SU KASİDESİ

(Fakat bu türlerin tamamı her zaman kaside biçimiyle yazılmaz. Mesela

Bakî’nin Kanûnî Mersiyesi Terkîb-i Bend biçimindedir. Nef’î’nin Sihâm-ı

Kazâ’sındaki hicviyelerin büyük çoğunluğu yine Terkîb-i Bend

biçimindedir. Müseddes biçimde yazılan naatlar vardır. Aslında bunlar

nazım türüdür. Şair uygun bir nazım biçimini kullanarak bu türlerde

şiirler yazabilir. Gazel biçiminde münacatlar bile vardır.)

Konularına göre tasnif edildiğinde şu başlıklar altında toplanır:

Tevhid: Allah’ın birliğini anlatan kasideler

Münacat: Allah’a dua etme amacıyla yazılan kasi-deler

Naat: Peygamberimiz için yazılan kasideler

Methiye: Devlet büyüklerini, manevi önderleri an-latan, öven kasideler

Hicviye: Birini veya siyasal, toplumsal bozukluklarıyermek için yazılanlar

Mersiye: Bir kimsenin ölümü dolayısıyla yazılankasideler

Nazım Şekli: KasideVezni: Aruz / Kalıbı: Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilün

Nazım Türü: Na’t (Naat)

Kafiye şeması: aa ba ca ça da ea fa ....Nazım Birimi: Beyit

Kasideler şu bölümlerden oluşur:

1. Nesib/Teşbib

2. Girizgâh

3. Tegazzül

4. Methiye

5. Fahriye

6. Dua.

Su Kasidesi’nde YOK

Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su

Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su

Ey göz! Gönlümdeki içimdeki

ateşlere göz yaşımdan su

saçma ki, bu kadar çok tutu-

şan ateşlere su fayda vermez.

Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su

Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su

Mübalağa: Şairin gönlündeki ateş suyla söndürülemez.

Mecaz: od (ateş) kelimesinde.

Tezat: su ve ateş kelimeleriyle.

Açık istiare: Yüreğindeki acılar ateşe benzetilmiştir.

Teşbih: Gözyaşı suya benzetilmiştir.

Hüsn-i Ta’lil: Gözyaşlarının gönüldeki ateşi söndürmek içinakıtıldığını söyler.

Nida sanatı: Ey göz diyerek göze seslenmektedir.

Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezemYâ muhît olmış gözümden günbed-i devvâre su

Şu dönen gök kubbenin rengi

su rengi midir; yoksa gözüm-

den akan sular, göz yaşları mı

şu dönen gök kubbeyi kapla-

mıştır, bilemem..

Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezemYâ muhît olmış gözümden günbed-i devvâre su

Tecahül-i Arif: Gökyüzünün mavi olduğunu bilmez gibi davranması

Hüsn-i Talil: Göğe kendi gözyaşlarının renk verdiğini söylemesi

Mübalağa: Gözyaşlarının gökyüzünü kapladığını söylemesi

Tenasüp: ‘Göz, aşk, su, saç-; od, dutuş-’ kelimeleri arasında.

İstifham: Gökyüzü su renginde midir?

Tenasüp: Göz, ab, su kelimeleri arasında

Zevk-ı tîğundan aceb yoh olsa gönlüm çâk çâk

Kim mürûr ilen bırağur rahneler dîvâra su

Senin kılıca benzeyen keskin

bakışlarının zevkinden benim

gönlüm parça parça olsa bu-

na şaşılmaz. Nitekim akarsu

da zamanla duvarda, yarıklar

meydana getirir

Zevk-ı tîğundan aceb yoh olsa gönlüm çâk çâk

Kim mürûr ilen bırağur rahneler dîvâra su

Açık İstiare: Bakış, anlamı keskin bakış anlamına gelen “tîg” (kılıç) kelimesiyle anlatılır.

Leff ü neşr sanatı: Birinci mısrada altı çizili kelimelere denk ikinci mısradaki altı çizili kelimeler kullanılmıştır.

