlik Mahkemelerine ok byk yetkiler vermektedir. Dolaysyla meydana gelen ihlalleri, Suriye rejimi yasal grmektedir. rnek olarak 1980 ylnda kabul edilen 49. Sayl Kanun Mslman Kardeler hareketine ye olmay byk bir su olarak kabul etmekte ve bu kiileri idamla yarglamaktadr.2 1982deki Hama Katliam da bu kanun erevesinde yaplmtr. Bu kanun halen birok hukuksuzluun zeminini oluturmaktadr. Yasa gerei halen idamla yarglanan birok ahs, idam cezas yerine mebbet, arlatrlm hapis ve alma yasa gibi yaptrmlarla cezalandrlmaktadr. Bununla birlikte siyasi almalar ve ifade zgrl balamnda basn yayn ve internete geni lde snrlamalar getirilmi, muhalif sylem ve hareketlerin alma alan iyice daraltlmtr. Suriyede siyasi tutuklularn en ok muhatap olduklar sulamalar unlardr: Gizli veya yasad bir rgte ye olmak, Devletin saygnlna zarar verecek yanl bilgiler yaymak, Mezhebi ve rki ayrmcl krklemek, Suriyeye zarar verecek saldrgan davranlarda bulunmak, Devlet bakanna hakaret etmek.3 Suriye mahkemelerinde gerekleen yarglama sreleri de ayr bir ihlal konusudur. nsan Haklar zleme rgt HRWnin raporuna gre 1980lerde yarglamalarn yalnzca birka saniye veya dakika srd, avukat tutmalarna dahi msaade edilmeyen tutuklularn isimleri sorulduktan hemen sonra cezalandrldklar belirtilmitir. Ad geen raporda bir avukatn aktardna gre sanklar gzleri bal olarak duruma salonuna getirilmekte ve durumalarda avukatlar bulunmamaktadr.4 Suriye nsan Haklar Komitesi, SHRCnin 2005 ylnda hazrlad raporda ise sana avukat tutma izni verilmesi halinde hibir ekilde sank dosyasnn avukata gsterilmedii ve avukatla- sann grmelerine dahi izin verilmedii1 2

SHRC, Special Report- Repressive Law in Syria, s.2 SHRC, Special Report- Repressive Law in Syria, s.3 3 Amnesty International, Report 2007, Syria, s.2,3 4 A. Emin Da, a.g.e. s (Adil yarglamann olmamas blm)

6

belirtilmektedir.5 HRWnin 2009da yaynlad "Adaletten Uzak: Suriye Devlet Yksek Gvenlik Mahkemesi" adl raporda devlete tehdit olarak grlen binlerce kiinin snrsz yetkilerle donatlm Suriye Devlet Yksek Gvenlik Mahkemesinde hukuka aykr ekilde yarglanarak tutukland belirtmitir. Ayrca bu mahkemeler skynetim valisi gibi hareket eden iileri bakanlna dorudan bal olup kararlar hibir ekilde yarg denetimine tabi deildir. Devlet Yksek Gvenlik Mahkemesi, (SSSC) Ocak 2007'den buyana ifade zgrl kapsamnda en az 200 kiiyi yarglamtr. Sanklarn kendilerini savunma anslarnn olmad, herhangi bir temyiz bavurusunun bulunmad bu mahkemelerde yarglama sreci tamamen keyfi ve hukuk d ilemektedir. Yksek Gvenlik Mahkemesinde son 3 sene ierisinde yarglanan sanklarn ok byk bir ksm slamcolarak nitelenen Mslmanlar olup, balca sular da radikal olarak nitelendirilen slam limlerine ait CD veya kitap bulundurmaktr. Mahkemelerde ayrca Krtler ve internet-blog yazarlar da yarglanmaktadr.6 MAZLUMDERin Suriye Arap Cumhuriyeti stanbul Bakonsolosluuna, hak ihlallerine ynelik kendilerine ulaan iddialar iin Suriyedeki cezaevlerinin insan haklar rgtlerinin gzlem ve denetimine almas talebiyle yapt bavuru nce brokratik oyalamalarla geitirilmeye allm, MAZLUMDERin kararll karsnda ise talep reddedilmitir. MAZLUMDERden istenilen evraklar ilgili birimlere gnderilmi olmasna ramen bugne kadar herhangi bir netice alnamamtr. Haksz Gzalt ve Keyfi Tutuklamalar Suriyede en sk grlen insan haklar ihlali haksz gzalt ve keyfi tutuklamalardr. Rejime muhalif olan veyahut muhalif olma phesi tayan herkes her an gzaltna alnma ve tutuklanma tehlikesiyle kar karyadr. Bu gzalt ve tutuklamalardan ou zaman ahslarn yaknlar dahi haberdar olamamaktadr. ok az bir ksm medyaya yansmakta ve insan haklar rgtlerine ulamaktadr. zellikle slami hareketlere mensup olduu iddia edilen kiiler gece yars gizlice gzaltna alnmakta, aileleri ise korku ve baskdan dolay gzaltlardan kamuoyunu haberdar edememektedir.7 stihbarat ve gvenlik glerine sivil muhbirler yoluyla kiiler ve guruplar hakknda aslsz bilgiler ulatrlmakta, bilgilerin doruluu teyit edilmeden haksz gzaltlar gerekletirilmektedir. 1963ten buyana yrrlkte olan gvenlik yasas istihbarat ve gvenlik glerinin keyfi her trl tutumuna meruiyet zemini oluturmakta, devlete kar muhtemel- tehditleri ortaya kartmak ve yok etmek btn bu hukuksuz davranlarn temel dayana olabilmektedir. Gzalt vakalarnn ounluu tutuklanma ile sonulanmakta, ok az bir ksm aylar sren zorlu bir srecin sonunda serbest braklmaktadr.8 Suriye nsan Haklar Komitesi (SHRC), her yl yaynlad Suriye insan haklar raporunda Suriyede yaanan ve komiteye ulaabilen keyfi gzalt ve tutuklamalar dnya kamuoyuyla paylamaktadr. Son yllarda yaanan keyfiSHRC, Annual Report, 2005, s. 18 HRW, Far From Justice, Syrias Supreme State Security Court, ubat 2009 7 SHRC, Seventh Report on status of Human Rights in Syria, s.32 8 SHRC, a.g.e., s.326 5

7

gzalt ve tutuklamalardan bir ksmna aada yer verilmitir.9 Kasm 2006da Humus ehrinde onlarca ev Tahrir Partisi ile balants olmak sulamasyla baslm, birok insan tutuklanmtr. Yine ayn sulamayla Yasin Hadidin sahibi olduu Di Klinii ve Laboratuar baslm, Yasin Hadidle birlikte klinik alanlar tutuklanmtr.10 Suriye ynetimi, sulu addettii bir kiiyi lke dnda olduu iin yakalayamyorsa en yaknndan balamak zere tm aile ve akrabalarna bask yapmaktan ekinmemektedir. Ocak 2007de yaanan bir baka olay hukukun temel ilkelerinin Suriye yetkililerince nasl hie sayldn gstermektedir. Irakta yaayan muhalif Muhammed Bakkorun olu Sufyan M. Bakkor muhalif bir babann olu olmaktan dolay tutuklanmtr. Tutuklanmasn hakl karacak hibir faaliyete ve organizasyona dhil olmamasna ramen, babasn siyasi almalarndan vazgemeye zorlamak iin tutuklanmtr.11 Suriyede yaanan keyfi gzalt ve tutuklamalara yabanc vatandalar da maruz kalmaktadr. Daha ok Arap lkelerinden gelen vatandalarn karlat bu tutum azmsanmayacak derecede yksektir. Tatillerini geirmek, akrabalarn ziyaret etmek, salk imknlarndan faydalanmak iin lkeye gelen eitli Arap lkeleri vatandalar dzmece sulamalarla gzaltna alnmakta ve tutuklanmaktadr. Bu sulamalar genel olarak, Vahabi dncesine sahip olmak, Suriye zerinden Iraka gemek, ykc faaliyetlerde bulunmak eklindedir. Bu sulamalarla tutuklananlar da dier tutuklular gibi ikenceye maruz kalmaktadr. rnein bir Suudi vatanda olan Amir Hasan Makadinin, amdan Suudi Arabistana dnecei gn Suriyeli yetkililerce tutuklandn, daha sonra aileyi arayan bir kiinin Amirin serbest braklmas iin 50.000 Riyal talep ettiini, Amirin durumuyla ilgili salkl bilgi dahi alamadklarn beyan etmitir.12 Suudiler haricinde rdn, Lbnan, Irak ve Filistinli vatandalar da Suriye hapishanelerinde bulunmaktadr. SHRC, tutuklu saysnn tam olarak tespit edilemediini ancak bu lke vatandalar olan toplamda 2000 civarnda tutuklu olduunu tahmin etmektedir.13 Hatta 1980li yllarda tutuklanm birok rdnlnn olduunu bunlarn ar ikence artlarnda lm olabileceklerini dile getirmektedir. Haksz gzalt ve keyfi tutuklamaya rnek olacak ekilde derneimize yaplan bir bavuru ise yledir: Suriye vatanda Muhammed mer Hayyan Errezzukun bavuruyu yapan babasnn bildirdiine gre, kendisi Suriyedeki Hama olaylarnda lkeyi terk ederek Iraka iltica etmitir. 1985 ylnda Badatta doan ve lkesini hi grememi olan olu Muhammed mer Hayyan Errezzuk Irakta bilgisayar mhendislii 3. snf rencisiyken lkesine dnmek istediini, dnmesi iin herhangi bir yasal engel olup olmadn Suriyenin Badattaki eliliine sorduunu, elilik tarafndan kendisine dnmesinde herhangi bir engel olmadna dair resmi bir yaz verildiini (ekte mevcut), ald bu resmi yazyla 17.11.2005te lkesine giren Errezzuk hibir gereke gsterilmeden tutuklanarak cezaevine konduunu ve yarglamaDaha geni bilgi iin Mslman Kardeler ve Krtler blmlerine baklabilir. SHRC, Report 2008 s.32 11 SHRC, Seventh Report on status of Human Rights in Syria, s.34 12 SHRC, a.g.e, s.39 13 Bu rakamlar konusunda olduka farkl bilgiler verilmektedir. rnein Suriye yetkilileri Lbnanl tutuklu saysn 80 olarak aklarken, Lbnan merkezli insan haklar rgtleri bu saynn 850 civarnda olduunu sylemektedir.10 9

8

sreci baladn ifade etmektedir. 1985 doumlu ve lkesine ilk defa gelmi olan Errezzuk mahkemede Mslman Kardeler hareketi yesi olmakla sulanr. Sulamalar kabul etmeyen Errezzuk ise herhangi bir rgte ye olmadn sylemesine ramen, 13 Aralk 2009da mahkeme ahsn hvan- Mslimin yesi olduuna hkmederek 49. Sayl Kanun gerei idamna hkmeder. Hlihazrda Suriyede idam cezas uygulanmad iin cezas 12 yl hapse evrilir. Errezzukun annesi Suriyede yaamaktadr, babas ise iki oluyla 1982den beri lkeye dnememektedir. kence MAZLUMDER bugne kadar yapt gzlemlerde ve konunun takibini yapan insan haklar rgtlerinin de raporlarnda getii ekilde ikence Suriyede sistemli ve devlet tarafndan uygulanan bir yntemdir. Tutuklunun hangi sutan mahkm olduu ikencenin arln ve sresini belirlemektedir. zellikle siyasi tutuklular (slami hareketlere mensup olduu iddia edilenler, Krtler vb.) en ar ikencelere maruz kalmaktadr. Bununla birlikte adi sulardan (hrszlk gibi) tutuklanan mahkmlar da orantsz g kullanmna ve ikencelere maruz kalabilmektedir.14 kencenin bu kadar yaygn ve meru olmasnn en byk sebebi Suriye rejiminin ikenceyi bir su olarak grmemesi ve ikenceyi nlemeye ynelik uluslar aras anlamalar onaylamamasdr.15 Uluslararas Af rgt ve Suriye nsan Haklar Komitesi, Suriye hapishanelerinde yaanan ikence metotlarn raporlarnda u ekilde yaynlamlardr: Btn vcudu yumruk ve tokatla darp etmek, tekmelemek veya d plastik kapl demir sopalarla, deri kemerlerle, deneklerle, kamlarla vurmak, tutuklular nce souk suya sonra scak suya sokmak, trnak skmek, araba tekerleine balamak suretiyle ikence etmek, falakaya yatrmak, rzgr hals ad verilen insan eklindeki bir tahtaya tutukluyu balayarak dvmek veya elektrik vermek, hayalet ad verilen ikence metoduyla tutuklunun arkadan ellerini balayarak veya vcudu bolukta sallanacak ekilde asarak dvmek veya elektrik vermek, tutuklunun ansne kzgn sopa sokan bir makineye oturtmak, tavanda dnen pervaneye asmak ve dvmek, vcudun hassas blgelerinde sigara sndrmek, cmbzlarla deri ve tylerin koparlmas, tecavz etmek, vcudun hassas blgelerine zellikle cinsel organlarna elektrik vermek, kol ve bacaklar krmak, tutukluyu uzun sre tek ayakstnde bekletmek veya ar yk tatarak koturmak, tutukluyu bir ie zerine oturmaya zorlamak veya ieyi anse sokmak, tamamen karanlk bir hcrede birka gn izole etmek, tutuklu uykuluyken gzne k tutmak veya uzun sre gece ve gndz boyunca k altnda bekletmek, yksek sesli mzik veya ikence altnda alayanlarn seslerini dinleterek ksmi duyma problemine sebebiyet vermek, tutukluyu arkadalarnn veya yaknlarnn ikence, tecavz, karma, kolunu bacan kesme veya ldrme tehlikesi iinde olduunu syleyerek tehdit etmek, tutuklunun gzleri nnde yaknlarna cinsel tacizde bulunmak ve ikence etmek, tutuklunun gz nnde dier tutuklulara ikence etmek, tutuklular kaba szler syleyerek veya kar cinsten olan kiilerin iinde kyafetlerini karmaya zorlayarak aalamak, tutukluyu uykudan, yiyecekten, temiz havadan, tuvaleti kullanmaktan ve yaknlarnn ziyaretlerinden mahrum brakmak.16

