W. SULTAN MURAD'IN REV AN VE TEBRİZ SEFERİ

RUZNAMESİ

T.C. KOLTÜR BAKANLIÖI YAYlNLARI 12251 �� Yayımlar Dairesi Başkanbil )() Osmanlı Eserleri Dizisi 16

IV. SULTAN MURAD'IN REV AN VE TEBRiZ SEFERİ

RÜZ-NAMESİ

Yunus ZEYREK

III

© T.C. KÜLTÜR BAKANLIGI. 1 999-ANKARA

ISBN 975- 17-2207- 1

Zeyrek, YtmUS IV. SUltan Murad'ın Revan ve Tebriz -seferi

nız-namesi /·Yt.Jnus Zeyrek. - Ankara Kültür BakanlıOı, 1999.

IX, 181, (8) s. ; 20 cm. - (Kültür BakanlıOı yayınları ; 2251 Yayımlar Dairesi BaşkanlıOı Osmanlı dizisi; 6)

ISBN 975-17-.2207-1

I. k.a. II. Seriler:

956.10153

Birinci Baskı, 3.000 Adet

BARIŞ CAN. O FS ET Demetgül Malı. 4. So k. 13/ A Demetevler - ANKARA Tel : (0312) 332 08 Ol·

IV

Türkler, dünya tarihinde büyük devletler kurabilmiş birkaç

milletten biridir. Osmanlı Devleti ise, bir dünya dev/etidir. Asya,

Avrupa ve Afrika gibi üç kıt'aya yayılan bu büyük devletin 600

yıllık tarihi de kendisi gibi haşmetlidir.

Ertuğrul Gazi'nin oğlu Osman Bey/e başlayan muhteşem bir

tarihin yüzyıllarca devam eden sosyal, siyasi ve kültürel seyrini

araştırmak, incelemek ve bunlardan çıkarılacak sonuçları bir yandan ilim alemine sunarken bir yandan da yeni nesillere ak­

tarmak gerekir. Türk gençliği yarın/ara, köklü devlet geleneğine

sahip bir millete mensup olmanın gururu ile bakma/ıdır.

Kosova'da /. Murad {1389), Niğbolu'da Yı/d1rım Bayezid (1396), Istanbul'da Fatih Sultan Mehmed (1453), Çaldiran'da Yavuz Sultan Selim (1514), Mohaç'ta Kanuni Svltan Süleyman

{1526), Revan'da (1635) ve Bağdat'ta (1638) IV. Murad ... Bu

isimler, tarihimizin altın sayfalarmdan birkaç1d1r.

IV. Murad, disiplini ve dirayetiyle, içte ve dışta büyük gaile­

lerle karş1 karş1ya bulunan, hatta anarşi yüzünden yiki/ma nok­

tasına gelmiş devleti yeniden hayata kavuşturmuştur. O, sefer­lerde, muharebe meydanlarmda askerlerine çok merhametli davranm1ş, yaralı/arta yakından ilgilenmiş, onları gözünün önünde tedavi ettirmiş ve her birine merhem-baha ad1 ile para­

lar dağ1t1p şevklerini art�rmaya çallşm1şt�r. Ama devletin temel­

lerini sarsmaya yönelik hareketleri en şiddetli şekilde bast1rm1ş,

bu uğurda çok zalimin canına k1ym1şt�r. Kendisine Ikinci Yavuz

denilmesi de bundand1r. Revan ve Tebriz yollarmda geçen se-

V

ter günlerinde bunlarla ilgili çok örnekler görecek; hakktn ve adaletin olmadiği, düzenin dirliğin bozulduğu bir ülkede hayattn ne kadar zorlaşt1ğma şahit olacaksm1z.

Osman/1 Devleti'nin tarihi, sadece muharebeler tarihinden

ibaret değildir. Onun kültür ve medeniyet sahastndaki eserleri günümüzde bile göz kamaşt�rmaktadtr. Kültür Bakanl1ğ1 böyle

bir zenginliği ihtiva eden tarih hazinelerini ilim alemine sunma

gayreti içindedir. Osmanli Devleti'nin Kuruluşunun 700. Ytll mü­

nasebetiyle yap1/an çalişmalann amac1, tarihimizin önemli dö­

nüm noktalarm1 günümüze taş1makt1r. Elinizdeki eser de bu ça­

banm ürünüdür. Tarih ve edebiyat araştirmalan yapan Say1n

Yunus Zeyrek, Osman/1 tarihinin çok önemli bir devresine IŞik

tutan böyle bir eseri gün 1ş1ğ1na ç1kard1ğ1 için kendisine teşek­

kür ederim.

Büyük bir devletin tarihi miras1na sahip olan cumhuriyetimi­

zin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk, "Türk çocuğu, ecda­dml tan1d1kça daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet

bulacaktir." demiştir. Bu amaca hizmet edenlere ne mutlu.

VI

M.lstemihan TALA Y Kültür Bakani

İÇİNDEKİLER

TAKDiM .............................................................. ................ ıx GİRİŞ ...................................................................................... ı

METiN ................................ ................................................ 10

DİZİN ................................................ ................................ 156

SÖZLÜK ......... . . .................... .................... ......................... l60

ÖZET TABLO .................................................................. . . l72

EK: SEFER HARiTASI ............................................. ....... 182

VII

TAKDIM

Sultan IV. Murad çağmm bu çok değerli kaynağmm ilmi olarak haztr/anmasi çok sevindiricidir. Eser, divan katiplerinden birisi tara­tmdan ve ayni kalemle yaz1fm1Şt1r. Ad1 bilinmeyen, ancak 365 y1/ önceki sefer katibinin çağma göre sade bir Türkçe ile, hadiseleri ve menzilleri günü gününe yazd1ğ1 bu kaynak, Osmanli devlet an­laylŞini ve icra gücünü de çok iyi belirtiyor. Bu hususlarm doğrulu­ğu ve değerini sevgili okuyucu/ara btrakarak, eseri, metnin sahife­lerine de işaret ederek, yeni yaz1m1za güvenilir biçimde çevirmesi, Yunus ZEYREK Beğin gerçekten bu işin ehli olduğunu gösteriyor.

Eseri ilk defa -Giriş'te belirtildiği gibi- rahmetli Prof. Dr. Sühey/ ÜNVER, Türk Tarih Kurumu SELLETEN'inde (1952) yalntz menzi/­leri özet ve tarih s1rasty/a tamtm1ş, baz1 coğrafya ad/arm1 da yanllŞ okumuştu.

Genç araştmc1 Y. Zeyrek'in, yazanm hatttyla biricik yazmayi ilim alemine sunmadaki yetenekli hizmetine şöyle işaret edebiliriz:

Esas nüshadan yaz1m1za aktanlan metinle bu değerli kaynak bütünüyle gün 1ş1ğma ç1kanyor.

Genç araşt1rmac1, büyük bir dikkat ve emek/e bu biricik kaynaği mükemmel olarak ilim alemine sunmuştur. Osmanli Türkçemizi böylesine başan ile okuyup yaztya geçirebilmesi, meslektaşianna iyi örnek olmasmm yanmda geleceğimiz için de bu uğurda umut ve güven vermektedir.

Eser yeni yaz1m1zla haztr/am rken, her sahifenin s1rasm1 belirte­rek, ay ve gün ad/armm altlarm1 çizerek, yer adlarm1 koyu yazarak da okuyucuya kolayliklar sağlanm1şt1r. Metnin imla ve şivesi göze­tilerek ç, k, ş, t seslerinden sonraki d'ler gereksiz yere t'ye çevri/­memiştir.

Metne gerektiğinde ilave edilen aç1klamalarm, dipnot ve paran­tez içinde gösterilmesi de çok yerinde olmuştur. Aynca esere ekle­nen indeks, sözlük ve yol haritasi eseri bir kat daha ktymetlendiri­yor.

Bu kwmetli eseri, büyük emek/er/e, Osman/1 Devleti'nin Kurulu­şunun 700. y1lmda ilim alemine sunan Yunus Zeyrek Beği tebrik eder, başanlarmm devamm1 dilerim.

Prof. Dr. Ktrztoğlu M. Fahrettin

IX

G i R i Ş

1299 y ı l ında kurulan Osmanlı Devleti, güçiii padişahlar e­

linde günden güne büyümüş ve XVI. asırda Kanuni Sultan

Süleyman zaman ında üç k ıfaya yay ı l m ış, bir cihan imparator­

luğu olmuştu. IV.Murad'ın hükümdarlık yapt ığı XVII. asır ise

Osmanlı Devleti'nin geçmiş asırlardaki haşmet yı ldızın ın par­

laklığını kaybetmeye yüz tuttuğu bir asırdır. Zira bu devirde

Avrupa, Rönesans'ı takiben yeni bir medeniyete doğru gider­

ken. Asya. mezhep kavgaları ve buna benzer nıiizmin mesele­

lerle uğraşıyordu.

Yükse lme Devri'nin son padişahı lll. Murad çağında Os­

man l ı Devleti, azami s ın ırlarına ulaşm ış, Kanuni çağmdaki

topraklara Fas, Polonya ve Kafkasya da katılmışt ı. Ne var ki

devletin zirveye ç ıkt ığı bu devir, aynı zamanda gerileme ve

çökmenin sebeplerinin de oluştuğu bir devirdir. Orduda ve

ilmiye sın ıf ın daki bozulma bunlardandır.

Duraklama Devri'nin ilk padişahı olan l l l. Mehmed zama­

nında, Anadolu'da idari ve iktisadi düzen iyice bozulmuş. kor­

kunç bir anarşi ortam ı oluşmuştu. Tarihe Celôli isyanlari a­

dıyla geçen eşkıya hareketi, devleti içte ve dışta zayıflatın ış,

daha önce birkaç defa fethedilmiş olan Tebri z ve Revan şe­

hirleri. İranitlar tarafından işgal edilmişti. O zamana kadar

Osman l ı Devleti karşısında birer küçük devlet olan Avusturya

ve i ran. büyük devlet konumuna gel mişti.

I . Ahmed'den sonra yerine oğlu Osman ' ın geçmesi gerekir­

ken, çeşitl i entrikalarla kardeşi I. M ustafa tahta oturtu ldu

(1617). Şuuru bozuk ve s in i r hastası o lan Mustafa 'nm devleti

yönetmesi beklenemezdi . N itekim kısa süre sonra

hal' edilmesiyle IT. Osman tahta getiri ldi ( 1618).

Osman, memleketteki problemleri kavram ış hatta hal çare­

lerini de düşünmüştü. İyice bozu lmuş o lan yen içeri ve s İpah i­

lerden oluşan orduyu tasfiye ederek Anadolu Türklüğünden

meydana gelen yeni bir ordu kurmayı tasarl ıyordu. Ne yazık ki

büyük yarad ıhşh bu kahraman pad işah, devşinnelerin fesad ı

i le, kend i ordusu tarafından ağı r hakaretlerle şeh it ed i l d i

( 1 622). Devlet idaresinde dis ip l in v e otoriteden artık söz edi­

lemezdi .

Tarihe Genç Osman Faciası olarak geçen bu had isenin ar­

dmdan tekrar I. Mustafa tahta çıkan ldıysa da bu hasta pad işah,

kısa zaman sonra indiri ld i (1623).

Annesi Kösem Sultan ' ın saltanat na i bel i ği alt ında, 1623

Eylülünde henüz çocuk olan IV. Su ltan Murad Han tahta otur­

du.

Memleketteki anarşi ortamında, i hti lal ler b irb irin i takip edi­

yordu. Yeniçeri ve sİpah i lerin zorbal ık ları almış yürüınüş, her

türlü rezalet ve cinayet gözler önünde işlenir o lmuştu . Orduda

nizam, memlekette asayiş al t üst olmuştu. Devlet in mal iyesi

perişan, hazine bomboştu. Bu olumsuz şartlar içinde yetişen

2

IV. Murad, ağabeyi ll. Sultan Osman ' ın feci bir şeki lde şeh it

e_d i lmesinden başka, padişahl ığınm i lk yı l larında, başta sadra­

zam ı Hafız Ahmed Paşa olmak üzere üst seviyeden kişi lerin

vahşiyane bir surette katiedi lmelerine de şahit olmuştu.

Çocukluk yı l larmda h içbir şeye karışmayan Murad, 1632

y ı l ından itibaren demir yumruğuyla kudretini hissettirdi, otori­

teyi ele ald ı . Bu tarihten sonra devlete tam manasıyla hakim

o ldu, entrikacı ları hal 'etti, annesinin nüfuzunu da tamamen

kırd ı . Çok gen iş çapl ı bir zorba avına başlayan genç padişah,

zu lme rıza gösteren veya bi lfii l zulmün iç inde yer alan kim

olursa olsun hepsinin hakkından geldi . Bu arada birçok cina­

yete sebep olduktan sonra sarlarete gelen eniştesi, fesat başı

Topal Recep Paşayı da idam ettird i .

Devletin bozu lan düzenini yen iden rayma oturtmak için i leri

gelenlerden raporlar istedi . Bun ların en önem l isi Koçi Beğin

hazırlad ığı Risale'dir.

IV. Murad Han ' ın faal iyetini değerlend iren tarihçi ler, onun

Osman l ı tarih inde ne kendinden önce ne de kendinden sonra

görü lmemiş bir sertl ikle devleti yönettiğin i ifade ederler. Za­

man ında çok insanın öldüğü bi l inmekted ir. Anarşiyi ezd iği,

huzuru getird iği fikrinde ittifak eden kaynaklar, buna paralel

olarak kurunun yan ında yaşın da yandığını, şiddetten dolayı

b irçok masumun öldürüldüğünü kaydederler. Terörün çok va­

h im bir hal aldığı göz önünde tutulursa, padişah ın bu uğurda

3

kaydığı binlerce cana kimsen in acmıad ığı anlaş ı lmaktad ır. Bu­

nunla birl ikte onun� dah i bir pad işah olarak 1640 yı l ında. gen� yaşta (28), dam la hastal ığmdan ö lümünün. devletim iz için bü­

yük bir kayıp olduğu özel l ikle bel irtil ir.

Birçok tarihçi, IV. Murad Han ' m, Kanuni'den sonraki ça­

ğm en mühim şahsiyeti olduğunu kaydeder. iki yüz okka l ık

gürz ku l landığı, mızrak vurarak sek iz kalkanı b irden de ld iği.

çok iyi bir peh livan, sporcu, usta bir at bi n icisi ve silah ku l lanı­

cıs ı olduğuna tarih kaynaklarında s ıkça işaret edilmektedir.

Yine kaynaklarda geçtiği gibi devrinin ünlü şairi Nerrnin

kaside ve methiye yazd ığı atların ın izleri, bu eserde de görü l­

mekted ir. Aym zamanda bir sanatkar� hattat, şair ve bestekar,

çok zeki ve askeri alanda bir deha olduğu zikred i l i r. Onun bu

tür özel l iklerini el in izdeki eserde okuyacak, bizzat görür gibi

olacaksmız.

***

IV. Sultan Murad Han� İstanbul ve Anadolu�da devlet oto­

ritesini kurduktan sonra, devletin iç karışıkl ıkları ndan istifa­

deyle doğuda İran işgal ine uğram ış Revan, Tebriz ve Bağdat

gibi şeh irlerin tekrar feth ine s ıra gelmişti . Ama önce, l l . Su ltan

Osman zaman ında yapı lan antlaşmaya uymayan Lehistan · ın

yola getiri lmesi gerekiyordu. 1634 Nisanmda Lehistan seferine

çıktı . Ordu, Ed irne'ye geldiği s ırada Leh Kra lmın bar ış ta lep

ettiği öğren i ldi . Bunun üzerine seferden vazgeçi ldi . Böylece

4

batı smırları emniyete almmıştı. Şimdi ordu. doğuda İran Uze­

rine sefere çıkabilirdi.

Bayram Paşayı saltanat naibi olarak bırakan padişah, ordu­

suyla 28 Mart I 635 tarihinde Revan ve Tebriz' in fethi ama­

cıyla Üsküdar'dan hareket etti. Asrın büyük bilgini Katip Çe­

lebi (I 609-1657) ve yaşlı Şeyhülislam Yahya Efendi1 de sefere

çıkan orduya katılmışlardı.

Bu sefer sırasında Anadolu bir baştan bir başa zalimlerden.

zorbalardan ve eşkıyadan temizlendi. Sefer menzillerinde.

haklarında şikayet vaki olan beylerbeyi. sancakbeyi. kadı.

devlet memuru. kim olursa olsun fırsat verilmeden

haredildiler. Birçok kabadayıdan başka Karaman. Sivas ve

Erzurum Beylerbeyileri; Manisa, Çorum. Silifke ve Beyşehir

Sancakbeyleri ile Kayseri. İzmir ve Karaağaç kadıları idam

edildiler.

Ordu-yi hümayun 16 Temmuz'da Kars 'a. 26 Temmuz 1635 tarihinde de Revan'a vasıl oldu. Şehir kuşatıldı. iranlılar Re­

van kalesini tahkim etmişlerdi. Günlerce topa tutulan kale tah­

rip edildi. Umumi hücuma gerek kalmadan Revan Valisi

Emirgfıne Oğlu Tahmas Kulu Han. vire istedi. Böylece iranlıla-

1 Devrinin kudretli bir divan şairi olan Yahya Efendi ( 1561-1644 ). IV Murad·ın Revan ve Bağdat seferlerine katılmış. hükümdardan daima hür­

met ve iltif�lt görmüştür. Padi.şahla şiir sohbetleri yapmış. nazireler söyleş­m iştir.

5

rm çeki l ip gitmesine izin veri ld i . Görü lmemiş b ir d is ip l in le

şehre giren ordu, Revan halkından kimsen in burnunu kanat­

madı . Revan'da Cuma namazın ı 82 yaşındaki Şeyhü l is lam

Yahya Efendi kı ldırd ı .

Revan Val isi Emirgfıne Oğlu, Sünni o lup Osman l ı h izmeti­

ne girdi , Yusuf Paşa namını aldı, vezir rütbes i veri ld i ve

Haleb'e beylerbeyi tayin edi ld i . Kendis iyle b irl ikte pad işah ı n

hizmetine giren kethüdası Murat Ağa/Paşaya d a Trab lusşam

(Lübnan) beylerbeyi l iği veri ldi . Birl ikte giderlerken yo lda,

"Revan 'm teslimine sebep olduğu" gerekçesiyle Murat Paşayı

öldüren Emirgfıne Oğlu azledi ld i . Nedense, sonraları pad işah ın

gözde ned imi oldu ve onu sefahata sürükled i . Bugün İstan­

bu l'daki Emirgan semtinin ismi de ondan hatırad ı r. Bu ah lak­

sız, IV. Murad'dan sonra tahta oturan Su ltan İbrah i m zaman ı n­

da 1641 ' de i dam edildi.

Revan'dan Tebriz'e doğru yola çıkan Osman l ı ordusu,

Safevi ordusuyla karşı laşmak istiyordu. Fakat iran l ı lar p lan l ı

bir şeki lde içeri lere doğru çeki l iyor, Osman l ı kuvvetlerinden

kaçıyordu. Ordu, 1 1 Eylül I 635 tarih inde T ebriz'e gird i . Bu­

rada dört gün kaldıktan sonra dönüş yolcul uğu başlad ı .

Giderken Eskişehir, Konya, Kayseri, Sivas, Tercan, Erzu­

rum ve Kars üzerinden Revan'a u laşan Osman l ı ordusu, dö­

nüşte başka bir güzergah ı takiben, V an, Bitl is , Diyarbekir,

Harput, Malatya, Sivas, Tokat, Amasya ve Tosya, Bolu üze-

6

rinden İzmit' e, oradan da İstanbul'a döndü. Revan ve Tebriz' in

fethi İstanbul 'da büyük şen liklerle kutland ı .

IV Murad Han 1638 yı l ında da Bağdat' ı fethedecekti .

1639' da imzalanan Kasr-ı Şirin Antiaşması 'yla Türk-İran sa­

vaşlarına son veri lerek Revan ve Azerbaycan İran 'a bırakı la­

cak, Bağdat Osmanl ı Devleti 'nde kalacaktı . Bugünkü Türkiye­

İran sın ırıyla İran-Irak sın ırı da o zamandan kalmadır.

***

Dokuz buçuk ay süren bu ihtişaml ı sefer sırasında gün lük

şekl inde kaleme al man bu kronolojik ve askeri Ruzname'den,

önce Prof. A.Süheyl Ünver, Türk Tarih Kurumu Selleten'inde

bahsetmiştir ( 1952). 20.5x27 cm ebad ında 120 büyük sayfadan

meydana gelen Ruzname'nin her sayfasmda 18-20 satır bulun­

maktad ır.

Sefere çıkan ordunun geçtiği yollar ve yerler, çeki len s ıkın­

t ı lar özel l ikle bel irti lmiştir. Revan'a giderken ve dönüşte ayrı

yol lar takip ed i lmiş, böylece Anadolu'daki asayiş de kontrol

altına al ınmıştır. Yol larda halkın şikayetleri din lenmiş, yalan

ise iftiracı lar, doğru ise suçlular cezalandın lmıştır.

Ruzname, çeşitl i yön lerden incelenebi lir. Mesela, seferden

önceki hazırl ıklar, takip edi len güzergah, konu lan yerler (men­

zil ler ve oturak yerleri), yolcu luk esnasında çeki len sıkıntı lar,

sefer boyunca yapılan iş ler, av ve cirit oyunları, padişahın bu

7

sefer boyunca s ıhhi dununu ve diğer hal ve hareketleri. halka

eziyet edenlerin yargiianmalan ve cezalandırılınaları , geçilen

yerlerdeki halkın ve ileri gelenlerin padişahı karşılamaları .

ordudaki disiplin, menzillerde kalına ve yolculuk süreleri gibi

konular ayn ayrı ele alınabilir. Ayrı ca bu sefer hakkında yazı­

lan menzil defterleri, tesellüm tezkereleri ve diğer kaynaklada

karşılaştı rılabi lir.

Prof. Ünver, yukarıda bahsi geçen değerlendirmesinde bu e­

serin, "Kanuni'nin Bağdat Seferi'nden bah.\·eden eserden sonra. türünün ikinci örneği" olduğunu beliı1miş; eserde de görüleceği

gibi bu seferin bir salı günü başlayıp yine bir salı günü bittiğine

dikkat çekmiştir.

Eser hazırlanırken mümkün olduğu kadar kendi iınlasına u­

yulınaya çalışıldı. Arapça ve Farsça asıllı kelimeler aslın a uy­

gun bir sadelikle verilmekle beraber, eserin kolayca okunabil­

mesi için transkripsiyon kalabalığından sarfınazar edildi. Bazı

yer adları, teriın ve sözlerin açıklamaları parantez içinde italik

olarak verilirken bazı ek bilgiler de dipnotlarda verildi. Eserin

sonuna da yer ve şahıs isimleri indeksi, sözlük ve seferi baştan

sona kadar gözden geçirip üzerinde düşünnıede kolaylık olması

için tarih, gün, menzil, saatler ve menzillerde geçen çok önemli

olaylara işaret eden bir tablo ilave edildi.

incelendiğinde tarih, dil, folklor, etnografya ve etnoloji için

mühiın şeylerin çıkarılacağı aşikardır.

8

Aslı İstanbul-Topkapı Sarayı Müzesi Bağdat Köşki.i Kütüp­

hanesinde. 405 numaralı yazma kitabın oı1asında ( 124a-/84a) bulunan Rfızname'nin faksimilesi. Prof. Kırzıoğlu tarafından

alınarak tetkik edilmiştir. Eser üzerinde çalışmamıza kendileri

delalet etmişlerdir. Hazırladığımız müsvedde de karşılıklı o­

kuma suretiyle aslından kontrol edilmiştir. Rahatsız olduğu

halde bu kadar meşakkate katlandı: bir de takdim yazma

lütfunda bulundular. Burada Aziz Hacama sıhhat ve afiyet

dileklerimle şükranlarımı arz ediyorum.

Ankara. 20 Mart /999 Yunus ZEYREK

9

IV. SULTAN MURAD'IN

REV AN ve TEBRİZ SEFERİ RUZ-NAMESİ

(H1044-1045/28 Mart- 27 A ralık 1635)

Not: Yevmü '1-ahad, yevmü '1-isneyn , yevmii 's-sültısa,

yevmü 'l-hamfs, yevmü 'l-cum 'a, yevmii 's-sebt gibi Arapça gün adları, bugünkü Türkçe karşılığı ile yazıldı.

lO

(1 a.) (GAZEL)

Hızır ştihım keman ebrima kurban ey/ere m etin ı

Keremdir lütf-i ihstindır kabul ey/erseniz anr

Cihtinı gark-ı hün etmek mukarrerdür benim aynı m

Tarahhum ey/e akmasun demtidem çeşmimin kanr

Ola/dan hasta-i aşkın hemdn bir kı/ca kaldı etin

Tabihim haslana Hızr ol yetiş gel ey/e dermtinı

Eşiğin illeriyle hem-sifal olsam benim körpem

Mukarrer bil olurdum ktiinatın ştih-i sultanı

Efendi derd-i mihnet çekmeden kaddim keman oldu

Meded kıl cdna dermdn ey/e gönder tir-i müjgtinı

SAFAYi hayliden bekler kapunu bir nazar eyle

Kulundur eskiden ol derd-mende ey/e ihstinl

KJT'A

Gül r uyunu görmeyi arz u eder a vare/er

Meydana çıkup görünmez n 'işlesün biçtireler

Öt bülbül derytiya karşu azm-i safd eyytimrd1r

Nev-ciwinsrn pek yaraşur gey efendim heireler

Temmet

Bu şiir, muhtemelen 1533 'te istanbul 'da ölen Sinoplu denizci ve Mevlevi şair Safayi 'ni ndir.

ı ı

(1 b.) Fi şehr-i sevval-i ınükerrem, sene bin kırk döı1. bu a­

yın gurresi (biri) Salı: Oturak der-Üsküdar.

Bugün, Rumeli Beğlerbeğisi Canpoladoğlu Mustafa Paşa.

Rumeli ·askeri ile Üsküdar('a) geçüp, ordu-yi hümayfina dahil

oldu.

Sevval 2 Carsanba: Oturak der-Üsküdar. Bugün

Segbanbaşı Keınankeş Mustafa Ağaya, yeniçeri ağalığı "inayet

ve ihsan olundu.

Sevval 3 Persenbe: Oturak der-Üsküdar.

Sevval4 Cuın'a: Oturak der-Üsküdar- 9 Sevvale kadar otu­

rak der-Üsküdar.

Sevviil 10 Persenbe: Bugün Üsküdar'dan, sa'adetle

kalkınup, Pendik nam mahalle nüzfil olundu. Yolda gelürken.

sekiz keklik şikar olundu, bir slinğliin dahi (Pôdişdh) mübarek

eliyle öldürdüler. Konağa gelindikden sonra, gerü şikara

gidilüp ve bu menzile, altı sa 'atde gelindi.

Sevval 11 Cuın 'a: Bugün Gegübüze (Gebze) nam mahalle

niizfıl olundu. Ve yolda gelürken, sa 'adetlü Padişahımız kendi

(2 a.) mübarek elile on ·adet keklik öldürdüler. Ve yevm-i

mezbfırda, otak-ı hümayfın önünde, iki kafirün başları kesildi.

Ve bu menzile, beş buçuk sa'atde gelindi.

12

Sevval 12 Cum'a(ertesi): Bugün Hereke nam mahalle nüzfil

olundu. Ve bu menzile gelürken, yolda 'azim yağmur yağup,

balçıkdan ziyade 'usret çekildi. Ve bu menzile geldükden son­

ra, gecesi dahi 'ale't-tevali sabaha dek yağmur yağup, 'azim

balçık oldu. Ve yolda gelürken, (Padişah) mübarek elile bir

çaylak öldürdü. Ve bu menzile, dört buçuk sa'atde gelindi.

Sevval I 3 Pazar: Bugün İznikmid ( İznıit) önünde, Topyeri

nam mahalle ni.izül olundu. Ve sa'adetlü Padişahnnız kendi

mübarek eli le, bir sünğlün ve birkaç keklik öldürdü; ve 'azamet

ile menzil-i mezbfıra gelince, seyl-i 'azim ve balçık ile ki, atm

kanımı döğerdi. Hatta, mi.ibarek etekleri. balçağa batmış idi.

Ve andan, konağa gelindi.ikde, çadırlan sel basmak ile,

Sitara Köprüsü'nün beri tarafma konulmuş idi. Ve andan kona­

ğa gelindükde suyun ziyade tuğyam olnıağla, bizzat kendiileri

ve paşalar ve yeniçeri ağası tebdil-i süret olup. bir miinasib

mahalle tahmin eylerliklerinden sonra, bir gecenin içinde otak-ı

hümayfın, zikrolunan mahalle kurulması emrolundu. Ve hazine

dahi, İznikmid 'de olan saray-i hümayfmlarma vaz'olunmasm,

emreylediler. Ve otakçılar otağı, na-mahal yerde kurdukları

çün, (onlara) degeleng (değnek vurulma.H) emrolundu. Ve bu

mahalde, Kaim-makam Murtaza Paşaya, kendü ellerile

degenek vurdular, otağt na-mahal bir yere kondurduğu-çün.

Ve bu menzilde, üç gün oturak olundu. Ve Derbend'i

geçmekde sıkJet olanamak içün iki gün mukaddem Rumeli

13

askerine ve sipahiye ve yeniçeriye ve sair 'asker halkma, i lerü

gitrneğe ferman olunup; ancak, sa'adetlü Pad işah ı m ız i le

vüzera ve müfti ve kadi' askerler ve mi ri ' alem ve t.uğlar ve san­

caklar ve H ırka-i Şerif

(2 b.) ve iç halkı ( enderun) ku l larıyla salt kal up;

Kazıkl ıbel i 'n i geçüp, Derbend' i dah i geçince, balçıkdan ve su

geçidierinden ve ba'zı sengistan yerlerden, kemal mertebe

'usret çekildi .

Sevval 1 4 Pazarertesi; 15 Sal ı. 1 6 Carsanba (günleri) oturak

olundu.

Sevval I 7 Persenbe: Bugün Kazıklı'ya nüzfil o lundu. Ve

yolda, Köprübaşı 'nda, bir sarik, kazığa kuru ldu . Ve bu menzi­

Ie, dört sa'atde varı ldı .

Sevval 18 Cum'a: Bugün Kazıkl ı-Derbendi aşı l up, Dikilitaş

nam mahalle yedi buçuk sa'atde nüziH olundu . Ve bu menzi l de,

solakbaşı lardan biri, cürmi le katiolundu ve üç nefer yeniçeri

dahi, ol gece katlolundu.

Sevval 19 Cum'aertesi : Bugün İznik Salırası'na nüzfil o­

lundu. Ve bu menzi lde sa'adetlü Padişah ım ız, şikara gidüp,

kendi mübarek eli le, bir bal ıkç ı l (kuşu) öldürdü ; ve cürümleri le

otak-ı hümayfin önünde, ik i ademin başlan kesi ld i . Ve bu men­

zi le, iki buçuk sa' atde gidildi .

14

(3 a.) Sevval 20 Pazar: Bugün (Bursa 'nrn) Yenişehir Sah­

rası 'na nüzfı l olundu. Yol ları yüksek sengistan olmağla, bir

mikdar 'usret çekildi ; dört buçuk sa'atde gel indi . Ve bu men­

zi lde, bir gün oturak oldu.

21 Sevval Pazarertesi .

Sevval 22 Sal ı : Bugün, Akbıyık nam mahal le nüzfil olundu .

Yol ları daraşl ık ve taşlu ve ağaçlu yerler olmağla, dört sa'atde

gel ind i . Ve bu menzi lde, dergah-i ali kapucıbaşı larından Çavuş

Ahmed Ağayı, bir hidmet i le (Macaris tan merkezi) Budun tara­

fın a gönderdi ler.

Sevval 23 Carsanba: Bugün, Bazarcık nam mahalle nüzfil

o lundu. ' Azim ağaçlu dağlar; beş sa'atde gel ind i . Ve bu men­

zi lde, sa'adetlü Pad işah ımız, tebdil (kıytifet) i le şikara gidüp,

mübarek el i te bir bal ıkç ı l öldürdüler ve birkaç kekl ik ö ldürdü­

ler. Ve bugün, otak-ı hümayfın önünde bir şaki yeniçerin in,

baş ı kesi ld i .

Sevval 24 Persenbe: Bugün Bozöyük nam mahalle nüzfil

olundu. Ağaç lu ve taş lu dağlardır, daraşt ı k yol lardur; üç buçuk

sa'atde gel ind i . Ve yolda gelürken, pervazi doğan lar ile ş ikarlar

olundu. Ve bu menzi lde, bir yeniçeri katlolundu .

(3 b.) Sevval 25 Cum'a: Bugün, İnönü nam mahalle nüzfil

olundu; bir sa'atl ık bir yoldur. Yörüdükden sonra, cümle Ru­

mel i askeri ve sair beğlerbeği ler ve mevcfıd bu lunan s ipah tai-

15

fesi, sa'adetlii Padişahımıza selamlığa durup, seliimladıkdan

sonra; cümle 'asker halkının önlerinde, eski zorbalardan olup,

Karayılan Oğlu Sefer demekle meşhur bir vacibiyi, yol üzerin­

de huzur-i hümayunlarına getürdüklerinde, aman ve zaman

vermeyüp, çökdüriip, başın kesdiler.

Andan sonra, sa'adetlü Hiin karıınız, iç halkı (enderiin) kul­

ları ile bir tarafa durup, dış halkı dahi bir tarafa ta konağa va­

rınca, cırıd oynadılar. iç halkı, Hünkarımız ile, ba-husus,

sa'adetlü Hünkarımız Hazretleri, paşaları ve beğleri atlarından

(attığı) cırıd ile yıkup� niçesi, cırıd darbından bi-hfış olup. atla­

rından akdarılmışdır . Sa 'adetlii Hiinkarıınız Hazretleri, her

cırıd atdıkça, salavat getiirenün ve hu diyen lin nihayeti yoğ idi.

Ol gün, ta konağa gelince, guya ki cümle ' asker halkına, id-i

ekber olmuş idi. Sa'adetlii Hün karımız, bu ınertebe dilir ve

merdanelığın gören gaaziler, hayran kal up, el kaldurup, du ' a

etdüklerinde, dua-yi hayrleri, eve-i asiimana çıkmış idi.

Sevval 26 Cum'aeı1esi: Bugün, Eskişehir nam mahalle nü­

zul olundu. Ve bu menzile gelindikden sonra, Eğrigözü ve

Bardaklı nahiyelerinin re'ayası (köyliileri), sürsat

(4 a.) bedeli cem'inden ötürü, kadisinden şikayete geliip,

izhar-i tazallum eylediklerinde; re'ayanın (gördiiKii) zulümleri

dinledikden sonra; Eğrigözü kadfsi getürdülüp, otak-ı hiimôyun önünde katiolunacak mahalde (sırada), sa 'adet/ii Pddişiihunı=.

16

ci.irıni.ini.i 'afv ediip; iki yüz yetmiş dokuz değenek urdurup.

azfid eylediler.

Ve zikrolunan nfihiyelerin sürsat bedelin cem' etmek içi.in.

ınukaddema Asitane'den (İstanbul'dan) enır-ı şerif ile,

Üskiidari bir kapucı gönderilmiş idi. Ol kapucı. zikrolunan

karyelerden, sUrsat bedelinden yetmiş bin akça cem 'edi.ip.

ba'dehu gayib olup: sa'adetlü Hünkarımız. re�ayaya zulm ol­

duğun reva görmeyüp. hazine-i 'amirelerinden. zikrolunan

yetmiş bin akçayı, re'ayaya ihsan edüp; ol fırar eden Üski.idari

kapucının evi flirfıht ve ol yetmiş bin akçayı tahsil olunması

ferman olundu. Ve bu menzile, yedi sa'atde gelinüp, bir gün

oturak oldu.

Sevval 2 7 Pazar: B ir gün oturak oldu.

Sevval 28 Pazarertesi: Bugün, Akçaviran nam mahalle nü­

ziil olundu. Ve bu menzilde, Karaman'dan ma'ziil Tutçu Hasan

Paşanın. otak-ı hüınayfın önünde, başı kesildi. Ve bu ınenzile,

beş sa'atde gelindi. Konağa gelince, kuru sovuklar oldu.

Konakda dahi. kar yağdı.

(4 b.) Sevval 29 Salı: Dört sfi'atde gelindi. Bugün

Seyyidgazi nam mahalle nüziil olundu. Ve bu menzilde, sfibı­

ka İlyas Paşanın adeınierinden ol up, halen Kastamonu Paşası­

nın yanında Kara Halil nam kimesne, zalim olup, fukaraya

zulın etmekle, otak-ı hi.iınayfın önünde başı kesildi . Ve bugün,

( Kaim-makam) M u rtaza Paşa adeınierinden bir mukdiın (yarar)

17

ademisi , Kangırı (Çankırı) 'dan ma' zfil (Sancakbeği) 'A li Beği,

ahz eyleye gönderild i .

Fi Şehri Zi ' l-ka'detü ' s-Serife Sene I 044 Gurre/ l .gün

Carsanba: Bugün Bardakçı nam mahalle nüzfi l olundu Yol l a­

rı taşl ık, çamlu ve meşelü dağlardır. Dört buçuk sa'atde konağa

gel indi . Ve konağa gel indikden sonra, bütün gün ' azim n i san

yağmurları yağdı . Ve bugün Türkman Boyları 'ndan Kocar'm

karmdaşı Minnet Beği, ahzolunmağa ferman olundu.

Zi ' l-ka'de 2 Persenbe: Bugün Çifterlü (Çifteler) demekle

ma'rCıf Hüsrev Paşa Hanı nam mahal le nüzCıl o lundu. Çamlu ve

meşelü dağlard ır. Ve bu dağlardan mürCır otunurken 'azim du­

mantar olup, bataklu balçıklardan kemal mertebe, ' usret çeki l ­

d i . Ve bu menzi le, beş sa'atde gel indi .

Ve eski zorbalardan Karayı lan Oğlu demekle

(5 a.) ma'rCıf Hamza nam şaki, ehl-i fesad ol mağla otak-ı

hümayCın önünde, başı kesi ldi . Ve Ahmed Çavuş nammda bir

herif, sebb-i Nebi eylemişdir (Peygamberimize sövmüştür)

deyü, bir şeyh şehadet edüp, tecessüs olundukda, şeyhün

da'vası lağv ve bühtan olmağla, şeyh-i mezbCıra. yetm iş dokuz

değnek urulup; andan sonra, kürege konulmağa. ferman ol un­

du.

Zi ' l-ka'de 3 Cu_m' a: Bugün Bayat (Afyon-Bayat) nam ma­

hal le, nüzfıl olundu. Yol ları, çamlu dağlard ır; kuru sovukdan,

J8

bir mikdar elem çeki ldi . Ve bu menzi le, dört buçuk sa' atde

gel ind i .

V e bugün, (İstanbul'daki) sadr-ı a'zamdan mektfiblar geldi .

Ve lş ıkh kadisi , re'ayaya zulmedüp, bi la-sebeb iki yüz

guruşlarm alup; re'aya dah i kadiden ş ikayete geld iklerinde,

hakkından gel inmek esnas ında iken kadi-i mezbfır, re'ayadan

alduğu iki yüz guruşu gerü sah ibierine reddeylemekle, cürmü

'afvol unup, ıtlak olundu.

Zi ' l-ka'de 4 Cum' aertesi : Bugün Potavadin (Afyon­

Bol vadin) sahrasma nüzfı l olundu. Ve bu menzi lde, kuru

sovukdan ve bataklu balç ıkdan ' usret çeki lüp, sekiz sa'atde

konağa gel indi . Ve Anadolu (Kütahya) Beğlerbeğisi

(5 b.) bugün yolda, sa'adetlü Padişah ımızı selamlayup, e­

yaleti 'askeri le ordii-yi hümayiina dahi l oldu . Ve bu menzi lde,

Nogay' m Oğlu Arsla(n) Beğ katiolunacak ınahalde(sırada),

s i lahdar, sa'adetlü Pad işalumızdan di lek edüp, cürınü

'afvolundu.

Zi'l-ka' de (5) Pazar: Bugün, İshaklu nam mahalle nüzul

olundu. Ve bu menzi le, dört buçuk sa'atde gel indi . Ve İzmir

kadisi, kuttau't-tarik olan lara mu'in olmağla, bu menzilde,

boğu lması içün, em ir gitm işd ir. Ve Yalvaç kadisinin dahi ,

19

otak-a hümayCm önünde başı kesildi. Ve gecesi dahi. bir şaki

yeniçeri, katlolundu.

Zi'l-ka'de 6 Pazarertesi: Bugün, Akşehir mim ıııenzile. beş

sa'atde nüzC.I olundu. Hoca Nasareddin, bunda ıııedffındur.

Zi'l-ka'de 7 Salı: Bugün, Arkın nam mahalle nüzul olundu.

Ve bu menzile, beş sa'atde gelindi . Ve Karaman Beğlerbeğisi

Burnaz 'Ali Paşa, bu gece orduya gel üp, dersa 'at ahzolunup ve

zalim olmağla, aman verilmeyi.ip, beyne'l-ışa· (akşam/aya/SI

arast) otak-ı hümayfm önünde, meş'aleler yakılup başı kesildi.

Ve Karaman eyaleti ol gece Bolu Beği olan Kör Hazinedar

İbrahim Beğe verildi. Ve Bolu Sancağı, Abaza Mehmed Paşa­

nın adeınlerinden, Serhoş Mehnıed Ağaya ihsfın oldu.

(6 a.) Zi'l-ka'de 8 Carsanba: Bugün Ilgun ( Konya-IIRlll)

Sahrası'na, üç sa'atde gelindi.

9 Persenbe: Üç sa'atlık yoldur.

(Eskiköprü) nam menzile, nüzul olundu.

Buoün Cisr-i 'atik e

Ve bugün (Rumeli'deki) Niğbolu Sancağı. Merdan Beğe ih­

sfin olundu. Ve Alacahisar Sancağı, yerliiden Karaşahin Musta­

fa Beğe ihsan olundu. Ve Vidin Sancağı. ma'zfıllardan

Arnavud Hasan Beğe ihsan olundu. Ve Deli Beğin Sancağı. hi­

hasıl (geliri az.) olmağla, Çirmen Sancağı. Köstendil'e zaııını

olup, Deli Beğe ihsan olundu. Ve Kırkkilisa (şimdiki Kirklare­

li) Beği Mehmed Beğin kapusu (halki) mükemmel olmağla.

20

ana dahi Vize Sancağı ihsan olundu. Ve bu gece. bir yeniçeri

kati olundu.

Zi'I-ka'de 10 Cum'a: Bugün, Suluzengi nam menzile. beş

sii'atde gelindi. Ve bu gece dahi, bir yeniçeri katlolundu. Ve

sabıka Van Beğlerbeğisi hala Kangırı (Çanku·l) 'dan ma'zı11

·Ali Paşanm şikayetçiteri gelmekle� ahzolunup. ordii-yi hüma­

yiina geti.iriildükde, zulmü tefahhus olundu: suçu olnıamağm

(6 b.) ıtlak olunup. onbeşbin guruşu alındı.

Zi'I-ka'de l l Cum'aertesi: Bugün, Kilin11ic nam menzile i­

ki buçuk sii'atde gelindi.

Zi'l-ka'de 12 Pazar: Bugün, Kahas nam mahalle iki buçuk

sa'atde gelindi. Bu menzilde konulmayup, Konya'ya varmak

mümkin idi. Lakin alay düzrnek (tören lucu·lti!J) içün. bunda

konuldu.

Sa'adetlii Padişahmıız, konağa geldikten sonra. yiğinııi beş

"aded cırdanlı (uzun mrzrak!t) has odalı kulları ile ılgar ediip,

altı sa'atlık yolu bir sa'atde alup, Konya şehrine vardılar.

Hazreti Mevlana'yı (tiirbesini) ziyaret etdikden sonra, Kon­

ya ' da sakin eski zorbalardan 'Araboğlu Halil nam şakinin ve

bir elıl-i fesad zalim yeniçerinin başlarilli kes(tir)üp, gerü fi'l­

hal ·avdet buyunıp. otak-ı hiimayCına geldiler.

Zilka'de 13 Pazarertesi: Bugün, Konya Salırası'na nüzul

olundu. Konya'ya girilince, Rumeli ve Anadolu ·askerinin

2 1

kesreti ve yeniçerinin çokluğu, (hiç) bir tarihde, bir seferde

görülmemişdir. 'Azim alaylar ile, Konya şehri içinden geçilüp,

(doğudaki) sahraya konuldu.

Ve eski zorbalardan Na'alca m1m şakinin ve merh u m (ll.) Sultan 'Osman'ı, Yedikule'ye

(7 a.) getürdüklerinde, bilece 'arabaya girüp Yedikule'ye

getüren 'Osman nam şakilerin, otak-ı hümayfm önünde, başları

kesildi.

