Sunum 2009

1

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ

BANKASI

21 Nisan 2009

Bakanlar Kurulu /TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu

Sunumu

Durmuş YILMAZBaşkan

2

I. Uluslararası Gelişmeler

II. Küresel Krizin Türkiye Ekonomisine Etkileri

III. Türkiye’de Finansal İstikrar

IV. Enflasyon Görünümü

V. Para Politikası Duruşu


II. Küresel Krizin Türkiye Ekonomisine Etkileri




Sunum Planı

3


4

Küresel KrizKüresel piyasaların 2007 yılı Temmuz ayından bu yana maruz kaldıkları çalkantılar

devam etmektedir. Bu krizin geçmişte yaşanmış krizlerden en önemli farkı,

klasik bir bankacılık krizi olmaması, karmaşık ve yüksek hacimli türev ürünlerini

kapsamasıdır.

Risk İştahı Endeksi(Ocak 2005 - Nisan 2009)

Kaynak: Credit Suisse, TCMB

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

2005 2006 2007 2008 2009

Aşırı İyimserlik

Panik

Piyasa Büyüklükleri(2001 – 2008*, trilyon ABD doları)

* CDS verisi 2008 yılının ilk yarısı

itibarıyladır. Kaynak: ISDA, WFE, SIFMA

Riskten Kaçınma Eğilimi

0

10

20

30

40

50

60

70

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

ABD Menkul Kıymetler BorsasıABD Toplam Borçlanma Senetleri PiyasasıABD Mortgage PiyasasıKredi İflas Takası (CDS) Piyasası

5

Küresel KrizOrtaya çıkan likidite sıkışıklığı, para otoritelerinin aldıkları önlemler sayesinde

önemli ölçüde giderilmiştir. Ancak bu dönemde ortaya çıkan zararlar, finansal

kuruluşların sermayelerini eriterek bilançolarında çok büyük hasar yaratmıştır.

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09

3 Ay Vadeli LIBOR Faiz Oranı ile ABD Hazine Bonosu Getirisi Arasındaki Fark (TED Spread)

(Ocak 2007 – Nisan 2009, baz puan)

Kaynak: Bloomberg, TCMB

Merkez Bankaları ve IMF’nin likidite önlemleri


Küresel Bankacılık Kesiminin Açıklanan Zararları(2007 2.Ç – 2009 1.Ç, milyar ABD doları, birikimli)

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2007Ç2 veÖncesi

2007Ç3

2007Ç4

2008Ç1 2008Ç2

2008Ç3

2008Ç4

2009Ç1

ABD

Avrupa

Dünya

6

Küresel KrizAyakta kalmayı başaran finansal kuruluşlar reel sektöre kredi kullandırmada

isteksiz davranmakta, kredi verme koşullarında aşırı sıkılık devam

etmektedir.

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1

Kredi Verme Koşullarını Sıkılaştıran Bankaların Payı

(2006 1.Ç – 2009 1.Ç, yüzde)

ABD

Avrupa

0

100

200

300

400

500

600

06-07 09-07 12-07 03-08 06-08 09-08 12-08 03-09

0

200

400

600

800

1000

1200

Lehman Brothers’ınİflası

BBB ve üstü kredi notuna sahip firmalar* (sol eksen)

Gelişmekte Olan Ülkeler (sağ eksen)

* ABD’de BBB ve üstü kredi notuna sahip firmalarKaynak: JP Morgan, TCMB

Kredi İflas Takası (CDS) Primleri(Haziran 2007 - Nisan 2009, baz puan)

Kaynak: ABD ve Avrupa Merkez Bankası, TCMB

7

Alınan tedbirlere rağmen, finansal koşullardaki aşırı sıkılık devam etmektedir.

Finansal Koşullar Endeksi(Ocak 2005 – Şubat 2009)

Kaynak: Goldman Sachs, TCMB

ABD

Japonya

AB

Sıkı

Gevşek

Küresel Kriz

Mali Paketlerin Maliyetleri*(2008-2010, 2007 GSYİH’ye oranı, yüzde)

* Finansal kesime yapılan destekleri içermemektedir. Kaynak: IMF,TCMB

2008 2009 2010

Çin 0,4 3,2 2,7

G. Kore 1,1 2,3 1,3

Rusya 0,0 2,3 1,6

ABD 1,1 2,0 1,8

G. Afrika 1,7 1,8 -

Kanada 0,0 1,5 1,3

Almanya 0,0 1,5 2,0

Meksika 0,0 1,5 -

Japonya 0,4 1,4 0,4

Fransa 0,0 0,7 0,7

Hindistan 0,6 0,6 -

Brezilya 0,0 0,4 0,294

95

96

97

98

99

100

101

102

103

2005 2006 2007 2008 2009

8

09-08 10-08 11-08 12-08 01-09 02-09 03-09

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

Küresel Ekonomiye Etkileri2008 yılının son çeyreğinden itibaren küresel krizin dünya ekonomileri üzerindeki

etkisi çok hızlı ve yıkıcı bir şekilde ortaya çıkmıştır.

Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Sanayi Üretimi

(Ocak 2001 – Şubat 2009, yıllık yüzde değişim)

Kaynak: Bloomberg, TCMBKaynak: Consensus Forecasts, TCMB

2009 Yılı GSYİH Büyüme Tahminleri(yıllık yüzde değişim)

Euro Bölgesi

ABD

Japonya

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

01

-01

07

-01

01

-02

07

-02

01

-03

07

-03

01

-04

07

-04

01

-05

07

-05

01

-06

07

-06

01

-07

07

-07

01

-08

07

-08

01

-09

Gelişmekte Olan Ülkeler

Gelişmiş Ülkeler

9

-10

-5

0

5

10

15

20

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Küresel Ticaret Miktar Endeksi(Ocak 2003 – Ocak 2009, yıllık yüzde değişim)

Kaynak: CPB, TCMB

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Finansman koşullarındaki bozulma ve toplam talebin gerilemesiyle birlikte

küresel ticaret, miktar ve birim değer bazında sert bir şekilde gerilemektedir.

Küresel Ticaret Birim Değer Endeksi(Ocak 2003 – Ocak 2009, yıllık yüzde değişim)

Kaynak: CPB, TCMB

Küresel Ekonomiye Etkileri

10

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

2004 2005 2006 2007 2008 2009

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

Güven Endeksleri ve Öncü GöstergelerKredi mekanizmasının işlerliğini kaybetmesi nedeniyle 2008 yılının ikinci

yarısında öncü göstergelerde ve güven endekslerinde yaşanan düşüş

eğilimi, son dönemde yerini kısmi bir toparlanmaya bırakmıştır.

Küresel Satın Alma Yöneticileri Endeksi ve Öncü Göstergeler(Ocak 2004 – Mart 2009)

Kaynak: Bloomberg, Goldman Sachs, TCMB

Küresel Satın Alma Yöneticileri Endeksi (sol eksen)

Küresel Öncü Göstergeler(sağ eksen)

Baltık Kuru Yük Taşımacılık Endeksi(Ocak 2002 – Nisan 2009)


0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

2002 2003 2004 2006 2007 2009

11

II. Küresel Krizin Türkiye

Ekonomisine Etkileri

12

80

90

100

110

120

130

140

150

160

170

04-08 06-08 08-08 10-08 12-08 02-09 04-09

Türkiye’de Finansal Gelişmeler

Son zamanlarda küresel risk algılamalarında gözlenen toparlanma eğilimi

Türkiye’nin risk primine, yurt içi piyasa faizlerine ve döviz kurlarına olumlu

yansımıştır.