14 15

SHRC, Report on Human Rights Situation in Syria over 20 year- period, s.4 SHRC, Seventh Report on status of Human Rights in Syria, s.35 16 Aktaran: A. Emin Da, Suriye, s ve SHRC, ag.e, s.35

9

kenceler sonucu sakat kalan ve ar sanclar eken mahkmlarn tedavi edilmesine izin verilmemekte ve bylece kalc rahatszlklarn ve lmlerin yaanmasna sebep olunmaktadr. SHRC, hapishanelerdeki kt artlar ve ikencelerden dolay son yirmi ylda yzlerce insann ldn bildirmitir.17 kence sonucu yaanan lmlerde tutuklunun yaknlar hibir ekilde bilgilendirilmemekte, Hapishane doktorlar tarafndan tutuklunun ani bir kalp kirizi sonrasnda ld rapor edilmektedir.18 Kayplar Suriyede zellikle ynetime muhalif hareketlere mensup kiilerin, tutukluluklar esnasnda kendilerinden bir daha haber alnamamaktadr. lkede akbeti bilinmeyen saysz kayp vakas bulunmaktadr. Uluslararas Af rgtnn 1990l ve 2000li yllar kapsayan raporlarnda ve zellikle 1980lerde mahkeme nne karlmakszn tutuklanan ou Mslman Kardeler rgtne mensup olduu iddia edilen saysz Suriyeli hakknda yaknlar hala hibir bilgiye ulaamamtr. 20.000 civarndan insan kayptr ve bunlarla ilgili olarak en ufak bir ize ulalamamtr.19 Suriye nsan Haklar Komitesi (SHRC), kayp ailelerinden yzlerce mektup aldklarn bunlarn birounun 80li yllarda kaybolan insanlarla ilgili olduunu belirtmitir. SHRC, 20.000 civarnda kayp arasndan 5.000 kiiye ait isim ve bilgileri dnya kamuoyuyla paylaarak konuyu gndemde tutmaya almaktadr. Kayplarla ilgili aratrlmas gereken nemli bir konu da Suriyedeki toplu mezarlardr. Kayplarn byk blmnn bu toplu mezarlarda olduu tahmin edilmektedir. Yeri insan haklar rgtlerince tespit edilmi baz toplu mezarlarda bulunan cesetlerin zel makinelerle kemiklerinin tld anlalm, bazlarnn kemik krntlarnn dahi liman kenti Tartusdan Akdenize dkld, bylece katliamlarn ispat ve tespitin nne geilmeye allmtr. MAZLUMDER, 20.000 civar kii olduu tahmin edilen kayplarla ilgili 5.000 kiiden oluan uzunca bir listeye sahiptir. Rapora ek olarak bir ksmn aklayacamz bu listenin taleb edilmesi halinde insan haklar rgtlerine ya da konunun takibini yapacak yerel ve uluslararas mahkemelerle paylalacaktr Hama katliamndan bugne kadar kaybolmu ve kendisinden haber alnamayan kiilerin byk bir blmnn ld tahmin edilmektedir. Ancak kayp yaknlar l de olsa kayplarn yerlerini ve akbetlerini bilmek istemektedir. Suriye Arap Cumhuriyeti yetkililerinin 20.000 civar insan nerededir? Bugne kadar bu kayplar iin neler yaplmtr ve herhangi bir resmi giriim olmu mudur? sorularn acilen cevaplandrmas gerekmektedir.

17 18

SHRC, Report on Human Rights Situation in Syria over 20 year- period, s.5 SHRC, Seventh Report on status of Human Rights in Syria, s 37 19 SHRC, Report 2008, s.13

10

SURYE MSLMAN KARDELER CEMYET Tarihi Arka Plan Mslman kardeler hareketi 1930lu yllarda; Msrda Hasan El Benna tarafndan kurulan ve slami syleme sahip bir cemiyettir. Mslman Kardelerin Suriye kolu ise Msrda Hasan El Benna ile rencilik yllarnda tanan Abdulani Hamid nclnde Hama ehrinde bir grup ilim adam, tccar ve esnaf tarafndan kurulmutur. 1944 ylnda Mustafa Sbainin baa gemesiyle beraber kurumlamasn tamamlayan Suriye Mslman Kardeleri Suriyedeki slami hareketleri etrafnda toplamay baarmtr. am, Halep, Hama ve Humus bata olmak zere birok Suriye ehrinde hayr cemiyetleri, okullar, hastaneler ve eitli sosyal yardmlama kurulularyla rgtlenmesini gerekletirmitir. 1947 seimlerinde meclise 3 temsilci gnderen Mslman Kardeler, 1951 seimlerinde ise 142 yeli meclise 33 temsilci gndererek siyasi faaliyetleriyle de ne kmaya balamtr. 1970de iktidar ele geiren Hafz Esad tek adam ynetim tarzyla btn muhalif gruplar sindirdii gibi Mslman Kardeler hareketini de hedef tahtasna koymutu. 1976 sonras iddet olaylarnn trmanmasyla beraber Esad rejimi olaylar kanl bir ekilde bastrmaya balamtr. Rejimle Mslman Kardeler hareketi arasndaki atmalar birok Mslman Kardeler yelerinin hapse girmesine, ar ikence ve kt muameleye maruz kalmasna neden olmutur. Bu tarihten sonra Esad ynetimi birok Mslman Kardeler yesini de idam etmeye balamtr. Hafz Esadn ktidara Gelmesi 1946 ylnda Fransz mandasndan kurtulan Suriye, 1970 ylna kadar grece kark bir dnem geirmitir. Bu dnemde birok askeri darbe olmasyla beraber 1963 ylnda ynetim Suriye BAAS Partisinin eline gemitir. Kendisi de bir asker olan hafz Esad, BAAS iktidar boyunca hem parti hem de ordu iindeki konumunu srekli ykseltmi ve 1965 ylnda BAAS Milli idaresine seilmitir. Zaman iersinde Savunma Bakanl ve hava kuvvetleri komutanln elde etmitir. Kendisine kar gelebilecek BAAS Partisinin tm silahl kollarn ortadan kaldran Esad, lkedeki tm silahl gleri komutasna geirmitir. 1967 ylndan itibaren Suriye i politikasn belirleyen Esad, 1970 ylnda BAAS iindeki muhaliflerini tutuklatarak BAAS partisini ele geirmi ve lkede tek adam iktidarn balatmtr. 1971de ise ou diktatrn yapt gibi bir referandumla oylarn %99unu alarak iktidarn merulatrmaya almtr. Hafz Esad, Suriyede nfusun %10unu tekil eden Nusayri aznla mensuptur. lkenin ounluunu tekil eden Snnilerle aras iyi olmayan Nusayri aznlk, yzyllar sonra bir devlet bakan karm olmakla aslnda devlet kademelerinin tamamn ele geirmitir. Zira Hafz Esad lkedeki en nemli devlet kurumlarn yakn akrabalar ve Nusayri aznlktan kiiler arasnda paylatrmtr. Esad 1970de balayan iktidar boyunca lkeyi demir yumrukla ynetmi ve hibir muhalif almaya izin vermemitir. Basn ve yaynn tamamnn devlet tekelinde olduu Suriyede hibir muhalif almaya msaade edilmemektedir. 1972de Mslman Kardeler cemiyeti dhil birok partinin seime katlamamas ise Esadn otoritesini daha da gl hale getirmitir. Esad ynetiminin 70lerin bandan itibaren tek adam iktidarn, muhalif hareketleri yasaklayarak hatta yurt dna kaan muhaliflere suikastlar dzenleyerek devam ettirmitir. 11

Hafz Esad ynetimine kar 60l ve 70li yllarda ykselen muhalif Mslman Kardelerin binlerce yesi Esad ynetiminin uygulad iddet politikalar neticesinde hayatn kaybetmi, on binlerce insan hapishanelerde rm ve bugn iin saylar yz binleri bulan bir kesim de mlteci durumuna dmtr. Mslman Kardeler hareketini tamamen bitirebilmek iin yrle konulan 49 Sayl kanun iddeti daha da arttrm, kitlesel katliamlara meru(!)zemin hazrlamtr. 49 Sayl Kanunun 1. Maddesine gre; Mslman Kardeler Cemaati'ne mensup olan herkes sulu kabul edilir ve idamna karar verilir. 1980lere gelindiinde Mslman Kardeler hareketine ye olmay idam cezas gerekesi olarak n gren 49 Sayl KanunHafz Esad tarafndan kartlmtr. Ardndan kardei Rfat Esad komutasndaki askeri birliklere verilen emirle, Palmira hapishanesindeki 550 Mslman Kardeler yesi tutuklu yargsz infazla katletmitir. 1982ye gelindiinde ise Hama ehrindeki hareketlenmeye kar nce ehir askeri birliklerle kuatlm, bir ay boyunca sren bombardmanla da ehri yok ederek 40 bin civarnda Hamal ldrlmtr. Katliam Hama ehriyle de snrl kalmam, operasyon Suriyenin Trkiye snrna yakn kuzey ehirleri bata olmak zere tm ehirlerinde uygulanmtr. Hafz Esed tarafndan 7 Temmuz 1980 ylnda karlan 49 sayl bu kanun, Mslman Kardeler Cemaatine ye olan herkesin idam edilmesine hkmetmektedir. Bu kanun ile Suriye'de on binlerce kii infaz edilmitir. Bu kanunun gerei olarak 30 yldr insanlar sadece Mslman Kardeler yesi olmak sulamasyla hapsedilmekte ve idam edilmektedir. Suriye ehirlerinin caddelerinde on binlerce kiinin gece yars cinayete kurban gitmeleri de bu kanunla rtlmeye allmtr. ldrme, ikence ve zulmn zerinden eyrek asr gemesine ramen 49 Sayl kanun halen yrrlktedir. Uluslararas kurulular, insan haklar rgtlerini ve uluslararas mahkemeleri 49 Sayl kanunu ve bu kanundan doan hkmleri, insan haklarna aykr olarak nitelendirmeye ve bu kanuna dayanarak su ileyen Suriyeli yetkililerin uluslararas mahkemelerde hesap vermeleri iin harekete geerek haklar ihlal edilen ahslarn itibarlarn iadeye aryoruz. Mlteciler Hama katliamndan sonra lkedeki muhalefet byk lde lkeyi terk etmek zorunda kalmtr. Katliamdan kaabilenler komu lkelere snmlardr. Bugn iin saylar 2 milyon civarnda olan Mslman Kardeler yesi bata ngiltere olmak zere Irak, Yemen, rdn ve Trkiye gibi birok lkeye iltica etmitir. Bu insanlar yllardr lkelerine dnememektedirler. Bir ekilde Suriyeye dnenler ise 49 Sayl Kanun kapsamnda ya idama mahkm olmakta ya da sonu belirsiz, yllarca sren bir hapis hayatna mahkm olmaktadrlar. Hama Katliam sonrasnda memleketlerinden ayrlmak zorunda kalan Suriyeli aileler birok lkeye dalm ve yzlerce paralanm aile ortaya kmtr. 1982 ylnda Suriyeden kaan bir Hamalnn anlattna gre kendisi Yemende, kars Suriyede, bir olu rdnde ve bir 12