Ve bugün orduda, bir sağanak şedid rfızigar peyda oldu ki,

az görülmüşdür. Orduda, niçe kirnesnenin çadırlarm yere

indürüp ve niçesinin dahi muşarnması havaya uçup; insan

avazesi ve tokmak-kazak ( çakma) şamatast, afaka çı kup, gfıya

ki kıyamet 'alametlerinden bir gün idi. Hele (ki) çokluk karar

eylemeyüp (çok sürmeyip) def' oldu.

Zi'l-ka'de 14 Salı: Bugün, oturak oldu. Bugün, tertib üzere

otak-ı hümayfında divan (ayak dfwinı) olup, Karaman

Beğlerbeğisi İbrahim Paşaya ve birkaç beğlere ınans ıb inayet

olmağın, el öpdüler. Ve eski zorbalardan, Niğdeli Hasan de­

mekle ma' rfıf nam şakinin ve eşkıyadan bir sipahinin, başlan

kesildi .

Zi'l-ka'de 1 5 Carsanba: Bugün, oturak oldu. Yev m-i

mezbfırda, sa'adetlü Padişahımız Hazretleri, Hazreti

Mevlana'nın (türbesi) ziyaretine varup; (postnişin) şeyhini,

22

kaaideleri üzere mukalıele etdürüp (karş1lıkb zikir söyletip),

sema' etdi ler. Ve semadan sonra şeyhine bir kürk, fukarasına

iki kise (2x500=1000) akça ihsan edüp; andan sonra, Hazreti

Mevlana'nın tekyesine, (Ptidiştih1n yüzbin akçadan yukan geli­

ri olan) has'dan yüzell ibin akça ta' yin (her yil ödenecek gelir)

ve İhsan buyurdu lar. Ve andan (Konya 'daki otak-1 hümtiyUna)

'avdet edüp, Gediz kethüdayerinin (kap1kulu süwirisi kethüda

vekili) baş ını kesd i ler.

(7 b.) Rfız-i Hızır. Zi ' l-ka'de 16 Persenbe: Oturak oldu. Bu­

gün, 'Arahacıoğlu demekle ma 'rfıf eski zorbalardan 'Ali nam

şakin in başı kes i ld i . Ve bir gün ta ahşama değin, 'azim

furtunalar olup, karlar ve yağmurlar yağd ı. Ve ahşamdan saba­

ha değin 'azim kar ve yağmur (yağm1ş) ve şedid rfızgarlar

esm işd ir, ki ruz-i h ızırda (3 May1s 'ta), böyle kar yağdığın ı ve

böyle tufan olduğunu, kimse görmemişd ir.

Zi ' l -ka' de 17 Cum'a: Bugün, oturak oldu.

Zi ' 1-ka'de 18 Cum'aertesi : Bugün, oturak oldu. Bugün, Zile

voyvodas ı (a 'ştir vergisini illizama alan kişi) Arnavut Ka­

sım' ın, (suçlu görülüp) otak-ı hümayfın önünde, başı kesi ldi .

Zi ' l-ka'de 19 Pazar: Bugün Pınaroğlu nam menzile altı

sa'atde gel ind i . Ve bu menzi lde, Vezir-i a'zam tarafından

mektfıblar gelüp, beş 'aded Kızı lbaş d i l i (İran cdsusu) giriftar

olduğu, haberi geldi .

23

Zi'l-ka'de 20 Pazar: Bugün, Karaöyük nam menzile, a ltı

sa'atde gelindi. Ve bugün alayda bir şaki yeniçeri turnatelleri

(ni başına) takup; ahzolunmağa ferman olundu; ve gece,

katlolundu.

Zi' l-ka'de 2 1 Salı: Bugün, Akçaşehir naın ınenzile, dokuz

sa'atde gelindi. Ve bu menzilin yollai·ı, gayet düz ve çölistan

yerlerdir; suyu dahi, az bulunur. v� bu ovanın etrafı,

(8 a.) yüksek karlı dağiardır. Ceylan ve yaban keçileri, ga­yet çokdur.

Hatta, sa'adetlü Padişahım ız, geceden altı buçuk sa 'atde

kal kup, menzi l uzak olınağla, arabaya giriip, sabah u' 1-hayre

güneş zahir oldukdan sonra. araba içinde iki tarafa nazırlar

iken, hikmet-i Huda, yüksek dağlardan bir dane ceyran, ki

çabük (-süvarJ Hünkarımızdari gayri kimesne göremeyüp: fi ' l­

hal, arabadan çıkut;, sih·ar olup,; L>ir gönder (nuzrak) ile ardına

diişiip, aman ve zaman vermeyüp: gönder ile urup sayd eyledi­

ler. Alaylara karşu� bir güzel şikar olmuşdur ki, (nazlri)

görülmemişdir.

Ve bu menzilde. Seviindük Paşadan mektfıblar gelüp; sabı­

kan eski zorbalardan olan, Adana ·Paşası Yeğen Hüseyin' i bir

tarikle ahzedüp, kult:ye urduğu haberin yazmışlar. Man ısa Ser­

dan olan şaki yeniçeriniıı. l'vlamsa'da ba�ı kesilüp. huzur-i hü­

mayunlarına gelmişdir Ve Yeğe•ı Hüseyin' i kayd (ii) bend ile

ordu-yi hümayuna gettirmek, enıı·nlmuşdıır.

24

Zi ' 1-ka' de 22 Carsanba: Bugün Gölbaşı nam men zile, yedi

buçuk sa'atde gel indi . Konağa geldikden sonra, Dülbend

Golarnı Mehmed kuluna, kapucıbaşı l ık ihsan edüp, taşra çıkar­

dılar. Ve bu menzi lde bir segban, kazığa uruldu.

Zi ' l-ka' de (23) Persenbe: Bugün Ereglü nam mahalle, dört

sa'atde gel indi. Ve bu menzi lde, Şam

(8 b.) Beğlerbeğisi Küçük Ahmed Paşadan, ( zorbala rdan)

Şahaoğlu'nun kel lesin ve ma'an dörtyüz Dürzi'nin kel lelerin,

ademieri getirüp; otak-ı hümayfın önünde, huzur-i

hudavendigara 'arzeylediler.

Ve bu menzi lde vaki ' ziyaretgah-i Hazret-i Risalet-penah' ın

mu'cizaat-i kesiretü' l-berekatile (Peygamberimizin sonsuz

m ucizeleriyle), bir ulu kaya dibinden, bi l lur misal cereyan eden

saf suyu ziyaret içün, bizzat sa'adetlü Padişahımız mahal l-i

mezbfıra varup; sayeban kurulup ve enva'ı n i 'met bişiri lüp ve

ol mübarek makamda tana'um edüp ve suyundan şürbetlüp,

safalandıkdan sonra; gerü (yine) cırıd oynayarak, otak-ı hüma­

yfın larına 'azimet buyurdular.

Zi'l-ka'de 24 Cum'a: Bugün, Nakkaarezen (Narezen/

Seslikaya) nam menzile, on buçuk sa' atde gel indi. Ve bu men­

zi lde Rumel i çavuşlarından Cevahirzade (denilen) bir tütüncü

çavuş girift olunup, otak-ı hümayfın önünde başı kesildi.

25

Ve yevm-i mezburda, ,vezir-i a' zam'dan mektublar geldi .

V e M urtaza Paşa tevabi ' lerinden Mirza Beğ, sancaği

re'ayasından, zulmen akça cem 'edüp; reaya izhar- i taza l lutn

eyled iklerinde, tefahhus olunup, reayadan ne mikdar akça al­

mtş ise, sa'adetlü Padişahımız, mezkfırdan tahsil etd i rüp; gerü

re'ayaya akçayı reddetdürdüler. Eğer akça verrneğe ' inad eder­

se, başı kesi lmek mukarrerdür deyü, emrolundu.

( 9 a.) Zi ' l-ka'de 25 Cum' aertesi: Bugün, Niğde Salırast' na

beş sa'atde gel indi. Ve Niğde h isarından toplar atı lup ve (yolla­

ra) kumaşlar döşenüp, 'azim şen l ikler oldu .

Ve bugün Vezir-i a' zam'dan ulaklar gelüp, mektfiblar

getürd i ler. Ve sabıkan eski zorbalardan olup, Adana' dan

ma'zfi.l Yeğen Hüseyin Paşa, 'askeri le ahzolunup, ordCı-yi hü­

mayfina götürdüklerinde, mezbfir Yeğen ' in ve kethüdasmın

ahşam namazından evvelce otak-ı hümayfin önünde, kel leleri

kesildi.

-Zi ' l-ka'de 26 Pazar: Bugün Gölbaşı nam menzile, sekiz

sa'atde nüzfıl olundu. Ve bu menzi lde, üç sa'at m ikdarı ra'd ü

berk ınunkatı ' olmayup, 'azim yağmurlar ve dolu lar yağdt.

Zi' l-ka'de 27 Pazarertesi : Bugün, Karahisar-i Develi (Kay­

seri-Deve/i) nam menzi le, beş sa'atde gel ind i . Ve h isardan

toplar atı lup, şenl ikler oldu.

26

Ve sa'adetlü Padişahımız, bu menzi le gel ince Erciyes Dağı

ki , depesi (3916 m.) bulutlara çıkmışdır. O dağın altmda olan

sahnlda, sa'adetlü Padişahımız, iç halkı ( enderıln) kul larıyla ve

taşrada Kapudan Paşa tevabi ' leri i le ve Karaman Paşası kendü

ademleriyle, ikis i bir canibdenta menzi le gel ince (ye kadar),

oynayarak, bir mertebe cırıd oynamışdır ki, görülmemişdir.

Sa' adetlü

(9 b.) Padişahımız, bun lara asla vücfıd vermeyüp, kimini a­

tından ahdarup ve kimini mecrfıh edüp, göz açdırmadı lar. Cırad

i le safalandıkdan (sonra), menzile gelindi.

Ve bu menzi le gelürken, Şam Beğlerbeğisi Ahmed Paşadan

mektfıb geldi . Ve Türkman boylarmdan Danişmendlü'yü

ahzetmek içün, Kapudan Hüseyin Paşaya emrolundu (ki)

gitmişd ir.

Zi ' l-ka'de 28 Sal ı : Bugün, İncesu-Kenarı nam mahal le, altı

sa'atde nüzfıl olundu. Bugün, sağanak yel ler ve ra'd ü berk ve

'azim yağmurlar yağdı .

Zi ' l-ka'de 2 9 Carsanba: Bugün Kayseriyye (Kayseri) Sah­

rası ' na, yed i sa'atde nüzul olundu. Bu menzi lde kumaşlar

döşenüp ve kal 'adan toplar atı lup, şenl ikler oldu.

Ve bugün, Rodos Paşası Bekir Paşa (dan), bir büyük kafir

kalyonu gark olduğu haberi geldi . Ve bu gece eşkıyadan iki

nefer yen içerin in, orduda yol üzerinde başları kesi ld i .

27

Ve Kayseriyye kadisi, sa'adetlü Pad işah ım ızm emr- i şerifı­

ne muhalif (tütün içme yasağına uymayıp) şürb-i rluhan eyledi­

ğinden gayri, sürsat zahiresine dah i, m in-ba' d takayyüd

etmeyüp; arpanın ki lesi onbeş-onaltı akçaya iken, kadi- i ınez­

kfir, arpanın ki lesin el l işer akçaya bey' etd irüp, dah i buncı laym

niçe kabahati zuhur etmekle; mezkur ahzolunup, otak-ı h üma­

yfin

(10 a.) önünde, başa kesi ldi . Ve kadi i le müttefik o lan lardan

ondört kirnesne ahzolunmağa ferman olundu .

Ve Kayseriyye ahalisinden yiğirmi bin guruş cerime a lm­

mağa, emrolundu . Ve katiolan kadin in yerin(e), Engürü ' de

(Ankara'da) sakin 'Abdülkerlm' e, üçyüz (akça) i le Kayseri

kadil iği ihsan olundu.

Zi ' l-ka'de 30 Persenbe: Bugün, Gömeç Çayırı nam mahalle

nüzfil olundu. Ve bu menzi le, beş sa'atde gel ind i . Ve yağmur­

lar yağdı . Sabıkan Kayseriyye (Sancak) beğin i katledenlerden,

şeh ir kethüdası ve kafırlerden Y iğitbaşlan 'n ı(n), otak-ı hüma­

yun önünde başları kesi ld i .

Ve Kapudan Hüseyin Paşadan bugün haber gelüp,

Danişmendlü Türkmanları ahzi ferman olunmuş id i . Bu

konakda, ondört neferin ve yüzel l i devesin ve kırkbeş kısrak ve

bu kadar koyun, kabza-i tasarrufa gird iği n, paye-i serir-i ' izzet­

masire 'arzolundu. Ta'ci l Sarıoğlan konağına ge l inmesi,

emrolundu .

28

Zi'l-h icce I Cum'a Sene Bin Kırk Dört (]8 Mayıs 1635): Bugün, Sarıoğlan nam menzi le, beş buçuk sa'atde nüzül olun­

du .

Ve bu menzi le gelürken, sa'adetlü ve şeca'atlü Padişahımız,

Zağanozkırı nam esbine süvar olup, sağ tarafda Anadolu 'aske­

ri ve sol tarafda Rumel i 'askeri, tertib üzere selama durup, se­

lam lad ıklarından sonra, heybetlü Padişahımız,

(10 b.) bu menzi lde olan sahrada, Rumeli 'askerini

durgurup, Anadolu 'askerin i dahi sağ tarafda tertib üzere

durgurup, Karaman Beğlerbeğisi Kör İbrahim Paşa kul ları dahi

bir tarafda kendi eyaleti 'askeriyle, Anadolu kolunda bir canibe

bir küme oldukdan sonra; bizzat sa' adetlü ve mehabetlü Padi­

şalumız, has odah kul larıyla Karaman 'askeri tarafına sa'adetle

varup, mübarek el ine bir mızrak alup, savaş tarzında Karaman

' askerine başbuğ olup, Anadolu 'askerine dahi savaş ve ceng

suretlerin i bizzat kendi leri ta' lim eyledikden sonra, Karaman

'askerin i iki(ye) bölüp; bir bölüğünü kafadar ediip, bir bölüğü­

nü dahi bir küme edüp, bir uğurdan Anadolu 'askerinin ü.zerine

hu layup; Anadolu 'askerinin bir tarafını söküp, gerü yan verüp

Anadolu ' askeri dah i hulayup sa'adetlü Padişahımızın dah i

gerüde duran kafadarları hu layup gerü Anadolu ' askerini

tiiskürüp� mızrak pareleri ve canibeynden atı lan tiifenklerin

sadası, afakı dutup, bütiin salırayı barut dütünü tutmuş idi .

29

Ve ma-beynde, birkaç gaazinin atları, tüfenkden helak olup;

birkaç adem dahi, aral ıkda mecruh oldu. Ba'dehu, ayrı l ışd ı lar.

Sa'adetlü Padişah ımız, Rumel i 'askeri ku l larma dah i nazar

buyurup; anların dah i beğlerini , kol l u kol lu, başka başka

ayırup; anlara dahi, murad-ı şerifleri üzere, balada zikrolunan

veci h üzere, cenk suretlerini ta'lim huyurdukdan sonra, bizzat

sa'adetlü Padişahımız kendi tevabi'i i le Rumel i ' askerinin bir

kümesine hulayup ve alaylarm söküp, yan verüp; gerü H ünka­

rımızm katadarları

(ll a.) h ulayup ve alaylarm söküp; Rumel i ' askerin i

tüskürüp, cenk suretierin gösterdik lerinden sonra, Rumeli ' as­

kerini bu tarz üzerine, biribirine hulatdurup; sağ l ı ve sol l u cenk

etdirüp; ve Gülhang-i Muhammedi getürülüp ve üç kerre All ah

Al lah çağrışup, kırı lan kastanca şamatası ve malı muz şakırd ıs ı ,

afakı tutup; bir mertebe 'ali cenk olmuşdur ki, e l l i-altmış sefer

görenler:"Böyle yahşı savaş görmek, nasib o lmad ı !" deyü

nakleyledi ler.

Ve sa'adetlü Padişahımızm bu (genç) s inn ü sal i nde, bu ka­

dar cenk ahvalin bi lmek, keramet mertebesinde olduğundan

şübhe yokdur, dedi ler. Ve ol salırada olan cümle 'asker halkı,

sa'adetlü Padişahımızm böyle d i lir ve babadır olduğuna, hay­

ran kalup: "Cümlemiz, yoluna feda olalım!" deyü, elierin der­

gih-i Hakk'a rer-edüp, hayır-du'alar etmişlerd ir.

Ba'dehu, üçer kerre tüfenklerin boşaldup, şen l ik ederek or-

30

duya teveccüh ve sa'adetlü Padişah 1m1z, otak-1 hümayfınlarma

'azimet buyurdular.

Zi' l-hicce 2 Cum' aertesi: B ugün, Gemerek nam mahal le,

dört sa'atde gel indi . Ve bu menzi lde, eski şitkilerden bir yeni­

çeri, katlolundu.

Ve Kapudan Hüseyin Paşa, ferman-1 hudavendigar i le, (eş­

kıyôlık eden) Danişmendlü Türkmanları üzerine varup, bir ma­

halde bunlan basup; iki yüz mikdar deveterin ve kırkbeş kıs­

raklarm getürüp, ve on ' aded kuttau't-tarik Türkmanları

getürdi.

Zi' 1-hicce 3 Pazar: Bugün, Şarkışla nam mahal le, beş

sa' atde nüzfil olundu. Ve balada

(ll b.) zikr o lan on 'aded Türkmanm kel leleri, menzi le ge­

l indiği gibi, otak-ı hümayün (önünde) başları kes i ldi .

Ve bugün, Kayseriyye eşkıyasından beş kirnesnenin başları

(da), kesi ldi.

Zi ' l-hicce 4 Pazarertesi: Bugün, Apardı Özü (Çayı) nam

mahal le, sekiz sa'atde nüzül olundu. Gayet mel 'ün balçıklu

menzildir. Kırk-e l l i yerde köprü ler ve iri bataklu balçıklar

geçi lüp, ' azim 'usret çekild i .

Ve bu menzilde, Sivas Beğlerbeğisi Bosnah 'Ali Paşa,

sa'adetlü Padişahımızı selamlayup, (eya/eti askeriyle birlikte)

ordu-yi hümayfina dahil oldu. Ve bu menzilde ra'd ü berk ve

3 1

'azim yağmurlar yağmışdır. Ve bir şaki, ordu-yi hümayfında

kazağa uru lmuşdur.

Zi ' l-h icce 5 Sal ı : Bugün, Sahra-yi Sivas 'a sekiz sa' atde nü­

zfıl olundu. Ve bu menzi l in yol ları , gayet batak lu ve balç ıklu

yol lardır.

Ve Sivas'a gel ince, 'azim zahmetler çeki ldi . Yük getüren

hayvanatdan, balçıkda kalanın hesabı yokdur. Ve köprüden

geçen insan ve hayvanat, birbirini itişerek, çok insan ve hayva­

nat köprüden, Kızı l ırmak ded ikleri suya düşüp� garkolmuşdur.

Ve köprüden geçerken, iki 'aded Rumel i ademis i , (ambalaj işini gören) sepetleri yarup, esbab oğurtarken dutul up, Hünka­

rımız huzurunda, Köprübaşı 'nda, başları kes i ld i .

Ve andan sonra (şehre yaklaşılınca) kumaş lar döşenüp ve

hisarından toplar atı lup, şen l ikler oldu . Ve menzi le gel indikden

sonra, fukaraya zulm ü taaddisi ve teadisi olan Çorum

(12 a.) (Sancak) Be ği Keskin 'Ali Paşan ın, otak-ı hümayfin

önünde başı kes i ldi .

Ve bugün, Vezir-i a'zam'dan mektfiblar (geldi) ve Kızı lbaş

(İran)dan (cas us luk eden) beş d i l dutu lup, huzur-i hümayfına

geldikde, söyledi lüp, ba'dehu dördünün başları kes i ldi ve biris i

(İran hududuna girilince, kılavuz olur diye) hıfzolundu.

Zi' l-h icce 6 Carsanba: Bugün, S i lahdar Beğ Mustafa Ağaya,

sa'adetlü ve şevketlü Padişah ım ız, Şam eyaleti

32

(Beğlerbeğiliği) 'ni , ikinci vezaretle ' inayet huyurdukdan sonra;

otuzbin guruş dahi , bediy-i harçhk, mezid ' imlyetlerinden, ih­

san buyurdular.

Ve Erzurum Beğlerbeğisi Halil Paşanm hakkmdan gel in­

mek içün, bu gece kapucılar-kethüdası Şah in Ağaya ferman

olunup, hatt-ı şerif i le irsal olunmuşdur. Ve Şam Beğlerbeğisi

Küçük Ahmed Paşaya, Erzurum eyaleti 'inayet olundu.

Zi ' l-hicce 7 Persenbe: Oturak-şüd der-Sahra-yi Sivas. Bu­

gün, ki mübarek gündür, sa'adetlü Pad işahım ız, S i lahdar Beğ

Mustata Ağaya ikinci vezaretle Şam eyaletin ihsan buyurup;

vüzera ve müfti ve kadi'askerler ve yen içeri ağası ve ocak a­

ğalan ve kapuctbaşı lar ve ehl-i divandan

(12 b.) çavuşlar ve müteferrikalar, umfımen otak-ı hümayfın

önüne gelüp, S i lahdar Ağayı enva'-i ta'zimle alup, otağma

götürdüklerinde; (Ştim Beğlerbeğiliğine ta 'yi n ile terfi ' ey/e­

yen) S i lahdar Ağa dah i, her birine enva'-i ri'ayetler edüp,

cümlesi ne kaftan·lar giydirdi ler.

Zi ' 1 -h icce 8 Cu m' a: Oturak-şiid der-Sahra-yi Sivas. Bugün

bir (tiryaki) tütüncü (yasağa uymadığından) Anadolu kulunda

köprübaşmda ahzolunup, otak-ı hümayfın önüne getürü lüp,

sa 'adet lü Padişah ımızm huzur-i şeriflerinde, arkasmdan (sırtm-

33

dan derisi soyularak) kayaşlar çakarı l up, ' ibret- i ' alem içün,

ordu-yi hümayiinda gezd iri lüp; ba'dehu katlolundu.

Ve bugün, Mir-ahur-i Kebir Nasuh Paşazade H üseyin ku l la­

rına (Macaristan merkezi) Budun eyaleti, ' inayet olundu .

Zi' l-hicce 9 Cum' aertesi: Oturak-şüd der-Sahra-y i Sivas.

Bugün sa'adetlü Padişah untz, (Sivas Beğlerbeğisi) B osnah

' Ali Paşaya huzur-i şeritlerine getürdüp; Samsun ' da o lan

badaloşka kal 'a-kub topları ve yuvatakların ve alat- i cenk ve

sair mühimmat-i sefer ne ise, Samsun iskelesinden ' acilen

kaldurup, (Turabozan iskelesi 'ne, oradan kara yoluyla getire­

rek) sa'adetlü Padişah ımız Erzurum' a vannazdan mukaddem,

Erzurum' a nakleyl iyeler deyü, Bosnah'ya b i l-müşafehe s ipa­

riş edüp, muhkem te'kid buyurmuşlardır.

Şöyle ki, ' izzetlü Hünkarımtz Erzurum' a vannazdan mu­

kaddem, zikro lunan sefer mühimmatı Erzurum ' a erişmiye,

Bosnah'nın başı gitmesi mukarrerdir deyü, tenbih-i hümayun­

lan olmuşdur.

Zi ' l-hicce 1 0 Pazar: Id-i adha (Kurban Bayramı) : Oturak­

şüd der-Sahra-yi Sivas. Bugün, id-i şerif o lup, otak-ı hümayfın

önünde taht-a şerif kurulup,

(13 a.) Saray tarzı el öpü ldü.

Ve ahşam namazından sonra, Rumel i ' askeri bir yere gelüp,

ne denlü tüfenkleri var ise, cümle bir uğurdan atup, üç-dört

34

sa'at dek şen l ikler edüp ve h isardan, toplar atı lup; ve cümle

çad ırlar sahib-i kudretlerine göre, her birisi mum donanınası

ed üp, ' azim şen l ikler o lmuşdur ki, bir tarihde olmamışdır.

Zi ' 1-hicce l l Pazarertesi : Oturak-şüd der-Sahra-yi Sivas:

Bugün, Zi le ve İçel re'ayası gelüp, izhar-i tazal lum eyled ikle­

rinden; da' vaları d inğnenüp, da'valarmm asl ı olmayup, kazib

o lmalarıyla, zikrolunan re'ayaya, yed işeryüz değenek urulmak,

ferman olundu .

Ve bu gece, id-i şeritin ikinci gecesidir. Cümle çadırlarda,

' azim mum-donanmaları olup; ve cümle yeniçeri ve Anadolu

ve Rumel i 'askeri, beş-altı defa tüfenklerin boşald ırup, üç

sa'at mikdan şen l ikler edüp; h isardan dah i, toplar atı lup, bir

mertebe şen l ikler olmuşdur ki, bir tarihde olmuş deği ld ir.

Ve bu gece, iki şaki yen içeri, katlolundu.

Zi ' l-h icce 1 2 Sal ı : Oturak(-şüd) der-Sahrii-yi Sivas. Bugün,

Vezir-i a'zam 'dan mektfıblar ve bir Kızı lbaş di l i (İranlt) gelüp,

otak-ı hümayfın önünde başı kesi ldi .

Ve bugün şedid rüzgarlar esüp ve 'azim yağmurlar yağup,

dört-beş sa'at m ikdan ra'd ü berk vaki ' olup, ziyade yağmurlar

yağmağla,

( 13 b.) yer yumuşayup ve kazık tutmayup; der'akab şedid

rüzgar dah i esmekle, cümle has odal ı ve zü lüflü teberdarlar ve

mehterler, otak-ı hümayfınun tmablarma (kazık-iplerine)

35

yapışup; iki-üç sa'at mikdarı rüzgar ve yağmur sakin o lunca

(ya kadar) tınabiarı dutup ve gerüp, fenger-verd i ler (yerinden

oynatamadılar). Gecesi dah i, beş sa'at mikdarı böyle şedid

rüzgar esüp, yağmurlar yağmışdır ki, ta'bir olunur deği ld ir.

Ve bugün orduda, oniki h ı rs ız katlolundu.

Zi ' l-h icce 1 3 Carsanba: Oturak-şüd der-Sahni-yi Sivas . Bu­

gün Vezir-i a'zam'a ve M ıs ır Beğlerbeğisi 'ne mektGblar

gönderi lmişdir. Ve ahşamdan sonra bir şaki yen içeri,

katlolundu.

Zi' l-hicce 1 4 Persenbe: Oturak-şüd, der-Sahra-y i Sivas . B u­

gün dah i, balada zikrolunduğu vec ih üzere, şedid rüzgarlar

esd i .

Ve bugün Ken'an Paşa, 'asker sürmeğe gönderi ld i . Ve bu

gece, bir şaki yen içeri katlolundu.

Zi ' l-hicce 15 Cum' a: Bugün oturak oldu, der-Sahra-yi­

Sivas. Bugün iki (tiryaki) dütüncü sİpahi ahzolunup, ordu-yi

hümayGnda kazığa urulması ferman olundu.

Ve bu gece, şedid rüzgarlar i le iri-dolu yağup, bir kütürdü

kopmuşdur ki , ta'bir olunur değildir.

Zi ' 1-hicce 16 Cu m' aertesi : Oturak-şüd der-Sahra-yi-Sivas.

Bugün bir şaki s iyahi (Zenci) ve bir şaki oğlan (köle), efendi­

sinden firar etmekle, ikisi dah i

36

(14 a.) ordu-yi hümayunda kazığa urulmak ferman olundu.

Ve bir yankesici sipahi dahi , ahzolunup, katlolundu. Ve gecesi

dah i, bir şaki yen içeri, katlolundu.

Zi ' 1-hicce ı 7 Pazar: Oturak-şüd der-Sahra-yi-Sivas. Öte ya­

kada (İstanbul tarafında) Bostancı namıyla bir haramzade pey­

da olup, ke-enne (sanki) sa'adetlü Pad işah tarafmdan

hasbağçeden hamfeci ve koztekçi nami le gönderi lmişdir deyü,

tel bi s (sahte) emirler ve mektfiblar pey da ed üp; Anadolu' da,

tütün (içme yasağı) teftişçi l iğin edüp ve beğlerbeği leri

haklayup gezerken, sa'adetlü Pad işah ımız vakıf olmağın,

Başbaltacı Dıramal ı 'yı mezburun ahzi içün gönderüp Şam-i

Şerif'e karib (bir yerde) mezbfir haramzade ele girüp, kayd ü

bend i le getürdüklerinde, otak-ı hümayun önünde söyledüp,

ıkrar etmekle; ferman-i hudavendigar i le, huzur-i şeriflerinde,

arkasından kayış lar çıkarı lup ve el leri kırı lup, ba'dehu başı

kesi l di .

Ve bugün, bir şaki yen içeri dah i, katlolundu. Ve eski zor­

balardan Ebu Cüneys nam şaki ahzolunup, otak-ı hümayun

önünde, başı kesi ld i .

Zi' 1-hicce ı 8 Pazare rtesi: Oturak-şüd der-Sahra-yi Sivas.

B ıy ık l ı Mustafa Paşa bugün, (Anadolu/Kütahya eyafetine bağlı

sanca k olan) Kastamonu 'dan 'azlolup, yeri Eş Mehmed Paşaya

ihsan olundu. Mezkur Mustata Paşa, sefere giderken, Hünka­

rım ızdan

37

(14 b.) bağça rica eylemeğin; Hünkanm ız dah i : "Seferde,

bağçe mahal l i mid ir?" deyü tehevvüre geld i ; mezburu ' azi­

eyled i .

Zi ' l-h icce 1 9 Sah : Oturak-şüd der-Salıra-yi Sivas.

Zi' l:..h icce 20 Carsanba: Ber-vech-i arpa l ık, S i l ifke (Sancak)

Beği olan Mustala Paşa, eski zorbalardan yed i nefer s ipahin in

başların ı kesüp, mektubu i le bu menzi lde ge lüp, huzur-i

hudavendigara 'arzolundu.

Ve eski şakilerden Kukaoğlu' nun ve Rumel i ( 'askeri)nden

iki sarik tütüncülerin, otak-I hümayun önünde başlan kes i ld i .

Zi ' l-hicce 2 1 Persenbe: Bugün Kızılırmak (Geçidi) nam

mahalle, beş sa'atde gel indi .

Zi ' l-hicce 2 2 Cum'a: Bugün, Koçhisar (Haflk) nam ma­

hal le, üç buçuk sa' atde nüzu l olundu. Bugün, yen içeri ocağında

eski şakilerden iki çorbacı, ahz olunup, katlolundu.

Mah-i zi' l-h iccenin onbeşinci günü ki, mübarek cum ' a gü­

nüdür. (Padişahın) Şahin Ağa ku l lan Vezir-i a 'zam ' a varup

(Erzurum yakm.mda) Nehr-i F ırat' ı geçerken mülakaat olup;

fennan olunan h idmet içün, Vezir-i a' zam bizzat kendüleri

(gemi ile Turabozan 'a çıkıp, oradan Bayburt yoluyla) üç­

dörtyüz salt at lu i le Erzurum' a

(15 a.) ı lgar edüp mektubu i le bi ldürdüğü ahvald ir.

38

Ve Kayseriyye ahalisinden cerimeleri içün, kırk kise akça

ahndı . Ve Haleb'de bir bizergin fevt olup; muhalleiatı

kabzolunmak içün, adem ta' yin olundu.

Zi' l-hicce 23 Cum'aertesi : Bugün, Oğuz Özü· (Deresi) nam

mahal le, beş buçuk sa' atde gel indi .

Zi' 1-hicce 24 Pazar: Bugün Akbaş Yayiası nam mahalle,

beş buçuk sa'atde gel indi. Ve bu menzil in yolları çamlu ve

taşlu yüksek dağlardır; iniş yokuşdur. Kazıkh-Derbendi'nin

manendi, belki andan ziyade bataklu sarp dağlardır. Ve bu

dağda, çok hayvanat kal up, telef olmuşdur.

Hatta, sa'adetlü Padişahımızın ikinci arabası ki, silihdanna

mahsusdur, ol araba devri lüp; iç halkı ve Rumeli 'askeri anda

hazır bulunmağla, cümlesi üşüp, fi' l-hal kaldırdı lar. Arabaya ve

içinde olan esbaba, zarar ve ziyan olmadı .

Ve bu menzil in dört tarafı, yüksek dağlar olup, ortası

çayırluca ova olmağla, 'asker anda kondu. Lakin, cümlesi

sığaşmayup, bayırda, ağaçhk arasında çadırların kurup, kondu­

lar. Ahşam oldukda, yağlu çıra ağaçların

(15 b.) yer yer yakup, gece karanluğunda, güya ki çadırlarda

mum donanınası olmuşdur.

Zi ' l-hicce 25 Pazarertesi : Bugün, Şabna Çimeni nam ma­

halle, beş buçuk sa'atde gel indi. Bu menzilin yolları, gayet

sarp, yüksek dağlardır.

39

Ve bugün, Erzurum Beğlerbeğis i Halil Pa:şan m kati i h aberi

ile, (Erzurum 'daki) Vezlr-i a' zam' dan mektfib lar geld i .

Zi ' l-h icce 26 Sal ı : Bugün, Güzeller Çayırı nami diger

Akşar Ovası nam mahal le, dört buçuk sa'atde ge l i nd i . S uyu

çok, ekim-biçim yerleridir.

Ve bugün, i ki haramzade kafir ahzo lunup, orduda

katlolundu .

Zi ' l-hicce 27 Carsanba: Bugün, Yargazi nam menzi le yed i

buçuk sa'atde gel indi . Yol ları güzeldir, ekim-b iç im yerid i r.

Zi ' l-h icce 2 8 Persenbe: Bugün Çimen Yayiası (Erzincan

kuzeybatısindaki Çimen dağı) nam menzi le , sekiz sa' atde ge­

l indi . Bu konak uzacık ve yol ları sarp o lmağla, sa' adetl ü Padi­

şahımız, 'alemleri ve solakları gerüde al ıkoyup; has oda l ı ku l ­

ları i le üç sa'at l ık mikdan i terüye ı lgarlayup, b ir yüksek

müferrih çimenzarda, bir ulu çam ağacı sayesinde

(16 a.) sa'adetle oturup; fi ' l-hal, bir a' la kuzu kebabı , bizzat

kendü huzurunda bişürdüp ve enva' mdan birkaç dürlü ta'am

dahi bişürdüp, sıhhat i le ekleyledi ler.

Tamam safaland ıkdan sonra, ' alemler ve solaklar dah i

gerüden yetişüp, sa'adetlü Padişahımız dah i ön lerinde, otak-ı

hümayfınlarma 'azimet buyurdular. Ve bu menzi l i n yol ları , i n iş

yokuş olmağla, yük çeken hayvanatdan, bi-n ihaye hayvan, te lef

olup kalmışd ır.

40

Zi ' l-hicce 29 Cum' a: Bugün, Küçük Çimen nam menzi le,

beş sa'atde gel indi . Gayet yüksek, iniş yokuş, taşlu ve karlu

dağlard ır. Ta diger menzi le gel ince, kar üzre gel inmişd ir.

Şah in Ağa, Erzurum Beğlerbeğisi Halil Paşan ın (ferman 'a

göre kesilen) başmı ve defteri i le ba'zı muhal lefatm ı getürüp,

huzur-i h udavendigara 'arzeylemişdir. Ve Helvacı Mehmed

demekle nıa' rfıf bir mücrim sİpahi ahzolunup, Şam Paşası pek

d i lek eyled ikde, sa'adetlü Padişah ımız suçunu 'afvedüp, ıtlak

o lunmuşdur.

Muharrem 1 , Sene 1 045 Cum' aertesi {/6 Haziran /635): Bugün, Yassı Çimen nam mahal le, i ki sa' atde gel indi . Bu

menzi l in yol lan dah i gayet yüksek o lmağla, kar yatağı olup, ta

menzi le gel inceye değin kar üzerinde mürfır olunup; kar i le

balç ıkdan, 'azim meşakkat

(16 b.) çeki lmişd ir. Ve hayvanatdan niçesi, kar içine gö­

mü lüp, kahn ışd ır. Yol ları dar ve dağ eteği (yamaç) olmağla,

arabalar devri l ip, güçi le geçmişd ir.

Muharrem 2 Pazar: Bugün, Balahor (Kelkit 'in Çimenli kö­

yü) nam menzi le, dört sa'atde ge l indi . Ve bu menzi l in yol ları,

iniş yokuş, kar l ı dağlard ır. Ve ol karl ı dağlardan süzül üp inen

sulardan, dere içinde hayl i sular cem'olup, beş-on yerden ge­

ç i lmekle, balç ık l a sulardan konağa gel ince, hayl i zahmetler

çek i ldi .

4 1

Ve Erzurum'da bir mikdar kahtea l ık olup; Bayburd nam

mahalde birkaç gün oturak, ihtiyar olundu . Ve bugün Vezir-i

a' zam'dan mektôblar gelüp, Turabuzon' a karib Sünnene nam

kasabaya, msfti'l-leylde otuz dört pare (Küçük Rus­

ya/Ukrayna/ı) Kazak(ların) şaykası gelüp; kasaba-i mezbfıreyi

gaaret etmek istediklerinde, ahalisi gaafi l bulunmayup, küffar

i le cenk eylediklerinde, bi-inayetu ' l lahi te' ala, münhezim olup;

melain-i hasirinden üç dil ve onbeş kelle alunduğunı yazup,

bi ldürmüş.

Ve Turabuzon muhafazasında yeniçeri ler ağası olan çorba­

cı, anda bir 'azim fesad etme"le; sa'adetlü Padişah ımız, yen içe­

ri ağası(nı) huzuruna getür(t)üp, bi l-müşafehe, tenbih edüp,

mezkfır çorbacmm kel lesi kesilüp getiri lmesi içün, adem ler

ta'yin olunup, gönderi lmişdir.

Muharı:em 3 Pazarertesi: Bugün, (Gümüşhane-Kelkit i/çe­

sindeki, tarihi kale ve su kemer/i Satala Kalesi yerindeki) Sa­

dak nam mahal le, beş buçuk sa'atde gel ind i .

Ve bu menzilde Vezir-i a' zam

(17 a.) birkaç atlu i le gelüp, Pad işah ım ıza m ülakaat

oldukda; üç Kızılbaş di l i (İran/ı côsus) ma'an getürüp, otak-ı

hümayfın önünde başları kesi ldi . Ve yeniçeri ocağında

Zağaretbaşı Bektaş Subaşı 'yı ma'an getürüp, katl i vacib iken,

Vezir-i a'zam dilek eylemeğin, sa'adetlü Padişah ımız, cürmünü

'afv-eyledi ler.

42

Muharrem 4 Sal ı : Bugün, (Bayburt İli Pulur/Demirözü bu­

cağında, yeni adı Çakıröz olan) Cebreönü nam mahalle, dört

buçuk sa' atde gel indi .

Muharrem 5 Carsanba: Bugün, (Ortasında,

Akkoyunlu/Bayındurlu ataları Tur-Ali Oğlu Htici-Kutluğ Beğin

Ctimi ve Türbe/Künbeti 'ni, H 955/1548 baskınında Safavi lŞah

Tahmas b 'ın tahrip ettiği Kaleli kasaba kalıntısı, yeni adı

Çayıryolu olan Bayburt merkezine bağlı bulunan) Sünür Ova­

sı nam menzi le, dört buçuk sa' atde gelindi.

Ve bu menzi l in yol ları, gayet vas i ' sahra olmağla; 'azim a­

laylar o lup, s ipah-ku l ları ve Rumel i 'askeri ve Anadolu 'askeri

ve vüzera tevabi ' i , zikrolunan sahrada küme olup, selaladıkdan

sonra; sa'adetlü Padişahımızın yemin ü yesarında, adetleri üze­

re, iki kanad o lup; sa'adetlü Padişahımız; cümle has odah kul­

ların ve sair harem-i muhtereminde olan ku l ların zırh lu ve e l i

m ızraklu m�ydana çıkarup ve bizzat kendüleri üzerine baş ve

buğ o lup, birbirleri i le koşup; bir fası l mızrak oyunu oynayup

ve cemi' hünerlerini aşikare edüp, bir mertebe şehbazl ık ve

merdanel ik gösterd i ler ki, cemi' 'asker halkı hayran kalup:

"Böyle Pad işaha mal ik olduk . . . " deyü el ierin dergah-i

Hakk'a ref edüp, hayır du'alar eylemişlerd ir.

Ba'dehu, sa'adetlü Padişahımız, cümle 'askeri gerüce

durgurup ve kendi leri iç halkı ku l larayla ve S i lahdar Paşanın

ademleri le ve İ bşir Beğ ve Müşir Beğ

43

(17 b.) ma'an bir tarafa durup; ve Kapudan Hüseyin Paşa

kendü ademleri le ve sair viizeran ın adem leri le ve Sİpahiden

(cırıd) oynamağa kaadir olanlar i le bir tarafa durup; cenk varı­

ca (varmış gibi) bir mertebe cınd oynad ı lar ki, görü lmüş deği l ­

d ir! Hatta Kapudan Hüseyin Paşa (denizci olduğundan) ol hin­

de, atı i le tekerlenüp, kolu mecn1h oldu .

Ve ol gün sa'adetlü Pad işah ım ız, çok ki rnesneyi atından

akdarup, bi-hfış ve mecrfıh eylemişdir. Ba'dehu konağa yakm,

sa'adetlü Pad işahımız mübarek el ine mızriik al up. yen içeri

taifesi -tahminen onbeş bin mikdarı- selama dururken,

sa'adetlü Padişah ımız mızrak i le üzerlerine at sal up hulad ı kda,

mezkfırlar iki şak olup, "Bizi ka rınağa ge l iyor ! " deyü

havflerinden niçesi bi-hfış olup, biribiri üzerine düşen in n iha­

yeti yok id i .

Andan sonra, selaml ıyarak otak-ı hümayfına ge ldi ler.

Muharrem 6 Persenbe: Oturak-şüd der-Salı ra-yi Sünür

Ovası. Bugün, sa'adetl i.i Padişah ım ız, zikrolunan salıra 'da Ve­

zir- i a'zam ' ı bi lece alup, harem-i muhterem lerinden c ı rıd oy­

nayan kul lan i le cırıd oynayarak, bir mesire, bir de ç imenzar ve

akar su kenarında sa'adetle oturup; ve huzurunda bir kuzu

bişürüp ve enva' ından ta'amlar ihzar etd irüp, sa'adetle tenavül

buyurduklarından sonra; gerü sa'adetle atma süvar o lup, c ırıd

oynadarak, otak-ı hümayfın larına 'azimet buyurdu lar.

44

Ve bugün, (tiryakf) i k i tütüncü ahzolunup, ' ibret-i a(le)m

içün, siyaset i l e katlolundu .

Muharrem 7 Cum' a: Oturak-şüd der-Sahra-yi Sünür Ovası.

Bugün, sa'adetlü ve Şevketiii Padişah ımız, yen içeri ağasan ve

ocak ağalarm, huzur- i hümayfın larma getirdüp ve bunlara gere­

ği gibi pend ü nasihat eyledükden sonra, yiğirmibin yeniçeriye,

b iner akçadan sefer bahşişi -ki, dörtyüz kise akça eder- ihzar

olunup,

(18 a.) akçayı (her ocağın) neferleri yüklenüp götürmek a­

det iken, nefere yükletıneyüp zelhitlerine yükletüp, çadıriarına

götiirmüşlerdir .

Bugün umfımen, yeniçeri ku l larına sefer bahşiş i ihsan olu­

nup, tevzi' olundu . Ve bu gece, bir şaki yen içeri odabaşıs ı

ahzolunup, katlolundu.

Muharrem 8 Cum' aertesi : Oturak-şiid der-Salıra-yi Sünür

Ovası .

Turabuzon muhafazasmda yen içeri ler ağası olan Deveci

Mehmed Ağan m cürmi zuhfır etmekle, katl i içün çavuş gönde­

ri lm iş id i . Katlolunup, bugün kat l i haberi geld i .

Ve bugün, (İstanbul 'da sadôret 'e bakan) Kaim-makam

Bayram Paşadan mektfıblar gelüp, (Macaristan merkezi) Bu­

dun Paşası Ca'fer Paşanm, istanbul 'da ve sair yerde olan

esbablarm ve em lakin, m iri'ye kabz-edüp, defteri geld i ve ( U k-

45

rayna/ı korsan) Kazak'dan üç şayka al mduğm ve (Ejlak 'ta asi

olan) Kantemür üzerine, 'asker tedarük edüp gönderdiğin

yazup, rikib-i hümayiina bi ldird i .