Risk Göstergeleri(1 Ocak 2008 - 17 Nisan 2009, baz puan)


EMBI+Türkiye

EMBI+

Döviz Kurları(1 Temmuz 2008 – 17 Nisan 2009, ABD dolarının ÇeşitliPara Birimleri Cinsinden Değeri, Temmuz 2008=100)

* ABD dolarının, Çek Cumhuriyeti, Hırvatistan, Macaristan, Litvanya, Polonya,

Romanya, Slovakya ve Ukrayna para birimleri cinsinden basit ortalaması.


Türk Lirası

Orta ve Doğu Avrupa Endeksi*

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

01-08 03-08 05-08 07-08 09-08 11-08 01-09 03-09

13


Bu dönemde Türkiye’nin risk göstergelerinin göreli olarak daha iyi bir performans

gösterdiği, Türkiye’de hem döviz hem de sermaye piyasalarındaki oynaklığın

diğer ülkelere kıyasla daha sınırlı gerçekleştiği görülmektedir.

Döviz Kuru Oynaklığı(Eylül 2008 - Mart 2009, döviz kurlarının günlük değişimlerinin

standart sapması)

0.012 0.014 0.016 0.018 0.020 0.022 0.024 0.026

Brezilya

G.Kore

G.Afrika

Polonya

Macaristan

Türkiye

Y.Zelanda

Çek Cum.

Meksika

Kolombiya

Şili


0.015 0.025 0.035 0.045 0.055 0.065

Rusya

Brezilya

Çek Cum.

Arjantin

Macaristan

G.Kore

Hindistan

Türkiye

Meksika

G.Afrika

Polonya

Kolombiya

Şili

Y.Zelanda


Hisse Senedi Piyasası Oynaklığı(Eylül 2008 - Mart 2009, endekslerin günlük değişimlerinin standart

sapması)

14


Türkiye’nin risk primi, küresel risk algılamalarındaki bozulmaya kredi notunun

ima ettiğinden çok daha fazla direnç göstermiştir. Türkiye gibi risk priminde

göreli olarak düşük artış yaşanan ülkelerde para otoriteleri yüksek miktarda faiz

indirimlerine gidebilmişlerdir.

Türkiye

Brezilya

Kolombiya

Hindistan

Macaristan

Meksika

G.Afrika

Polonya

G.Kore

Çek Cumh.Şili

Rusya

0

50

100

150

200

250

300

0 2 4 6 8

CD

S D

eğiş

imi (

baz

puan

)

S&P Kredi Notları (1=A+, 9=BB-)

Ülkelerin Kredi Notları ve Risk Primlerindeki Değişim

(12 Eylül 2008 – 13 Nisan 2009 arası)

Not: Eğilim eğrisi Türkiye hariç ülkeleri kapsamaktadır.


Macaristan

Kolombiya

Meksika

G.Afrika

Çek Cumh.

Polonya

Brezilya

G.Kore

Hindistan

Türkiye

Şili

50

100

150

200

250

300

-8 -6 -4 -2 0

Faiz Değişimi (Yüzde)

CD

S D

eğiş

imi (

baz

puan

)

Politika Faizlerinde ve Ülkelerin Risk Primlerindeki Değişim

(12 Eylül 2008 - 17 Nisan 2009 arası)

Not: Eğilim eğrisi Türkiye hariç ülkeleri kapsamaktadır.


15

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

06 Ç

4

07 Ç

1

07 Ç

2

07 Ç

3

07 Ç

4

08 Ç

1

08 Ç

2

08 Ç

3

08 Ç

4

Büyümenin Bileşenleri (2006 4.Ç – 2008 4.Ç, bir önceki yılın aynı dönemine göre,

yüzde katkı)

Kaynak: TÜİK, TCMB

Nihai Yurt İçi Talep

GSYİHNet İhracat

Türkiye Ekonomisi

Büyümenin Bileşenleri(2006 4.Ç – 2008 4.Ç, bir önceki yılın aynı dönemine göre,

yüzde katkı)

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

06 Ç

4

07 Ç

1

07 Ç

2

07 Ç

3

07 Ç

4

08 Ç

1

08 Ç

2

08 Ç

3

08 Ç

4

Hizmetler

İnşaatSanayi

Tarım


Artan risk algısı ve küresel krizin bankaların finansman imkanları üzerindeki

olumsuz etkileri nedeniyle, diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de iktisadi

faaliyette belirgin bir yavaşlama yaşanmaktadır.

16

Büyümenin Bileşenleri(2007 1.Ç – 2008 4.Ç, bir önceki yılın aynı dönemine göre,

yüzde katkı)


-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

07 Ç1 07 Ç2 07 Ç3 07 Ç4 08 Ç1 08 Ç2 08 Ç3 08 Ç4

Devletin Nihai Tüketim HarcamalarıNet Dış TicaretGayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu

Stok DeğişmeleriYerleşik Hanehalkının Tüketimi

Türkiye Ekonomisi

GSYİH ve Nihai Yurt İçi Talep(2004 1.Ç – 2008 4.Ç, mevsimsellikten arındırılmış,

1998 sabit fiyatlarıyla, milyar TL)

20

21

22

23

24

25

26

27

28

04 Ç

1

04 Ç

2

04 Ç

3

04 Ç

4

05 Ç

1

05 Ç

2

05 Ç

3

05 Ç

4

06 Ç

1

06 Ç

2

06 Ç

3

06 Ç

4

07 Ç

1

07 Ç

2

07 Ç

3

07 Ç

4

08 Ç

1

08 Ç

2

08 Ç

3

08 Ç

4


Özellikle özel tüketim ve yatırım harcamalarının gerilemesi nedeniyle iç talepte

sert bir düşüş yaşandığı görülmektedir.

Nihai Yurt İçi Talep

GSYİH

17

60

65

70

75

80

85

01-05 07-05 01-06 07-06 01-07 07-07 01-08 07-08 01-09

90

95

100

105

110

115

120

125

Üretim Gelişmeleri

Kapasite Kullanım Oranı (Sol Eksen)

Sanayi Üretim Endeksi (Sağ Eksen)

* Mevsimsellikten arındırılmış


Sanayi Üretim Endeksi* (Ocak 2006 – Şubat 2009)

ve Kapasite Kullanım Oranı* (Ocak 2006 – Mart 2009)

Sanayi üretiminde mevsimsellikten arındırılmış verilerle Nisan ayından bu yana

gözlenen düşüş eğilimi Aralık ayından itibaren belirginleşmiştir.

18

50

70

90

110

130

150

170

01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09

İç Talep Gelişmeleri

Yurt içi talebe ilişkin göstergeler bir önceki çeyreğe kıyasla sınırlı bir

toparlanma sergilemekle birlikte zayıf seyrini korumaktadır.

Yurt İçine Yapılan Beyaz Eşya*(Ocak 2007 – Şubat 2009) ve Otomobil Satışları*

(Ocak 2007 – Mart 2009, Aralık 2006=100)

* Mevsimsellikten arındırılmış.

Kaynak: BESD, OSD, TCMB

Otomobil Satışları

Beyaz Eşya Satışları

-60

-40

-20

0

20

40

60

01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09

Talep Göstergeleri (Ocak 2007 – Mart 2009)

* PMI: Satınalma Yöneticileri Endeksi

** İktisadi yönelim anketi

Kaynak: ABN Amro, TCMB

İYA** - Gelecek Üç Ayda İç Piyasa Sipariş Beklentisi

PMI - Yeni Siparişler Endeksi*

19

50

60

70

80

90

100

110

01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09

Tüketici Güven Endeksi ve Beklentiler

Küresel düzeyde yaşanan krizin etkisiyle hızla gerileyen tüketici güven

endekslerindeki bozulmanın son dönemde durduğu gözlenmektedir.