dier olu ise Trkiyede yaamaktadr. Bunlar her hangi bir pasaporta sahip olmayp bulunduklar lkelerde de hibir hakka sahip olamamaktadrlar. Suriye kimlikleri de yanlarnda olmayan bu insanlar hibir yerde kendilerinin kim olduklarn ispatlayamamaktadrlar. Kocalarn katliamda kaybeden kadnlar, kocalarnn lmlerini ispatlayamadklarndan yeniden evlenememekte, katliam sonrasnda doan ocuklar kimlikleri olmadndan babalarnn miraslarna sahip kamamaktadrlar. 1990larn sonlarna doru balayan yumuama srecinde bile Mslman Kardeler yelerinin lkeye dnmelerine izin verilmemitir. Hareketin, gerek Hafz Esad gerekse de olu Bear Esad ile lkeye dn iin yaptklar hibir giriim sonu vermemitir. Kayplar 1980den balayarak gnmze kadar gelen srete birok Mslman Kardeler yesi, gzaltna alndktan sonra kendisinden bir daha haber alnamamtr. Suriye hapishanelerinde kaybolmakla lmek arasndaki izginin ok ince olduu bilinmektedir. Hapse giren kiilerle ne aileleri ne de avukatlar grememektedir. Kaybolan ocuklarnn peine den aileler ise tutuklanma tehlikesi ile kar karya kalmaktadrlar. Suriye hapishanelerinde bulunan binlerce kiiyle halen hibir balant kurulamamaktadr. Sadece Hama katliamnda 20 bin civar insan kaybolmu ve kendilerinden bir daha haber alnamamtr. Resmi makamlara yaplan hibir bavuru da netice getirmemitir. Tadmur Hapishanesi Katliam ( Palmira Katliam ) Hafz Esadn lmnn ardndan Austos 2001de kapatlan Tadmur hapishanesi ilk olarak 1979da Mslman Kardelere mensup tutuklular dier tutuklulardan ayrmak iin zel olarak almtr. Bu hapishanede tutuklularn, demir ubuklarla dvlme, bacaklardan aslma, elektrik oku uygulama suretiyle eitli ikencelere maruz kaldklar bilinmektedir.. Hafz Esadn, kardei Rfat Esad kumandasndaki birliklere Tadmur (Palmira) hapishanesindeki Mslman Kardelere mensup herkesi ldrmeleri emrini vermesiyle ilenen Palmira Katliamnda tutuklularn tamam hayatn kaybetmitir. 7 Haziran 1980de kartlan, ieriinde Mslman Kardeler grubuna ait herkes, lm cezas sulusu saylacaktr maddesi bulunan 49 Sayl Kanunun ardndan Rfat Esadn kontrolndeki dzenli ordudan bamsz olarak kurulan, kendi hava kuvvetlerine, istihbarat servisine ve hapishanelerine sahip olan Savunma Tugay adndaki zel birlik Tadmur Hapishanesine helikopterlerle gelerek savunmasz tutuklular hcrelerinde katletmitir. Uluslararas Af rgtnn yaynlad 1983 tarihli rapora gre Mslman Kardelere mensup tutuklularn kald Palmira Cezaevinde 600 ile 1.000 arasnda tutuklu ldrlmtr. Human Rights Watchun (nsan Haklar zleme rgt) eski hkmllerden alm olduu ifadelere gre Tadmur hapishanesindeki mahkmlarn cesetleri yaknlarna teslim edilmeyip alan toplu mezarlara gmlmtr. 2001 ylnda, insan haklar savunucusu Nizar Nauf, 1991 ylndan nce Tadmurda ldrlen mahkmlarn gmld toplu mezarlardan bazlarn atn ve birok insan kemii bulduunu sylemesi zerine gvenlik glerinin mezarlar baka bir blgeye transfer ettiini iddia etmitir. HRWye gre 1980 ve 1983 yllar arasnda Tadmur hapishanesinde haftada iki kez toplu infazlar gerekletiriliyordu. Her defasnda 35-50 kii bazen de daha fazla kii toplu olarak infaz ediliyordu. 1984 ylnn ilk gn gerekletirilen ve o gne kadar yaplan en kanl 13

infazn kurban says 180 tutukluydu. 1985de infazlar bir sreliine durdu. 1986da amda ve Suriyenin dier blgelerinde meydana gelen iddet olaylarnn ardndan infazlar tekrar younlat. leriki yllarda da infazlar devam etti. 1989 Temmuzunda 160 tutuklu toplu olarak infaz edildi. Tadmur hapishanesindeki bu infazlar Uluslararas Sivil ve Politik Haklar Anlamasnn (ICCPR) artlarnn ak bir ihlalidir. Adil olmayan mahkemeler sonucunda verilen idam cezalaryla ICCPR Anlamasnn 6. maddesi ihlal edilmitir. 90l yllara gelindiinde birok politik tutuklu salverilse de hapiste zellikle ikence sonucu lm vakalar Uluslararas Af rgt tarafndan 1990l ve 2000li yllarda rapor edilmeye devam edildi. Suriyede hrszlk vb. adi sular iin de idam cezas gnmze kadar eitli tarihlerde uygulanmtr. Suriyede 2000 ylnda iktidara gelen Hafz Esadn olu Bear Esad, babasnn lmnden nce ve sonrasnda aralarnda baz insan haklar savunucular da olmak zere baz siyasi tutuklulara ksmi af getirmitir. Hama Katliam Hafz Esad ynetiminde 1970ler ve 1980lerin banda muhalif gruplar, zellikle Mslman Kardeleri ortadan kaldrmak iin planlanan kanl eylemlerin en iddetlisi 2 ubat 1982de balamtr Bata Hama olmak zere Suriyenin kuzeyindeki btn ehirleri Mslman Kardelerden tamamyla temizlemesi istenen Rfat Esada emrindeki 12 bin askerle zellikle muhalif unsurlarla balants bulunan 100 ailenin btn fertlerini de iine alan 5.000 kiiyi ldrme yetkisi verilmitir. Rfat Esad ve askerleri evlerden ie balamtr. Bask giderek artrlm, btn evler iindekilerle birlikte yaklp yklmtr, hatta ocuklar anne ve babalarnn gzleri nnde ldrlmtr. 20 Esad ynetimi, bu olayda tarihte eine az rastlanr bir ekilde kadn, ocuk, yal demeden masum halk ayrt etmeksizin iddet uygulayarak katletmitir. Uluslararas Af rgtnn raporuna gre; Dar sokaklardan tanklarn ve askeri birliklerin geiini kolaylatrmak iin ehrin eski sokaklar tpk atmann ilk be gn tanklar tarafndan evlerin ezildii el-Hader sokaklar gibi havadan bombaland Gnlerce sren ar bombardmann ardndan 15 ubatta Savunma Bakan Mustafa Talas isyann bastrldn sylemesine ramen ehir hala kuatma altndayd. leriki iki hafta boyunca youn tutuklamalar srdrlrken askeri kuvvetlerin halka kar kt muamele ettii ve masum ehir halkna ynelik toplu katliamlar yapt bildiriliyordu. Tam olarak ne olduunu bilmek kolay olmasa da Uluslararas Af rgt ehrin dndaki hastaneden 19 ubat gn 70 kiinin toplu olarak katledildiine ve ayn gn Muhafz Tugaynn El-Hader blgesinde ikamet eden herkesi infaz ettiine dair haberler geliyordu. phelilerin bulunduu dnlen binalarda yaayanlar ldrmek iin siyanr kullanld. Ayrca askeri havalimannda, ehir stadyumunda ve askeri kamplarda insanlar toplanarak gnlerce akta ve yiyeceksiz tutuldular. Rejimin kendi organize ettii olaylar bastrma amacyla uygulad iddet haftadan fazla srd. 24 ubatta kendisiyle rportaj yapan bir gazeteciye Esad, ehirde hayatn normale dndn syledii halde yollar hala kapal tutuluyordu. En acmasz katliamlarn yapld bu harektta tanklaryla dar sokaklara giremeyen askeri kuvvetler uzun menzilli bombardman toplar ve tanklar kullandlar, helikopterlerle bomba yadrdlar, ehrin hedef alnan kesimini

20

Ayrntl bilgi iin: Ahmet Emin Dan Suriye kitabna baklabilir.

14

buldozerlerle yerle bir ettiler. Katliamdan kurtulan baz Hamallarn anlattna gre ryen cesetlerin kard koku btn ehri kaplamt. Yklm binalarn kalntlar altnda, sokaklarda yarallar ve ller bulunuyordu. Askerler tarafndan cesetlere bile tecavz edilmiti. atmalar srasnda Hama dndan olup da ikamet yeri Hama olan birok kii infaz edildi. Bir grg tannn anlatmyla Hamal eyh Osman Ailesi Katliam Suriye Ordusunun Askerleri 20 ubat 1982 tarihinde Hayy ergiye ( Dou mahalle) blgesinde yaayan 80 yan am olan Muhyiddin eyh Osmannn evini bast. Evde ocuklar, Gelinleri, Torunlar ve Ei de vard. Onu tutuklamaya kalktlar. Kar koyan aile fertlerini ldrdler. ldrlenler yaklak 30 kiiyi buluyordu. Bilinen bir kann isimleri yle. - Muhyiddin eyh Osmann inab ailesinden olan Ei. - Ahmed eyh Osmann Tahmaz ailesinden olan Ei. - Muhammed eyh Osmann Mansur ailesinden olan Ei. - Usame eyh Osmann Ei. - Memduh eyh Osmann Hni ailesinden olan Ei ve ocuu. - Muhyiddin eyh Osmann kz Nuriye ve yedi ocuu. - Ahmed eyh Osmann ocuklar Muhyiddin, Memun ve Nebil. - Muhammed eyh Osmann olu Dcane. Yine bu aileden ldrlenler arasnda unlar da vard; - mer eyh Osman. - brahim eyh Osman. - Zbeyir eyh Osman. - Faysal eyh Osman. - Ziyad eyh Osman. - Osman eyh Osman. Hepsi ldrlm, evlerinin de tamam yklmt ve gzaltndaki baba Muhyiddin eyh Osman da daha sonra ldrlmt ve o ldrldnde 80 yan amt. Saldrlar srasnda kentteki camilerin nemli blm yerle bir edildi. Ayn ekilde ehirde bulunan kiliseler de bu bombardmanlarda hasar grd. Hamada ay boyunca ezan sesi duyulmad. Yaplan tespitlere gre bombardmanlarda 38 cami ve slami merkez yok edildi, 19 cami hasar grd ve bir ksm da hkmet tarafndan farkl amalarla kullanld. Hama kiliselerinin bombardmanlarla yok edilmesini kimse engelleyemedi. Arkeolojik eser olarak kabul edilen nl El-Cedide Kilisesi harabeye evrildi. Bombalamalardan birok tarihi eser de hasar grd. Ayn gnlerde saldrlar sonucunda 2 kilise de ykld. Yararllara tbbi mdahalenin gvenlik glerince reddedilmesi sonucu binlerce kurban lme terk edildi. Baz Hamal kurbanlar da toplu mezarlara canl olarak gmldler. Hammam el-Seyh Hastanesi, el-Huda Hastanesi, Karate Kulb Hastanesi ve Zanuba Hastanesinin gvenlik glerince bombalanmas sonucu 185 hasta hayatn kaybetti. Askerler ehirdeki btn eczaneleri yamaladlar. 52 eczaneden sadece bir tanesi yamalanmamt. Katliamn kurbanlar arasnda 40 gnlk bebekler ve anne karnndaki embriyolar dahi vard. Bebekler, yalvaran annelerinin gzleri nnde balkonlardan aa atldlar. Askerler hamile bir kadnn karnn delerek domam ocuun lmne neden oldular. Birok ocuk 15

Yukarda da grld gibi 1950li yllara kadar Krtler, Suriyede bask ve kstlamalara maruz kalmakszn yaamlarn srdrmler ve fazla bir problemleri olmamtr. 1950li yllara kadar bir sorun yaanmazken sonradan durum deimitir. O dnemden sonra Suriye yneticileri, Krtleri lkenin btnl ve Arap kimlii asndan tehdit olarak grm ve baz snrlamalar getirmitir. 1960l yllarda ykselen Arap milliyetilii ile bask younlamtr. Bu yllarda yaplan toprak reformu, Krtlerin geleneksel sekinlerinin ekonomik gcn krmay amalamtr. Reform erevesinde kamulatrlan topraklarn %43 Cezire blgesinde bulunmaktayd.1962 ylndaki nfus saym, bugnk birok sorunun temelini oluturmutur. Saymn amac, Trkiye ve Iraktan yasa d yolla ne kadar Krtn Suriyeye getiini tespit etmekti. Krtler vatandalk kazanabilmek iin, en az 1945 ylndan beri Suriyede yaadklarn ispatlamak zorundayd. Grnmeyen hedef ise zengin kuzeydou blgesinin Araplatrlmasyd. Bunu ispatlayamayan Krtlerin vatandal ellerinden alnmtr. Sonradan gelen farkl etnik unsurlar ayrma iddiasyla gerekleen saymda yaklak 120.000 Krtn vatandal kaldrlmtr. Bunu, Krtenin kullanmna ilikin snrlamalar izlemitir.26 1963 ylnda BAAS rejiminin iktidara gelmesiyle birlikte Arap Milliyetilii Suriye politikasnn nemli bir belirleyicisi olmutur. Bu politikalar balamnda o yllarda Muhammed Talip Hilal tarafndan hazrlanan Arap Kemeri ( Hizam el-Arab ) projesi ile kuzey blgelerinde ciddi bir Araplatrma politikas gdld. Bu proje ile beraber Trkiye snrnda 10-15 km geniliinde ve 300 km. yakn uzunluktaki bir blge iin bir Arap iskn politikas uyguland ve blgedeki Krtler yerlerinden karldlar. Arap Kemeri Projesi ebetteki ekonomik boyutu da vard. Suriyenin kayda deer petrol blgelerinin bu alanda olmas ve yine ayn ekilde lkenin buday ve pamuk retiminin % 80inin bu alandan karlanmas bu iddialar desteklemektedir.27 1970li yllarda Arap Kemeri projesi ile mezkr blgede modern tarm kyleri kurulmu ve bu blgede Araplar iskn edilmitir.1975 ylnda 4.000 Arap aile bu blgeye hkmet tarafndan iskn edilmitir ve bu blgede 41 tane modern tarm ky kurulmutur. Arap Kemeri Projesi 1976 ylnda hkmet tarafndan askya alnsa da yaadklar blgeden kan Krtlerin eski yerlerine dnmelerine izin verilmemitir.28 Paralel yllarda Krtlere yaplan basklar onlarn sadece kimlik haklarna kar olan snrlamalarla kalmad. Ayn yllarda Krtlerin dillerini kullanma, Krte eitim gibi birok alanda haklar ellerinden alnd ve kstlamalar getirildi. Kltrel bir takm gsteri ve programlarnn kutlanmasna yasak getiren Suriye Hkmetleri ayn kstlamalar Ermeniler ve Sryaniler iin yapmamtr. Ermeni ve Sryaniler kendi dillerini konuabiliyor, kurduklar zel okullarda eitimlerini kendi dillerinde yapabiliyorlard. 1970lerinde sonunda karlan bir kanunla Krt yerleim yerlerinin isimleri deitirilerek Arapaya evrilmitir. O dnemde

26

http://levantwatch.blogspot.com/2006/05/suriye-krtleri-ve-trkiye.html Leyla Ahmar, Kamer Saide , Suriyede Krtler Var , s. 56 HRW Report 2009, Group Denial ; Repression of Kurdish Political and Cultural Rights in Syria , s.15

