346

Thaønh phoá Queá Laâm 1Theo Töï ñieån Baùch khoa Trung Quoác

Queá Laâm, thaønh phoá tröïc thuoäc Khu töï trò daân toäc Choang.Thaønh phoá coù naêm khu vaø hai huyeän Döông Soùc, Queá Laâm.Thaønh phoá Queá Laâm coù dieän tích 4.195 km2 vôùi daân soá1.205.300 ngöôøi (rieâng noäi thaønh: 565 km2 vaø 509.600 daân).Thôøi Xuaân Thu thuoäc nöôùc Vieät, thôøi Chieán quoác thuoäc nöôùcSôû. Naêm thöù 33 ñôøi Taàn Thuyû Hoaøng (214 tröôùc Coâng nguyeân)laäp quaän Queá Laâm neân mang teân töø ñoù. Töø naêm 1936 ñeánnaêm 1949 laø phuû thuû cuûa tænh Quaûng Taây.

Thaønh phoá Queá Laâm naèm ôû phía ñoâng baéc Khu töï trò, phíanam haønh lang Töông Queá, phía nam nuùi Nguõ Lónh vaø naèmtreân ñoaïn giöõa cuûa Ly Giang. Queá Laâm naèm ôû vuøng AÙ nhieätñôùi: khí haäu oân hoøa, möa nhieàu. Nuùi soâng gaén boù döïa vaøo

1 Trích töø “Lö Sôn, Queá Laâm - Moät thôøi ñeå nhôù” (Ban Lieân laïc tröôøng Thieáu nhiLö Sôn, Queá Laâm, 2003).

Phaàn IV:THAÙNG NAÊM XA TOÅ QUOÁC

347

nhau, taïo thaønh caûnh quan Cac-xtô ñaëc saéc: nhieàu ñænh nuùicao vuùt, thaúng ñöùng, trong loøng coù nhieàu hang ñoäng kì thuù.Giöõa caùc ngoïn nuùi laø heä thoáng soâng ngaàm luùc aån, luùc hieän.Nhöõng ngoïn nuùi töôïng hình ñaëc saéc, soi boùng treân caùc doøngnöôùc trong xanh, taïo thaønh “Queá Laâm sôn thuyû giaùp thieân haï”.

Danh lam thaéng caûnh taäp trung ôû ngoaïi thaønh vaø caùc vuøngxung quanh. Caûnh ñeïp coù Thaát Tinh Nham, Loâ Ñòch Nham,Ñieäp Thaùi Sôn, Phuïc Baù Sôn, Nam Kheâ Sôn, Muõi Voi, Ñoäc TuùPhong, Nuùi Ngaàm… Thaát Tinh Nham laø daõy nuùi coù baûy ngoïn,trong loøng laø hang ñoäng, coù con soâng ngaàm daøi 814m, chaûyqua baûy ñoäng ñaù voâi gioáng nhö baûy nhung phoøng lôùn. Moãiñoäng coù nhieàu chuoâng ñaù, maêng ñaù, truï ñaù, gieáng, ñaù traânchaâu… taïo thaønh “Theá giôùi thaàn kì”. Loâ Ñòch Nham laø moät hoàngaàm coå, hình thaønh moät ñoäng ñaù voâi hình tuùi. Trong ñoängchoàng chaát caù hoaù thaïch ôû caùc tö theá khaùc nhau, ñöôïc goïi laø“Cung ngheä thuaät thieân nhieân”. Nöôùc Ly Giang trong xanh, haibeân bôø laø nuùi cao, doác ñöùng, soi boùng xuoáng doøng soâng taïoneân phong caûnh nuùi soâng töôi ñeïp. Töø thaønh phoá Queá Laâmxuoâi theo Ly Giang tôùi Döông Soùc laø phong caûnh soâng nöôùc raátkì thuù.