Teşbih: Aşığın parça parça olmuş gönlü yarılmış açılmış duvara benzetilmiş.

Tekrir: Çak kelimesinin 1. mısrada iki kez tekrarlanmasıyla…

Tenasüp: ‘Tiğ-çak; su-mürur-rahne; zevk-gönül’ kelimeleri arasında anlam ilgileri bulundurularak bir araya getirilmiş.

Vehm ilen söyler dil-i mecrûh peykânun sözin

İhtiyât ilen içer her kimde olsa yara su

Yarası olanın suyu ihtiyatla iç-

mesi gibi, benim yaralı gön-

lüm de senin ok temrenine, ok

ucuna benzeyen kirpiklerinin

sözünü korka korka söyler.

Vehm ilen söyler dil-i mecrûh peykânun sözin

İhtiyât ilen içer her kimde olsa yara su

İrsal-i Mesel: Yarası olanın su içmemesi gerektiğininsöylenmesi

Leff ü neşr: Vehm ilen söyler–ihtiyat ilen içer, dil-i mecruh–yara ve peykan–su kelimeleri arasında.

Açık istiare: peykan ile sevgilinin kirpikleri kastedilmiştir.

Teşbih: Yaralı gönül hasta bir insana benzetilmiştir.

Tenasüp: Mecrûh-yare; vehm-ihtiyat; söz-söyle; su-iç-”kelimeleri arasında anlam ilgileri bulunarak bir arayagetirilmiş.

Suya virsün bâğ-bân gül-zârı zahmet çekmesün

Bir gül açılmaz yüzün tek virse min gül-zâra su

Bahçıvan gül bahçesini sele

versin su ile mahvetsin, boşuna

yorulmasın; çünkü bin gül

bahçesine su verse de senin

yüzün gibi bir gül açılmaz.

Suya virsün bâğ-bân gül-zârı zahmet çekmesün

Bir gül açılmaz yüzün tek virse min gül-zâra su

Teşbih: Yüz, rengi ve şekli dolayısıyla güle benzetilir.

Tenasüp: Suya vermek, bağban, gülzar, gül, sukelimeleriyle…

Tevriye: ‘Tek’ kelimesinin hem ‘bir’ anlamı hem de ‘gibi’anlamı vardır. (Sevgilinin bir tane, benzeri olmayan,eşsiz olması)

Tezat: Bir ve min kelimeleri arasında.

Ohşadabilmez gubârını muharrir hattuna

Hâme tek bahmahdan inse gözlerine kara su

Hattatın beyaz kâğıda

bakmaktan, kalem gibi,

gözlerine kara su inse kör

olsa, kör oluncaya kadar

uğraşsa yine de gubârî

yazısını, senin yüzündeki

tüylere benzetemez.

Ohşadabilmez gubârını muharrir hattuna

Hâme tek bahmahdan inse gözlerine kara su

Teşbih: Yüzdeki tüylerle gubâri hat arasında.

Tenasüp: “gubâr-hat; muharrir-hâme-kara su (mürekkep)”

kelimeleri arasında.

Kinaye: 1. Kalemin gözlerinden kara su (mürekkep)

inmesi- gerçek anlam

2. Kağıda, yazıya devamlı bakan insanın

gözlerinin kızardığının, kanlandığının, karardığının,

mecazen zayıfladığı ve kör olmaya yüz tuttuğunun

vurgulanmasıyla…

Ârızun yâdıyla nem-nâk olsa müjgânum n’ola

Zayi olmaz gül temennâsıyla virmek hâra su

Senin yanağının

anılması sebebiyle

kirpiklerim ıslansa

ne olur, buna

şaşılır mı? Zira gül

elde etmek dileği

ile dikene verilen

su boşa gitmez.