27

28

18

tm bu uygulamalar BAAS rejiminin Arap Milliyetilii ideolojisi balamnda uygulanmtr. 1970lerle beraber, zellikle 80li ve 90l yllar Krt ve Suriye devletinin ilikilerinin en iyi ve olumlu olduu yllardr. O dnemlerde Suriye mfts bir Krt olan eyh Ahmed Kuftarudur. Bundan daha nemlisi 72-76 yllar arasnda bir Krt olan Mahmud Eyyub babakan olmutur. Suriye devletinin Krtlerle olan iyi ilikileri sadece Suriyedeki Krtlerle snrl kalmam, Trkiye ve Irak Krtleri ile de yakn ilikiler kurulmutur. yle ki 80li yllarda PKK rgt Suriyede askeri eitim kamplar gerekletirmi ve Suriye Hkmeti buna gz yummutur. Bahsedilen yllarda Krtlerle olan bu iyi ilikilerde devletin o dnemler iin kendisine daha tehlikeli grd Mslman Kardeler rgt ile uramasndan da kaynaklanmtr. Bununla beraber Suriyede uygulanan yumuama politikalar ile devlet kademelerinde iyi konumlara gelen Krt yneticiler hi bir zaman Krt nfusun yaam koullarn iyiletirilmesine dair aba gstermemi, bu soruna ilikin beyanatta dahi bulunmamlardr. Bu da grev alan kiilerin grev yerlerinde nasl durabildiini gstermesi asndan nemlidir. 1990lardan sonra deien i ve d gelimelerle beraber grece rahatlk ortam Krtler iin son bulmaya balamtr. 1998 ylnda Abdullah calann yakalanmas ve Trkiyenin Suriyeye PKK konusunda bask yapmas, ayrca Suriyenin Saddamla tekrardan uzlama abalar Krtlere kar sert politikalara geiin nemli nedenlerinden olmutur. 2000 ylnda Esadn yerine geen olu Bear Esad Krtler iin bir sreliine de olsa bir umut olmutur. Devlet bakanlna gelen oul Esad Krtlerin haklarnn geri iade edileceine ve onlara kimliklerine kavuaca szn vermi fakat ksa bir sre sonra verilen szlerin yerine getirilmedii anlalmtr. Nitekim 2004 Mart aynda yaanan olaylar artk hi bir eyin eskisi gibi olmayacan gstermi ve bu olaylar Suriye Devleti ile Krtler arasndaki ilikilerde nemli bir dnm noktas olmutur. Raporda 2004 Kaml olaylarndan sonra yaanan ihlallere odaklanlacandan ve bu tarihin Krt nfusun aleyhine nemli bir gndem oluturmasndan dolay bu olaylarn zerinde biraz daha fazla durulmasnda yarar vardr. 2004 Olaylar29 Mart 2004te Suriyedeki Krtler, belki de Suriyedeki varlklar boyunca en byk ve en ok ses getiren eylemleri gerekletirmilerdir. 12 Mart 2004te, Suriyenin kuzey-dousunda, Trkiye snrna bitiik Kaml ehrinde bir Arap takmyla bir Krt takm arasndaki futbol manda atlan siyasi sloganlar nedeniyle atmalar kmtr. atmalarn nasl baladna ve kimin tarafndan balatldna dair eitli iddialar vardr. Baz kaynaklar, ilk olarak mataki Arap taraftarlarn Saddam posteri atn, bunun zerine Krt taraftarlarn da Mesut Barzani yanls sloganlar attn belirtmektedir. Baka bir iddiaya gre ise futbol ma hi balamam; matan nce stadyumdaki Krtler, Talabani ve Bush yanls sloganlar atarak Araplara saldrm ve olaylar bu ekilde bymtr. Stadyumdaki kargaa ksa srede darya tamtr. Krtler, Kamldaki Araplarla ve gvenlik gleriyle atmaya balam, zgr Krdistan, igal bitene kadar ayaklanma gibi Suriyede o ana kadar hi dile getirilmemi sloganlar atmlardr. Ayaklanmann bymesi zerine Suriye hkmeti ehre takviye birlik gndermek zorunda kalmtr. Gvenlik gleri, atmalar srasnda Krtlere sert bir ekilde mdahale etmi ve hatta baz

29 Bu olaylarla ilgili geni bilgi iin bkz., Abdi Noyan zkaya, Suriye Krtleri : Siyasi Etkisizlik ve Suriye Devletinin Politikalar, USAK Dergi, Cilt 2, No:8, s 103-108

19

grg tanklarna gre misket bombas kullanlmtr. Olaylar srasnda lenlerin bir gn sonraki cenaze treninde de yine kargaa kmtr. Cenaze treni srasnda tabutlara Krt bayra sarlm, Barzani yanls sloganlar atlp Esadn resimleri yaklmtr. Bunun zerine gvenlik gleri, trene katlanlara mdahale etmitir. Olaylar, ok ksa srede Krtlerin youn olarak yaad Ras el-Ayn, Haseke, Amude, Afrin ve Halep ehirlerine de yaylmtr. Afrinde Krtlerin dzenledii bir miting srasnda gvenlik glerinin mdahalesi sonucu 7 kii lm; Hasekede ise Araplar, Krtlere ait iyeri ve dkknlar yamalam, Krtler de Araplara ait ara ve iyerlerine zarar vermilerdir. Amude ehrinde ayaklanan Krtler ise bir karakolu talamlardr. Dier ehirlerdeki olaylarda da yine Krtler, devlet binalarna ve zel mlkiyete saldrmlar, baz ara ve binalar atee vermilerdir. Suriyedeki bu olaylar, Trkiye, ran ve Irakta da kayg ile izlenmitir. Trkiyede de olaylar dikkatle takip edilmi ve snrdaki gvenlik nlemleri artrlmtr. Dnemin Dileri Bakan Abdullah Gl, olaylarn Trkiyeye sramas iin hibir neden olmadn nk Trkiyede bir Trk-Krt atmasndan sz edilemeyeceini belirtmitir. Suriye gvenlik gleri, bu eylemlere ok sert mdahale etmitir. Haseke vilayetindeki Irak ve Trkiye snrlar kapatlm ve Kaml ehrine giri-klar yasaklanmtr. Olaylarn kt ehirlere ordudan takviye birlik gnderilmi ve bu ehirlerde sokaa kma yasa ilan edilmi, yaklak 2.000 kii tutuklanmtr. Birka ay sonra hkmet, daha nce gz yumduu tm Krt partilerine birer yaz gndererek lisanslar olmad iin partilerin faaliyetlerinin yasak olduunu belirtmitir. Bu olaylar sonunda hayatn kaybeden insanlarn says ile ilgili verilen bilgiler ise elikilidir. Suriye resmi kaynaklarna gre olaylarn yedinci gn itibariyle l says 25tir. Ancak Krt kaynaklar, olaylarn yaand sralarda verdikleri haberlerde gnde 94 kiinin ldn yazmlardr. te yandan Batl kaynaklarn ve olayn zerinden uzun sre gemesinin ardndan yaynlanan raporlarn ounda l saysnn 40 civarnda olduu belirtilmitir.30 Yukarda belli llerle anlatlan olaylarla beraber artk Krtler ile Suriye Hkmeti arasnda ciddi skntlar yaanmaya balanmtr. nsan Haklar rgtleri olaylarla ilgili olarak Suriye Hkmetine sert uyarlarda bulunmulardr. 2004 ylndan bir sene sonra ise Krtlerin mehur slam limlerinden eyh Muhammed Mauk Haznevinin ldrlmesi de gerginlii arttrmtr. Kaml olaylarndan nce rejim yanls bir din adam olan Krt kkenli eyh Muhammed Mauk Haznevi, Kamldaki olaylardan sonra rejimden uzaklam ve Krtlere kltrel hak verilmesi konusunda eitli aklamalar yaparak hkmetin dikkatlerini zerine ekmitir. Ynetimin, Haznevinin aklamalarndan rahatsz olduunu kendisine iletmesine ramen Haznevi, duruunu deitirmemi ve bu nedenle Krtler arasnda nemli bir kiilik olarak ortaya kmaya balamtr. Ancak Haznevi, Mays 2005te ortadan kaybolmutur ve yaklak hafta sonra, Haziran ay banda Kamlnn yaklak 270 km. gneyindeki Deyr Ez-Zor ehrinde l olarak bulunmutur. Suriye hkmeti, Haznevinin bir su etesi tarafndan ldrldn aklamasna ramen Krtler, bunun bir infaz olduunu iddia etmilerdir.3130

One Year After the March 2004 Events ve Lowe, A People Discovered Chatham House Middle East Progamme, Ocak 2006 s. 5.31

Abdi Noyan zkaya, a.g.e.,s.107

20

Bu olaylarla beraber Krt nfus ile Suriye rejimi arasndaki ilikiler iyice gerilmi ve birok hukuksuz uygulamalar ba gstermeye balamtr. Raporda zellikle ba gsteren bu hukuksuzluklardan bazlar konu balklar eklinde ele alnp incelenecektir. Krtlere Uygulanan Kimlik Ayrmcl Suriyede Krtlere kar uygulanan bask politikalar birok alanda kendini gstermektedir. zellikle Krtlerin siyasi faaliyetlerine kar ciddi basklar uygulanmaktadr. Bununla beraber Suriyede yaayan Krt nfus asndan en ciddi sorun kimlik sorunudur. Suriyede yaayan 2 milyona yakn Krt nfusundan 350.000e yakn Suriye vatanda saylmamakta ve kendilerine verilen kimliklerde de lkede yabanc gzkmektedirler. Bu statdeki Krtlerin seme-seilme, mlk edinme, devlet dairelerinde memur veya ii olarak alma, devlet hastanelerinde tedavi grme ve seyahat gibi haklar engellenmektedir. Suriyede "Ecanib statsnde olan Krtler resmi nikhla Suriye vatandalaryla evlenemedikleri gibi, dini nikhla yaptklar evlilikler sonucu doan ocuklar Ecanib statsnden bile saylmamakta ve Maktumin (kaytd) statsnde gzkmektedirler. Maktumin statsnde olanlarn ise hi bir kimlik kartlar olmad gibi, nfus ktklerinde haklarnda hibir bilgi yoktur. Maktumin statsndeki ocuklarn okullara kayt yaptrabilmesi iin siyasi ubeden izin almalar gerekmektedir. zin alma sreci ise ok meakkatli olduu iin bu statdeki ocuklar arasnda okula gitmeme oran ok yksektir. Bu da devletin Krt nfusu eitimsizletirme politikalarndan bir tanesidir. lkede Krtler arasnda Ecanib ve Maktumin statsnde olanlarn toplam says 350.000i amaktadr.32 Suriye devlet bakan Bear Esad 2000 ylnda iktidara geldii ilk gnlerde bu sorunu zeceini vaat etmitir ancak bu gne kadar herhangi bir gelime olmamtr. Hatta 2006 ylnda BAAS Partisi genel kurulunda bu olay gndeme alm ama bir sonu kmamtr. Suriyede Krtlere kar uygulanan bu ayrmc politika nsan Haklar rgtleri tarafndan kaygyla takip edilmekte ve ayrmcln bir an nce sonlandrlmas talep edilmektedir. Gsteri ve Toplanma Hakkna Dair hlaller 2004 Kaml olaylarndan sonra zaten Krtlere kar youn bask uygulayan Suriye Hkmeti basklarn iyice younlatrmtr. Krtler asndan intifada olarak nitelendirilen 2004 olaylarndan sonra zellikle Krtlerin toplu gsteri ve eylemlerine kar Suriye hkmeti ok sert mdahalelerde bulunmaya balamtr. nsan Haklar rgtlerinin yakndan takip ettikleri bu gsterilerde Krtler genellikle kendilerine uygulanan basklarn sona ermesini ve haklarnn kendilerine iade edilmesini talep etmektedirler. 2005 ylnda pheli bir ekilde ldrlen Krtlerin saygn liderlerinden Muhammed Haznevinin cenazesine ok sayda Krt katlm ve hkmete tepki gstermilerdir33. Haznevinin cenazesinde polis gstericilere kar sert muamelede bulunmu ve 60yakn gstericiyi tutuklamtr.3432

Leyla Ahmar ve Kamer Saide, Suriyede Krtler Var, s.55

http://www2.amnesty.se/uaonnet.nsf/Senaste+veckan/BEAD457AAD39CFBCC1257007002C8690?opendocument (accessed September 10, 2009).34

33

HRW Report 2009, Group Denial ; Repression of Kurdish Political and Cultural Rights in Syria , s.18

