dr Wojciech Filipkowski

Uniwersytet w Białymstoku

Wydział Prawa

STRATEGIA WALKI Z TERRORYZMEM

W OPINII PROKURATORÓW I SĘDZIÓW

1

ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE

2

Z CZYM WALCZYMY?

• „terroryzm obejmuje akty przemocy popełnione zarówno przez jednostki, jak i

grupy jednostek, a także przez sprawców działających na ‘zlecenie’ państwa

(state actors)

• terroryzm to umyślna, politycznie motywowana przemoc, podjęta przez

subnarodowe grupy lub tajnych agentów przeciw niewalczącym celom”

3

ELEMENTY TERRORYZMU WG

A.P.SCHMIDA

• przemoc i siła (w 83.5% definicji)

• polityczny charakter (w 65% przypadków)

• strach i emanacja terroru (51% przypadków)

• groźba (47% definicji)

• opis rezultatów psychologicznych i przewidywanych reakcji (41.5% przypadków)

4

PROBLEMY BUDOWANIA STRATEGII

• Brak powszechnie przyjętej definicji

• Wielość odmian i form

• Czy jesteśmy w stanie stworzyć efektywny system prawno-organizacyjny?

• Jak ma być mierzona ta efektywność?

5

PROPOZYCJA CECH STRATEGII

• jasno określone priorytety

• ich dobór jest arbitralną decyzją władzy

• jasno i rozdzielnie opisany zakres zadań (odpowiedzialności) poszczególnych

organów państwowych

• okresowa ocena skuteczność całego systemu

• ostrzeżenie przed bezkrytycznym kopiowaniem rozwiązań obcych

6

FILARY STRATEGII UE

• Zapobieganie terroryzmu poprzez oddziaływanie na czynniki sprzyjające

jego rozwojowi. Według Unii Europejskiej należy ograniczać powody, dzięki

którym dochodzi do radykalizacji postaw mieszkańców Europy, jak i poza nią.

• Ochrona obywateli i infrastruktury krajów członkowskich celem

zmniejszenia ich podatności na ataki terrorystyczne. Ma to być zapewnione

poprzez zabezpieczenie granic, transportu oraz infrastruktury krytycznej.

• Ścigani i karanie sprawców zamachów terrorystycznych na obszarze

unijnym jak i poza nim. W skład tego priorytetu wchodzi aktywna walka z

organizacjami i grupami terrorystycznymi poprzez pozbawianie ich wsparcia

finansowego i logistycznego.

• Minimalizacja negatywnych skutków zamachów terrorystycznych. Zawierają

się w nim 2 podstawowe obszary: pomoc ofiarom zamachów oraz zarządzanie

kryzysowe

7

METODOLOGIA BADAŃ

8

PYTANIA BADAWCZE

• Jakie obecnie obowiązujące regulacje z zakresu prawa karnego (materialnego i

procesowego) mogłyby być potencjalne przydatne w walce z terroryzmem?

• Z jakich obszarów nauki ekspertyzy byłyby przydatne w walce z terroryzmem?

• Jakich zmian potrzebuje polskie prawo w zakresie walki z terroryzmem?

• Jakie powinny być priorytetowe kierunki zwalczania terroryzmu w Polsce?

9

HIPOTEZY BADAWCZE

• Pierwszoplanowe znaczenie w walce z terroryzmem potencjalnie będą miały

znaczenie instytucje służące przeciwdziałaniu zjawisku, w szczególności te z

nich, które służą walce z przestępczością zorganizowaną, np. czynności

operacyjno-rozpoznawcze.

• Przypuszcza się, iż w trakcie postępowań karnych z zakresu terroryzmu

największe znaczenie będą miały ekspertyzy zakresu badań powybuchowych,

broni i amunicji.

• Polski system prawa karnego nie potrzebuje żadnych zmian w zakresie walki z

terroryzmem.

• Priorytetowym kierunkiem strategii walki z terroryzmem powinno być

przeciwdziałanie mu.

10

GRUPY BADAWCZE

• Badania ankietowe wśród sędziów wydziałów karnych sądów apelacyjnych

przeprowadzono osobiście przez Autora w dniu 3. września 2008 r. podczas

szkolenia organizowanego przez Krajowe Centrum Szkolenia Kadr Sądów

Powszechnych i Prokuratury - 37 ankiet zostało wypełnionych.