Muharrem 9 Pazar: Oturak-şüd der-Sahra-yi Sünür Ovası.

Bugün (Ukrayna/ı korsan) Kazak keferesinden oniki kel le ve

üç d i l gelüp, otak-ı hümayfin önünde başları kes i ld i .

Muharrem 1 O Pazarertesi : Bugün Sahra-yi Sünür' dan

kalkı lup, (Bayburt merkezine bağlı Pulur/Demirözü bucağında,

yeni adı Kalecik olan) Hayık nam menzi le, altı sa'atde gel indi ;

yol ları in iş yokuş ve otlak yerlerdir.

Muharrem ı ı Sal ı : Bugün, Toloslar nam menzi le, dört

sa'atde gel indi . Yol ları iniş yokuş ve otlak yerlerd ir.

(18 b.)Muharrem 1 2 Carsanba: Bugün, Tercan nam men­

zile, üç buçuk sa' atde gelindi. Ve bugün Vezir-i a' zam' dan

mektfiblur ge1üp ve ma'an iki Kızı lbaş d i l i gönderüp, otak-ı

hümayfin önünde, başlan kesildi .

Muharrem ı 3 Perşen be: Bugün, Mama Hatun nam men zi­

le, altı sa'atde gel indi. Ve bugün, eski şakalerden bir yen içeri

çavuşu katlolundu.

Muharrem 14 Cum' a: Bugün, (Erzurum Aşkale ilçesi mer­

kezine bağlı, yeni adı Çatalbayır olan) Penek nam menzile,

beş sa'atde gel indi. Yollan iniş yokuş, taşlu ve otlak yerlerdir.

46

Avgah yer olmağla, sa'adetlü Padişalumız yolda gelürken,

bir sengistan dağ üzerine çıkup, ondan ziyada keklik şikar ey­

Iedi ler.

Ve bugün Vezir-i a'zam'dan mektfiblar ve iki 'aded Kızıl­

baş d i l i (İr-an casusu) gelüp, otak-ı hümayfin önünde başları

kes i ldi .

Muharrem 15 Cum' aertesi : Bugün, (Erzurum-Kandilli bu­

cağına bağlı, yeni adı Ortabahçe olan) Cinis nam menzile,

dört buçuk sa' atde gel indi .

Muharrem 1 6 Pazar: Bugün, (Erzurum şehrine 1 7 km me­

safedeki kaplıca/ı) Ilıca nam men zi le, üç buçuk sa' atde gelindi.

Ta Cinis menzi l inden Il ıca'ya varınca sahranm tfi lü ve 'arzı

'asker i le malamal olup vüzera ve cümle mlr-i miran ve sipah

ve yeniçeri saf-saf durup, ta diger menzile gel ince 'askerin ucu

kes i lmeyüp, küme duran 'askerlerden gayrı ikişer-üçer kat ta

konağa (kadar), selama durdular.

Ve bu menzi lde, yolda gelürken (yeni Erzurum eya/eti

beğlerbeğisi) Küçük Ahmed Paşa, bin ademiyle sa'adetlü Padi­

şah ımızı selamlayup;

(19 a.) ordii-yi hümayiina dahil oldular.

Ve I l ıca menzi l ine gelindikden sonra, Sadr-ı a'zam Hazret­

leri dahi, tahminen ikibin ademi i le sa'adetlü Padişah ımızm

nazar-ı şeriflerinde, otak-ı hümayfin önünden geçüp; Vezir-i

47

a' zam kendüsi (Son Mısır 'Abbasf Halfjesi 'nden, mukaddes

emanetler ile birlikte alınıp, İlanbul 'a getirilen. Hazret i Pey­

gamberimizden kalma ve saygı ile sefer/ere götürülen) sancak-ı

şerifi el ine alup, getirüp bizzat sa'adetlü Pad işah ı ın ız ın müba­

rek el ine teslim edüp; sa'adetlü Pad işah ı ın ız dah i, Vezir-i

a'zam' a biribi ri üzerine iki kaftan giyd i rüp ba' dehu,

selamlayup ve atma süvar ol up, adem ieri i le otak- ı hüınayun

önünden geçüp gitd i ler.

Ba'dehu, mevcud olan yen içeri ve s ipah ku l ları, u ınu ınen

sancak ve bayraklarıyla 'azim alay olup, şevket i ii Pad işah ı ın ı­

zın nazar-i şeriflerinden otak- ı hümayun ön ünden geçüp alay

gösterdi ler.

' Askerin kesret i, bir mertebe olmuşdur ki, yüz yaş ında o lan

pir ve ihtiyarlar, "Yüz yı ldan berii 'askerin bu kadar çokl uğunu

görmek, nasib olmadı ve iş itmediik!" ded i ler.

Ve Sadr-ı a'zam Hazretleri, bi lesince üç K ızı lbaş d i l i

getirüp, başları kesi ld i . Al lahu-te'ala, sa'adetlü Pad işah ım ızın

vücud-i şeritlerin, hatalardan h ıfzede !

Muharrem 17 Pazarertesi : Bugün, I l ıca nam mahalden

kalkup Erzurum 'a gel ince, ki bir ' azim sahdid ır, eni ve uzu­

nu görünmez, vas i ' sahrad ır. Cümle vüzedi 'askerleriy le ve

Rumel i askeri ve Anadolu 'askeri ve sfii r mir-i miran cümlesi

'askerleriyle ve umfımen sipah ve yen içeri ku l larıyla -ya ln ız

ikisi kırk bin mikdan tahmin olunmuşdur- bu zikr (olan) · as-

48

kerler sahrada bölük-bölük, fevc-fevc alaylar gösterüp; bay­

raklarının ziyneti sahdida, güya ki bir Iale-zardı r.

Hernan yalnız sipah ve yeniçeri 'askeri, ta Ilıca'dan Erzu­rum'a

(19 b . ) varınca, üçer-dörder kat selama durup, gerü (yine)

salıraya s ığmayup, Erzurum Kal'ası etrafı dop-dolu, küme­

küme durup bunların kesretinden, güç (lük) le Erzurum' a

gelinüp, ' azim s ı kJet çekilmişdir.

Ve bu ·askeri tahmin ile, ··bu kadar bin 'askerdir" diyenler,

kizb-i sarih eder. Çokluğundan, tahmine gelür 'asker değildir.

Bu "askerin a'dadın ı, Allahu-te'ala'dan gayrı kimse bilmez

deyü. takrir eyledi ler.

Sa'adetlü Padişah ı m ız bu 'askeri (Üsküdar 'dan Ç1kt1ktan sonra) üç ayda cem' edüp, Erzurum' a getirmek müyesser

oldu. Ecdad-i ' izamlarından (hiç) birisi, bu mikdar ·askeri, üç

ayda cem ' -etmek deği 1, ömürlerinde bu kadar 'asker, görmüş

değillerdir!

Şevketi li Padişahı m ız, bu kadar ağır 'askeri, ancak keramet

ile cem' eylemişdir, derler. Yoksa sa'yile, makdur-i beşer de­

ğildir.

Sa'adetlü Hünkarım ız I l ıca menzilinden sa'adetle

kalkdıklarında, umumen iç halkı ku lların ı , altun üskütlü zırh­

pfış ve gümüş pullu yancaklar ve eli m ızraklu üç-dört yüz nefer

49

kul ları i le, ' askerin ortasından selaml ıyarak geçüp, menzi l in

n ısfına geldiklerinde, Hünkarımız Hazretleri mübarek e l ine

mızrak alup, cümle kul ları bi lesince mızraklarıyla haz ır o lup,

bir tarafda Vezir-i a'zam ' ın ademleri le, Karaman Beğlerbeğis i

Kör Hazinedar Paşa ademlerile saf durup sa'adetlü Pad işah ı­

mız, cenk varınca bun ların üzerine hulayup, yan-verüp, an lar

dahi bu canibe hulayup gerü (yine) sa'adetlü Hünkarım ız, an lar

tarafına hulayup, mızrakını si lküp, üzerine saldıkda, n içesi bi­

hOş o lup, merdanel iğine hayran kalmışlard ır. Ve e l lerin, der­

gah-i Hakk'a reredüp, böyle bir ceri (çok yiğit) Pad işaha mal ik

o(ldu)k.

(20 a.) Ya Rabbi, sen bunu till- i ömürle mu' ammer e yle,

deyü taaddisi ve n iyaz eylem iş lerd ir.

Sonra, selamhyarak, Erzurum Kal 'as ı önünden geçüp;

kal 'adan toplar atı l up, şen l ikler oldukdan sonra, ' i zzet ve şev­

ket birle otak-ı hümayunlarına 'azimet buyurdu lar.

Ve Van Beğlerbeğisi Di laver Paşa, Van etrafında o lan Kı­

zı lbaş nah iyelerinden beş on Kızı lbaş d i l i alup ve onaltı kel le

gönderüp; gelen ademlerine, kaftan Ve ihsan lar o lunup; otak-I

hümayiin önünde, d i l lerin başları kesi ldi .

Muharrem I 8 Sah : Oturak-şüd der-Sahra-yi Erzurum. Bu­

gün, Van Beğlerbeğisi Di laver Paşadan, oniki Kızı lbaş kel lele­

ri ve altı dil gelüp, otak-ı hümayun önünde başları kes i ldi .

50

Ve bugün, Vezir-i a'zam pişkeşin, sa'adetlü Padişabımıza

teslim eyledi : Kırk re' s at ve el l i kise akça ve bir otak çergesi le

ve döşemesi le, boğça kumaş ve çuka ve ba'zı telaruk kısmı,

pişkeş çekmişdir.

Ve bugün, Aşık Yahya demekle ma'rfıf bir sipabi

ahzolunup, kati olundu. Ve bu( gün) Küçük Ahmed Paşadan,

seksen kise akça ve dört re's at herlayası gelüp, teslim olundu.

Muharrem 1 9 Carsanba: Oturak-şüd der-Sahra-yi Erzurum.

Bugün, Mısır Beğlerbeğisi Ahmed Paşadan, otuz kise ceb­

harçl ığı çi l-akça ve dokuz re's at ve dört direklü iri çerge mü­

kemmel döşemesi te gelüp, sa'adetlü Padişahımıza teslim olun­

du. Ve bu gece, bir yeniçeri katlolundu.

Muharrem 20 Persenbe: Oturak-şüd der-Sahra-yi Erzurum.

(20 b.) Sivas Beğlerbeğisi Bosnah 'Ali Paşa, fukaraya zul­

mü ve teadisi hadden ziyade olmağla, otak-ı hümayfın önünde

başı kesi ldi. EyaJet-i Sivas, Kör İbrahim Paşaya ihsan olundu.

Ve Karaman eyaleti, yeniçeri ağal ığından ma'zfıl Mehmed

Ağaya ihsan olundu.

Muharrem 21 Cum'a: Oturak-şüd der-Sahra-yi Erzurum.

Bugün, Kars Paşasından ve Hakkari Hakimi Mir ' İmad'dan,

otuzbeş Kızı lbaş kel lesi ve yedi di l gelüp, otak-ı hümayfın ö­

nünde başları kesi ldi .

Ve bu gece, iki yeniçeri katlolundu.

5 1

Muharrem 22 Cum' aertesi : Oturak-şüd der-Salı ra-yi Erzu­

rum. Bugün, dört nefer yeniçeri katlolundu .

Muharrem 23 Pazar: Bugün, Erzurum' dan kalk ı lup, (De­

veboynu 'nda) Han Menzili nam mahal le, iki buçuk sa' atde

gelindi . Ve bu gece, i ki yeniçeri katlolundu .

Muharrem 24 Pazarertesi : Bugün, HasankaPası nam ma­

halle, üç buçuk sa'atde nüzfil olundu. Sa'adetlü H ünkarım ız,

menzile geldikden sonra, b ir mikdar İstirahat edüp; ba' dehu

birkaç has odah kul larıyla, zikrolunan kal 'aya varup, en

yukarusunda bir mesire yerde, sa' adetle

(21 a.) oturup, enva' ından ta'amlar gelüp, tenavül buyur­

duklarından sonra, hisarda olan topları atdırup, şen l ikler ey le­

d i ler.

Muharrem 25 Sal ı : Bugün, (Aras üzerindeki) Çoban Köp­

rüsü' ne konulmayup, heray-i maslahat, dahi i leriice Karaçuka

nam mahal le, altı sa'atde gel ind i .

Muharrem 2 6 Carsanba: Bugün, (Erzurum-Horasan ilçesi­

nin merkezine bağlt ve yeni adı Hiicıahmet/Kuşburnu olan köy)

Sanamer nam mahal le, beş buçuk sa'atde ge l ind i . Gayet ot lu

yerlerdi r.

Ve sipah taifesinin en güzide cırıd oynarların ı , ağalan

intihab edüp, iki yüz-üçyüz mikdarı eyüce c ırıd oynamağa

kaad ir sipahiler, yolda gelürken, c ırıd oynamağ içün meydana

52

gelüp sa'adetlü Padişah ımız dah i bunları görüp, harem-i muh­

teremlerinde eyüce cırıd oynarlardan, seksen-doksan mikdan

nefer ku l ların ı yanma alup, bir tarafa durup zikrolunan sİpahi­

ler dah i bir tarafa durup, iç lerinde meşhur olan Urfalu Gürz ve

an m manendi birkaç sipahiler dah i , kendi lerin i oyuncu kıyas

edüp, meydana çıkd ıkları gibi; sa'adetlü Pad işah ımız bun lara

hulayup, beş-altı kirnesneyi c ırıd (değneği) darb ı i le, atlarından

bi-hfış ve la'ya' kı l yere düşürüp ve mikdarlarm bi ldürüp; iç

halkı ku l ları bunlara bir kötek çalmışdır ki, niçesi cırıd oyna­

rnamağa istiğfar eylemişlerdir!

(21 b.) Muharrem 27 Persenbe: Bugün, Tumadamı (nam)

mahalle, dört buçuk sa' atde gel i nd i . Ve bu gece

s i lahdar(/ar)dan Köse Behram nammda bir sipahi katlolundu.

Ve bir yen içeri, dar yo l larda tüfenk kundağa i le bir mehteri

urup, mehter dahi fevt olmağla, mezkfır yen içeriyi

katleyled i ler. Ve katiolan yeniçeriyi odabaşısı zabtetmediği

içün, ol dahi katlolundu .

Ve bugün. (1623-1640 'ta Kıpçaklı-Atabekler süldlesinden

Çıldır/Ahrska eyeileti Beğlerbeğisi IlBaka) Sefer Paşadan, iki

Kızı lbaş d i l i ge lüp; bir bayır başmda sa'adetlü Hünkarı ınız

huzurunda, başları kes i ld i .

Muharrem 28 Cum' a: Bugün, (Sarıkamış 'taki) Soğaninbeli

nam mahal le, dört buçuk sa'atde gel ind i . Çimenzar ve havadar

menzi ld ir; ve çam ağaçlu dağlardır. Ve dağ ortasmda, (Sarıka-

53

mış-Karaurgan bucağında, yeni adı Süngütaşı olan) Zivin nam

bir hisar vardır. Önünden geçerken, (hisdrından) toplar at(ı/up),

şenlikler eyledi(ler).

Muharrem 29 Cum'aertesi: (Soğan/ı Dağları 'nın doğu ete­

ğinde, bugün Kars 'ın Selim ilçesi merkezine bağlı, yeni adı

Gürbüzler olan) Verişan nam menzile, dört sa' atde gelindi. Bu

menzilin yolları, iniş ve yokuş ve gayet otlak yerlerdir ve sera­

pa dağları, serv misal bülend ve mevzun çam lardır. Ve cari

ırmakları (akar suları) dahi olmağla, (iyi bir şôir olan)

sa'adetlü Gaazi Hünkar, tabi ü 'alemle, ferr ü şevketle bu dağ­

lardan geçerken, bedihce (birdenbire, irticalen) at üzerinde bu

iki beyti , söylediler':

3 IV. Murad aynı zamanda bir şairdi ve Muradi mahhlsıyla şiirler söylerdi .

Devrinin Bağdat Seraskeri Hafız Ahmed Paşa'nın:

Aldı etrafı adUv imdada asker yok mudur Din yolunda baş verür bir merd-i server yok mudur

diye başlayan manzum bir yardım isteğine aynı vezin ve katiye ile cevap verecek kadar nazım tekniğine ve sanatına Aşinaydı:

Hafıza Bağdad'a imdad etmeğe er yok mudur Bizden istimdad edersin sende asker yok mudur Bu-Hanife şehrin ihmaiUnle viran ettiler Sende aya gayret-i din ü Peygamber yok mudur Şimdi hali mi kıyas eylersin aya alemi Ey Muradi padişih-ı heft-kişver yok mudur?

54

Muntazırmış satvet-i hengamıma bu dağlar

Hal-d i l iyle el ierin açmış du'aya çarnlar

Gerç i bir vadi-i d i l-keş can-feza amma ki bu

Ne şerab-i nab var ne cfıybar ırınağlar

(Bu dağlar benim seferimi gözlermiş

Çarnlar da kendi dillerince dua edermiş

Gerçi burası gönleferahlzk veren bir vadi ama

Ne hdlis şarabı var ne de akar su/arz)

(22 a.) Ba'dehu, 'askeri selamhyarak, otak-ı hümayfınlarma

'azimet buyurdular. Ve konağa gel ind ikde, 'asker içinde bir

güft ü gfı oldu ki : Kızı lbaş 'ayyar(kurnaz)larından birkaç atlu

gece gelüp, i lerü giden ordu halkından birkaç ademi dağ içinde

basup alup götürürken, bölük sİpahilerinden birkaç adem, Kı­

zı lbaşlara erişüp; ve aldıkları ademieri halas eylediklerinden

gayrı, Kızı lbaşlardan birkaç d i l al ındı, deyü söylendi. Ba'dehu

tefahhus olunup, asl ı çıkmadı .

Muharrem 30 Pazar: Bugün, (Taht-Düzü de denilen ve batı­

da Sağaniz 'dan doğudaki Yahnz Dağiarz 'na kadar Kars Ova­

sı 'nın kuzeyinde, sarp bir kale gibi duran kayalzk eteğindeki)

Döşkaya nam mahal le, üç buçuk sa' atde gel indi. Gayet otla(k)

ve düz sahradır.

55

Sa' adetlü Hünkarımız, üçyüzden ziyade iç halkı ku l larıyla

bir tarafda; ve bir tarafda dah i bölük sİpahilerinin güzide( si)

durup, cırıd oynaşarak (bu) menzile gel indi .

Sa'adetlü Hünkarımız, s İpahilerin birkaç mimdarların, c ırıd

i le atlarından akdarup, helak mertebesine i letm işdir. Ve bugün

iç halkı kul ları, cırıd i le sİpahilere bir mertebe galebe

eylemişdir ki, ta'bir olunur değildir!

Ve mukaddema 'Acem'den gelen (eski Tiflis Hakimi iken İ­

ran işgalinden kaçan Gürcü) Davud Han ' ı , bugün otak- ı hü­

mayfına getirdüp; binbeşyüz altun ve altı kise guruş ihsan eyle­

diler.

Safer 1 Pazarertesi (16 Temmuz 1635 ) : Bugün, S ahdi-yi

Kars'a beş sa'atde nüzfı l olundu. Bu menzi l i n yol ları, düz ve

gayet otlak yerlerdir.

Ve bu sahrada 'asker-i İslam, kol-kol yemin ii yesar ' azim

alaylar olup, beş sa'atl ık yolda, alayların ucu dükenmeyüp,

sa' adetlü

(22 b.) Padişahımız selaml tyarak, otak-ı hümayfınlarına 'a­

zimet buyurdular.

Ve bu menzile (Kars Kalesi güneyindeki düzlüğe)

gel indikden sonra, harem-i muhterem lerinde, üçyüz mikdan

müsel lah kul larıyla ve üç-dörtyüz mikdan tüfenk-endaz

56

S i lahdar Paşanın ademleriyle, sa'adetle atlanup, Kars Kal 'as ı 'n

seyretmek içün, teveccüh buyurdular.

Kal ' anın (Kale içi mahallesini çeviren ve üç kapılı surlardan

oluşan dış kaleden ibaret) varoşunu ve yüksek olan (Narin­

Kal 'a da denilen, şimdiki kaleden ibaret) iç h isarını tamam

gezüp, seyreyledikden sonra, gerü 'avdet buyurup, cırıd oyna­

şarak, otak-ı hümayfinlarına geldi ler.

Safer 2 Sal ı : Oturak-şüd der-Sahra-yi Kars. Bugün 'azim

furtuna ve ra'd ü berk ve bir mertebe dolu yağmışdır ki, salırayı

safice beyaz eylemiş id i . Hatta, dolunun çokluğundan, ba'zı ları

kar-topu şekl inde edüp, (şaka/aşarak) birbirlerine atmışlardı(r).

Safer 3 Carsanba: Oturak-şüd der-Sahra-yi Kars.

Safer 4 Persenbe: Bugün Kars'dan kalkı lup, yed i sa'atde

(Mezre 'a köyünden aşağı ve Kars Çayı sağmda Küçük Za 'im

köyünden ibaret) Bulanık nam menzile gel indi ; nami diger

Za'im köyü.

Safer 5 Cum' a: Bugün (şimdi Kars Çayı boyunda Şahna/ar

denilen) Şahne Geçidi nam mahal l�, yed i sa'atde gel i nd i . Uzak

konakdır ve gayet otlak yerlerd ir, suyu dahi, bi-n ihayedir. Ve

(bu) menzi le gel indikden sonra, iki Kızı lbaş casfısu dutu lup,

katlolundu.

(23 a.)Safer 6 Cu m' aertesi : Bugün, (Arpaçayr sağında, Baş­

Süregel denilen Kalecik/i köy yerindeki) Şüreger nam mahalle,

57

beş sa'atde gel ind i . Birkaç yerde su lar geçi lüp, yo l ları bataklu

ve sazlu, otlak yerlerdir.

Ve bu menzilde, (Batum-Acara kuzeyindeki. Osnıanlı 'ya ta­

bi Gürcü Beği) Gürel mel iki(ni)n, çizye harac ı ve ba'zı

herlayası geldi .

Safer 7 Pazar: Bugün, Beğköyü nam menzi le, üç buçuk

sa'atde gel indi . Bu menzi l in yol larında, eski künbed ler ve v'ira­

ne kal 'a ve köyler vardır ki, otuz-kırk y ı ldan berü virane

kalmışdır. Ve gayet sulu ve otlak yerlerd ir.

Ve ahşam yatsudan sonra, bir mertebe yağmur ve ra'd ü

berk vaki olmuşdur ki, ta'bir olunur deği ld ir.

Safer 8 Pazarertesi : Bugün, Şarabhane nam menzi le, dört

sa'atde gel indi . Gayet, otlak yerlerd ir.

Ve bu menzi lde, Kızı lbaşdan iki dil ve iki (kesik) baş ge lüp;

d i l ler, otak-ı hümayfın önünde katlolundu.

Safer 9 Sal ı : B ugün , (4093 m. yüksek Arakas/Elegez dağr

kuzeyinden gelip, sağdan Zengi Çayı 'na karrşan suya adınr

veren) Abaran nam menzi le, dört sa' atde gel ind i .

Yolda gelürken, Küçük Ahmed Paşan ın adem ieri b ir s iyah

(Zenci) Kızı lbaş d i l i getirüp, yol üzerinde başı kes i ld i .

58

Safer 1 O Carsanba: Bugün, Abdallar nam menzile, dört bu­çuk sa'atde gel indi . Ve yolda gelürken, iki Kızılbaş(ın) kellesi

geld i .

(23 b.) Safer l l Persen be: Bugün (Çukur-Sa 'ad da denen)

Sah ra-yi Revan'a, beş sa'atde gel indi . Ve yolda gelürken, Kü­

çük Ahmed Paşan ın ademleri, iki Kızı lbaş kel lesi getirdi ler.

Ve sa'adetlü Hünkarımız, Revan Kal 'ası önünde (batısın­

da) cari olan Zengi Çayı 'n ı geçmek içün, Revan Kal 'ası önün­

den geçerken, ' asker' in kesretinden toz kalkmağla ve kal 'a,

' asker'e yakın o lduğu görünmemekle, alay i le önünden geçer­

ken; hernan alaylar göründüğü gibi, Kızı lbaş-i bedma'aş, h isar­

dan alarga topu atup; hikmet-i Huda, ibtida atı lan demür

yuvalak (top gül/esi) ki, tahminen iki vakıyye (okka,

400+400=800 dirlıem) çekerd i, sa'adetlü Pad iş�lumızm müba­

rek başı üstünden, ancak bir-iki zira' (arşın, endaze) yüksek

geçüp, beş-altı zira' mikdan uzacık önüne düşüp; hikmeten,

kirnesneye rast gelmeyüp, boş yere düşdi .

Sa'adetlü Padişah ımıza atı lan bu alargayı (yay/tm 'ı)

gördükde, asla uğurundan dönmeyüp; gerü (yine) nehr-i

mezburu geçüp; cümle 'asker i le ma'an nehri yald ırup (aşup),

öte canibe (çayın soluna) geçüp, sayeban kurdurup; bir mikdar

anda İstirahat edüp; ba'dehu, otak-ı hümayunları (n1), b ir

münasib mahal le nakleyledi ler.

Anda, bir Kızı lbaş d i l i dah i gelüp, başı kesi ld i .

59

Safer 1 2 Cum'a: Oturak-şüd der-Sahra-yi Revan. Sa' adetlü

ve şevketlü Gaazi Padişah ımızm otak-ı hümayfınları, kal ' adan

uzak ve na-mahat yerde olmağla, kal ' aya karib bir münasib

yerde otak-ı hümayfınlarm nakl

(24 a.) eyledi ler. Ve bugün Padişahımız, Revan Kal ' as ı ' na

nazır bir yüksek yere çıkup; vüzerayı ve yen içeri ağas ı n ı ve

birkaç ihtiyarları, huzurlarına getürdüp, kal ' a muhasarasm,

tedbir ve müşavere eyledi ler. Gerü (yine), sa'adetl ü Pad işah ı­

mızm re'y ve tedbiri, ihtiyar olundu.

Ve bugün kal 'adan, vezirin otağma doğru, hay l i yuvalaklar

atı lup, lakin kimesneye, zarar ve ziyan eylemed i .

Safer 1 3 C u m' aertesi : Oturak-şiid der-Sahra-yi Revan.

Bugün Revan Kal 'as ı 'na nazır bir havale yere, iki aded bal­

yemez (ba/imoz denilen ağır top) ve b irkaç hurda toplar(!)

sa'adetlü Pad işahımız ç ıkartd(ur)up, üzerine baş ve buğ olan

Kapudan Hüseyin Paşayı ve birkaç beğlerbeği leri ta'yin

eyleyüp; bütün gün ta ahşama degin, ol havaleden (ki, sonra­

dan, yerlilerce Hünkar Tepesi denilecek olan tepeden) kal 'ayı

döğüp ve birkaç burçların yıkup, yere düşürdü.

Ve bugün kal 'adan düşman tarafından, ordu-yi hümayfına

ve Vezir-i a'zam ' m otağına ve sa'adetlü Hünkarım ızm otak-ı

hümayfınları önüne, şol mertebe yuvalaklar yağd ırm ışd ır ki,

ta'bir olunur deği ldir. Lakin, Al lah ' ın hükmi i le, atduğı

60

yuvalaklar, ekser boş yere düşmüşdür. Ancak, hayvanat kıs­

mından iki at, telef oldu.

Ve bu gece, Rumel i Beğlerbeğisi (çerisiyle) meterise girüp,

h isara atmağa başlad ı .

(24 b.) S afer ı 4 Pazar: Oturak-şüd der-Salıra-yi Revan.

Bugün ve bu gece Rumel i Beğlerbeğisi Canboladzade,

Mi l l er (adlı semtin) yan ından balyemez toplar i le hisarı döğüp;

çok yer ve kulesin ve bedenin (siir 'un) ve ( Narin-Ka/ 'a denen)

iç hisarın dahi birkaç bedenin yıkd ı . Ve su (şehrin batısından

akan Zengi Çayı) tarafından havaleden, Kapudan Del i Hüseyin

Paşa ve Hale� Beğlerbeğisi Sarıkçı Ahmed Paşa, üç balyemez

ve üç 'aded şahi (zarbazan da denen, en büyük top) zarbzon i le,

bütün gün (ve) bütün gece kalayı döğüp; ve ol tarafa nazır olan

h isarın birkaç beden in yere indirdiklerinden gayri ; h isarın

içerüsünde olan evlerin n içesin yıkup; içerüde hisarda olan

minaren in dahi , tepesin yıkd ı lar.

Ve bugün, b ir (kesik) kel le ve iki Kızı lbaş .d i l i gel üp, başları

kes i ld i .

S afer ı 5 Pazarertesi : Oturak-şüd, der-Salıra-yi Revan.

Bu gece yen içeri ağası (yeniçeri/er ile) meterise girüp,

meteris kazarken, Kızı lbaşlar ile tüfenk cengi edüp; iki yüz

mikdan yen içeri mecruh olup, ancak beş-altı yen içeri şehid

oldu.

6 ı

Ve mecruh olan yen içeri ler cümlesi, sa'adetlü Pad işah ımı­

zm nazar-i şeriflerine gelüp; bizzat kendi leri yaralarm(aJ

bakup, kimisine otuz altun ve kimisine yiğirm ibeşer, ekserine

yiğirmişer altun ihsan ed üp; beğlik cerrah yara, (yara/arı) tırnar

etmek içün gönderdiler.

Ve bugün sa'adetlü Padişah ımız, h isarın karşusunda olan

(25 a�) havale ki, Kızı lbaşm topu h isardan ana da yetişüp;

bu kadar top-tüfenk arasmda (Ptidiştihımız) bizzat kendüleri

varup ol havalede, Kapudan Hasan Paşaya ve Haleb

Beğlerbeğisi Ahmed Paşaya siparuş olunan alt1 pare topu dol­

durup ve bizzat kendisi nişane alup, beş-alt1 kerre Revan

Kal 'ası üzerine ateş edüp; büyük kal 'anm bir tarafm 1 yıkup,

yere indirüp ve birkaç beden in yıkd ı .

Anda olan cümle 'asker: Hünkarımız bu mertebe di lir ve

bahadar olup, din gayreti çeküp, çahşdığma, üç kerre Al lah

Al lah ! deyü çağraşup Gülhang-i Muhammedi getürdi ler.

Ve bu gece, Küçük Ahmed Paşa, Şah Bağçesi tarafmdan

meterise girüp, Kızı lbaşlar i le saba.Jıa değin tüfenkleşüp, 'azim

cengeyledi ler. Ve bugün bir Kız1 lbaş kel lesin getirdi ler.

Safer 1 6 S ah: Oturak-şüd, der-Sahra-yi Revan.

Ve bugün ve bu gece Rumel i Beğlerbeğisi ve Anadolu

Beğlerbeğisi ve Erzurum Beğlerbeğisi Küçük Ahmed Paşa ve

kal 'a karşusunun havaleden Kapudan Hüseyin Paşa ve Haleb

62

Beğlerbeğisi Ahmed Paşa, her birisi kol lu kol lu(nca)

meterislerinden, Kızı lbaşlar i le 'azim cenk eyled i ler. Ve bütün

gün ve bütün gece balyemez topları i le ve şahi zarbuzan ve

tüfenk i le cenkler edüp, h isarın ba'zı beden ierin ve ku lelerin

yıkd ı lar.

Ve bu gece yeniçeriden ve Rumeli 'askerlerinden ve sair

garib yiğitler(sipdhfler)den, yüzel l i kirnesne mecriih olup;

sa'adetlü Hünkarımız Hazretleri, bizzat cüm lesin huzur-i şe­

riflerine getirdüp ve yaraların görüp, yarasına

(25 b.) göre, her birisine ihsan edüp ba'dehu, beğl ik cer­

rah iara gönderüp, yaraların sardırdı .

Safer I 7 Carsanba: Oturak-şüd, der-Sahra-yi Revan .

Bugün, Rumel i ve Anadolu ve yeniçerinin meterisleri , alı­

şamdan sonra hendeke karib çitler kazılup ve balyemez toplar

kuru lup, sabaha değin Kızılbaşlar i le 'azim cenkler olup �u

gece bu zikrolunan meterislerden, üç yüzden ziyade adem mec­

rfıh olup ve birkaç dahi şehid olup bu zikrolunan mecrfıhlara

dahi (Pôdişôhımız) bizzat, yiğirmişer guruş ve kimisine

onbeşer ve onar guruş ihsan eyledi ler.

Ve Kızı lbaş-i bedma'aşın ikibinden ziyade serdengeçdi leri

ve fedayileri, bugün öyleden sonrayaca(k), ortalık halid ir deyü,

ansızdan h isardan taşra hücfım edüp Rumeli Beğlerbeğisi 'nin

meterisine topları çivilemek (hareketsiz kilmak) içün,

63

hayulayup; hikmet-i Huda, Rumeli meterisi dahi gaafil

bulunmayup, gaaziler, Revafiz (Rafiziler) üzerine hüciim edüp;

hisar-altında 'azim cenge başladıklan gibi; sa'adetlü Hünkan­

mız dahi, fi 'l-ha.I haberdar olup, sa'adetle atına süvar oldu . İç

halkı kullanyla top erişür yerden hisarın karşusuna bir bayıra

çıkup ve kullanna istimalet verüp fi ' I-hal, hisarın altında bizim

'asker' den hayli 'asker cem' olup; düşmen-i bi-din bu kadar

'askeri göricek, gerü hisara fırar eyledi.

Ve Kızılbaşdan beş-altı kelle kesilüp, sa'adetlü Hünkarımı­

zın nazar-i şeriflerine getirdiler. Ve İslam 'askerinden, bir ferd

kesilmeyüp, ancak birkaç adem mecriih oldular.

Ve bugün Rumeli kolundan ve yeniçeri kolundan, balyemez

toplar ile hisar, muhkem döğülüp, üç 'aded kulesinin, nısfından

ziyades i

(26 a.) yıkılup 'azim gedikler açıldı .

Safer 1 8 Persenbe: Oturak-şüd, der-Salıra-yi Revan.

Bu gece dahi meta' in ile, metefislerden top ve tüfenk ile :a­

zim cenkler olup; yüzden ziyade yeniçeri ve Runıeli ' askeri

mecrOh olup; mecnlhlara, her birine ihsanlar olup ve cerraıııara

gönderilüp, yaralann sardılar.

Ve kal'adan muhasara olan mela'inin bellübaşlılanndan bir

sorguçlu Kızılbaş, bedenlerden (bizim) meterise bakarken, Kü-

64

çük Ahmed Paşanın meterisinden tüfenk ile urulup, cehenneme

gitmiş dir.

Sat"er I 9 Cun1' a: Oturak-şüd, der-Salıra-yi Rev an.

Bu gece sabaha değin ve alışama dek, 'ale't-teva.Ii

meterislerden top ve tüfenk ile cenk olup; mela'in-i hasırin

havflerinden, neft yağından meş 'aleler peyda edüp; ve ca-be-ca

hisarın bedenlerinden aşağı sarkıdup, hisar hendekine yakın

olan meterisleri gözedüp ve top atmağı feragat edüp, ancak

şakloz (büyük top) ve tüfenk ile cenk eder( di).

Bu gece dahi, iki yüz mikdan yeniçeriden ve sairden mec­

n1h olup; sa'adetlü Hünkanmızın nazar-i şeriflerine geldikle­

rinde, İhsanlar edüp; tırnarlan içün cerrahlar ta'yin eylediler.

Ve bugün, umumen 'asker halkına ferman olunup,

meterislere toprak taşımağa ibtida( r) olundu.

Safer 20 Cum' aertesi : Oturak-şüd, der-Salıra-yi Revan.

Bu gece sabaha dek, kal' aya top ve (meterislerden) tüfenk

atılup, mela'in ile 'azim

(26 b.) cenk olmuşdur. Yeniçeri ve saireden yüz 'aded

kirnesneden ziyade olup, huzur-i hudavendigfira geldikde,

ihsanlar olup, tırnarları içün cerrahlar ta'yin eylediler ve bugün

ikindi vaktinde, hisara atılan yuvalaklanndan bir yuvalak,

mela' fnin baruthanesine rast gelüp; barutu yanup ve baruthane­

sin havaya atup; ve baru(t) yanında olan Kızılbaşlan dahi ha-

65

vaya uçurup hayli Kızılbaş yanup ve içerüde� niçe evleri tutu­

şup; ateşi teskin etmeğe cem' iyyet eden Kızılbaşlan, Kapudan

Hüseyin Paşa, havaleden top ile urup, niçesin helak eyledive

bugün mela'inin bayraklarından� bir cebeci bir bayrak hisar­

bedeninden kapup huzar-i hudavendigara getürdükde, (kendisi­

ne) otuz guruş ile sİpahilik ihsfuı olundu.

S afer 21 Pazar: Oturak-şüd, der-Salıra-yi Rev an.

Bu gece sabaha dek ve bugün büyük toplar ile ve şahi

zarbuzanlar ile 'ale't-tevali, kal 'anın burc u ban1su ve kuleleri

döğülüp; üç meterisden, 'azim gedikler açılup ve kal 'anın için­

de olan ev ler, top darbından virane (ye dönüp) ve içinde olan

me la "inin ekseri helak olmağla; bi' z-zan1ri kal ' adan aman

çağrışup; baş hanlan olan Emirgüne Oğlu Talunaskulu Han,

ma-beynlerinde bellübaşlularından Hızır Beğ demekle meşhur

bir nam-dar ademlerin, öyleden mukaddemce ansızdan

kal. adan çıkarup, aman dilemek i çü n (Ba��vezirin çadırına, iki

hidmetkarile gelüp, altı gün mühlet dileyüp� lakin� sa'adetlü

Gaazi Hünkarımız, razı olmayup: "Bir günden gayri amanın

yokdur; ve Emirgüne Oğlu ki, Revan Hakinli (valisi) dir,

kendüsi çıkup� hak-i paye gelüp aman dilemeyince, amanılll

yokdur" dedükde; içerüden çıkan Hızır Beğ dahi bir ademisini,

Vezir-i a'zam' ın

(27 a.) mektUbu ile Emirgiine Han Oğlu Tahmaskulu Han'a

gönderüp lakin, meta'in hanının bilesi olmağla� içcrüden sahih

66

haber ile baş hanlan çıkup gelince, sa'adetlü Hünkanmız tara­

fından : "Kal'aya minba' d, top ve tüfenk atılmaya!" deyü,

emrolundu.

Safer 22 Pazarertesi : Oturak-şüd� der-Salıra-yi Revan.

Alışamdan kuşluk vaktine değin kal' a muhkem döğülüp ve

sulh istedikleri(ne) bakılmayup; toprak sürülmek ferman olu­

nup� düşmen-i din, gaazilerin hücfimun ve balyemez toplann

darbını görüp; üç tarafdan (kuzey, batı, güney) 'azim gedikler

açıl up, kal ' anın di varları bir mertebe yıkıldı ki, içerusünde olan

evler görünürdü.

Gaaziler, düşmenin top ve tüfengine bakmayup, fursat bul­

dukça içerüye hüciim edüp; Kızılbaşiann ellerinden tüfenklerin

ve başlarından mendillerin (sarıklarmı) kapmağa başladılar. Bu

takdirde düşmen-i din, kal ' anın fetholunacağını bilüp, na-ümid

olmalarıyla; öyleye karib içerüden feryad ü figaan ve "Aman­Aman" deyü, çağrışmağa başladılar.

Der' akab (ansızm) Muhamn1ed Emin namında bir

bellübaşlu Kızılbaşı, Revan Hakimi kal ' ada n, aman dilemek

içün, Vezir-i a'zam'ın çadırına gönderüp Muhammed Emin ' in

dahi, cevabı dinlenmeyüp : "Ta baş hanınız gelmeyince, size

aman veriln1ez !" de yü cevah veril üp bir sa' at den sonra Reva n

Hakimi, kal ' adan kendi kethüdası ki, Murad Ağa demekle

meşhur ve ma-beynlerinde umiir-dide edüği meşhur-i atak

67

olmuşdur ve Revan Kal 'ası 'nda olan Kızılbaşların cümle uroO­

ru ve tedbirleri, anın elindedir.

• Akabince ol Murad Ağa, kal ' adan

(27 b.) çık:up geldi. (Dedi ki:) "Evvelden dahi Sünnf idim , sa'adetlü Hünkanınıza ita.'at eyledüm. Ve inşa" Allah, yarınki

gün ki salı günüdür, Rev an Hakimini dahi kal · adan çıkarup,

sa' adetlü Hünkanmıza i ta' at etdireyim ve kal ' ayı dahi,

sa' adetlü Padişihımıza teslim etdireyim ! " deyü va' d etınekle,

Hünkanınız Hazretleri dahi, amanların kabul ed üp :

"'Hisara top ve tüfenk atılınasun ! " deyü haber gönderüp

ba "dehu, sa'adetlü Hünkarımız, erkan üzere İslambol

(İstanhul) 'da divan eder şeklinde, cümle ehl-i divaru otak-ı

hümayfinları önüne getirdüp; ve bizzat kendi leri , sa ·adet ve

·azamet ve heybet ile taht-ı şerife oturup: ve cümle iç halkı

kulların giydürüp, üsküfleri (yeniçeri sırmail keçe hörkleri)yle

otak-ı hümayfinlarında tertib üzere durgurup ( durdurup) ;

l?a' dehu, Rev an Hakimi Tahınaskulu Han' ın kethüdası Murad

Ağayı, sa'adetlü Hünkarıınızın huzur-i şeriflerine getirdiklerin­

de, Hünkarımızın heybetinden dem-beste olup, hayli zaman

söylerneğe mecali olmayup, bir zamandan sonra, söyliyeceği

ne ise, söyleyüp; söyledikçe, sa'adetlü Padişahıınız mezkiiru

il zam edüp, suçlarına mu 'terif olduklarında( n) sonra, ""Ertesi

gün ki salı günüdür, Rev an Ham 'nı dahi kal 'adan çıkarayım ve

Hünkarıına ita'at etdüreyim. Ve kal ' ada olanlac .dileyen Hün-

68

karıma nıutaba'at edüp, İslfun'a gelsün (Siinnf olsım) ;

istemi yen, gerü 'Acem di yarma gitsün" deyü, Hünkarımızın

mübarek ayağını öpüp, rica eyledikde:

Hünkarımız dahi, ricasın kabiii edüp ve bir seraser kaftan

giydürüp, gerü Vezir-i a'zam 'ın otağına irsal eylediler.

Ba'dehu ahşama karib, Revan Hakimi Tahmaskulu Han' a

ve yanında nıevciid olan sultaniarına (.çancak heğlerine) ve sair

Kızı lbaşlara, sa'adetlü Padişahımız Eman-Name yazup, "Bu

canibi (Osmanlı tarafml) dileyen nıutaba'at eyleyüp ordu-yi

hünıayQnuma gelsün; her birine, hallu halince ri 'ayetler olunur.

Dilemeyen, gitsün aınanım, aınandır'' deyü, bir Emfuı-N�n1e

yazup, Receb Paşanın kethüdası Rıdvan Kethüda ile bu gece

Revan Hakimi Tahmaskulu Han'a ve sair sultaniara ve Kızıl­

başiardatı olan cem ' iyyetlerine irsal eylediler.

(28 a.)Safer 23 Salı: Oturak-şüd, der-Sahra-yi Revan.

Bugün, Rev an Kal' ası feth oldu.

Bugün kuşluk vaktinde, Revan Hakinli olan Tahınaskulu

Han ve bellübaşlu sultanlardan Nevruz Sultan ve Bozcalu Sul­

tan ve Revan Hakiminin kethüdası Murad Ağa ve Hızır Beğ ve

Enıin Muhaınmed ve Han' ın ne mikdar tevabi ' i var ise,

sa 'adetlü Padişa.hımıza ita'at edüp; kara kapusundan taşra

çıkup� bölük sipahileri, kal 'a kapusundan otak-ı hünıayiina

gelince, tertib üzere, iki saf durup; Tahınaskulu Han, tevabi ' i

69

ile s ipah'ilerin ortalanndan geçüp, otak-ı hümayfin önüne gel­

diklerinde, sa' adetlü Hünkanmız dahi, sarnur kap lu beyaz

seraser kabaniçe (piidişah lcürlcü) giyüp ve murassa' sorguçlar

ile müzeyyen olup, heybet ve 'azamet ile otak-ı hümayilnlann­

da taht-ı şerife oturup; vüzera ve müfti ve kadi'askerler, Hün­

karımızın yanında durup ve otak-ı hümayilnun taşrasında, çor­

bacılar ve solaklar ve umfimen tavaif-i ehl-i divan, hazır olup

durdular.

Ba'dehu, otak-ı hümayfin açılup, Emirgüne Oğlu

Tahmaskulu Han, zikrolunan sultanlar ile, sa' adetlü Gaazi

Hünkarıınızın huzfir-i şeriflerine gelüp Hünkarımız Hazretleri,

Han' a buyurdular ki:

-Revan Hakimi Tahn1askulu Han, sen misin?