21

2006 ylnda ise Uluslararas nsan Haklar gn dolaysyla tertip edilen bir gsteride polis gstericiler daha gsteri alanna gelmeden mdahalede bulunmu, gstericilere kar uygulanan iddetle gstericiler datlm ve bazlar gzaltna alnmtr. Gsteriyi tertip edenlerden Fuad Alikonun olayla ilgili anlattklar yledir: Gvenlik gleri beni, iki olumu ve bir arkada evirdiler ve bana kontrolsz bir ekilde vurmaya baladlar. yle ki aldm yaralardan dolay 15 gn boyunca tedavi grdm.35 Suriyede Krt nfusun toplanma ve gsteri haklarna kar gvenlik glerinin mdahalelerini gzler nne seren olaylar yukardakilerle snrl deildir. Buna benzer birok olay daha, benzer tarihlerde vuku bulmutur. Mesela 2007 Kasmnda Trkiyenin Kuzey Iraka askeri mdahalesini protesto eden baz gstericilere kar gvenlik gleri gz yaartc bomba kullanm, 1 kiinin lmne sebebiyet verirken 2 kiiyi de ar yaralamlardr. Bununla beraber 20ye yakn gsterici tutuklanm ve yarglanmak zere askeri mahkemeye sevk edilmilerdir.36 2008 Mart aynda Halep niversitesinde Krt rencilerin dzenlemek istedikleri bir konser gvenlik gleri tarafndan engellenmi ve konser yaptrlmamtr.37 ubat 2009 tarihli baka bir olayda ise Cezire blgesinde 49 sayl kanuna tepki olarak yaplan baz eylemlerde 21 kii gzaltna alnmtr.38 2009 Mart aynda Halep niversitesinde 2004 Kaml olaylarnn kurbanlarn anmak zere tertip edilen bir programda gvenlik gleri 13 renciyi gzaltna almtr.39 Krtlere Uygulanan Haksz Gzalt ve kenceler Suriyede hapishane artlar ve tutuklulara kar kt muameleler ibu raporun ilk blmnde anlatlmtr. Krtler de bu kt muamalelerden nasibini almaktadr. Tutuklular genel olarak aileleri ile grtrlmemekte, bundan da te ailelerin tutuklularn yerlerini bilmemesi gibi durumlarla da sk sk karlalmaktadr. Tutuklular genelde ilk olarak gvenlik birimlerinde tutulmakta ve daha sonradan normal hapishanelere yollanmaktadrlar. Fakat gvenlik birimlerinde ki bu tutukluluklar bazen aylarca srebilmektedir. Tutuklulara kar bu muameleler Krtlerle beraber dier gruplara da uygulanmaktadr. Konuyla ilgili olarak aklamada bulunan bir KDP-S yesine gre: Kamlda merkez hapishanesinde tutuklu iken eim beni grmeye geldi ve ziyaret iin sadece 5 dakika verildi. Ufak ocuumun yalvarmalar ve ricas sonucu grmemizi 10 dakikaya karttlar.40 Tutukluluk artlarndaki skntlarn yannda dier bir sknt da tutuklulara kar uygulanan ikencelerdir. eitli insan haklar rgtleri bu konularla ilgili aratrmalar yapmlardr ve

35 36 37 38 39

HRW Report 2009, Group Denial; Repression of Kurdish Political and Cultural Rights in Syria , s.18 HRW Report 2009, Group Denial; Repression of Kurdish Political and Cultural Rights in Syria , s.3 HRW Report 2009, Group Denial; Repression of Kurdish Political and Cultural Rights in Syria , s.3 HRW Report 2009, Group Denial; Repression of Kurdish Political and Cultural Rights in Syria , s.3 HRW Report 2009, Group Denial; Repression of Kurdish Political and Cultural Rights in Syria , s.4 Ayrntl bilgi iin bkz. Human Rights Watch interview with PYD activist C.C., June 25, 2009

40

22

vardklar sonular rktc boyuttadr.41 kence ile ilgili madurlarn aktardklar birok bilgi mevcuttur. Kasm 2007 Kamldaki protestodan sonra tutuklanan gstericilerden bir tanesinin aktardklarna gre: Bizi Kamlda bir polis merkezine gtrdler ve ilk gece bizi dvdler. Ondan sonraki 12 gnde eitli ikencelere maruz kaldk ve ok zor gnlerdi. Ellerimiz arkada bal, gzlerimiz kapal ifadelerimizi alp bizden parmak izi istiyorlard. Bizi Amerika ajan olmakla sulayp kablolarla dvyorlard.42 2008 ylnda gzaltna alnan ve 3 ay boyunca tutuklu kalan bir madur ise kendisine yaplanlar yle anlatmtr: ... ellerimi ve ayaklarm balayp, gzlerimi siyah bir eyle kapatyorlard. Bylece 11 gn boyunca beni beklettiler ve sadece yemek iin 10ar dakikalk aralarda zyorlard. Uykum geldiinde decek olursam beni souk suya sokuyorlar ve kablolarla dvyorlard. Bu ikenceden dolay birok hastalk geirdim. Serbest brakldktan sonra yaptrdm muayenelerde midem, bbreklerim ve gsmde birok hastalk ortaya kt...43 En ok uygulanan ikence eitlerinden bir tanesi de yetersiz uykuya maruz braklmadr. 2006da gzaltna alnan bir tutuklunun ifadeleri u ekildedir: ... beni tek bama bir hcreye koydular ve gardiyanlar sk sk hcreme gelip beni souk suyla kaldrp uyumamam syleyip ayakta durmam istiyorlard...44 Baka bir tutuklu Krt aktivist ise hapishanedeki artlar yle anlatmtr: Biz gne almayan havasz bir hcredeydik. Temiz hava alma imknmz da yoktu. Vcudumda derimde isilikler oldu. Kn bir adet battaniyemiz vard ve o da pire ve sran bceklerle doluydu. Hcrede birbirlerimizle konumamz yasaklanmt. Her kim konuursa dvlyor ve hakarete uruyordu.45 kenceye maruz kalanlarn yaadklar elbette bunlarla snrl deildir. Baz madurlar kendilerine yaplan hakaretleri dillendirmekten dahi utan ve sknt duymaktadrlar. Ama genel olarak bahsettiklerinden kan, ikence edenlerin madurlarn annelerine, elerine, kz kardelerine de hakaret ettikleri ynndedir. Bir Krt tutuklunun ifadesine gre gardiyanlar Krtlerin hepsinin vatan haini olduu sylediini ve bunu sk sk tekrar ettikleri ynndedir.46 Siyasi Partilerin Durumu Suriye Anayasasndaki kanunlardan hareketle Suriyede hi bir partinin resmi izni yoktur ve hepsi her an kapatlma tehlikesi ile kar karyadr. Nitekim 2004 olaylarndan sonra Suriye yetkilileri btn partilerin kapatldklarn duyurmulardr. Bu olaylardan sonra zellikle Krtlerin mevcut parti ve oluumlar ile bu parti ve oluumlarn yetkilileri hakknda ciddiHuman Rights Watch 2009 ylnda 30 tane eski tutuklu ile grme gerekletirmi ve bu 30 tutukludan 12 tanesi eitli ekillerde ikenceye maruz kaldklarn iddia etmilerdir.42 43 44 45 46 41

Ayrntl bilgi iin bkz. Human Rights Watch interview with PYD member F.F., June 20, 2009 Ayrntl bilgi iin bkz. Human Rights Watch interview with D.D, June 19, 2009 Ayrntl bilgi iin bkz. Human Rights Watch interview with C.C. June 25, 2009 Ayrntl bilgi iin bkz. Human Rights Watch interview with D.D. June 19, 2009 Ayrntl bilgi iin bkz. Human Rights Watch interview with Future Movement member G.G. June 19, 2009

23

takibatlar balatlmtr. Tutuklanan parti yetkililerinin ekseriyeti Suriye Ceza Kanununun 288. Maddesi gerei hkmetin izin vermedii siyasal ve sosyal oluumlarda bulunmak suuyla yarglanmaktadrlar. Suriye gvenlik gleri zellikle 5 parti zerine odaklanmlar ve bu partilerin yetkililerini tutuklamaktadrlar.47Bu partiler Yekiti, Krt Gelecek Hareketi, Azadi, KDP-S ve PYDdir. 2007 ylndan itibaren gvenlik gleri tarafndan Yekiti Partisinin yedi st dzey yetkilisi tutuklanmtr. Bunlar arasnda genel sekreter ve eski genel sekreter de mevcuttur.48Krt Gelecek Hareketinin resmi szcs de 2008 Austosunda tutuklanmtr. Azadi Partisinin ise genel sekreteri dhil olmak zere yedi yetkilisinin 2008 ylnda tutukland belirtilmitir.49Krt Sol Partisinin genel sekreteri ise 2008 Temmuzunda tutuklananlar arasndadr.2007 Hazirannda ise KDP-S lideri Adnan Buzan gvenlik gleri tarafndan tutuklanmtr. 50 Tm bu tutuklamalar Suriyede Krtlerin siyasi partilerinde siyaset yapmann ne kadar zor ve tehlikeli olduunu gstermektedir. Genel itibaryla tutukladktan sonra serbest braklan yetkililer, serbest brakldktan sonra da takip edildiklerini ifade etmektedirler. Hatta ara ara gzaltna alnp ifadeleri alnan yetkililer de bulunmaktadr. Kltrel Haklar Suriye yetkilileri son 4 yldr Krtlerin Nevruz bayramlarn kutlamalarna izin vermemektedir. 2006 ylnda Nevruz kutlamak isteyen yaklak 3000 kiilik bir gruba gvenlik gleri mdahale etmitir ve grubu datmak iin gz yaartc bomba kullanmtr. Bu olayla birlikte gvenlik gleri onlarca kiiyi de gzaltna almtr.51 Bundan iki yl sonra 2008 ylnda Kamlda Nevruzu kutlamak isteyen 200 kiilik bir gruba gvenlik gleri yine mdahale etmi ve grubu datmtr. 2009 Mart aynda da gvenlik gleri Nevruzu kutlamak isteyen yzlerce insan engellemek istemi ve onlarca kiiyi gzaltna almtr.522008 Nisan aynda ise Askeri stihbarat 9 kiiyi Nevruz kutlamalarna katld gerekesiyle gzaltna alm ve sekiz gn sonra serbest brakmtr.53 Suriye gvenlik gleri Krt nfusun kltrel bayramlarndan Nevruzun kutlanmasn engelledii gibi zaman zaman Krt nfusun tertip ettikleri anma toplantlarna da mdahale etmektedir.

Ayrntl bilgi iin bkz. Human Rights Watch interviews with Hasan Saleh June 19, 2009;and Azadi activist O.O., June 28,200948 49

47

HRW Report 2009, Group Denial; Repression of Kurdish Political and Cultural Rights in Syria , s.31 HRW Report 2009, Group Denial; Repression of Kurdish Political and Cultural Rights in Syria , s.37 HRW Report 2009, Group Denial; Repression of Kurdish Political and Cultural Rights in Syria , s.41

50

51

Use of Violence to Disperse Celebrations of Nowruz in Aleppo (in Arabic), Syrian Human Rights Committee press release, March 21, 2006, http://www.shril-sy.info/modules/news/article.php?storyid=61852 53

www.shril-sy.info/modules/news/article.php?storyid-4094 (accessed October 2, 2009). http://www.kurdchr.com/modules.php?name=News&file=article&sid=670 (accessed September 7, 2009);

24

sim Deiiklikleri 1970li yllarda uygulamaya konan kanunlarla Krte olan blgelerin isimleri Arapa olarak deitirilmitir. Bir Krt siyasi partisi olan PYD yesi, Mays 2006'da `Ain el-`Arab Siyasi Gvenlik gleri tarafndan tutulduu srada bu konuyla alakal olarak maruz kald ikenceyi yle anlatmtr: Bana hem fiziksel hem duygusal ikence yaptlar. Fiziksel ikence daha ubeye varr varmaz balad. ubenin bandaki memur bir krbala ayaklarma vurdu. Vcudumun eitli blgelerine vurdu. Beni aalad, tehdit etti ve Krtleri aalayc eyler syledi. Cebimde bir defter vard, oraya rejimin adn deitirip `Ain el`Arab koyduu ehrin Krte ismi olan Kobani yazmtm. Defteri bulunca bana "Senin de Kobani'nin de Allah belasn versin. Neden `Ain el`Arab diye yazmyorsun" diye bararak, yzn stnde krba vurdu. kenceye yaklak alt saat boyunca aralkl dayakla devam etti.54 Bununla beraber isimler konusundaki bir sknt da ticarethane isimlerinde bagstermektedir. Suriye yasalarna gre iyerlerinde kullanlan isimler ve vitrinlerinde kullanlan yazlarn %60 Arapa olmak zorundadr. Bu zorunluluktan sadece Mercedes, Adidas gibi uluslararas markalar muaf tutulmaktadr. Krt insan haklar rgt MAF; Suriyede milyonlarca kii tarafndan konuulan Krteye, Franszca ya da ngilizce muamelesi yaplmasn anlamszlna vurgu yapp, Suriyeli Krtler kendi kltrleri ve dillerinin Suriye tarafndan saldrya uradn hissediyorlar eklinde aklama yapmtr.55

54

HRW Report 2009, Group Denial; Repression of Kurdish Political and Cultural Rights in Syria , s.45

http://www.haberx.com/Dunya-Haberleri/Agustos-2009/Trkiyede Krt alm tartlrken Suriye Krte iyeri isimlerini yasaklyor. aspx

55

25

SONU VE NERLER Suriyedeki Krt nfus, Suriye rejiminin muhaliflere bitii vatan hainlii yaftas ile yok saylmaktadrlar. Ynetim tarafndan kendilerine eitli alanlarda uygulanan ayrmc ve baskc politikalar ile adeta grmezden gelinmektedirler. En temelde Krt nfusunu kimlik ayrmclna tabi tutan Suriye ynetimi, bununla da yetinmeyip Krtlerin birok eitim ve kltrel haklarna da bask uygulamaktadr. Kendi dillerini konumalar yasak olan Krtler kendi dillerinde eitim de alamamaktadrlar. Krt nfusa kar uygulanan bu ayrmc politikalar ok eski yllara dayanmakla beraber zellikle 2004 ylndaki olaylardan sonra artmaya balamtr. Son yllarda Trkiye ile sk ilikiler iine giren Suriyenin, ie dnk insan haklar uygulamalarnda dzenlemelerle iyiletirmeler yapmas mecburidir. Trkiyede almlarn tartld bir ortamda Suriyede kendi almlarn acil olarak masaya koymaldr. Suriye hkmeti, ncelikle hak ihlallerinin temeli olan 49 sayl kanun gibi yasal mevzuat acilen deitirmeli, cezaevleri artlarn insani koullara ekmelidir. Mslman Kardeler ve Krt nfus bata olmak zere muhalif grd tm kesimlerin ikyet ve taleplerine kulak vermeli, yurtdnda mlteci durumda olan milyonlarca Suriyelinin lkeye dnne olanak tanmal, 350.000e yakn Krdn kimliksizlik sorununu acilen zmeli, katledilen ve akibeti halen belli olmayan binlerce insann akibetini aklamaldr. MAZLUMDER, Suriyeli yetkililere: 49. Sayl Yasa ve dier insan haklarna aykr yasalarn yrrlkten kaldrlmasn ve bu ynde yarg reformu yaplmas, Hapishane ve gzalt merkezlerinin insan haklar rgtlerinin denetimine almas, Hama ile balayan srete bugne kadar kaybolmu kiilere ilikin Suriye ynetiminin daha effaf politika izleyerek bu kiilere dair kamuoyunu bilgilendirmesi, ihlallerde balca rol alm sorumlularn yarg nne karlmas, mltecilerin geri dnnn salanmasn, maktullere iade-i itibar yaplmas, madurlara ilikin telafi edici ilemlerin yaplmas, Sava suu ve insanla kar ilenmi sularda zaman am olmayaca gereini gz nnde bulundurulmas, ulusal yarg mekanizmalaryla adaletin tesis edilememesi halinde Ruanda ve Serebrenica rneklerinde olduu gibi uluslararas seeneklerin gndeme gelebileceinin dikkate alnmas,

Krtlere ynelik temel haklarn iade edilmesi, vatandalk sorunun zlmesi ve her trl ayrmcla son verilmesi arsnda bulunuyor.