Tüketici Güven Endeksi*(Ocak 2007 – Mart 2009)

* Mevsimsellikten arındırılmış

Kaynak: CNBC-e, TCMB

Tüketici Güven Endeksi (TCMB)

Tüketici Güven Endeksi (CNBC-e)

Büyüme Beklentileri*(Ocak 2008 – Nisan 2009, yüzde)

* Merkez Bankası beklenti anketi. Her yıl için büyüme beklentisi, gelecek yıl için

beklenen büyüme oranlarının cari yıl beklentisine eklenerek gösterilmiştir.

Kaynak: TCMB

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

04-06 10-06 04-07 10-07 04-08 10-08 04-09

2007

2008

2009

20

-1.5

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

01-08 03-08 05-08 07-08 09-08 11-08 01-09 03-09

Kredi Gelişmeleri

Banka kredilerinde 2008 yılının üçüncü çeyreğinden itibaren görülen azalış

eğilimi, hem arz hem talep yönlü gelişmeler nedeniyle, Mart ayında da devam

etmiştir.

100

110

120

130

140

150

160

170

180

190

01-06 07-06 01-07 07-07 01-08 07-08 01-09

Yurt İçi Kredi Hacmi (Ocak 2006 – Mart 2009, Ocak 2006=100, reel)

Kaynak: BDDK, TCMB

İşletme Kredileri

Tüketici Kredileri

Kaynak: BDDK, TCMB

Şirket ve Tüketici Kredilerinin Aylık Değişimi(Ocak 2008 – Mart 2009, 4 haftalık hareketli ortalama, yüzde)

21

İstihdam

İş gücü piyasasına dair veriler iktisadi faaliyetteki belirgin yavaşlamayı teyit

eder niteliktedir.

İşsizlik Oranları*(Ocak 2000 - Ocak 2009, yüzde)

Tarım Dışı İşsiz Sayısındaki Değişim(Ocak 2000 - Ocak 2009, bir önceki çeyreğe göre değişim, bin kişi)

4

8

12

16

20

01-0

0

01-0

1

01-0

2

01-0

3

01-0

4

01-0

5

01-0

6

01-0

7

01-0

8

01-0

9

-300

-200

-100

0

100

200

300

400

500

01

-00

01

-01

01

-02

01

-03

01

-04

01

-05

01

-06

01

-07

01

-08

01

-09

*Mevsimsellikten arındırılmış

Kaynak: TÜİK, TCMB*Mevsimsellikten arındırılmış


Tarım Dışı İşsizlik Oranı

İşsizlik Oranı

22

İstihdam

İşsizlik oranındaki artışta iş gücüne katılım eğilimindeki yükseliş kısmen etkili

olmakla birlikte, temel belirleyicinin istihdamdaki yavaşlama olduğu

düşünülmektedir.

-600

-400

-200

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1-0

7

4-0

7

7-0

7

10

-07

1-0

8

4-0

8

7-0

8

10

-08

1-0

9

Toplam İşgücü ve İstihdam Edilen Nüfus(Ocak 2007 – Ocak 2009, bir önceki yılın aynı dönemine

göre değişim, bin kişi)


Kadın

Erkek

İstihdam

55

57

59

61

63

65

67

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

12

14

16

18

20

22

24

Kentte İstihdam Edilen Nüfusun 15 Yaş ve Üzeri Nüfusa Oranı

(Aralık 2000 – Ocak 2009, yıllık hareketli ortalama, yüzde)

Erkek (sol eksen)

Kadın(sağ eksen)


23

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

01-0

7

03-0

7

05-0

7

07-0

7

09-0

7

11-0

7

01-0

8

03-0

8

05-0

8

07-0

8

09-0

8

11-0

8

01-0

9

Hizmetler

İnşaat

Sanayi

Tarım Dışı İstihdam Artışına Katkı(Ocak 2007 - Ocak 2009, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde katkı)

2009 Ocak döneminde tarım dışı istihdamın yıllık bazda gerilemesinde sanayi sektöründe yaşanan istihdam kaybı önemli bir rol oynamıştır.

İstihdam


24

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

Dış Ticaret Gelişmeleri

İhracat Miktar Endeksi* (Ocak 2007 – Şubat 2009)

ve İhracat Beklentileri** (Ocak 2007 – Mart 2009)

* İhracat ve ithalat verileri, ilgili aya ait iş günü sayısına bölünüp fiyat endeksiyle

reelleştirildikten sonra mevsimsellikten arındırılmıştır.


* 3 aylık birikimli yüzde değişim

** İktisadi yönelim anketi ihracat beklentilerinde artış ile azalış arasındaki fark (bir ay ileri

kaydırılmış),


Reel İhracat ve İthalat*(Ocak 2005 – Şubat 2009, 2005=100)

İhracat Beklentisi (sağ eksen)

İhracat Miktar Endeksi (sol eksen)

Mevsimsellikten arındırılmış veriler, 2008 yılı Ekim ayında ihracatta başlayan

gerileme eğiliminin, 2009 yılı ilk aylarında durduğuna işaret etmektedir. Bununla

birlikte, küresel talep koşulları göz önüne alındığında, ihracattaki toparlanmanın

uzun bir süre alabileceği düşünülmektedir.

80

90

100

110

120

130

140

150

2005 2006 2007 2008 2009

İhracat

İthalat

Altın Hariç İhracat

25

Ödemeler Dengesi Gelişmeleri

10

15

20

25

30

35

40

45

01-05 07-05 01-06 07-06 01-07 07-07 01-08 07-08 01-09


Dış Ticaret Dengesi(Ocak 2005 – Şubat 2009, milyar ABD doları)

Enerji

Enerji Hariç Dış Ticaret Açığı

2008 yılının 3. çeyreğinden bu yana dış ticaret açığında ve cari açıkta önemli

gerileme yaşanmaktadır. Cari dengedeki iyileşme sonucu finansman ihtiyacının

hızla azaldığı görülmektedir.

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

01-05 07-05 01-06 07-06 01-07 07-07 01-08 07-08 01-09

* TahminKaynak: TÜİK, TCMB

Cari İşlemler Dengesi(Ocak 2005 – Şubat 2009*, GSYİH’ye oranı, yüzde)

Cari Açık

Enerji Hariç Cari Açık*

26


-20

0

20

40

60

80

100

01-06 05-06 09-06 01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09

Cari Açığın Finansman Kalemlerinin Cari Açığa Oranı(Ocak 2006 – Şubat 2009, 12 aylık hareketli ortalama, yüzde)

Doğrudan Yatırım 3

Banka Dışı Kesim Kredileri 2

Banka Kredileri 1

Portföy Yatırımları ve Banka Mevduatları 4

1 Banka Kredileri: Bankacılık sektörünün yurt dışından net kredi kullanımı2 Banka Dışı Kesim Kredileri: Bankacılık dışı kesimin yurt dışından net kredi kullanımı3 Doğrudan Yatırım: Yurt içine doğrudan yatırım girişi4 Portföy Yatırımları: Yurt dışı yerleşiklerin hisse senedi ve borçlanma senedi alımı

Cari açığın finansmanında reel kesimin payı azalırken, doğrudan sermaye girişinin

payı istikrarlı bir seyir izlemiştir.

27

60

100

140

180

220

260

1-08 3-08 5-08 7-08 9-08 11-08 1-09


70

80

90

100

110

120

130

140

150

160

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

* Kısa ve uzun vadeli ticari, bankacılık kesimi ve diğer sektör kredilerinin toplamıKaynak: TÜİK, TCMB

Özel Sektörün Borç Çevirme Oranı*(Ocak 2000 – Şubat 2009, Dış borç kullanımının

anapara ödemelerine oranı, yüzde)

Özel sektörün borç çevirme oranı 2008 yılı Kasım ayında yüzde 75’e gerilemiş, 2009

yılının ilk iki ayında ise yüzde 88 seviyesinde gerçekleşmiştir.