Veà giao thoâng coù ñöôøng xe löûa Töông Queá, coù theå ñeán BaécKinh, Thöôïng Haûi, Quaûng Chaâu vaø Coân Minh. Theo ñöôøngsoâng, taàu thuyû qua Ngoâ Chaâu ñeán Quaûng Chaâu vaø Hoàng Koâng.Saân bay Queá Laâm coù nhöõng chuyeán bay ñònh kì ñi Baéc Kinh,Thöôïng Haûi vaø caùc thaønh phoá lôùn. Haøng naêm, Queá Laâm ñoùnkhoaûng 1 trieäu löôït khaùch du lòch vaø ñöôïc xeáp thö tö veà du lòchcuûa Trung Quoác.

348

Chöa vaø roài !

HOÀ PHÖÔÙC KHAÛIHoïc sinh khoùa 3

Khoaûng 10 giôø saùng, taàu lieân vaän ñeán ga Queá Laâm. Döôùisaân ga, ngöôøi ñoâng nghòt, chuû yeáu laø caùc baïn thanh nieân, hoïcsinh Trung Quoác. Ñoaøn hoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi vöøatöø treân taàu böôùc xuoáng saân ga, caùc baïn Trung Quoác ñaõ uøa ñeántaëng nhöõng cuoán tröôùc taùc Mao Traïch Ñoâng, gaén leân ngöïc aùochuùng toâi nhöõng huy hieäu Baùc Mao ñuû loaïi - to, nhoû, vuoâng,troøn. Troâng chuùng toâi luùc naøy ai cuõng nhö nhöõng anh huøng,duõng só töø tieàn tuyeán trôû veà. Nhaân daân Trung Quoác ñoùn tieápchuùng toâi nhö ñoùn nhöõng ngöôøi anh em ruoät thòt. Thaät caûmñoäng, loøng chuùng toâi caûm thaáy nao nao khoù taû!

Töø treân xe veà tröôøng, chuùng toâi thaáy doøng soâng Ly uoán löôïnquanh nhöõng thöûa ruoäng vaø nhöõng daõy nuùi ñaù voâi. Ngay beânkia bôø laø moät ngoïn nuùi ñaù, coù moät caùi hang raát to, troâng xa nhöñaàu con voi ñang thoø voøi xuoáng soâng huùt nöôùc.

Veà ñeán truôøng, sau khi ñaõ oån ñònh choã ôû, caùc ñaïi ñoäi xeáphaøng xuoáng beáp aên tröa. Nhaø aên, ngöôøi ra ngöôøi vaøo nöôømnöôïp. Böõa côm ñaàu tieân vì chöa bieát chính xaùc quaân soá cuûa caû

349

tröôøng laø bao nhieâu neân caùc chò nuoâi ngöôøi Trung Quoác cöùthaáy ñuû “6 Vieät Nam” laø beâ leân moät maâm. Ñang ñoùi, laïi ñöôïcaên “côm Taøu”, ai cuõng thaáy ngon mieäng. AÊn côm xong, veà nhaøcaát baùt ñuõa, chuùng toâi ruû nhau ra soâng Ly tham quan. Khoângkòp nghæ ngôi, moãi ñöùa moät tuùi du lòch nhoû ñeo vai, ñi luoân.

Muoán ra soâng theo ñöôøng ngaén nhaát thì phaûi ñi loái cöûa sau.Maø muoán qua ñöôïc cöûa sau thì phaûi ñi ngang qua nhaø aên. Toápchuùng toâi, naêm ngöôøi, cöù theá thaúng tieán ñeán nhaø aên ñeå rasoâng; nhöng cuõng vì vaäy maø gaây ra raéc roái… Vöøa tôùi cöûa nhaøaên, chuùng toâi gaëp moät chò Trung Quoác. Chò chaén ngang cöûa vaøhoûi: “Næ maán sö phan lô maáy jaåu?”. Trôøi aï, coù giôøi môùi hieåuñöôïc chò ta hoûi gì!? Trong nhaø aên vaãn coøn ngöôøi Vieät Namñang aên, nhöng naøo coù ai bieát tieáng Taøu? Chuùng toâi, ñaàu thìlaéc nguaày nguaäy, coøn moàm thì lieán thoaéng: “Chuùng toâi khoânghieåu, khoâng hieåu…”. Nhìn caùi laéc ñaàu cuûa chuùng toâi, chò nghólaø “chöa aên” vaø aán chuùng toâi vaøo maâm roài goïi ngöôøi beâ cômleân. Chuùng toâi caøng coá giaûi thích nhöng ñaâu coù ñöôïc. Loayhoay maõi, ñi cuõng khoâng ñöôïc maø ôû (aên theâm moät xuaát nöõa)cuõng khoâng xong. May thay, luùc aáy coâ Ngaàn, daïy Trung vaên,ñi tôùi vaø söï vieäc theá laø ñöôïc giaûi toaû.