26

EKLER: 1234549. Sayl kanun metni Muhammed Omer Hayyan Errezzuk ile ilgili konsoloslua gnderilen metin Suriyedeki cezaevlerinin denetime almasyla ilgili talep metni Suriye Konsolosluu ile yaplan rnek yazma Hama katliam ve devamnda bugne kadar kaybolmu kiilerin listesi

27

Ek-1 49. SAYILI KANUN 1980/49 Sayl Kanun Cumhurbakanlndan. Anayasaya ve Millet Meclisi'nin 07.07.1980 tarihli kararna binaen Madde 01: Mslman Kardeler Cemaati'ne mensup olan herkes sulu kabul edilir ve idamna karar verilir. Madde 02: a. Bu kanunda sz konusu edilen ceza, baka bir kanunla ya da bu cemaate mntesip olan bir kimsenin kanunun yrrle girdii tarihten itibaren bir ay ierisinde cemaatten ayrldn ilan etmesi halinde affedilir. b. Cemaatten ayrlma ilan, el yazs ile valilie takdim edecei bir dilekeyle gerekleir. Ya da lke dnda bulunan kimselerin ayn yolla bulunduklar lkedeki bykelilie kanunun yrrle girdii tarihten itibaren bavurmalaryla gerekleir. Madde 03: Mslman Kardeler Cemaati'nin hedeflerini gerekletirmek iin, Cemaate mntesip olan kimsenin ilemi olduu sular, bu kanunun yrrle girmesinden nce ilenmise indirime gidilir. Cemaat mntesibi olan bir kimse ayet yurt iinde ise kanunun yrrle girdii tarihten itibaren bir ay iinde; yurt dnda ise iki ay ierisinde teslim olduu takdirde aadaki artlar uygulanr: a. ayet iledii su idam veya mebbet olarak ar ilerde altrlmay veya mebbet hapsi gerektirecek bir su trnden ise ar ilerde alma en fazla be yl, b. Eer ilenen su dier cinayetlerle birlikte ilenmise bir yldan yla kadar hapsi gerektirir. Madde 04: Bu kanunun yrrle girmesinden evvel Mslman Kardeler Cemaati'nin tekilatlanmasnn hedeflerini gerekletirmek amacyla ilenen sular, kanun yrrle girmesinden itibaren yurt iindeyse bir ay, yurt dnda ise iki ay iinde teslim olursa affedilir. Madde 05: Bu kanunda sz konusu edilen indirim ve af imknlarndan hlihazrda tutuklu bulunanlar ile mahkemesi devam edenler istifade edemez. Madde 06: Bu kanun, Resmi Gazetede yaynlanr ve yaynlanma tarihinden itibaren yrrle geer. Bu kanun 22.07.1980 tarih ve 29.C. R sayyla neredilmitir. 28

Ek-2 Muhammed Omer Hayyan Errezzuk ile ilgili Suriye stanbul Bakonsolosluuna Gnderilen Yaz 22.12.2009 SURYE ARAP CUMHURYET STANBUL BAKONSOLOSLUUNA Say : 2009/288 Konu : Muhammed Omer Hayyan Errezzuk Hakknda nsan Haklar ve Mazlumlar iin Dayanma Dernei MAZLUMDER, Trkiyede 18 yldr insan haklar alanndan almalar yapan bir kurumdur. Trkiye deki ve Dnyadaki hak ihlalleri ile ilgilenen 22 ubesi olan derneimizin binlerce yesi ve gnlls bulunmaktadr. Dernee yaplan kiisel bavurular ile de ilgilenen derneimize Suriye vatanda Muhammed Omer Hayyan Errezzukun ailesi mracaat etmitir. Bavurucu Muhammed Omer Hayyan Errezzukun babas olduunu ifade ederek, olunun Suriyede yaanan Hama olaylarnda Suriyeden ayrldn ve Badata gittiini belirtmitir. Bavurucu, olu Errezzukun 1985 Badat doumlu olduunu ve bilgisayar mhendislii nc snf rencisiyken Badatta konsolosluunuza yapt bavuruda lkesine dnebileceine dair Errezzuka resmi bir evrak verildiini ifade etmitir. Sz konusu evrak ek 1 dedir. Resmi makamlarca hazrlanm olan ekteki evraka ramen 17.11.2005te Badattan k yapan niversiteli gen Errezzukun lkeniz makamlarnca tutuklanarak yargland ve 13 Aralk 2009 tarihinde hakknda 12 yl hapis cezasna karar verildii belirtilmitir. Tarafmza yaplan bavuruda Muhammed Omer Hayyan Errezzukun haksz yere tutuklanarak, adil yarglanmaya tabi tutulmakszn hakknda mahkmiyet karar verildii iddilarn deerlendirebilmemiz iin Suriye adli makamlarndan; - Muhammed Omer Hayyan Errezzuka isnat edilen suun, - Sua konu delillerin, - 12 yl mahkmiyete hkmeden gerekeli mahkeme kararnn tarafmza iletilmesi talep olunur. MAZLUMDER stanbul ubesi Bilgi ve gerei iin: 1-Suriye Arap Cumhuriyeti Trkiye Bykelilii 2-Suriye Arap Cumhuriyeti ileri Bakanl 3-Suriye Arap Cumhuriyeti Dileri Bakanl 4-Suriye Arap Cumhuriyeti Adalet Bakanl Ek: 1-Irak Suriye Konsolosluu tarafndan verilen resmi yaz 2-Suriye ileri bakanlnca verilen vatandalk belgesi 3-Irak Eitim Bakanl ve Badat teknoloji niversitesi tarafndan verilen renci belgesi 29

Ek-3 Suriyedeki Hapishanelerin Gzlemlenerek Rapor Edilmesiyle lgili Mazlumderin Talep Yazs 22.11.2009 SURYE ARAP CUMHURYET STANBUL BAKONSOLOSLUUNA Say : 2009/289 Konu : Suriye Hapishanelerinin ziyareti nsan Haklar ve Mazlumlar iin Dayanma Dernei MAZLUMDER, Trkiyede 18 yldr insan haklar alanndan almalar yapan bir kurumdur. Trkiye deki ve Dnyadaki hak ihlalleri ile ilgilenen 22 ubesi olan derneimizin binlerce yesi ve gnlls bulunmaktadr. lkenizdeki hapishanelerin durumuyla ilgili son zamanlarda basnda da yer ald ekilde birok insan haklar rgt olumsuz raporlar yaynlamaktadr. Suriye hapishaneleriyle ilgili hazrlanan bu raporlarn birounda effaf olmayan hapishane ynetiminden bahsedilmekte ve hibir insan haklar rgtne bu hapishanelerin denetimi iin izin verilmedii beyan edilmektedir. MAZLUMDER, lkenizde bulunan hapishaneleri ziyaret ederek bu konudaki pheleri izale edecek ekilde gzlemlerini raporlatrarak uluslararas kamuoyuna duyurmak istemektedir. lkenizdeki hapishanelerin durumuna dair inceleme yapmak zere bir heyetin Suriyeye gnderilmesi iin MAZLUMDER devletinizden izin talep etmektedir. MAZLUMDER stanbul ubesi

30

Ek-4 SURYE ARAP CUMHURYET STANBUL BAKONSOLOSLUUNA 04.01.2010 Say lgi : 2010/2 : 22.12.2009 tarihli, 2009/289 sayl tarafnza gnderilen yazmz

lgi yazmz ile Konsolosluunuza gnderdiimiz talep zerine derneimiz, tarafnzdan aranarak, eitli belge ve bilgiler szl olarak istenmitir. Bu talebinize istinaden dernek tzmz ekte sunuyoruz. Dier taleplerinizin ise yazl olarak tarafmza ulatrlmas talep olunur. MAZLUMDER stanbul ubesi

31

Ek-5 Hama katliam ve devamnda bugne kadar kaybolmu kiilerin listesi: NOAD-SOYAD DOUM YERTARH dlip Me`r Tahrime 1960 dlip Me`r Tahrime 1965 dlip Me`r Tahrime 1945 dlip Me`r Temsrin dlip Me`r Temsrin dlip Me`r Temsrin dlip Me`r Temsrin dlip Me`r Tahrime 1947 dlip 1935 dlip 1945 dlip 1948 dlip 1949 dlip 1950 dlip 1950 dlip 1950 dlip 1954 dlip 1959 dlip 1960 MESLEK KAYIP TARH AIKLAMA

1 Ahmed brahim elHasan

niversite rencisi renci retmen

1981 1981 1980

2 Muhammed Ze`rures-Salih

3 Hazin Kasm elMuhaymid

4 Ahmed smail es5Savvan Ahmed Abdu

Avukat Mhendislik rencisi 1980

.6 Ali el-Bes 7 Fadl es-Savvan 8 Tahir Ahmed erReyya

retmen

1981 1982

9 Mustafa el-Cndi 10 Hasan Ahmed Hac 11brahim Velid aban

Hatip slami ilimler Hocas Subay Di doktoru Asker Ezcac Son snf niversite rencisi renci kinci snf niversite rencisi renci Halep niversitesi rencisi

1979 1980 1980

12 Salih Abdullatif

13 14 Ahmed Muhammed 15 16arir Alaaddin Subhi esSeyyid sa Mustafa Hamdu azil Muhammed Velid Hamdu Muhammed Talat Mustafa es-Seyyid sa Muhammed Yasir Mbid Ahmed Tavir

Kurrah Muhammed brahim badi

1980 1980 1980

17 Heysem Maruf 18 19 20 21

1982

dlip 1961 dlip 1962 dlip 1963

1980 Halep 1980

32

22 Muhammed Nasr 23 24

dlip 1963 dlip Cisru` uurdlip Sermedan 1953 dlip 6719 Haseki 1951

Mbid Abdlhakim elMsri Abdu Muhammed e-eyh Ali Kasm

Halep niversitesi rencisi

dlib 1982

Gmrk grevlisi

1981

25 Muhammed Edip 26 Hattab mer el27 28 29 30 31

2003-2 1981 Matematik Lise rencisi ifti Hukuk Fakltesi rencisi eker fabrikas alan Marangoz 1980 1980 1980 1980 1980 1983 Nisan2004 13/8/1985 1982 Arap Dili retmeni renci 1981 Tbbi Analiz Uzman 1980 Avukat 1980 Mhendis Hava Kuvvetleri ba asistan Orta dereceli enstit Orduda Yzba slami eitim hocas Doktor slami eitim hocas Bina malzemeleri 1980 1981 1980 1980 1980 Nasri Beyrut 1978 BAAS Sac BAAS Sac BAAS

32 33 Hanif Muhammed 34 35

Aziz Abdulkadir Haseki Sleyman Kaml 1951 Ahmed Dervi elRakka Huveydi Rakka Musa el-Yusuf edKerame 1937 Dib Abdurrezzak ed-Dib Rakka Kerame 1952 Faris Mustafa elRakka Til Hamd et-Tahri Ebyad 1952 Iyd el-Ivad Rakka 1954 e-eyh Vesim Nevvaf Ebu Hasan Esed Ebu Sa`b Berekat Mela Hseyin Muhammed Ahmed Melu Muhammed Muhammed Sehl Salih Burhan Atur Rakka 1955 Suveyda 1961 Suveyda Muceymir Kaml Lazikiyye Lazikiyye Lazikiyye Haffa Lazikiyye Haffa Lazikiyye Haffa Lazikiyye Haffa 1950 Lazikiyye Haffa 1950 Lazikiyye Haffa Babenna 1937 Lazikiyye Babenna Lazikiyye Babenna 1937 Lazikiyye

Bilinmeyen

Kbrs`ta bir Irakl BAAS`y zorla alkoyma

36 Muhammed Tevfik 37 38 39

40 Abdullatif Talib 41 Muhammed mer 42Bitar Devlet Said aku aku Abdullah Mustafa Talib

43 Abdulhadi Mustafa 44

45 Muhammed Akif 46Rstem Abdullah Talib

47 Selim Muhammed

33

Culak

48 Ferid Muhammed 49Hamdu Abdunnasr elHumeydi

50 Muhammed 51 52

Bedeviyye Muhammed Cemil Nasr Bedii Tali` Neari eriki Numan Adnan Gavvaf Abdulhalim Hamur Rstem Riyad Dali

