SÜRÜNGENLERKERTENKELELER YILANLAR TİMSAHLARKAPLUMBAĞALAR

SÜRÜNGENLER (REPTILIA)SÜRÜNGENLER (REPTILIA)

Sürünerek hareket ettiklerinden Reptilia adı verilmiştir. Sürünerek hareket ettiklerinden Reptilia adı verilmiştir.

Permien'in başlangıcında iki yaşamlıların Labyrinthodontia alt Permien'in başlangıcında iki yaşamlıların Labyrinthodontia alt

sınıfından, üremek için suya gereksinme duymayan ve sınıfından, üremek için suya gereksinme duymayan ve

karasal yaşamın koşullarına tümüyle uyum gösteren Reptilia karasal yaşamın koşullarına tümüyle uyum gösteren Reptilia

sınıfı örnekleri oluşmuşlardır.sınıfı örnekleri oluşmuşlardır.

Çoğu Paleontologa göre sürüngenler beş ana hat boyunca Çoğu Paleontologa göre sürüngenler beş ana hat boyunca

evrim geçirerek oluşmuşlardır. Bunlar: 1) Memelilerin evrim geçirerek oluşmuşlardır. Bunlar: 1) Memelilerin

meydana gelmesini sağlayan memeli benzeri ilkel meydana gelmesini sağlayan memeli benzeri ilkel

sürüngenler, sürüngenler,

• 2) Tümüyle deniz yaşamına uyum göstermiş Ichtyosauria 2) Tümüyle deniz yaşamına uyum göstermiş Ichtyosauria

örnekleri, 3)uzun boyunlu olan ve denizlerde yaşayan örnekleri, 3)uzun boyunlu olan ve denizlerde yaşayan

Synaptosauria örnekleri, 4) Kaplumbağalar ve 5) Synaptosauria örnekleri, 4) Kaplumbağalar ve 5)

Dinosaurus'ların timsahların ve uçan sürüngenlerin Dinosaurus'ların timsahların ve uçan sürüngenlerin

oluşmasını sağlayan Archosauria hatlarıdır.oluşmasını sağlayan Archosauria hatlarıdır.

• Derilerinin sert ve keratinli bir yapı göstermesi ve vücutta Derilerinin sert ve keratinli bir yapı göstermesi ve vücutta

pulların bulunması bu hayvanların su kaybını büyük ölçüde pulların bulunması bu hayvanların su kaybını büyük ölçüde

önler, bu nedenle de kurak bölgelerde kolayca önler, bu nedenle de kurak bölgelerde kolayca

yaşayabilirler. Mezozoik'te 16 takım halinde çok geniş bir yaşayabilirler. Mezozoik'te 16 takım halinde çok geniş bir

yayılış gösteren bu sınıfın günümüzde yaşayan ancak 4 yayılış gösteren bu sınıfın günümüzde yaşayan ancak 4

takımı bulunmaktadır.takımı bulunmaktadır.

Karakteristik Karakteristik özellikleri:özellikleri:• 1.      Vücut, epidermisten oluşmuş keratinleşmiş 1.      Vücut, epidermisten oluşmuş keratinleşmiş

pullardan meydana gelen bir ekzoiskelet (dış iskelet) ile pullardan meydana gelen bir ekzoiskelet (dış iskelet) ile

kaplıdır. Bazen buna ek olarak dermal kökenli kemik kaplıdır. Bazen buna ek olarak dermal kökenli kemik

plaklarda bulunabilir. Derideki salgı bezleri çok azdır.plaklarda bulunabilir. Derideki salgı bezleri çok azdır.

• 2.      İki çift üyeleri vardır. Genellikle her bir üyede 5 2.      İki çift üyeleri vardır. Genellikle her bir üyede 5

parmak ve parmak uçlarında da keratin yapısında parmak ve parmak uçlarında da keratin yapısında

tırnaklar bulunur. Üyeler koşmaya, tırmanmaya , tırnaklar bulunur. Üyeler koşmaya, tırmanmaya ,

sürünmeye uyum göstermişlerdir. Deniz sürünmeye uyum göstermişlerdir. Deniz

kaplumbağalarında kürek şeklini almışdır. Bazı kaplumbağalarında kürek şeklini almışdır. Bazı

kertenkelelerde üyeler dejenerasyona uğramış, bazı yılan kertenkelelerde üyeler dejenerasyona uğramış, bazı yılan

ve kertenkelelerde ise tümüyle körelmiştir.ve kertenkelelerde ise tümüyle körelmiştir.

• 3.      İskeletleri çok iyi bir şekilde kemikleşmiştir. Kaburga 3.      İskeletleri çok iyi bir şekilde kemikleşmiştir. Kaburga

ve sternum (göğüs kemiği) iç organların iyi bir şekilde ve sternum (göğüs kemiği) iç organların iyi bir şekilde

korunmasına yarayan bir göğüs kafesi oluştururlar.korunmasına yarayan bir göğüs kafesi oluştururlar.

• 4.      Kalpleri, 3 gözlü kalple 4 gözlü kalp arasında bir yapı 4.      Kalpleri, 3 gözlü kalple 4 gözlü kalp arasında bir yapı

gösterir. Bunların kalbi 2 kulakçık vwe kısmen ortadan gösterir. Bunların kalbi 2 kulakçık vwe kısmen ortadan

ikiye bölünmüş bir karıncık içerir. Timsahlarda karıncık tam ikiye bölünmüş bir karıncık içerir. Timsahlarda karıncık tam

anlamıyla ortadan ikiye bölünmüştür. Alyuvarları çekirdekli anlamıyla ortadan ikiye bölünmüştür. Alyuvarları çekirdekli

ve oval yapıdadır. Yalnız bir çift aort yayları vardır.ve oval yapıdadır. Yalnız bir çift aort yayları vardır.

• 5.      solunumları daima akciğerlerle yapılır. Sucul 5.      solunumları daima akciğerlerle yapılır. Sucul

kaplumbağalarda kloak vasıtasıyla da solunum yapılabilir kaplumbağalarda kloak vasıtasıyla da solunum yapılabilir

6.   Vücut sıcaklığı çevreye bağlı olarak değişiklik gösterir6.   Vücut sıcaklığı çevreye bağlı olarak değişiklik gösterir

(Poikilothermus). Bunlarda kuş ve memelilerde olduğu gibi(Poikilothermus). Bunlarda kuş ve memelilerde olduğu gibi

sıcaklık kaybını önleyecek kıl ve tüy şeklindeki oluşumlar yoktur.sıcaklık kaybını önleyecek kıl ve tüy şeklindeki oluşumlar yoktur.

Gerekli olan sıcaklığı çevreden alırlar (Ektoterm). Gerekli olan sıcaklığı çevreden alırlar (Ektoterm).

7.  Beyinlerinden 12 çift sinir çıkar.7.  Beyinlerinden 12 çift sinir çıkar.

8.  Ayrı eşeylidirler. Kopulasyon organları mevcuttur ve8.  Ayrı eşeylidirler. Kopulasyon organları mevcuttur ve

döllenme daima iç döllenme şeklindedir. Yumurtaları büyüktür vedöllenme daima iç döllenme şeklindedir. Yumurtaları büyüktür ve

bir derimsi veya kalker kabuk içerisindedirler. Genelliklebir derimsi veya kalker kabuk içerisindedirler. Genellikle

ovipardırlar. Bazı yılan ve kertenkelelerde ovovivipar ve viviparovipardırlar. Bazı yılan ve kertenkelelerde ovovivipar ve vivipar

şekilde üreme görülür. Segmentasyon meroblastik şekildedir.şekilde üreme görülür. Segmentasyon meroblastik şekildedir.

Metamorfoz yoktur, yavru yumurtadan çıktığında ergin hayvanınMetamorfoz yoktur, yavru yumurtadan çıktığında ergin hayvanın

minyatürü şeklindedir. Gelişme dönemlerinde Amnion, Chorion veminyatürü şeklindedir. Gelişme dönemlerinde Amnion, Chorion ve

Allantois gibi embriyonik tabakalar oluşr. Yani yavrunun karadaAllantois gibi embriyonik tabakalar oluşr. Yani yavrunun karada

gelişmesini sağlayan Amniota tipi bir yumurtaya sahiptirler.gelişmesini sağlayan Amniota tipi bir yumurtaya sahiptirler.

