1

Wilt u een nieuwe wandelroute aanleggen? Dan kunt u hiervoor misschien subsidie krijgen van de provincie Zuid-Holland. Om voor subsidie in aanmerking te komen, moet u aan een aantal voorwaarden voldoen. Hieronder vindt u eisen en richtlijnen die u kunnen helpen bij het ontwerp, de aanleg, het onderhoud en de subsidieaanvraag.

Provinciaal beleid wandelroutenetwerkDe provincie Zuid-Holland werkt aan een aantrekkelijke leefomgeving in de dichtstbevolkteprovincie van Nederland. Daarbij hoort ook de zorg voor landschap, recreatie en natuur. Samen met haar partners zorgt de provincie onder andere voor recreatiemogelijkheden, dicht bij huis. Daaronder valt ook een goed wandelroutenetwerk. Met de nota “Wandelroutenetwerk Zuid-Holland 2010-2020” geeft de provincie een aanzet tot het realiseren van een provinciedekkend wandelroutenetwerk. De bijbehorende wandelroutenetwerkkaart geeft het geheel van bestaande en gewenste nieuwe wandelroutes weer. Als gemeenten, waterschappen, natuur- en recreatieschappen, agrariërs of agrarische natuurverenigingen deze gewenste

wandelroutes willen aanleggen, kunnen zij hiervoor subsidie krijgen uit de Uitvoeringsregeling Groen Zuid-Holland (URG). Hierin is ook een subsidiemogelijkheid voor Boerenlandpaden opgenomen. Op de site van de provincie Zuid-Holland (www.zuid-holland.nl/wandelen) staat meer informatie over het wandelroutenetwerk zoals de nota, de kaart en de subsidievoorwaarden.

Subsidie bij aanleg wandelroute: eisen en richtlijnen

November 2015

Wandelroutenetwerk Zuid-Holland 2010-2020

15.1004.A0/g

0 5 10 15km

Legenda

Nieuwe route

Bestaand

Onderzoek

Gerealiseerd wandelroutenetwerk

Oktober 2015

2

Een aantal netwerken is reeds gerealiseerd. In de regio’s Krimpenerwaard, Duin- en Bollenstreek, Duin, Horst & Weide, Oost-IJsselmonde, Hof van Delfland en Dordrecht-Kinderdijk-Biesbosch kan al gewandeld worden via het knooppuntensysteem. Een aantal andere netwerken wordt in 2015 opgeleverd: Goeree-Overflakkee, Gouwe-Wiericke (Groene Hart) en West-IJsselmonde. Op Voorne-Putten, het gebied rond Alphen aan den Rijn en in het gebied van de Albasserwaard/Vijfheerenlanden zal in 2016 ook een start gemaakt worden met de ontwikkeling van een wandelnetwerk.

Inmiddels zijn wandelroutes ook te plannen via de digitale Wandelrouteplanner Zuid-Holland. Alle tot nu toe gerealiseerde netwerken zijn in deze planner opgenomen. Via de computer kunnen wandelaars zelf samen te stellen routes uitstippelen. De route kan vervolgens uitgeprint worden, of binnenkort worden gedownload vanuit een speciaal ontwikkelde app of op uw gps geladen worden. Ook zijn in de digitale planner vooraf samengestelde (thema)routes opgenomen. Deze leiden bijvoorbeeld langs mooie paden en langs allerlei bezienswaardigheden. Nieuwe routenetwerken die in de toekomst gereed komen, kunnen ook worden opgenomen in de planner. In de subsidieaanvraag kan dan ook een bedrag worden opgenomen voor opname van het routenetwerk in de digitale planner en/of de ontwikkeling van routekaarten. De digitale planner kan bekeken worden via de website www.zuid-holland.nl/wandelen.