53 Yasin Abdulhamid 54 55

56 Muhammed Akif 57

58 Adil Osmani 59 Cemal Dali 60 Abdulkerim Osman 61 62Munella Ammar Muhammed Ali Cemal Adra azaviyye Naim Zertit

63 Gazi Abdulkadir 64

65 Talal Sufi 66 Talal Kenan 67 Abdullah Tayyibe 68 Ali Debaliz 69 Muhammed Sehl 70Salih Hsam Hisam Orfli

71 Drar Kasmu 72 Muhammed Melu 73 Usame Fettahi 74 Said Nesim

Duveyrke 1935 Lazikiyye Selma 1954 Lazikiyye Mezraatu`l Ala 1963 Lazikiyye 1936 Lazikiyye 1938 Lazikiyye 1940 Lazikiyye 1941 Lazikiyye 1945 Lazikiyye 1948 Lazikiyye 1948 Lazikiyye 1951 Lazikiyye 1952 Lazikiyye 1953 Lazikiyye 1954 Lazikiyye 1954 Lazikiyye 1955 Lazikiyye 1955 Lazikiyye 1955 Lazikiyye 1956 Lazikiyye 1958 Lazikiyye 1958 Lazikiyye 1958 Lazikiyye 1958 Lazikiyye 1960 Lazikiyye 1960 Lazikiyye 1960 Lazikiyye 1961 Lazikiyye

tccar 1981 Uzman mfetti 2004 Matematik profesr 1981 Memur 1981 Memur Matematik retmeni mam ve Hatip 1983 Avukat 1981 Elektrik mhendisi 1980 ocuk doktoru 1981 Endstri Enstits 1980 Di doktoru niversite rencisi niversite rencisi slami eitim hocas Tp rencisi 1981 1981 1981 1980 1981 1980 1980

1981 Ziraat mhendisi 1981 Memur 1981 1981 Mhendis asistan 1981 Eczac asistan Mhendislik rencisi i 1981 renci Mhendislik rencisi niversite 1980 1981 1981 1987

34

1961

rencisi 1981 renci niversite rencisi Orta dereceli enstit renci 1981 Mhendis asistan 1981 1981 Bebek Emekli ba yardmc i slami eitim hocas ifti Matematik retmeni Tccar 1980 1980 1980 1981

75 ifa Selim Culak 76 77 78 79 80 81 82 83 84

Lazikiyye 1961 Abdulkerim Lazikiyye Fehham 1961 Muhammed Kusey Lazikiyye Mahmud Yunsu 1961 Vail Said akir Lazikiyye 1961 Muhammed Yasir Lazikiyye Culak 1962 Hatice zzet Aa Lazikiyye 1964 Lazikiyye Selim Muhammed 1980 Culak brahim Muhammed - Lazikiyye Mennun Haffa 1930 Sa`d Akru Banyas elAdime Abdussettar Ayrut Banyas 1941 Banyas 1945 Banyas 1946 Banyas 1950 Banyas 1950 Banyas 1954 Banyas 1963 Cebele 1936

1980 1981 1981 1981 1981

85 Yasin Yasin 86 Faruk Muhammed 87 88 89 90 91 92

93 94 efik Sabk Vekil 95 akir Mesbut 96 Muhammed Sabk 97 98 99 100 101 102

Biris Zekeriyya Mustafa ez-Zeyr Abdu Abdurrahman Saliha Ahmed Mustafa eeri Muhammed mer Osman Ahmed Hseyin Dama Mervan Ahmed Meri akir akir

i niversite rencisi niversite rencisi

1981 1981 1980 1980 1980 1980 1980 1980 1980 1980 1980/9/22 Mays1980

Vekil Muhammed Abdulani Haddad Ali Muhammed Sufi Mahmud Ahmed Haccu Ahmed Raslan Duveyri Ebu Isam elAbdullah Ahmed Alu

Gemi mhendisi Cebele 1952 Kadastro mhendisi asistan Cebele 1955 renci Cebele 1955 Balk Cebele 1956 Mhendis Cebele 1958 Balk Cebele 1958 renci Cebele 1960 niversite rencisi Humus 1959 Mhendislik Fakltesi rencisi Halep Halep Halep Hastabakc nc snf mhendislik rencisi

35

103 Bear el-Hatib 104 Cemal Bey 105 Cemal Iyar 106 Hseyin Z`lfekkar 107 108 Zekeriyya Mahmud 109 110 Sadk el-Cabiri 111 Subhi Mahmud 112 113 AbdulcebbarKal`aci Hafz Salah Meyyati Hafz Said Ganim et-Tunci Halid ed-Debbas

Halep Halep Halep Halep Halep Halep Deniz Albay Halep Halep Halep Yzba Halep Halep Halep Halep Halep Halep Halep Halep Halep Halep Halep mam ve Hatip Halep Halep Halep renci 1979 1980 slami Subay retmen Di doktoru 1979 1983 2003 Irak`taki srgnden dn slami ilimler sertifikas renci Tedmur Hapishanesi 2003 1979 1981 Irak`taki srgnden dn 1980 Memur 1983 1980 Mhendislik rencisi Asker 1980 1979 slami

114 Abdulhamid dris 115 Abdurrauf 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126

Muhammed Abdulfettah Abdulkadir dlibi Abdulkadir Abdurrezzak Osman Cemal Hallak Adnan Kaderi Mekansi Muhammed Ahmed el-Efendi Muhammed Edip Salih Muhammed Hayr Zeytuni Muhammed Zekeriyya et-Tunci Muhammed Said Nekre Muhammed Abdulvehhab elCabiri Muhammed Abdulvehhab Zehdan

1980

Halep Halep Halep Halep Halep Halep Halep

Su`gu`l Hal alan renci

1980/9/8 Nisan2004 1979 Halep renci Hareketi

127 Muhammed Arab 128 Muhammed 129

130 131 Mahmud Ali elFeyhan

Kelziyye Muhammed Mustafa Salih Mahmud Ebu Ras

132 Mustafa Zakiri

Arap Dili Fakltesi

2003 1979

Irak`taki srgnden dn

36

hocas

133 Mustafa Nebhan 134 Nihad Bey 135 Nihad Dervi 136 Heysem Mela

Halep Halep Halep Halep Halep Halep Halep Halep bbin 1952 Halep - `zaz

Deri tccar Kuma tccar Lise Mhendislik Fakltesi rencisi

1980 1982 1980

137 138 Yasir anim 139 Yusuf Mahmud 140Hafz Mahmud Aziz

Osman Velid Ebu Salih

niversite rencisi niversite rencisi retmen Mobilya marangozu renci kinci snf mhendislik fakltesi rencisi Fen Fakltesi rencisi

1979 1981

141 Mustafa el-Mustafa Halep `zaz 142 Mahmud Kasm 143 144 145Acemi Fevzi elMuhammed Cerkus Abdulhamid Yusuf Haydi Muhammed erif Sabri Kinnu 1931 Halep `zaz 1937 Halep `zaz 1960 Halep `zaz 1960 Halep Ibzmu 1960 el-Bab Halep Halep - elBab Halep elBab Halep elBab Halep elBab Halep elBab Halep elBab 1935 Halep elBab 1941 Halep eeyh Ali Halep Urmu`l Kubra 1950 Halep Urmu`l Kubra 1957 Halep Urmu`l Kubra 1957

1980 1980

1980 1979 Haziran1980 1978 1980/9/6

146 brahim Ali Muluhi 147 Abdullah 148 149 150 151 152Muhammed erReid Mahmud Muhammed Kelzi Hseyin Reid Osman Abdulkerim esSalih Muhammed Said Muluk Mehdi Osman

Sana alan niversite rencisi Motor tccar Kuyumcu Memur Ziraat mhendisi

1980

153 Abdullah Set Vak 154 Abdullatif 155 156Abdurrezzak Bedir Muhammed Mervan es-Salih Gazi Halil edDervi Hasan Hacer

1981 Lazikiyye 1980 1981

i i Polis

1984 1980 1980

157 Ahmed Mer`i el158 Faysal Salih el-

37

159 Ahmed Hasan Sami 160 Riyad MuhammedSubhi Berekat Sabri Berekat Bedran Amir Said

161 Hasan Muhammed 162 Hatem Muhammed 163

164 brahim Mahmud 165 166

Menani Ahmed Muhammed Tayyar Ahmed Tayyar Muhammed Behll Adnan Sleyman Abbud

167 Zekeriyya 168

Halep Urmu`l Kubra 195 Halep Urmu`l Kubra 1958 Halep Urmu`l Kubra 1963 Halep Tilrif`a Halep Tilrif`a Halep Tilrif`a 1952 Halep Tilrif`a 1952 Halep Tilrif`a 1954 Halep Tilrif`a 1954 Halep Tilrif`a 1955

Asker Asker renci Tccar

1980 1980 1981 1981 1980

Matematik retmeni retmen Fizik retmeni ehir (planlama) mhendisi Son snf tp rencisi Akademi mezunu niversite rencisi Mhendislik fakltesi rencisi ehir (planlama) mhendislii rencisi Doktor Lise rencisi slami ilimler yksek lisans

1981 1981 1983 1980 1980 1982 1982 1981 1980 1980 1981 1980 1980 1989 1989 1980

169 Abdulmuhsin Ali 170 171 172

Halep es-Sin Tilrif`a 1956 Ahmed Abdusselam Halep es-Sin Tilrif`a 1958 Abdurrahman Halep Muhammed Bedran Tilrif`a 1958 Ahmed Ali es-Sin Halep Tilrif`a 1959 Abbud Cemil Salih Cemil Sabba Mustafa Hamud Halep Tilrif`a 1959 Halep Tilrif`a 1960 Halep Haritan 1952 Halep Dara Izze Halep Dara Izze Halep Dara Izze Halep Dara Izze Halep Dara Izze Halep Dara Izze Halep Dara Izze Halep Dara Izze Halep Dir Cemal 1947

173 Adnan Sleyman 174 175

176 Ahmed Cillu 177 Ahmed mer en178Nasr Ramazan Arab

179 Ramazan Alu 180 Ata Dervi 181 Muhammed Abidin 182 Mervan el-Msri 183 Yahya Osman 184 Adnan Ahmed elCemel

Subay 1980 Pilot 1980 Yzba 1980 1989 Doktor 1983 ifti

38

185 Abdulkadir Cuma 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197

Halep Dir Cemal 1954 Halep - Dir Cemal 1962 Halep Dir Cemal 1962 Halep Dir Cemal 1961 Halep Izaz emarih Muhammed Faysal Halep - 1966 Izaz Ali Hac Said Sleyman Hamaliku Halep Ifrin 1969 Halep Ifrin1983 Ramazan Selemu Muhammed Andani Halep Indan Yusuf Hseyin Ali Halep e-eyh Ne`san Kelcibrin 1961 Abdurrahim Bekri Halep Halil Maraa aban Sadk Osman Halep Menni Tahir Ahmed Halep Hamidu Menni Mtrin Abdulkadir Ahmed Abdulkadir mer Muhammed Abdulkadir Mustafa Ahmed Debbas Muhammed Hamidi Hamsu Mahmud Lattuf smail Halep Menni Halep Menni Halep Menni Halep 1925 Halep 1933 Halep 1938

1983 ifti 1984 renci 1981 renci 1983 renci 1980 Mart2004 Irak`taki srgnden dn

Haziran2003

Lisans rencisi

Devlet 1979 emniyet istihbarat eliyle 1980 1980

Deniz Albay Memur ehir (planlama) mhendislii rencisi Frat Baraj`nda memur Frat Baraj`nda memur

1980 1980 1980 1981

198 Abdulkerim Musa 199

200 Mervan Yusuf 201 Kencu Habu 202 Abdurrezzak

Emekli polis Felsefe lisans Topu Yarbay

Halep 1980 1980 1980

Muhammed Hanun

203 Faysal Sirciyye 204 Muhammed Enes 205 206 207 208 209 210

Ahmed Kesha (Ebu Enes) Muhammed Salih Said Hayyani Muhammed Zuheyr Sunhi Kastali (Ebu Hamid) Muhammed Nebih Vefai Mahmud Itri (Ebu`l Menna) Velid Abdullah Hardan (Ebu Abdu) Abdulkadir Emin e-eyh (Ebu`l Ala)

Halep 1938 Halep 1947 Halep 1948 Halep 1948 Halep 1948 Halep 1948 Halep 1949

Baharat tccar Berber Pil fabrikas iisi Eczac ngilizce sertifikas Memur Eitim (departmannda) muhasebeci ktisat sertifikas

1980/4/6 1980 1980/5/14 1980 1980/5/14 1980/5/14 1980/9/16

39

211 Muhammed Halid 212 213 214 215 216 217

Halep 1949

Tccar Ticaret sertifikas Memur slami eitim hocas i slami eitim hocas Terzi ve Nakka Matematik retmeni Arap edebiyat Yetim eitimcisi eriat Fakltesi nc snf

Halep 1980

bin Muhammed elHattab Mustafa Sbahi (Ebu Usame) Ahmed Muhammed el-anim Bekri bin Ahmed Vaiz Hseyin Ali enNasr Semir Muhammed Attar Adnan Munella Bazinciki (Ebu`s Sueda)

Halep 1949 Halep 1950 Halep 1950 Halep 1950 Halep 1950 Halep 1950 Halep 1951 Halep 1951