• Sürüngenler, iki yaşamlılardan daha evrim geçirmiş bir Sürüngenler, iki yaşamlılardan daha evrim geçirmiş bir

sınıftır. Sürüngenlerin iki yaşamlılardan daha evrim sınıftır. Sürüngenlerin iki yaşamlılardan daha evrim

geçirmiş olduğunu kanıtlayan özellikler şunlardır: 1) geçirmiş olduğunu kanıtlayan özellikler şunlardır: 1)

Kara hayatına uymuş kuru ve pullu bir derinin Kara hayatına uymuş kuru ve pullu bir derinin

bulunması, 2) Daha hızlı hareketi sağlayan üyelerin bulunması, 2) Daha hızlı hareketi sağlayan üyelerin

varlığı, 3) Temiz ve kirli kanın kısmen de olsa varlığı, 3) Temiz ve kirli kanın kısmen de olsa

birbirnden ayrılmasını sağlayan bir kalbin bulunması, birbirnden ayrılmasını sağlayan bir kalbin bulunması,

4) Tam kemikleşmiş bir iskelete sahip olmaları ve 5) 4) Tam kemikleşmiş bir iskelete sahip olmaları ve 5)

Karada gelişmesini tamamlayan bir embryoyu Karada gelişmesini tamamlayan bir embryoyu

koruyacak olan yumurta kabuğunun bulunmasıdır.koruyacak olan yumurta kabuğunun bulunmasıdır.

• ÖRNEK TÜRLER:ÖRNEK TÜRLER:

• Emys orbicularusEmys orbicularus (Benekli kaplumbağa), (Benekli kaplumbağa), Testuda Testuda

hermanni hermanni (Trakya tosbağası), (Trakya tosbağası), Caretta caretta Caretta caretta Adi Adi

deniz kaplumbağası), deniz kaplumbağası), Cyrtodactylus heterocercus Cyrtodactylus heterocercus

(Mardin keleri), (Mardin keleri), Draco volansDraco volans (Uçan dragon), (Uçan dragon),

Chamaeleo chamaeleon Chamaeleo chamaeleon (Adi bukalemun), (Adi bukalemun), Mabuya Mabuya

vittatavittata (Şeritli kertenkele), (Şeritli kertenkele), Ophiomorus punctatissimusOphiomorus punctatissimus

(Toprak kertenkelesi), (Toprak kertenkelesi), Lacerta viridisLacerta viridis (Yeşil (Yeşil

kertenkele), kertenkele), Lacerta saxicolaLacerta saxicola (Kaya kertenkelesi), (Kaya kertenkelesi), Eryx Eryx

jaculusjaculus (Mahmuzlu yılan), (Mahmuzlu yılan), Coluber caspius Coluber caspius (Ok yılanı), (Ok yılanı),

Naja najaNaja naja (Kobra), (Kobra), Vipera ammodytesVipera ammodytes (Boynuzlu (Boynuzlu

engerek), engerek),

1-KAPLUMBAĞALAR 1-KAPLUMBAĞALAR (TESTUDİNATA)(TESTUDİNATA)• Diğer canlılara göre özellikle Avrupa ve ülkemiz kamuoyu Diğer canlılara göre özellikle Avrupa ve ülkemiz kamuoyu

tarafından Caretta caretta türü aracılığıyla iyi tanınan tarafından Caretta caretta türü aracılığıyla iyi tanınan

hayvanlardır. Bu canlıların en belirgin özelliği; pasif bir hayvanlardır. Bu canlıların en belirgin özelliği; pasif bir

savunma organı olan, vücudu dıştan saran ve üzeri keratin savunma organı olan, vücudu dıştan saran ve üzeri keratin

yapı ile örtülü kemik plakalardan oluşmuş zırhlarının yapı ile örtülü kemik plakalardan oluşmuş zırhlarının

olmasıdır. Bu zırhlar, kenarlardan bağ doku ile birbirine olmasıdır. Bu zırhlar, kenarlardan bağ doku ile birbirine

bağlanmış, carapaks denen (dorsal) kısım ile plastron bağlanmış, carapaks denen (dorsal) kısım ile plastron

denen karın( ventral) kısımdan oluşmuştur. Bu zırhın ön denen karın( ventral) kısımdan oluşmuştur. Bu zırhın ön

kısmı; ön bacaklar ve baş için arka kısımda; arka bacaklar kısmı; ön bacaklar ve baş için arka kısımda; arka bacaklar

ve kuyruk için açık kalmıştır. Kaplumbağaların başka ilginç ve kuyruk için açık kalmıştır. Kaplumbağaların başka ilginç

bir özelliği ise ağız yapılarıdır. Bu hayvanların dişleri yerine bir özelliği ise ağız yapılarıdır. Bu hayvanların dişleri yerine

kuşların gagalarına benzer yapılı bir çeneleri vardır. kuşların gagalarına benzer yapılı bir çeneleri vardır.

• Özellikle etobur olanlarda bu çene keskin kenarlıdır. Etsi Özellikle etobur olanlarda bu çene keskin kenarlıdır. Etsi

olan dilleri ise geniş, kurbağaların aksine dışarıya olan dilleri ise geniş, kurbağaların aksine dışarıya

fırlatılamaz yapıdadır. Kaplumbağaların gözlerinde göz fırlatılamaz yapıdadır. Kaplumbağaların gözlerinde göz

kapaklarının bulunması, karada yaşayanlarda kazmaya, su kapaklarının bulunması, karada yaşayanlarda kazmaya, su

da yaşayanlara yüzmeye uyum sağlamış beş tırnaklı da yaşayanlara yüzmeye uyum sağlamış beş tırnaklı

ayakların olması da ayrı bir ayırıcı bir özelliktir. ayakların olması da ayrı bir ayırıcı bir özelliktir.

• ÜREMELERİ: Çiftleşme esnasında erkeğin ses çıkararakÜREMELERİ: Çiftleşme esnasında erkeğin ses çıkararak

• zırhlı bir dişiye vurması bu canlılara özgü bir çiftleşmezırhlı bir dişiye vurması bu canlılara özgü bir çiftleşme

• davranışıdır. Bütün kaplumbağalar sert ve elastik kabukludavranışıdır. Bütün kaplumbağalar sert ve elastik kabuklu

• yumurtalar ile çoğalır. Dişiler yumurtalarını kazdıklarıyumurtalar ile çoğalır. Dişiler yumurtalarını kazdıkları

• toprak içerisine veya toprağın, kayaların oyuk kısımlarınatoprak içerisine veya toprağın, kayaların oyuk kısımlarına

• koyarlar.koyarlar.

• Bu canlılar uzun süre hatta bazı türleri bir yılBu canlılar uzun süre hatta bazı türleri bir yıl

• açlığa dayanabilir. Vücutları oval biçimdeki bir kabukaçlığa dayanabilir. Vücutları oval biçimdeki bir kabuk

• içerisinde yer almıştır. Bu kabuk kemiğimsi yapıdakiiçerisinde yer almıştır. Bu kabuk kemiğimsi yapıdaki

• plakalardan oluşmuştur. Kaplumbağalarda göğüsplakalardan oluşmuştur. Kaplumbağalarda göğüs

• bölgesindeki omurlarda kaburgalar, sırt tarafından kabuğabölgesindeki omurlarda kaburgalar, sırt tarafından kabuğa

• kaynaşmış olduğundan söz konusu kabuk, hayvankaynaşmış olduğundan söz konusu kabuk, hayvan

• tarafından terk edilemez. Dişleri yoktur fakat besinlerinitarafından terk edilemez. Dişleri yoktur fakat besinlerini

• tutabilecek keratin çıkıntılar vardır. Parmak uçlarındakitutabilecek keratin çıkıntılar vardır. Parmak uçlarındaki

• tırnaklar toprağı kazmaya ve yürümeye yardımcı olurlar.tırnaklar toprağı kazmaya ve yürümeye yardımcı olurlar.

• Kara kaplumbağalarında üyeler kısa olmasına karşın denizKara kaplumbağalarında üyeler kısa olmasına karşın deniz

• kaplumbağalarında ise yüzmede kullanıldığından kürekkaplumbağalarında ise yüzmede kullanıldığından kürek

• şeklini almışlardır.şeklini almışlardır.