• Badania ankietowe wśród prokuratorów wydziałów ds. walki z przestępczością

zorganizowaną prokuratur apelacyjnych przeprowadzono drogą listowną za

pośrednictwem Biura do Spraw Przestępczości Zorganizowanej Prokuratury

Krajowej w okresie od 15. września do 15. października 2008 r. Wszystkie

zebrane przez Biuro 20 ankiet zostało wysłanych na Wydział Prawa Uniwersytetu

w Białymstoku w dniu 31. października 2008 r.

11

STAŻ PRACY RESPONDENTÓW

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1 – 5 lat 6 – 10 lat

11 – 15 lat 16 – 20 lat

21 – 25 lat 26 – 30 lat

31 – 35 lat 36 – 40 lat

Odpowiedzi sędziów Odpowiedzi prokuratorów 12

UDZIAŁ W SZKOLENIACH,

KONFERENCJACH LUB STUDIACH

• 1 sędzia wskazał, iż brał udział w 2005 r. w ramach większego cyklu studiów

podyplomowych z zakresu prawa europejskiego;

• 6 z prokuratorów deklarowało udział szkoleniach, konferencjach lub studiach

podyplomowych poświęconych walce z terroryzmem.

• miało to miejsce w latach tj. 2008 lub 2007 roku.

• podmiotami, które organizowały wymienione wcześniej sposoby podnoszenia

wiedzy z tego zakresu, były:

• Unia Europejska, Szkoła Policji w Pile, Uniwersytet Warszawski,

Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Ambasada Stanów Zjednoczonych

wraz z Federalnym Biurem Śledczym (FBI).

13

PREZENTACJA WYNIKÓW BADAŃ

14

OCENA PRZYDATNOŚCI ISTNIEJĄCYCH

INSTYTUCJI PRAWA KARNEGO (WG SĘDZIÓW)

Nazwa instytucji: Mediana: Średnia arytmetyczna

ocen przydatności

osobowe źródła informacji 1 1,25

podsłuch telefoniczny 1 1,31

świadek koronny 1 1,44

kontrola korespondencji elektronicznej 1 1,47

tzw. mały świadek koronny 1 1,50

niejawny nadzór nad przemieszczaniem się osób 1 1,60

podsłuch pokojowy 1 1,61

przepadek korzyści 1 1,63

niejawne rejestrowanie obrazu 1,5 1,69

długoterminowa kara pozbawienia wolności powyżej 5 lat 2 1,69

uzyskanie historii rachunków bankowych 2 1,71

zabezpieczenie majątkowe 2 1,71

przepadek przedmiotów 2 1,72

zagraniczna pomoc prawna na etapie postępowania przygotowawczego 2 1,77

kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej 2 1,82

sporządzenie analizy kryminalnej 2 1,88

zagraniczna pomoc prawna na etapie postępowania sądowego 2 1,94

kontrola korespondencji zwykłej 2 2,15

średnioterminowa kara pozbawienia wolności od 1 roku do 5 lat włącznie 2,5 2,77

krótkoterminowa kara pozbawienia wolności do 1 roku włącznie 4 4,10

warunkowe umorzenie postępowania karnego 5 4,48

warunkowe zawieszenie wykonania kary 5 4,55 15

OCENA PRZYDATNOŚCI ISTNIEJĄCYCH

INSTYTUCJI PRAWA KARNEGO (WG

PROKURATORÓW)

Nazwa instytucji: Mediana: Średnia arytmetyczna

ocen przydatności

podsłuch telefoniczny 1 1,10

podsłuch pokojowy 1 1,20

osobowe źródła informacji 1 1,20

kontrola korespondencji elektronicznej 1 1,32

zagraniczna pomoc prawna na etapie postępowania przygotowawczego 1 1,40

świadek koronny 1 1,45

tzw. mały świadek koronny 1 1,50

niejawne rejestrowanie obrazu 1 1,55

zagraniczna pomoc prawna na etapie postępowania sądowego 1 1,58

długoterminowa kara pozbawienia wolności powyżej 5 lat 1 1,70

przepadek przedmiotów 1 1,80

przepadek korzyści 1 1,90

uzyskanie historii rachunków bankowych 1,5 1,60

niejawny nadzór nad przemieszczaniem się osób 1,5 1,65

sporządzenie analizy kryminalnej 2 1,60

kontrola korespondencji zwykłej 2 2,00

kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej 2 2,25

zabezpieczenie majątkowe 2 2,56

średnioterminowa kara pozbawienia wolności od 1 roku do 5 lat włącznie 2 2,67

warunkowe zawieszenie wykonania kary 4 4,00

krótkoterminowa kara pozbawienia wolności do 1 roku włącznie 4 4,24

warunkowe umorzenie postępowania karnego 4,5 4,44 16

PRZYDATNOŚĆ OPINII

SPECJALISTYCZNYCH

• Sędziowie

• Wymienili: balistykę, daktyloskopię, fonoskopię, mechanoskopię oraz wiedzę

o materiałach wybuchowych.