Ârızun yâdıyla nem-nâk olsa müjgânum n’ola

Zayi olmaz gül temennâsıyla virmek hâra su

Teşbih: Yanak güle ve kirpikler ise gül dikenine benzetilerek

Leff ü neşr: “ârız-gül, “yâd-temennâ”, “nem-nâk-su”, “müjgân-

hâr” kelimeleri ile…

Kinaye: 1. Kirpiklerin nemli olduğu gerçeği

2.Mecazen ağlamak anlamının kastedilmesi.

Tenasüp: “Ârız-müjgan; gül-hâr-su vir-; hâr-gül; yâd-temennâ”

kelimeleri arasında.

Gam güni itme dil-i bîmârdan tîgun dirîğ

Hayrdur virmek karanu gicede bîmâra su

Gamlı günümde hasta gön-

lümden kılıç gibi keskin olan

bakışını esirgeme; zira karan-

lık gecede hastaya su ver-

mek hayırlı bir iştir.

Gam güni itme dil-i bîmârdan tîgun dirîğ

Hayrdur virmek karanu gicede bîmâra su

İrsal-i mesel: “Geceleyin hastaya su vermek sevaptır” sözüyle.

Leff ü neşr: “gam güni- karanu gice”, “dil-i bimâr- bimâr”, “tîg-su”

kelimeleri arasında.

Açık istiare: Sevgilinin keskin, yaralayıcı bakışları kılıca benzetilmiş. Sadece kendisine benzetilen söylenmiş.

Tenasüp: “Gam güni, dil-i bimar, karanu gice, bîmar, hayr, su” kelimelerinin arasındaki anlam ilgisi gözönünde bulundurularak bir araya getirilmiş.

İste peykânın gönül hecrinde şevkum sâkin it

Susuzam bir kez bu sahrâda menüm-çün ara su

Gönül! Onun ok temrenine

benzeyen kirpiklerini iste ve

onun ayrılığında duyduğum

hararetimi yatıştır, söndür.

Susuzum. Bir defa da benim

için bu sahrada su ara.

İste peykânın gönül hecrinde şevkum sâkin it

Susuzam bir kez bu sahrâda menüm-çün ara su

Tecrid sanatı: Şair “gönül” ü kendisinden ayrı birisi gibidüşünmekle tecrit sanatı yapmıştır.

Teşhis sanatı: “gönül” şaire su arayan birisi gibi düşünüldüğünden

Kirpik yerine “peykan” kelimesinin kullanılmasıyla istiare

Tezat: Şevk (şiddetli arzu) ile sakin kelimeleri arasında.

Tenasüp: “Su-susuzam-sahra; peykân-hecr; şevk-gönül” kelimeleriarasında.

Tevriye: kez (defa, kere) kelimesinin “gez” şeklinde “gezip ara”anlamında okunmasıyla.

Leff ü neşr: Peykan-su, şevk-susuzluk, hecr- sahra kelimeleriarasında.

Men lebün müştâkıyam zühhâd kevser tâlibi

Nitekim meste mey içmek hoş gelür hûş-yâra su

Nasıl sarhoşa şarap içmek,

aklı başında olana da su iç-

mek hoş geliyorsa, ben senin

dudağını(tevhid) özlüyorum,

zahidler de Kevser istiyorlar

Men lebün müştâkıyam zühhâd kevser tâlibi

Nitekim meste mey içmek hoş gelür hûş-yâra su

Tezat: su ve şarap (haram helal olma noktasından); mest, hûş-yârkelimeleriyle tezat sanatı yapılmıştır.

Teşbih: Kendini sarhoşa, zahitleri de aklı başında olanlarabenzetmiş.

Tenasüp: “mest-mey-su-içmek” kelimeleri arasında.

Leff-ü neşir: “men, leb, zühhad ve kevser” kelimeleri sıralandıktansonra bunlarla ilgili ve tamamlayıcı nitelikte, paralelindeki “mest,mey, hûş-yar ve su” kelimelerinin 2. mısrada belli bir düzen içindesöylenmesiyle.