2/ TİMSAHLAR (Crocodilia)2/ TİMSAHLAR (Crocodilia)• Bu canlılarda vücudun baş, boyun, gövde ve kuyruk Bu canlılarda vücudun baş, boyun, gövde ve kuyruk

kısımlarından oluşması belirgin bir özelliktir. Ayrıca üyelerinin kısımlarından oluşması belirgin bir özelliktir. Ayrıca üyelerinin

parmaklar ucunda keratinden oluşmuş tırnakların bulunması, parmaklar ucunda keratinden oluşmuş tırnakların bulunması,

parmak aralarında perdelerin yer alması, ağızda dişlerin mevcut parmak aralarında perdelerin yer alması, ağızda dişlerin mevcut

olması, burun deliklerinin varlığı, alt-üst göz kapaklı büyük olması, burun deliklerinin varlığı, alt-üst göz kapaklı büyük

gözlerin başın yanında yer alması ilk bakışta göze çarpan diğer gözlerin başın yanında yer alması ilk bakışta göze çarpan diğer

özelliklerdir. Vücutları baş, boyun, gövde ve kuyruk olmak üzere özelliklerdir. Vücutları baş, boyun, gövde ve kuyruk olmak üzere

4 kısımdan meydana gelmiştir. Parmak uçlarında keratin tırnaklar 4 kısımdan meydana gelmiştir. Parmak uçlarında keratin tırnaklar

ve parmak aralarında perde vardır. Ağızda dişler, burun ve parmak aralarında perde vardır. Ağızda dişler, burun

bölgesinde iki burun deliği ile kafanın yan tarafında iki göz bölgesinde iki burun deliği ile kafanın yan tarafında iki göz

bulunur. Gözlerde üçüncü göz kapağı ve baş bölgesinde küçük bulunur. Gözlerde üçüncü göz kapağı ve baş bölgesinde küçük

kulakları vardır. Arka ayaklarının yanında anüs vardır.kulakları vardır. Arka ayaklarının yanında anüs vardır.

3/ 3/ KERTENKELELER (ZAVRİA);KERTENKELELER (ZAVRİA);• bazı türlerinde körelmiş olmalarına karşın 4 üyeli bazı türlerinde körelmiş olmalarına karşın 4 üyeli

canlılardır. Gözlerinde göz kapakları vardır. Birçok canlılardır. Gözlerinde göz kapakları vardır. Birçok

kertenkele türünde kuyruk omurgasında gerektiğinde kertenkele türünde kuyruk omurgasında gerektiğinde

kuyruğun kopmasında rol oynayan bir kıkırdak plaka kuyruğun kopmasında rol oynayan bir kıkırdak plaka

vardır. Bu kuyruğun kopma işlemi genelde kertenkelelerin vardır. Bu kuyruğun kopma işlemi genelde kertenkelelerin

düşmanlarıyla karşılaşması esnasında olur. Düşman, düşmanlarıyla karşılaşması esnasında olur. Düşman,

kuyruğun kopan kısmıyla meşgul olurken kertenkele kuyruğun kopan kısmıyla meşgul olurken kertenkele

oradan uzaklaşmış olur. Daha sonra kopan bu kısım oradan uzaklaşmış olur. Daha sonra kopan bu kısım

yenilenir. Bu yenilenen kısımdan yeni bir kuyruk omuru yenilenir. Bu yenilenen kısımdan yeni bir kuyruk omuru

oluşmaz fakat buna karşın kıkırdak uzantısı yeni kuyruğu oluşmaz fakat buna karşın kıkırdak uzantısı yeni kuyruğu

oluşturur. Her yöne hareket edebilen dilleri vardır. oluşturur. Her yöne hareket edebilen dilleri vardır.

• Kertenkelelerin büyük çoğunluğunun etobur olmasına Kertenkelelerin büyük çoğunluğunun etobur olmasına

karşın bazı türleri de otoburdur. Sadece Güney Amerika’da karşın bazı türleri de otoburdur. Sadece Güney Amerika’da

yaşayan ve zehir dişleri alt çenelerinde yer alan bir tek tür yaşayan ve zehir dişleri alt çenelerinde yer alan bir tek tür

zehirlidir. Bunun dışındaki ve ülkemizde de birçok çeşitli zehirlidir. Bunun dışındaki ve ülkemizde de birçok çeşitli

türü bulunan kertenkeleler zehirsizdir. Bunun dışında türü bulunan kertenkeleler zehirsizdir. Bunun dışında

kertenkelelerin en büyük dikkat çeken özellikleri kertenkelelerin en büyük dikkat çeken özellikleri

bulundukları ortamın rengine uygun renk değişimini kendi bulundukları ortamın rengine uygun renk değişimini kendi

vücutlarında çok iyi gösterebilmeleridir. Bu da vücutlarında vücutlarında çok iyi gösterebilmeleridir. Bu da vücutlarında

bulunan pigment hücrelerini bir araya toplama ya da bulunan pigment hücrelerini bir araya toplama ya da

uzaklaştırmalarıyla mümkün olmaktadır.uzaklaştırmalarıyla mümkün olmaktadır.

• ÜREMELERİ: genelde kertenkeleler, zarsı bir kabuk ile ÜREMELERİ: genelde kertenkeleler, zarsı bir kabuk ile örtülmüş yumurtalarla çoğalmalarına rağmen, bazı türleri örtülmüş yumurtalarla çoğalmalarına rağmen, bazı türleri örneğin Lacerta vivipara, ovivivipar bir üreme şekli örneğin Lacerta vivipara, ovivivipar bir üreme şekli gösterir. Vücutları değişik şekillerde olabilir. Bazılarında gösterir. Vücutları değişik şekillerde olabilir. Bazılarında vücut yuvarlak ve uzun olduğu gibi bazılarında darso-vücut yuvarlak ve uzun olduğu gibi bazılarında darso-ventral olarak yassılaşmıştır. Üyeler uzun kısa kalın ve ince ventral olarak yassılaşmıştır. Üyeler uzun kısa kalın ve ince şekillerde olabilir. Bazılarında ise hiç olmayabilir. Bunlar şekillerde olabilir. Bazılarında ise hiç olmayabilir. Bunlar solucanlar gibi toprak altında yaşarlar. Kuyruklu olanlarda solucanlar gibi toprak altında yaşarlar. Kuyruklu olanlarda hızlı hareket etme esnasında canlıyı dengede tutmaya hızlı hareket etme esnasında canlıyı dengede tutmaya yarar.yarar.

4/ YILANLAR (SERPENTES);4/ YILANLAR (SERPENTES);Bu canlılar oldukça büyük avları yakalayıp yutmaklaBu canlılar oldukça büyük avları yakalayıp yutmakla

özelleşmiş ve birçok kimsede korku uyandıran yüzeyselözelleşmiş ve birçok kimsede korku uyandıran yüzeysel

olarak hemen herkes tarafından tanınan, bacakları tamamenolarak hemen herkes tarafından tanınan, bacakları tamamen

körelmiş ve ince uzun bir vücuda sahip canlılardır. Uzun vekörelmiş ve ince uzun bir vücuda sahip canlılardır. Uzun ve

yuvarlak vücut yapılarına sahiptir. Üyeleri yoktur. Boğa veyuvarlak vücut yapılarına sahiptir. Üyeleri yoktur. Boğa ve

pitonlarda arka üyeler körelerek deri içerisinde kalmıştır. Gözpitonlarda arka üyeler körelerek deri içerisinde kalmıştır. Göz

kapakları yoktur. Dişler ağız tavanında ve çenelerde meyillikapakları yoktur. Dişler ağız tavanında ve çenelerde meyilli

bir şekilde bulunur. Bazı yılanlarda besinleri yutmaya yarayanbir şekilde bulunur. Bazı yılanlarda besinleri yutmaya yarayan

dişlerin yanında bir çift de zehir dişleri vardır. Günümüzde endişlerin yanında bir çift de zehir dişleri vardır. Günümüzde en

büyük kara hayvanlarının sürüngenlerde olduğu kabulbüyük kara hayvanlarının sürüngenlerde olduğu kabul

edilmektedir. Bunlar tamamen etobur canlılardır ve gözedilmektedir. Bunlar tamamen etobur canlılardır ve göz

kapakları yoktur. Bazıları avlarını önce boğar ve sonra yutar.kapakları yoktur. Bazıları avlarını önce boğar ve sonra yutar.

Tükürük salgı bezinin zehir salgıbezine dönüştüğü bazıTükürük salgı bezinin zehir salgıbezine dönüştüğü bazı

Türlerinde ise av, zehir dişleriyle öldürülür ve daha sonra yutulur. Türlerinde ise av, zehir dişleriyle öldürülür ve daha sonra yutulur.