Eisen bij subsidie-aanvraag: Uitvoeringsregeling Groen Zuid-HollandOm voor subsidie in aanmerking te komen, moet uw aanvraag aan de eisen voldoen van deUitvoeringsregeling Groen Zuid-Holland (URG) van de provincie Zuid-Holland. De belangrijksteeisen voor de aanleg en inrichting van nieuwe wandelroutes zijn:

• DewandelroutemoetzijnopgenomeninhetWandelroutenetwerkZuid-Holland2010-2020. Dat betekent dat de route op de wandelroutenetwerkkaart moet staan. Deze kaart kan door het college van Gedeputeerde Staten op verzoek worden aangepast.• Devoorzieningofrouteisvrijtoegankelijk.Indienderoutedoorbelangrijkeweidevogel- gebieden voert kan de route kan worden afgesloten in het broedseizoen. • Beheerenonderhoudvanhetroutenetwerkendevoorziening(inclusiefdigitaalbeheer)zijn aantoonbaar voor ten minste 7 jaar geregeld. • Deactiviteitisafgestemdmetdecoördinerendegemeentelijke,regionaleoflandelijke(route) organisaties. • Deroutewordtbewegwijzerdopbasisvangestandaardiseerderoutemarkeringvoorwandelen.• Derouteenvoorzieningwordeningerichtzodanigdatdezegeschiktentoegankelijkzijnvoor het beoogde gebruik en de beoogde gebruikers.• Dehoogtevandesubsidiebedraagtvoordeaanlegeninrichtingvaneenwandelroute en voor de aanleg van een boerenlandpad ten hoogste 100 % van de subsidiabele kosten. De tegemoetkoming in de kosten van openstelling van een boerenlandpad bedraagt € 0,45 per meter per jaar. Hiertoe wordt een contract afgesloten met een looptijd van 7 jaar.

Op de site van de provincie Zuid-Holland staat de officiële tekst van de URG met alle nadereeisen waaraan uw subsidieaanvraag moet voldoen: http://www.zuid-holland.nl/loket/subsidies/@8188/uitvoeringsregeling/ Kijk onder: Uitvoeringsregeling Groen Zuid-Holland 2015, paragraaf 3.4.1 Projectsubsidie fietsen en wandelen, artikelen 44 t/m 50.

Richtlijnen bij subsidie-aanvraag: kwaliteitDe provincie wil graag een goede kwaliteit en een uniforme uitvoering van wandelroutes inZuid-Holland. Daarom heeft de provincie richtlijnen voor wandelroutes en markeringen.Kwaliteit is een ruim begrip en afhankelijk van gebruikers, landschap en situatie. Daarom zijn de richtlijnen voor kwaliteit geen keiharde eisen. Bij het ontwikkelen van een nieuwe wandelroute zijn de volgende kwaliteitsrichtlijnen van belang:• Neemzoveelmogelijkonverhardewegenop.Eennatuurlijkeondergrond(halfofonverhard) heeft de voorkeur. Een stedelijke omgeving biedt daartoe minder mogelijkheden dan het landelijk gebied. In het landelijk gebied vormen boerenlandpaden een belangrijk onderdeel van onverharde routes. Tussen de provincie Zuid-Holland en de agrariër kan een schade - ver goedingsovereenkomst worden afgesloten.• Neemzominmogelijkcombinatiemetandereweggebruikersop.Exclusiviteitvoorde wandelaar heeft de voorkeur. Zorg zo veel mogelijk voor een verkeersluwe en geluidsarme omgeving. • Zorgvooreenlandschappelijkencultuurhistorischaantrekkelijkenafwisselenderoute.• Zorgvooreenavontuurlijkenonverwachttracé.•Monitorhetgebruikvaneenroute.• Zorgvoorbereikbaarheidvanderoutemethetopenbaarvervoerenzorgvoorvoldoende parkeergelegenheid bij een aantal aantrekkelijke startpunten van routes. Maak zo mogelijk gebruik van de TOP’s (Toeristische overstappunten). Op deze punten komen meerdere recreatieve routes bij elkaar, er zijn parkeerplaatsen en er is informatie over de routes en de streek. Hierdoor vormen zij een goed startpunt voor een route. • Zorgvoorinformatieoverderouteendeomgeving.Ditkandooropnameindedigitale wandelrouteplanner en op routekaarten. Denk ook aan informatie over landschappelijke, cultuurhistorische en toeristische bezienswaardigheden en over de mogelijkheden voor rust, ontspanning, horeca en overnachtingen. Combineer de plaatsing van knooppuntpalen en infopanelen zo veel mogelijk met rustpunten. • Regelhetonderhoudvanderoute.Wandelroutesdienenzodanigonderhoudentewordendat de veiligheid en gezondheid van de wandelaar niet in gevaar komt en een ongestoord routegebruik is gewaarborgd. Melding van gebreken en de afhandeling hiervan worden ook tot het onderhoud gerekend.