-Beli Padişahım, benem, (dedi).

-Ya, sen bilesin ki, AI-i 'Osman Padişahı 'nın, kuvvet ve

kudreti çokdur ve kılıcı uzundur. Niçün karşu koyup, bu kadar

gün hisara kapanup, cenk eyledin ve kal 'ayı virane etdirdin?

Geldiğim gibi, teslim eylesen olmaz mı idi?

Han dahi, bir zaman dem-beste olup, cevaba ıktidarı

olmayup; bir zamandan (sonra) cevab eyledi ki :

-AI-i 'Osman Padişahı ve Mekke ve Medine şahısın, kılıcın

uzundur ve amanın amandır. Arnanına geldim. Her niçe

bilürsenğiz, emir sizindir, deyü cevab eyledi .

70

Hünkanmız dahi, Han'a, bir murassa' (elmas) toplu sorguç

ve bir a'la murassa' hançer ve bir a'la murassa' altun kılıç ve

birbiri üzerine iki ağır seraser kaftan -biri sarnur kaplu

(28 b.) Ve sultinlanna dahi� birer seraser kaftan ilisan olu­

nup han dahi, Hünkanmızın mübarek ayaklan türabma yüzler

sürüp; ba'dehu, Vezir-i a'zam'ın otağına gönderdiler.

Safer 24 Carşanba: Oturak-şüd, der-Salıra-yi Revan.

Safer 25 Persenbe: Oturak-şüd der-Salıra-yi Revan

Bugün, sa'adetlü ve şevketlü Padişahımız� Tahmaskulu

Han'ı otak-ı hümayiinlanna getirdüp, iki sa' at mikdan kend(si)

ile söyleşüp, ba' dehu mezid ' inayetlerinden, beşbin altun harç­

lık ' inayet buyurdular.

Ve bu gece, alışam namazında Beşir Ağa ve kapucılar ket­

hüdası, kal'a (Rev/in) alınduğu haberi ile, İslambol 'a gönderil­

di.

Safer 26 Cum' a: Bugün ki, cum' a günüdür, sa' adetlü

ve şevketlü Padişahımız Gaazi Sultan Munid Han Hazretleri,

otak-ı hümayiinlannda taht-ı şerif kurup� ve sa�adet ve heybet

ile tahta oturup, ecdad-i ' izamlarmdan selatin-i ' izam, sefer-i

zafer-rehberlerinde fetih edüp el-öpmeğe mu 'tadlan olunma­

ğın, id-i şerifde ne minval üzere el-öpülürse, cümle vüzera ve

müfti ve kadi 'askerler ve mir-i miran ve yeniçeri ağası ve ocak

ağaları ve sair ehl-i divan cümlesi, el öpüp vüzeraya ve müfti

7 1

efendiye, kadi' askerlere ve yeniçeri ağasına ve ocak ağalarına�

kaftanlar giydirilüp; ba' dehu otak-ı hümayfin önünden hisar

kapusuna vannca sipah kullan alay olup� iki saf durup�

sa'adetlü Gaazi Hünkanmız� beyaz turnateller ve balıkçı! tellü

murassa'

(29 a.) sorguçlaı takınup ve sarnur kaplu seraser-kabaniçe

giyüp� sa'adet ile atma süvar olup� alaylar arasında

selamlıyarak, ' izzet ü şevket ile kal 'ada olan cami , -i şerife

varup, minberün sağ tarafında taht-şeklinde bir mahal tertib

olunup, sa'adet ile üzerine oturup� mü' ezzinlere, Kur'an-ı ' A­

Zım ve na't-ı şerif akutdurup ba'dehu, salih ınütedeyyin bir

kirnesne hitabet edüp, kılıç ile minbere çıkup, sa� adetlü Gaazi

Hünkanmızın nam-i şeriflerine hutbe okunup ve cu m ' a namazı

kılınup, du' a ve sena olunup ba' dehu, ' izzet ü şevket birle atı na

süvar olup, alay ile otak-ı hümayfinlarına geldiler. Hak

Sübhanehu te'ala, sa'adetlü ve şevketlü Gaazl Hünkarımıza�

çok yıllar ömürler ver.üp, niçe fütfihat-i cemile ınüyesser ve

mukadder eyleye. Amin bi-hurmet-i seyyidi ' l-n1ürselin.

Safer 27 Cum' aertesi : Oturak-şüd� der-Salıra-yi Revan.

Bugün, Revan Kal ' ası ta'ınir olunınağa ibtida(r) olundu.

Safer 28 Pazar: Oturak-şüd, der-Salıra-yi Revan.

Bugün, Kapucıbaşı Ahmed Ağa, (Macaristan merkezi) Bu­

dun tarafından gelüp� Ca'fer Paşa, (Havôss-i lıümiiyun) tahsi-

72

linden yiğirmi yük (iki milyon) akça ve Asitane'den (İstan­

bul 'dan), kul nıevacibi içün, iki yüz yük akça getirdi. Ve (sa­

daret vekili) Kaim-makam Bayraın Paşadan ba 'zı bedaya getir­

di.

Bugün� hastancıbaşının ademis i İstanbul ' dan gelüp,

sa'adetlü Hünkarımıza� ba'zı bedaya getirdi . Ve bugün Vezir

Halil Paşa� Rumeli 'nden gel üp, (eya/eti çerisiyle) ordii-yi hü­

ınayüna dahil oldu. Ve bu gece, casüs 'All nam siparu

kati olundu.

(29 b.)Safer 29 Pazarertesi : Oturak-şüd, der-Salıra-yi Re­

van.

Mukaddenıa, kilar (enderunda Padişah erzakma hakan o­

da)dan ve (heğlik süvari) cündflerden tirar eden (yeniçeri ada­

yı) oğlanlar, Bayburd na(m) nıahalde ahzolunup, (bu) iki nefer

iç oğlan bugün, otak-ı hümayiln önünde, bizzat (Padişahın)

kendi huzurunda, birinin elin ve ayakların eellada kırdırdılar,

birinin dahi başın kesdirdiler.

Safer 3 0 Salı: Oturak-şüd, der-Salıra-yi Revan.

Rebiü ' I-evvel 1 ( 1 5 Ağustos 1 635) Carsanba: Oturak-şüd�

der-Sahra-yi Revan.

Rebiü 'I-evvel 2 Persen be: Oturak-şüd, der-Sahra-yi Rev an.

73

Bugün, sa'adetlü Hünkarımız, Emirgune Han Oğlu 'nu,

otak-ı hümayiinlanna getirdüp; kendüsi ile musahebet edüp,

enva' -i liituflar ey leelikden sonra, mezid 'inayetlerinden Hal eb

eyaletin (heğlerheğiliğini) ihsan buyurup, yol harçlığı dahi kırk

kıse akça sadaka ve 'inayet buyurdular.

Ertesi gün Silahdar Paşa dahi, ayrıla ruhsatı ile (giderken) ,

yancağı ile bir a'la mükemmel kır at verdiler.

Ve sa'adetlü Hünkanıruz, Silahdar Paşanın sarayını ve Ka­

radeniz yalısında vaki ' Feridun Bağçesi 'ni, ' inayet ve ihsan

buyurdular. Ve müşarün-ileyh Emirgune Han Oğlunun Kethü­

dası Murad Ağaya, Şam-Turabulus eyaletin ihsan buyurdular.

Rebiü'l-evvel 3 Cum' a: Oturak-şüd, der-Sahra-yi Revan.

Bugün, Van Beğlerbeğisi, Van 'askeri yle ve Ekrad

beğleriyle gelüp, ordô-yi hümayiina dahil oldular. Ve hayli

Kızılbaş kellesi ve dil getirüp, otak-ı hümayfin önünde, başlan

kesildi.

(30 a.)Rebiü'l-evvel 4 Cum' aertesi : Oturak-şüd, der-Salıra­

yi Revan.

Bugün Murtaza Paşayı, sa'adetlü Gaazi Hünkarımız

sayebanlanna getirdüp, Revan eyaletinden (heğler­

heğiliğinden) gayri, Erzurum eyaletin dahi sadaka buyurup; ve

Revan Kal 'ası muhafazası hususunda, kendine bi-had pend ü

nasihat huyurdukdan sonra; Revan muhafazasında (kalacak)

74

olan kul (yeniçeri) nıevacibi içün, iki yüz yük akça 'inayet

buyurup; kal'ada kalan ikibin yeniçeri çorbacılan ile ve

Murtaza Paşa ma'an gelüp, dış hazineden ihsan olunan iki yüz yük akçayı kaldırup, Revan Kal' ası 'na götürdüler.

Ve bugün, (endernn odalanndan ilki ve en gözdesi olan)

has odada olan (Kıpçak/ı Atabekler 'den) Talımuras Han Oğlu

Mehmed' e, (Enurutn 'un Çoruk boyundaki) Tortum sancağı

'inayet olunup, ber-mudid eylediler.

Ve bugün sa'adetlü Padişahımız, Erdebil üzerine revane

olmak tasmim etmekle, emr-i hümayiinlanyla otak-ı hüma­

yiinlann, ol semte tevcih eylediler.

Rebiü ' l-evvel 5 Pazar: Oturak-şüd, der-Salıra-yi Revan.

Sa' adetlü Gaazi Hünkanmız Hazretleri, Emirgiine Han

Oğlu Yusuf Paşayı ve kethüdası Murad Paşayı otak-ı hüma­

yiinlanna getirdüp; punlara enva' -i iltira(t)lar ve ba'zı nasihat­

funiz kelimatlar eylerlikden sonra; Yusuf Paşaya, bir a' la sa­

mur-kaplu seraser kaftan ve kethüdası Murad Paşaya, bir sade

seraser kaftaıı giydiriip; ve bunlann mühimmatın kaldırup (e­

ydletlerrne) götürmek içün, izn-i hümayiinları oldu . Ve ehl (ü)

' ıyalleri (çoluk-çocuğu), Asitane-i Sa ' adet' e (İstanbul 'a) götü­

riiirneğe ademler nasbolunup, islambol' a irsaı olundu.

Ve müşariin-ileyh Yusuf Paşanın ademierinden ki, kal'adan

bile çıkmışlardı, ekseri Ratazi olup, dinleri alaca olmağla

75

(30 b.) iki yüz mikdan Kızılbaşa izin veril üp� · Acem diya­

nna gitdiler.

Ve seferde mevciid olan 'acem(i) oğlanlarından bir mikdan

kapuya çıkup (yaya-kapıkulu ocağma alınıp), bir mikdan dahi,

kapuya çıkacak mahalde te'hir olunmağla� kırk-ell i "acem(i)

oğlanı birlik olup; ( amirleri olan) çorbacıların ve zabitlerin

dinğlemeyüp : "Elbetde biz Hünkar otağına varırız, kap u ya

çıkup� yeniçeri oluruz" deyü, otak-ı hümayüna geldikleri gibi�

bir hengame kopardılar.

Yeniçeri ağası ve çorbacılan, ardlarınca gelüp; lakin yeniçe­

ri ağası ve çarhacılan erişmeden; Hünkarımız Hazretleri� bun­

ların hengelmesin görüp, fı'l-hal tehevvüre gelüp : kı lıcın

kuşanup ve mübarek eline yay-ok alup, otak-ı hümayündan

taşra çıKup; bizzat on nefer kirnesneyi Hünkarınuz ıkdam edüp�

yanında bulunanlara ahz-etdirüp fı ' I-hal ol şakilerden dokuz

kirnesnenin kellesi, otak-ı hümayfin önünde kesildi . Birisinin

cürmü az olmağla, bin değnek urdurup, ba'dehu azad eylediler.

Ve bu kabahatde bulunan çorbacılardan bir çorbacı ile bir

nefer, ol gece katlolundu.

Rebiü'l-evvel 6 Pazarertesi: Sa'adetlü Gaazi Hünkarımız,

Kal 'a-i Revan' ı meramet etdirdikden sonra, Tebriz ve Erdebil

ve 'Acem diyariann gaaret etmek içün, niyyet-i 'azın ed üp,

sa' adet ile Rev an Salırası 'ndan kalkup, (soldan Aras 'a karışan,

doğudaki) Gerni Çayı n§m mahalle, üç sa' atde gel üp ve yolda

76

gelürken� sa'adetlü Hünkanmız bir depede durup; Murtaza

Paşa ile Kal'a-i Revan'da kalacak 'askeri� ikişer-ikişer önün­

den geçüp� manziir-i şerifleri oldukdan sonra Murtaza Paşayı

huzfınına getirdüp� kal ' a muhafazasına mü te' all ik birkaç

kelimat söyleşdükden sonra� Revan ınuhafazasında kalacak

�askeri gerü� salırada uzadıya bir saf dizüp� Hünkarımız Haz­

retleri, bunlara selam vererek geçüp ba'dehu, Revan' da kala­

caklar� kal 'aya giriip� Hünkanmız menzile vardıklan gibi, Re­

van uluslarından (konar-göçerlerinden)

(31 a.) Dünbüll i 'den ikibin mikdan re ·aya ki � mukaddema

firar etmişler iken� ita'at edüp ve bunların bel lübaşlularından

Şa'bfuı Beğ namında bir bellübaşlu kimesne, dört 'aded oğlu ile

otak-ı hümayiina gelüp� ınezbiir Şa'bfuı Beğ kendü gelüp, ita'at

eyledüği i çü n, Hünkarımız Hazretleri (ona) h ir seraser kaftan

giydirüp, gerü (yine) eski (yay/ak, kış/ak) ınekfuıların� bunlara

mukarrer edüp, gönderdiler.

Rebiü' l-evvel 7 Salı : Bugün, sa'adetlü Hünkarımız, cınd

oynayarak Seyfeddin nanı menzile üç buçuk sa' atde gelüp,

Ar az· ın kenarında bir mes'ire yerde otak-ı hümayfmların kurdu­

rup, su kenarında ol gün, 'azim satalar eylediler.

Ve hu ınenzilde (Aras 'm solunda) dahi, etrafında olan u­

luslardan, bir bel lübaşlu gelüp� hay ll re ' aya ile i ta, at eyledi ler.

Ve bu yolda Seyfeddin (menzilin)e gelince vaki ' olan tarlalar­

da, pirinç ve penbe (pamuk) hasıl olur.

77

Rebiü'l-evvel 8 Carşanba: Bugü� Avşarh nam menzile

dört sa'atde gelindi. Bu menzilin yollan, kumsal ve gayet tozlu

yerlerdir. Tozdan, hayli elem çekildi.

Ve bu gece, 'azim furtına olup, kumsal yer olmağla, (çadır

için ça/cılan) kazıkı dutmayup, furtınadan niçe çadırlar yere

indi.

Rebiü'l-e\rvel 9 Persenbe: Bugün, Kafacölüm nam menzile,

dört buçuk sa'atde gelinüp ve bu menzilin yollan, bir mertebe

tozlu idi ki, ol sahrada, kimse kimseyi görmez idi. 'Askerin

kesretinden toz, gökyüzüne kalkup, bir mertebe duman ve

karaoğuluk oldu ki, yüzbin düşmen 'skeri gelmiş olaydı, asla

birisi görünmez idi. Ne hal ise, Nehr-i

(31 b.) Araz'm kenanna gelinüp, yassılğı (eni) ok atılsa an­

cak geçer idi.

Sa'adetlü Gaazi Hünkanmız, alaylar ile su kenanna gelüp,

ve suyun derinliği, atın eğerine çıkardı. İbtida sa'adetlü Hünka­

nmız, yaldırup, ba'dehu cümle 'asker, bir gün ve bir gece

nehr-i mezburu geçemeyüp, ertesi gün öyle vaktine değin, güç

ile geçdil er.

Sonra geçenler, kumsal yer oln1ağla, 'askerin kesretinden

derinğ olup, hayvanatı yüzdürerek geçirdiler. Bir-iki gün mu­

kaddem, ol mahalde bir köprü ta'mir olunmak ferman olunmuş

idi . Lakin, su yassı olmağla, sa'adetlü Hünkannuz, su kenarına

78

gelince, itmam olmayup ancak suyun nısfına değin yapılmış

idi. Köprü itmam olunca(ya değin) te'hfr olunsa, bu menzilde

üç-dört gün oturak olmak lazım gelürdi.

Köprüden feragat olunup, cümle 'asker, suyu yaldırup ge­

çince, ancak bir gün oturak oldu. Ve sa'adetlü Hünkanmız,

nehr-i mezbôru yaldırup geçerken, yanında yürüyen solaklar­

dan biri, suyun şiddetle akup gitmesinden suya düşüp

garkolacak mahalde, sa'adetlü Hünkanmız nıübarek eliyle

solağa yapışup, bir ok atımı yeri su içinde götürüp, taşra

çıkarup halas eyledi.

Ba'dehu Hünka.nmız Hazretleri, otak-ı hümayiinlarına gelüp

otak-ı hümayôn, su ken3.nnda vaki' olmağla, atak önünde su­

dan müriir eyleyen yolcularm ekseri, ol mahal derinğ ve uçu­

rum olmağl� davarları {yük hayvanları) suya düşüp, esbabları

ıslanup bi-mecal olanları, bizzat Hünkannuz üzerlerine olup,

has adalı ve hazineli ve kilarlı ve sair iç halkı kulların, suya

düşen davarları ve esbablan, sudan çıkarmak içün emredüp,

fi ' l-hal cümlesin taşra çıkartdılar.

Ve ol hinde dış halkından suyu yaldırup geçenler, otak-ı

hümayôna yakın yol bulmalanyla; uçurumdan yukan 'asker

hücfim edüp, ziyade ziyade edebsizlik etmeleriyle

(32 a.), Hünkanmız tehevvüre gelüp : ""Niçün atağa yakın,

böyle bir ağır 'asker salıveresiz?" deyü� Hünkarımız,

79

kapuağasının ve kilarcıbaşının, degenek i le başına ve yüzüne

girüşüp ve birkaç has odahya dahi, degenek çaldırdılar.

Ve sudan, dış halkının esbabların ve davarlann çıkaran iç

oğlan kul lanna, odadan odaya ikişer kise akça ihsan eyledi! er.

Rebiü'l-evvel ıo Cum' a : Oturak-şüd� der-Salıra-yi

Kafacölüm.

Dünki gün, ahşaına dek 'asker, Araz Suyu(nu) geçn1eyüp,

köprü olmamağın yaldırup (geçen) niçe kimsenin esbabları

ıslanınağla, sa'adetlü Hünkarımız, "Bugün, oturak olsun" deyü

eınreyledi ler. Ancak bugün alışama dek� cümle 'asker suyu

geçebildiler.

Reblü'l-evvel ı ı Cuın' aertesi : Bugün, Tutölümü nam ına­

halle dört buçuk sa'atde gelindi. Ve bugün, sa'adetlü Hünka­

rımızın beli, ziyade ağırmağla, ata binrneğe mütehammil

edemeyüp, arabaya binüp menzile geldiler.

Bu menzilde, (İstanbul 'da sadare te vekalet eden) kainl­

makamdan ve bostancıbaşıdan rnektil b lar geldi .

Rebiü' l-evvel 1 2 Pazar: Bugün, (.çağdan Ara.\· ·a karışan)

Makfi Suyu nam mahalle sekiz sa'atde gelinüp ve yolları

sengistan olınağla (bu) menzile vannca 'usret çeki ldi .

Ve bugün kulağuz, yol yanılup otak-ı hümayfinu Araz Su­

yu' nun (.\·ağ) kenanna kurdurmuş iken, bilaf-i seınt olmağla;

otak andan kaldınlup, uğura doğru bir münasib yerde kunıldu .

80

sa·adetlü Hünkanmız, otak-ı hümayı}na inüp� bir sa·at sonra

beyne· s-salavateynde İslambol ' dan, Kaim-makaın Bayram

Paşadan ve bostancıbaşıdan n1üjde haberleri le ademler gelüp,

sa ·adetlü Gaazi Hünkanmızın, Haseki-Sultan 'dan

(32 b.) bir Şehzade-i Civanbahtı� mah-i saferin

yiğirmialtıncı hamis (çarşanha) gecesi, altıncı sa'atde vücuda

gel üp; ve isn1-i şerifi, • Alaeddin konulduğu haber-i meserret­

eserlerin getirdiklerinde; sa' adetlü Hünkarım ız ş ad ve handan

olup, der-sa'at: "Kös ve tablhfuıe çalınsun ! '' deyü ferman olu­

nup vüzera ve beğlerbeğiler, umumen tablhanelerin çaldırup;

iki-üç yatsuya dek tablhaneler çalınup ve tüfenk şenlikleri olup

ertesi gün, vüzera ve müfti ve kadi'askerler ve beğlerbeğiler ve

sair üzengi ağaları, yol üzerinde selama durup: cümlesi atların­

dan inüp, "Mübarek had !" deyü, huzurunda yer-öpüp, tfil-i

öınr-ile mu'ammer olmaları içün, du ·a ve sena olundu .

Rebiü' l -evvel 1 3 Pazarertesi : Bugün, Karaçoh nam menzi­

le, sekiz sa' atde gelindi. {Hünkarımız) ' izzet ve şevket birle,

cırıd oynayarak otak-ı hümayı}nlarına geldiler. Ve bu menzil in

suyu, kıtça olmağla� su hususunda bir müddet ·usret çekildi.

Rebiü " l-evvel 14 Salı : Bugün Çoras nam ıncnzile, dört bu­

çuk sa"atde gelindi . Bu menzile geldiğimiz gibi, Kızı lbaş pa­

lankalarından, bir dağ eteğinde Çoras nam palankanın beği

Eyyfıb Sultan demekle ma 'mf Kızılbaş Beği, palanka içinde

olan atlu Kızılbaşlar ile, palankadan çıkup, dağlara fırar edüp�

8 1

bir dağda muhtefi olduklannda, hikmet-i Huda, ( ordumuzdaki)

at oğlanları, ·zahlre içün Kızılbaş köylerine dağılup; Kapudan

Hüseyin Paşanın ademierinden dahi, Pıravadinli 'Ali Ağa,

hidmetkanle zahireye gidüp, zikrolunan Kızılbaşiara rast­

gelüp; ıktidan olduğu kadar Kızılbaşlar ile cenk edüp bir

bellübaşlu Kızılbaş, 'Ali Ağanın üzerine gelüp, savunup; 'Ali

Ağa dahi ol Kızılbaşın beline bir kılıç urup, atından devirüp;

Kızılbaşlar fi'l-hal, ol devrilen Kızılbaşı kakup götürdüklerin­

de; tekrar ziyade Kızılbaş hulayup, 'Ali Ağanın üzerine h ücum

edüp, anda şehid eylediler. 'Ali Ağa yı şehid eyleyen Kızılbaş,

'Ali Ağanın

(33 a.) bir hidmetkannı tutup atı ardına (terkisine) alup, bir eline 'Ali Ağanın kellesini al up götürürken; bölük sİpahilerin­

den birkaç sipahi ardlarından erişüp, Kızılbaşlan kovarken,

mezkiir 'Ali Ağanın (hidmetkflr) oğlanı, (ter/d 'de olduğundan,

kolayca) ardından kucaklayup Kızılbaşı atından yere urup ve

başını kesüp, otak-ı hümayiina getirdi . Ardlarından kovan bö­

lük siparuleri dahi bir Kızılbaşı kesüp, kellesin getirdiler.

Ve zikrolunan Çorıs nam palanka, Kızılbaş memleketlerin­

de olmağla, yıkılınası m:ünasib görülmeğİn (görüldüğünden),

mevciid olan iç oğlan kullanyla üç-dörtyüz mikdan atlanup

bizzat {Hünkôrzmzz) kendileri palankaya varup, hadd-i zatında

yüksek yerde bir Palanka imiş . Beğlerinin, (palanka) içinde

olan musanna' 'bağdadi tavanlı, muşabak pencerelü, bi-nazir

82

sarayiann yıkmak içün� sa' adetlü Padişatıımız� mübarek eline

bir balta alup� her canibini yıkup; ba'dehu� mübarek eliıie iri

ağaç nobut(lobut)lan alup, her uruşda kapulannın birer kanadı­

nı düşüıiirdü. Cümle kapularıo ve musanna � pencerelerin, biz­

zat kendiisi yıkup, uçurumdan aşağı bırakdılar. Bir uğurdan

yıkınağa mümkün olmayanlannı, yeniçeri-ağasına sipariş edüp,

yerle beraber eylediler.

Ba'dehu sa'adetlü Hünkanmız, otak-ı hümayfina gelüp, ·aıı­

şaın namazından sonraca, vücud-i şeriflerine bir mikdar

hararetcik "anz olup, tab' -i şerifleri bulandı. Sofradan

bulunmağla� bizzat kendileri, mu'tedil ' ilaclar etmek(l)e, 'avn-i

Hakk ile, eyüce oldular.

Rebiü '1-evvel 1 5 Carsanba: Oturak-şüd, der-Salıra-yi Çorıs.

Bugün Çorıs� tamam temelinden yıkılup, etrafında olan

köyleri dahi ihrak-ı binnar eylediler.

Ve Rev an Kal ' ası ' ndan aman ile çıkup, ordu-yi hümayfina

gelen Türkman Hızır Beğe icazet verilüp, Şah' a ( Safavf Il 'Abbas 'a) gitmiş idi. Sa'adetlü Padişatıımız, bu kadar tantana

ile 'Acen1 memleketlerine yürüyüp, gaaret etmelerin, Şah ve

(İran Başveziri) Rüstem Han işitmekle, memleketlerinden na­

ümid olup; Şah ve Rüstem Han, sulh sevdasına düşüp: "Mura­

dınız nedir? Bildiresiz;

83

(33 b.) her ne dilerseniz, kaailiz. Tek, heman vilayetiınüze

girüp çiğnemiyesiz !" deyü, (adı geçen) Hızır Beği, Şah tarafın­

dan gönderüp, sulh taleb eylemeğin,

Sa'adetlü Padişahımız dahi, Hızır Beğ, küçük elçi olınağla,

sözüne çokluk rtimad ve i 'tibar eylemeyüp, Hünkarıınız tara­

fından, Şah'a name yazılmadı. Ancak Vezir-i a'zaın tarafından.

Rüstem Han'a bir mektı1b yazılub : "(Şevket/ii Padişahrmrzrn)

Ecdad-i ' izamlan (Kanunf Süleyman ve lll. Murôd) zaınanında

fetholunup, (adlarrna) hutbe okunan memleketterin verüp,

miftahların getirmeyince ve andan ınci' ada bir kara dahi ver­

meyince, sulh etmek ihtimali yokdur." deyü h ir mu fassal

mektub yazı lup, Hızır Beğ ile Rüstem Han 'a gönderildi .

Reb'iü ' I-evvel I 6 Persenbe: Oturak-şüd, der-Sahra-yi Çorıs.

Bugün, sa' adetlü Hünkanmız Hazretleri, bir ınikdar na­

hoşca olup, bi-inayetullahi te'ala, ikindi vaktine değin iyüce

oldu.

Rebfü'l-evvel 1 7 Cum' a: Bugün, üç buçuk sa' atde Bihistan

nam mahalle nüzfil olundu. Ve Hünkannuz Hazretleri na-hoşca

olmağla, arabaya binüp nısf-ı ınenzilde gerü arabadan in üp, (at)

ile menzile geldi. Hak te'ala, vücud-i şeritlerin, hatalardan

sakla ya.

Rebiü'l-evvel 1 8 Cum' aertesi : Bugün, Hoy nam menzile

dokuz buçuk sa' atde gelindi . Ve hu menzil, uzak ve tozlu olup,

84

Hünkarımız Hazretleri dahi na-hoşca olmağla� taht-ı revana

binüp ve birkaç has adal ı kulların� yayan taht-ı revan yanınca

yürütüp� eniş de ve yokuş da ve ha' zı

(34 a.) muhalif batak yerlerde ma'an bulunmak içün, bilece

yürüdüler. Hünkarımız Hazretleri� sayebana gel ince taht-ı re­

van ile gelüp, sayebanda bir ınikdar istirahat eyledikden sonra;

sa ·adet i le atma süvar olup, mizac-İ şerifleri na-hoşca iken gerü

(yine) gayret edüp� at-oynadarak otak-ı hümayiina geldiler.

Ve bugün, sa' adetlü Hünkarımız, bir mikdar sıhhat bulup�

atını aynadarak otak-ı hümayiinlanna gelmeğin, cümle "asker

halkı nev-hayat bulup, saffilarından, ağlamadık kimse kalmadı !

Ve tiil-i öınr i le nlu ·ammer olmaları içün� du ·a ve sena

olunmuşdur. Hak-te'ala, vüciid-i şeriflerini hatalardan saklaya,

anun bi-hurmet-i seyyidi ' l-mürselfn.

Rebfü' l-evvel 1 9 Pazar: Bugün, Diyarbekir Beğlerbeğisi

Vezir Mehmed Paşadan mektiiblar gelüp : ··sa ·adetlü Padişa.hı­

nuz, bi-hesab 'asker ve bu kadar tantana ile ·Acem diyarına

yürüyüp, gaaret etmekle; umiimen Kızı lbaş memleketlerinde

olan cenkcileri ve kara bekci leri, perişan ve serasime olup; bu

takdirce müşarün-ileyh Diyarbekir Beğlerbeğisi Mehn1ed Pa­

şa, fursatı ganin1et bilüp; Musul n1uhafazasında iken : "'Şöyle

mu ·attal durmakdan ise� bari bu semtlerde Kızılbaş tasarrufun­

da olan hisariardan birini muhasara edeyim. deyü yanında

olan kendi ( eylilet) 'askeri ile mütevekkilen · Ale-Ilah deyüp ,

85

Kerkük Kal'ası�nı muhasara edüp; otuz gün 'ale�t-tevali (bu)

hisarı döğüp hisarda: Revafız' ın imdadlan dahi gelmemeğin:

bi'z-zariiri aman çağnşup: İçinde olan RevMızlan boşaldup,

kal 'ayı kabz-edüp içinde yarar cenkciler koyup: bi' l-külliye

kabza-i tasarrufa getirdiğİn ve kendüsi ol cfuıiblerde muhafaza

olduğun: huzôr-i hudavendigara (doğrnsu, sadiirete), telrus

eylediler.

Rebiü'I-evvel 20 Pazarertesi: Oturak-şüd� der-Salıra-yi Hoy.

Bugün H oy Kal� ası ve etrafında olan karyeleri ve bağ ü

bağçelerin, ihrak-ı binnar olunınağa fennan olunup; 'asker-i

İslam: cümlesin h3.k ile yeksan eylediler.

Ve bugün, Haleb' den ma' zill

(34 b.) Sankçı Ahmed Paşaya, sa�adetlü Gaazi Padiş3.hımız:

mezid 'inayetlerinden, bin altun ile iki (?) guruş� ihsan eyledi­

ler. Ve bugün, bostancıbaşının hasekisi bostancı ile, harem-i

muhtereme mektOblar gönderildi.

Rebiü'l-evvel 2 1 Salı : Oturak-şüd, der-Salıra-yi Hoy.

(İran Başveziri) Rüstem Han, yanında olan Kızılbaş 'askeri

ile Tebriz Kal' ası ' nda olan u milmen ( alıiili) Kızıl başları,

kal ' adan boşa(l)dup, bir ferd alıkoma yup, içerü memleketlere

fırar eyledükleri haberi, bugün geldi.

Rebiü 'I-evvel 22 Carsanba: Bugün, Menzil -i V aş la Çayı

nam Dlahalle, iki sa' atde nüzfil olundu. Ve bugünkü menzil

86

egerçi kısa menzildir, lakin yollan tozlu olmağla, bir mikdar

' usret çekildi.

Rebiü ' I-evvel 23 Persen be: Bugün, Kerdemiş nam menzile,

uzak olmağla, sekiz sa'atde nüzfil olundu. Ve bu menzilin yol­

lan sazlık ve bataklık ve ekseri yerleri, selden hendekler ve

yarıklar olup ve ba' zı yerleri dahi, gayet tozlu olmağla, 'usret

çekildi.

Ve bugün, sa. adetlü Hünkarımız Hazretleri 'nin mübarek

beden-i şerifleri sıhhat üzere olup; g§h eşkin ata ve gah yorga­

ya binüp, ılgar (dörtnala) ' ile konağa �azimet buyurdular.

Ve bu ınenzil 'azin1 ma'miir, bağ ve bağçelü köyler olma­

ğın; buğday ve arpa ve sair meyveden, 'asker-i İslam bir mer­

tebe ganimete erişmişlerdi ki, ta 'bir olunur değildir.

Rehlü' l-evvel 24 Cum' a: Oturak-şüd, der-Salıra-yi

Kerdemiş.

Bugün, üç Kızılbaş tutulup, otak-ı hümayiin önünde kellele­

ri kesildi .

Reblü' l-evvel 25 Cum' aertesi:

(35 a.) Bugün, Merend nam mahalle, yedi sa' atde gelindi .

Bağ ve bağçelü ve gayet kaynak-sulu yerlerdir. 'Acem memle­

ketlerinin güzlde ve gayet ma' mOr yerleridir.

87

Ve bu menzilde, Rumeli Beğlerbeğisi 'nin adenıleri, beş Kı­

zılbaş getirüp, otak-ı hümayiln önünde başları kesildi . Ve mu­

kaddema Kızılbaşdan gelen (Gürcü) Davüd Han ' ın bugün bir

kölesi, Kızılbaşdan firar edüp, Runıeli 'askerine düşüp; Rumeli

Beğlerbeğisi Mustafa Paşa, mezkiir köleyi, huzur-i

hudavendigara getirüp, Kızıİbaşdan ba'zı haberler söyledikden

sonra, gerü Rumeli Beğlerbeğisi 'ne, hıfzolunmağa verildi .

Rebiü'l-evvel 26 Pazar: Bugün, Menzil-i Sofiyan nam nıa­

halle, altı buçuk sa'atde gelindi . Ve bu menzil, gayet ına'ıniir,

bağ ve bağçelü yerlerdir. Ve Kızılbaşın bu menzilde, birkaç

gôrları (kabirleri) bulunup� ziyaret içün gelürlernıiş (bu yüzden

buraya, Safiler anlamında, Sofiyan denilmiştir) .

Ve bu menzilde Kızılbaşın ordusu, birkaç gün oturup,

sa'adetlü Padişahımızın geldiğini işidicek, karara mecali

olmayup, dağlara firar edüp, nam ü şam, belürmedi . Ve yolda

gelürken, birkaç Kızılbaş kellesi geldi.

Ve bugün, bir Kızılbaş casiisunu Anadolu Beğlerbeğisi

Mehmed Paşa ahzedüp, sayebana huziir-i hudavendigara

getirüp; söyletdirilüp, gayet haramzade ve tülüngf

(külhanbeği)Ierden olmağla, sayebfuı önünde başı kesildi.

Rebfü'l-evvel 27 Pazarertesi : Bugün, Hac• Harimi nam

mahalle iki sa'atde gelindi . Ve bu menzilde Rüstem Han'ın

kalkancı korcıbaşısı, Şamgazani (Şemh-i Gazan) yanında, dağ-

88

larda ceng arasında dutulup; huzilr-i hudavendigara getirdikle­

rinde, söyledüp� ba'dehu hıfzolunmağa fem1an olundu.

Mezkılr, bellübaşlu ve başında sorgucu ve belinde murassa'

hançeri bulunmağla, ihtiyaten hıfzolunmuşdur. Ertesi gün,

otak-ı hümayıln önüne getürülüp, başı kesildi .

Rebiü ' I-evvel 28 Salı :

(35 b.) Bugün, nefs-i Tebriz'e dört buçuk sa'atde gelindi.

Ve bugün, uınuınen sipah ve yeniçeri ve nur-i miran ve sa.ir

"asker halkı kul larına ferman olunup, mürettep ve müsellah

alaylar kurulup, sa 'adetlü Gaazi Hünkanmız selamlıyarak,

"Ayni 'ali nam dağın önünde salıraya konuldu .

Ve bu yolda gelürken, iki Kızılbaş getürdüklerinde, yol üze­

rinde başlan kesildi . Ve bugün Rüstem Han dağlar başından,

dört-beşyüz atlu ile, ordu-yi hümayılnu seyir ve teın§.şa etmeğe

geldükde, taman1 alayları ve "umuınen çadırlan

seyreyledükden sonra, yanında olan 'askerine demiş ki : "Al-i

'Osınan Padişahı, 'aceb kuvvet ve kudret sahibi padişahdur.

'Askeri, derya misal . Biz aniann (yanında) katre dahi olama­

zız� anlar ile ceng etmeğe ıktİdanmuz yokdur! " deyüp; ordusu­

nu, Tebriz yanında olan dağlardan kaldırup, uzak yere göçürüp

kondukların haber verdiler.

Ve mukaddema Halil Paşa, (Bağdad güneyhatısında, sancak

merkezi) Hulle muhafazasında iken, Kızılbaş üzerine müstevli

89

olup, Hulle'yi bırağup gitdikde, ol cengde yeniçeri zümresin­

den bir Kuloğlu Amavud yiğidi, Kızılbaşa giriftar olmağın; ol

yiğit, bu ana değin halasa çare bulamayup Kızılbaşlar dahi, bu

yiğide i 'timad edüp, ma-beynlerinde bunu yüzbaşı edüp

Rüstem Han, mezkfiru 'Ayni 'ali Dağı'ndan birkaç yüz atlu ile,

ordu(muz)dan adem aparmak içün gönderdükde; forsat bulup,

ordii-yi hümayiina geldükde, sa'adetlü Hünkarımıza getürdi ler.

Kızılbaş alıvalinden her ne ki su' al buyurdular ise, sıhhat üzere

cevab vermekle, sa'adetlü Hünkarımız hıfz-cdüp, mezkiira

ri' ayet olunsun deyü, ferman buyurdular.

Ve bugün, beş Kızılbaş dutulup, otak-ı hümayiin önünde

başları kesildi .

Rebiü' l-evvel 29 Carsanba: Oturak-şüd der- Salıra-yi Teb­riz.

Bugün, sa'adetlü ve şevketlü Gaazi Hünkarımız Hazretleri,

Tebriz şehrini yakup yıkmak içün, cümle iç halkı kullann

zırhlu ve mızraklaoyla dört-beşyüz mikdan atiandırup ve

'umiimen sipah ve yeniçeri kullann ma'an getürüp, sa'adetle

Tebriz şehrine varup Kızılbaşdan, ferd-i vahid kimse

bulunmayup ibtida, nefs-i Tebriz' de (Akkoywılu) Uzun Hasan

Cfuni 'i 'ni seyr ve tem3.şa eyleyüp ba'dehu, Tebriz' e gelen

şahlann ' imaret ve kaşilü( çin ili),

(36 a.) kubbelü sebbabhanelerin (yani, Hz. Ebabekr, Ömer

ve Osman 'a çok küfrettik/eri Şi 'i camileri ni) seyredüp mezkur

91)

Uzun Hasan'ın Cami' i' nin içerüsü ve taşrası� yeşil doğrama

çiniden ta'mir olunmuş� içerusünün etrafı ve taşrasının kapı

üzeri� üstad sülüs-hatları ile tahrir olunmuş: içerüsü ve taşrası,

çini üzerine nakkaaş resınile kitabeler ve Rumiler müzeyyen

olmuş ve içerüsünde, mihrabm iki tarafmda, iki büyük san

mermer vaz" olunmuşdur, ki taşradan (sanki) güneş aydını

nümayan olur. Camr -i mezbur, bir mertebe güzel c§mi'dir ki, misli görünmemişdir. Böyle iken Revafız (Şi 'il er) i 'tibar

etmeyüp, (yaptıran Uzun Hasan Sünni olduğundan) ilianeten

(içine) davar (yük-taşıyan hayvanlar) koyup� harahat etmişler­

dir.

Sa ·adetlü Hünkarımız, bi 't-tamam seyreyledikden sonr�

�izzetle atma süvar olup� hala Kızılbaşın Şahlan olan (1. ) Şah

Safi (1628-1642), Tebriz şehrinde kendisine mesken ve Teb­

riz� i (yeniden) tahtgah edinmek içün, bir 'ali saray düzdürüp,

henuz dülger içinden çıkınış� yeni yapılmış sarayı� havuzı ile

bağçesi ile ınusanna' divanhanelerile ve nazikane düzülmüş

altun-levhalu münakkaş odalarına, bizzat sa'adetlü ve şevketlü

Padişahımız varup, iç halkı kullarına eınredüp; cümlesinin

elinde birer balta olınağla, fi' l-hal, yer ile beraber eylediler.

Ba' dehu, kerestesine ateş urulup, bir sa'atde kül eylediler i

Ba'dehu� sa'adetlü Hünkarımız Hazretleri� sa'adetle atma

süvar olup� yeniçeri, sipah ve sair 'asker halkı kullanna

emredüp, Tebriz' de ve etratöa olan saraylarda ve köylerde, ne

91

kadar eşcar var ise, cümlesini kırup, ateşe uralar, deyü; fı ' l-hal,

emr-i hümayfinlanyla, ateşe urup, bir mertebe yandı ki,

dütünden asüman görünmez oldu.

Ba'dehu, sa'adetlü Hünkarımız, iç halkı ku 1 1arıyla süvar o­

lup; yeniçeri kullann önüne katup ve sipah kullann iki kat

dizüp, ' izzet ve şevket birle otak-ı hümayiinlarına ' avdet bu­

yurduklannda: Uzun (Hasan) Cami'i ' nin öiıünde olan meydan

ki, Kızılbaşiann çevgan oynayacak ve (uzun direk tepesindeki

iri bir) kabağa (atı koşarken, nişan alıp) ok atacak (kabak)

eydanlandır.

(Padişahımız Hazretleri) sa ' adetle ol n1eydana geldikleri

gibi, mübarek eline bir cınd (değneği) alup , n1eydanda cevelan

ederek, sağ ve sola at sürüp, Mir-ruu1r-i-Kebir Şahin Ağaya, bir

cı nd urdular ki, bi-hfiş ve I aya 'kıl olup, der-sa" at atından dü­

şüp, ağzından kan gelmişdir. Ol meydanda, Kapudan Hasan

Paşaya kezalik bir cınd urdular ki, zarbından serasime olup,

atından düşmüşlerdir. Ba'dehu, aheste ( 'askerlerin hepsini)

selamlıyarak, otak-ı hümayiinlanna 'azimet buyurdular. Ve bu

gece, bir yeniçeri çorbacısı katlolundu.

(36 b.)Rebiü' l-evvel 30 Persenbe: Oturak-şüd, der-Salıra-yi

Tebriz.

Bugün, Vezir-i a'zam ' ın ademieri ve Hazinedar ihrarum Pa­

şanın ve Sevündük Paşanın ademleri, on mikdan kelle ve otuz

mikdan tülüngi Kızılbaşlar tutup, huzur-i hudavendigara

92

getürdüklerinde, otak-ı hümayiin önünde: başlan kesildi . Ve

getürenlere bl-had ihsanlar olundu .

Bugün dahi, Tebriz şehri ihrak olundu.

Reblü' l-ahir Gurresi/ 1 (14 Eylül l635) Cum' a: Oturak-şüd,

der-Salıra-yi Tebriz.

Ve bugün dahi, Tebriz ve etrafı ihrak olunmak, ferman o­

lundu. Ve Sadr-ı a'zam tarafından: Rüstem Han'a gönderilen

(elçi) 'Osman Ağası bugün gel üp, ordu-yi hümayiina dahil

oldu.

Rehfü' l-ahir 2 Cum' aertesi : Dört gün nefs-i Tebriz'de meks

olunup; şehri ve bağ ve bağçeleri ve etrafında olan köyleri,

fermfuı..:i hudavendigarla, bi 't-tamam ihrak-ı binnar olundukdan

sonra, sa'adetlü Gaazi Hünkanmız 'avdet buyurup; bugün ki,

cu m' aertesidir, Tebriz' den kalku.p , Hacı Haram i nam menzi­

le, üç sa'atde gelindi.

Ve bugün, Vardar "Ali Paşa, iki kel le ile sekiz tülüngi Kı­

zılbaş getirip; Nogayoğlu dahi, iki tülüngi getirip, otak(-ı hü­

mô.yun) önünde, başları kesildi .

Rebfü'l-ahir 3 Pazar: Bugün, Kıbleçimeni nam menzile,

yedi buçuk sa'atde gelindi . Ve bu menzilde, birkaç Kızılbaş

kellesi ve oniki tülüngi tutulup, otak-ı hümayı1n önünde kelle­

leri kesildi . Ve getiren ademiere ihsanlar olundu.

93

Rebiü'I-arur 4 Pazarertesi : Menzil-i Kumele. Bugün nıen­

zil-i mezbura, altı sa�atde gelindi . Ve bugün konağa (bu men­

zile) gelürk en, dağlar başından

(37 a.) yediyüz mikdan Kızılbaş gezüp� yüz ınikdarı

aynlup, şikar kasdile düze inüp anları dahi� Si lahdar Paşanın

ademle� rast gelmekle� kılıçdan geçürdiler.

