SỰ HÌNH THÀNH TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚISAU CHIẾN TRANH

PHƯƠNG PHÁP NỘI DUNGI - HỘI NGHỊ IANTA

a. Hoàn cảnh Đến đầu năm 1945, CTTG II sắp kết thúc, nhiều vấn đề quan trọng đặt ra đối với các nước đồng minh: + Nhanh chóng đánh bại CNPX. 3 vđ đặt ra: + Tổ chức lại TT thế giới sau CT. + Phân chia thành quả chiến thắng giữa các nước thắng trận.

- Từ 4 - 11/2/1945, Hội nghị Ianta (Liên Xô) được triệu tập với sự tham dự của những người đứng đầu 3 cường quốc: Liên Xô, Mĩ, Anh.

b. Nội dung Hội nghị - Xác định mục tiêu chung là tiêu diệt tận gốc chủ nghĩa phát xít Đức - Nhật. LX sẽ tham gia chống Nhật ở Châu Á. - Thành lập tổ chức Liên hợp quốc nhằm duy trì

hòa bình an ninh thế giới.

- Thỏa thuận khu vực đóng quân và phạm vi ảnh hưởng ở châu Âu và châu Á. Cụ thể:

+ Ở Châu âu: QĐ LX chiến miền đông nước Đức, đông Béc lin và Đông âu; QĐ Mĩ, Anh chiếm miền Tây nước Đức, tây Béc lin và các nước Tây âu.

+ Ở châu Á: giữ nguyên hiện trạng của Mông cổ, trả lại cho Liên xô miền nam đảo Xakhalin và các đảo xung quanh, LX chiến đảo Curin…; Mĩ chiếm đóng Nhật Bản; ở bán đảo Triều Tiên, LX đóng quân ở MB vĩ tuyến 38, Mĩ chiếm đóng Nam vĩ tuyến 38. Trung quốc trở thành quốc gia thống nhất và dân chủ.

c. Ý nghĩa:

Những quyết định của Hội nghị Ianta là khuôn khổ của trật tự thế giới mới từng bước được thiết lập sau chiến tranh - trật tự hai cực Ianta.

II – SỰ THÀNH LẬP VÀ HOẠT ĐỘNG LHQ

1. Hoàn cảnh

25/4 – 26/6/1945, đại biểu của 50 nước họp tại

Xan Phranxixco (Mỹ) đã thông qua Hiến chương thành lập LHQ. Ngày 25/10/1945 Hiến chương chính thức có hiệu lực (ngày này trở thành ngày thành lập LHQ).

2. Mục tiêu+ Duy trì hòa bình và an ninh thế giới

+ Thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa các nước trên cơ sở quyên bình đẳng và tự quyết dân tộc.

3. Nguyên tắc- BĐ vê chủ quyền và quyền tự quyết của các quôc

gia dân tộc. - Tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị. - Không can thiệp vào công việc nội bộ của bất cứ

nước nào.

- G/Q các tranh chấp quốc tế bằng PP h/bình

- Chung sống hòa bình và đảm bảo sự nhất trí giữa 5 nước lớn (LX, Mĩ, Anh, Pháp, TQ).

4. Các cơ quan của Liên hợp quốc

- Đại hội đồng: Bao gồm các nước thành viên, họp mỗi năm một lần.

- Hội đồng bảo an: Gồm 15 nước thành viên trong đó có 5 nước thường trực (Liên xô, Mỹ, Anh, Pháp và Trung quốc) và 10 nước không thường trực nhiệm kỳ 2 năm.

- Ban thư ký: cơ quan hành chính – tổ chức, chịu trách nhiệm thi hành các NQLHQ. Đứng đầu BTK là Tổng thư ký nhiệm kỳ 5 năm.

9/1977, VN trở thành viên thứ 149 của LHQ.

- Các cơ quan và tổ chức chuyên môn khác: Tổ chức tiền tệ quốc tế IMF, ILO, FAO…

5. Vai trò LHQ

- Là diễn đàn quốc tế vừa hợp tác, vừa đấu tranh nhằm duy trì hòa bình và an ninh thế giới.

- Góp phần giải quyết các vụ tranh chấp, xung đột khu vực và quốc tế như giải quyết xung đột ở Campuchia, Anggola, Đông Ti mo….

- Có đóng góp đáng kể vào quá trình phi thực dân hóa (năm 1960 thông qua nghị quyết phi thực dân

hóa).