3

4

Dekwaliteitvaneenwandelrouteisméérdanalleenhettracézelf.Hetisvoordewandelaarvan belang dat hij in principe zijn weg kan vinden zonder een kaart of toelichtende tekst.Routemarkeringen vormen dan ook een belangrijk onderdeel van de kwaliteit. Voor eenprovinciedekkend wandelroutenetwerk is het van belang dat markeringen eenduidig zijn enuniform worden toegepast. Pas dan is er sprake van een netwerk. Voor de bewegwijzering bij een nieuwe wandelroute zijn daarom de volgende kwaliteitsrichtlijnen van belang:• Zorgvoorvoldoende,leesbareencorrectaangebrachtemarkeringen,zodatdewandelaarde route gemakkelijk kan volgen en zich goed kan oriënteren. • Sluitaanbijdeeenduidigeenuniformemarkeringdiedeprovinciehanteert. Specifieke richtlijnen hiervoor vindt u in de bijlage. • Sluitaanbijhetwandelknooppuntsysteem.Doormiddelvanknooppuntenwordenderoutes of delen van routes aan elkaar geknoopt.• Indieneennieuwewandelroute(deels)eenbestaanderouteoverlapt,integreerdande bestaande markeringen (van derden) in het knooppuntsysteem, in overleg met de eigenaar van de bestaande route. Specifieke richtlijnen voor het integreren vindt u in de bijlage.

In het algemeen geldt: maak bij het ontwikkelen van wandelroutes gebruik van de kennis enervaring van plaatselijke wandelorganisaties (zoals bijvoorbeeld de wandelbelangenorganisatieTeVoet). Zij hebben veel ervaringen met wandelen in het algemeen en het ontwikkelen vanwandelroutes. De brochure Wandelnetwerken uit de knoop van de stichting WandelplatformLAW geeft uitgebreide tips met betrekking tot het realiseren van netwerken. De brochure is tedownloaden via www.wandelnet.nl/dossier-wandelnetwerken.

Hoe kunt u subsidie aanvragen?Subsidie voor de aanleg en bewegwijzering van wandelroutes kan, tot het budget is uitgeput, worden aangevraagd via de site van de provincie Zuid-Holland: http://www.zuid-holland.nl/loket/subsidies/@8188/uitvoeringsregeling/. De afhandeling vindt plaats op volgorde van binnenkomst. Onder “formulieren” rechts op de pagina treft u de in te vullen formulieren aan. Vergeet u niet de onder punt D vermelde verplichte bijlagen toe te voegen. Voor nadere informatie over de aanleg van wandelroutenetwerken en wandelen over boerenland zie: Uitvoeringsregeling Groen Zuid-Holland 2015, paragraaf 3.4.1 Projectsubsidie fietsen en wandelen, artikelen 44 t/m 50.

Het verdient aanbeveling bij ideeën met betrekking tot ontwikkeling van wandelroutes of routenetwerken contact op te nemen met Mieke Vellekoop van de provincie Zuid-Holland (070 441 69 97, aw.vellekoop@pzh.nl). In een vooroverleg kan de aanvrager op weg geholpen worden en kunnen de diverse eisen en richtlijnen worden toegelicht.

Provincie Zuid-Holland, mei 2015In dit informatieblad treft u ook de bijlage aan met richtlijnen voor een juiste routemarkering.

5

Informatieblad “Subsidie bij aanleg wandelroute: eisen en richtlijnen” Hieronder volgen richtlijnen voor:• dewandelrouteendewandelrouteknooppunten• deinformatiepanelen• deroutekaarten.

Richtlijnen wandelroute en knooppuntenWandelroutes en wandelnetwerken worden in twee looprichtingen gemarkeerd. Alle te gebruiken materialen zijn duurzaam en onderhoudsvriendelijk. Bij het aanbrengen van markeringen wordt rekening gehouden met de veiligheid van de wandelaar (o.a. verkeer), gebruiksvriendelijkheid, herkenbaarheid, duurzaamheid van het bevestigingsobject, etc.