12 aylık hareketli ortalama

* Kısa ve uzun vadeli kredilerinin toplamıKaynak: TÜİK, TCMB

Özel Sektörün Borç Çevirme Oranı*(Ocak 2008 – Şubat 2009, Dış borç kullanımının

anapara ödemelerine oranı, yüzde)

Banka Dışı Kesim

Bankalar

Ticari Krediler

28


Ekim 2008 – Şubat 2009 Arası Ödemeler Dengesi Gelişmeleri

-9,7Krediler(Ticari krediler, bankacılık, kamu kesimi ve diğer sektör kredileri

-8,8Portföy Yatırımları(Hisse senetleri, borç senetleri ve banka mevduatları)

-5,3Cari İşlemler Dengesi

Milyar ABD doları

KULLANIM

2,0Diğer

1,7Rezerv Varlıklar(Resmi rezervler ve bankaların döviz varlıkları)

5,2Doğrudan Yatırım

14,9Net Hata Noksan

Milyar ABD doları

KAYNAK

NET HATA NOKSAN KALEMİ

� Varlık Barışı gibi nedenlerle yurt içinde yerleşik kişilerin yurt dışındaki mevduatlarını yurda getirerek döviz tevdiat hesaplarına aktarması,

� Yurt içi bankacılık sistemi dışında tutulan efektif şeklindeki tasarrufların bankalara Türk Lirası karşılığında satılması,

� Kur hareketlerinin muhasebeleştirilmesi sırasında ortaya çıkan farklılıklar.

29


Kamu SektörüHanehalkı

Reel SektörBankacılık Sektörü

30

Bankacılık Sektörü

Türkiye’de bankacılık sistemi krize göreceli olarak güçlü bir pozisyonla girmiştir.

Küresel kriz karşısında ekonomimizin dayanıklılığını artıran temel unsur finansal

sistemimizin sağlam ve istikrarlı yapısıdır.

Yabancı Para Pozisyonu(Ocak 2008 – Nisan 2009, milyar ABD doları)

Kaynak: BDDK, TCMB

-14

-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

01-08 02-08 04-08 05-08 07-08 09-08 10-08 01-09 03-09

-14

-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

Bilanço Dışı

Bilanço İçi

Yabancı Para Net Genel Pozisyonu(2000 1.Ç – 2009 2.Ç*, milyar ABD doları)

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2000Ç1

2001Ç1

2002Ç1

2003Ç1

2004Ç1

2005Ç1

2006Ç1

2007Ç1

2008Ç1

2009Ç1

* 4 Nisan 2009 itibarıyla

Kaynak: BDDK, TCMB

31

0

4

8

12

16

20

24

07

-07

09

-07

11

-07

01

-08

03

-08

05

-08

07

-08

09

-08

11

-08

01

-09

Bankacılık Sektörü

Sermaye yeterlilik rasyolarının ve kısa vadeli likidite yeterlilik oranlarının yüksek

seviyesini koruması ve yabancı para pozisyonlarının düşük düzeyi, finansal

sistemimizin dayanıklılığını artıran unsurlardır.

0

50

100

150

200

250

300

01

-08

03

-08

05

-08

07

-08

09

-08

11

-08

01

-09

03

-09

Kısa Vadeli Yabancı Para Likidite Yeterlilik Rasyoları

(1 Ocak 2008 – 3 Nisan 2008, yüzde)

Yasal sınır yüzde 80

1 aya kadar

0-7 gün

Kaynak: BDDK, TCMB

Sermaye Yeterlilik Oranı (Temmuz 2007 – Şubat 2009, yüzde)

Hedef oran yüzde 12

Yasal sınır yüzde 8

Kaynak: BBDK, TCMB

32

Kredilerin Takibe Dönüşüm Oranları

Kredilerin tahsili gecikmiş alacak dönüşüm oranı 2008 yılı Eylül ayından itibaren

artış eğilimine girmiştir.

Tahsili Gecikmiş Alacak Oranları(Mart 2005 – Nisan 2009, yüzde)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

03-05 09-05 03-06 09-06 03-07 09-07 03-08 09-08 03-09

Kaynak: BDDK, TCMB

Kredi Kartları

Tüketici Kredileri

Firma Kredileri

33

Reel Sektör

46

78 81 86 87 8372

100108

117129

139

154167 172

161

73686663

-100

-50

0

50

100

150

200

2005 2006 2007Ç1

2007Ç2

2007Ç3

2007Ç4

2008Ç1

2008Ç2

2008Ç3

2008Ç4

Firmaların Yabancı Para Varlık ve Yükümlülükleri (2005 – 2008 4.Ç, milyar ABD doları)

YP Cinsi Varlıklar

YP Cinsi Yükümlülükler

Kaynak: TCMB

Net YP Pozisyonu

Banka dışı kesimin yabancı para açık pozisyonu 2008 yılının son çeyreği itibarıyla

78 milyar ABD dolarıdır.

Firmaların Uzun Vadeli Dış Borçlarının Vade Kompozisyonu*

(Şubat 2009, milyar ABD doları)

41,9

13,5

19,0

30,5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2009 2010 2011 2012 Sonrası

* Vadeye kalan gün sayısı

Kaynak: TCMB

34

40

50

60

70

80

90

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Reel Sektör

Türkiye’de küçük ve orta ölçekli şirketlerin yüzde 75’inin yabancı para cinsi borcu

bulunmamaktadır. Yabancı para cinsi krediler, daha çok büyük ölçekli ve ihracat

amaçlı üretim yapan şirketler tarafından kullanılmaktadır.

Reel Sektörün Kısa Vadeli Borçlarının Toplam Borçlara Oranı*

(2000 – 2007, yüzde)

* Vadeye kalan süreye göre Kaynak: TCMB

İmalat Sektörü

İmalat Dışı Sektörler

Reel Sektörün Borç Dolarizasyonu(2000 – 2007, yüzde)

Kaynak: TCMB

30

40

50

60

70

80

90

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

İhracat Payı Yüksek Firmalarİmalat Sektörüİmalat Dışı Sektörlerİhracat Payı Düşük Firmalar

35

Net Dış Borç Kullanımı(Ocak 2008 – Şubat 2009, milyar ABD doları)

-2.0

-1.0

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

01-08 02-08 03-08 04-08 05-08 06-08 07-08 08-08 09-08 10-08 11-08 12-08 01-09 02-09

Kaynak: TCMB

Banka Dışı Krediler

Ticari Krediler

Firmaların borçlanma imkanları 2008 yılının 4. çeyreğinden itibaren daralma eğilimine girmiştir. Son dönemde ise borç çevirme oranlarının istikrarlı bir seyir

kazandığı görülmektedir.

Reel Sektör

36

4,54,73,83,6

4,8

6,4

8,6

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

2003 2004 2005 2006 2007 2008 Nisan2009

810

12

17

23

28

5556 56

0

10

20

30

40

50

60

70

2005 2006 2007

Hanehalkı

Hanehalkı Yükümlülüklerinin GSYİH’ye Oranı(2005 – 2007, yüzde)

Avrupa Birliği (AB27)

Doğu Avrupa

Türkiye

Kaynak: TCMB Kaynak: Avrupa Merkez Bankası, TCMB

Hanehalkı borçluluk oranı, Avrupa Birliği ve Doğu Avrupa ülkeleri ile

kıyaslandığında, düşük bir düzeydedir. Tüketici kredileri içerisinde dövize duyarlı

kredilerin payının çok düşük olması finansal dalgalanmalar karşısında

hanehalkının kur riskini sınırlamaktadır.

Dövize Endeksli Tüketici Kredilerinin Toplam Tüketici Kredilerine Oranı

(2003 – Nisan 2009, yüzde)

37

Kamu SektörüGeçmiş dönemlere kıyasla kamu kesimi, dış şoklara karşı daha sağlam bir

yapıdadır.

