Stimuleren van creativiteit

Inspiratiedag Vereniging CultuurProfielScholen

19 november 2013

Praktijkgericht onderzoek

Vraag van cultuurprofielscholen‘Leveren wij creatievere leerlingen af door de

extra aandacht voor kunst en cultuur op school?’

Onderzoeksdoel

Inzicht verkrijgen in de wijze waarop scholen (= docenten, leerlingen, leeromgeving) de creativiteit van leerlingen kunnen bevorderen.

Operationalisering

Wat verstaan docenten onder creativiteit, creatief denken en hoe denken zij dit in het

onderwijs te kunnen bevorderen?

Wat is creativiteit?

Voor mij is creativiteit……..

Noem drie kernwoorden

Wat is creativiteit?

Gangbare termen:• Out of the box denken• Veel ideeën hebben• Meteen aan de gang gaan met ideeën• Veel uitproberen• Dingen aan elkaar verbinden• Onverwacht• Verrassend

Onderzoeksopzet

• Literatuurstudie• Gesprekken op cultuurprofielscholen• Beleidsstukken cultuurprofielscholen• Interviews 13 kunstvakdocenten voortgezet

onderwijs• Interviews 13 docenten/lectoren HKU• Leerlingenvragenlijst (264 lln)

Drie aspecten in literatuur

• Creatief persoon• Creatief proces• Creatief product

In interviews gevraagd naar• Kenmerken creatieve leerling• Kenmerken creatief proces/product• Rol van de docent• Rol van de omgeving

Creatief persoonliteratuur

• Motivatie• Plezier• Combineren van

bestaande kennis• Reflectief vermogen• Reorganiseren van

inzichten om tot nieuwe ideeën te komen

• Origineel

Eigenschappen en vaardigheden

- Nieuwsgierigheid- Verbeelding- Doorzettingsvermogen- Discipline- Samenwerking(OESO, 2013)

Drie soorten vermogens• Verbeeldingskracht: ideeënrijkdom, iets kunnen zien dat er

nog niet is.

• Scheppingskracht: in staat om ideeën uit te voeren, kennis en vaardigheden, doorzettingsvermogen, vermogen tot samenwerken.

• Zeggingskracht: verbeelding van anderen aanspreken, anderen inspireren.

(Ouwens, 2012)

Resultaten interviewsAlle docentenMotivatie, gedrevenheid, nieuwsgierig, zelfinzicht, lef/durf, tegendraads, kritisch, humor, sterke identiteit, vitaal, ondeugend, zelfvertrouwen

Voortgezet onderwijsEigenheid, authenticiteit, originaliteit, openstaan voor mogelijkheden, associatief, buiten de kaders, probleemoplossend vermogen

HKUFlexibel, reflectief vermogen, jezelf los zien van het proces of product, zijwaartse gedachtesprongen, divergent denken, abstract denken

Wat zeggen de leerlingen?De school besteedt veel aandacht aan:• Zelfstandig werken (62%)• Presenteren (49%)• Fantasie (28%)• Inleven in anderen (27%)• Initiatieven nemen (24%)• Doorzettingsvermogen (16%) • Improviseren (14%)• Risico’s durven nemen (12%)

Top 3Belangrijk voor de toekomst:• Doorzettingsvermogen (90%)• Risico’s durven nemen (58%)• Zelfstandig werken (54%)

Verschillen tussen leerlingen

• Presenteren: vaker in havo/vwo• Doorzettingsvermogen: vaker in

brugklas/vmbo• Improviseren: vaker vmbo

Iedereen is even creatief

Iedereen is even creatiefBrugklas Vmbo Havo Vwo Docenten

HKU

Percentage (helemaal) mee eens

38 31 13 7 17

Ideeën van anderen gebruiken is niet creatief

Ideeën van anderen gebruiken is niet creatief

Brugklas Vmbo Havo Vwo Docenten HKU

Percentage (helemaal) mee eens

35 39 30 25 0

Resultaten interviews• Iedereen bezit creatief potentieel, maar niet iedereen

ontwikkelt het.• Om creatief te zijn, hoef je niet slim te zijn.• Motivatie, gedrevenheid en doorzettingsvermogen zijn

belangrijk.• Nieuwsgierigheid is belangrijk volgens HKU-docenten.• Originaliteit en eigenheid zijn belangrijk volgens VO-

docenten.• Creatief denken: zijwaartse gedachtesprongen maken, dingen

aan elkaar verbinden die eigenlijk niet bij elkaar horen.

Is creativiteit te ontwikkelen?

Didactiek die creativiteit bevordertLiteratuur

• De eisen van de opdracht en de competenties van de leerling/student zijn in evenwicht;

• Duidelijke doelen;• Volledige concentratie;• Onmiddellijke feedback;• Geen zorgen hebben dat het mis kan gaan;• Beschikbare tijd is afgestemd op doelen.

Invloed van tijd

http://www.youtube.com/watch?v=VPbjSnZnWP0

Aard van de opdrachten

• Vrijheid bieden• Kaders geven (in tijd en middelen)• Voorbeelden geven

De leerlingen

Om echt creatief te zijn moet je zoveel mogelijk vrijheid hebben

Brugklas Vmbo Havo Vwo

Percentage (helemaal) mee eens

71 76 80 68

Slechts enkele docenten helemaal eens met de stelling dat maximale vrijheid nodig is voor creativiteit.

De leerlingen

Voor de ontwikkeling van mijn creativiteit is het belangrijk dat meerdere oplossingen voor een opdracht goed zijn

Brugklas Vmbo Havo Vwo

Percentage (helemaal) mee eens

63 76 83 82

‘Leerlingen worden vrijgelaten om hun eigen creaties te maken, en zorgen voor hun eigen materialen. Zo heeft Sharon het doek

van haar schilderij zelf gespannen.’

Feedback gevenVoortgezet onderwijsVoortgangsgesprekkenLaten reflecteren op eigen werk en dat van medeleerlingenStimuleren om verder te zoeken, niet tevreden zijn met eerste optie

KunstonderwijsInzicht geven in procesLaten reflecterenStellen van vragenOpen gesprekken voeren

Voorbeelden geven

Voortgezet onderwijsNee, want dan gaan leerlingen kopiërenJa, want leerlingen kunnen daardoor inspiratie opdoen

KunstonderwijsJa, als docent moet je studenten laten weten wat de ontwikkelingen zijn in de kunsten.

De leerlingen

De docent is heel belangrijk voor de ontwikkeling van mijn creativiteit

Brugklas Vmbo Havo Vwo

Percentage (helemaal) mee eens

60 54 53 51

De leerlingen

Het lokaal waarin gewerkt wordt, is heel belangrijk voor de ontwikkeling van mijn creativiteit

Brugklas Vmbo Havo Vwo

Percentage (helemaal) mee eens

46 61 43 48

Fysieke en sociale leeromgevingVeel materialenVeel inspiratieKadersVrijheidVeiligheidVeel ruimte

‘Je moet alles zien en voelen om geïnspireerd te raken. Het maakt dat je zin krijgt om aan de slag te gaan.’

‘Creativiteit is niet iets magisch, het is niet individueel, autonoom, geniaal, het komt niet zomaar uit jezelf

en uit het niets, dat idee moeten studenten loslaten. De kunstenaar gaat niet vooraf aan de kunsten, dat

klopt niet, sommige studenten kunnen dat niet deconditioneren.’

Meer informatie?Karin.hoogeveen@central.hku.nl