Ve bunlardan ma' da bugün, yüz mikdan kelle ve otuz 'aded

Kızılbaş gelüp, otak-ı hümayiin önünde başları kesildi. Ve bu

menzilde� dağ eteklerinde, ba'zı tırkazlarda (yeraltı, mağara­

lar) ve bend başlannda, Kızılbaş-ı bedma'aş mütehassın olup;

zahireye giden at oğlanlanna ulaşmağla; sa'adetlü Hünkarımız,

geceden yeniçeri kullann ağaları ile gönderüp; bağ ve

bağçelerin ve palanka ve cümle evlerin yakup� ihrak-ı binnar

ey I ediler.

Rebiü' l-ahir 5 Salı: Menziİ-i Tesevt. Menzi1-i ınezbura, üç

buçuk sa'atde gelindi. Ve bu menzilde, kırk ınikdarı kelle ve

altmış 'aded tülüngi Kızılbaş ahzolunup� otak-ı hün1ayiin ö­

nünde, başları kesildi.

Rebiü'l-ahir 6 Carsanba: Oturak-şüd, der-Salıra-yi Tesevi.

Bugün, sa'adetlü Hünkanmız, harem-i ınuhteremde olan

kulların intiltab edüp, yetmiş-seksen mikdan kulları ile atlanup;

ordudan taşra bir-iki sa'atlik yol yürüyüp; karşuda dağ eteğinde

4 Yeni İran haritalannda bu ad, "Tesoy, Tesoc" olarak da geçınek1edir.

94

bir küıne 'asker gözüküp sa'adetlü Hünkarımız ol "askeri, İs­

lanl (Osmanlı) 'ask�rinin karavulu kıyas edüp: üzerlerine var­

mak niyyet edüp hatta, hayli menzil üzerine yürümüşken ve

'asker teşhis olunacak mahalle karib vanyorken; Küçük

Ahmed Paşa, sağ tarafda bir bağçalık içinde, ikibinden ziyade

adem ile karavul beklerken, sa'adetlü Hünkarımız, düşmene

karşu varrluğın gördüğü gibi, der-sa'at at salup, atından inüp;

Hünkarımızm mübarek rikabına (iizengisine) sam1aşup, "'Karşu

dağda duran küme, Kızılbaş alayıdır, gitme(yiniz)!" dedikde;

hele ne hal ise, Hünkarıınız(ı) ol tarafa gitmekden men'edüp,

Hünkarımız dahi, bir tepede atdan inüp, düşmen alayını

uzakdan seyr ed üp hatta, sa' adetlü Gaazi Hünkarımız, birkaç

adem i le bizza.t kendileri, düşmen üzerine varmak ve alaylannı

dağıtmak murad-i şerifleri olup� Küçük Ahmed Paşa, gerü (yi­

ne) n1en' edüp, "Muhten1eldir ki, düşmenin birkaç yerde pusu­

su ola. " deyü Hünkannuzı, düşmen karşusuna gitnıekden, fera­

gat etdürdiler.

Ba'dehu, (Hünkanmız) atma süvar olup, cırıd oynayarak,

(37 b.) otak-ı hün1ayiinlarına 'azimet buyurdular.

Ve bugün, kırk-elli kelle ile yüzden ziyade Kızılbaş, Vezir-i

a'zam ' ın ademieri ve sair Beğlerbeğiler getirüp, otak-ı hüma­

yiin önünde, başları kesildi ve getirenlere, ihsan olundu .

Rebiü 'I-ahir 7 Persenbe: Menzil-i Almasaray. Bugün, nlen­

zil-i ınezbura dört sa'atde gelindi. Ve tozdan bir n1ikdar 'usret

95

çekilüp yolda gelürken� iki Kızılbaş getirdiklerinde� yol üzerin­

de başlan kesildi. Getirenlere, ihsan olundu. Bundan ma'ada,

birkaç kelle ve b irkaç Kızılbaş getirdiler, otak-ı hümayün ö­

nünde, kelleleri kesildi .

Rebiü'l-atıir 8 Cum' a : Menzil-i Sahra-yi Salmas Önü. Bu­

gün ikindi vaktinde, (İ� tanbul 'dan) harenl-i n1uhteremden ve

(sadarete bakan) Kaim-makam Bayram Paşadan mektfiblar

gelüp, malı-i rebiü' l-evvelin onikinci gecesi, Hünkanmızın

emr-i şerifleri yerine gelüp, (ileride tahta geçmeğe kalkışahile­

cek) şehzadelerden Sulta.n Süleyman ve Sultan Bayezid' in,

katlolunduklan haberi geldi.

Ve bu menzile, beş buçuk sa'atde gelindi . Uzak ve (yolları)

tozlu olmakla, bir mikdar 'usret çekildi . Ve bu gece, eski zor­

balardan, Arslan. Efendi nam sipahf, katlolundu.

Rebiü'l-arur 9 Cum' aertesi: Menzil-i Salmas. Bugün, nlen­

zil-i mezbura dört buçuk sa' atde gelindi . Etratöa olan köylerin­

den gayri Salmas� bir büyücek kasabadır. Ortasında� düz yerde

bir palankası olduğundan gayri� üst yanında dağ eteğinde, Kar­

myarık nam bir küçürek kal' ası dahi olup, sa 'b

(38 a.) ve metin olmağla, içinde onbeş nefer Kızılbaş olup,

şim (kış) gelmek ile� sa'adetlü Padişahımız tenezzül

eylemeyüp, (kendi ülkesinden olan) Yan semtine ' azimet bu­

yurdular. Ve mezkOr (Karn1yank adli) kal ' aya iltifat

buyurn1ayup, muhasara eylemediklerine ba'is, ek.�eriya havas

96

ve �avam olan 'asker-i İslam'a himayeten ve sıyaneten,

kab le, ş-şita� selamet ile selamete çıkarmağ aksay-i muradlan

oldukları eceldendir.

Ve bu menzilde, on "aded Kızılbaş tutulup� otak(-1 hüma­

yCm) önünde başlan kesildi.

Rebfü'l-ahir 10 Pazar: Menzil -i Hanasor. Bu menzile, yedi

sa "atde gelindi . yolları iniş yokuş ve gayet tozlu ve sengistan

olmağla, sa'adetlü Hünkanmız� gah taht-ı revana ve gah

sa 'adet ile ata süvar olup, şevket birle� otak-ı hümayfin ve

sa' adet-makrfina 'azimet buyurdular.

Ve bu menzil ziyade uzak olmağla, 'asker ·halkının hayli

davarları, yolda dökülüp kaldı. Ve Vezir-i a "zam, birkaç

beğlerbeğiler ile gerüde kalup, topları ve kalan zebfin "askeri,

ertesi gün öğleye karib, güç(lük) ile sürüp� ordu-yi hümayfina

getürdi. Ve yolda gelürken, iki Kızı lbaş tutulup. yol üzerinde,

başlan kesildi.

Rebiü ' l-ahir l l Pazarertesi : Menzil-i Ser-Albak (Van 'daki

Başka/e) kurbüne. Menzil-i ınezbt1ra, dört buçuk sa'atde gelin­

di . Bu menzilin yolları gayet sengistan ve iniş ve yokuş idi ve

yaylak yerler idi . Yolda gelürken bir Kızılbaş tutulup, yol üze­

rinde başı kesildi .

Ve bu menzilde alışamdan sonra, 'azi m ra· d ü b erk vfikı �

olup, bütün gece yağmur yağdı .

97

Rebiü' l-cihir 1 2 Salı : Balada zikrolunan karadan, bır uğur­

dan Kotur Kal'ası 'na vanlmak (konuşulduysa da) yolları sa'b

(38 b.) ve uzak olmağla, Kotur'a varılmayup: gerü, Albak

Kal' ası Sa.Iırası'na nüzfil olunup, bir yaylak yerde konuldu . Bu

menzile, iki buçuk sa'atde gelindi. Ve bu n1enzi lde yağn1ur

yağup ve ra'd ü berk vakı' olup, gecesi dahi bir ınertebe ra'd ü

berk ve yağmur ve dolu yağdı ki, yer yüzü doludan

görünmeyüp, 'ale's-sabcih göç oldukda, çadırlar donmuş bu­

lundu ! Ve bu gece vakı' olan n1zgar ve yağınur ve dolu ve ra·d

ü berk, sefere çıkalıdan berü, vakı' olmanuşdrr.

Rebiü'l-cihir 13 Carsanba: Menzil-i Kotur Kal'ası.

Zikrolunan menzile, dört sa'atde gelindi . Yollan iniş ve yokuş

ve yaylak yerler olmağla, sa'adetlü Hüııkarıınız, ziyade yayan­

ca yürüyüp, cümle 'asker halkı dahi, atlarmdan inüp, inişin

intihasına vannca, ma'an yayan yürüdüler.

Ve bugün de, otak-ı hümay(in, bir akar ım1ak (K otur Çayı)

kenannda, bir otlu yerde, Kotur Kal'ası mukabelesinde kuru­

lup; zikrolunan kal' a, Van yolunda, dağ eteğinde bir tepe üze­

rinde vakı' olup, çar köşe bir küçürek hisardır.

Metince olmağla, içinde olan üçyüz mikdan Kızılbaş-i

bedmaiş, kal'ayı bırakmayup "asker-i İslam, zikrolunan salua­

ya kondoğu gibi, top ve tüfenk (atışı) başladı . Ahşan1a değin

tüfeıık boşaldup, lakin 'asker halkından bir ferde dokunmayup,

98

kinıesneye zarar ve ziyan eylenıedi. Ba'dehu, sa'adetlü Hünldi­

rınuz� ikindi vaktinde sa, adetle süvar olup� kal , aya karib bir

depeye varup, kal ' ayı, bizzat kendüleri görüp muhasara olunup,

alınması hakkında, nlüzakere ed üp, balyemez top ' a ihtiyac

olmağın, te "bire konuldu (ve 1 639 Kasr-ı Şirin Anlaşması ile

alındı, Van 'a bağlandı).

Ve bugün, Van eyaletine tabi ' Ekrad beğleri, sa'adetlü

Hünkarımızın huzfir-i şeriflerine, otak-ı hümayı1n-i sa'adet­

makrilna gelüp, cümle(si) el öpüp, her birine, a'la seraser kaf­

tanlar giydirdiler.

(39 a.)Rebiü " l-ahir 1 4 Persenbe: Menzil-i Ronahor (Ö­

zalp 'm Çaybağı köyü). Menzil-i mezbura dört buçuk sa'atde

gelindi . _Yolları, iniş ve yokuş derbendleridir. Bir dere (boyu)

ile müriir olundu . Konağa gelince ve giderken, yağmur yağmak

ile, balçıkdan hayli hayvanat, dökülüp kaldı . Ve menzile

varıldıkda, bir mertebe dolu, yağmur ve ra' d ü berk vakı'

olmuşdur ki, ta'bir olunur değildir. Gecesi dahi, sabaha değin,

'azim yağmur ve riizgar olmuşdur.

Rehfü ' l-ahir 1 5 Cum'a: Menzil-i Monlahasan. Bugün men­

zil-i mezbfira, altı sa'atde gelindi . Uzak oln1ağ-ile, yollarda

. hayli hayvan dökülüp ve bu menzilde ra'd ü berk vakı ' olup,

kar ve dolu yağup; ertesi gün çadırlar, donmuş bulundu .

Bugün, sa'adetlü ve şevketlü Gaazi Hünkarımız, menzile

99

gelince, ga.h taht-ı revana ve ga.h ata süvar olup� sa 'adetle otak-ı

hümayfinlanna 'azimet buyurdular. Ve bu gece� bir yeniçeri

kati olundu.

Reblü'l-Mıir 1 6 Cum' aertesi : Menzil-i Erçek Gölü. Bugün,

menzil-i mezbiira beş sa'atde gelindi. Ta konağa gelince kar

yağup, karlı ve sulu balçık ile gelinüp, yollarda 'azirn "usret

çekildi . Ve yollarda hayli hayvanat dökülüp� kaldı . Bu menzil­

de dahi, 'azim ra'd ü berk vakı' olup, sabaha değin kar yağdı .

Rebf'ü'l-ahir 1 7 Pazar: Kal ' a-i Nefs-i Van. Bugün bu nlen­

zile, beş buçuk sa'atde gelindi . Ve yollarda� karlı balçıklardan

ve iniş yokuşdan

(39 b.) ve ba ·zı yamaç yerlerden ki, andan gayri geç id yer

olmayup; 'asker halkının ekseri, atlarından inüp ve yaya olup,

mezkOr yerden müriir edince, hayli mihnet çekilüp, ziyadesile

yolda hayvanat kalıpdır. Ve balçıkın kesretinden, atlu olan

'asker halkı dahi, menzile vannca atları dökülüp, hayli nleşak­

kat(le) geçdiler. Ve sa'adetlü Gaazi Hünkarımız� taht-ı revana

binmiş iken, mezkiir yerlerde geçrneğe imkan olınayup; sa' adet

ile ata süvar olup, sa'b yerlerden geçdiler.

Ve Nefs-i Van'a karib varıcak, alaylar düzülüp ve kal'a

kurbüne varıldıkda, anda olan kul (yeniçeri) taifesi, hisar

burclarına çıkup, Gaazi Padişahımızın kadeın-i meymiinlarına

(uğurlu gelişine), üç def'a toplar ve tüfenkler boşaldup, şen-

100

likler eylediler. Ve yollarda, bi-kıyas kurbanlar (kesen zengin­

ler) olmuş dur.

Ve Van Paşası Dilaver Paşa, rikab-i hümayiinlanna mukabil

(yaya) yürüyüp; sa'adetle kal'aya nazar huyurup ve ba'zı

su'aller edüp; ba'de' l-cevab, beşyüz sikke-i hasene (altın)

in'am ve ihsan buyurdular. Ve otak-ı hümayiina nüzfil huyurdukdan sonra, "Şehir içinde bir eyüce saray bulup, 'azi­

met edince anda olalım." deyü ferman-i şerifleri olup ve Van

Defterdan olan Arslan Efendinin evin ihzar edüp� üç gün ( ora­

da) eğlenüp, ba'dehu otak-ı hümayiina 'azimet etdükde, kal'a-i

Van seyrine teveccüh buyurup; ve has adalı kullarından birkaç güzide kullann ma'an uydurup, mezbiir kal 'aya vanldıkda,

(kal 'adaki) Van kullan (yeniçerileri) dahi, top-tüfenk atup,

"Kudiim-i şerifinüz mübarek olsun." deyü 'azim şenlikler eyle­

diler. Hakk Sübhanehu ve te'ala vuciid-i şerifterin mu'ammer eyleye.

Rebfü'l-ahir 1 9 Pazarertesi : Oturak-şüd, der-Kal 'a-i Van.

Bugün sa'adetlü Gaazi Padiş§lumıza 'ale's-sabah cevanib-i erba'adan, enva'i dürlü ni 'metler ve yemiş ler, pişkeş çekil üp ve

Van Paşası olan Dilaver Paşa, bir (cins) at verüp, makbul-i

hümayiinlan olup;

(40 a.) (Van) eyaletin gerü (yine, ona) mukarrer edüp ve ev s3hibi olan Defterdar Arslan Efendiye, Defterdarlığı 'n dahi

mukarrer edüp; Ve mezkiirlara, "Van Kal ' ası husiisu içün ve

101

Van kulu ( yeniçeriler) ile, nizarn ve intizam edüp, din ve dev­lete layık hidemat-i mebrureye mukayyed olasız ! " deyü, vafir tenb1h-i şerifleri olmuşdur.

Ve (Dilaver) Paşaya, su'al buyurdular, "Şimdi (Van 'daki)

kul taifesi, ne mikdardır? (O da) "Bin yüz neferdir." (deyince)

sa' adet ile buyurdular: "Böyle intiha-i serhadde, kul dahi (da­

ha) vaz'etmek gerek; ta kim, böyle hısn-i hasin ve kal'a-i me­

tin(i), hıfz u biraset edeler !"

(Ve bu karara göre) Mezbur kar aya, bin dane nefer dahi

vaz'edüp; ve Diyarbekir hazinesi'nden 'ulılfelerin ta'yin bu­yurdular.

(Bu haberi duyan) Cemi' 'asker-i İslam, (Piidişahın) zamir-i

münir-i hurşid-i bi-nazirlerinden kopan tedbir ve tedarük içün, bir mertebe du'a ve sena eylediler ki, ta'biri kaabil değildir!

Hakk te'ala, kemal-i kereminden vücud-i şeritlerin, hatalardan

hıfz u biraset edüp; murad-ı mafil-fu'adların, müyesser ve mu­

karrer eyleye, inşa-Allahu-te' ala.

Rebiü'l-ahir 20 Salı : Oturak-şüd, der-Kal 'a-i Van. Bugün,

'a.li himmetlü Gaazi Hünkanmız, Rumeli Beğlerbeğisi olan

Canpoladzade Mustara Paşayı 'azledüp; ve Vezir-i a'zam

Mehmed Paşaya has ta'yin edüp, ihsan buyurdular. Ve Şam-i

Cennet Meşam'ı Paşası olan Beğ Hazretleri Mustafli Paşadan

ahzedüp, gerü sabık Paşa olan Küçük Ahmed Paşaya ilisan

edüp, ibkaa eylediler. Ve Beğ Hazretleri 'ne, Şam-i Şerif'e

1 02

mu'adil : Mağnısa (Manısa)yı ve Tire'yi ve Kıbns' ı ve Nigebolu' yu h§s ta'yin edüp, in' am eylediler.

Hakk Sübhanehu ve te' ala, (Padişahımızun) fa.zlından ve kimya-yi sa'adet-misat olan in'am ü ilisaniann daim ve kaaim

edüp, mu'ammer-i ömr eyleye, bi-minnehi ve keremibi inşa­

Allahu-te' ala.

(40 b.) Rebiü' l-ahir 2 1 Carsanba: Oturak-şüd, der-Kal'a-i Van.

Bugün, Şevketlü Gaazi Padişahımız, 'ale-s-sabah ba'de't­

ta 'am, sil §h dar olan Katibü� s-sır Mühürdar Mustafa Ağa yı çıkarup ve üç günden sonra, paye ile nişfuıcıl�k ihsan eylediler.

Ba' dehu, has odalı kullan ile Van Kal ' ası 'nın seyrine re­

van-bahş olan Van Kal 'ası'na ve seba-reftar olan atma süvar

olup, Van' a revan oldular. Van kullan (kal 'adaki yeniçeri/er),

istikbal edüp ve kurbanlar eyleyüp: "KudOmünüz mübarek ve

meymOn (uğurlu) ve huceste ve hümayOn olsun. el-Hamdü­

lillah summe el-hamdü-lillah, ziyaretiniz (bize) müyesser olup,

tali ' im iz küşade olmağa işaret ve beşaretdir." (diyerek) top ve

tüfenk atup, şenlikler eyleyüp, dua-yı hayr eyledi ler.

Ve ev sahibi olan Defterdar Arslan Efendiye, bin dane sik­

ke-i hasene ihsan eylediler. Efendi dahi, Üsküdari Katib Hasan

Çelebi' nin hattile (yazılı) bir Kelam-i Şerif ( Kur'an-i Kerfm),

pişkeş verdiler.

1 03

Ve kal'a(yı) seyreyledikden sonra, otak-ı hümayı1na

müteveccih olup, nüzul eylediler. Hakk Sübhanehu ve te' ala,

vücfid-i pür-cfidlann, hatalardan hıfzedüp, sıhhat-i beden ve

nusrat u fursat ile ınuğtenim eyleye. Bi-h1tfıhi ve keremibi

inşa-Allahu-te 'ala.

Rebiü'l-ahir 22 Persenbe: Menzil-i Kasımoğlu Çayı. Bu­

gün, sa'adetlü ve satvetlü Gaazi Hünkanmız, Kara-i Van' dan,

mezbur menzile üç buçuk sa' atde gelüp ve Van' dan 'azi'met

etmezden mukaddem Sadr-ı a'zam Mehmed Paşaya tenbih

edüp, kaniin üzere alaylar düzesin. Mezbfir dahi� ferman-i şe­

ri'fleri üzere, alaylar düzüp, ertesi (gün) bir mertebe şevket ü

satvet ile çıkmışlardır. Cemi' 'asker-i İslam tahsin-i beliğ edüp�

hamd ü sena edüp, hayır du'a etmişlerdir. Ve Sadr-ı a'zam

cemi' beğlerbeğiler

(41 a.) ile Rumeli ve Anadolu kulları ile Van' da kalub ve

silahdar ve sip3.hiden ma'da cümle aşağa bölük halkı kalub,

muhafazaya alıkonulmuşdu. Ve silahdar ile sipahi taifesini

sa'adetlü Hünkanmız ma'an getürmüşlerdi . Ve bu konak gayet

düz olub günün i 'tidaliyle gelinmişdir. Ve bir yerde sa'adetlü

Gaazi Hünkanmız at depredüb ve yemin ü yesara oynadub ve

cevelan eyleyüb. Cümle 'asker halkı dua ve sena edüp

vedalaşdılar. Ve konağa nüziil edüp zülütlü ağalara kullarını­

dan ayrıldığıma hayli güç gelüp zamir-i DlÜnirime fırak arız

oldu deyü buyurmuşlardır. Hak te'ala sa'adetlü Padişahımıza

104

kendü kullarına muhabbet ve müveddetin dahi ziyade eyleyüp

vüciid-i şeritlerin hatalardan hıfz eyleye.

Rehfü� l-arur 23 Cum'a: Menzil-i Canikler Suyu. Bu men­zile sa"adetlü Gaazi Hünkarınuz beş sa·atde gelüp ve 'ale's­salıra 'aziınet olundukda bir mikdar nisan-misal baran yağup gerü hava açılup ve tekrar yağmur yağup gerü hava i 'tidai bu­

lup nısf-ı menzile vanldıkda Sadr-ı a'zaın Hazrederine bir mu­

rassa şinışir ve bir top seraser kaftan ihsan olunuh ve el öpüp

gerüye avdet eylediler. Ve Musa Paşayı İslambol'a varınca

Kaim-n1akan1 nasb eylediler. Ve bu menzil düz ve müreffeh

yerler idi . Sa "adetlü Gaazi Hünkanınız ekser talıt-ı revana bin­

diler ve konağa karib bir köye uğrayıp ve bir mikdar ni "met

tenavül eylediler. Ve canib-i erbaasın kulları saf bağlayup 'dur­

dular. Ba "dehu Düldül-nıisal olan Ester'e süvar olup konağa

teveccüh eylediler. Hakk te 'ala vüciid-i şeritlerin hatalardan

hıfz ede.

Rehfü' l-atıir 24 Cum' aerte..�i : Menzil-i Bendimahi. Bu

ınenzil-i meymuna sa'adetlü Padişahımız altı sa'atde nüziil

edüp ve bu konağa gelince kuh ve sa "b iniş ve yokuş yerler idi.

Aıuma ekser düz idi. Ve hem gün gayet i' tidalde

(41 b.) idi. Ve Gaazi Hünkarımız ekser taht-ı revana biner­

lerdi. Ve Van Derya.sı yalısına karib geldikde sa ·adet ile geçüp

ceıni' 'asker halkı medh ü sena edüp ve nicesi dahi göz yaşların

dolup: Yarabbi' l-alenun, sen nm� ammer-i ömr ile n1u 'an1mer

1 05

eyle; ne Padişa.Iıa malikiz. Eyere vannca bir derin suyu hunsir-i

bila-perva geçüp yaldurdılar. Selefden gelen padişahların birisi

böyle merctane ve Haydarane meydana ne gelmişdi ve ne gelür

deyü birbiri ile söyleşürler. Ve bu konakda ba'de ' l-asr sa'adet

ile yemek yerken Revan muhafazasından olan Vezir Murtaza

Paşadan mektfib ile telhis gelüp Emirgüne Oğlu Yusuf Paş� Murad Ağayı kati eylediği i ' lam eylemişlerdir. Ali himmetlü

ve gayretlü Gaazi Hünkarımız 'ale' l-fevr silahdarlıkdan çıkma

Destari Ahmed Paşayı çağırup ve Emirgfine Oğlu Yusuf Paşa yı

Haleb eyaletinden azledüp ve gerü sabık Paşa olan mezkur

Ahmed Paşaya ihsan olunup ve sureta viiak, sireti niiak Emirgfuıe Oğlu bed-ahlakı ve mamelekin ve maknil olan

Murad Ağa metrllkatın ahz ed üp Dersa' adetime gönderesin,

deyü ferman-ı şerifleri olmuşdur.

Rebiü'l-ahir 25 Pazar: Nefs-i Erciş. Bugün menzil-i

mezbura sa' adetlü Padiş3hımız altı buçuk sa' atde gel üp mezbur

Erciş Kal'ası mukabelesinde konup; bir mertebe sa'adetlü Pa­

dişa.Iıımız sürur u saffi.-yi hatıriarıyle gelmiştir ki� ta'bir olun­

maz. Ve kudum-i meymiinlanna toplar atılup şenlikler eyle­mişlerdir. Ve sa:ffi-yi kalb ile nüziil olundukda 'azim peşkeşler çekilmişdir ki olur değildir. Ve kal 'a-i mezbfir derya içinde

olup kurudan bir yolu vardır. Sair canibi derya içindedir. Guya bir tabak Iaciverd

1 06

(42 a.) içinde bir beyaz yumurta koyulmuşdu. Ve Bendin1ahi konağından çıkup bir mikdarca yer yürüyüp mezbiir nefs-i Erciş görünür. Şol mertebe düz yollan vardır ki,

vasfolunn1az. Ve bir canibi Van deryası, giiya Üsküdar'a var­mış olduk. Ve bu menzilde sa'adetlü Padişclhımız cüz'i taht-ı

revana bin üp ba' dehu ralış-ı revan-bahş olan ata süvar olup ve

konağa karib bir büyük ırmak vardır. Eyer kaşına vanr. Sa'adet

ile bila-tev�uf yaldurdılar. Ve konağa nüzfil eylediler. Hakk

te'ala arat-ı semaviyyeden hıfz ede.

Rebfü' l-arur 26 Pazarertesi: Kenzek (Erciş 'in Kırkdeğirmen

köyü). Bugün dahi sa'adetlü Gaazi Padişclhımız üç buçuk

sa' atde gelüp ve gün dahi i ' tidal üzere olup ekseriya sa' adet ile

taht-ı revana binüp asla ata süvar olmadılar. Zira bir mikdar

mübarek vüciid-i şeriflerinde ağncık vakı' olmak ile ata bin­

meye mukayyed olmadılar. Ve bu günün gecesinde bir mertebe

ra'd ü berk ve şimşek ve yağmur ve riizgar vakı ' oldu, ta'bir

olur değildir. Ve bu yerin beği Erciş Beğidir. Peşkeşin

verdikden sonra mezkiir beğe kaftan giydirdiler. Ve bu menzil­

de Mısır'dan gelen kul taifesi sefer-i hümayiina sebkat etme­

diklerinden ötürü başların kesmeye ferman-ı şerifleri olup

innallahe a.fuvvun yuhibbu 'l-afv (Allah affedicidir, af/etmeyi

sever) muktezasınca gerü afv edüp 'ale't-tevali değenekden

geçürdiler . Ve bu menzilde Konya karlısından ve nayibinden

şikayetnameler gelüp, mahzarlar gelmişdir. Ve kapucıbaşı kul­lanndan birin ta'yin edüp mezkfirlan salb eylemesine ferman-ı

107

şerifleri olmuşdur. Ve yevm-i mezbfirda kapucılar kethüdası

Salih Ağa ile Beşir Ağa İstanbul ' dan gelüp şehzadelerin maktül

olduklan haberin verüp mektublar getürmüşlerdür.

(42 b.) Hakk te'ala Padişahımızın a'da-yı bedhah o lanlan

ser-nigiin eyleye, in-şa' -Allahu-te'ala.

Rebiü ' I-ahir 27 Salı : Adilcevaz. Bu ferah-ffil olan günde

sa'a.detlü Gaa:?:l Padişahımız dokuz sa'atde gel indi . Ve yolları

ca-be-ca iniş ve yokuşdur. Ve taşin yerlerdir. Arnına ekser yeri

düz olup bir canibi leb-i deryadır ki, Van deryasıdır. Ve

sa'adetlü Gaazi Padişahınuz mezbfir konakda şehre karşu

otak-ı hümayiin kurub sa'adet ile nüzfıl buyurmuşlardır. Ve

şehr-i mezbfir bir latif şehirdir. Vasfı mün1kün değildir . Bağ ve

bağçesi çok ve içinde ve etrafında Iatif ırmaklar olup ve şehri

ve kal 'ası Ieb-i deryada vakı ' olmuşdur. Ve iki hayır nla­

beynde olup bir metin kal ' ad ır ki ta 'bir olunmaz. V e mezbfır

kal'a halkı sağir ü kebir istikbale çıkup dua ve senalar eyleyüp

kurbanlar eylemişlerdir. Hakk te'ata Padişahımızı tfıl-i ömr ile

mu' ammer eyleye.

Rebiü ' I-ahir 28 Carsanba: Menzil-i Sor (Ah/at 'm Uludere

köyü) . Bu mezbfır menzile sa'adetlü Gaazi Hünkarımız dört

sa'atde gelüp otak-ı hümayfına nüzfıl buyurmuşlardır. Ve mer­

klım menzil sa'b menzi ldir. Görülmeye muhtaçdır. iniş

yokuşdur. Ve balçıkdan bir mertebe usret ile geçi lmişdir. Olur

değildir. Ve atlar dahi ziyadesiylc kalmışdır. Ve bu gece al1şam

1 08

vaktinde gök yüzünde bulutlar zahir olup ra"d ü berk ve şimşek

ve yağmur yağup; ınezkur konağa nüziil edince munkatı ·

oln1uşdur. Ve bu menzilin halkı sağir ü kebiri sa�adetlü Gaazi

Padişahınuza istikba.Ie çıkup ve kurbanlar edüp dua ve senaiar

eylemişlerdir.

Rebiü ' I-ahir 29 Persenbe: Menzil-i Karmuc (Şimdiki adı

Yeniköprü) . Bugün Saadetlü Padişahımız bu menzile üç buçuk

sa ·atde otak-ı hümayiina sa'adet ile nüzUl edüp ve yevm-i

mezbfirda

(43 a.) bfilada zikrolunan Sor menzilinde nice ki zahmet ve

meşakkat oldu ise bu menzilde dahi öyle vakı' olmuşdur. Ali

himmetlü Gaazi Hünkarımızın gayret ve hamiyyetine ve ceta­

keşliğine cemi' 'asker-i İslam hayran ve sergerdan olmuşlardır.

Böyle yağmurlu ve tufanlı günde sabah vaktinden berü rahş 'ma

süvar olup konağa nüziil edince tahammül eyledüğüne taaccüb

ederlerdi . Ve niçesi eşg-i çeşmin döküp dua ve sena ederlerdi.

Ve bu kal 'a Ahlat Kal 'ası demek ile meşhurdur ki, leb-i derya­

da vakı' olmuşdur. Ve sa'adetlü Gaazi Hünkanmıza mezbur

kal 'a kulu sancakları ile istikbal edüp ve kudum-i

meymunlanna kurbanlar eyleyüp ve kal ' adan top şenliklerin

edüp dua ve sena eylediler. Ve bu kal 'a içinde ve etrafında olan

kargir binalar ve zir-i zeminler ve mermerden kemerler vardır;

vasfı kaabil değildir. Ve içinde künbedler vardır. İçinde hala

ecdad-ı AI-i Osman olup ve evlad ü ensabı ile bile tabutlar

1 09

içinde kadid olmuşlar. Halk-ı alem gelüp ziyaret ederler. Ve

sa'adetlü Gaazi Hünkanmız dahi otak-ı hümayiina nüzı11 etme­den ralış-ı can-balışının 'inanın çevürüp mezkiirları ziyaret

edüp, dua-yı hayr eylediler. Ve mezkiirlann isimleri bunlardır: Sittayi Han, Buğay Han, Hasan Padiş§.h, Akkoyunlu Bayındır

Han, Lavrahi Sultan Ergun, Şeyh Ammar, Şeyhani Ansari ve Evliyaullahdan dahi on dokuz kirnesne medffindur, ziyaret

olunurlar5

Bu bir şehirdir ki ve bunlar bir sultfuılardır ki, tevarihlerde rnezkiirdurlar. Ve bu kal'a beği olan Abdal Beğ sa'adetlü Gaazi

Hünkanrnıza peşkeşin verüp ayn-ı inayetlerinden bir top hirat-i Iahire giydürdiler. Hakk vücud-i şeritlerin hatalardan

hıfz eyleye.

(43 b.) Rebiü'l-ruıir 30 Cum'a: Menzil-i Tatvan. Bugün

sa'adetlü ve salabetlü Gaazi Hünkanmız rnezkiir konağa dört sa'atde gelüp otak-ı hümayfina nüziil edüp ve bu menzil latif rnenzildir ki, leb-i deryada havanın i 'tidali ber-kemalde idi,

ta'bir olunmaz. Ve salırada gelürken sa'adetlü Padişahımız

Düldül misal olan atın sürüp ve oynadıp mübarek ellerinde bir

alına bolunuh kullarından birine cınd yerine atup ve iç oğlan

5 Türkiye 'nin hatta bütün İslam aleminin en büyük tatilli mezarlığı Ah­/at 'tadır. Evliya Çelebi de ünlı1 Seyahatname 'sinde, "Ah/at şehrinde Osmanoğullan sultanlannın atalannın ziyaret yerieti " nden bahsetmek/e­dir.

1 1 0

kullarına alma ile cınd oynadıp zevk u safil ile otak-ı hümayu­

na nüzul eylediler.

Ve beği olan Hızan Beği demekle meşhurdur. Sa'adetlü

Gaazi Hünkanmıza iki bin kile ile arpa ve beş yüz kile un ile

bal mumlar ve bunlardan ma'ada zad ü zevad peşkeş verüb�

ınukabelesinden kemal-i keremlerinden Gaazi Padişfihımız

kaftan giydürdiler. Hakk te' ala vücfid-i şeritlerin hatalardan

hıfz edüp taht-ı sa'adet-baht üzere müebbed eyleye.

Cemaziye' l-evvel 1 Cunı' aertesi : Menzil-i Bitlis. Bugün

sa " adetlü Gaazi Padişahıınız bu menzile dört sa'atde nüzfil

edüp bu menzil sa'b u düşvar olup görülnıeğe muhtaçdır. Yok­

sa ta�rif olunmaz. Ve nısf-ı menzile vanldıkda ferman-ı şerifle­

ri ile Si lahdar Paşa birkaç has odalı ile ı lgar edüp Bitlis Hakimi

olan Abdal Han sarayına gelinüp der'akap sa 'adetlü Pa.dişah.ı­

ınız gel üp mezkiirun sarayını seyredüp ve ni · m etierin ekledüp,

gerü sa'adet ile otak-ı hümayiinuna geldiler. Ve sarayında ve

otak-ı büroayiinda sa'adetlü Gaazi Hünkarımızın kudfim-i

ıneymfinlanna giinagiin kumaşlar döşedüp ta' zim ü tekrim

eylediler. Ve bi-kıyas kurbanlar eyleyüp dua-yı hayr eylediler.

Ve Gaazi Hünkarımız ' dahi mezbfir beğe kaftan giydürüp üç bin

sikke-i hasene ihsan eylediler. Ve mezbur menzilde Hüsrev

Paşa Ham demekle bir müstahkem han vardır.

(44 a.) Ve Bitlis köprüleri üç dane muazzam köprüler

geçilüp ziyadesiyle zahmet vakı ' olmuşdur. Ve Bitlis Hakimi-

1 1 1

nin sarayında otak-ı hümayı1na gelürken gayri yol o lmamak i le

bir �azim inişlü dağdan at ile indiler. Cenı 'i �asker halkı hayran

kaldılar ve hayır dualar kıldılar. Ve Kaim-makam Musa Paşa

ve Kapudan Hüseyin Paşa ve S ilahdar Mustaffi Paşa ve

Mirahur-i Kebir Şahin Ağa ve sair erkan ağaları � rikab-ı hüma­

yunları i le piyade ma'an gidüp ve atiarına binıneğe l iyakatleri

olmadı . Ne bin bela ile yayan indiler. Şol ınertebe düşvar yer­

lerdir. Ve hendekleri var� insan baknıağa havf eder. Ve bu şehir

iki dağ arasında vakı ' olup; ve evleri hfıb ve ziba. Amma so­

kakları dar ve etrafı sengistan olmak ile na-mahbiibdur. Ve bu

yerde asla ekin olmaz. Etraf ü eknafdan gel ür. Nihayet mertebe

tuhaf meta' ları oimak ile ticaret ederler.

Cemaziye' l-evvel 2 Pazar: Menzil-i Kifindir. Bugün

sa'adetlü Gaazi Hünkarınuz bu menzile dört sa'atde gelüp

otak-ı hümayilna nüzill edüp ve geceden dahi ağırl ık gitmesün

deyü emirleri olup ertesi yola azlınet olunup� bir ınertebe iniş

ve yokuşlar ve hendekler ve sengistan ile hayırlar ve meşelikler

ve eğri dereler ve sa'b u düşvar yollardır. Ca-be-ca ikişer atlu

ve ekser birer atlu geçerdi. Ve nice yerde piyade olup yürürler­

di. Ve iki dağ arasında yek-pare taşdan ötesin delüp, halk-ı

alem müriir u ubur etsünler deyü bir hatun kiş i hayrat edüp

Delüklü Kaya demek ile meşhurdur. Andan geçi lüp hayli usret

vakı ' olmuşdur. Bir vechile ta' rifi mümkün değildir. Meğer

anda hazır ola cehennem vadilerinden nişan veriir. Ve bu kara

köhne kadim kal 'adır. Bitlis Hakiminin elindedir. Ve iki cani-

1 1 2

binden birer çeşmesi vardır. Ve mezbiir kara dört dağ arasında

bir kaya üzerinde vakı ' olmuşdur. Ve otak-ı hümayiin altında

kunılup ve Gaazi Hünkarıınız otak-ı hümayiin meydanında

seyr ü süluk ederken kar a kapusunun içerüsüne gidecek yolda

( 44 b.) bir kirnesneyi iç ağianına benzedüp at götürün,

"ale" l-fevr karaya vanıp araşdunıp bulunmadı . Ahir, has oda

başını odalara göndertip defter i le yokladup, kim eksikdir gör­

sünler. Ahir doğancılarda anbarcı Mustafa. bulunmayıp ve kara

kapusıına gözcü koyup, ol demde dutulup otak-ı hümayiinun iç

perdesinde zü lüflerin traş edüp ve otak-ı hümayiln önünde fer­

man-ı şerifleri ile başın kesdiler.

Cemaziye' l-evvel 3 Pazarertesi : Menzil-i Eşek Meydanı.

Bugün bu menzile sa ·adetlü Gaazi Hünkarımız dört sa'atde

otak-ı hüınayuna nüziH buyurdular. Ve mezbiir menzilde ziya­

clesiyle mihnet ü meşakkat çekildi, takrir ve tahtiri mümkün

değildir. Ve hayvanat dahi çok kalmışdır. Ve ınezbiir menzile

nüziil edince sa' adetlü Gaazi Hünkarınuz atdan inmedil er. Sair

halk-ı alem atlarından indiler. Ve piyade olup yüıiidüler. Am­

ma, iln1-i fürusiyyet kendiilerinde kemalde olduğu içün vücuda

getüriip isbat eyledi ler. Ve cemi" alem tahsin-i bcliğ eyledi ler.

Ve bu menzilin iki canibi dağlardır ki, safi kaya taşlardan biri

birinden yüksek ve orta yerinde bir büyük çay olup aşağa bak­

ınağa insan havf eder. Ve yollan dahi dar olmakla iki atlu yü­

rümeye mümkün değil . Yüklü olanlar ne mertebe bela ile yük

ı ı 3

çekerler� ana göre kıyas oluna. Ve mezbfir yolda üç dane köprü

geçilmişdür. Ve bu yerin beği olan Ş irevi Emir Abdal Beğ�

sa' adetlü Gaazi Hünkarımıza peşkeş ile bir kı rat verüp�

Iutuflarile mezbfir beğe bir top seraser kaftan giydürdiler. Hakk

te' ala vücfid-i şerifterin hatalardan hıfz eyleye.

Cemaziye' l-evvel 4 Sal ı : Menzil-i Veysel Karani. Bugün

sa'adetlü Padişahımız menzil-i mezbfira beş sa'atde nüzfil edüp

otak-ı hümayfina

(45 a.) su'fid eylediler. Ve bu menzilde ra' d u berk ve şiin­

şek ve yağmurlar yağup, balçıkdan ve yol mihnetinden ziyade­

siyle zahmet çekilüp bir mertebe hayvfuıat dökülmüşdür�

payfuu yokdur. Ve bu üç menzilde olan derd ü bela ta'bir olur

değildir. Ve bu rrienzil bir mertebe sengİstanlık ile dikenlik ve

meşelik ve dervend ile iniş ve yokuşdur. Ve dört cfu1ibi yüksek

dağlar olup, orta yerinde bir büyük dere akup gider. Ve yolları

dahi düşvar. Ancak iki atludan gayn geçmez. Ve ba'zı yerde

bir atludan gayn gitme imkan değildir. Ve yolun bir canibi

uçurumdur. Eğer insan ve eğer hayvan düşecek olursa hayatın­

dan ümidin kat' eder. Bin canı dahi var ise kurtulmaz. Her kim

ki dünyada vadi-i esfel-i safilin (cehennem vildisi) nedir ve cefa

vü ikab ve · derd ü bela ve nıihnet ve meşakkat zelır-i mari mü­

şahede etmek murad edinür ise bu mezkı1r yola gelüp görsün ve

zevk eylesün. Böyle vadi lerde sa' adetlü Gaazi Padişahımız at

üzerinden ta menzilin nihayetine varınca inmedi ler. Hakk alim

1 14

ve danadır. P iyade o lanlar gitmekden aciz ve ferman-dih kalup

hayran ve sergerdan kalmışlardır. Böyle adfi-keş ve cera-keş,

gayretli bir Padiş§h gelmiş değildir. Müebbedün min-indailahi

ve mütevessilen bi-Resfililla.h' dır ( Ebediyen Allalı ve Peygam­

ber/e beraberdir). Ve bu menzilde sa'adetlü Gaazi Padişahımı­

zın kudfim-i meymfinlanna kurbanlar edüp beği olan Hamza

Beğ peşkeşin verüp kıbel-i Padişahiden mezkfira kaftan

giydiri lmişdir. Hakk te'ala vücfid-i şerifterin hatalardan hıfz

ed e.

Cemaziye' l-evvel 5 Carsanba: Menzil-i Hazo (Batman 'ın

Kozluk ilçesi) . Bugün sa'adetlü Gaazi Padişillumız menzi l-i

mezbfira altı sa'atde nüziil eylemişlerdir. Ve bu menzil in nısfı

dahi balçıklu ve iniş ve yokuş ve dere ve depe idi . Mün1r edin­

ce hayli usret vakı' olmuşdur. Ve nısfı dahi asanlık ile ve hava-

nın

(45 b.) i ' tidaliyle geçilüp ve bu yerın halkı kudfim-i

meymfinlarına istikbale çıkup tehniyyet içün kurbanlar olunup

dua-yı hayr eylediler. Ve beği olan Hizan Beği peşkeşin veıiip

ve iki at dahi ma' an verüp kıbel-i husrevaniden bir savb seraser

kaftan giydirilmişdir.

Cemaziye' I-evvel 6 Persenbe: Menzil-i Batman Suyu. Bu­

güıi sa ' adetlü Gaazi Padişahımız menzil-i mezbfira dokuz

sa' atde gelüp, nüzt11 edüp, su'tld eylediler. Ve bu n1enzi1 düz

ycrlerdir. Ve havanın ziyade i 'tidaliyle gelinmişdir. Ve yollar-

1 1 5

da kurlurn-i sa'a.detlerine kurbanlar edüp� dua-yı hayr edüp

şükrederlerdi: Elhamdüli l lah� süınıne elhamdü lil lah : bunun gibi

�azimü 'ş-şan Gaazi Padişahımız vardır . Ve cemal-i ba­

kemallerin görmek ve viH1yetiınize mübarek kadem basup teş­

rif buyurdular, deyü hanıd ü sena ederlerdi . Ve bu yerin beği

Muhammed Beğ, peşkeş i le bir at verüp kıbel-i padişahlden

kaftan giydirilmişdir.