24 30 31 32 35 33 32

2928 32 31

34 33 33

46 42 38 37 31 34 35

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Sabit Değişken Döviz

Merkezi Yönetim Brüt Borç Stokunun Kompozisyonu(2003 – 2009*)

* Şubat 2009 itibarıyla.

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB

146 4 1 1 2 1 2

29

3936

38

36

35

3028 27 24 24

27

1317

2528

2529

2629 28

42

34

43

6661

55

49

0

10

20

30

40

50

60

70

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Ç1

2008

Ç2

2008

Ç3

2008

Ç4


Toplam Net Borç Stoku

Net Dış Borç

Net İç Borç

Kamu Sektörü Net Borç Stoku(2000 – 2008 4.Ç, GSYİH’ye oranı, yüzde)

38

Merkez Bankası Döviz Rezervleri

Merkez Bankası Döviz Rezervleri (2002 – Nisan 2009, milyar ABD doları)

Kaynak: TCMB

Güçlü döviz rezerv pozisyonu, ortaya çıkabilecek şokların olumsuz etkilerinin

giderilmesine ve ülkeye duyulan güvenin artmasına katkı sağlamaktadır.

71,3

58,3

48,3

36,033,7

27,0

70

63,7

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 20090

20

40

60

80

100

120

140

160

96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Kısa Vadeli Dış Borçların Merkez Bankası Rezervlerine Oranı

(1996 – 2008 4.Ç, yüzde)


39


40

Enflasyon RiskiEnflasyon Riski

40

• Küresel işsizlik oranlarının hızla artması,

• Yatırımcı ve tüketici güveninin yeniden tesis

edilememesi,

• Küresel talebin zayıflaması,

• Tüm ülkelerde iç talebin gerilemesi,

• Beklenen toparlanmanın daha da gecikmesi

• Reel politika faiz oranlarının aşırı düşürülmesi,

• Merkez Bankalarının piyasalara aşırı düzeyde

likidite vermesi,

• Genişleyici maliye politikaları,

• Toparlanmanın beklenenden daha erken

başlaması,

• Maliye ve para politikalarının zamanında

sıkılaştırılamaması,

Merkez Bankalarının Para Politikası DuruşuMerkez Bankalarının Para Politikası Duruşu

Deflasyon RiskiDeflasyon Riski

Fiyat İstikrarıFiyat İstikrarı

Fiyat İstikrarı ve Para Politikası

Süreklilik arz eden fiyat düşüşlerine yol açabilir Orta vadede enflasyonist etki yapabilir

41

Deflasyon Riski

Talep yetersizliği ve finansal istikrar kaygıları ile birlikte ortaya çıkan deflasyon,

büyüme üzerinde yıkıcı etkiler oluşturmaktadır.

* Tahmin (Consensus Forecasts)

** Tahmin (The Economist)

Kaynak: BEA, BLS, Consensus Forecasts, the Economist, TCMB

ABD’de Büyüme ve Enflasyon Oranları(yıllık yüzde değişim)

-8

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1930-1933 2009

TÜFE

GSYİH

TÜFE**

GSYİH*

42

Deflasyon Riski

1930’lu yıllardan bu yana dünya ekonomisi ilk kez bu kadar belirgin bir deflasyon

riski ile karşı karşıyadır.

43

Deflasyon Riskine Karşı Para Politikası

Önümüzdeki dönemde dünya ekonomilerinin ayrışmasında, deflasyonist baskılara

karşı ülkelerin ne ölçüde hareket esnekliğine sahip oldukları belirleyici olacaktır.

Bu çerçevede, reel faizlerin seyrinin önemli bir gösterge olduğu düşünülmektedir.

Reel Politika Faiz Oranı(Mart 2009 itibarıyla*, yüzde)

* Türkiye için Nisan verisi kullanılmıştır.Kaynak: Merkez Bankaları, İstatistik Ofisleri, TCMB

-10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8

ÇinBrezilya

MacaristanRomanya

TürkiyeG. AfrikaTayland

KolombiyaMeksika

PeruPolonya

ÇekEndonezya

ŞiliRusya

MalezyaG. Koreİsrail

İzlandaUkrayna

44

Deflasyon Riskine Karşı Maliye Politikası

2008 Yılı Bütçe Açığı ve 2009-2010 Bütçe Açığı Tahminleri*(GSYİH’ye oranı, yüzde)

* Türkiye için KEP verisi, diğer ülkeler için IMF tahmini kullanılmıştırKaynak: IMF, KEP, TCMB

2009 yılında küresel büyümedeki belirgin yavaşlama ve deflasyon riskini

hafifletmek üzere uygulanan dengeleyici maliye politikaları tüm dünyada

bütçe açıklarının hızla artmasına neden olmaktadır

2008

2009

2010-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

Hindistan İngiltere Japonya ABD FransaGelişmişÜlkeler Türkiye

GelişmekteOlan

Ülkeler Çin Meksika G. Afrika Brezilya

45

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

01-0

7

04-0

7

07-0

7

10-0

7

01-0

8

04-0

8

07-0

8

10-0

8

01-0

9

Deflasyon Riski ve İşgücü Piyasası

Tüketim ve yatırım harcamalarının kısılması nedeniyle tarım dışı istihdamda

ortaya çıkan gerileme, deflasyonist riskleri artıran bir unsurdur.

Tarım Dışı İstihdam(Ocak 2007 – Şubat 2009, yıllık yüzde değişim)

Kaynak: TÜİK, BLS, EUROSTAT, TCMB

Türkiye

ABD

AB

46

Risk algılamalarındaki artış nedeniyle finansal koşullardaki sıkılığın

giderilememesi ülkelerin ayrışmasına neden olacak bir diğer etkendir.

Kredi Piyasası(Ocak 2008 – Nisan 2009, 4 haftalık hareketli ortalama, yüzde)

* BB kredi notuna sahip ABD firmalarının ihraç etmiş olduğu tahvillerin faiz oranlarıKaynak: JP Morgan, TCMB

TL Cinsi Ticari Kredi Faizleri

ABD’de BB Kredi Notuna Sahip Firmalara Uygulanan Faiz Oranları* (ABD doları cinsi)

Deflasyon Riski ve Kredi Piyasası

8

10

12

14

16

18

20

22

24

01-08 03-08 05-08 07-08 09-08 11-08 01-09 03-09

47

Dünyada Emtia Fiyatları

Küresel büyümedeki yavaşlamaya paralel olarak emtia fiyatları düşük seviyelerini

korumaktadır.

Emtia Fiyatları Endeksi (1 Ocak 2006 – 16 Nisan 2009)

100

200

300

400

500

600

01-06 05-06 09-06 01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09

Tarım

Enerji

Kaynak: Bloomberg

Metal

48

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

01-0

7

04-0

7

07-0

7

10-0

7

01-0

8

04-0

8

07-0

8

10-0

8

01-0

9

Türkiye’de Enflasyon Gelişmeleri


Yıllık enflasyondaki istikrarlı düşüş eğilimi Mart ayında, işlenmemiş gıda

fiyatlarındaki sert yükselişin etkisiyle geçici olarak kesintiye uğramıştır.