- Có nhiều nổ lực trong việc giải trừ quân bị và hạn chế sản xuất vũ khí hạt nhân.

- Có đóng góp to lớn vào việc thúc đẩy các mối quan hệ hợp tác về kinh tế, chính trị, van hóa, kinh tế, xã hội giữa các nước thành viên, trợ giúp các nước đang phát triển, thực hiện cứu trợ nhân đạo…

III – SỰ HÌNH THÀNH HAI HỆ THỐNG XÃ HỘI ĐỐI LẬP (1945 - 1949)

1 – Về địa lý – chính trị

Vấn đề nước Đức: Tại HN Pôtxđam (8/1945) ba cường quốc đã khẳng định sẽ xây dựng một nước Đức hòa bình, thống nhất, dân chủ…Tuy nhiên trái với thảo thuận đó, Mỹ, Anh, Pháp đã hợp nhất các vùng chiếm đống của mình để thành lập một nhà nước riêng rẽ - CHLB Đức (9/1949).

Để đối phó lại, LX đã giúp các lực lượng dân chủ ở phía Đông nước Đức thành lập CHDC Đức (10/1949).

Như vậy, trên lãnh thổ nước Đức đã xuất hiện hai nhà nước với chế độ chính trị và con đường phát triển khác nhau.

Vấn đề châu Âu:

Trong những năm 1944 -1945, Hồng quân Liên xô truy kích phát xít qu lãnh thổ Đông âu, nhân dân các nước này nổi dậy khởi nghĩa, gành chính quyền, xây dựng chế độ dân chủ nhân dân và thiết lập quan hệ liên minh chặt chẽ với LX.

Ở Tây âu, được sự giúp đỡ của Mỹ, các lực lượng tư sản đã nhanh chóng khôi phục và củng cố các nhà nước tư sản.

Ở châu Á:

Mĩ chiếm Nhật Bản và đưa Nhật Bản theo TBCN

Triều Tiên chia làm 2 miền Nam – Bắc với hai nhà nước riêng biệt với hai chế độ chính trị khác nhau.

2 - Về Kinh tế:

- Trong những năm 1945 – 1947, các nước Đông âu tiến hành nhiều cải cách quan trọng. Đồng thời, LX cùng các nước Đông Âu kí các hiệp ước thiết lập quan hệ kinh tế chặt chẽ giữ LX và Đông âu.

Câu 4.b. Theo chương trình Nâng

cao (3,0 điểm); ĐH 2012

Vì sao sau Chiến tranh thế giới

thứ hai, Mĩ và Liên Xô chuyển

sang thế đối đầu và đi tới tình

trạng chiến tranh lạnh? Sự kiện

nào được xem là khởi đầu gây nên

cuộc Chiến tranh lạnh?

2- Trình bày những sự kện dẫn

đến sự đối đầu Đông - Tây trong

quan hệ quốc tế sau Chiến tranh

thế giới thứ hai. 2008; 3.00

- 1/1949, Liên xô và các nước Đông âu thành lập HĐ tương trợ kinh tế.

- Các nước Tây âu bị chiến tranh tàn phá nặng nề, Mĩ thực hiện kế hoạch Macsan nhằm giúp các nước Tây âu khôi phục kinh tế và tăng cường ảnh hưởng của Mỹ ở đây. 16 nước Tây âu đã nhận viện trợ của Mỹ với 17 tỉ USD.

Như vậy, về mặt chính trị và kinh tế ở châu Âu đã hình thành hai khối nước đối lập: Đông âu XHCN và Tây âu TBCN.

IV – MÂU THUẪN ĐÔNG – TÂY VÀ SỰ KHỞI ĐẦU CỦA CHIẾN TRANH LẠNH (1945 - 1955)

1 – Nguồn gốc của mâu thuẫn Đông – Tây

* Do sự đối lập về mục tiêu và chiến lược giữa hai cường quốc:

- LX chủ trương duy trì hòa bình và an ninh thế giới, bảo vệ CNXH và ủng hộ PTCM trên toàn thế giới.

- Mĩ ra sức chống phá LX và các nước XHCN, đẩy lùi PT CM nhằm thực hiện mưu đồ bá chủ thế giới.

* Sau CTTG II, PTCMTG phát triển mạnh mẽ, CNXH đã trở thành hệ thống thế giới. Mỹ hết sức lo ngại ảnh hưởng to lớn của LX cùng thắng lợi của các cuộc CMDCND ở Đông âu, đặc biệt là sự thắng lợi của CM Trung Quốc với sự ra đời của nước CHND Trung Hoa. Trong bối cảnh ấy Mĩ tìm cách ngăn chặn ảnh hưởng này của CNXH.