• Yılanlardaki kıvrıla kıvrıla harekette kendilerine özgü bir Yılanlardaki kıvrıla kıvrıla harekette kendilerine özgü bir

davranıştır. Bunun dışında bazı türler iyi yüzücü bazı türler davranıştır. Bunun dışında bazı türler iyi yüzücü bazı türler

de iyi tırmanıcıdırlar. Çöl yılanları ise vücutlarının kenarları de iyi tırmanıcıdırlar. Çöl yılanları ise vücutlarının kenarları

üzerinde rüzgar gibi hızlı hareket ederek kızgın kumlardan üzerinde rüzgar gibi hızlı hareket ederek kızgın kumlardan

korunur. Bazı yılanlarda kendilerini ok gibi fırlatarak korunur. Bazı yılanlarda kendilerini ok gibi fırlatarak

hareket dereler ve bu yüzdendir ki haklımız arasında uçan hareket dereler ve bu yüzdendir ki haklımız arasında uçan

yılanlar ifadesiyle sık sık karşılaşılmaktadır. Bu canlılardaki yılanlar ifadesiyle sık sık karşılaşılmaktadır. Bu canlılardaki

başka bir ilginç özellikte gelişmelerini sağlamak için deri başka bir ilginç özellikte gelişmelerini sağlamak için deri

değiştirme davranışı göstermeleridir bu kerten kelelerde de değiştirme davranışı göstermeleridir bu kerten kelelerde de

söz konusudur. Yılanları diğer canlılardan ayrı kılan başka söz konusudur. Yılanları diğer canlılardan ayrı kılan başka

bir yapı da ağızlarındaki dişlerdir. Düz olan dişler zehirsiz, bir yapı da ağızlarındaki dişlerdir. Düz olan dişler zehirsiz,

arka da bulunan yarık dişler az zehirli ve ön üst çenede yer arka da bulunan yarık dişler az zehirli ve ön üst çenede yer

alan yarık ya da oyuk dişler zehirlidir.alan yarık ya da oyuk dişler zehirlidir.

• Birçok canlıda, koku alma görevini, koku alma organı olan Birçok canlıda, koku alma görevini, koku alma organı olan

burun yerine getirirken, yılanlarda bu işi dil üstlenmiştir. Dil burun yerine getirirken, yılanlarda bu işi dil üstlenmiştir. Dil

hareketlerinin görevi ise kokuyu algılamak ve bu algıları hareketlerinin görevi ise kokuyu algılamak ve bu algıları

özellikle ağız boşluğunda bulunan organa iletmektir. Yılanlar özellikle ağız boşluğunda bulunan organa iletmektir. Yılanlar

sağırdır ve aynı zamanda kötü bir görme duyusuna sağırdır ve aynı zamanda kötü bir görme duyusuna

sahiptirler. Fakat buna karşın, ağız boşluğunun üst sahiptirler. Fakat buna karşın, ağız boşluğunun üst

damağında iki kese içinde yan yana bulunan “Jacobson” damağında iki kese içinde yan yana bulunan “Jacobson”

olarak adlandırılan organ yardımıyla yönlerini bulurlar. Bu olarak adlandırılan organ yardımıyla yönlerini bulurlar. Bu

durum, çatallı olan dilini dışarı çıkartması ve bu dil ile durum, çatallı olan dilini dışarı çıkartması ve bu dil ile

çevrede bulunan kokulu maddelerin moleküllerini alması ve çevrede bulunan kokulu maddelerin moleküllerini alması ve

daha sonra bu dilin ucunu, koku maddelerini alan Jacobson daha sonra bu dilin ucunu, koku maddelerini alan Jacobson

organının iletmesiyle mümkün olmaktadır. organının iletmesiyle mümkün olmaktadır.

• Bunlara ilaveten engerek yılanları, gözleri ile burun delikleri Bunlara ilaveten engerek yılanları, gözleri ile burun delikleri

arasında bir organ sayesinde çevredeki sıcaklık değişimini arasında bir organ sayesinde çevredeki sıcaklık değişimini

belirleyebilmekte, bu organ yardımıyla avları olan belirleyebilmekte, bu organ yardımıyla avları olan

sıcakkanlı hayvanların izlerini rahatlıkla bulabilmekte ve sıcakkanlı hayvanların izlerini rahatlıkla bulabilmekte ve

daha sonra afiyetle midelerine indirmektedirler. Yılanlardan daha sonra afiyetle midelerine indirmektedirler. Yılanlardan

söz açılınca hangi yılanların zehirli olabileceğini söz açılınca hangi yılanların zehirli olabileceğini

değinmeden geçmek doğru olmaz.değinmeden geçmek doğru olmaz.

• Zehirli yılanların: Zehirli yılanların: • Kafaları üzerinde çok sayıda küçük pullar vardır. Kafaları üzerinde çok sayıda küçük pullar vardır. • Göz ve üst çene arasında çok sıralı pullar vardır.Göz ve üst çene arasında çok sıralı pullar vardır.• Gözbebekleri dikey (elips) şekildedir. Gözbebekleri dikey (elips) şekildedir. • Kuyrukları kısa ve küttür.Kuyrukları kısa ve küttür.• Genelinde başları üçgen şeklindedir. Genelinde başları üçgen şeklindedir. • Geneli çok güzel renklere sahiptir. Bu canlıların menulerine Geneli çok güzel renklere sahiptir. Bu canlıların menulerine

bakacak olursak, ortak olan besinlerini şu şekilde bakacak olursak, ortak olan besinlerini şu şekilde sıralayabiliriz.sıralayabiliriz.– BöceklerBöcekler– SolucanlarSolucanlar– SalyangozlarSalyangozlar– AmfibilerAmfibiler– KemiricilerKemiriciler– Küçük kuşlar (yılanlar tarafından)Küçük kuşlar (yılanlar tarafından)– Kaplumbağalar ( timsahlar tarafından)Kaplumbağalar ( timsahlar tarafından)– Memeli hayvanlarMemeli hayvanlar

• Kertenkeleler (kertenkeleler ve yılanlar tarafından )Kertenkeleler (kertenkeleler ve yılanlar tarafından )

Besinlerden de anlaşılacağı gibi bu canlılar, bir biyolojik dengeBesinlerden de anlaşılacağı gibi bu canlılar, bir biyolojik denge

içerisinde yaşamlarını sürdürmektedirler. Eğer insanlar tarafındaiçerisinde yaşamlarını sürdürmektedirler. Eğer insanlar tarafında

bu canlıların populasyon oranları biyolojik denge aleyhinebu canlıların populasyon oranları biyolojik denge aleyhine

değiştirilse ki öyle yapılıyor, biz insanlar için uzun vadede büyükdeğiştirilse ki öyle yapılıyor, biz insanlar için uzun vadede büyük

problemler ortaya çıkacaktır. Örneğin, bir ekolojik alanda yılanlarıproblemler ortaya çıkacaktır. Örneğin, bir ekolojik alanda yılanları

ortadan kaldırdığımızı varsayalım; bu durumda bu alandaortadan kaldırdığımızı varsayalım; bu durumda bu alanda

yılanların özellikle severek beslendikleri kemirici populasyonuyılanların özellikle severek beslendikleri kemirici populasyonu

büyük patlamalar gösterecek ve bu kemiriciler insanların başbüyük patlamalar gösterecek ve bu kemiriciler insanların baş

belaları durumuna gelebilecektir.belaları durumuna gelebilecektir.

Bu örnek sadece yılanlar için değil söz konusu olan tümBu örnek sadece yılanlar için değil söz konusu olan tüm

Canlılar için de geçerlidir. Bundan dolayı bir çoğunuCanlılar için de geçerlidir. Bundan dolayı bir çoğunu

düşman olarak gördüğümüz sürüngenleri tüm Avrupadüşman olarak gördüğümüz sürüngenleri tüm Avrupa

ülkelerinde olduğu gibi koruma altına almalı ve buülkelerinde olduğu gibi koruma altına almalı ve bu

canlıların insanlara olan dolaylı ve dolaysız faydalarıcanlıların insanlara olan dolaylı ve dolaysız faydaları

kamuoyuna çeşitli iletişim araçları ile anlatılmalıdır.kamuoyuna çeşitli iletişim araçları ile anlatılmalıdır.

GENEL ÖZELLİKLERİ• Beden sıcaklığı değişken, amniyonlu, dört ayaklı omurgalılar

sınıfıdır.• Kara yaşamına uyum sağlamışlardır ve soğukkanlı ya da

değişken ısılıdırlar. • Sürüngenlerin iyice keratinleşmiş bir derisi vardır ve üzeri

dış deri kökenli pullarla kaplıdır. • Kafatası bir tek artkafa lokmasıyla omurgaya eklemlenir.• Kalp; iki kulakçık ve bir karıncıktan oluşur.• Akciğer karmaşık yapıdadır ve arka tarafında hava keseleri

bulunur. • Sindirim borusu genellikle kalın bir dil ve beslenme rejimine

uyarlı dişlerden oluşur.