Cho ñeán taän baây giôø, toâi vaãn nhôù maõi caâu hoûi “Caùc em ñaõaên côm chöa?”1.

H.P.K

1 Næ maán sö phan lô maáy jaåu?

350

Nhôù nhöõng böõa cômôû Queá Laâm

Ghi theo lôøi keå cuûa anh Nguyeãn Phuïc Höng(hoïc sinh khoùa 2)

ANH THY thöïc hieän

Moät saùng ñaàu thaùng gieâng naêm 1967, trong tieát trôøi se laïnh,töø treân taàu lieân vaän quoác teá, caû tröôøng “ñoå boä” xuoáng saân gaQueá Laâm. Troáng giong côø môû, chính quyeàn vaø nhaân daânthaønh phoá vui möøng chaøo ñoùn chuùng toâi nhö ñoùn nhöõng ngöôøilính töø tieàn tuyeán lôùn trôû veà. Caùc lôùp ñöôïc xeáp leân xe ñöa veàtröôøng Y Trung. Nhaän chaên maøn, saùch vôû, giöôøng ñeäm cuøngbaùt toä1 vaø caû thìa aên côm… xong thì cuõng vöøa ñeán giôø cômtröa. Theo höôùng daãn, caùc lôùp xeáp haøng ñi xuoáng nhaø aên. Nhaøaên laø moät hoäi tröôøng roäng naèm gaàn coång chính höôùng ra phíasoâng Ly, moät ñaàu saùt chaân nuùi Xuyeân Sôn2 (thieân nhieân taïo ramoät hang xuyeân qua ñaàu moûm nuùi). Tröôùc nhaø aên laø moät saânroäng raûi xæ than, caïnh ñoù laø cöûa haøng cung tieâu baùn nhu yeáuphaåm, saùch buùt, baùnh keïo…

Ngaøy ôû Ñaïi Töø, do ñoäi hình sô taùn phoøng khoâng maø caùcbeáp aên toå chöùc theo töøng ñaïi ñoäi. Coøn ôû ñaây, nhaø aên duøng chotoaøn tröôøng, chöùa ñöôïc caû nghìn ngöôøi. Cuoäc soáng thôøi bình coùkhaùc! Haøng traêm baøn aên ñöôïc xeáp thaúng theo töøng daõy. Treânmoãi baøn ñaõ xeáp saün nhöõng ñóa thöùc aên noùng soát, muøi thôm caùc

1 Baùt saét traùng men, to nhö baùt phôû.2 Chuaùn shaøn.

351

moùn aên thaät haáp daãn, naøo laø rau chaân vòt3 xaøo, thòt lôïn kho,roài ñaäu phuï raùn keøm theâm moät chai xì daàu. Khi chuùng toâixuoáng ñeán nôi thì caùc baùc caáp döôõng ngöôøi Hoa môùi kheä neäböng ra cho moãi baøn moät khay côm ñang boác hôi. Côm gì maølaï quaù, cöùng ngaéc phaûi duøng dao xaét ra töøng phaàn vuoâng vöùcxuùc vaøo baùt moãi ngöôøi. Thöùc aên cuõng ñöôïc chia theo khaåuphaàn cho vaøo baùt toä vaø duøng thìa ñeå xuùc aên. ÔÛ treân taàu lieânvaän ñöôïc aên ngon vôùi nhieàu “sôn haøo, haûi vò” ñuùng nhö caâu“aên côm Taøu, ôû nhaø Taây…”, nay veà tröôøng môùi ñöôïc aên cômbình daân theo khaåu vò cuûa ngöôøi Hoa. Buïng ñang ñoùi coàn caøo,vaû laïi, ña soá laø con trai neân chaû neà haø gì, aên tuoát. Ngon laønh!Aên xong ai naáy töï mang baùt thìa ra voøi nöôùc noùng röûa vaø ñemveà nhaø.