Cen1aziye' I-evvel 7 Cuın' a: Menzil-i Karadepe. Bugün

sa'adetlü Gaazi Padişahımız nıenzil-i mezbfıra sekiz sa."atde

sa'adet i le nüziH edüp� sa�adet ile otak-ı hünıayüna nüzt11 ve

su "fid etdiler. Ve bu menzilde mesh-i sa'adetden sonra rahş-ı

server-bahş olan atma süvar olup menzil in nihayetine varınca

atmdan inmediler. Ve hayli usret ile gelinınişdir. Ve bu ınen­

zilde çok atlar dökülmüşdür. Ve bugün havanın i 'tidaliyle

gidi lınişdir. Ve bu yolda obalar ile şekaki Kürt ve Türkınanı

konup, evlad ü ensablan ile istikba.le çıkup ve kurbanlar

eyleyüp, dua ve sena eylediler. Ve bu menzil-i ınezburda üç

yerde (ırmak) suyu geçilmişdir. Ve bu menzi lin beği olan Hi­

zan Beği bir at peşkeş verüp hil 'at giydirilmişdir.

(46 a.) Cemaziye'l-evvel 8 Cum' aertesi : Menzil-i Anbar

Çayı. Bugün sa'adetlü Gaazl Padişahımız mcnzil-i nıezbfira

sekiz sa'atde otak-ı hümayt1na nüzUI etmiş lerdir. Ve bu menzi l

çependir ve havası pus olup, gah yağmur ve gah açıklık olurdu .

Ziyadesiyle atlar dökülmüşdür. Ve deve ve katır dahi kezalik

ı 1 6

helak oln1uşdur. Ve geceden bir mikdar ra 'd ü berk ve şimşek

vakı. olup yağmur yağdı . Ve bu menzil bir köydür; birkaç ev­

lerdir. Etrafı pak latif dereleri ve ırmakları ve salıraları vardır.

Ve bu menzil-i mezkilrda Kaim-makam olan Bayran1 Paşadan

dört bokça esbab ile dört ana at peşkeş gelmişdir.

Cemaziye� I-evvel 9 Pazar: Menzil-i Diyarbekir. Bugün

sa ' adetlü Gaazi Padişahımız menzil-i mezbiira dört sa·atde

gelüp şehir içinde saraya nüzfil eylemişlerdir. Ve bu menzilde

ziyade balçık var idi. Aı1una hava i 'tidal bulup süıı1r ile

gel inmişdir. Ve bu hasin-i hasin ve kal 'a-i metin silret-i hiib ve

sfret-i ınahbiib Diyarbekir bir hisardır. Vasfı kabil değildir.

İçinde olan ırınaklar biribirinden zibadır: ta'bir olunınaz. Nefs-i

hi sar bir kaya taş üzerinde vakı ' olup ve her bir burcu istikbale

gelıniş ve selama durnıuş mahbiibe benzer. Ve kar aları

fıskıyyeli şazz u revaneden fark olunmaz. Ve bir mahalde vakı.

olmuşdur ki, guya laciverd dolu bir altun tabak içine bir beyaz

beyzaya benzer. Ve hisar altında nehr-i cennet gibi Fırat (doğ­

rusu Dicle) akar. Ve etraf ü eknafı bakçalar vakı · olup, gören­

ler hayran kalur. Ve ol günkü mezbiir hisara giril ınişdir. Ali

silret veli siret Gaazi Padişahı ınız bir mertebe merdane girmiş­

tir ki, kalen1 ile tahri'r ve zeban ile takri'r olunmaz.

(46 b.) San1n1ur kaplu alaca seraser kerrake giyüp ve def-i

hüıniim ve gumun1 olan ferah-bahş atlara süvar olup hıramani

hıraınani gidüp ve şehir halkı dahi istikbale çıkup ve dua ve

ı ı 7

sena eyleyüp dört beş kerre hisar toplann boşadup ş enlik eyl e­

diler. Ve Fırat (Dicle) suyun 'asker halkı i le geçerken nehr-i

Fırat' ın (Dicle 'nin) ortasına geldikde u mfimen toplarm boşadup

ve hisar kapusuna girdikde kezalik topların boşadup ve saray

kapusuna sa' adet ile kudfin1-i mübarek.lerin koyup dahil

oldukda cümle topların boşandırdılar. Ve salırada ve yollarda

ve şehirde saray kapusuna vannca biri bir yanınca kurbanlar

dizilip boğazlanmışdır. Ve kumaşlar döşenmişdir. Ve şehir

halkı şükürler edüp elhamdülillah-i te'aıa, bunun gibi adi l

Gaazl Padişahımızın cemal-i ba-kemallerin görmek müyesser

edüp, kudfim-i huceste hümayfinlan vilayetimize kadem bas­

mak mukadder etmişdir.

Ve yevm-i mezbfirda Mustaffi. Paşa Oğlu M ehmed Paşa

rikab-ı hümayfinlanna on beş at peşkeş vermişdir. Bir at giyimi

ile sairler sade ve on klse guruş ma'an verüp ve erte gün dahi

b ir tayla at peşkeş vermişdir.

Ve bundan sonra taht-ı şerif yanında kudfim-i sa'adet

meymfinlarına yeniçeri ağası Musta:ffi. Ağa dört kise akça ko­

yup ve sa'adet ile oturup ve has adalı bendelerine ve musahib

kullarına yağmatatdurup derakap gerü has adalı kullarına ağa­

sından başlayup nihayetine vannca ve hazineli kullarına ve

ağasına ve kethüdasına ve kapu oğlu kullarına ve kilarlı kulla­

rına ve ağasına ve kethüdasına vannca ve seferli kullarına ve

kapu ağasına varınca ve teberdarlara ve aşçılara ve etmekçitere

1 1 8

herkesin isti · dadına göre sikke-i hasene cümlesine ihsfuı verüp

ve atların dahi tebdil ed üp in' am ii ihsana müstağrak eylemiş­

lerdir. Ve yevnı-i mezbürda bunları taksim eyledükden sonra

Kapudan Hüseyin Paşaya Mısır· ı ihsan edüp ve kapucılar ket­

biidası Salih Ağaya Bosna eyaletin verüp ve kapucılar kethü­

dal ığın tcberdarlar ketbiidası Süleyman Ağaya verüp ve mez­

kurların cünıles ine kaftan dahi giydiri lmişdir.

Cemaziye' l-evvel 1 O Pazarertesi : Oturak-şüd� der-

Diyarbekir.

(47 a.) Bugün sa'adetlü Gaazi Padişahınıız tebaşir-i subh u

sa' adetden sonra ba' de 't -ta. am şehr-i mezbii nın sazende ve

hanendeterin dinleyip� mezkılrlara vafır ihsan eyleınişlerdir. Ve

yevm-i ınezbürda şehrin bazerganlarından murassa · kısmı olan

yadigarlardan ve kumaş ve teffirik kısmın envaından satun alup

inşa-Al lahu-te ·aıa Astane-i Sa ·adet' e varı ldıkda harem-i muh­

tcrcınde vacibü'r-riaye olanlara bedaya deyü ihzar eylem işler­

dir.

Ve vevın-i mezbürda Mısır beğlerinden fevt olan Ömer A­

ğanın metn1katı tesliın olunmuşdur. Ve bu günün gecesinde

yatsu ezanm okuınağa müezzinleri saraya getürdüp ve ezan-ı

şerif okurlup ınezkürlara vafır ihsa.n olunnnışdur. Ba'dehu Şami

olan İınam Yfısuf Efendi yi getürdüp s eb ·a ile Kur ·an-ı azimüş­

şfuu ve na · t-ı Resül 'ii okurlup hayır dua etdürmüşlerdir.

1 1 9

Cemaziye' l-evvel ı ı Salı : Oturak-şüd� der-Diyarbekir. Bu­

gün sa�adetlü Gaazi Padişahımıza Defterdar olan İbrahim E­fendi yiğirmi bokça mütenevvia esbab ile iki dane at peşkeş

vermişlerdir. Ve ba'dehu Şam-ı Şerif Paşası olan Küçük

Ahmed Paşa on beş yük akça rikab-ı hümayuna getürüp tesl in1

eylediler. Ve bunlardan ma'ada nice yerlerden dahi kuınaş ve

çuka ve at ve bedayalar geJmişdir. Eslafdan olan Padişahlardan

birine gelmiş değildir. Tahrir ü tastire dahi gel ür değildir.

Ceınaziye' l-evvel 1 2 Carsanba: Oturak-şüd, der-

Diyarbekir. Bugün sa'adetlü Gaazi Hünkarımız yevın-i

ınezburda tavus-i cilve-ger ınİsal olan ralış-ı ferah-bahşına

süvar olup şehr-i mezbfinı dolaşup ve seyr ü sülfik edüp,

ba' dehu menzillerine nüzfil edüp ve şehr-i mezbfiru bi-nihaye

nıedheylediler.

(47 b.) Cemaziye'l -evvel 1 3 Persenbe : Oturak-şüd. der­

Diyarbekir. Bugün sa'adetlü Gaa:zl Padişahıınız yevın-i

lllezburda sürur üzere olup sara ile gah atların getüriip

seyreyıeyüp, sünlr u hubur kesbederlerdi. Ve gerü dainıa iba­

dullahın bademat-ı mebrfirelerine takayyüd-i şerifleri olup, asla

kusur etn1ezlerdi.

Cemaziye' I-evvel 1 4 Cum ' a : Oturak-şüd, dcr-Diyarbekir.

Bu yevm-i mes 'fidda sa'adetlü Gaazi Padişahımız saray-ı can­

fezada sürur u hubfir üzere olup ekser vükelasın çağırup u mu r-i

cumhur-i Müsliırlln mesalihlerin görüp def' -i mezalinı ve ref -i

1 20

matem i çü n ziyade ten b i h ve te ' ki d buyururlardı . Ve gahi kitab

ile eğlenürlerdi .

Cemaziye' l-evvel 1 5 Cum' aertesi : Oturak-şüd, der­

Diyarbekir. Bugün Gaazi Hünkanmız yevm-i meymônda

Ru111-iyye Şey hi olan Mahmud Efendinin da' vetine icabet edüp

has odalı kul lan ile müsel lah olup ve mezbôr şeyhin bakçasına

ziyafete varup, zevk u saffidan sonra Şeyh dahi bir tahta

semmur kürk ve birkaç pare kitab ile iki at rikab-ı hümayiinla­

rına peşkeş verdiler. Ve gerii sa'adet ile nıekanlarına avdet edüp

ta menzil ine nüzlll edince cırıd oynaya oynaya gelmişlerdir. Ve

yevm-i mezburda Sadr-ı a'zam Hazretleri Van Kal 'ası 'ndan

dört günde gelüp, rikab-ı hümayiinlanna yüz sürdüler.

Cenlaziye' 1-evve1 1 6 Pazar: Oturak-şüd, der-Diyarbekir.

Bu yevm-i nıeymônda sa'adetlü Hünkarımız subh u sa'adetden

sonra Rômiyye Şeyhi gönderdiği ni'met-i ba'de'l(ekl) kendile­

rin huzur-i hüınayunlarına getüriip ve semmur kürk giydüriip,

iki bin altun ihsan

(48 a.) edüp, ikram eyledi ler. Hakk te'ala kemal-i faztından

vücud-i şerifterin hatalardan hıfzede, funin.

Cemaziye' l-evvel 1 7 Pazarertesi : Oturak-şüd, der-

Diyarbekir. Bu yevm-i mes 'iidda sa'adetlü Padişahımız ayş ü

işretde ve zevk u sara üzere olup daimü-dehr din ü devlete la­

yık olan umiir-i muazzamaya takayyüd-i şerifleri olup her

vechi le ibadu'llah rerahiyetine bais olan aınellere meşgul ol-

1 2 1

muşlar idi. Hakk te ' ala go nce-ı ümidierin ve şükfıfe-i

maksudların fi' d-dareyn mütenessim ve mütcbcssiın k ıla; bi­

minnehü ve kereınihi.

Cemazive� l-evvel 1 8 Salı : Oturak-şüd� der-Diyarbekir. Bu

yevm-i şerifde şevketlü Gaazi Padişahınuz sün1r u hubfır üzere

olup ve harem-i muhtereın meydanına safinatü · 1-ciya( d) nes­

linden olan atların getürüp seyr ü sülfık ederlcrd i . Ve mukteza­

yı beşeriyet üzere bir mikdar mübarek levh-i hatıriarına kediiret

arız olsa ve hünıum ve gumum hücum eylesc · ale - 1-fevr Burak

misal olan Arabi atlan getürdüp detederlerdi . Ve ekser evkatı

def -i ınezalim ve ref -i matem içün sarf edcrlerdi .

Cemaziye' l-evvel I 9 Carsanba: Ohırak-şüd, der-

Diyarbekir. Bugün sa"adetlü Gaazi Hünkanınız� Vezir-i Rtışen

Muhaınmed Paşa on altı at ile yiğirıni k1se akça ve iki tahta

sammur kürk ve mütennevvia · çuka ve akm işe ve yadigar fin­

canlar ve fağffirl tabaklar peşkeş vermişlerdir.

Cenıazive' l-evvel 20 Persenbe: Oturak-şüd, der-

Diyarbekir. Bu yevm-i meymunda sa'adetlü Padişahımız zevk

u sata üzere olup gah umur-i cumhur-i Müslinun ve

muvahhidin olan ibadullahın mesai ibierine takayyüd ve gah

vükelanın sakarnet-i

(48 b.) istikametlerine ve gah tevarih1er oku yup hüsn-i hat

ta " lik kıfa yazarlardı . Ve ekscriya sefer alıval iyle takayyüd

buyururlardı .

1 22

Cemaziye' l-evvel 2 1 Cum' a: Oturak-şüd, der-Diyarbekir.

Bugün tali ' meymiinda olup sa�adetlü Gaazl Padişahımız� Mı­

sır Paşası Hüseyin Paşayı huzur-i hümayuna getürüp: Allahu­

te"ala" nın emrine layık ve Resiil-i Ekrem "in şeriatma mutabık

ve din ü devlete muvafık olan ibadullahın sırren ve cehren ha­

rekat ve sekenatlarına ve ahval ü etvarlarına kema-yenbaği

takayyüd edesin, deyü tenbih buyurdular. Ve dest-biis edüp

Mısır'a müteveccih oldular. Ve Küçük Ahmed Paşa dahi dest­

biis edüp� fern1an-ı padişal1 ile Şehr-i Zora (Kerkük' e) revan

oldular.

Ceınaziye' l-evvel 22 Cum ' aertesi : Oturak-şüd, der­

Diyarbekir. Bugün Gaazi Padişahımız Nuh hal ifeyi ahzettirüp

kapucılar kethüdasına teslim olunmuşdur. Ve. yevm-i

mezburda cemi" ağırl ık ve harem-i muhtereıne nlüteai lik olan

es bab ü eskal ba ·de, 1-asr yüklenüp mukaddem gönderilrnişdir.

Erte� azimet oldukda dar yol larda meşakkat olmasun deyü fer­

man-ı şerif olmuşdur.

Cemaziye' l-evvel 23 Pazar: Menzil-i Şilbe (Diyarbekir 'in

Yolalt1 köyü) . Bugün Gaazi Padişahımız vcvın-i mezburda

Diyarbekir' den ' azimet edüp bir buçuk sa'atde menzil-i

mezbura nüziil eyleınişlerdir. Ve bir hoş hava olup bir mertebe

darat ile çıkınışlardır. Cemi" şehir halkı çıkup dua ve sena

edüp. alkışlayu alkışlayı.ı göndennişlerdir. Ve nüzul olunan

menzi l İskender Paşa Oğlunun çiftliğidir. Bir ·azim nimetler

1 23

çeküp ve bir al at ile bir katar katır dahi ma· an peşkeş vermiş­lerdir.

(49 a.) Cemaziye' l-evvel 24 Pazarertesi : Menzil-i

Karaköprü. Bugün sa'a.detlü Gaazl Padişahıınız menzil-i

mezbiira altı buçuk sa'atde otak-ı hümayfına su "ud eyledi ler.

Ve bu menzilin nısfında bir salırada bir mikdar kufid edüp�

İstirahat eylediler. Ve iç oğlan kullanna icazet verdiler ki� ileri

gitsünler ve kendüler sa' adet ile tenhaca aheste aheste safa-yi

hatır ile geldiler. Ve bu menzil ziyade sengistanl ıkdır. Atlar

yürürneğe imkan değildir.

Cemaziye' l-evvel 25 Salı : Menzil-i Ergani. Bugün

sa'adetlü ve mehabetlü Gaazi Padişahımız subh-i sa'adetden

sonra revan-bahş olan Düldül 'e süvar olup ve menzi l-i mezbiira

beş buçuk sa'atde süriir u hubfir ile ve günün i ' tidaliyle otak-ı

hümayı1na su 'ud eylediler. Ve yevm-i mezhurda Ergani hisa­

rından toplar atılup vafir şenlik eylediler. Ve bu hisar

sengİstandan bir dağ üzerinde bir büyük seng-i har üzerinde

vakı' olmuşdur. Ve nlukabelesinde bir kaya taş dahi vardır. Bu iki taşın ma-beyninde Hazreti İ lyas Al ey hisselam' ın makam-ı

şerifleridir. Ve bu makamı Riimiyye Şeyhi Mahmud Efendi

inha eyledi. Ve yollarda 'azim kurhanlar eyleyüp sa' adetlü ve

mehabetlü Gaazi Hünkarınuza medhü sena eyledi ler.

Cemaziye'l-evvel 26 Carsanba: Menzil-i Sucuk Yayla. Bu­gün sa'adetlü Gaazi Padişahımız menzi l-i mezbura beş buçuk

1 24

sa: atde nüziil eylemişlerdir. Ve menzil-i mezbfir sengistan ve

haristandır. Vasfı müınkün değildir. Ve iniş ve yokuşdur. Ha­

reket mümkün değil ve gece ile yağmur bir mertebe yağmışdır

ki� sel olup akup çadırlar içine dolmuşdur. Ve nice kirnesnenin

çadırını sel suyu götürmüşdür. Ve ekser halk sabaha dek ayak

üzere durup otunnak ve namaz kılmak kabil olmamışdır. Hayli

n1ihnet ve meşakkat çekilmişdir.

(49 b.) Cemaziye' l-evvel 27 Persenbe: Menzil-i Mihrihan Çayırı. Bugün sa'adetlü Gaazi Padişahımız ınenzil-i mezbiira

beş sa ·atde otak-ı hümayfina nüziil eylemişlerdir. Ve menzil-i

mezbfir bir mihnetlü ve ıneşakkatlü meşeistan ve sengistan ve

sa�b u ta�b vakı � olmuştur. Hiçbir vechile ta�rifi imkan değil­

dir. Ne piyade ve ne atlu yürüyebilür, yollan dahi bellü değil .

Amn1a Gaazi Padişahımız menzilin nihayetine varınca atından

inınediler. Böyle yüksek dağlar ve böyle sarp iniş ve yokuşlar

dahi görüln1üş değildir. Bir sa ·at geçer geçmez yağmur yağına­

ğa başlar. Bu üslüp üzere sabah olunca yağdı .

Cemaziye' l-evvel 28 Cum'a: Menzil-i Harput Ovasında

Gölbaşı . Bugün sa'adetlü Gaazi Padişahımız menzil-i ınezbiira

beş buçuk sa'atde otak-ı hümayiina nüzfil eylemişlerdir. Ve bu

m enz il bir ınenzildir ki� H u da' dan gayrı kirnesne bilmez. Men­

zi limizden 'azimet eylediğiıniz gibi nısf-ı menzilden ziyade

yokuşa gidüp 'azim bulutlar ve ra'd u berk ve şimşek peyda

olup, ibrikden döker gibi ve şedid rüzgar ile yağmur boşanup

1 25

ve g3h dolu yağup seller aknuşdır. Ta otak-ı hüınayuna gel ince

ınuııkatı· olmadı. Ve nüzfil eylediğimizden sonra bir lahza ge­çer geçmez gerü başlar yağmağa. Bu üshlp üzere derd ü bela ve

mihnet ü meşakkat vakı' olmuşdur. Ve sa'adetlü Gaazl Padişa­

hınuz mezkfir dağdan çıkup otak-ı hümayuna nüzlll edince

atından inınediler. Ve bu dağ insan yeri ve mekanı değildir.

Belki şeytan yatağıdır. Göğün bir katma çıktıp gerü inersin.

�Asker-i islam atlarından inmeğe ve yayan yürümeğe can-ı

azizlerine ınİnnet bilürler. Amma tufandan ve yağınur ve

balçıkdan ve iniş ve yokuşdan bir vechi le hareket ınünıkün

değil . Lakin sa ·adetlü Gaazi Padişahıınızın

(50 a.) bu gayret ve hinımetlerin göıiip ve gayret edüp

halk-ı alem menzillerine geldiler. Ve geldikleri takdirce ne

harem halkının ve dış halkının çadırları vardır. Ağırl ık ve ça­

dırlar gelince üzerine yağmur yağdı. Ve bu menzi lde vafir hay­

vanat dahi kalmışdır.

Ceınaziye' I-evvel 29 Cum'acrtesi : Menzil-i Pağnik (Ela­

zığ 'ın Işıkyolu köyü) . Bugün sa'adetlü Gaazi Hünkarımız ınen­

zil-i mezbura dört sa•atde otak-ı hümayuna nüzfiJ buyumlUŞ­

lardır. Ve bu menzilde bir ınertebe yağmur yağup, balçık

olmuşdur. Bundan ziyade olmağa mün1kün değildir. Ne yürü­

rneğe ve ne oturmağa imkan vardır. Çadırların içi balçık dol­

muş, çizme ile hareket kabil değildir. Sa'adetlü Gaazi Padişa­

hımız dahi bu cevr ü cera.yı zevk etmişlerdir. Öyle kıyas olun-

1 26

maya ki, anlar zevk u safada olalar. Ve silir halk cefada. Hakk,

alim ve danadır ki. sair halk-ı alem i le beraber zahmeti ve me­

şakkati ve kar ile yağmunı ve tufanı çekmişdir. Fazlası dahi

vardır. Cemi' halk-ı alemin mesalihleri fıkr ü zikrleri olmuşdur.

Ve bu sefer-i zafer-rehberde ınübarek mizac-ı latifleri münkesir

olup� vücfıd-i şeriflerinde defa'at ile zahmet vakı " olmuşdur.

Ehl-i insaf olup sahib-i feraset olanlar akı l terazusuna vurup�

i nsaf etınek gerek. Al-i Osman' dan böyle kadirşinas suhan-i

seneide ve umur-dide ve kar-azmilde gayret-keş ve adiikeş bir

Padişah vücuda gelmemişdir. Ve bu menzi l-i mezbiirda has

adalı ku llarına kemal-i lutuflarından kısa yüklülcre kısa ve

uzun yüklü lere uzun çuka dalama biçdürmeğe izn-i şerifleri

olup, fennan-ı şerifleri olmuşdur.

Cemaziye' l�evvel 30 Pazar: Menzil-i Murad Suyu. Murad

suyunu geçip kenarına konu lmuşdur. Bugün sa-adetlü Gaazi

Padişahımız menzil-i mezbiirdan sa "adet ile azimct edüp tekrar

Murad suyu kenarına vanıp seyreyleyüp ve vükelasma nluh­

kem tenbih edüp 'asker-i İslam edeb ile müriir

(SO b.) u ubur etsünler deyü emr-i şerifleri olmuşdur. Ve

sa. adet i le gerü yola teveccüh edüp beş buçuk sa-atde kamil

menzil-i ınezbüra nüzill evlcmişlerdir. Ve bugün gayet i 'tidal

üzere olup sa'adet ile atlarından inmeyüp şahane ve merdane

gelmişlerdir.

1 27

Cenıaziye' I-ahir I Pazarertesi : Menzil-i Malatya. B u&rün

sa. adetlü Gaazi Padişahımız menzil -i mezbfıra sekiz sa. at de

nüzfil eylemişlerdir. Ve sa'adet ile atından asla inmeınişlerdir.

Ve yevm-i nıezkfir gayet i 'tidal üzre olmuşdur. Ve nıezbfir

şehir halkı tehniye içün sağair ü kebairi istikbale çıkup ve ku­

maşlar döşeyüp ve kurbanlar edüp bir mertebe dua ve senalar

eylemişlerdir, ta'biri imkan değildir. Ve yevm-i mezbfırda

Okçuzade beş dane at peşkeş verınişlerdir. Ve Kaim-makam

Bayranı Paşadan dahi bir yorğa at ile bir sepet esbab peşkeş

gelmişdir.

Cemazive' l -ahir 2 Sal ı : Oturak şüd der-Malatya. Bugün

sa'adetlü Gaazi Padişahımız asker-i İsianı 'a bahr-i

re" fetlerinden merhamet ve şera'at edüp ve sair levazımat dahi

yetişrnek içün ve hayvanat zebfin olmak i le tevakkuf buyur­

muşlardır. Hakk te "ala mu 'ammer eyleye.

Cemaziye' l-ahir 3 Carsanba: Oturak şüd der-M alatya. Bu­

gün sa'adetlü Gaazi Padişahımız sa'adet ile ayş ü işret üzere

olup ve zevk u saffi ile i zzet sürüp daima fukara ve zu 'atanı n

ahval u etvarlarına takayyüd-i şerifleri ziyadesiyle olmuş idi .

Ve sefer-i zafer rehberin fetih ve fiitfıh şükranes iyçün mezbur

şehrin tuhaflarından ferzend-i dilpesend olan kerimeleri içün

ihzar eylemişlerdir.

Cemazive� l-ahir 4 Persenbe: Oturak şüd der-M alatya.

1 28

(51 a.) Bugün sa ·adetlü Gaazi Padişahımız subh u

sa· adetden sonra ba'de't-ta'am atlanup ve şehr-i mezbiiru seyr

ü süliik edüp ve alıval-i etvarı tecessüs ve tefahhus edüp zevk

ve sara ile mekan-ı cennet aşİyanına avdet huyurup ve şehr-i

mezhfiru Tebriz-i sanidir deyü medhedüp, zikreylediler.

Ceınaziye� l-ahir 5 Cum� a: Oturak şüd der-Malatya. Bugün sa ·adetlü Gaazi Padışahımız � ale's-sabah ba ·de ·t-ta'am atma

süvar olup şehr-i Malatya'yı seyr ü sülfık edüp fukara ve fuka­

ranın alıval ierine ve hareket ve sekenatlarına ve her hususlarına

tefahhus ve takayyüd buyunıp ba ·dehu makamianna nüziil

buyunıp Nuh Halife ·yi huzur-i hümayiinuna getürdüp başın

ke.'idiler.

Ve yevm-i ınezbfırda yeniçeri ağası Mustaffi Ağadan on k'ise

guruş geldi . Defa yevm-i ınezbiirda Bıyıklı Mustaffi Paşadan

iki at peşkeş gelüp biri kami l giyim ve biri yelkendiizdur. Ve

iki oğlan dahi ma· an göndertip sa· adetlü Gaazi Hünkarımız

keınal-i lutuflarından hane-i kebir i le behremend eylediler. Ve

yevm-i mezkiirun gecesinde Şeyh Sunui lah Efendiyi getürüp

taman1 musahahetden sonra: "Matlfihunuz nedir, söyle efendi ,

dirig değildir. " Efendi dahi : �·sa ·adetlü Padişahım. mübarek

hak-paye yüz sünnek ve didar-ı şerifıniz i lc müşerref olmak

hcman dünyaya ve ım1-fiha olanlara değişmem. Dünyada

hen1an var olasın. Ve her ne canibe teveccüh edersen mansur

ve muzaffer olasın. Ve mu 'ammer-i ömr olup sarir-i sa'adetde

1 29

müebbed ve müeyyed olasın. �' deyü dua ve sena cyl edi ler. AI-i

hiınmetlü Padişahı mız kemal-i muhabbet ve re ' fetlerinden

şeyh-i mezbiira beş yüz sikke-i hasene ihsan edüp ve oğlunu

ütekaid çavuş eyledi ler. Hakk sübhanehu ve te . ala kemal -i

kcremlerin ve lutf u ihsanlann ziyade edüp kemal-i pir eyleye .

Cemaziye' l-ahir 6 Cum� aertes i : Menzi l -i Bad nk. B u

yevm-i saldde sa'adetlü Gaazl Hünkarıınız tebaşlr-i subh u.

sa' adetden sonra menzil-i mezhiira "azi'ınet

(51 b.) edüp beş buçuk sa'atde otak-ı hüma�iına nüziil ey­

Ienıişler .

Ve bugün ziyade lati'f olup menzil-i mezht1ra sa'adet ile

Tokmak Suyu denıek i le meşhur ve üzerinde olan yiğirıni beş

gözlü köprüyü geçüp bir sahra canibine teveccüh edüp ve iç

oğlan ku l larına emredüp. cırıd oynayalar. İç oğlan kul ları dahi

ber-mucib-i fennan-şahi iki fırka olup nazar-1 şeriflerinde bir

mertebe şevk edüp oynamışlardır. Sa "adet i le pcsend edüp

tahsin-i beliğ eyledi ler.

Cemaziye' l-ahir 7 Pazar: Menzil-i Hekimhanı. Bu yevın-i

meyıniinda sa'adetlü Padişahımız menzi l-i mczbura beş sa"atde

otak-ı hümayiina nüzt11 etmişlerdir. Ve bu menzil ziyade iniş ve

yokuş ve dere ve depedir. Ve yolda Kesikköprü geçi l ınişdir. Ve

latlf hava i le ubur olunnıuşdur. Ve yevm-i mczbiirda S adr-ı

a "zam Hazretleri on iki k ise guruş rikab-1 hümayiına peşkeş

verüp ve dest-biis edüp Acem canibine muhafaza ferman-1

1 30

şerifleri avdet eylediler. Ve si lahdar ağaya iki kise ve çukadar

ağaya iki kise ve doğancıbaşıya bir kise ve rikabdar ağaya kırk

bin akça ve dülbend gulamına yiğirmi bin akça ve sair has 0-

dal ıya dört kise akça peşkeş göndermişlerdir. Allill.lu-te·aıa�

ınu1n ve zahirieri ola. Ve yevın-i mezla1rda IVIalatya Şeyhi

olan Sunui lah Efendi dest-bus edüp ve dua-yı hayr edüp

sa ·adetlü Padişfihımıza bi-nihaye himmctler eyledi ler.

Sa· adetiii Gaazi Hünkarımız kemal-i re· fetlerinden şeyh-i

mezhGre hir sanunur kürk giydürüp "ale' l-fevr giydügün kürke

hir tarih söyle deyü fennan eylediler. Hemen ol derecede tarih

düşürüp, vücuda getiirdi ler. Sa' adetiii Padişahımız kendü mü­

barek dest-i şerifleri i le tahrir huyurdu lar:

Çün veri ldi şahen-şehi pes dedik tarihi teşı-if-i mihi6

Cemaziye� l-ahir 9 Pazarertesi7: Menzil-i Hasançelebi Kö­

�ii . Bugün sa ·adetlü Gaazi Padişahımız menzil-i mezbfira beş

sa� atde nüzGI eylediler. Ve yevm-i mezhGrda

(52 a.) cemr has odal ı kullarına ve hazineli ve ki larlı ve bü­

yük odalı seferl i kul larına birer kumaş ihsan cdüp inşa-Allahu­

tc ·ala İstanbura alayla viisul müyesser oldukda zırh üzerine

giyecek çaprazlu cilabi ihzar etsünler dcvü ferman-ı şerifleri

olmuşdur.

6 Ehc.:d ht!sahıvla 1 045 vılı ( 1 635 ). 7 Ruzname 'de ·bazı giin .üimlerinde yanlış b k yaplicbğt cmlaşılmaktadu·; niz de

değiştirmedik Y. Z.

1 3 1

Cemaziye' l-ahir ı o Salı : Menzil-i Alacahisar. Bu yevm-i

şerifde şeretlü Gaazi Hünkarıınız menzil-i mezbfıra beş sa' atde

gelüp ve otak-ı hümayfına nüzfıl eyledil er. Ve yevın-i mezkfır­

da hava i ' tidalde idi. Nihayet mertebe yayla yer olnıak ile bir

mikdar soğucak vakı' oldu .

Cemazive' l-ahir ı ı Carsanba: Menzil-i Kangal. Bugü n

sa'adetlü Gaazi Hünkarımız menzil-i mezbfıra beş buçuk

sa'atde gelüp otak-ı hümayfına nüzfıl eylemişlerdir . Ve yevın-i

mezbfırda ınenzil in nısfından bir ınürtefı ' yerde cülfis edüp ve

iç oğlan kullarına cırıd oynamağ fennan-ı şerifleri olup; hayli

vakt bir zevk ile cırıd oynaınışlardır. Sa'adet i le bir ınertebe

saffi kesbedüp pes en d etmişlerdir� ta' rif olunmaz. Ve zamir-i

nıünirlerinde muzmarr olan ınerdanel ik cfışa. gelüp nıerd-i

meydana merdane girüp bir mertebe cı rı d oynanuşlardır. Gö­

renler hayran kalmışlardır. Otak-ı hünıayfına gelince feragat

etınemişlerdir. Ve bu cırıd saia.sıyla has odal ı ku l larına ve gayrı

odalı kullarına bizzat sa'adet i le kendüleri ayak üzere durup ve

huzfır-i hümayfına atların getürdüp ferade ferade isti ' dadlarına

göre ihsan edüp, taksim eylediler.

Ceınaziye· l-ahir ı 2 Persenbe: Menzil-i Değirmenköyü. Bu

yevm-i meymfinda heybetlü şeci· Gaazi Padişahıınız menzil-i

mezbura beş sa'atde otak-ı hüınayfına nüzfıl eyleınişlerdir . Ve

yevm-i mezbur bir latif gün olmuşdur ki � ta 'bir olunmaz. Ve bu

1 32

menzil salırası düz yerdir. Ve suları çok mekandır. Ve bir dere­

si vardır. Tu'm-i latif-i billura manend yol kenarında

(52 b.) akar gider. Ve iki canibi safi kaya dağlardır. Ve bir

tarafı ıneşel ikdir. Kiraz Beli demek i le ma' n1fdur. Arkurı yol­

dur. Ağır askere sarp olmak i le bu yola iltiffit olunmadı .

Cemazi ye' I-ahir 1 3 Cu m' a: Menzil-i Cisir Han ı. Bu yevm-i

seliınde Süleyman haşınet� Selim tabiat olan Gaazl Adil Padi­

şahımız� ınenzi l-i mezbura üç sa ·atde otak-ı hüınayfina nüzUI

eylediler. Ve yevın-i mezkfir i 'tidal ile bir latlf gün olmuşdur

ki� ta'blr olunmaz. Ve salıraları dahi bl-nazlrdir. Bi 'z-zarfiri

sa · adetlü Gaazi Hünkarıınızın cibi ll iyetinde merkfaz olan bahr-i

cünbüş cfişa gelüp ve merdane ve şlrfuıe meydane girüp ve iç

oğlan kulların dahi ihzar edüp saf bağladı lar. Ve müteferrika

kulları üzerine yalnız Hünkarımız yemin ü yesardan cırıd ile

hanıle edüp bi-çare müteferrika kullan şaşup ve usları gidüp

kc-hareketi ' 1-mezbiih muktezasınca ne karara ve· ne firara me­

calleri kalmayup toy kuşları gibi bakakaldı lar. Sa "adetlü Gaazi

Padişahımız dahi matliibları umıak değil� belki cibi l l iyetlerinde

erlükleri ve yiğitlik alfunetleri var ınıdır deyü imtihan eylediler.

Çün bu hali görüp müşahede eylediler. Sükiit edüp inan-ı şe­

ritlerin çevirüp Mirahiir-i Kebir Şahin Ağa üzerine hamle edüp

Şahin Ağasına bir cırıd urmuşlardır ki� nefesleri dutulup� bir

zaınan sonra aklı başına gel üp� karga ınİsal oldular.

Ve sa'adetlü Gaazi Padişahımızın huzunmda yer öpüp�

1 33

bazunuza kuvvet, düşınanınıza heybet olsun deyü dua ve scna

eylediler. Ve gerü cırıd oynamağa mübaşeret eyledi ler. Ve bu

hali seyreden erenler el-i ' yazihillah, böyle darha ki m takat

getürebi lür, bu makdur-i beşer değildir, deyii söylerler idi . Ve

ınezbura iki yüz sikke-i hasene ihsan eyledi ler. Ve Kapucılar

Kethüdasına dahi kezalik bir eyüce frengice cırıd urdular. Bir

n ice zaman bi-huş olup aklı başına gelınedi . Ana dahi el l i dane

sikke-i hasene ihsan eylediler.

Cemaziye' I-ahir 14 Cum'aertesi : Menzil-i Sivas.

(53 a.) Bu yevm-i sa 'dde sa 'adetlü Gaazi Padişahımız nlen­

zi l-i mezbura altı buçuk sa 'atde otak-ı hümayiina nüzii l eyle­

ınişlerdir. Ve yevm-i mezbfırda hava i 'tidal üzere olup ve iç

oğlan kul larına emredüp cınd aynayalar fennan-ı şerifleri üze­

re menzillerine nüziil edince bir zevkle cınd oynayıp şevk ey­

leınişlerdir, ta'bir olunmaz. Ve şehr-i mezbfı nın sadat-ı san­

cakları ile ve u lema ve sulehası ve fukara ve zu · affist ve sİpalı

ile ehl-i a ·yan i, sağir ü kebiri ku dilın-i meymfmlarına istikbale

çıkup ve kumaşlar döşeyip ve bl-had kurbanlar eyleyüp dua ve

sena eylediler. Ve cemai-i ba-kema1leri n gördüklerine

şükreylediler. Ve crte dahi azlınet eylediklerinde cümle ehl-i

sadat sa 'adetlü Gaazl Padişilluınıza karşu çıkup maa ·t-ta "zim ü

tekrin1 dua-yı hayredüp, merasim edüp yeri ne getürdüler. Ve

şehr-i mezbiirda Kızı lınnak demek i le ıneşhu r nehri geçüp

şehir altında otak-ı hümayiin kurulup nüzfı l olu nmuşdur. Ve bu

1 34

şehirde oturak etıueğe i ltiffit eylen1ediklerine bais-i havanın

i 'tidali var iken 'asakir-i İslam ' ı şiddet-i şitfidan kurtarınağa

ziyadesiyle sa ·y-i şerifleri olduğu cihetdir.

Cemaziye: l-ahir 1 5 Pazar: Menzil-i Yıldız Suyu. Bu yevm-i

mevmiinda şerifü ' 1-haseb ven-neseb olan ciaazi Hünkarımız

i 'tidal ve latif hava ile ınenzi l-i mezbura beş sa'atde otak-ı

hümayuna nüzul eylemişlerdir. V c menzil-i mezburda iç halkı

kul ları i le cınd oynadılar. Otak-ı hümayiina nüzlll edince fera­

gat eyleıuediler. Ve bir mertebe cünbüşler ve merdanelikler

göstertip izhar eylen1işlerdir. Kalem-i dü-zeban ile a'yan ve

beyan olunur değildir. Mübarek el lerine cırıd alup ve ralış-ı

revan-bahşın merdane ıueydane sürüp ve yemin ü yesara ceve­

lan eyleyüp kin1esnenin zehresi yokdur n1cydanda durup atın

depred e.

Ceınaziye: l-ahir 16 Pazarertesi . Menzil-i Mehmed Paşa

Hanı . B ugün sa'adetlü Gaazi Padişfihınuz n1enzi l-i mezbura

dört buçuk sa·atde otak-ı hümayiina nüzlll eylemişlerdir. Ve bu

menzil ziyadesiyle hub ve latif havayla ve su kenanyle iç oğlan

kulları i le bir mertebe şahane ve levendane ve merdane cınd

oynanmışdır. Cemi' halk-ı alem, hayran sergerdan olmuşlardır.

Ve biri birine söyleşürler: Bu Padişahımız ki, niyyeti hayrdır ve

çün fetih

(53 b.) ve fütuhlar eyleyecekdir. Gece ve gündüz

kendiHerine ve atiarına ve ku llanna ta' lim edüp idrnan ederler.

1 35

İn-şa�-Al1ah hareketler pür-bereketdir. Ve ayn-ı sa·adetdir. Ve

düşmana heybet ve salabetdir. Ve yevm-ı ınezbiirda çok

kimesneye ihsan eyleınişlerdir.

Cemaziye' I-ahir 1 7 Sal ı : Menzil-i Akçaker·vansarayr Ova­

sı . Bugün sa'adetlü Gaazi Padişahımız menzil-i mezbiira altı

buçuk sa'atde otak-ı hümayfina nüz11 eylemişlerdir. Ve yevn1-i

mezkfirda Sivas ya:Ylaların ve bel ierin ve çam lu dağların aşup

giderken bir mertebe şedid rüzgar esüp tozlar savum1uşdur. Ta

salıraya indikden sonra harem kulları i le otak-ı hümayfına nü­

zt11 edince kema-yenbaği cırıd oynanmışdır. Seyreden merda­

ne-i meydan dua-yı hayr edüp tahsin-i beliğ etınişlerdir . Ve bu

menzilde iç halkı kullarına çok kilnesneye atlar ihsan ve in ' am

eylem işlerdir.

Cemazive' l-ahir I 8 Carsanba: Menzi1-i Tokat. Bugü n

sa�adetlü ve şevketiii Gaazi Padişahınuz ınenzi l-i mezbura altı

sa'atde otak-ı hün1ayuna nüzul eylediler. Ve bu menzilde ca­

be-ca dağlar ve beller ve yüksek yayialar olur. ·Ale ' I -husus

nefs-i Tokat ki� etrafı hayırlar ihata eyleıniş� ta· rif oluıunaz. Ve

hisarı� kesıne kaya üzerinde vakı . olınl!şdur. Bir metin kal · ad ır

ki� etrafı be-kemale ma' murdur. Ve bağ ve bakçası hiib ve sula­

rı latif ve mahbiib ve şehri ına' miir ve pak ve çarşusunun orta

yerinde suyu akar ve her nesnesi bulunu r. Ve dahi şehir altında

bir büyük ırmağı akar. Kazova ırınağı demek ile meşhurdur.

Ve üzerinde büyük kemer köprüsü vardır. Müriir oluı1up şehir

1 36

altında otak-ı hüınayfın kunılup nüziil olunmuşdur. Ve şehir

halkı dahi bir ınertebe kesret i le istikba.l eylemişlerdir. Konya

şehrinden gayrı böyle kesret vakı · olmamışdır. Ve şehir içinde

olan sadat ve uleıua ve suleha ve fukara ve zu 'afa

(54 a.) cemr şehirl i sağir ü kebiri bir fersah yere çıkup

kudum-i hüınayiin ve sa�adet-i meymiinlarına tehniye içün

sancaklar i le istikbal edüp ve kumaşlar döşeyüp ve arabalar ile

giinagun ni ' ınetler bişürüp yolun iki tarafın tezyin ve ma'miir

edüp ve şehrin ve nüzUI edecek sarayı donadup ve yollarda bi­

kıyas kurbanlar eyleyüp bir vechile ta'zim ü tekrim edüp, dua

ve sena etmişlerdir, ta' rif olunınaz. Sa'adet ile nüziil

eylerlikden sonra bunca kumaşlar ile gümüş esbablar ve iki at

ma ·an verüp peşkeş çekmişlerdir. Ve bundan sonra sa'adetlü

Padişahımız tebdil i le şehri seyredüp ve herhal-i etyarların

tefahhus eylediler. Ve ba·de ' l-ışa' karadan üç defa toplar

boşadup, şenlikler eylediler ki beyan olunmaz.

Cemazi ve · ı-ahir I 9 Persenbe: Oturak-şüd, der-Tokat. Bu­

gün sa" adetiii Gaazi Padişahıınız sürfır u hubiir ile taht-ı

sa ·adet-baht üzere otunıp ve beyne·s-salatında atların getürdüp

koşdurdular. Ve zevk-u sara edüp ve iç halkı kul larına vafır

atlar ihsan eylediler. Ve yevm-i mezhurda ha'de� ı-asr fukara

gclüp şikayet eyledi ler. Adil Gaazi Padişahımız dahi Mlr-ahiir-i

Keblr Şahin Ağaya fennan edüp fukaradan söz anlar ve cevap

verür beş adeıu intihab eyleyüp otak-ı hüınayiinda huzur-i şe-

1 37

riflerine getürüp bizzat kendüleri cenıJ' ahvalleri n sual eyleyüp

ve hallerine rahmedüp tayyib-i hatır ile cevap ların verüp� ü­

zerlerinde olan zıl li def ü ref ed üp ve matlupların yerine

getürüp dua ve sena ederek gitdiler. Ve yevm-i mczkfirda otu ­

rak etmeden mu rad-ı şerifleri ancak "asker-i İs lam · ın nice

mesalihleri olmak ile keınai -i re' fetlerinden oturak eylediler.

Ve Diyarbekir'den gelen kira bargirin tebdi1 ey1edi 1 er.

(54 b.) Cemaziye'l-ahir 20 Cum� a: Menzil-i İ nebazarı. Bu­

gün sa�adetlü Gaazi Padişahımız menzi l-i mezbfıra beş buçuk

sa"atde gelüp otak-ı hümayuna nüzul eylemişl erdir. Ve nefs-i

Tokat' dan azirnet eyl ediklerinde şehir hal kı ve u l ema ve

sulehası ve sadatı malamal sancakları ile keına vecbi-aleyhi nl

merasim adabını yerine getürüp ve bunca kurbanlar eyleyüp ve

karadan toplar atup aziın şenl ikler ile gönderdi ler.