• Duyu organları sürüngenlerde birtakım özellikler gösterir: yılanın ek koklama organı gibi…

• Türlerin çoğu yumurtlayarak ürer.• Sürüngenlerin yumurtaları telolesittir ve kireçli ya

da parşönimsi bir kabukla korunur.• Günümüzde yaklaşık 6000 sürüngen türü vardır.• Sürüngenlerin pek çok fosil biçimine rastlanır;

bunların en görkemlileri dinazorlardır.• Yaşayan en küçük sürüngenler sakangurlardır.

KAPLUMBAĞALAR

• Vücutları üzerinde kemik plaklardan oluşmuş bir dış iskelet vardır.

• Kaburgalar, bağanın üst bölümünün altındadır ve akciğerler buraya yapışık haldedir.

• Kloak; üreme, sindirim ve boşaltım ürünlerinin dışarı bırakıldığı ortak açıklıktır.

• Kemik plaklarının üstü, epidermis kökenli keratin plakalarla örtülüdür.

• Çenelerinde diş bulunmaz.• Yumurtalarını karada açılan çukurlara bırakırlar.

1.Yılan Boyunlu Kaplumbağalar 1.Yılan Boyunlu Kaplumbağalar

(chelidae) (chelidae)

• Baş ve boyun oldukça Baş ve boyun oldukça uzundur.uzundur.

• Yarı suculdurlar. Yarı suculdurlar.

• Güney Amerika, Yeni Güney Amerika, Yeni Gine ve Avustralya’da Gine ve Avustralya’da yayılış gösterirler.yayılış gösterirler.

Matamata Hydromedusa TectiferaMatamata Hydromedusa Tectifera

2. Kinosternidae2. Kinosternidae• Plastron tam kemikleşmemiştir, kısmen Plastron tam kemikleşmemiştir, kısmen

yumuşak kalmıştır.yumuşak kalmıştır.• Kuyrukları kısadır.Kuyrukları kısadır.

3.Tatlısu ve Bataklık 3.Tatlısu ve Bataklık Kaplumbağaları (emydidae)Kaplumbağaları (emydidae)

• Yüzmeye bir uyum Yüzmeye bir uyum olarak bağları ve olarak bağları ve üyeleri hafifçe üyeleri hafifçe yassılaşmıştır.yassılaşmıştır.

• Boyun ve kuyruk Boyun ve kuyruk oransal olarak oransal olarak uzundur.uzundur.

• Baş bölgesinde Baş bölgesinde plakalar bulunmaz.plakalar bulunmaz.

• Parmakları arasında Parmakları arasında perde bulunabilir. perde bulunabilir.

•Benekli Benekli kaplumbağakaplumbağa

4. Bataguridae4. Bataguridae• Yarı suculdurlar ve tatlı sularda yaşarlar.Yarı suculdurlar ve tatlı sularda yaşarlar.

• Parmaklar arasında yüzme perdeleri bululur.Parmaklar arasında yüzme perdeleri bululur.

•ÇİZGİLİ ÇİZGİLİ KAPLUMBAĞAKAPLUMBAĞA

5. Kara Kaplumbağaları, 5. Kara Kaplumbağaları, TosbağalarTosbağalar• Bağa tam olarak kemikleşmiş ve bombelidir.Bağa tam olarak kemikleşmiş ve bombelidir.

• Baş, boyun, üyeler ve kuyruk bağa içerisine çekilebilir.Baş, boyun, üyeler ve kuyruk bağa içerisine çekilebilir.

• Üyeler silindirik yapıdadır ve her üye 4-5 tırnak taşırÜyeler silindirik yapıdadır ve her üye 4-5 tırnak taşır

•Testudo Graeca (tosbağa)Testudo Graeca (tosbağa)

GeocheloneGeochelone

Testudo HermanniTestudo Hermanni

• Yaşamlarının çoğunu denizde geçirirler Yaşamlarının çoğunu denizde geçirirler sadece yumurta bırakmak için karaya sadece yumurta bırakmak için karaya çıkarlar.çıkarlar.

• Boyları bir metreye kadar ulaşabilir.Boyları bir metreye kadar ulaşabilir.

• Bağa yassı olur, tam kemikleşmemiştir.Bağa yassı olur, tam kemikleşmemiştir.

• Üyeler genişlemiş ve kürek şeklini almıştır.Üyeler genişlemiş ve kürek şeklini almıştır.

• Üyelerdeki tırnaklar sayıca azalmıştır.Üyelerdeki tırnaklar sayıca azalmıştır.

• Baş ve boyun bağa içerisine çok azı Baş ve boyun bağa içerisine çok azı çekilebilir.çekilebilir.

6.Yaygın Deniz Kaplumbağaları6.Yaygın Deniz Kaplumbağaları

7. Kösele Derili Deniz 7. Kösele Derili Deniz KaplumbağalarıKaplumbağaları• Omurlar ve kaburgalar, kabuk ile kaynaşmamıştır.Omurlar ve kaburgalar, kabuk ile kaynaşmamıştır.

• Sırttaki kemik plakalar üzerinde, köselemsi kalın bir deri Sırttaki kemik plakalar üzerinde, köselemsi kalın bir deri bulunur.bulunur.

• Boyun, kabuk içine çekilemez.Boyun, kabuk içine çekilemez.

• Ayaklar kürek şeklindedir.Ayaklar kürek şeklindedir.

• Oldukça iri türlerdir.Oldukça iri türlerdir.

Deri Sırtlı Deri Sırtlı KaplumbağaKaplumbağa

8.Yumuşak Kabuklu 8.Yumuşak Kabuklu KaplumbağalarKaplumbağalar

• Bağa oldukça yassıdır ve sadece deri ile örtülüdür.Bağa oldukça yassıdır ve sadece deri ile örtülüdür.• Baş ve boyun, bağa içerisine tamamen çekilebilir.Baş ve boyun, bağa içerisine tamamen çekilebilir.• Burun delikleri, başın ön kısmında bulunan hortum Burun delikleri, başın ön kısmında bulunan hortum

şeklindeki yapıya açılır.şeklindeki yapıya açılır.• Dudaklar etli yapıdadır.Dudaklar etli yapıdadır.• Üyeler yassı yapıda olup, parmaklar arasında yüzme zarı Üyeler yassı yapıda olup, parmaklar arasında yüzme zarı

bulunur.bulunur.• Arka üyelerde üç adet tırnak bulunur.Arka üyelerde üç adet tırnak bulunur.• Su altında uzun bir süre kalabilirler(15 saat).Su altında uzun bir süre kalabilirler(15 saat).• Akciğer, ağız içi ve deri solunumu yaparlar.Akciğer, ağız içi ve deri solunumu yaparlar.

Trionyx Trionyx TriunguisTriunguis

Trionyx Trionyx TriunguisTriunguis

KERTENKELELERKERTENKELELER

• Kertenkeleler genelde gündüzcü, böcekçil Kertenkeleler genelde gündüzcü, böcekçil küçük bedenli ve hareketli sürüngenlerdir. küçük bedenli ve hareketli sürüngenlerdir.

• Çatallı ve çok hareketli bir dilleri, hareketli göz Çatallı ve çok hareketli bir dilleri, hareketli göz kapakları, kulak zarları ve çenelerinin iç kapakları, kulak zarları ve çenelerinin iç kenarlarında dizili dişleri vardır. kenarlarında dizili dişleri vardır.

• Kuyruk ve gövde omurları tam olarak Kuyruk ve gövde omurları tam olarak kaynaşmadığından tehlike anında kuyruklarını kaynaşmadığından tehlike anında kuyruklarını bırakabilirler ve yeniden oluşturabilirler.bırakabilirler ve yeniden oluşturabilirler.

• Geceleri yeraltı yuvalarına sığınırlar ve Geceleri yeraltı yuvalarına sığınırlar ve gündüzleri güneşe çıkarak beden içi gündüzleri güneşe çıkarak beden içi sıcaklıklarını dengelerler. sıcaklıklarını dengelerler.

1. 1. Gece Kertenkeleleri, GekolarGece Kertenkeleleri, Gekolar

• Küçük vücutlu, iri gözlü ve çoğunlukla geceleri Küçük vücutlu, iri gözlü ve çoğunlukla geceleri

aktif kertenkelelerdir. aktif kertenkelelerdir.

• Sırt bölgelerinde tüberkül veya kabartılar Sırt bölgelerinde tüberkül veya kabartılar

bulunabilir. İki çift bacak ve her bacakta 5 bulunabilir. İki çift bacak ve her bacakta 5

parmak bulunur. Parmaklar, çoğunlukla parmak bulunur. Parmaklar, çoğunlukla

yapışma kıvrımları taşır ve uç kısımları farklılık yapışma kıvrımları taşır ve uç kısımları farklılık

gösterir. gösterir.

• Erkek bireylerde kuyruk genellikle şişkindirErkek bireylerde kuyruk genellikle şişkindir. .