4

6

8

10

12

14

16

18

20

01-0

7

04-0

7

07-0

7

10-0

7

01-0

8

04-0

8

07-0

8

10-0

8

01-0

9

Gıda ve Enerji Dışı TÜFE

Gıda ve Enerji

TÜFE


Tüketici Enflasyonu(Ocak 2007 – Mart 2009, yıllık yüzde değişim)

Gıda ve Enerji Enflasyonu(Ocak 2007 – Mart 2009, yıllık yüzde değişim)

49

Türkiye’de Enflasyon Gelişmeleri

Mal ve Hizmet Fiyatları(Ocak 2007 – Mart 2009, yıllık yüzde değişim)


4

6

8

10

12

14

01-0

7

03-0

7

05-0

7

07-0

7

09-0

7

11-0

7

01-0

8

03-0

8

05-0

8

07-0

8

09-0

8

11-0

8

01-0

9

03-0

9

Hizmet Grubu

Mal Grubu

Hizmet fiyatlarında, iktisadi faaliyetteki daralmanın ve maliyetlerdeki düşüşün

etkisiyle 2008 yılı son çeyreğinden itibaren gözlenen yavaşlama eğilimi Mart ayında

belirginleşerek sürmüş, grup yıllık enflasyonu yaklaşık 1 puan gerilemiştir.

Hizmet Fiyatları(Ocak 2007 – Mart 2009, yıllık yüzde değişim)


0

5

10

15

20

25

01-0

7

03-0

7

05-0

7

07-0

7

09-0

7

11-0

7

01-0

8

03-0

8

05-0

8

07-0

8

09-0

8

11-0

8

01-0

9

03-0

9

Kira

Diğer Hizmetler

Ulaştırma

Lokanta ve Oteller

50

Türkiye’de Enflasyon Gelişmeleriİşlenmemiş gıda fiyatlarında yaşanan sert artış nedeniyle gıda ve enerjinin yıllık

enflasyona yaptıkları katkı Mart ayında artmıştır.

-2

2

6

10

14

18

22

26

3001

-07

03-0

7

05-0

7

07-0

7

09-0

7

11-0

7

01-0

8

03-0

8

05-0

8

07-0

8

09-0

8

11-0

8

01-0

9

03-0

9

Gıda Fiyatları (Ocak 2007 – Mart 2009, yıllık yüzde değişim)


İşlenmiş Gıda

İşlenmemiş Gıda

51

Türkiye’de Enflasyon Gelişmeleriİktisadi faaliyetteki yavaşlamanın sürmesi, TL’deki değer kaybının dayanıklı

tüketim malları fiyatları üzerindeki etkilerini sınırlamaya devam etmektedir.

-10

-5

0

5

10

15

01

-08

03

-08

05

-08

07

-08

09

-08

11

-08

01

-09

03

-09

Dayanıklı Mal Fiyatları(Ocak 2008 – Mart 2009, yıllık yüzde değişim)


Mobilya

Otomobil

Elektrikli ve Elektriksiz Ev Aletleri

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

01

-06

04

-06

07

-06

10

-06

01

-07

04

-07

07

-07

10

-07

01

-08

04

-08

07

-08

10

-08

01

-09

-20

-10

0

10

20

30

40

Dayanıklı Mal Fiyatları ve Döviz Kuru*(Ocak 2006 – Mart 2009, yıllık yüzde değişim)

* Eşit ağırlıklı ABD doları - Euro sepeti


Dayanıklı Mal(Altın Hariç, sol eksen)

Kur Sepeti (sağ eksen)

52

Stok ve Maliyet GelişmeleriFirmaların stok eritme sürecinin hızlanacağı ve bu nedenle TL’deki değer kaybının

önümüzdeki dönemde dayanıklı mal fiyatlarına kısmen yansıyabileceği

öngörülmektedir.

Mamul Stok Seviyesi* (Ocak 2007 – Mart 2009)

* İktisadi yönelim anketinde yer alan normal üstü mamul stok seviyesi ile normal altı stok seviyesi farkıdır.

Kaynak: TCMB

0

5

10

15

20

25

01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09

53

Enflasyon Beklentileri

Enflasyon Beklentileri(Ocak 2006 – Nisan 2009, yıllık yüzde değişim)


24 Aylık Beklenti

12 Aylık Beklenti

Açıklanan enflasyon verilerinin Merkez Bankası’nın faiz indirimlerini haklı

çıkarması, beklentileri olumlu etkilemiş, özellikle Ocak ayından itibaren orta vadeli

enflasyon beklentilerinde kayda değer bir iyileşme gözlenmiştir.

4

5

6

7

8

9

10

01-06 05-06 09-06 01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09

54

Enflasyon ve Çıktı Açığıİktisadi faaliyetteki toparlanmanın zaman alacağı, enflasyon üzerindeki aşağı yönlü

baskıların süreceği, kısa vadede enflasyondaki düşüşün hızlanacağı tahmin

edilmektedir.

Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri(2008 3.Ç – 2011 4.Ç)

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

08-I

II

08-I

V

09-I

09-I

I

09-I

II

09-I

V

10-I

10-I

I

10-I

II

10-I

V

11-I

11-I

I

11-I

II

11-I

V

Yüz

de

Tahmin Aralığı* Çıktı Açığı

2009 için Belirsizlik Aralığı Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri

Kontrol Ufku

Kaynak: TCMB

55


56

0

2

4

6

8

10

12

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09

Para PolitikasıEkonomik krizin, iktisadi faaliyette her defasında daha önce tahmin edilenin

ötesinde bir yavaşlamaya neden olacağı endişesi ile gelişmiş ülkelerde enflasyon

kaygıları yerini deflasyon riskine bırakmıştır.

Enflasyon Oranı(Ocak 2000 – Ocak 2009, yıllık yüzde değişim)

Kaynak: IMF

Ülke Tedbir

2009 yılı içerisinde 1,25 trilyon ABD Doları değerinde ipoteğe dayalı menkul

kıymetin satın alınması

6 aylık dönem içerisinde 300 milyar ABD Doları değerinde uzun vadeli hükümet tahvilinin satın alınması

Bankaların bilançolarında bulunan toksik varlıkların satın alınması

İngiltere75 milyar Sterlin değerinde özel sektör kağıtları ile orta ve uzun vadeli hükümet

tahvilinin satın alınması

İsviçreİsviçre Frangı cinsinden özel sektörün

ihraç etmiş olduğu borçlanma araçlarının satın alınması

ABD

Farklı Para Politikası Uygulamaları

Gelişmekte Olan Ülkeler

Gelişmiş Ülkeler

57

5

6

7

8

9

10

01

-08

02

-08

03

-08

04

-08

05

-08

06

-08

07

-08

08

-08

09

-08

10

-08

11

-08

12

-08

01

-09

02

-09

03

-09

Para Politikası

Gelişmekte Olan Ülkelerde Enflasyon (Ocak 2008 – Şubat 2009, ortalama yıllık yüzde

değişim) ve Para Politikası Faiz Oranları (Ocak 2008 – Mart 2009, ortalama yüzde)

Gelişmekte olan ülkelerin merkez bankaları ise 2008 yılının ilk yarısında döviz

kurlarındaki değer kaybı ve finansal istikrar kaygıları nedeniyle temkinli bir tavır

izlemişlerdir.

Kaynak: TCMB, Merkez Bankaları

Enflasyon Oranı

Politika Faiz Oranı

58

0.0 1.0 2.0 3.0

Çek Cum.

G. Kore

Tayland

Kolombiya

Polonya

Meksika

Macaristan

Endonezya

Peru

Türkiye

Şili

Brezilya

Romanya

Para PolitikasıMerkez Bankası, 2008 yılının son çeyreğinde enflasyonu yükselten küresel gelişmelerin

tersine dönmesiyle birlikte süratli bir şekilde faiz indirimlerine gitmiş, bu konuda yükselen

piyasalar arasında öncü bir rol üstlenmiştir.

Kaynak: TCMB, Merkez Bankaları Kaynak: TCMB, Merkez Bankaları

Şubat 2008 – Ağustos 2008

Gelişmekte Olan Ülkelerde Politika Faiz Oranlarının Değişimi (yüzde)

-8.0 -6.0 -4.0 -2.0 0.0 2.0

Macaristan

Romanya

Peru

Endonezya

Meksika

Brezilya

Çek Cum.