Ravza-i kûyuna her dem durmayup eyler güzâr

Âşık olmış galibâ ol serv-i hoş-reftâra su

Su, her zaman senin Cennet

misâli mahallenin bahçesine

doğru akar. Galiba o hoş yü-

rüyüşlü, hoş salınışlı; serviyi

andıran sevgiliye aşık olmuş.

Ravza-i kûyuna her dem durmayup eyler güzâr

Âşık olmış galibâ ol serv-i hoş-reftâra su

Açık istiare: Servi ile sevgili kastedilmiştir.

Teşhis sanatı /Kapalı istiare: Su insan gibi şairin sevdiği güzeleaşık olmuştur.

Teşbih: Sevgilinin bulunduğu yer Cennet’e benzetilmiş.

Tecahül-i ârif: Suyun akışının sebebini bilmiyormuş gibi yapmış.

Hüsn-i ta’lil: Genellikle su kenarında yetişen servilerin altındanakan suyun bu halini şair “O, hoş salınışlı serviye aşık olduğu içinsu bahçeye ağaçlara doğru akar” diyerek.

Teşbih: “kûy” sevgilinin bulunduğu köşedir. “Ravza-i kûy”tamlamasıyla sevgilinin bulunduğu köşe cennet köşesinebenzetilmiştir.

Su yolın ol kûydan toprağ olup dutsam gerek

Çün rakîbümdür dahı ol kûya koyman vara su

Topraktan bir set olup su yolunu o

mahalleden kesmeliyim, çünkü su benim

rakibimdir, onu o yere bırakamam.

Su yolın ol kûydan toprağ olup dutsam gerek

Çün rakîbümdür dahı ol kûya koyman vara su

Teşhis/Kapalı istiare: Suyun şairin sevgilisine aşık olması

Tevriye: Toprak olmak hem ölmek hem suyun yoluna set olmak anlamında kullanılmış

Tenasüp: “Su yolu, toprak, su” kelimeleriyle

Dest-bûsı ârzûsıyla ger ölsem dostlar

Kûze eylen toprağum sunun anunla yâre su

Dostlarım! Şayet onun elini öp-

me arzusuyla ölürsem, öldük-

ten sonra toprağımı testi yapın

ve onunla sevgiliye su sunun.

Dest-bûsı ârzûsıyla ger ölsem dostlar

Kûze eylen toprağum sunun anunla yâre su

Aliterasyon: Beyitte s sesi ile ve şiir okunurken “su” haline dönüşebilen “sı” heceleri ile.

Leff ü neşr: “ölmek-toprak”, “dost-yâr” kelimeleri arasında

Tenasüp: “Bûs-arzu; dost-yâr; kûze-toprak kelimeleri arasında.

Nida: Şair herhangi bir ünlem kullanmadan “dostlar”ına seslenmiş.

Serv ser-keşlük kılur kumrî niyâzından meger

Dâmenin duta ayağına düşe yalvara su

Servi kumrunun yalvarmasından dolayı

dikbaşlılık ediyor. Onu ancak suyun eteğini

tutup ayağına düşmesi yalvarıp aracı olması

bu dikbaşlılığından kurtarabilir.

Serv ser-keşlük kılur kumrî niyâzından meger

Dâmenin duta ayağına düşe yalvara su

Teşhis: Kumrunun serviye aşık olup yalvarması

Hüsn-i Talil: Servinin başını sağa sola sallamasının,

kumrunun ötmesinin ve suyun ağaçlık yerlerde akmasının

sebebi aslında bilinir ancak burada daha güzel bir sebebe

bağlanmış.

Tenasüp: “Serv-kumru-su; dâmenin tut-ayağa düş-yalvar”

kelimeleri arasında..

Açık istiare: Servi sevgiliye, kumru aşığa benzetilmiş.

İçmek ister bülbülün kanın meger bir reng ile

Gül budağınun mizâcına gire kurtara su

Gül fidanı bir hile ile meşhur

gül ve bülbül efsanesindeki gi-

bi yine bülbülün kanını içmek

istiyor; bunu engelleyebilmek

için suyun gül dallarının da-

marlarına girerek gül ağacının

mizacını değiştirmesi gerekir.