1980/5/14 1980 Halep 1981 1980

1980 1980/8/28 1980/5/14

218 Hasan Zekeriyya 219 Fuad skif 220 221 222Muhammed Nail Abdullatif Cavi (Ebu`l Ferec) Muhammed mer Hayyati Usame Muhammed Ali Abdullatif Haimi Abdulilah Hamidi mer Nedim Medarati Usame Muhammed el-Heccar Abdulalim Talib Sabba Bekri Mbid Hardan (Ebu Ubeyde) sa Zuhdi elBeyanuni Mbid Fadl Siryu Medarati Abdurrahman aban Kassab Kemal Abdulmu`ti (Ebu`l Meali) Mahir Mbid Kamil el-Hattab Mustafa Buttih

Halep 1951 Halep 1952 Halep 1953 Halep 1953

Fen Fakltesi drdnc snf Eczac Di doktoru Avukat Drdnc snf matematik slami eitim hocas Memur ktisat ilimleri lisans Ticari terzi Memur Saati Endstri enstits mezunu Mhendislik fakltesi rencisi Meslek Lisesi Asker

1980/5/14 1980 1980 1985 Tedmur Hapishanesi 1980 1980 1980

223 224 Muhammed el225 226 227

Halep 1953 Halep 1954 Halep 1954 Halep 1955

228 Ali Abdullah 229

Halep 1955 Halep 1955 Halep 1955 Halep 1955 Halep 1956 Halep 1956 Halep 1956 Halep 1956

1980/9/4 1980 1981 Tedmur Hapishanesi 1979 1980/9/11 1980 Tedmur Hapishanesi

230 231 Mustafa Nedim 232 233 234 235

Endstri enstits mezunu

40

236 Hseyin 237 238

Halep 1957 renci Halep 1957 Tccar Halep 1957 Halep 1958 Halep 1958 Endstri lisans Elektrik tesisat Veterinerlik nc snf rencisi

1982 1981 1980/8/28 Halep Ebu Kemal (snr gecmeye teebbs ederken) 21/5/1980 1980 1980 1980 1980/8/18 1980 yerinden 1980 1980 1980 Doktor Mhendis Mhendis 1980 1980

Abdurrahman Kymet Abdulkerim Ahmed Mezrab mer Yusuf Hardan (Ebu`s Sulh)

239 Ahmed Buttih 240 Ahmed Katta(Ebu`l hsan)

241 Mulhem el-Attasi 242 Abdullatif Akku 243 Nasr es-Sekaf elHaim

Humus Humus Humus 1937 Humus 1940 Humus Deyr Ba`labe 1925 Humus 1937

Lise Boyac i Emekli Subay

244 Muhammed Ferec 245alyun- Ebu Haydar Abbas Zeki enNecib

246 Rdvan Suleyh 247 Trki Ahmed Diyab Humus 1939 248 Tevfik Derrak es249Humus 1947 Humus 1947 Humus 1947 Humus 1948 Humus 1948 Humus 1950 Humus 1950 Humus 1955 Humus 1955 Humus 1956 Humus 1956 Humus 1957 Humus 1958 Humus 1958 Humus 1960

Berber letiim Enstits`nde alyor Humus Nrolog

250 251 Bear et-Tarzi 252 Abdullah Tahir 253 254 255 256

Sbai Fayez Abdusselam Bismar Nadr et-Tarzi

Hayyateli Abd el-Mu`min Suleyh Mansur Muhammed Cundel er-Rufai Semir Hadir Fuleytani Avn Birkaddar

Matematik retmeni Tbbi Demiryollar diplomas Mhendislik enstits Di doktoru Orta (dereceli) enstit ktisat limleri niversite niversite rencisi Enstit rencisi

1980 1980 1980

257 Muhammed Munib 258 259en-Neccar Heysem Salah elCundeli Abdulaziz emsi Paa Halid Tellavi Hadir

1981 80-Eyl 1980 1991

260 261 Muhammed Hayr 262 mer Bedir

1980

41

263 Muhammed Amir 264Mahmud es-Seka Nasreddin Bik el-hvan Abdulilah Zeyni

Humus 1960 Humus 1960 Humus 1961 Humus 1961 Humus 1962 Humus 1962 Humus 1963 Humus 1963 Humus 1964 Humus 1964 Humus 1969 Humus 1982 Humus1946 Daraa Horan Daraa Karye Tilisya Busra Daraa 1954 Daraa1942 am am am am am am am am am am am am am Saat tamircisi doktoru Di Fen fakltesi mezunu Birinci snf eriat Fakltesi rencisi Serbest meslek niversite rencisi Altnc snf tp rencisi renci niversite rencisi niversite rencisi Ressam Mhendislik rencisi i niversite rencisi renci renci Lise rencisi

1980 80-Eyl 1980 1980 80-Eyl 80-Eyl Humus 0891

265 Tevfik Abdulhamid 266

267 Mahir Selekayni 268 Nadir Selekayni 269 adir Muhammed 270 271 272Salim el-Halebi Vail Muhammed Nazm Hazendar Abdullah Halid Fuleytani Nezzar Dervi

1980 1999 1999 2004 Hizbu`t-Tahrir Hizbu`t-Tahrir

273 Mazin Nezzar

274 275 Muhammed Sabit 276Beir es-Savvaf e`lan Eba Zeyd Alcevabra

Dervi Enes el-Hac Yunus

277 Joseph Metri 278 Muhammed

12-26-1982 25/2/1985 1970 am 1982 am 1980

BAAS el-Yemin

279 280 Ahmed Debs VeLebn Ekrem Horani

Abdullah Arsan elMusaleme Ferhan ez-Ze`bi

Bilinmeyen

281 282 Ekrem el-Lehham 283 Ahmed Bedevi 284 Emin Eyyubi 285 Berekat el-Hatib 286 Beir Seyfi 287 Bilal el-Hatib 288 Hsam De`bul 289 Hseyin Rstem 290 Diyab Hammu 291 292 Rdvan el-meriLeyla Rdvan el-Aa

1981

am 1980

42

293 Rdvan Beltu 294 Riyad umut 295 Ziyad Accac 296 297 298 299 300 301ahir umut Salahaddin Kevkeh Salah Diyab Abdulilah Ceberi Abdulgani Kassas Abdullah Abdulkerim Hammu Leyla Abdulmecid Habib

am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am am - et-Til am et-Til am et-Til Memur mhendisi Ziraat Mhendis renci renci slami ilimler Di Hekimlii fakltesi nc snf rencisi renci Ticaret niversitesi rencisi Maliye`de memur Eczac rencisi Mhendislik am renci Mhendis Serbest meslek renci Subay Kazanan eden) Memur Asker Kazanan (Elde eden) Doktor Di (Elde Mhendis ehir (planlama) mhendisi

am 1980 am 1980

am 1980 am 1980

am 1982 1981

302 303 Isam Ebu Vatfa 304 mad Abdullah 305 306 307 308 309 310 311Faiz Re`yan Lui Zekeriyya Mahir Tantavi Mahir Attar

1981 am 1980 am 1980 am 1981 am 1981

Hammu Leyla allab er-Rezzak

312 313 Muhyiddin Ferhat 314el-Cezairi Madar ed-Duli

Muhammed Emin Safadi Muhammed Ziya Mela Hseyin Muhammed Accac

am 1980

315 Mu`tez Bustani 316 Muhenned ed-Debs 317 Heysem el-Hseyni 318 319 320 321 322 323 324 325 326Velid Mansur Yasin el-Aa Yasin Birali Yasin Seyf Yusuf Birali Yusuf Abid Abdullah ez-Zeyn Ahmed el-Mevalidi ve Hanm Ammar Arnus

am 1982 Nis-04 renci Hareketi

1981 am 1980

1980

43

327 Muhammed es328Sehli Adnan Kahuci

am et-Til am et-Til 1951 am et-Til 1953 am et-Til 1953 am et-Til 1954 am et-Til 1954 am et-Til 1955 am - et-Til 1956 am et-Til 1957 am et-Til 1957 am et-Til 1959 am et-Til 1962 renci renci Tp rencisi renci renci renci Svac renci renci renci Lise rencisi 1982 1981 1982 1980 Barts mitinglerine katlm sebebiyle 1980 1979 1980 2004

329 Abdurrahim 330 331

Lazikani Abdulfettah Dib esSevadi Ekrem Basala

332 Muhammed Halife 333 Atf Kahuci 334 Nezir et-Tahhan 335 Said es-Safi 336 Muhammed Za`ter 337 mer Sekr 338 Husam MuhammedNezir Ferhat

339 340 Ahmed smail 341Musammes Kasm Tuteri Harraniye Ayneyn am et-Til 1963 am Zebedani am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye retmen retmen

342 Ahmed Ali 343 Ahmed mer 344 smail Ebu`l Hayr 345 Bessam CumaOsman Osman

Nis-04 Nis-04 Nis-04 Nis-04 Nis-04 Nis-04 May-04 Nis-04 Nis-04 Nis-04 Nis-04 Nis-04 Nis-04

Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Svme Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik

346 Hseyin Cuma 347 Halid Ahmed 348 349 350 351 352 353 354Keylani Halid Cuma Abdulal Halid Ferhan Abdulkadir Samir Mustafa Ebu`l Hayr Abdurrezzak Ahmed Keylani Kasm Muhammed Kaie Muhammed Ahmed Esad Muhammed Ahmed Ziyab

44

355 Muhammed Ahmed 356 357 358 359 360 361Keylani Muhammed Abdulhafiz Keylani Muhammed Abdulmecid Abdurrahman Muhammed zzeddin Ziyab Muhammed Ali Harrani Mervan Zuheyr Keylani

am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye am - Atyye am Atyye am Atyye am Cedide eeybani am Ceyrud am Ceyrud am Ceyrud am Ceyrud 1955 am Harasta am Hafir Tehta 1962 am Duma am Duma am Duma am Duma am Duma am Dir Atiyye 1954 am Zebedani am Seraya 1940 am Ayn el-Fice 1960 am Ayn Mnin am Ayn Mnin 1962 am Ayn Mnin 1962 am Karra 1940 Asker mhendisi Ziraat

Nis-04 Nis-04 Nis-04 Nis-04 Nis-04 Nis-04 Nis-04 1982 1981 1980 1980

Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik Vehhabi akma yelik slami

Naim Kasm Merve Sennubir

362 Ahmed Ferruh 363 Halid Ferhud 364 Fayez Bunyan 365 Mervan Talib 366 Tahsin Muhammed 367Sadeddin smail abis

slami

slami 1979 1980 slami

368 Hattab Hasan 369 370 371 372 373 374 375 376Mansur Usame Mer`i Cemal Halbus Zuheyr Hammu Nezir es-Saur Yusuf zzeddin Abdulaziz enNeccar Mahmud el-Muveyl Halebuni (Ebu Deccane) Tahir Huveri

1979 1980 2004

377 Muhammed el378

379 Mahmud Bedevi el380Lehham Serih Fevzi Emin

Orduda Ba Yardmc Kefr Suse Hapishanesi`nde gardiyan Doktor

1980 1980 1982 1982

381 Sad Diyab Katu` 382 Hasan HalidBerekat

slami eitim hocas

1980

45

383 Nehid Dervi 384 385 386

387 388 assan Eba Zeyd 389 Abdulazim 390Abdulcelil esSelman Iyad Kattabi

am Karra 1951 Cemal Katu` am Mnin 1959 Bedreddin Ebu Deyl am Meydan 1953 Muhammed am 1924 Husneddin Bin Kamil am 1934 Hasan Abduh aban am 1939 am 1942 am 1945 am 1945 am 1947 am 1947 am 1948 am 1948 am 1950 am 1951 am 1952 am 1953 am 1954 am 1954 am 1954 am 1956 am 1956 am 1958 am 1958 am 1960

Subay Pilot

1982 1982

mhendisi Jeoloji Muhasebeci Serbest Meslek Avukat Postac ehir (planlama) Mhendisi Vaiz mam ve Hatip ngiliz Edebiyat Asker Elektrik mhendislii rencisi am Mhendis rencisi niversite Mhendis mhendisi Elektrik mhendisi Jeoloji Mhendis mhendisi Mekanik Mhendislik rencisi Terzi Eczaclk rencisi slam davetisi Doktor ngiliz dili (blm) rencisi am niversite rencisi Doktor

1981 am 1980 1980 am 1982 am 1980 1978 am 1987 1979

391 Naci Hseyin

392 393 Faruk Abdurrezzak 394Cemil (Ebu Fuad) Zuheyr Ahmed Tabbu

Akkae Usame Havaeki

am 1980 (Belki)am 1981 am 1982

395 Muhammed 396 397

398 399 Vail el-Eyyubi 400 Usame Kem Nak 401 Muhammed 402Mbarek Dehhan Nebil el-Baytar

Nasreddin en-Nukta Velid Bin Halis elHumusi Faruk Memduh elKutub Abdulilah Ba`labeki

1980 1980 1982 am 1977 am 1979 am 1980 1990 1983 1981

403 Abdullah Ceberi 404 Muhammed Bedevi 405

406 407 Halid Ivad Mevla 408 409 Lutfi Ratla 410 Macid es-Sadi

el-Lehham Ahmed Muhammed Abdullah es-Sa`di Rstem Caferi

am 1960 am 1960

am 1980 1981

46

411 Muhammed Caferi 412 Nasr Cubbahneci 413 414 415 416 417Enver Besim Eyser Selman Sad Kattu Mervan Berali Arafat Yunus Halife Ali Diyab Nimmus e-iar

am 1960 am 1960 am 1962 am 1962 am 1962 am 1967 am Til Munin 1960 am Til Munin 1960 am Medaya - 1952 am1954 Dir ez-Zur Dir ez-Zur Dir ez-Zur

Fransz edebiyat rencisi Mhendislik rencisi Lise rencisi Lise rencisi Lise rencisi Subay renci

am1980 am 1981 am 1980 am 1980 am 1980 am 1981 1978 2002 Libya`da tutukland ve