Tayland

Polonya

G. Kore

Kolombiya

Şili

Türkiye

Eylül 2008 – Nisan 2009

59

Para Politikası Duruşu

Merkez Bankasının izlemekte olduğu para politikasının anlaşılabilmesi için, bu

politikaların son yıllarda alışılagelen düşünce kalıplarının dışında

değerlendirilmesi gerekmektedir.

TCMB Kısa Vadeli Faiz Oranları(Ocak 2005 – Nisan 2009, basit, yüzde)

Kaynak: TCMB

Mayıs-Haziran 2006 Ekim 2008

Sonrası

8

10

12

14

16

18

20

01-0

5

04-0

5

07-0

5

10-0

5

01-0

6

04-0

6

07-0

6

10-0

6

01-0

7

04-0

7

07-0

7

10-0

7

01-0

8

04-0

8

07-0

8

10-0

8

01-0

9

04-0

9

60


Para Politikasının Belirlenmesinde Etkili Olan Unsurlar:

Yurt içi ve yurt dışı arz-talep koşulları ile bunları etkileyen makroekonomik

gelişmeler

Finansal ve parasal koşullar

İthalat fiyatları, işgücü maliyetleri, emtia ve diğer girdi maliyetlerindeki

gelişmeler

Para PolitikasıDuruşu

Merkez Bankasının enflasyon tahminleri ve orta vadeli enflasyon

bekleyişlerini etkileyen diğer gelişmeler

Enflasyonun ana eğilimine ilişkin türetilen temel göstergeler

61

2002 Sonrası Para Politikası Nasıl Şekillendi?

Yükselen

Enflasyon

Düşen Milli

Gelir

Aşırı Hızlı Artan

Milli Gelir

Fiyat İstikrarı(Hedeflenen

Enflasyon)

HEDEF

Düşen

Enflasyon

Sürdürülebilir Büyüme

Politika TepkisiHedef revizyonu,Ölçülü faiz artırımı

IIIOlumsuz Maliyet Şoku

2008 2.Ç

IIYüksek Talep Şoku ve Olumsuz Maliyet Şoku

2006 2.Ç

Politika TepkisiGüçlü parasal sıkılaştırma

Politika TepkisiFaiz indirimleri

IVDüşük Talep Şoku

2008 4.Ç

IOlumlu Maliyet Şoku

2003-05Politika Tepkisi

İhtiyatlı Faiz İndirimi veFaiz Dışı Araçlar:

Düzenleme ve Denetlemelerinsıkılaştırılması

62

Para Politikası Duruşu2006 yılında güçlü iç ve dış talep koşulları altında döviz kurlarındaki yükseliş, enflasyon

bekleyişlerini ve enflasyonu orta vadede olumsuz etkileme potansiyeli taşıdığı için Merkez

Bankası kuvvetli bir parasal sıkılaştırmayı gerekli görmüştür.


Kaynak: TCMB

Politika Faiz Oranı(sağ eksen)

Döviz Kurlarındaki Aylık Değişim

(sol eksen)

TCMB Politika Faiz Oranı ve Döviz Kuru*

(Ocak 2005 – Nisan 2009)

TCMB Politika Faiz Oranı ve Gösterge DİBS Faiz Oranı

(1 Ocak 2006 – 31 Aralık 2006 , bileşik, yüzde)



Gösterge DİBS Faiz Oranı

-5

0

5

10

15

20

01-0

5

06-0

5

11-0

5

04-0

6

09-0

6

02-0

7

07-0

7

12-0

7

05-0

8

10-0

8

03-0

9

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

10

12

14

16

18

20

22

24

26

01-0

6

02-0

6

03-0

6

04-0

6

05-0

6

06-0

6

07-0

6

08-0

6

09-0

6

10-0

6

11-0

6

12-0

6

63

Para Politikası DuruşuMevcut ortamda ise iktisadi gelişmeler, kontrollü ancak oldukça hızlı bir faiz

indirim sürecini gerekli ve mümkün kılmıştır.

Kaynak: TCMB

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

04-Ç4 05-Ç4 06-Ç4 07-Ç4 08-Ç4

Ekim 2008 Sonrası

Mayıs-Haziran 2006

Türkiye’de Çıktı Açığı (2004 4.Ç – 2008 4.Ç, yüzde)

Döviz Kurlarından Mal ve Hizmet Fiyatlarına Geçişkenlik

(5 aylık birikimli yüzde değişim)



-5

0

5

10

15

20

25

Döviz KuruSepeti*

DayanıklıMal (Altın

hariç)

Mobilya Otomobil Hizmet

Mayıs 2006 - Eylül 2006

Ekim 2008 - Şubat 2009

64


Hem risk algılamalarındaki sınırlı iyileşme, hem de Merkez Bankasının faiz

indirimlerinin açıklanan enflasyon verileri ile desteklenmesi sonucunda piyasa

faizleri hızlı bir düşüş eğilimine girmiştir.

TCMB Politika Faiz Oranı ve Gösterge DİBS Faiz Oranı(1 Ocak 2008 – 18 Nisan 2009, bileşik, yüzde)


10

12

14

16

18

20

22

24

26

01-08 03-08 05-08 07-08 09-08 11-08 01-09 03-09


Gösterge DİBS Faiz Oranı

65

Faiz indirim süreci

Faiz indirim süreci

Gerçekleştirilen faiz indirimlerine rağmen finansal koşullardaki ek sıkılık kısmen devam

etmektedir. Bununla birlikte son dönemde kredi faizlerinin, küresel krizin zirve yaptığı

Ekim 2008 döneminden önceki seviyelerine gerilediği dikkat çekmektedir.


Ticari Kredi Faiz Oranları*(Ocak 2008 – Nisan 2009, yıllık yüzde)

* 4 haftalık hareketli ortalama

Kaynak: BDDK, TCMB

Tüketici Kredileri Faiz Oranları*(Ocak 2008 – Nisan 2009, yıllık yüzde)

* 4 haftalık hareketli ortalama

** Konut kredisi (120 ay vade), Taşıt kredisi (60 ay vade), İhtiyaç kredisi (36 ay vade)

Kaynak: BDDK, TCMB

Konut**

Taşıt**

İhtiyaç**Bireysel Kredi Faizi

Ticari Kredi Faizi

16

18

20

22

24

26

28

30

32

01-0

8

02-0

8

03-0

8

04-0

8

05-0

8

06-0

8

07-0

8

08-0

8

09-0

8

10-0

8

11-0

8

12-0

8

01-0

9

02-0

9

03-0

9

16

18

20

22

24

26

28

30

32

01-0

8

02-0

8

03-0

8

04-0

8

05-0

8

06-0

8

07-0

8

08-0

8

09-0

8

10-0

8

11-0

8

12-0

8

01-0

9

02-0

9

03-0

9

04-0

9

66

2009 yılında kamu kesimi borçlanma gereksiniminin belirgin olarak yükselmesi para

politikası kararlarının iktisadi faaliyet üzerindeki olumlu etkilerini zayıflatabilecektir.

Kısa vadedeki mali gevşemenin, orta vadede borç dinamiklerinin sürdürülebilirliğini

temin eden bir çerçeve ile desteklenmesi gerekmektedir.


Merkezi Yönetim Vergi Gelirleri ve Faiz Dışı Harcamalar(Mart 2007 – Mart 2009, yıllık yüzde değişim, 3 aylık hareketli ortalama)


-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

03-0

7

06-0

7

09-0

7

12-0

7

03-0

8

06-0

8

09-0

8

12-0

8

03-0

9

Vergi Gelirleri

Faiz Dışı Harcamalar

67

Politika Faiz Oranı ve Repo-Ters Repo Piyasası Gecelik Faiz Oranı

(1 Ocak 2008 - 13 Nisan 2009 arasında, yüzde)

Merkezi Bankasınca Sağlanan TL Likiditesi(1 Ocak 2008 – 13 Nisan 2009 , milyar TL)

Merkez Bankasının likidite yönetimi genel çerçevesi oldukça esnektir ve bankacılık

sisteminin likidite ihtiyacını etkin bir şekilde karşılayabilecek yapıdadır.