De knooppunten krijgen een uniforme uitstraling met de provinciale kleuren. Op elke knoop-puntpaal komt een bordje met het nummer van het knooppunt en een logo in provinciale kleuren en een verwijzing naar een volgend knooppunt. Ook kan hier het regionale routenet-werk worden vermeld. Op deze palen kan tevens de markering van de bestaande routes worden aan gebracht.

Voor de inrichting van de knooppuntpaal geldt:• Bovensteuitsparing:aandewegzijdehet knooppuntbord en aan de zijkant eventueel een bordje van de terrein- eigenaar (te gast bij) of een reflector. • Inde2eeneventueel3euitsparingvan boven: knooppuntroutenummerbordjes, van laag naar hoog. • Inde3eof4euitsparingvanboven:bordjes met verwijzingen (geografische locatie, bezienswaardigheid, broedseizoen- beperkingen etc.). • Inde4eof5euitsparingvanboven: bordjes van thematische routes, lokale ommetjes of routes van derden.

BijlageRichtlijnen Routemarkering

6

Voor de routenummering geldt:Routes zijn genummerd met het nummer van de eerstkomende knooppuntpaal. Routeaanduidingen worden aangebracht tussen deknooppuntpalen(ommaximaal600m)enzijnnoodzakelijkop locaties om de wandelaar de juiste richting te laten gaan. Routenum meringsborden te plaatsen op routepalen en permanent straat- en verkeersmeubilair op gebruiksvriendelijke hoogte. Op de routeaanduidingen kunnen ook verwijzingen staan naar woonkernen of bezienswaardigheden in de nabijheid, of de naam vaneenthematischeroute.Dezetekstomvatmaximaal1regelonderaan de markering met een letter- of cijferhoogte van 6 mm. Markeringen op de routepalen zijn standaard voorzien van een pijl en in sommige gevallen het routenummer (zie voorbeelden hiernaast aangegeven).

Voor de markeringselementen geldt:•Markeringsdragers:robuustmeteenaard-ennagelvaste bevestiging en geschikt voor de markeringen. • Knooppuntpalen:vierkant,afmeting115x115mm,met minimaal 5 verdiepte locaties van 2 mm diep in markerings - vorm boven elkaar en aan alle zijden van de paal, voorzien van een grondanker. • Routeaanduiding:plankvan115mmx30mm,metverdiepte locaties van 2 mm in markeringsvorm, voorzien van een grondanker. •Markeringsbevestigingsmiddelen:vanroestvrijstaal,aluminium of kunststof en toepassing van duurzaam permanente lijm - verbindingen c.q. schroeven. •Markeringen(ziemodellen): - voor de knooppuntpalen en routeaanduiding in knooppunt - systemen,afmeting75x75mm,vanmetaal(aluminium, roestvrij staal of kunststof); -vooralleanderewandelroutes,afmeting90x70mm,van metaal of kunststof.• Allemarkeringwordtuitgevoerdindekleurenrood(RAL3031), geel (RAL 1005) en blauw (RAL 5010). •Markeringsstickersmeteendunmetalenofkunststofplaatje bevestigd op de knooppuntpaal of de routepaal. • Nummeringssystematiekknooppuntpalen:waarminimaaltwee wandelroutes samen komen ontstaat een knooppunt en wordt een knooppuntpaal geplaatst. Elke knooppuntpaal heeft een nummer, van twee cijfers in de reeks 11 t/m 89. Indien een uniek nummer niet mogelijk is dan zal tussen routes met hetzelfde nummer een geografische afstand zijn van minimaal 50 km. In de routenummering zijn de cijferreeksen 00 t/m 10, 90 t/m 99 en de tientallen in de reeks, eindigend op een nul, gereserveerd voor toekomstige uitbreidingen.