* Sau CTTG II, Mỹ trở thành nước giàu mạnh nhất về kinh tế, tài chính, về quân sự và đang nắm trong tay lợi thế về vũ khí nguyên tử. Từ đó, Mỹ tự cho mình quyền lãnh đạo thế giới, chống lại CNXH.

Trong bối cảnh của thế giới sau chiến tranh, X – M đã chuyển từ sự hợp tác trong chiến tranh sang tình trạng đối đầu và chiến tranh lạnh.

2 – Những biểu hiện của chiến tranh lạnh

- Sự kiện được xem là khởi đầu cho chính sách chống LX gây nên tình trạng chiến tranh lạnh của Mỹ là thông điệp của TT Truman gửi QH Mỹ ngày 12/3/1947 với khẳng định: Sự tồn tại của LX là nguy cơ lớn đối với nước Mỹ và đề nghị viện trợ khẩn cấp 400 triệu USD cho hai nước Hi Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ.

2 - Trình bày những sự kiện dẫn

đến sự đối đầu Đông - Tây trong

quan hệ quốc tế sau Chiến tranh

thế giới thứ hai. 2011; 300

- 6/1947, Mĩ đề ra kế hoạch Macsan với khoản viện trợ khoảng 17 tỉ USD để giúp các nước Tây Âu phục hồi nền kinh tế bị tàn phá sau chiến tranh. Thông qua KH này, Mỹ tập hợp các nước Tây Âu vào liên minh chống LX và Đông Âu, hình thành nên sự phân chia đối lập về KT, CT giữa các nước TÂ TBCN và ĐÂ XHCN.

- Ngày 4/4/1949, Mỹ thành lập khối quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO). Đây là liên minh quân sự lớn nhất của các nước phương Tây do Mĩ đứng đầu nhằm chống LX và các nước XHCN ở Đông âu.

Trước những hoạt động quân sự của Mỹ và các nước Tây âu. Liên xô và các nước Đông âu đã:

- 1/1949, Liên xô và các nước Đông âu thành lập HĐ tương trợ kinh tế nhằm tăng cường hợp tác giúp đỡ lẫn nhau giữa các nước XHCN.

- 5/1955, LX và các nước Đông âu đã thành lập tổ chức Vacsava, một liên minh chính trị quân sự mang tính phòng thủ của các nước XHCN.

Sự ra đời của NATO và tổ chức Hiệp ước Vác sa va là những sự kiện cuối cùng đánh dấu sự xác lập của cục diện hai cực, hai phe. Chiến tranh lạnh đã bao trùm cả thế giới.

V – SỰ ĐỐI ĐẦU CỦA HAI CỰC ĐÔNG – TÂY

1– Cuộc phong tỏa Berlin (1948)và bức tường Berlin (1961)

2 - Cuộc CT Đông Dương lần thứ nhất (1946 - 1954)

3 – Cuộc chiến tranh Triều Tiên (1950 - 1953)

4 – Cuộc khủng hoảng vịnh Caribe (1962)

5 – Cuộc CT ĐD lần 2 (1954 - 1975)

VI – XU THẾ HÒA HOÃN ĐÔNG – TÂY VÀ CHIẾN TRANH LẠNH CHẤM DỨT (1970 - 1991)

1 – Xu thế hòa hoãn Đông – Tây

Đầu những năm 70 xu hướng hòa hoãn Đông – Tây đã xuất hiện với những cuộc gặp gỡ thương lượng Xô – Mĩ.

- 9/11/1972, hai nước CHLB Đức và CHDC Đức đã kí kết HĐ về những cơ sở của quan hệ giữa Đông Đức và Tây Đức.

CĐ 2011

3.00: Những sự kiện nào diễn ra

từ đầu những năm 70 đến cuối

những năm 80 của thế kỉ XX

chứng tỏ xu thế hòa hoãn giữa hai

phe – tư bản chủ nghĩa và xã hội

chủ nghĩa? Trong bối cảnh đó,

quan hệ giữa các nước Đông

Dương và Hiệp hội các quốc gia

Đông Nam Á (ASEAN) có gì thay

đổi?