TL Likiditesi Önlemleri

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

01-0

8

03-0

8

05-0

8

06-0

8

08-0

8

10-0

8

12-0

8

02-0

9

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

01-0

8

02-0

8

03-0

8

04-0

8

05-0

8

06-0

8

07-0

8

08-0

8

09-0

8

10-0

8

11-0

8

12-0

8

01-0

9

02-0

9

03-0

9

04-0

9

Gecelik FaizOranı


Kaynak: İMKB, TCMB

Sterilizasyon Fonlama

Kaynak: TCMB

68

1. Teknik faiz indirimi erkene alınarak operasyonel yapıyı

değiştirebilecektir.

2. Likidite sıkışıklığının gelişimine bağlı olarak,

a. Repo işlemleri ile fonlama vadesinin uzatılmasını,

b. İkinci el piyasadan doğrudan DİBS alımlarını

gündemine alabilecektir.

3. Likidite sıkışıklığının kalıcı olarak artması ve diğer önlemlerin

yeterli olmaması halinde TL zorunlu karşılıkların sınırlı ölçüde

indirilmesi gündeme gelebilecektir.

1. Teknik faiz indirimi erkene alınarak operasyonel yapıyı

değiştirebilecektir.

2. Likidite sıkışıklığının gelişimine bağlı olarak,

a. Repo işlemleri ile fonlama vadesinin uzatılmasını,

b. İkinci el piyasadan doğrudan DİBS alımlarını

gündemine alabilecektir.

3. Likidite sıkışıklığının kalıcı olarak artması ve diğer önlemlerin

yeterli olmaması halinde TL zorunlu karşılıkların sınırlı ölçüde

indirilmesi gündeme gelebilecektir.

Merkez Bankası, fiyat istikrarını sağlama temel amacı ile çelişmemek kaydıyla,

önümüzdeki dönemde piyasada TL likidite sıkışıklığı arttığı taktirde;

Alınabilecek TL Likiditesi Önlemleri

69

Merkez Bankası, bankacılık sistemi döviz likiditesinin öneminin farkındadır ve bu

dönemin en az sorunla atlatılabilmesi için alınabilecek önlemleri aşamalı bir

şekilde uygulamaya koymaktadır.

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

09-1

0

16-1

0

23-1

0

30-1

0

06-1

1

13-1

1

20-1

1

27-1

1

04-1

2

11-1

2

18-1

2

25-1

2

01-0

1

08-0

1

15-0

1

22-0

1

29-0

1

05-0

2

12-0

2

19-0

2

26-0

2

05-0

3

12-0

3

19-0

3

26-0

3

02-0

4

09-0

4

16-0

4

Mily

ar

AB

D D

ola

rı

0

1

2

3

4

5

6

Yü

zde

Vadesi Gelmemiş Döviz Depo Toplamı ve Döviz Depo Piyasasındaki Faiz Oranı(9 Ekim 2008 – 16 Nisan 2009)

Faiz Oranı (1 ay, sağ eksen)

Faiz Oranı (1 hafta, sağ eksen)

Vadesi Gelmemiş Döviz Depo Toplamı (milyar dolar, sol eksen)

Kaynak: TCMB

Döviz Likidite Önlemleri

70

10 Martta döviz piyasasında derinliğin kaybolmasına bağlı olarak günlük döviz

satım ihalelerine tekrar başlanmış, düzenlenen 18 ihalenin ardından 3 Nisanda

döviz satım ihalelerine son verilmiştir.

Döviz Likidite Önlemleri

TL Karşılığı Döviz Satım İhaleleri(Ekim 2008 – Nisan 2009)

0

50

100

150

200

250

10.3

.200

9

11.3

.200

9

12.3

.200

9

13.3

.200

9

16.3

.200

9

17.3

.200

9

18.3

.200

9

19.3

.200

9

20.3

.200

9

23.3

.200

9

24.3

.200

9

25.3

.200

9

26.3

.200

9

27.3

.200

9

30.3

.200

9

31.3

.200

9

1.4.

2009

2.4.

2009

1.55

1.60

1.65

1.70

1.75

1.80

Döviz Satış Kuru (ağırlıklı ortalama, sağ eksen)

Teklif Miktarı (milyon ABD doları,

sol eksen)

Satış Miktarı: 50 milyon ABD doları

Kaynak: TCMB

71

Yaşanan küresel krizin reel sektör üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak

amacıyla, ihracat reeskont kredisi limiti 500 milyon ABD dolarından 2,5 milyar

ABD dolarına çıkarılmış ve kullanım koşulları kolaylaştırılmıştır.

İhracat Reeskont Kredileri

10 12 5 1 1 12 1229 39

5432 31 27 20

3 2 2

513

0

100

200

300

400

500

600

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

*

İhracat Reeskont Kredisi Kullanımları(1992 – Nisan 2009)

•17 Nisan 2009 itibarıyla

Kaynak: TCMB

72

Alınabilecek Döviz Likiditesi Önlemleri

Alınabilecek Önlemler:

1. Uluslararası piyasalardaki sorunların derinleşmesi ve bu durumun ülkemizi

de olumsuz yönde etkilemesi halinde, dalgalı döviz kuru rejimi ile

çelişmeyecek şekilde döviz satım ihalelerine başlanması veya döviz

piyasasına doğrudan müdahale edilmesi,

2. Bankaların Döviz ve Efektif Piyasalarında işlem yapma limitlerinin

artırılması,

3. Döviz Depo Piyasasında borçlanma vadelerinin uzatılması ve borç verme

faiz oranlarının düşürülmesi,

4. Yabancı para zorunlu karşılık oranlarının sınırlı bir miktar daha indirilmesi

gündeme gelebilecektir.

Alınabilecek Önlemler:

1. Uluslararası piyasalardaki sorunların derinleşmesi ve bu durumun ülkemizi

de olumsuz yönde etkilemesi halinde, dalgalı döviz kuru rejimi ile

çelişmeyecek şekilde döviz satım ihalelerine başlanması veya döviz

piyasasına doğrudan müdahale edilmesi,

2. Bankaların Döviz ve Efektif Piyasalarında işlem yapma limitlerinin

artırılması,

3. Döviz Depo Piyasasında borçlanma vadelerinin uzatılması ve borç verme

faiz oranlarının düşürülmesi,

4. Yabancı para zorunlu karşılık oranlarının sınırlı bir miktar daha indirilmesi

gündeme gelebilecektir.

Merkez Bankası, her zaman olduğu gibi bundan sonra da döviz piyasasının

sağlıklı çalışması ve döviz likiditesinin desteklenmesi amacıyla gerektiği

takdirde ilave önlemleri imkanları ölçüsünde ve basiretli bir şekilde almaya

devam edecektir.

73

YTL’den TL’ye Geçiş Süreci

Paradan altı sıfır atılması ve Yeni Türk Lirası banknot ve madeni paraların

tedavüle çıkarılmasıyla başlayan süreç, “Yeni” ibaresinin kaldırılmasıyla birlikte 1

Ocak 2009 tarihinde tamamlanmıştır.

Tutar (%) Adet (%)

Banknotlarda Dönüşüm Oranı 75 73

Madeni Paralarda Dönüşüm Oranı 20 15

* 17 Nisan 2009 itibarıyla

74

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ

BANKASI

21 Nisan 2009

Bakanlar Kurulu /TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu

Sunumu

Durmuş YILMAZBaşkan

Sunum 2009

Documents

Transcript of Sunum 2009