Gekko gecko (geko)

                           Geniş Parmaklı Keler

                                                                                

                                                                                                                                                                                          

Yaprak Parmaklı Keler

2. Iguanalar 2. Iguanalar • Sırtta ve kuyruğun üst kısmında, genellikle derimsi Sırtta ve kuyruğun üst kısmında, genellikle derimsi

taraklar veya dikenler bulunur. taraklar veya dikenler bulunur.

• Dilleri dışarıya uzatılamaz. Dilleri dışarıya uzatılamaz.

• Kuyruk, oransal olarak uzundur. Kuyruk, oransal olarak uzundur.

                                                                                   

Conolophus amblyrhynchus (Kara ıguanası)

                                                                                                                                                                                                                              

Iguana iguana (genç) (yeşil iguana)

3. Baziliskler 3. Baziliskler

• Yanlardan basık Yanlardan basık gövdeleri, uzun bir gövdeleri, uzun bir kuyrukları, iyi gelişmiş kuyrukları, iyi gelişmiş uzun üyeleri, ibik uzun üyeleri, ibik görünümlü bir görünümlü bir tepelikleri vardır.tepelikleri vardır.

• En ilginç özellikleri, su En ilginç özellikleri, su yüzeyinde ayakları yüzeyinde ayakları üzerinde dikelerek üzerinde dikelerek koşabiliyor olmalarıdır. koşabiliyor olmalarıdır.

4. Kelerler 4. Kelerler

• Gözler uzunlamasına Gözler uzunlamasına konumlanmıştır ve konumlanmıştır ve hareketli göz kapakları hareketli göz kapakları vardır. vardır.

• Görme yetenekleri Görme yetenekleri zayıftır. Baş ve kuyruk zayıftır. Baş ve kuyruk kısımlarında genellikle kısımlarında genellikle dikensi yapılar bulunur. dikensi yapılar bulunur.

• Renk değiştirme Renk değiştirme yetenekleri vardır. yetenekleri vardır.                                                                                                                

Laudakia stellio (dikenli keler)

                                                                                                                                                                                                                                                                        

Kaya Keleri

5. Bukalemunlar 5. Bukalemunlar

• Gövde yanlardan basıktır, baş Gövde yanlardan basıktır, baş üzerinde miğfer benzeri bir üzerinde miğfer benzeri bir çıkıntı bulunur.çıkıntı bulunur.

• Konik çıkıntıların üzerinde bulunan gözler, birbirinden bağımsız hareket etme yeteneğindedir.

• Vücudun 1-1,5 katı kadar olan dilin fırlatılmasıyla avlanılır.

• Ortam rengine uyum sağlama Ortam rengine uyum sağlama yetenekleri yüksektir.yetenekleri yüksektir.

•

•Chamaeleo spp.Chamaeleo spp. (bukalemun) (bukalemun)

6. Parlak Kertenkeleler 6. Parlak Kertenkeleler

• Vücut ince uzun ve parlak görünümlüdür.Vücut ince uzun ve parlak görünümlüdür.

• Gövdenin üst ve alt kısmı, aynı tip pullarla örtülüdür. Gövdenin üst ve alt kısmı, aynı tip pullarla örtülüdür.

• Üyeler, vücuda göre oransal olarak kısadır. Üyeler, vücuda göre oransal olarak kısadır.

• Göz kapaklarında bulunan pencere sayesinde, gözler Göz kapaklarında bulunan pencere sayesinde, gözler

kapalı iken bile görüş sağlanır.kapalı iken bile görüş sağlanır.

• Bazı cinslerde, alt ve üst gözkapakları birleşerek, Bazı cinslerde, alt ve üst gözkapakları birleşerek,

gözün önünde saydam bir perde oluşturmuştur. gözün önünde saydam bir perde oluşturmuştur.

7. Teiidae 7. Teiidae

• Amerika kıtasında Amerika kıtasında yayılış gösteren yayılış gösteren kertenkelelerdir. kertenkelelerdir.

Tupinambis spp

8. Gerçek Kertenkeleler8. Gerçek Kertenkeleler• Ülkemizde bulunan kertenkele türlerinin büyük Ülkemizde bulunan kertenkele türlerinin büyük

çoğunluğu bu aileye dahildir. çoğunluğu bu aileye dahildir.

• Tipik kertenkele vücut yapısı görülür. Tipik kertenkele vücut yapısı görülür.

• Kulak açıklığı her zaman mevcuttur. Kuyruk her zaman Kulak açıklığı her zaman mevcuttur. Kuyruk her zaman uzundur ve kolayca bırakılabilir. uzundur ve kolayca bırakılabilir.

Lacerta cappadocica

                                                                              Darevskia praticola        

Lacerta agilis

Podarcis Muralis

Lacerta agilis

9. Dev Kertenkeleler, 9. Dev Kertenkeleler, Varanlar Varanlar

• Oldukça iri yapılı Oldukça iri yapılı kertenkelelerdir. kertenkelelerdir.

• Komodo Adası'nda yaşayan Komodo Adası'nda yaşayan komodo ejderinin (komodo ejderinin (Varanus Varanus komodoensis)komodoensis) boyu 3 boyu 3 metredir. metredir.

• Kulak açıklığı belirgindir. Kulak açıklığı belirgindir. Gözkapakları çok iyi Gözkapakları çok iyi gelişmiştir. ince ve uzun olan gelişmiştir. ince ve uzun olan dil, ön kısımda belirgin dil, ön kısımda belirgin şekilde çatallıdır. Dişler şekilde çatallıdır. Dişler büyük, sivri ve geriye büyük, sivri ve geriye kıvrıktır. kıvrıktır.

• Güçlü üyeleri vardır ve Güçlü üyeleri vardır ve hareket kabiliyetleri iyi hareket kabiliyetleri iyi gelişmiştir. Çok iyi koşucular gelişmiştir. Çok iyi koşucular olarak bilinirler. olarak bilinirler.

                                        

                                                                  Varanus komodoensis (komodo ejderi)

                                

                                                                          

                                                                                            

              

Varanus griseus (dev kertenkele)

Varanus exanthematicus

10. 10. CordylidaeCordylidae• Afrika'da, Sahra çölünün güneydoğusunda ve Afrika'da, Sahra çölünün güneydoğusunda ve

Madagaskar'da yayılış gösterirler. Madagaskar'da yayılış gösterirler. • Vücut çevresinde geniş pullar ve bu pulların üzerinde Vücut çevresinde geniş pullar ve bu pulların üzerinde

dikenler bulunur. dikenler bulunur. • Kuyruklarındaki sivri pullar, savunmada kullanılır. Kuyruklarındaki sivri pullar, savunmada kullanılır. • Ovovivipardırlar, yavrularını canlı olarak dünyaya getirirler. Ovovivipardırlar, yavrularını canlı olarak dünyaya getirirler.

Gerrhosaurus spp.

Cordylus spp.

11. Anguidae (Yılanımsı 11. Anguidae (Yılanımsı Kertenkeleler)Kertenkeleler)• Üyeler çeşitli derecelerde körelmiştir ve vücut genellikle Üyeler çeşitli derecelerde körelmiştir ve vücut genellikle

bir yılan görünümündedir. bir yılan görünümündedir. • Serbest göz kapakları bulunur ve gözbebekleri Serbest göz kapakları bulunur ve gözbebekleri

yuvarlaktır. Kulak açıklığı genellikle belirgindir. yuvarlaktır. Kulak açıklığı genellikle belirgindir. • Bir kısmı toprağa gömülerek yaşar. Bir kısmı toprağa gömülerek yaşar.

Oluklu Kertenkele

Yılan Kertenkele

12. Zehirli Kertenkeleler 12. Zehirli Kertenkeleler

• Zehirli olan tek kertenkele Zehirli olan tek kertenkele ailesidir. ailesidir.

• Kuzey Amerika'da yayılış Kuzey Amerika'da yayılış gösterirler. gösterirler.

• İri ve şişman gövdeleri, İri ve şişman gövdeleri, kısa ve tombul kuyrukları kısa ve tombul kuyrukları vardır. vardır.

• Koyu renk üzerine parlak Koyu renk üzerine parlak beneklidirler. Derilerinde beneklidirler. Derilerinde kemik plakalar bulunur.kemik plakalar bulunur.

• Dişleri geriye doğru Dişleri geriye doğru kıvrıktır. Altçenelerindeki kıvrıktır. Altçenelerindeki dişler, zehir bezlerine dişler, zehir bezlerine bağlıdır.bağlıdır.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                           

YılanlarYılanlar

• Dış kulak açıklığı, kulak zarı, dış ve orta kulak ile östaki Dış kulak açıklığı, kulak zarı, dış ve orta kulak ile östaki

borusu bulunmaz. borusu bulunmaz.