- Cũng trong năm 1972, hai siêu cường LX, Mĩ đã thỏa thuận về hạn chế vũ khí chiến lược và Hiệp ước về việc hạn chế hệ thống phòng chống tên lửa (ABM), sau đó là Hiệp định hạn chế vũ khí tiến công chiến lược (SALT - 1).

- 8/1975, 35 nước châu Âu và Mỹ, Canada ký kết điịnh ước Henxinki, khẳng định những nguyên tắc trong quan hệ giữa các quốc gia như bình đẳng, chủ quyền, sự bền vững về đường biên giới, giải quyết hòa bình các tranh chấp.

- Từ đầu những năm 1970, hai siêu cường Xô – Mỹ đã tiến hành những cuộc gặp cấp cao, nhất là từ năm 1985 khi Goocbachop lên nắm quyền ở LX.

- 12/1989, trong cuộc họp không chính thức tại đảo Manta. Tổng Bí thư Đảng CS LX Goocbachop và Tổng thống Mỹ đã chính thức tuyên bố chấm dứt chiến tranh lạnh.

- Chiến tranh lạnh chấm dứt đã mở ra nhiều hướng và những điều kiện giải quyết hòa bình và các vụ tranh chấp, xung đột đang diễn ra ở nhiều khu vực trên thế giới.

2- Nguyên nhân của việc chấm dứt chiến tranh lạnh

Cuộc chạy đua vũ trang quá tốn kém làm suy giảm thế mạnh của cả LX và Mỹ.

Mỹ và LX đang đứng trước những khó khăn, thách thức lớn:

- Sự vươn lên mạnh mẽ của Đức, NB, TA…Các nước này trở thành những đối thủ cạnh tranh đáng gờm của Mĩ, còn LX đang lâm vào tình trạng khủng hoảng, trì trệ.

- Cuộc chạy đua kinh tế mang tính toàn cầu mà cả thế giới đang gắng sức.

- Cuộc CM KH – CN đang diễn ra sôi nổi, đòi hỏi các nước phải tập trung sức mạnh để chiếm lĩnh.

- Muốn vươn lên, cả Mĩ và LX thầy cần thiết phải tránh tình trạng đối đầu để ổn định và củng cố vị thế của mình. Hai nước LX và Mĩ cần hợp tác với nhau để góp phần giải quyết những vấn đề bức thiết toàn cầu.

Chiến tranh lạnh thực sự kết thúc sau sự sụp đổ

16 - Biểu hiện sự sụp đổ của “trật tự hai cực Ianta”. 2,00; 2007

17 - Những thay đổi lớn của thế giới sau “Chiến tranh lạnh”. 2,00, 2007

của LB Xô viết năm 1991.

VII – THẾ GIỚI SAU CHIẾN TRANH LẠNH (1991 - NAY)

Sau nhiều năm trì trệ và khủng hoảng kéo dài, tới những năm 1989 – 1991, chế độ XHCN ở LX và Đông âu tan rã.

Ngày 28/6/1991, Hội đồng tương trợ KT tuyên bố giải thể.

1/7/1991, Tổ chức Hiệp ước Vác sa va chính thức chấm dứt hoạt động.

Cực LX sụp đổ. Thế giới hai cực không còn, Mỹ là cực duy nhất còn lại. Phạm vi ảnh hưởng của LX ở châu âu và châu Á bị mất, ảnh hưởng của Mĩ cũng bị thu hẹp.Từ sau 1991, tình hình thế giới đang diễn ra những

thay đổi to lớn, phức tạp:Một là: Trật tự thế giới hai cực sụp đổ, một trật tự thế giới mới đang hình thành theo xu hướng “đa cực” . Hai là: Các quốc gia đều điều chỉnh chiến lược phát triển, tập trung vào phát triển kinh tế. Ba là: Mĩ ra sức thiết lập trật tự “một cực” bá chủ thế giới, nhưng khó thực hiện. Bốn là: Hòa bình thế giới được củng cố, nhưng nhiều khu vực vẫn không ổn định với những cuộc nội chiến, xung đột đẫm máu kéo dài. - Sang thế kỉ XXI, xu thế hòa bình, hợp tác quốc tế là xu thế chính trong quan hệ quốc tế. Xu thế đó đặt ra cho các quốc gia nhiều thời cơ để phát triển song cũng phải đối mặt với nhiều thách thức lớn.

- Sự xuất hiện chủ nghĩa khủng bố, đặc biệt là sau sự kiện 11/9/2001 đã tác động mạnh đến tình hình chính trị và quan hệ quốc tế.