İçmek ister bülbülün kanın meger bir reng ile

Gül budağınun mizâcına gire kurtara su

Telmih: Beyitte gül – bülbül efsanesi hatırlatıldığından.

Hüsn-i talil: Efsaneden hareketle gülün rengini bülbülün kanından

aldığının söylenmesiyle

Tevriye: “Reng” kelimesi hem renk hem de hile anlamında

kullanıldığından.

Kişileştirme: Su ve gül kelimeleri kişileştirilmiştir.

Tenasüp: “Bülbül-gül-reng-kan; kan-su-gül” kelimelerinde.

Tıynet-i pâkini rûşen kılmış ehl-i âleme

İktidâ kılmış târîk-i Ahmed-i Muhtâr’a su

Su Hz. Muhammed’in yoluna

uymuş ve bu hâli ile dünya

halkına temiz yaratılışını

açıkça göstermiştir.

NOT: Bu beyit Kasidenin Girizgâh beyitidir.

Tıynet-i pâkini rûşen kılmış ehl-i âleme

İktidâ kılmış târîk-i Ahmed-i Muhtâr’a su

Su, Hz. Muhammet (S.A.V.)’e tabi olan insan gibi kabuledilip teşhis sanatı /Kapalı istiare yapılmıştır.

Tenasüp: “Pâk-rûşen kıl-; pâk-su” kelimeleri arasında.

Seyyid-i nev-i beşer deryâ-ı dürr-i ıstıfâ

Kim sepüpdür mucizâtı âteş-i eşrâra su

İnsanların efendisi, seçme inci

denizi olan Hz. Muhammed’in

mucizeleri kötülerin ateşine su

serpmiştir.

Seyyid-i nev-i beşer deryâ-ı dürr-i ıstıfâ

Kim sepüpdür mucizâtı âteş-i eşrâra su

Teşbih: Hz. Muhammed, seçkin incilerin çıktığı denize benzetilmiş.

“Derya, dürr, sepmek, su” kelimeleriyle tenasüp sanatı

“Ateş- su” kelimeleriyle tezat sanatı yapılmıştır.

Telmih: Peygamberin doğumundaki mecusilerin ateşinin sönmesi mucizesi

Kılmağ içün tâze gül-zârı nübüvvet revnakın

Mu’cizinden eylemiş izhâr seng-i hâra su

Katı taş, Peygamberlik gül

bahçesinin parlaklığını

tazelemek için ve onun

mucizesinden dolayı su

meydana çıkarmıştır.

Kılmağ içün tâze gül-zârı nübüvvet revnakın

Mu’cizinden eylemiş izhâr seng-i hâra su

Telmih: Beyitte peygamberimizin taştan su çıkarma

mucizesine.

Tenasüp: “Gülzar, taze, revnak, su” kelimeleriyle.

Teşbih: Peygamberlik gül bahçesine benzetilmiş.

Telmih: Katı taştan su çıkması

Mu’cizi bir bahr-ı bî-pâyân imiş âlemde kim

Yetmiş andan min min âteş-hâne-i küffara su

Hz. Peygamberimiz’in mûcizeleri

dünyada uçsuz bucaksız bir

deniz gibi imiş ki, ondan o muci-

zelerden, ateşe tapan kâfirlerin

binlerce mâbedine su ulaşmış ve

onları söndürmüştür.

Mu’cizi bir bahr-ı bî-pâyân imiş âlemde kim

Yetmiş andan min min âteş-hâne-i küffara su

Teşbih: Peygamberimizin mucizelerinin denize benzetilmesiyle

Telmih: Beyitte Hz. Muhammet (S.A.V)’nin doğumuyla bin yıldır hiç sönmeyen Kisra sarayındaki ateşin sönmesi hatırlatılarak

Tezat: Bahr-su ve ateş” kelimeleriyle

Tekrir: min min kelimesinin tekrarıyla.