• Üyeler körelmiştir. Ancak bazı gruplarda üye Üyeler körelmiştir. Ancak bazı gruplarda üye

kalıntılarına rastlanır. kalıntılarına rastlanır.

• Gözkapakları yoktur, gözü örten sabit bir şeffaf plak Gözkapakları yoktur, gözü örten sabit bir şeffaf plak

bulunur. bulunur.

• Vücut ince, uzun ve silindirik şekilli olup, pullarla Vücut ince, uzun ve silindirik şekilli olup, pullarla

kaplıdır.kaplıdır.

• Çatalsı dil, ağız kapalıyken bile dışarı uzatılabilir. Dile Çatalsı dil, ağız kapalıyken bile dışarı uzatılabilir. Dile

yapışan koku partikülleri, koku almadan sorumlu olan yapışan koku partikülleri, koku almadan sorumlu olan

JacobsonJacobson organına iletilir. organına iletilir.

• Çene kemikleri kaynaşmamıştır. Çenenin sağ ve sol Çene kemikleri kaynaşmamıştır. Çenenin sağ ve sol

yarıları ile, alt ve üst çeneler birbirinden ayrılabilir. Bu yarıları ile, alt ve üst çeneler birbirinden ayrılabilir. Bu

yapı özelliği sayesinde, kendilerinden çok daha iri avları yapı özelliği sayesinde, kendilerinden çok daha iri avları

bile rahatlıkla yutabilirler.bile rahatlıkla yutabilirler.

• Kaburgaları çok sayıdadır. Kaburgaları çok sayıdadır.

• Sol akciğer körelmiştir, sağ akciğer ise vücut boyunca Sol akciğer körelmiştir, sağ akciğer ise vücut boyunca

uzanır. Diğer tüm organlar da uzun yapılıdır. uzanır. Diğer tüm organlar da uzun yapılıdır.

• Boşaltım ürünleri ürik asit formundadır. Boşaltım ürünleri ürik asit formundadır.

• İç döllenme görülür. İç döllenme görülür.

• Bazılarında güçlü zehir bezleri ve çeşitli tipte zehir Bazılarında güçlü zehir bezleri ve çeşitli tipte zehir

dişleri bulunur. Çoğu türde ayrıca, savunma veya karşı dişleri bulunur. Çoğu türde ayrıca, savunma veya karşı

cinsin ilgisini çekme amaçlı olarak koku bezleri vardır. cinsin ilgisini çekme amaçlı olarak koku bezleri vardır.

1.Typhlopidae (Kör yılanlar)1.Typhlopidae (Kör yılanlar)

• Bir uçtan bir uca aynı kalınlıkta (silindir şeklinde) olan Bir uçtan bir uca aynı kalınlıkta (silindir şeklinde) olan

vücudun hem üst hem de alt kısmı pullarla örtülüdür.vücudun hem üst hem de alt kısmı pullarla örtülüdür.

• Renk ve görünüş, solucanı andırır.Renk ve görünüş, solucanı andırır.

• Toprak içinde veya taşların altında yaşarlar. Hemen Toprak içinde veya taşların altında yaşarlar. Hemen

hepsi kazıcıdır.hepsi kazıcıdır.

• Oldukça küçük olan gözler, baş plaklarının altında Oldukça küçük olan gözler, baş plaklarının altında

konumlanmıştır.konumlanmıştır.

• Kuyruğun uç kısmında küçük bir diken bulunur. Kuyruğun uç kısmında küçük bir diken bulunur.

2. 2. LeptotyphlopidaeLeptotyphlopidae

• İnce ve uzun yapılıdırlar. İnce ve uzun yapılıdırlar.

• Kalça kemerinde üye kalıntıları Kalça kemerinde üye kalıntıları (ilium, ischium, pubis ve femur (ilium, ischium, pubis ve femur kemikleri) mevcuttur. kemikleri) mevcuttur.

İpliksi Yılan

3.Pitonlar ve Boa Yılanları 3.Pitonlar ve Boa Yılanları • Oldukça iri yılanlardır. Oldukça iri yılanlardır. • Kurak ve kumlu yerlerde yaşar, avlarını sıkarak ve boğarak Kurak ve kumlu yerlerde yaşar, avlarını sıkarak ve boğarak

öldürürler.öldürürler.• Vücudun alt kısmı, tek sıra halinde dar plakalarla örtülüdür. Vücudun alt kısmı, tek sıra halinde dar plakalarla örtülüdür.

Başın üstünde küçük pul ve plaklar bulunur. Başın üstünde küçük pul ve plaklar bulunur. • Akciğerleri çifttir. Kalça kemeri Boalar canlı doğururlar, Akciğerleri çifttir. Kalça kemeri Boalar canlı doğururlar,

pitonlar ise yumurtalarının üzerinde kuluçkaya yatarlar. ve pitonlar ise yumurtalarının üzerinde kuluçkaya yatarlar. ve

arka üye kalıntıları mevcuttur. arka üye kalıntıları mevcuttur. • Görme duyuları zayıftır. Gözbebekleri dikeydir. Bu aile Görme duyuları zayıftır. Gözbebekleri dikeydir. Bu aile

üyelerinde, kızılötesi ışınlara duyarlı çukur organları bulunur. üyelerinde, kızılötesi ışınlara duyarlı çukur organları bulunur. • Avlarının yerini, vücut sıcaklığı yardımıyla, karanlıkta bile Avlarının yerini, vücut sıcaklığı yardımıyla, karanlıkta bile

tespit edebilirler. tespit edebilirler. • Boalar canlı doğururlar, pitonlar ise yumurtalarının üzerinde Boalar canlı doğururlar, pitonlar ise yumurtalarının üzerinde

kuluçkaya yatarlar. kuluçkaya yatarlar.

ağaç pitonu

piton

gökkuşağı boa

4. 4. ColubridaeColubridae

• Dünyanın en kalabalık yılan grubudur. Dünyanın en kalabalık yılan grubudur. Yurdumuzun en uzun yılanları da, bu aileye aittir.Yurdumuzun en uzun yılanları da, bu aileye aittir.

• Yarı zehirli türleri de içerir. Yarı zehirli türleri de içerir.

• Ancak bu türlerde de zehir dişleri oldukça Ancak bu türlerde de zehir dişleri oldukça geridedir. Başta daima 9 adet, büyük ve simetrik geridedir. Başta daima 9 adet, büyük ve simetrik plaka bulunur. plaka bulunur.

• Gözbebekleri yuvarlaktır.Gözbebekleri yuvarlaktır.

• Akciğerleri tektir. Hem alt hem de üst çenede Akciğerleri tektir. Hem alt hem de üst çenede dişler bulunur.dişler bulunur.

• Kalça kemeri ve arka üyelerin kalıntısına Kalça kemeri ve arka üyelerin kalıntısına rastlanmaz. rastlanmaz.

                                                                                             (Çukur Başlı Yılan

                                                   

• Dasypeltis spp. Dasypeltis spp. (yumurta yılanı) (yumurta yılanı)

5. Engerekler 5. Engerekler • En gelişmiş yılanlardır. Baş, boyundan daha geniş olup üçgen şeklindedir. En gelişmiş yılanlardır. Baş, boyundan daha geniş olup üçgen şeklindedir. • Baş üzeri, küçük pullarla örtülüdür. Vücut pulları karinalıdır. Baş üzeri, küçük pullarla örtülüdür. Vücut pulları karinalıdır. • Gözbebekleri dikeydir. üyelerinin tamamı zehirlidir. Gözbebekleri dikeydir. üyelerinin tamamı zehirlidir. • Zehir, üstçenede bulunan zehir dişleri ile verilir ve kan yoluyla ilerler Zehir, üstçenede bulunan zehir dişleri ile verilir ve kan yoluyla ilerler

((hematoksikhematoksik).).• Yavrularını canlı olarak dünyaya getirirler. Yavrularını canlı olarak dünyaya getirirler. • Crotalinae (çıngıraklı yılanlar) alt ailesinde de ısıya duyarlı çukur organları Crotalinae (çıngıraklı yılanlar) alt ailesinde de ısıya duyarlı çukur organları

bulunur.bulunur.

Çıngıraklı YılanlarÇıngıraklı Yılanlar

• Crotalus (Cerastes) spp.Crotalus (Cerastes) spp. •Agkistrodon spp. Agkistrodon spp. (mokasin)(mokasin)

6.Kobralar 6.Kobralar

• Dünyanın en zehirli yılanları, bu Dünyanın en zehirli yılanları, bu aileye aittir. aileye aittir.