Cemaziye' l-ahir 2 1 Cum'aertesi : Menzi1 -i Turhal. Bu

yevm-i meymiinda sa'adetlü Gaazi Hünkarımız menzi l-i

mezbura üç buçuk sa'atde otak-ı hümayiina nüzfı l eyl ediler . Ve

dain1a tab ' - ı şerifleri süriir u hubiir üzere olup ve fıkr ü zikrleri

fukara ve zu 'ala asilde-hal olmalarına ve zalimleri sahife-i

rüzgardan hakketmelerine va' deden intikam alınasına va' d

üzerine ne tarik i le zafer bulmasına ve safınati f l-ciyad misül lü

atlar cem' edüp ve kendü kullarını tarisü'l-hayr olmağa ve silah­

şorluk öğrenmeğe bizzat kendiileri takayyüd huyu rup tergip

ederlerdi. Ve yarar kullanna esbab ve atlar ihsan edüp in 'aın

1 38

ederlerdi . Ve her gün "ale 't-tevali huzilr-i hümaytlnlarına atla­

rın getürdüp ve koşdurup zevk etmesine muhabbet ve

müveddetleri kemalde idi. Bu harekat ve sekenat esiatöan, bir

padişaha müyesser olmaınışdır.

Ccınaziye' I-ahir 22 Pazar: Eski İnebazarı. Bugün sa' adetlü

Gaazi Padişalumız menzil-i mezbiira beş buçuk sa·atde nüzfil

edüp ve bir mikdar ta ·am yi}üp der-akap bad-ı saha olan

yorğaya süvar olup ve yolcu yolda yaraşur mübarek ağızların­

dan sadır olup� gelen gelsün de)ii ılgar i le Amasiyye' ye tevec­

cüh edüp. on bir sa ·atde nüziil etmişlerdir. Tali-i feraset olanlar

hu ibreti ve gayret-i haıniyyet, AI-i Osman huruc edeiden berü

bir Padişaha ne etmişdir ve ne edecekdir.

Ceınaziye' I-ahir 23 Pazarertesi : Oturak şüd der-Amasiyye.

Bugün sa· adetlü Gaazi Padişahımız menzil-i mezbiira onbir

sa'atde nüziil edüp ve yatsu czanı okunurken sa·adet ile köprü

başında idi ler. Ve iç oğlan kulları kapu ağası kulları ve dülbend

gulamı i le

(55 a.) gecenin sekizinci sa·atinde gelmişlerdir. Ve srur a­

ğırlık erteye dek gelmişlerdir. Ve otak-ı hümayun ve sair erkan

ve a ·yan şehir altında bir fcrah-feza sahrada konmuşlardır. Ve

sa ·adet i le kendüleri ırmak kenarında Sultan Bayczid-i Veli

nevvera1lahu ınerkadehu (Allah onun kahrini nurlandırsın)­Hazrctleriniıı cami-i şerifleri karşusunda Ahmed Paşa Sara­

yı " nda nüziH etmişlerdir . Gece gelmek i le halkı istikbale çık-

1 39

mak müyesser olmayup ertesi kudfım-i sa "adet-i meymfınlarına

bir at i le otuz pare kumaş ve otuz pare sahtiyan ve dört klse

guruş peşkeş verdiler. Ve yevm-i mezkfırda vakt-i duhada teb­

dll i le atma süvar olup şehrin hal ü ahvallerin tefahhus ederek

cemi' ziyaretgahları ziyaret edüp ve in 'am ve İhsanlar eyleyüp

dua-yı hayr etmişlerdir . Ve yevm-i mezbfırda bostancıbaşıdan

peşkeş gelmişdir. Ve bugünün gecesinde ev sahibi Aluncd Pa­

şayı huzur-i şeriflerine getürüp ve ba "zı nesneler sual ey leyüp

ve ba'de " l-cevap mezbfıra beşyüz sikke-i hasenc ihsan edüp ve

cedd-i a'laları Sultan Bayezid-i Veli Cfunisi " nin tcvliyctin ha­

hatt-ı hümayfın kayd-ı hayat i le in ·am cdüp kaftan

giydürmişlerdir. Ve mezbfır Ahmed Paşa dahi bir at rikab-ı

hümayfına peşkeş vermişlerdir. Ve bu gece ba"de· l-ışa· sa· adet

i le has odalı kul larına bizzat kendü mübarek el iyle dört klse

guruş ni 'metlendürüp ihsan eylemişlerdir . Kara halkı karadan

dahi toplar boşadup azim şenl ikler eylemişlerdir . Ve To­

kat' dan şehr-i mezbfıra gelince Kazova ınııağı (Yeşilrrmak) kenanyle gelinüp böyle abadanlık görülmcmişdir . Canib-i

erbaası biribirine muttasıl karyeleri, anar danesi gibi

memh1dur. Padişahlar hasıdır.

Cemaziye' l-ahir 24 Sal ı : Menzil-i Gülkiraz. Bugün

sa'adetlü Gaazi Padişahınuz menzil -i mezbfıra iç oğlan kul ları

ile cırıd oynayu oynayu

1 40

(55 b.) süriir u hubiir ile r tidfil-i hava ile yedinci sir atde

otak-ı hümayuna nüzfıl etmişlerdir. Ve bu menzilde ehl-i karye,

bölük bölük, dürlü dürlü ni · m etler ile kurbanlar eyleyüp dua-yı

hayr edüp, kudum-i sa· adetlerine şükr-i bi-payan eylemişlerdir.

Ve yevm-i mezbürda Kör Hazinedar kaftan giyi.ip fesad-pişe ve

cehl -endişe olan sarıkiarı bulmak içün ferman-ı şerifleriyle

gönderi lmişdir. Ve yevm-i meymunda sa ·adet ile iç oğlan ça­

dırları arasına seyrederek ve cırıd atarak mübarek eliyle bi­

nihaye altun saçmışlardır.

Ceınazive' l-ahir 25 Carsanba: Menzil-i Bulak. Bugün

sa'adetlü Gaazi Padişahımız menzil-i mezbura beş sa'atde

otak-ı hümayfına nüzfıl eylemişlerdir. Ve bu günde i 'tidal-i

hava ile iç oğlan ku llan ile otak-ı hümayfına nüzul edince cınd

oynaınış lardır. Ve menzil-i mezbfırda Köse Şa "han altı kise

gunış ve bir geyümlü kamil at ve dört yelcgen rikab-ı hüma­

yun-ı sa· adet-maknlna yi.iz sürüp kendü cü rm ve cinayetin ve

özrün talep eylediklerinde, başın keserken umur-dide ve kar­azınfıde şevketlü Padişillumız bahr-i keremlerinden cünnlerin

afvedüp, peşkeşin kabul buyurmuşlardır. Ve bu ytwm-i

ınczbürda iç oğlan kul larına bi-nihaye atlar ihsan etmişlerdir.

Ceınaziye · ı-ahir 26 Persen be: Menzil- i Köseşa' ban. Bugün sa. adetlü Gaazi Padişahıınız latif hava ile n1enzil-i ınezbura beş sa "atde otak-ı hümayi'ına nüzfıl eyleyüp ve ha "de't-ta'fun has

odal ı kullan i le ı l ıcaya vanlup ve ilerü giden otak-ı hümayfın

1 4 1

kurdurup mezbfir ı l ıcada nüziil olunmuşdur. Ve bu gecede ba'de' l-ışa' otak-ı hümayi)nda bir öksüz oğlancık dutulup, 'ale's-sabah huziir-i şeriflerine getürdüp, sual buyurdular: Seni

bunda kinı getürdi ve kim gönderdi? Ve niye geldin? Rast

söyle, yoksa başun keserin . Oğlan dahi cevap verdi ler ki , ben

bir garibim. Ağaını döğüp kaçdım. Bir kimesneye yanaşan1

deyü. Yolu yanıldım. Ve bilıneyüp buraya uğradın1 .

(56 a.) Beni duttular. Hiil budur, dedikde gerü ittibir

buyurmayup, Mirabiir-i Kebir Şahin Ağaya vcrüp başın kese­

ler. Gerü sa'adetlü Gaazi Hünkarımız teemmül huyurup bir na­

baliğ ma· siimdur belki, hata ile gelmiş ola� afv buyurdular. Ve

yevm-i mezbfirda Asi tane' den ınektuplar gel üp ve cevaplar

yazıl ıp ı lgar ile ibşiri gönderüp ve ma'an iki kise ile memhiir

altun gönderi lmişdir.

Cemaziye' l-ahir 27 Cu nı' a: Menzil-i Osman cık. Bu yevnı-i

sa"dde Gaazi Padiş3.hımız havanın i 'tidal iylc ve iç oğlan i le

cırıd oynayu oynayu yedi buçuk sa'atde menzi l-i mczbiira nü­

ziil edüp, otak-ı hümayiina geln1işlerdir. Ve mezbiir kara ve

kura halkı fevc fevc gelüp kudiim-i meymunlarına sancakları

ile istikbal edüp, enva"-i şükürler eylemişler ve kal "adan

umiimen toplar üç det"a boşadup azim şenl ikler cyledi ler. Ve

otak-ı hümayiina nüziil eylerlikden sonra gerü bir nevbet dahi

çalınup ve toplar boşadup ba "dehu cümlesi avaz-1 bülend i le

amin de)'üp dua-yı hayr eyledi ler. Ve ba' de. 1-ışa kandi ller i le

1 42

ve muınlar i le donanma edüp ve toplar boşadup ziyadesiyle

şenl ikler eylediler. Ve mezbur kara bir seng-i har üzerinde

vakı · olup� feleğin bir katına çıkmışdır. Bir sa'b yerdedir.

Veehen mine" l-vücuh zafer bulmak bi-imkandır. Bir canibi

Kızı l ırmak"dır. Üzerinde on altı gözlü bir aziın cisri vardır.

Sa'adet ile ubur edüp cisre karih kal 'aya mukahi l yakin yerde

otak-ı hümay6n kurulup nüziH olunmuşdur.

Cemaziye' l-ahir 28 Cum:aertesi : Menzil-i Hacı Hamza. Bu

yevm-i meymunda Gaazi Padişahımız altı sa·atde i "tidal-i hava

i le menzi l-i mezbura nüzUI eylemişlerdir. Ve bu menzilde fuka­

ra bölük bölük gelüp kudiiın-i meymunlarına kurbanlar eyleyüp

ve cemal-i şeritlerin gördüklerine

(56 b.) şükr-i bi-paya.n eyleyüp dua ve sena ederlerdi. Ve

menzi l-i mezbiirda Kaim-makam Bayram Paşadan sanm1ur

kaplu kırınızı kabanca ve zubunlar ve sammur kaplu döşeme

ile döşenmiş katır i le ma 'an bir taht-ı revan ve kırk re's bargir

ve gfinagun n iam rikab-ı hümayuna peşkeş göndcrınişlerdir. Ve

yevın-i mezbfirda Okçuzade otak-ı hümayiinda perde altında

yüzü üzere kapanıp avaz-ı bülend i le, ��Aman kan-ı kerem

Padişa.hım aman. saye-i sa. adetinğe sığındı m aman ! " 9 deyü

fcf)·ad u fıgan eyledi . Sa 'adetlü Gaazi Hünkarıınız dahi ne

haldir hu ve kimlerdir höyle amedane feryad ederler; sa' adet ile

görel im kimdir de�ii otak-ı hümayfın önüne teveccüh buyur­

dular. Ve makbUl ve muhterem Silahdar Paşaya sual bu)'urdu-

1 43

kurdurup mezbur ılıcada nüzul olunınuşdur. Ve bu gecede

ba'de' l-ışa' otak-ı hümayiinda bir öksüz oğlancık dutulup,

'ale's-sabah. huziir-i şeriflerine getürdüp, sual buyurdular: Seni

bunda kinı getürdi ve kim gönderdi? Ve niye geldin? Rast

söyle, yoksa başun keserin. Oğlan dahi cevap verdi ler ki, ben

bir garibim. Ağaını döğüp kaçdım . Bir kimesneye yanaşaın

deyü . Yolu yanıldım. Ve bilmeyüp buraya uğradm1 .

(56 a.) B eni duttular . Hal hudur, dedikdc gerü ittiha '

buyurmayup, Mirabiir-i Kebir Şahin Ağaya verüp başın kese­

ler. Gerü sa'adetlü Gaazl Hünkarımız teen1ınül huyurup bir na­

baliğ ma�sfimdur belki, hata i le gelmiş ola� afv buyurdular. Ve

yevm-i mezbfirda Asitane'den ınektuplar gel üp ve cevaplar

yazıl ıp ı lgar ile ibşiri gönderüp ve ına'an iki kise ile ınemhiir

altun gönderilmişdir.

Cemaziye' l-ahir 27 Cunı' a : Menzil-i Osmancık Bu yevm-i

sa'dde Gaazi Padişahımız havanın i 'tidal iyle ve iç oğlan i le

cırıd oynayu oynayu yedi buçuk sa'atde nlenzi l-i ınezbfira nü­

ziil edüp, otak-ı hümayiina geln1işlerdir. Ve mczbur kal ·a ve

kura halkı fevc fevc gelüp kudiin1-i ıneyn1iinlarına sancakları

ile istikbal edüp, enva." -i şükürler eylem işler ve kar adan

umiimen toplar üç def"a boşadup azim şenl ikler eyledi ler. Ve

otak-ı hümayiina nüziil eylerlikden sonra gerü bir nevb et dahi

çalınup ve toplar boşadup ba'dehu cüml esi avaz-ı bülend i l e

amin de)'üp dua-yı hayr eyledi ler. V e ba' de. I-ışi kandi ller i l e

142

ve mumlar ile donanma edüp ve toplar boşadup ziyadesiyle

şenl ikler eylediler. Ve mezbur kara bir seng-i har üzerinde

vakı . olup� feleğin bir katına çıkmışdır. Bir sa 'b yerdedir.

Veehen mine' l-vücuh zafer bulmak bi-imkandır. Bir canibi

Kızı l ı rmak"dır. Üzerinde on altı gözlü bir azim cisri vardır.

Sa'adet ile ubfir edüp dsre karib kal ' aya mukahil yakfn yerde

otak-ı hüınayiin kurulup nüzfıl olunmuşdur.

Ceınaziye' l-ahir 28 Cum'aerte..'\i : Menzil-i Hacı Hamza. Bu

yevın-i meymunda Gaazi Padişahımız altı sa."atdc i "tidal-i hava

i le menzil-i mezbura nüzUI eylemişlerdir. Ve bu menzilde fuka­

ra bölük bölük gelüp kuduın-i ıneymunlarına kurbanlar eyleyüp

ve cemal-i şeritlerin gördüklerine

(56 h.) şükr-i bi-payan eyleyüp dua ve senft ederlcrdi. Ve

menzi l-i mezburda Kaim-ınakam Bayram Paşadan sanmıur

kaplu kırınızı kabanca ve zubunlar ve sammur kaplu döşeme

ile döşennıiş katır ile ma'an bir taht-ı revan ve kırk re's bargir

ve giinagun nianı rikab-ı hümayiina peşkeş göndermişlerdir. Ve

yevm-i ıuezbiirda Okçuzade otak-ı hümayiinda perde altında

yüzü üzere kapanıp avaz-ı bülend i le, ��Aman kan-ı kerem

Padişruum anıan. saye-i sa 'adetinğe sığındım aman ! " 9 deyü

fcryad u fıgan eyledi . Sa 'adetlü Gaazi Hünkarımız dahi ne

haldir hu ve kimlerdir höyle amedane feryad ederler; sa' adet ile

görel im kimdir de�ü otak-ı hümayun önüne teveccüh buyur­

dular. Ve makbul ve ınuhtercm Silahdar Paşaya sual bU}Urdu-

1 43

lar. Ve ba'de' l-cevap ne hal olduğu ına'h1ın-i şerifleri oldukdan

sonra mezburun başın kesn1eyüp bahr-ı keren1lerindcn cürın ü

cinayetierin afv buyurdular.

Cemaziye' 1-ahir 29 Pazar: Menzil-i Tosya. Bugün sa� adetlü

Gaazl Padişilluınız ı lgar niyyetiyle kab le 's-sabah iki sa ·at ınu­

kaddem kalkup ve yorğaya süvar olup altı buçuk sa."atde otak-ı

hümayı1na nüziil eylediler. Ve yevm-i mezhGrda Okçuzade

yiğirmi kise guruş rikab-ı hümayı1na getürüp kıbel-i padişahlde

dahi kaftan giydürülmüşdür. Ve bu diyarın halkı vazr ü şerif L

sağir ve kebiri kudum-i sa'adet-i ıneymunlarına istikbal edüp

ve a' azim kurbanlar eyleyüp dua ve senalar etmişlerd ir . Ve

mezbur kasabanın kal ' ası bir depe üzerinde vakı . olup, etraf ü

eknafı bağ ve bağçe i le ma · mur abadandır. Ve bu menzilde bir

nükdar kar yağup yeryüzü ağamuş idi .

Cemaziye'l-ahir 30 Pazarertesi : Menzil-i Koçhisarı. Bu

yevın-i meymiinda Padişahıınız nıenzil-i mczbura ziyade ı lgar

ile yedi buçuk sa'atde nüztll eylemişlerdir. V c bu di yarın halkı

kesret ile gelüp kudiiın-i sa� adetleri ne kurhanlar eyleyüp, dua

ve sena etmişlerdir. Ve yevm-i mezbfı rda Sivas

çarhacıbaşından yiğirmi klse guruş rikab-ı hümayüna peşkeş

verüp kıbel-i padişahiden kaftan giymişlerdir .

(57 a.) Receb 1 Sal ı : M enzil-i Karacaviran (Kurşun/u) . Bugün s a ·adetlü Gaazl Padişahımız tebaşir-i s u b h-i sa· adetden

ınukaddem iki sa'at azlınet edüp ziyade ılgar ilc sekiz buçuk

1 44

sa ·atde otak-ı hüınayfına nüzfıl eylcmişlerdir. Egerçi hava

rtidfilde idi . Amma kuru tirengice souk idi . Ve yevm-i

mezburda iç oğlan kul ları ile cırıd oynadılar. Ve bu hal i görüp

taaccüp ederlerdi . Ve diyorlardı� Padişfih olasın. böyle şiddetli

soukda cırıd oynamak eslafdan bir kimesne bu cünbüşi ne

etınişdir ve ne etmeğe kadirdir, deyü dua ve sena ederlerdi .

Rcceb 2 Carsanba: Mcnzil-i Çerkeş. Bugün sa� adetlü Gaazi

Padişahıınız ı lgar ile cı rı d oyuayarak yedi buçuk sa ·atde otak-ı

hümayfına nüzul olunmuşdur. Ve mcnzi l-i ınezburda Amasiyye

müscl l imi i le üç dane abd-ı ıneınlukları ma �an otak-ı hümayfın

önünde başları kesi ldi . Ve yevm-i mezbiirda mescid i le

haınınam-ı hayrat içün Şahin Ağaya on kise guruş teslim

olunmuşdur.

Receb 3 Persenbe : Haınınamlı Karşusunda Bayındıri. Bu­

gün sa'adetlü Padişahımız kable's-sabah iki sa·at mukaddem

kalkup ı lgar ile beş buçuk sa'atde otak-ı hümayfına nüziil eyle­

dil er . Ve bu menzilde gerçi hava ftidc11 üzere. Amma kuru

souk olmak ile ba 'zı yerlerde yer buzlanmış idi . At hareket( i)

müınkün alınayup sa ·adet i le bir dağın eteğinde piyade olup

had em c ve başemleri dahi ma ·an piyade

(57 b.) olup hayl i mesafe kafeylediler. Ve bu ınenzi l in nıs­

fında bir derbend boğaz vardır. Bir canibi azim uçuruındur.

Yolda iki atludan gayrı ubfır edemez. V c saf olunn1az. 'Asker-i

İslam geçince hayli ıztırap çekdi ler. Ve bu yerin fukarası bir

1 45

ınertebe kesret ile istikbaJe çıkup kudu m-i sa'adet

meymunlarına azim kurbanlar edüp hayır dualar etmişlerdir.

Reccb 4 Cum' a: Menzil-i Gerede. Bugün sa·adetlü Padişa­

hımız kable's-sabah iki sa'at mukaddcm kalkup ve menzi l-i

ınezbura sekiz buçuk sa."atdc gelüp� otak-ı hüınayfina nüzul

eylemişlerdir. Ve yevın-i mezbiirda aşçıbaşı kul ların getüıiip

huzur-i hümayununda keklik avın bişürdüp. azim saralar

eyleyüp aşçıbaşıya iki yüz sikkc-i hasene ve aşçı ku l larına iki

kise guruş ihsan eylediler. Bugün sa·adetlü Gaazi Hünkarımız

kahl-i kahle's-sabah iki sa' at mukaddem azlınet edüp ve men­

zi l-i ınezbura dört buçuk sa'atde nüziil eylcmişlerdir . Ve

yevm-i mezbiirda Bolu Beği olan Serhoş Müsc l l im iki katar

katır ve on beş at ile iki dane oğlan peşkcş vermişlerdir. Ve

makbUl-i hüınayiinları olınuşdur. Ve bu menzilde bir büyük göl

vardır. Ve etraf ii eknafı latif çamlu dağlar ve hub ı rmaklar

vardır. içenlere hayat verir.

Receh 6 Pazar : Menzil-i Bolu. Bugün sa' adctlü Gaazf Padi ­

şahınuz sabahdan mukaddem 'a azlınet cdüp ve ınenzi l-i

mezbiira yedi buçuk sa"atde otak-ı hümayu na nüzfıl eyleıniş­

lerdir. Ve bu menzilde i 'tidal-i hava ile iç oğlan kul lan i le c ırıd

oynayarak gel inınişdir. Ve reaya ve heraya fevc fevc gelüp

kudum-i sa� adet meymunlanna bi-had kurbanlar edüp ve ce­

mal-i

146

(58 a.) şeritlerin müşahede eylediklerine enva'-i şükürler

edüp. hayır dua etmişlerdir.

Receh 7 Pazarertesi : M enzil-i Mudurlu (Mudurnu). Bu yevın-i sa "dde sa ·adetlü Padişahımız iki buçuk sa ·atde kab le ·s­sabah azimet edüp ve ı lgar eyleyüp latif hava ile menzil-i

mezbura on sa"atde otak-ı hümayuna nüzlll eylemişlerdir. Ve

bu menzi lde hava i "tidalde idi . Amma balçık ziyade idi . Hatta

bir dağ içinde yokuşa çıkarken taht-ı revan katırları dizleri üze­

re gelüp çökmüşlerdir. Ve çok develer kalup helak olmuşlardır.

Ve b ir dere balçıkdan can alup ve )iirürken Şahin Ağaya kendü

mübarek el iyle nanllusun çıkarup şu devenin başın kes� can

çekmesün deyü fermanları olmuşdur. Ve bu menzilde o

niyyetiyle hir mesistana teveccüh huyurup ve sa'adet ile kendü

mübarek el iyle Horus nfun çakın bir kekliğe salup� doğandan

n1ukaddem bir karakuş havadan kapıp giderken tekrar doğan

kalkup ol demde karakuş canibine hücum edüp ve kekliği pen­

çesinden alup kurtannışdır. Bu hal aceb haldir. Bu hali bi ' l­

muvacehe seyretıniyenler fehm ve idrak olunınaz. Ve bu men­

zi lde olan Mudurlu Karası iki dağ arasında bir müstahkem

kar ad ır . Bir kaya taş üzerinde vilkı · olup. altında şehir vakı'

olmuşdur. Ve n1ezbur kal 'ayı ubur edüp Çavuş Çiftliği demek

ile meşhur meydanında nüziil olunmuşdur. Ve bu şehrin halkı

bir mertebe kesret i le ulema ve sulehası ve fukara ve ağniyası

istikbale çıkup ve gunagun niam i le kumaşlar döşeyüp ve her

147

ehl-i bırefi n her biri hal ince bir nesnecik ku du m-i sa 'adet

meymunlarına peşkeş getürmüşler.

(58 b.) Receb 8 Salı : Menzil-i TuralL Bugün sa' adetlü

Gaazi Padişahımız iki buçuk sa� at sabahdan mukaddem kal kup

ılgar ile ınenzil-i mezbiira sekiz sa �atde otak-ı hümayfına nüzul

buyurmuşlardır. Ve bu menzilde sabahdan mukaddeın yağınur

yağup dağlarda ve bel lerde azim balçık olup çok hayvanat yol­

da kalmışdır. Ve ağırlık ile otak-ı hümayun ve dış hazine yatsu

namazından sonra gelmişdir. Ve bu menzi lde harem-i ınu hte­

reınden mektuplar gelüp, gerü cevapları tahrir olunup

gönderi lmişdir. Ve menzil-i ınezburda tersalıane eınini o lan

Defterdarzade İbra.him Efendiden geyimi i le yancaklı kaıni l bir

kı rat ve bir sorguç i le samınur kap lu sınna şeritiii ınurassa ·

düğmelü siyah pars çuka kerrake rikab-ı hü ınayü na pcşkeş

gönderi lınişdir. Ve hastancıbaşı dahi bir kı r katır peşkeş gön­

dermişler.

Receb 9 Carsanba: Menzil-i TaraklL Bugün sa· adetlü

Gaazi Padişalumız kalıle's-sabah iki sa'ati ınukaddem kalkup

i �tidal-i hava ile ınenzil-i ınezbiira beş buçuk sa ·atdc otak-ı

hüınayiina nüzUI buyurmuşlardır. Ve fukara ve ağn iya, sağair ü

kebair kudiim-i meyınunlarına istikbal edüp ve ku rbanlar

eyleyüp dua-yı hayr etmişlerdir.

Receb l O Persenbe. Menzil-i Geyve. B ugün sa' adetlü Gaazf

Padişahımız kable ·s-sabah iki buçuk s�i."at ·azimet edüp ve

148

ınenzi l-i ınezbiira yedi buçuk sa "atde otak-ı hümayiina nüziil

eylemişlerdir. Ve menzil-i mezbiirda geceden erteye dek yağ­

ınu r yağup bir ınertebe balçık olmuşdur ki. ta "bir oluı1maz. Ve

hu menzi lde ziyadesiyle

(59 a.) hayviimit yolda kalmışdır. Ve bu menzi lin nısfı hayır

başıdır ki. yokuşdur ve nısfı inişdir. Ulu dağlar ve bel ler ve

kayalar ve hendeklerdir. Akla gelmez ve iki dağ arasında bir

dere vardır. Sa"adet i le hayır başında salat-ı subh-i sa'adeti eda

edüp ve bir mikdar eğlenüp cfuıib-i erbaasında olan çanılu

dağları ve bel leri ve sarp yerleri seyr ü temaşa ederlerdi . Ve iç

oğlan kul larına i leıiiye gitmeğe ferman-ı şerifleri olup sa 'adet

ile kendüleri akabince Sakarya Suyu 'nun kenanyle otak-ı hü­

mayüna karib geldükde sade kaftan i le Padişahane ve

levendane ve merdane meydane dizgin düşürüp atın nakı l liye

nakı l l iye nüzül eyledi ler. Ve etrafında ve yakında olan hadem ü

haşeıni ve nüdemas ı bülend-avaz i le nağra unıp seni Hakk,

hatadan saklasun Padişahım. Aziın alkış lar eylcdi ler. Ve hayır

dua etti ler. Ve fukara kulları hallu hal ince kudfım-i

meymiinlarına istikbal edüp bi-nihaye kurbanlar edüp, dua ve

sena etmişlerdir. Ve bu menzi lde Kal 'a-i Reva n· da şikar ettüği

Emirgiine Oğlu Yusuf Paşadan mektuplar ile peşkeşi gel üp ve

makbul-i hümayünları olup ve bizzat kendü mübarek dcst-i

şerifleri i le tesel li-i hatır içün mektup tahrir edüp ve kendü

ademisine yüz dane sikke-i hasene ihsan eyleyüp. hatıriarın hoş

dutsunlar. ibtida saydgah da bizüm şikarımızdır. Anları garip

1 49

saymazız, deyü buyumıuşlardır. Ve bu menzilde Nehr-i Sakar­

ya üzerinde Sultan Bayezid-i V elf Hazretleri · nin cisr-i • azrrti

vardır. Ve cisr i le ve Nehr-i Sakarya kurbünde otak-ı hüma­

ytin-i sa'adet-makn1n kunılmuşdur.

Receh 1 1 Cum' a: Menzil-i Sabanlı. Bugü n sa· adetlü Gaazl

Padişahınuz sabahdan mukaddem azimet edüp ve yedinci

(59 b.) sa'at menzil-i mezbfıra nüziil etm işlerdir. Ve bu

menzilde gecenin ibtidasında yağmur boşanup menzil -i

mezbtira nüzfil edince munkatı · olmayup bir mertebe balçık

olmuşdur, ta'rif olunmaz. Hayvanat ziyades iyle h elak

olmuşdur. Ve yolda balçık nerd-ban nerd-ban olup� atların diz­

Ierin aşmışdır. Ve dere ve depeleri çoklar ve ağaç denizinde

Sakarya Suyu 'nun kenariyle gidülüp otak-ı hü mayılna nüziil

olunmuşdur. Ve menzile karib matbah devel erinden bir deve

yükiyle balçıkda yatarken ve sahibi yükün alup gidecek mahal­

de sa"adet ile üzerine uğrayıp ve mübarek dizginin çeküp iç

oğlan kul larına ferman eyleyüp deveyi kal dıralar. Heman dem

atianndan atılup �ale · ı-fevr naka yükiyle rcr edüp sahibine

verüp teslim eylediler. Bu hali cemi " �asker-i İslam görüp

Mu ·ammer-i ömr olasın Padişahım ! deyü dua ve scna eyledi ler.

Ve menzil-i mezbiirda hastancı kul ları i le Sultanzade

Muhammed Paşa kulları istikbal edüp rikab-ı hümayuna yüzler

sürüp zemin-biis etmişlerdir. Ve menzi l-i mezbfırda her sabah

iç halkın atlarından rahtların ve gaddareleri n çalınağa mu ·tad

1 50

edinmiş bir hırsız peyda olup bir sabah ele girüp sirkat eyledüği

esbablar heybe ile yanında bulunup bizzat sa'adet ile huzurun­da söyledüp ve esbablann ağaya teslim olundu. Y oldaşiarı

kinllerdir, su al olunsun, sa batıdan evvel karanlukda at üzerinde

iken kurtulmak ümidiyle elleri bağlu attan kendüsün bırakup

Nehr-i Sakarya'ya düşüp helak . . . Ve sa'adetlü Gaazi Hünkan­

mız otak-ı hümayfin önünde iki saf arasında merd-i meydanda

bir merdane ve dilirane at sürüp cınd atmışlardır ki, ta'biri

imkan değildir. Mevhibe-i ilahidir, değme kirnesneye müyesser

değildir.

Receb 1 2 Cum' aertesi : Menzil-i İznikmid (İzmit). Bugün sa'adetlü Gaazi Padişahımız kable's-sabah iki buçuk sa'at mu­

kaddem azimet edüp ve menzil-i mezbiira yedi sa'atde otak-ı

hümayfina nüziil eylemişlerdir. Ve geceden bir 'azim

(60 a.) yağmur yağup, sabaha dek kesilmedi. Mukaddem

zikrolunan ınenzilde balçıkları ve yolda mihnetleri bi '1-külliye

unutdumıuşdur. Ve menzil-i mezbiirda Kainı-makaın Bayram

Paşa ve K en' an ve Emirgiine Oğlu Y iisuf Paşa ve Mir-i miran-ı

Haleb Ahmed Paşa, Gaazi Padişahımızın mübarek rikab-ı hü­

mayiin ve sa'adet-makriinlarına yüzler sürüp ve merasim adabı yerine getürüp zemin-büs eylediler. Menzil-i mezbO.rda Bay­

ram Paşadan kise ile on üç bokça esbab ve donanmış kamil bir

at ve üç kollu elmas taşlu ve büyük üç zümrüd taşlu bir moras­

sa · sorguç peşkeş vermişlerdir. Ve hastancıbaşı ile bostancılar

1 5 1

kethüdası kullannda ve sair yerlerden peşkeşler ve gunagiin herlayalar gelmişdir. Kalem-i dü-zeban ile tahrir ve a 'yan be­

yan bi-imkandır. Ve iskelede ihzar olunan kadırgalardan

umumen üç def'a top ve tüfenk boşadup azim şenlikler

olmuşdur, ta'rif olunmaz. Ve yevm-i mezbfirda Eınirgfine Oğlu

Yusuf Paşa, envaından tene bişürüp rikab-ı hümayiina gönder­

mişlerdir. Ve ekietmeyüp gönderdiği gümüş sinisine kise ile

akça doldurup göndermişlerdir.

Receb 1 3 Pazar: Oturak-şüd, der-İznikmid. Bu yevm-i

sa'dde sa'3.detlü Gaazi Hünkarımız, Revan fethinden şikar etdüği Eınirgfine Oğlu Yusuf Paşayı huzfir-i hümayı1nuna

getürüp, mezbfir dahi merasim adabı eda edüp zemin-bus

eyleyüp, izn-i hümayfinlan ile taht-ı şerif korbünde oturup ve

din ü devlete layık ed3.-yı kemalat olunup kemal mertebe ilti­

fatlar eyleyüp ve kise ile altun önüne döküp ve bir murassa'

kuşak ihsan

(60 b.) olunup ta'zim ü tekrim buyunnuşlardır. Ve

kendüsünün sazendelerin getürüp Acemane şenlikler edüp an­

lara dahi bi-kıyas ilisanlar olunmuşdur. Ve mezbfir Emirgfine Oğlu esna-yı musahabetde, Beniın ali himmetlü ve şevketlü

Gaazi P3.diş3.hım, bu bendeniz ve m şen çırakın ız ve in' am ü

ihsan-dideniz ve şikar ve ahtannanız bir Ha1eb gibi eyaletin

in' am ve ihsan edüp ve üzerimize adem nasbetmeyüp ve bahs e

koymayup her veçhile ta' zi'm ü tekri'm eyledin.iz. Bir husüsda

1 52

tasavvur komayup kemal mertebe haseh ü neseb ile aceb

'aziınü 'ş-şan amimü '1-ihsan kan-ı kerem bir Padiş3.hsın. Felek

mislin getürmemişl�rdir. Madfunki bu merdane cünbüş ve ha­

rekat-ı her-karar ola adilvan yek cihet olsalar bi-iznilla.hi-te'cila

kararları fireira mü beddel olur.�' deyü zemin-bus eyledi. Bu

mahalde deryada ihzcir olunan kadırgalardan üç defa uınumen

top ve tüfenk boşadup izhar-ı delrat olunup "azim şenlikler

olmuşdur. Ve yevm-i mezburda subh-i sa'adetden mukaddem

Darü 's-sa'ade Ağası İdris Ağa gelüp rikab-ı hümayilna yüzler

sürüp zeınin-bus etdiler. Ve yevm-i mezbürda Defterdar Efen­

diden yancaklı bir mükemmel at peşkeş gelmişdir. Ve yevm-i

mezkiirda ba'de't-ta'fun harem-i muhterem kullarına 'ale't­

tevali evvela has adalı kullanna, saniyen hazineli kullanna,

salisen kilarlı kullarına, rabian seferli kullarına� hamisen dış

cündi ku llarına birer yarar at ihsan edüp ve birer altun yaldızlu

ve sim pullu kadife yancaklar ma'an in'am edüp İslambol 'a

girdükde bir hoş giyünüp süngü ile ve tir-keş ile semeleler

sannup mürettep ve nıüsellah olup girsünler deyü ferman-ı

şeritleri olup, gayret-keşlik ederlerdi.

(61 a.) Receb 14 Pazarertesi : Menzil-i Üsküdar. Bu yevm-i

ıneymunda sa' adetlü Gaazi Hünkanmız menzil -i iznikmid' den

kable· z-zuhr 'azimet edüp iskcleye varınca piyade olup

hıramfuıi bıranıani gitmişlerdir. Ve vüzera-yı i ·zam ve vükela­

yı kiranı ve şeyhülislaın ve karli-askerler yemin ü yescirda du­

rup ve selamlayup ve zemin-bus edüp hayır dua eylediler. Ve

153

has odalı kullan ile ve sair nüdemasiyle altı buçuk sa'atde

sa'adet ile baştardaya binüp ve menzillerine kumaşlar döşenüp

ve kurbanlar olunup, 'azim şenlikler olup, dua ve sena

olunmuşdur. Ve menzil-i mezbura teveccüh olunup nısfü'l­

leylde Fenerbakçası ' na mukabil geldükde cümle on üç buçuk

sa' at olup, selam topu deyü u mu men üç der a top ve tüfenk

boşadup, şenlikler eylemişlerdir. Ve Hasbakça' dan dahi

aleyke's-selam toplann boşadup şevkler izhar etdiler. Ba'dehu

sa'adetlü Gaazi Padişahımız sandala binüp harem-i rriuhtereme

gidüp eğlendiler. Ve sair harem halkı kadırgalarda kalup demür

bırakdılar.

Receb 1 5 Salı: Menzil-i Oturak der-Üsküdar. Bu yevm-i

sa' dde sahib-kıran-ı zaman şecaatlü ve azametlü Gaazi Hünka­

nmız, -halledallahu hilafetibi (Allah, hilafetini ehedi kılsın) ­

başdan ayağa vannca cebe v e cevşene müstağrak olup cümle

ağayan ve iç oğlan kulları dahi zırhlara ğark olup, Sinan Paşa

Köşkünde alaylar bağlayup alat-ı harble selama n1untazır ol­

dular. Ve hastancıyan-ı hassa dahi tüfenkleri ile hazır mühey­

ya olup yalıda alay olup kudiim-i şahane muntazır olmakda ve

Emin iskelesi' nde vüzera-i i 'zam ve ulen1a-yi kiram ve sipatıan

devletlü Padişahın ulufesine mutasarrıf olan ku lları yollu

yoluyle

(61 b.) alaylar bağlayup durdular. Ve şehir halkı dahi so­

kaklara sığmayup damlar üzere çıkdılar. Ve sa'adetlü ve

1 54

azametlü Gaazi Hünkarırnızın ayağı altına dibalar ve seraserler

ve kurnaşlar döşediler. Makdern-i hürnayıina intizar üzere ol­

dular. Bu canibden şevketlü şecaatlü Gaazi Hünkanmız

baştardaya süvar olup lenger alup yiğirmi otuz pare kadırganın

önünce çekdürüp Sarayburnu 'na geldikde toplara ateş veritüp

bir uğurdan kadırgalarda olan toplar ve tüfenkler atılup kubbe-i

asınan güın günı gümleyüp deryiilarda mahiler bekleyüp bir

rnertebe şenlikler ve şadımanlıklar olmuşdur ki� bir tarihde

böyle şenlik olmarnışdır. Bu esnada Sarayburnu'nda olan top­

lara ateş veritüp ve bostancılar dahi tüfenklerin atup alemi sit ü

sada ile doldurdular. Ve baştarda ejder sıfat ateşler saçarak

iskeleye gelüp yanaşdı. İskele kurulup sa'adetlü Gaazi Hünka­

rımız devletle iskeleden geçüp kenara çıkdıkda çavuşan 'aleyke

'avnullah sadasını gôş-i feleğe yetiştirdiler. Murassa' giyimlü

bir es b-i rah-vara süvar oldukda heybet ·ve saUibetle yürüdükde

evvela murassa' aletlü küheylan yedekler çekitüp aniann aka­

binde s3.hib-kıran-ı zamanın şikarı ve alıtarması Revan Hanı

olan Yusuf Paşa kerrenayın çalarak yürüyüp, ba'dehu solaklar

yürüyüp şevketlü ve sa'adetlü Gaazi Hünkanmız heybet ve

salabetle yürümüşdür ki, yüzüne nazar etmeğe kirnesnenin

zehresi yoğ idi.

Temmet.

155

Abanın, 58 Abdallar, 59 Adana, 24. 26 Adilcev:ız, 1 08 Ahlat, 1 08, 1 09, 1 10 Ahmed Aga, 1 5, 72 Ahmed Çavuş. 1 8 Ahmed Paşa. 3, 27, 5 1 , S4, 62, 63, 65,

95. 106, 1 39. 1 5 1 Ahmed Paşa (De.'itari), 106 Ahmed Paşa (Sarıkçı). 61, 86 Akbaş Yaylası, 39 Akbıyık. I S Akçakervansarayı, 1 36 Akçaşehir. 24 Akçavinın, 1 7 Akşar, 40 Akşehir, 20 Alacahisar, 20, 1 32 Ali Paşa (Bosna/ı). 31, 34, 5 1 Ali Paşa ( Bunıaz). 20 Ali Paşa (Keskin), 32 Almasanıy, 95 Amasya, 1 39, 1 45 Anadolu, 1 , 2, 4, 5, 7, 1 9, 2 1 , 29, 33,

35, 37, 43, 48, 62, 63, 88. 1 04 An bar Çayı, I I 6 Ankara, 28 Aras, 77. 78, 80 Arkın. 20 Arnavut Kasım, 23 Asitiine (Istanbul), 1 7, 73. 1 42 Avşarlı, 78 Badrık, 1 30 Balahor, 4 1 Bardakçı. 1 8 Bardaklı, 1 6 Başkale, 97 Batman, 1 1 5 Bayat, 1 8 Baybun, 38. 43. 46 Biiyezid-i Veli. 1 39, 1 50 Bayındıri. 14S

1 56

Dizin Bayram Paşa, 5. 45, 73, 8 1 , 96, 1 1 7,

1 28, 1 43. 1 5 1 Bazarcık. 1 5 Be�köyU. S8 Bekir Paşa. 27 Bendimahi, 1 05, 1 07 Beşir A�a. 7 1 . 1 08 Bitlis, 6, l l I . 1 1 2 Bolu. 6, 20. 1 46 Bolvadin. 1 9 Bosna. 1 1 9 Bozcalu Sultan, 69 Bozüyük, 1 5 Budin, 1 5,.J.J, 45, 72 Bulak. 1 4 1 Bulanık. 57 Cevahirzade, 25 Cinis, 47 Çankırı. 1 8. 2 1 Çerkeş, 1 45 Çifteler, 1 8 Çimen Yaylası. 40 Çirmen, 20 Çorıs, 8 1 . 82. 83. 84 Çonıın, 5. 32 Danişmendlu TUrkmanları, 28, 3 1 DegirmenköyU. 1 32 Deli Beg. 20 Delüklü Kaya. 1 1 2 Develi , 26 Dicle, 1 1 7. 1 1 8 Dikil itaş. 1 4 Dilaver Paşa. SO. 1 0 1 Diyarbekir. 85. 102. 1 1 7. 1 23. 1 38 Döşkaya. SS DüldüL I 1 O , 1 24 Dünbülli. 77 Dürzi. 25 E�rigözO. 1 6 Ekrad (Kürtler). 7-1. 99 Emin Iskelesi. 1 54 Emin Muhammed. 69 Erciş, 1 06, 1 07 Erciyes, 27

Erçek Gölü. 1 00 Erdebil. 7'5, 76 Ere�li. 25 Ergani. 1 24 Erzurum, '5. 6, 33, 34, 38, 40, 4 1 , 42.

46. 47. 48, 49, 50, 5 ı , 52, 62. 74, 75

Eskiköprü, 20 Eskişehir. 6, /6 Ester. 1 05 Eşek Meydanı. 1 1 3 Fenerbahçe, 1 54 Fırat. 38. 1 1 7. 1 1 8 Gebze. 1 2 Gediz, 23 Gemerek. 3 ı Gerede, 146 Gemi Çayı. 76 Geyve. 1 48 Gölbaşı. 25. 26. 125 Gömeç Çayırı. 28 Gülkiroz. 140 Gürel. 58 Güzeller Çayırı. 40 Hacı Hamza. 143 Hafık, 38 Hakk5ri, 5 ı Haıep. 6. 39, 6 1 . 62, 74, 86, /06, 1 5 1 ,

1 52 Halil Paşa. 33. 40, 4 ı , 89 Halil Paşa ( Vezir). 73 Hanasor. 97 Harput. 6. ı 25 Hasan Be�. 20 Hasan Paşa (Tutçıt), 1 7 Hasançelebi, ı 3 ı Hayık. 46 Helvacı Mehmed. 4 1 Hereke, ı 3 Hızır Be�. 66. 69, 83. 84 Hizan. 1 1 '5. ı 1 6 Hoy. 84. 86 Hulle. 89 Hüseyin (Nasu/ı Paşa:ôde), 34 Hüseyin Paşa (Yeğen), 24, 26 Ilgın. 20 l l ıca. 47, 48. 49

lşıklı, ı 9 Ihrahim Be� 20 İbrahim Efendi (DefterdarıAde), /4R Ihrahim Paşa. 22. 29 Ihrahim Paşa (Hctıitıedtir), 92 lbşir Be�. 43 lçel. 35 ldris A�a 1 53 llyas Paşa. 1 7 incbazarı. 1 38. 1 39 lnönO, 1 5 lshaklı. 1 9 lskender Paşa. 1 23 Isicimbol (/stanbul). 6R, 7 1 , 75, 8 1 ,

1 05, 1 53 lzmir. S. 19 lznik, 14 Kafacölüın, 78. 80 K3hıs. 2 1 Kangal. 1 32 Kantemür. 46 Kapudan Hasan Piişa, 62, 92 Kapudan Hüseyin Paşa. 27. 28, 3 1 .