Tevriye: “Yetmiş” kelimesi hem erişmiş, hem de kifayet etmiş anlamıyla.

Hayret ilen barmağın dişler kim itse istimâ

Barmağından virdügin şiddet günü Ensâr’a su

Mihnet günü Ensâr’a parmağından su

verdiğini bir mucize olarak parmağın-

dan su akıttığını kim işitse hayret ile

şaşakalarak parmağını ısırır.

Hayret ilen barmağın dişler kim itse istimâ

Barmağından virdügin şiddet günü Ensâr’a su

Telmih: Peygamberimizin parmaklarından su akıtma mucizesine telmihte bulunulmuştur.

Tenasüp: “Hayret-parmağını dişlemek” kelimeleri arasında tenasüp sanatı vardır.

Dostı ger zehr-i mâr içse olur âb-ı hayât

Hasmı su içse döner elbette zehr-i mâra su

Dostu yılan zehri içse bu zehir

onun dostu için âb-ı hayat

olur. Aksine düşmanı da su

içse o su, düşmanına elbette

yılan zehrine döner.

Dostı ger zehr-i mâr içse olur âb-ı hayât

Hasmı su içse döner elbette zehr-i mâra su

“Dost-hasım”, “âb-ı hayat- zehr-i mâr” kelime ve terkipleriyle tezat

Leffü Neşir: Dost-hasım, zehr-i mâr-su, olur-döner, âb-ı hayat-zehr-i mar” kelimelerinde. 1. mısrada sıralanan kelimelerin tamamlayıcı karşılığı 2.mısrada verilmiştir.

Tenasüp: “Âb-ı hayat-su-iç-; âb-su; zehir-mâr kelimelerinde.

Telmih: Peygamberin mucizesine atıf

Eylemiş her katreden min bahr-ı rahmet mevc-hîz

El sunup urgaç vuzû içün gül-i ruhsâra su

Abdest almak için el uzatıp gül

gibi olan yanaklarına su vurun-

ca sıçrayan her bir su damla-

sından binlerce rahmet denizi

dalgalanmıştır.

Eylemiş her katreden min bahr-ı rahmet mevc-hîz

El sunup urgaç vuzû içün gül-i ruhsâra su

Teşbih: yanak güle benzetilir

Tezat: “Katre ve bahr” kelimeleri arasında

Tenasüp: Su ile ilgili “katre, bahr, su, vuzû” kelimeleriyle.

Açık istiare: Gül-i ruhsar derken Hz. Peygamber kastedilmiştir.

Hâk-i pâyine yetem dir ömrlerdür muttasıl

Başını daşdan daşa urup gezer âvâre su

Su ayağının toprağına ulaşayım diye başını taştan

taşa vurarak ömürler boyu, durmaksızın başıboş

gezer.

Hâk-i pâyine yetem dir ömrlerdür muttasıl

Başını daşdan daşa urup gezer âvâre su

Teşhis/Kapalı istiare: Su, kişileştirilmiştir.

Mecaz-ı mürsel: Su ile benzetme yapmadan ırmak, çay, dere kastedilmiş.

Hüsn-i Ta’lil: Suyun gezmesinin sebebi olarak. Yine Suyun taşların arasında onlara çarpa çarpa gitmesini şair “üzüntüsünden, pişmanlığından dolayı suyun başını taştan taşa vurduğu” şeklinde açıklayarak hüsn-i talil yapmıştır

Tenasüp: Hâk-daş-su; ömr-muttasıl; baş-âvâre-gez-” kelimeleri arasında.

Tezat: Ayak ve baş kelimeleri arasında.

Zerre zerre hâk-i dergâhına ister sala nûr

Dönmez ol dergâhdan ger olsa pâre pâre su

Su, onun eşiğinin toprağına

zerrecikler halinde ışık salmak

orayı aydınlatmak ister. Eğer

parça parça olsa, yine de o

eşikten dönmez.