•Zehir dişleri öndedir. Zehirleri sinir sistemi üzerine etkilidir (nörotoksik) ve çoğunlukla felç edicidir.

•Elapinae (kobralar) alt ailesinde, başın yukarıda tutularak ürkütme ve saldırı pozisyonuna geçilmesi pozisyonuna geçilmesi tipiktir. tipiktir.

Mercan Mercan yılanı yılanı

                                          

Kral Kobra

Deniz Yılanları Deniz Yılanları

Laticauda spp

TİMSAHLARTİMSAHLAR

HAYVANLAR ALEMİ

OMURGALILAR OMURGASIZLAR

BALIKLARSÜRÜNGENLER

KUŞLARMEMELİLERANFİBİLER

SÜRÜNGENLER

KERTENKELE TİMSAH YILAN KAPLUMBAĞA

TİMSAHLARTİMSAHLAR

• Suda yaşarlar.Suda yaşarlar.

• İri kalın derili vücudu kemik levhacıklarla kaplı, uzun İri kalın derili vücudu kemik levhacıklarla kaplı, uzun

çeneli büyük hayvanları kapsar.çeneli büyük hayvanları kapsar.

• Timsahta iki çift bacak da birbirine eşittir.Timsahta iki çift bacak da birbirine eşittir.

• Ayaklarda dörder parmak ve bunların arasında yüzme Ayaklarda dörder parmak ve bunların arasında yüzme

perdesi, ayakların ucunda kuvvetli tırnaklar bulunur.perdesi, ayakların ucunda kuvvetli tırnaklar bulunur.

• Sürüngenler arasında vücut yapısı bakımından en çok Sürüngenler arasında vücut yapısı bakımından en çok

evrim geçirmiş olan hayvan timsahtır; mesela bunlarda evrim geçirmiş olan hayvan timsahtır; mesela bunlarda

yürek dört gözlüdür; dişler çene kemiğine gömülüdür; üst yürek dört gözlüdür; dişler çene kemiğine gömülüdür; üst

çenede damak vardır.çenede damak vardır.

• Tropikal nehir, göl ve bataklıklarda gezer ve yüzerler.Tropikal nehir, göl ve bataklıklarda gezer ve yüzerler.

• Timsah suya dalınca kulak ve burun delikleri ve göz perdeleri Timsah suya dalınca kulak ve burun delikleri ve göz perdeleri

iyice kapanır; dil ise soluk alma borusunu bir kapak gibi iyice kapanır; dil ise soluk alma borusunu bir kapak gibi

örttüğünden ciğerlerine hiç su gitmez.örttüğünden ciğerlerine hiç su gitmez.

• Bataklık sularının acımasız hayvanları timsahlar leş ve Bataklık sularının acımasız hayvanları timsahlar leş ve

değişik hayvanlarla beslenirler.balıkları, böcekleri ya da değişik hayvanlarla beslenirler.balıkları, böcekleri ya da

ırmak kenarına su içmeye gelen kara hayvanlarını yiyerek ırmak kenarına su içmeye gelen kara hayvanlarını yiyerek

karınlarını doyururlar.karınlarını doyururlar.

• Hantal görünüşlerine karşı, çok hızlı, atak ve hareket Hantal görünüşlerine karşı, çok hızlı, atak ve hareket

yetenekleri oldukça gelişmiştir.yetenekleri oldukça gelişmiştir.

• Timsahlar et yediklerinde dişlerinin aralarında et parçaları Timsahlar et yediklerinde dişlerinin aralarında et parçaları

kalınca ağızlarını açarlar. Timsah kuşları da büyük bir rahatlık kalınca ağızlarını açarlar. Timsah kuşları da büyük bir rahatlık

içinde timsahın açık olan ağzından içeri girip dişlerinin içinde timsahın açık olan ağzından içeri girip dişlerinin

arasındaki etleri temizliyorlar. Timsah kuşu, dilerse timsahın arasındaki etleri temizliyorlar. Timsah kuşu, dilerse timsahın

burnuna çıkıyor ve dışarıdan parçayı çıkarmaya çalışıyor. burnuna çıkıyor ve dışarıdan parçayı çıkarmaya çalışıyor.

• Akciğer solunumu yaparlar. Akciğerin vücut içinde bulunuşu Akciğer solunumu yaparlar. Akciğerin vücut içinde bulunuşu

solunum yüzeyinin daima nemli kalmasını sağlar.solunum yüzeyinin daima nemli kalmasını sağlar.

• Sürüngen olarak timsahın kalp yapısı diğer sürüngenlere göre daha Sürüngen olarak timsahın kalp yapısı diğer sürüngenlere göre daha

farklıdır. Karıncıklarında tam perde olduğundan dolayı kalp dört farklıdır. Karıncıklarında tam perde olduğundan dolayı kalp dört

gözlüdür. Ama vücudunda yine kan karışık olarak dolaşır. Çünkü gözlüdür. Ama vücudunda yine kan karışık olarak dolaşır. Çünkü

kalpten çıkan iki atardamar arasındaki kanal temiz ve kirli kanın kalpten çıkan iki atardamar arasındaki kanal temiz ve kirli kanın

karışmasına neden olur. Bunun için timsahlar da soğuk kanlıdır.karışmasına neden olur. Bunun için timsahlar da soğuk kanlıdır.

• Boşaltım ürünü olarak suda çözünmeyen ürik asit kristalleri atarlar. Boşaltım ürünü olarak suda çözünmeyen ürik asit kristalleri atarlar.

Böylece vücuttan aşırı derecedeki su kaybı önlenmiş olur. Böylece vücuttan aşırı derecedeki su kaybı önlenmiş olur.

• Yumurtayla çoğalarak ürerler. Döllenme ana canlının Yumurtayla çoğalarak ürerler. Döllenme ana canlının

vücudunda gerçekleşir. Döllenmiş yumurta dış ortama bırakılır vücudunda gerçekleşir. Döllenmiş yumurta dış ortama bırakılır

ve yavru gelişimini yumurta kabuğu içinde dış ortamda ve yavru gelişimini yumurta kabuğu içinde dış ortamda

tamamlar.tamamlar.

• Timsah yavruları yumurtadan 7, 8 haftalık bir kuluçka Timsah yavruları yumurtadan 7, 8 haftalık bir kuluçka

devresinden sonra çıkar. Çok kısa bir zaman içerisinde devresinden sonra çıkar. Çok kısa bir zaman içerisinde

büyüyüp gelişirler. Yetişkinlerin boyu 4, 5 metreyi aşar; uzun büyüyüp gelişirler. Yetişkinlerin boyu 4, 5 metreyi aşar; uzun

ömürlüdürler, 80 yıl kadar yaşarlar. ömürlüdürler, 80 yıl kadar yaşarlar.

• Bazı timsah türleri yuvalarını toprağın üzerine yaparlar. Bu Bazı timsah türleri yuvalarını toprağın üzerine yaparlar. Bu

yuvalarda malzeme olarak kimi zaman yaprakları, dalları, kimi yuvalarda malzeme olarak kimi zaman yaprakları, dalları, kimi

zamansa çamuru kullanırlar. Bu malzemeleri topladıktan sonra zamansa çamuru kullanırlar. Bu malzemeleri topladıktan sonra

anne timsah yaklaşık iki metre genişliğinde, bir metre anne timsah yaklaşık iki metre genişliğinde, bir metre

yüksekliğinde bir yığının içerisine yumurtalarını yerleştirir, sonra yüksekliğinde bir yığının içerisine yumurtalarını yerleştirir, sonra

da üzerlerini kapatır. Yapraklar ve dallar çürüdükçe yumurtaları da üzerlerini kapatır. Yapraklar ve dallar çürüdükçe yumurtaları

sıcak tutabilmek için gerekli ısıyı onlar sağlar.sıcak tutabilmek için gerekli ısıyı onlar sağlar.

• Anne timsahlar genellikle yumurtaları koruyabilmek için yuvanın Anne timsahlar genellikle yumurtaları koruyabilmek için yuvanın

yakınında kalırlar.yakınında kalırlar.

• Annelerinin koruması altında olan yavru timsahların Annelerinin koruması altında olan yavru timsahların

burunlarının ucunda yumurtalarının kabuklarını kırabilmelerine burunlarının ucunda yumurtalarının kabuklarını kırabilmelerine

yardımcı olacak sivri uçlu dişleri vardır. Yumurtadan çıkar yardımcı olacak sivri uçlu dişleri vardır. Yumurtadan çıkar

çıkmaz bu dişler hemen dökülür. çıkmaz bu dişler hemen dökülür.