44, 60, 62. 66. 82. 1 1 2, ı ı 9 Kapudan Paşa 27 Kara HaliL ı 7 Kamçoh. 8 1 Karaçuka. '52 Karadeniz. 74 Karodepe. ı 1 6 Kamköprü, 1 24 Karaman. 5. ı 7. 20. 22. 27, 29, 50, 5 1 Kamöyük, 24 Kannuc. 1 09 Kamıyarık, 96 Ka�. 5. 6. 5 1 . '54. 55, 56, 57 Kasımo�lu Çayı. ı 04 Kastamonu. 1 7. 37 Kayseri, '5, 6, 27, 28 Kazıklı. 14 Kazova. ı 36. 140 Kenzek. 1 07 Kerdemiş. 87 Kerkük. 86. ı 23 Kesikköprü. 1 30 Kıbleçimcni. 93 Kırklareli. 20

1 57

Kızılırmak. 32, 38, 1 34, 143 Kifindir. 1 1 2 Kilimlic, 2 1 Kiraz Beli, 1 33 Konya, 6, 2 1 , 23, 1 07, 1 37 Korur, 98 Kozluk (Haz.o), 1 15 Köstendil, 20 Kumele, 94 Kurşunlu, 144 Küçük Ahmed Paşa, 25, 33, 47, 5 1 ,

58, 59, 62, 95, 1 02, 1 20, 1 23 Küçük Çimen, 4 1 Kütahya, 1 9, 37 Mahmud Efendi (Rıimiyye Şeyhi),

lU Makıl Suyu, 80 Malatya, 6, 1 28, 1 29, B ı · Mama Hatun, 46 Manisa, 24, 1 03 Medine, 70 Mehmed Aıa (Serlıoş), ıo Mehmed Beı, 20 Mehmed Paşa, 37, 85, 88, 102, 1 04.

1 1 8. 1 35 Mehmed Paşa (Abaw), ıo Mehmed Paşa Ham, 135 Mekke, 70 Merdan Beı. 20 Merend, 87 Mevlana, 2 1 Mısır, 36. 48. 5 1 . 1 07, 1 1 9. 1 23 Mihrihan Çayırı, 1 25 Minnet Be�. 1 8 Mir lmad, 5 1 Mirza Beg. 26 Mudumu. 147 Muhammed Paşa, 1 22, 1 50 Murad Aıa. 67, 68, 69. 74, 1 06 Murad Suyu, 1 27 Murtaza Paşa. 1 3, 1 7, 26. 74, 77 Musa Paşa. 1 05, 1 1 2 Mustafa Aga (Kemankeş), 12 Mustafa Beg, 20 Mustafa Paşa (Bıyık/ı). 37, 1 29 Mustafa Paşa (Canpoladoğlu), 12 Mustafa Paşa (Sih1/uk1r). 1 12

1 58

M usul. 85 Müşir Beg, 43 Narezen, 25 Nevruz Sultan. 69 Nigbolu. 20 Nigde, 26 Nigdeli Hasan. 22 Nuh Halife, 1 29 Osmancık, 1 42 Pagnik, 1 26 Pendik, 1 2 Penek, 46 Pınaroglu, 23 Receb Paşa. 69 Revan, 59, 60, 6 1 . 62, 63, 64, 65, 66,

67, 68, 69, 7 1 . 72, 73. 74, 75. 76, 83, 1 06. 1 49. 1 52. 1 55

Rodos, 27 Ronahor, 99 Rumeli, 1 2, 1 3, 1 5 . 20, 2 1 , 25. 29. 30,

32, 34, 35, 38. 39, 43. 48, 6 1 , 62. 63, 64, 73, 88. 1 02

Sabanlı, 1 50 Sadak, 42 Sakarya, 1 49, 1 50 Salih Aga. 1 08. 1 1 9 Salmas, 96 Samsun, 34 Sanamer, 52 Saraybumu, 1 55 Sarıoglan, 28, 29 Sefer (Karaytlanoğlu), 16 Sefer Paşa. 53 Seyfeddin, 77 Seyitgazi, 1 7 Si hlhdar Paşa. 43. 57, 74, 94, 1 1 1 ,

1 43 Silifke, 5, 38 Sivas, 5, 6. 3 1 , 32. 33, 34, 35, 36, 37,

38, 5 1 , 1 34, 1 36, 1 44 Sofıyan, 88 Soganlıbel i. 53 Sor, 1 08, 109 Sucuk Yayla, 1 24 Suluzengi, 2 1 Sunuilah Efendi. 1 29. 1 3 1 Süleyman A�a. 1 1 9

Süngütaşı. 54 Sünür. 43, 44, 45, 46 Sürmene. 42 Şahaoglu. 25 Şahna Çimeni. 39 Şahne Geçidi, 57 Şam. 25. 27. 4 1 Şarkışla. 3 1 Şilbe. 1 23 Şüreger. 57 Tahmas Kulu, 5 Taraklı. 148 Tatvan. 1 1 0 Tebriz. 1 . 4. 5, 6, 7, 76. 86, 89, 90.

9 1 , 92. 93 Tercan. 46 Tesevi, 94 Tokat. 6. 1 36, 1 38, 1 40 Tokmak Suyu. 1 30 Toloslar, 46 Topyeri . 1 3 Tonuın. 75 Tosya. 6, 144 Trabzon. 34, 38 Tuınadamı. 53

Turalı. 148 Turhal. 1 38 Tutölümü. 80 Üsküdar. 5. /2. 49. 1 53 Van. 6. 2 1 . SO. 74. 96, 97. 98. 99,

1 00. 10 1 , 1 02. 1 03. 104. 1 05, 107. 1 08. 1 2 1

Vaşla Çayı. 86 Verişan. 54 Veysel Karani. 1 1 4 Vidin. 20 Vize. 2 1 Yalvaç, 1 9 Yargazi . 40 Yassı Çimen. 4 1 Yedikule. 22 Yenişehir. 1 5 Yeşilımıak. 140 Yi�itbaşları. 28 Yusuf Paşa, 6. 75. 1 06. 149. 1 5 1 , 1 52.

1 55 Zengi Çayı. 58. 59. 6 1 Zile. 23, 35 Zivin, 54

1 59

SÖZLÜK

abd-a memiOk: kul, köle

acemi oğlan: yeniçeri ocagın­

da istihdam edilmek ü­

zere esirlerden yahut

devşinne usulüyle

Hristiyanlardan toplanan

çocuklara verilen ad.

a'di-ya bedhih: her işin

fenalıgını isteyen düş­

manlar.

ilik: ufuklar.

ifit-1 semiviyye: semavi

afetler.

ahdarmak: atından düşürmek.

aheste: yavaş, agır.

ahz olunmak: yakalanmak.

alarga: eskiden kul lanılan

menzil toplanndan biri .

'alem: bayrak, sancak.

'ale's-sabah: sabahleyin,

erkenden.

'ale't-tevali: arası kesilmeksi­

zin. devamlı .

aman vermek: canını koru­

maya söz vermek.

amimü '1-ihsan: bagışı, ihsanı

herkese erişen.

1 60

Asitine: payitaht. Istanbul.

asôde-hal: hal i rahat olan.

at oğlam: sarayın at bakıcısı, seyis.

avaze: sada, yüksek ses .

avdet: dönüş, geri gelme.

'avn-i Hakk ile: Allah' ın yardımıyla.

'avnu'llah: Allah' ın yardımı.

ayş ü işret: yiyip içip eglenme.

azid (eylemek): serbest bırakmak.

'azim: büyük, ulu.

'azimet: gitme, çıkış.

'azimü'ş-şan: Şan ve mertebesi büyük.

badaloşka/bacaluşka: bir tür top.

ba'dehu: ondan sonra.

ba'de'l-asr: ikindiden sonra.

ba'de't-ta'am: yemekten sonra

bahusôs: hususiyle. en çok.

bala: yukarı, üst.

balçtk: yapışkan ve ayagı tutan çamur.

baran: yagmur.

barô: kale duvarı. sur.

bazergan: bezirgan. tüccar.

başlarda: kadırgadan küçük bir cins

Osmanlı savaş gemisi .

bedhah: kötülük isteyen.

bedma'aş: yaşayışı fena olan.

beğlerbeği: askeri ve mülki

yetkileri olan eyaJet va­

lisi.

behremend: nasibi olan,

hissedar.

bend: baglama, emir altına

alma.

beray: için. maksadıyla.

ber: üstünde olma. üzere.

Ber-vechi: olduğu gibi.

bey' ettirmek: sattınnak.

beyne's-salavateyn: iki namaz

arası.

beşiret: müjde, iyi haber.

bi-hasll: sonuçsuz. faydasız.

bi-hôş: aklını kaybetmiş,

sersem.

baygın.

bi-imkan: imkansız.

bi'l-muvicehe: yüz yüze,

yüzleşerek.

bil-milşafehe: yüzyüze ko­

nuşmak suretiyle.

bila-tevakkuf: durmadan.

bilaperva: korkmadan. çekin­

meden.

bile/-ce: yanında. beraber.

bi-nazir: benzersiz. eşsiz.

bi'z.zarôre: ister istemez. mecburen.

bostancıbaş1: sarayların bekçil igini

yapan ve zabıta işleriyle meşgul

olan saray mensuplarının en bü­

yük subayı.

bühtan: yalan, iftira.

ci-be-ca: yer yer.

canibeyn: iki taraf.

cefi vü ikab: eziyet ve azap, ceza.

cerime: suç ödeme, para cezası.

cevelan: dolaşma. gezinme.

cevanib-i erbaa: dört taraf. her taraf.

c1nd: at üzerinde degneklerle oynanan

oyun. cirit.

cisr: köprü.

cündi: iyi binici. asker.

cürm: suç, günah.

çabük ( -süvar): çabukça bin me.

çependaz: hileci, yalancı.

çerge: iki direkli derme çatma çadır.

çorbac1: acemi oglanları ile yeniçeri

bölüklerinin komutanı .

1 6 1

daimü-dehr: her zaman.

dana: bi len. alim.

darat: tantana, büyük gösteriş.

def'i gam: tasayı, kederi

giderme.

defterdar: para işlerini idare

eden.

dem-beste: susmuş, soluğu

kesi lmiş.

der-sa'at: o saatte.

dest-bus: el öpme.

dil: düşmandan bilgi almak

üzeri tutulan esir, casus.

dilir: yigit. cesur.

dini alaca: bozuk, kanşık

dinli .

diriğ: esirgeme. kıyamama.

doğanc1baş1: padişahın şikar

halkı denilen avcıların­

dan bir sınıfın başı.

dolama: üste giyilen cübbemsi

bir çeşit elbise.

dülbend gulam1: sarayda

sarık, çamaşır ve bez­

lerle uğraşan kimseler.

dua-y• hayr: hayırlı dua.

duba: kuşluk vakti.

1 62

dütün: tütün.

düşvar: güç, zor.

egerçi: her ne kadar. . . , ise de.

ebi-i divan: divan-ı hümayuna katıl an

devlet memurları .

ebi-i fesad: tesat karıştıranlar, huzuru

bozan lar.

ehl-i h1ref: kumaş dokuyan sanatkarlar.

ebi-i karye: köy halkı

eknaf : taraf, yan.

eknan: evler. odalar; çadırlar.

Ekrid: Kürtler.

eman-name/amanname: Savaşta

teslim olanlara verilen bağışlama

belgesi.

enva'i: çeşitli. ..

esb: at, beygir.

esb-i rab-var: rahvan yürüyen at.

eskal: ağırlık. ağır şeyler.

eşcir: ağaçlar.

eşg-i çeşm: göz yaşı .

evkat: vakitler. zamanlar.

evvela: önce.

farisü'l-bayr: iyi at binici.

ferade ferade: tek tek.

rerman-dil:emri ve hükmü

geçen

rerman:padişah ta ra fmdan

veri len yazı l ı emir.

rerzend-i dilpesend: sevgil i

çocuk.

fesad-pişe: fenalık peşinde

olan.

reve reve: akın akın.

revt: ölüm.

fi'd-dareyn: iki dünya. dünya

ve ahiret.

fi'l-hal: derhal, anında.

firar etmek: izinsiz ve gizl ice

kaçmak.

rukara: fakirler. yoksullar.

füruht: satma, satış, bey'

f"ütuhat-1 ecmile: güzel zafer-

ler.

gaaret: düşman toprağına

yapı lan hücum. akın.

gark olmak: suya batmak.

boğulmak.

gayib: görünmeyen. kayıp.

�a�·ı·ct-kcş: çok çal ışkan.

giriftar: tutulmuş. tutsak.

gumum: gamlar, tasalar

güft ü gii: dedikodu.

gülhang-i Muhammedi: ezan.

giinagiin: türlü türlü. renk renk.

halis: kurtulma.

hali: tenha. boş.

hamisen: beşinci olarak.

harem: sarayda kadınlara ayrılan bö-

lüm.

haristan: dikenlik. çal ı l ık.

has: padişahın şahsına ait.

hasbağçe: saray bahçesi.

hasirin: zarara ziyana uğrayanlar.

has-odah: sarayda birinci sını ftan

ağa lar.

haşem: maiyet. yanında bulunanlar.

havass-i hümiiyfin: zapt olunan araziden

hazina uhdesinde alıkonulanlan.

hazine: devlet malı ve parasının saklan­

dığı yer.

hendek: şehir veya kale çevresinde

geçmeye engel olmak için kazılan

çukur.

h•fz 0 hiraset: saklama. koruma.

hıramani: salmarak (yürüme).

1 63

b1sn-i hasin: sağlam kale.

hil'at-i tahire: güzel ve de­

ğerli kaftan.

bin: zaman. an (ol hinde: o

anda)

hiraset: koruma. saklama.

hô:Ai lah.

hôb: güzel. hoş.

hubôr: sevinç .

huceste: uğurlu. mübaret.

huzur-i hümayun: padişah

makamı.

hümôm: tasalar, kaygılar.

hünkar: padişah.

1krar: söyleme. kabul etme.

1lgar: ansızın hücum etme.

akın.

1tlik: bırakma. sahverme.

ibtidar: bir işe sür'atle başla­

ma

iç halk1: enderun halkı. saray

halkı.

iç oğlam: hareme girip çıkan

ergenlik yaşına vanua­

mış küçük hizmetçi .

1 64

ihrik-1 binni r: ateşe venne. yakma.

id-i ekber: arcfes i cuınaya rastlayan

kurban bayram ı .

ihsan : iyi l ik. bağış .

ihzar: huzura getirme.

iltizam: devlet gcl irleri nllen birinin

toplanması işini Uzerine alma.

in'am: ni met verme. iyi l ik etme .

'inan: dizgin.

inha: bir vaziteye tayinin yazı lan yazı .

intiha: son bulma.

intihab: seçme. ayırma.

irsil: gönderme. yol lama.

istikbal: karşı laına.

istimalct:ıeselli etme. avutma.

itmam: tamamlama. hiı irmc. sona

erdirme.

i7..har-i ta7..allum: suçsuzlugunu açıkla­

ma.

kaail: razı. rıza gösteren.

kadi'asker: kazasker. kadı ve ınüder­

risleri atanıaya yetki l i i lmiye

meslcği .

kaftan: hirat: pall işahın takdir ettiği

kimseye giyllirdiği süslü elbise.

kaim-makam: birinin yerine

geçen, veki l l ik eden.

kable's-sabah: sabah olmadan.

kable'z-zuhr: öğleden önce.

kabza-i tasarruf: elde tutma.

kadern-i meymôn: kutlu gel iş.

kal'a-kôb: kale döven ve

yıkan top.

kan-ı kerem: kerem. bağış

kaynağı.

kapucı : saray kapı larını bekle­

yen görevl i .

kar-azmôde: görmüş geçir-

miş. tecrübeli.

kanö: yakın.

karye: köy.

kayd ü hend: bağlama.

kazih: yalancı.

kedôret: gam. tasa� bulanıklık.

ke-hareketi'l-mezbôh: bo-

ğazlanmış gibi hareket­

sizce.

kcmankcş: ok atan. okçu.

kcma-yenbaği: icab ettiği gibi.

uygun şekilde

kerime: kız evlat.

kerrenay: tunç yahut gilmilş bir boru­

dan ibaret eski çalgı.

kesret: çokluk. fazlalık.

kethüda: büyük devlet adamlarının

işlerini gören güvenilir kimse.

kabel-i pidişah: padişah tarafından.

Kızılbaş: Rafızi.

kilarh: yiyecek içecek şeylere bakan

kimse.

kimesne: kimse.

kizb-i san1ı: açıkça yalan söyleme.

konak: seferde gece kal ınacak yer.

menzil .

kostanca: si liihın icadından önce kulla­

nılan bir savaş aleti.

kös: nöbet zamanı ve cenge giderken

çalınan büyük davut.

kul: yeniçeri.

kuttau't-tarik: halkın mal ını zorla

elinden alan. yol kesenler.

kuiid: oturma.

küreg (-c konulınak) : ağır suçluların

savaş gemilcrinde kürek çekme

cezası .

küşadc: açık. lemhlık.

1 65

la'ya' kıl: baygın. dalgın.

bihoş.

lağv: kaldırma, hükümsüz

bırakma.

maa't-ta'zim tekrim: büyük

saygı göstererek.

mabeyn: sarayın selamlık

dairesi .

Ma-fiha: öbür dünya. ah iret.

mahal: yer, mekan.

mahzar: birçok kişi tarafından

imzalanarak yüksek ma­

kama sunulan dilekçe.

makdur-i bcşer: insan için

yapılabi lecek.

maktôl: öldürülmüş.

malamal: dolu dolu.

mamelek: birinin sahip olduğu

mal; van yoğu.

mans1b: devlet hizmeti. büyük

memuriyet.

ma'rôf: bilinen.

matbah: mutfak

matlub: istenilen. arzu edi len.

ma'zlil: azledilmiş.

mecruh: yaralanmış.

1 66

medflin: toprağa gömülmüş.

meks olunmak: bir yerde kal ma. eğ­

lenme.

mela'in: lanetlenmişler. mcl ' un lar.

memhur: yeniçeri ve kale muhafızları­

na verilen ulufcyi gösteren vesi ­

ka.

memlô: dolu. dolmuş.

menzil: sefer sırasında konaklama

yapı lan yer.

meramet: geçici ve üstünkörü tamir.

merdane: kahramanca. mertçe.

mevacib: yeniçeri aylığı .

mevhibe: vergi. bağış. ihsan.

mezid: artma. çoğalma.

meş'alc:aydınlatmaya yarayan alet.

kandi l .

miftah: anahtar.

min ba 'd: bundan sonra.

mir-ahur: imrahor: sarayda at ve ahır

işlerine bakan memur.

miri'alem: saray memurlarının i leri

gelenlerinden birinin unvanı.

mirimiran: bcylertıeyi.

mu'ammer: yaşayan. ömür süren.

mu'in: yardım eden.

muğtenim : ganimet olarak

alan, ganimetlenen.

muhallelat: ölen bir kimsenin

bıraktığı şeyler. tereke.

muhtefi: gizlenmiş. saklı .

mukaddem: önce.

mukaddema: bundan önce.

mukarrer: kararlaştınlmış.

mukdim: işine düşkün, gay-

retli .

mukteza: lazım gelen. gere­

ken.

munkat1' : arkası gelmeyen,

kesi lmiş.

murassa' : üzeri cevherle

süslenmiş.

musahabet: sohbet etme.

mutaba'at: birine uyup ardın­

dan gitme.

mu'terif: suçunu itiraf eden.

muşabak: ağ ve kafes gibi

örülmüş.

m uşamma: muşamba.

muzmarr: gizli. sakl ı .

mübeddel: değişmiş.

müferrih: ferahl ık veren.

gönül açan.

müheyya: hazır hale getiri lmiş.

münhezim: bozguna uğramış, yenilmiş.

münkesir: kırgın. gücenmiş.

mürôr u obur: geçip gitme. öte yandan

çıkma.

müsellah: si lahlı.

mUşir6n-ileyh: anılan. adı geçen.

mütedeyyin: dindar. dinine bağlı.

mütehammil: tahammül eden, dayanan.

MDtehassm:kale veya istihkama ka-

panmış.

müyesser: kolaylıkla olan. yapılan.

ni-biliğ: henüz bulüğa ermemiş.

naka: dişi deve.

nasb: bir memuriyete tayin olmak.

na-mahbôb: sevimsiz.

naz1r: yönelik:

niam: nimetler.

nohut (lobut): kısa ve kalın ağaç sopa.

nümayan: görünen. açıkta olan.

nusrat u fursat: yardım ve uygun

zaman.

nüzôl: konağa varm�.

msfll'l-leyl: gece yarısı.

1 67

ocak ağas1: yeniçeri agasının

en yüksek subay ve ko­

mutanı; yeniçeri agası.

oğurlamak: çalmak.

ordu-yi hümayun: padişah

ordusu.

otak-1 hümiyôn: padişaha

mahsus çadır.

otakç1: otagı yapan. çadırcı.

oturak: seferde konaklama.

dinlenme.

palanka: çevresi bendekle

çevri lmiş, agaç ve top­

raktan yapılı hisarcık.

istihkam.

paye-i serir-i 'izzet-masir:

yüceligi sürekli rütbe. pend ü nasihat: ögüt verme.

pervazi: uçmakta olan.

peşkeş: padişaha sunulan

am1agan. hediye.

pür-cud: çok cömert.

ra'ad ü berk: gök gürültüsü

ve şimşek.

rabian: dördüncü olarak.

1 68

Raf1zi: üç hal i feye lıuğz ve düşmant ıkla

Hz. Al i 'ye bağl ı l ık gösteren bir

Şii fırkası.

rast: doğru.

re'aya: bütün halk.

redd: geri döndürıne. çevirme.

refahiyet: boluk.

re'fet: merhamet etme. acıma.

re's: baş.

ref'etmek: kaldınnak.

Rcvif1z: Rafıziler.

revane:giden. yürüyen.

ri'ayet: gözetme. sayma.

rikib-1 hümayun: padişahın katı. önü :

üzengi: padişahın b i r yere gidişi

sırasında ınaiyctinde bulunma.

ruz-name: günlük olayların yazı ldıgı

defter.

sa 'adet-makrfin: saadcte kavuşmuş.

mutlu.

sa'b: çetin. zor.

sib1kan:bundan önce.

sadat: seyyitler. ulular.

sadr-1 a'zam: padişahın tam yetki l i

vekil i , vezirlerin en büyüğü: baş­

bakan.

safi-yi kalb: iç temizliği.

safinatü'l-ciyad: iyi eşkin

giden cins soy atlar.

sağir ve kebir: küçük ve

büyük.

sahib-karan-1 zaman: zamanın

başarı l ı ve daima üstün­

lük kazanan hükümdarı.

sakamet: sakatlık, yanlışlık.

salb: asma. daragacına çekme.

salisen: üçüncü olarak.

saniyen: ikinci olarak.

sarik: çalan. hırsızl ık yapan.

sayd: av.

sayeban: gölgel ik. çardak.

sebkat: geçme. i lerleme.

scghanbaşa: yeniçeri ağasm-

dan sonra gelen subay.

selef:bir vazifedc daha önce

bulunmuş olan.

serapa: baştan başa.

seraser: ipekl i ve altın gümüş

iş lemeli kıymetl i kumaş.

serasime: sersem.

ser-nigôn: baş aşağı dönmüş�

tal ihsiz.

saklet: ağırlık. sıkıntı .

silihdar: silahları muhafaza eden

memur.

sinn ü salin: genç yaş.

sipahi: topraklı ve atlı asker sınıfı .

siret: bir kimsenin içi. hali , tavra.

sit: gürültü. patırtı.

solak: bazı hususi günlerde padişahın

yanında bulunan bir sınıf asker.

solakbaşa: solakların kuınandanı.

sorguç: başa takılan tuğ. çelenk.

suhan-i sencide: ölçülü. tartı l ı söz.

suleha: sa l ihlef. iyiler. salahiyetliler.

suud: mübarek.

sürsat: savaşa giden ordunun geçeceği

yollar çevresindeki köylülerden.

rayiç değeri üzerinden yiyecek

satın alınınası veya buna karşılık

para toplanması � olağanüstü ver­

gi.

sürur u hubôr: sevinç. neşe.

şak: ayrılma. parçalanma .

şaki: haydut

şayka: altı düz ve enli büyükçe bir çeşit

savaş gemisi.

şcdid: şiddetl i .

şchbiz: yiğit. gösterişli.

1 69

şikir: av. avlanma.

şürb etmek: içmek

şürb-i duhin: tütün içme.

tab'-ı şerif: padişahın tabiatı.

tabi: davul

ta'cil: acele ettirme. sıkıştırma.

tahrir ü tastir: sıralayıp

yazma.

tahsin-i belie: be�enip alkış­

lama.

takayyüd: ba�lanma.

tana'um: nimet içinde bulun­

ma.

tasmim: kesin karar verme.

tazarru': kendini alçaltarak

yalvarma.

ta'zim: a�ırlama. hünnet ve

ikram etme.

te'kid: kuvvetleştirme, sa�­

lamlaştırma.

teadi: düşmanlık.

tebdil: başka bir şekil ve

kıyafete girme, de�işme.

teberdar: balta ile silahlanmış

asker. baltacı.

tecessüs: yoklama. araştırma.

1 70

teemmül: etrafl ıca diişiinme.

tefahhus: inceden ineeye araştınna.

tef arik: ufak tefek hediycler.

tehevvür: öfkelenıne. köpürme.

tehniyyet: kutlama. hoş geldin deme.

tekrim: saygı gösterme. yüceltme.

telbis: hi le. sahtekarl ık.

telhis: kısaltma. özclleme.

tenavül: alıp yeme.

tevabi: bir kimsenin hizmeti nde bulu-

nanlar.

tevliyet: vakıf işlerine ba.kma vazifesi.

tevzi': dagıtma.

tımar: yaranın üzerine i laç koyup

sarma.

tınib: kazı�a bağlanan çadır ipi .

tu!: at kuyru�u bağlanmış. ucuna da

altın yaldızlı top geçiri lmiş mız­

rak türtinden alarnet

tuğyin: taşma. azgınlık.

tôlü ve 'arz: bir yerin boyu. uzunlu�u.

tu'm: çeşni. lezzel.

ulema: alimler. bilginler.

umôr-dide: iş gönniiş. tecrtibel i .

usret: zahmet. sıkın tı .

üsküf: tepesi devrik ve ucu

püsküllü takke. fes.

vadi-i esfel-i salilin: cehen­

nem vadisi

vafir: çok. bol .

vasi' : geniş. bol .

vaz'olunmak: konulmak.

veehen mine'l-vücôh: hiçbir

şekilde. asla.

vifak: barış. iyi geçiın.

vire: savaşsız anlaşma yoluyla

tesl im olma.

voyvoda : Etlak ve Bogdan

prenslerine verilen ad:

islavcada reis. subaşı

manasına. Osmanlı'da

nahiye müdürü.

vüzera: vezirler.

yaldurmak:dalmak

yancak: at zırhı.

yelkendiiz: yelken dikici .

yemin ve yesar: sag ve sol .

yeniçeri ataSI: yeniçeri ocağı-

nın başkumandanı .

yeniçeri: 1 826 ·dan (i nceki bir askeri

sını[

yevm-i mezbôr: anı lan gün.

yevm-i sa'd: uğurlu gün.

zağarcabaşa: av köpeklerinin bakımıyla

görevli yeniçeri sın ı fının başı.

zehre: yiğillik. cesaret.

zehr-i mar: yılan zehiri

zemin-bôs: yeri öpıne

zarh-püş: zırh giyen.

ziba: süslü. güzel.

zir-i zemin: yerin altı.

zu'afi: zayıflar.

1 7 1

IV. SULTAN MURAD'IN REV AN ve TEBRiZ SEFERİ MENZİLLERİ

Revan ve Tebriz Seferi'nin başlangıcından sonuna kadar tarih, gün, menzil, saat ve önemli olaylaranı özetleyen bilgi ler, aşağıdaki tablo­

da gösteri lmiştir. Oturak yerleri koyu yazıyla gösteri lmiştir. H. l 044 yı/mm 1 O. ayı Şevva/de başlamış, 1045 yılının 7. ayı Re­

cepte sona ermiştir.

Bu sefer, miladi takvim/e 1635 yilının 28 Mart- 27 Aralik

ayları arasmda yapdmışttr.

Tari/ı Gün Me11zil Bu me11zile kaç saatte ı Ö11emli vcm/tltlt notlar

1 Şevval 1 044/ Salı Üsküdar Ordu-yi hiimayım burada toplanmtşttr. 28 Mart 1635 Rumeli askeri orduya kattlmış. dokuz

giin oturak yapılmış/tr.

1 0 Şevval Perşembe Pendik 6 Padişalr yollarda avlandt.

l l Cuma Gebze 5 .5

1 2 Cumartesi H erek e 4.5 Yağmurdan ve çamurdan sıkmtı çekilir.

1 3 Pazar Topyeri Burada oturak yapı/dt. dört gıin

( İznıit'te) kalmdt.

1 7 Perşembe Kazı k l ı 4 1 8 Cuma Dikil itaş 7.5

1 9 Cumartesi İznik 2.5

20 Pazar Yenişehir 4.5 Oturak oldu. hir giin kalındı.

22 Salı Ak bıyık 4

23 Çarşamba Pazaryeri 5

24 Perşembe Bozüyük 3.5

25 Cuma İnönü ı Burada emt oynandı. Karayılan Oğlu Sefer ad lt bir =orba n m haşt kesildi.

26 Cumartesi Eskişehir 7 İki gün kalmdt.

28 Pazartesi Akçaviran 5 Soğuk ve kardan çok =ahmet ,:eki/di.

1 72

29 Salı Seyyidgazi 4 Halktı zulmetlen Ktlrtı Halil'in baş1 kesildi.

1 Zilkade 1 044 Çarşamba Bardakçı 4.5

2 Perşembe Çifteler 5 Birisine iftira eden şeyhe kürek ce::os1 verildi

3 Cuma Bayat 4.5 4 Cumartesi Bolvadin 8 Yolda Anadolu Beğlerbeyi,

askeriyle orduya katildi.

5 Pazar İshak lı 4.5 Eşkl)'ayla iş birliği yapan İ=mir ve Yalvaç kad1lart ce=alandml-di.

6 Pazartesi Akşehir 5

7 Salı Arkın 5 Karaman Beğlerbeyi. halka =ıllmettiği için baş1 kesildi.

8 Çarşamba Ilgın 3

9 Perşembe Cisriatik 3

1 0 Cuma Suluzengi 5

l l Cumartesi Kilimlic 2.5

1 2 Pazar Kah ıs 2.5 Burada konuldu. Padişah. hasodalllar/a 1lgar edip Kon-ya :ra gitti. Mevlana ·mn liirbesi-

ni ziyaret etlikten sonra tekrar

konağa döndii.

1 3 Pazartesi Konya 6 Burada oturak oldu ve beş giin

kalmd1. Naalca ve Osman adli eşkl)1alarm başı kesildi. Şiddetli rÜ?J:tir/cır eJti. Medtina tiirbeJi

ziwıretle ::ikir ve sema edildi. 1 9 Pazar Pınaro�lu 6 20 Pazartesi Karaöyük 6 2 1 Salı Akçaşehir 9

22 Çarşamba Gölbaşı 7.5

23 Perşembe Ereğli 4

24 Cuma Nakknnrezen 1 0. 5

25 Cumartesi Niğde 5 Kaleden toplar alildı ve şenlikler yapiidi.

1 73

26 Pazar Gölbaşı 8 27 Pazartesi Develi 5 Top altş/art ve şenlikler oldu.

Erciyes eteklerinde ctrtl oynan-

dt. 28 Salı lncesu 6

29 Çarşamba Kayseri 7 Kumaşlar döşendi ve kaleden

toplar altlarak şenlikler yaptldt.

Kayseri kadtst suçlu bulımarak

başı kesildi. Ahaliden de 20.000 kunış (40 kese) cerinıe almdı.

30 Perşembe Gömeç 5 Çayı rı

1 Zilhicce Cuma Sarıoglan 5.5 Yolda savaş oyun/art yaptldt.

1 044/ 18 M!!Y_t.s 1635 2 Cumartesi Gemerek 4 Eşktyaltk yapan Danişmend/i

Türkmenleri ce=alandmldt.

3 Pazar Şarkışla 5 4 Pazanesi ApardıözU 8 Sivas Beğlerbeyi, eya/et aske-

riyle orduya kattldt.

5 Salı Sivas 8 Çamurdan do/OJ'' yollarda çok

zahmet çekildi. Çok lwyvan telef

oldu. Toplar altlarak şenlikler

yapti dt. 16 gün oturak oldu.

Halktı zulmeden Çorum Sa11cak

beyinin başt kesildi. Birçok

suçlu cezalandmldt. Bayram şenlikleri yaptldt.

2 1 Perşembe Kızılırmak 5

22 Cuma Koçhisar 3.5 23 Cumartesi Oguzözü 5.5

24 Pazar Ak baş 5.5 Yayiası

25 Pazartesi Şah na 5.5 Çimeni

26 Salı Güzeller 4.5 Çayı rı

1 74

27 Çarşamba Yargazi 7.5 28 Perşembe Çi men 8

Yayiası

29 Cuma Küçük 5 Çi men

1 Muharrem Cumartesi Yassı 2 1 045 Çi men /6 Hazircm

1635 2 Pazar Balahor 4 3 Pazartesi S adak 5.5 4 Sal ı Cebreönü 4.5 5 Çarşamba Sünür 4.5 Beş gün oturak oldu. Savaşı

Ovası andtrtr ctrtt oyunlan oynand1.

l O Pazanesi H ayık 6

l l Salı To loslar 4 1 2 Çarşamba Tercan 3.5 1 3 Perşembe M ama 6

Ha tu n

1 4 Cuma Penek 5

1 5 Cumanesi Cini s 4.5

1 6 Pazar Il ıca 3.5 Yolda En.urum Beğlerbeyi. askeriyle orduya katıldı. Askerin

çokluğu lıerkesi hayrete diişürdü ve hayranlık uyandırdt.

1 7 Pazanesi Erzurum 4 Kaleden toplar attfdt. şenlikler yapıldi. Altı gıin oturak oldu. Halka ;ıılmedeu Sivas Beğlerbeyinin başı kesildi. Birçok suçlu ce=alandtrtldt.

23 Pazar Hanmenzili 2.5

24 Pazanesi Hasankale 3.5 25 Salı Karoçuka 6 Çobcmkiiprü.r;ü 'ndetı J,:eçildi.

26 Çarşamba Sanamer 5.5 Cmt oynandı.

27 Perşembe Tumadamı 4.5 Bazı suçlular ce=alandtrıldt

28 Cuma So�anlıbeli 4.5 Zivin kalesinden toplar atı/dt. şenlikler yapıldı.

1 75

29 Cumartesi Verişan 4 Padişah. buramn sulanna ve çam ormanianna hayran oldu.

irticalen şiir söyledi.

30 Pazar Döşkaya 3.5 Cmt oynandt.

I S afer I 045/ Pazartesi Kars 5 Oturak yaptldt. Padişah. kal ey i

16 Temmuz gezdi. Ct�· tt oynandt. Üç giin /635 kalmdt.

4 Perşembe Bulanık 7

5 Cuma Ş ahne 7

Geçidi 6 Cumartesi Ş o re ger 5

7 Pazar BegköyO 3.5

8 Pazartesi Şaraphane 4

9 Sal ı Abaran 4

l O Çarşamba Abdallar 4.5

l l Perşembe Reva n 5 Ktztlbaşlar kaleden alarga topu alltlar. Padişalun baş mm ii=e-

rinden geçip öniine diiştii. Zengi çaymt geçip karşt sahilde istim-

hat edildi. Som·a kaleye yakm

bir yerde otak kuruldu. Revall kalesi topa lll tu larak birkaç

burcu ytktldt. Top ve tiifekle giinlera t"C'IIk ol c/u. 2 1 St!ler

giinii Revtm ı•ttfi.fi lllllllll di/edi.

. ml lt istedi. An um ı·erilmedi .

teslim olma/art i.flendi. Revaıı ·a

wmşm 12. Giinii. 23 St{{er Salt

giimi kale iyice ytktldt ve içeri

girildi. Bu giin Revall fe!lıedildi.

Revall l'lllisi Talmws Kulu /es/im

oldu. Bağltlt{{mt bildirdi ve

Ha/ep /Je�lerheyili{{i verildi. 26 ,\'afer Cuma giimi adma lwtbe okımdu. mmuc ktlmdt ve dualar edildi. Kale tamire haşlandt.

Revall 'da top!tmı 25 giin kalnuh

1 76

6 Rebiyüıevveı Pazartesi Gemi Çayı 3 7 Salı Seyfeddin 3.5 8 Çarşamba Avşarlı 4 9 Perşembe Kafacölüm 4.5 Aras nehri güçiiikle geçildiğin-

den medııtren iki K iili oturak

oldu.

ı ı Cumartesi Tutölümü 4.5 1 2 Pazar Maku Suyu 8 Şeh=ade Alaaddin 'in doğum

haberi geldi. 1 3 Pazartesi Karaçoh 8 Cmt oynand1. ,\'u s1kmt1S1 çekil-

di. ı 4 Salı Çorıs 4.5 Oturak oldu. iiç gün kalmd1.

Çorıs ve çevresi yakll1p y1ktld1. iran Şalu ve ve=iri sulh istediler. Padişha ise cevabi mektubunda Kanım i ve lll. Mıtrad 'm fe the tti-ği yerlerin iade.o;ini istedi.

1 7 Cuma Bi histan 3.5 1 8 Cumartesi H oy 9.5 Oturak oldu. dört giin kalmd1.

ira n Başve=iri Riistem Han m Tebriz 'i boşaltip içerifere doğru

.firar ettiği öğrenildi.

22 Çarşamba Vaşla Çayı 2 23 Perşembe Kerdemiş 8 Oturak oldu. iki giin kalmd1.

25 Cumartesi Merend 7 26 Pazar Sofiyan 6.5 27 Pazartesi Hacı 2

Haram i 28 Salı Tebriz 4.5 Şehir boş kalnu.ş/1. V=un Hasan

Cami!ii gezilcli. Bunula diirt Kiill kalmdt. Şalun saruyt yikiidi.

2 Rebiyiilahir Cumartesi Hacı 3

Haram i 3 Pazar Kıbleçiıncni 7.5

4 Pazartesi Kumele 6

5 Salı Tesevi 3.5 Oturak oldu. iki giin kalmd1. U=aklardu düşman a/ayt göriil-dii. Cmt oynandt.

1 77

7 Perşembe Almasaray 4

8 Cuma Salmas 5.5 Şehzadelerden Süleyman ve Önü Bayezid 'in kaılolımduklan

haberi Keldi.

9 Cumanesi Salmas 4.5

1 0 Pazar Hanasor 7 l l Pazartesi Ser-Albak

1 2 Salı Al bak Kal ' ası

Sahrası

1 3 Çarşamba Kotur Kaleden top ve tiifek ateşi açrldt. Kal' ası

1 4 Perşembe Ron:ıhor

1 5 Cuma M onlahasan 1 6 Cumanesi Erçek Gölü

1 7 Pazar Van Kaleden toplar all/dt ve şenlikler yaptldt. Padişah. dört giinliik oıurakta Ü(" K iili De.fierdar Arslan efendinin evinde ka/dt.

22 Perşembe Kasımo�lu 3.5

Çayı

23 Cuma Ca.nikler 5

Suyu

24 Cumartesi Bendimahi 6 Murat Ağayt katleden Emirgrine

Oğlu Yusırf Paşa Halep 'len

az/edildi.

25 Pazar Erciş 6.5

26 Pazartesi K en zek 3.5

27 Salı Adileevaz 9

28 Çarşamba Sor 4

29 Perşembe Karın uc 3.5 Alı/at 'ta Osman lt ecdadmm mezariart ziyare/ edildi.

30 Cuma Tatvan 4

ı Cumanesi Bitlis 4

Cemaziyelevve 1 2 Pazar Kifındir 4

1 78

3 Pazartesi Eşek 4 Meydanı

4 Salı Vcysel 5

Karani

5 Çarşamba Hazo 6

( Kozluk) 6 Perşembe Batman 9

Suyu 7 Cuma Karade pe 8 8 Cumartesi Anbar Çayı 8 l) Pazar Diyarhckir 4 Şehir ha/la karştiamuya çtktt.

kumaşlar d öşe ndi. kurbanlar

ke.'iildi. clua/ar edildi. Hi.'illr topları attldt. şenlik oldu. Oturak oldu. 1./ giin kalmdt. Padişah bir şeyh in davetine de icabet etti.

23 Pazar Şii be 1 .5

24 Pazartesi Karaköprü 6.5

25 Salı Ergani 5.5 Hisardan toplar alt/dt. kurban-lar kesildi l'e şenlikler oldu.

26 Çarşamba SucukYnyla 5.5

27 Perşembe Mihrihan 5

Çayı rı

28 Cuma Golbaşı 5.5

29 Cumartesi Pa�nik 4 30 Pazar Murat Suyu 5.5

ı Pazartesi Malatya 8 Şehir halk1 karştiamuya Çikti. Cemazi yelahir Kumaşlar döşendi. kurbanlar

ke.'iildi. dıwlt1r ec/i/di. Oturak oldu. beş giin kalmdt. Padişah, Şeyh Sunuilah �fimdiy/e görüşiii

6 Cumartesi Bad rı k 5.5

7 Pazar Hekimham 5

9 Pazartesi Hasançelebi 5

10 Salı Alacahisar 5

l l Çarşamba Kangal 5.5

1 79

1 2 Perşembe Dc�innenk 5

öyü 1 3 Cuma Cisirhanı 3

1 4 Cumartesi Sivas 6.5 Haı•a iyiyken yola deı·cmı mak-sad1yla Padişah. bu şehirde oturak yapmadi.

1 5 Pazar Yıldız 5

Suyu 1 6 Pazartesi Mchıııcıpaşa 4.5

Haııı

1 7 Salı Akçakervan- 6.5

sarayı Ovası

1 8 Çarşamba Tokat 6 Şehir halki Padişalu karşllad1. Kurbemlar kesildi. dua edildi.

Oturak oldu. iki giin kalmdt. Giderken de şehir lralk1 uğurla-maya ç1kt1.

20 Cuma inebazarı 5.5

2 1 Cumartesi Turhal 3.5

22 Pazar Eski 5.5

inebazarı 23 Pazartesi Amasya l l Kaleden toplar alilarak karşt-

/and1 ve şenlikler yaplld1. Bir

Riill otıtmk oldu.

24 Salı Gülkiraz 7 Köy halk1 yemekler ve kurban-larla karştiama yap11. Dualar ec/i/di.

25 Çarşamba Bul ak 5

26 Perşembe Köseşaban 5

27 Cuma Osmancık 7.5

28 Cumartesi Hacı 6 Hamza

29 Pazar Tosya 6.5

30 Pazartesi Koçhisarı 7.5

1 Receb Salı Kanıc:ıviraıı 8.5

2 Çarşamba Çerkeş 7.5

3 Perşembe Bayındıri 5.5

4 Cuma Gere de 8.5

1 80

5 (Cımıurte.,·i) ?' 4.5 (Gün ve menzil yazllmamtş}

6 Pazar Bolu 7.5

7 Pazartesi Mudurnu· l O

8 Salı Turalı 8

9 Çarşamba Taraklı 5.5

l O Perşembe Geyve 7.5

l l Cuma Sabanlı 7 "

1 2 Cumartesi iznikmid 7 Oturak oldu. iki giin kalmd1.

(iznıit) 1 4/ 1 5 Pazartesi Üsküdar 1 3.5 Bir J:ÜII oturak oldu. izmit'tetı

istanbul 'a demi= yoluyla gelindi.

Top ve tiifekler attld1. biiyiik

şenlikler/e karştland1.

1 Eserde menzil ismi atlanmış. Muhtemelen Reşadiye (şimdiki Yeniçaga)'dir.

ı 8 1

:c: 3: c ... m c. 3 :u m (1) � < . . ! en < m CD 'Tl �

m n» :D tr :::ı: ::!. :ı­N :u en ­CD � ;- :ı-.. en - -

99. 06. Y. 000 1 - 225 1

M 2 4 8 4