Zerre zerre hâk-i dergâhına ister sala nûr

Dönmez ol dergâhdan ger olsa pâre pâre su

Teşhis: Su,insan gibi, âşık gibi düşünülmüş

Hüsn-i talil: Suyun akma sebebi olarak.

Leff ü neşr: Zerre zerre - pâre pâre, nûr-su kelimeleriyle

Mecaz-ı Mürsel: Hak-i dergah: Peygamberin türbesi.

Zikr-i na’tün virdini dermân bilür ehl-i hatâ

Eyle kim def-i humâr içün içer mey-hâra su

Sarhoşlar içkiden son-

ra gelen baş ağrısını

gidermek için nasıl su

içerlerse, günahkârlar

da senin na’tının zikri-

ni dillerinde tekrarla-

mayı dertlerine der-

man bilirler.

Zikr-i na’tün virdini dermân bilür ehl-i hatâ

Eyle kim def-i humâr içün içer mey-hâra su

Teşbih: Günahkârlar, sarhoşlara benzetilmiş.

Tezat: “Humâr – derman” kelimeleriyle

Leff ü neşr: “Zikr-i na’tün virdi – su içmek, ehl-i hatâ -mey-hara, derman-def-i humar” kelimeleriyle

Tenasüp: Mey-hara, içer, humar, ehl-i hata kelimeleriyle

Yâ Habîballah yâ Hayre’l beşer müştakunam

Eyle kim leb-teşneler yanup diler hemvâra su

Ey Allah'ın sevgilisi! Ey in-

sanların en hayırlısı! Susa-

mışların, susuzluktan dudağı

kurumuşların yanıp dâimâ su

diledikleri gibi ben de seni

özlüyorum.

Yâ Habîballah yâ Hayre’l beşer müştakunam

Eyle kim leb-teşneler yanup diler hemvâra su

Tenasüp: Müştâk-habib; leb-teşne-su-yan” kelimeleriyle.

Teşbih: Peygambere olan tutkuyu suyu dilemeye/ muştaka benzetmiş. Müştak: Susuzluktan yanıp tutuşan insanları su dilemeleri

Nida: Peygambere seslenmiş.

Tezat: yan-, su kelimeleriyle.

Sensen ol bahr-ı kerâmet kim şeb-i Mi'râc’da

Şebnem-i feyzün yetürmiş sâbit ü seyyâra suSen o kerâmet denizisin ki

mi'râc gecesinde feyzinin

çiyleri sabit yıldızlara ve

gezegenlere su ulaştırmış.

Sensen ol bahr-ı kerâmet kim şeb-i Mi'râc’da

Şebnem-i feyzün yetürmiş sâbit ü seyyâra su

Teşbih: Rasülullah, keramet denizine benzetiliyor.

Tezat: “Bahr-şeb-nem (çiy); sabit-seyyar”

Tenasüp: bahr-şebnem-feyz-su kelimeleriyle.

Telmih: miraç gecesi

Çeşme-i hurşîdden her dem zülâl-i feyz iner

Hâcet olsa merkadün tecdîd iden mimâra su

Kabrini yenileyen tamir eden

mimara su lazım olsa, güneş

çeşmesinden her an bol bol

saf, tatlı ve güzel su iner.

Çeşme-i hurşîdden her dem zülâl-i feyz iner

Hâcet olsa merkadün tecdîd iden mimâra su

Teşbih: Güneş çeşmeye, ışıklar da zülâl(saf su)e

benzetilmiştir.

Tenasüp: “Çeşme-su; mimar-tecdid-merkad-

zülal-çeşme-su” kelimeleriyle.

Tezat: hurşid ve su kelimeleri arasında.

Bîm-i dûzah nâr-ı gam salmış dil-i sûzânuma

Var ümîdüm ebr-i ihsânun sepe ol nâra su

Cehennem korkusu, yanık

gönlüme gam ateşi salmış,

ama o ateşe, senin ihsan

bulutunun su serpeceğin-

den ümitliyim.