WANDELROUTENETWERK

KNOOPPUNTGOEREE-OVERFLAKKEE

68 69 67 66GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE

WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK

GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE

WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK

WANDELROUTENETWERK

KNOOPPUNTGOEREE-OVERFLAKKEE

68 69 67 66GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE

WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK

GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE

WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK

WANDELROUTENETWERK

KNOOPPUNTGOEREE-OVERFLAKKEE

68 69 66GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE

WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK

GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE GOEREE-OVERFLAKKEE

WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK WANDELROUTENETWERK

Knooppuntbordje

Verwijzingsbordje

Tussenmarkeringsbordje

7

InformatiepanelenInformatiepanelen geven de wandelaar informatie over het wandelnetwerk ter plaatse. Een goedpaneel voldoet aan de volgende richtlijnen:•HetisminimaalA2formaat.• Vormgevingenkleurstellingzijnpassendindeomgeving.• Hetisvoorzienvaneenvoldoendegedetailleerdekaart,inkleur,metlegenda,meteenoverlap naar de kaartinformatie op naastliggende panelen. •Hetbevatzomogelijklandschappelijkeencultuurhistorischeinformatieoverdedirecte omgeving. • Naastdenaamvanhetwandelknooppuntsysteemwordtdenaamenhetadresvande route-eigenaar en/of meldpuntnummer vermeld. Dit in verband met het doorgeven van opmerkingen met betrekking tot de route.•Hetisrobuustuitgevoerdinonderhoudsarme,slagvasteenUV-bestendigematerialenenis bevestigd in een gegalvaniseerd metalen frame dat met twee pilaren in de grond is verankerd.•Hetwordtgeplaatstinwoonkernen,opstartlocaties(bijparkeerplaatsen,horeca,enopenbaar vervoerhaltes) en bij bezienswaardigheden, zo mogelijk gecombineerd met rustpunten.

8

RoutekaartenHet verdient aanbeveling bij het maken van routekaarten, folders en infopanelen zo veelmogelijk te streven naar uniformiteit. Onderstaande geeft hierbij richtlijnen.

De wandelroute wordt met een uniforme symboliek, digitaal in een uitwisselbaar GIS formaaten in kleur weergegeven op een ondergrond van de Topografische kaart van Nederland kaarten(gebaseerd op TOP10NL), met een basisschaal van 1:25.000. Voor details kan schaal 1: 10.000worden toegepast. Deze uniforme symboliek is ook van toepassing op de kaarten die op deinformatiepanelen staan.

Basissymboliek (voor een kaartschaal 1:25.000):•Hoofdroute,verhard:nietonderbrokenrodelijn(RAL3031),solide,dikte1mm.•Hoofdroute,half-enonverhard:nietonderbrokenblauwelijn(RAL5010),solide,dikte1mm.• Alternatieveroute:meteenstreeplijn(2x2mm),dikte1mm,indekleuralsdehoofdroute.• Routevoorzieningenenroutemeubilairindekleurrood(RAL3031),metafbeeldingenconform deNLLangeAfstandsWandelroutesvanhetWandelplatformLAW,afmetingmax.5x5mm.• Knooppuntenwordenweergegevenmeteenzeshoek,vlakkezijdeonder,afmetingoverhoeks 5 mm, zeshoek is geel (RAL 1005) gevuld, omtrek in zwart lijndikte 0,25 mm, knooppunt nummer zwart in zeshoek, vet met een hoogte van 3,5 mm.• Afstandtussendeknooppuntpalen:vetweergevenopderoutelijninzwartin2decimalenin km, met een cijferhoogte van 1,5 mm zonder eenheden. • Routesvanderden:meteendunnenietonderbrokenlijn(dikte0,25mm)metdaarinsolide bolletjes(diameter0,75mm)om(maximaal5mm),indekleuralsdehoofdroute;dezeroutes worden genummerd met hoofdletters (vet, hoogte 3,5 mm) in een vierkant, zwart lijndikte 0,25 mm, vlakke zijde onder, afmeting 5 mm, vierkant is oranje (RAL 2009) gevuld, en verbonden met niet onderbroken zwarte lijn, dikte 0,25 mm met de routelijn.• Routegegevensinlegendavanwandelroutekaart.

Colofon:

November 2015

Uitgave:Provincie Zuid-Holland

Vormgeving en productie: Bureau Mediadiensten

Aan de in deze uitgave verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend.

291805