• Prokuratorzy

• Wymieniali najczęściej: informatyka, psychiatria, rachunkowość/księgowość.

• Co się tyczy nauki o broni, elektroniki, fonoskopii, identyfikacji rozmówcy,

śladów zapachowych oraz tworzenia portretu sprawcy, to wskazało je

pojedynczy respondenci.

17

POSTULATY ZMIAN POLSKIEGO PRAWA

• Sędziowie (3 respondentów)

• „nie ma zdania, gdyż nie orzekał w przedmiocie przestępstwa o charakterze

terrorystycznym”

• Pozostali dwaj zaproponowali następujące dwa rozwiązania:

• internowanie osób podejrzewanych o działalność terrorystyczną na

określony czas oraz

• dożywotnie pozbawienie wolności bez prawa do warunkowego

przedterminowego zwolnienia.

• Prokuratorzy (3 respondentów)

• Jeden z respondentów wprost wyraził opinię, że „jest mu trudno udzielić

odpowiedzi na to pytanie”

• „opracowanie i upowszechnienie narzędzi do automatycznego poszukiwania

informacji w Internecie”

• „należy powiązać terroryzm z praniem pieniędzy”. Stwierdził on, iż może to

przyczynić się do skutecznej walki z tymi zjawiskami. 18

OCENA ELEMENTÓW STRATEGII ZWALCZANIA

TERRORYZMU (WG SĘDZIÓW)

Kierunki: Mediana:

Średnia

arytmetyczna oceny

ważności

1 2 3 4 5 6

Zapobieganie zjawisku poprzez wpływanie na

czynniki sprzyjające jego rozwojowi, np.

walka z ekstremizmem, ksenofobią itp.

2 2,14 18 10 1 5 0 3

Efektywne ściganie i skazywanie terrorystów

– np. ograniczanie zdolności do planowani,

komunikowania się i zbierania funduszy.

2 2,49 7 16 8 3 1 2

Ochrony obywateli i infrastruktury krytycznej

państwa poprzez zmniejszenie ich podatności

na ataki.

3 2,89 8 4 11 12 2 0

Minimalizacja negatywnych skutków

zamachów (m.in. poprzez poprawę

zarządzania kryzysowego).

4 3,59 2 7 6 11 11 0

Operacje wojskowe poza terytorium naszego

kraju zmierzające do fizycznej likwidacji

terrorystów (w tym z udziałem polskich sił).

5 4,38 0 2 6 7 15 4

19

OCENA ELEMENTÓW STRATEGII ZWALCZANIA

TERRORYZMU (WG PROKURATORÓW)

Kierunki: Mediana:

Średnia

arytmetyczna oceny

ważności

1 2 3 4 5 6

Efektywne ściganie i skazywanie terrorystów

– np. ograniczanie zdolności do planowani,

komunikowania się i zbierania funduszy.

1 1,45 12 7 1 0 0 0

Ochrony obywateli i infrastruktury krytycznej

państwa poprzez zmniejszenie ich podatności

na ataki.

2 2,60 5 6 2 6 1 0

Zapobieganie zjawisku poprzez wpływanie na

czynniki sprzyjające jego rozwojowi, np.

walka z ekstremizmem, ksenofobią itp.

2,5 2,40 7 3 7 2 0 1

Minimalizacja negatywnych skutków

zamachów (m.in. poprzez poprawę

zarządzania kryzysowego).

4 3,60 1 4 4 4 7 0

Operacje wojskowe poza terytorium naszego

kraju zmierzające do fizycznej likwidacji

terrorystów (w tym z udziałem polskich sił).

4 3,75 2 4 3 2 6 3

20

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

dr Wojciech Filipkowski

Uniwersytet w Białymstoku

Wydział Prawa

fwojtek@uwb.edu.pl

21