Bîm-i dûzah nâr-ı gam salmış dil-i sûzânuma

Var ümîdüm ebr-i ihsânun sepe ol nâra su

Tezat: “nâr-su kelimeleri ile bîm–ümîd” kelimeleri

arasında

Tenasüp: “cehennem-nâr-suzan ve ebr-su-sep”

kelimeleri arasında.

Leff ü neşr: “Bîm-i dûzah-ümid, nâr-ı gam- ebr-i

ihsan, salmak-sepmek, suzan-nâr” kelimeleri ile.

Yümn-i na’tünden güher olmış Fuzûlî sözleri

Ebr-i nîsândan dönen tek lü’lü şeh-vâra su

Seni övmenin bereketin-

den dolayı Fuzûlî’nin ale-

lâde sözleri, nisan bulu-

tundan düşüp iri inciye

dönen su damlası gibi bi-

rer inci olmuştur.

Yümn-i na’tünden güher olmış Fuzûlî sözleri

Ebr-i nîsândan dönen tek lü’lü şeh-vâra su

Telmih: İncinin, nisan yağmurundan olduğu inancına.

Tevriye: “Fuzuli’nin sözleri” hem Fuzuli'nin sözleri hem de değersiz boş sözler anlamına gelebileceğinden

Tenasüp: “yümn-ebr-i nisan-su; lü’lü-güher ve na’t-şahvar sözlerinin birlikte kullanılmasıyla.

Teşbih: Fuzuli sözlerini gühere (inciye) benzetmiş.

Leff-ü neşir: yümni nat-ebri nisan; güher-lü’lü ü şehvar; Fuzuli sözleri-su kelimelerinin karşılıklı kullanılmasıyla.

Hüsn-i Talil: Fuzulinin sözlerinin güzel olması Peygamberi övmenin bereketiyledir.

Tecrid: Fuzuli kendinden değil sanki başkasından bahsediyor gibi.

Hâb-ı gafletden olan bîdâr olanda rûz-ı haşr

Eşk-i hasretden tökende dîde-i bîdâra su

Kıyamet günü olduğu za-

man, gaflet uykusundan

uyanan düşkün yahut aşık

göz, sana duyduğu has-

retten su gözyaşı döktüğü

zaman

Hâb-ı gafletden olan bîdâr olanda rûz-ı haşr

Eşk-i hasretden tökende dîde-i bîdâra su

Düşkün ile açık istiare, aşık göz kapalı istiare, mecaz-ı

mürsel, teşhis sanatları yapılmıştır.

Gaflet ve bîdâr kelimeleri arasında tezat sanatı yapılmış

Tenasüp: “dide-eşk-su-tök-” kelimeleri arasında.

Umduğum oldur ki rûz-ı haşr mahrûm olmayam

Çeşm-i vaslun vire men teşne-i dîdâra su

O mahşer günü, güzel yü-

züne susamış olan bana

vuslat çeşmenin su vere-

ceğini, beni mahrum bırak-

mayacağını ummaktayım.

Umduğum oldur ki rûz-ı haşr mahrûm olmayam

Çeşm-i vaslun vire men teşne-i dîdâra su

Tenasüp: “çeşme-teşne-su; haşr-vasl” kelimeleri

Mecaz-ı mürsel: “Çeşme-i vasl” tamlaması ile

benzetme ilgisi kurulmaksızın Cennet’teki ebedi

saadet kastedilmiştir.

Hâb-ı gafletden olan bîdâr olanda rûz-ı haşr

Eşk-i hasretden tökende dîde-i bîdâra su

Umduğum oldur ki rûz-ı haşr mahrûm olmayam

Çeşm-i vaslun vire men teşne-i dîdâra su

Kıyamet günü olduğu zaman, gaflet uyku-

sundan uyanan düşkün yahut aşık göz, sana

duyduğu hasretten su gözyaşı döktüğü za-

man O mahşer günü, güzel yüzüne susamış

olan bana vuslat çeşmenin su vereceğini,

beni mahrum bırakmayacağını ummaktayım.