Vaøi ngaøy sau khi ñaõ quen, chuùng toâi moø vaøo beáp xemcôm ñöôïc naáu ra sao. Thì ra, côm caùc beáp aên taäp theå ôû TrungQuoác ñeàu ñöôïc naáu chín baèng heä thoáng hôi nöôùc. Gaïo röûasaïch ñöôïc cho vaøo khay theo ñònh löôïng, sau ñoù xeáp choàngleân nhau trong ca-bin roài ñaäy naép kín. Hôi nöôùc noùng töø noàisuùp-de ñöôïc xaû vaøo ca-bin laøm cho gaïo chín. Vôùi phöôngphaùp naøy, chöa bao giôø chuùng toâi bò aên côm soáng, côm kheânhö hoài ôû nhaø naáu baèng beáp than, nhöng rieâng moùn aênkhoaùi khaåu “côm chaùy noài” thì chaû bao giôø coù(!). Heä thoángnaøy coù theå haáp baùnh bao, haáp mì vaét… Ñaây quaû laø moät“coâng ngheä” môùi!

Soáng ôû Queá Laâm moät thôøi gian, khi ñöôïc ñi chôi phoá, môùithaáy ngöôøi daân Trung Quoác coù thoùi quen tieát kieäm thôøi gian.Sau khi nhaän khaåu phaàn côm vaø thöùc aên töø beáp aên taäp theå,hoï coù theå vöøa ñi ñöôøng vöøa aên cho ñeán khi veà nhaø thì cuõng

3 Rau caûi boù soâi, spinat.

352

vöøa heát. Coù leõ soáng ôû vuøng oân ñôøi, muøa ñoâng trôøi laïnh maøngöôøi Hoa coù thoùi quen aên caùc moùn xaøo hoaëc thích aên thòt khocoù nhieàu môõ. Moùn aên daân daõ cuûa ngöôøi Hoa laø ñaäu phuï nhöï,ca-la-thaàu, baép caûi muoái… Ra phoá, troâng leân cöûa soå nhaø naøocuõng thaáy treo luûng laúng chuïc caùi baép caûi muoái maàu naâu naâu.

Trong nhaø aên coù saân khaáu lôùn coù theå laøm nôi bieåu dieãn chocaû traêm dieãn vieân. Tröôøng Y Trung coøn boá trí moät ñaøn pi-a-noâôû ñaây ñeå chuùng toâi taäp vaên ngheä. Moät laàn, do chöa ñeán giôø aênneân caû boïn chaïy leân xem baùc thôï caû chænh boä daây cho ñaøn.Khoâng caàn duøng thanh maãu, baùc kheõ goõ nheï leân töøng daây roàicaân. Xem baùc laøm vieäc maø boïn toâi phuïc laùc caû maét! Ñaây cuõnglaø laàn ñaàu tieân chuùng toâi bieát aâm thanh cuûa pi-a-noâ ñöôïc phaùtra töø vieäc goõ leân caùc sôïi daây ñaøn. Nhaø aên naøy ñaõ chöùng kieánnhieàu buoåi lieân hoan vaên ngheä vôùi Hoàng veä binh cuøng nhöõngbuoåi mit-tinh toaøn tröôøng, uûng hoä ñoàng baøo caû nöôùc ñangchieán ñaáu choáng giaëc Myõ.

Caùc thaày vaø chò nuoâi tröôùc ngaøy rôøi Queá Laâm, heø 1968

353

Ñeán thaùng 7 naêm 1967, khoùa 2 sau khi thi toát nghieäp ñaõnhaän leänh trôû veà nöôùc. Ñaây laø böõa côm cuoái cuøng cuûa chuùngtoâi ôû nhaø aên. Hôn nöûa naêm troâi qua, bao söï kieän gaén boù ñaõxaåy ra taïi ñaây, nôi maø moãi ngaøy hai laàn chuùng toâi ñöôïc gaëpmaët thaày, coâ vaø caùc em lôùp döôùi. Ngaøy mai, chuùng toâi leân taàuveà nöôùc, seõ phaûi xa thaày, xa coâ, xa caùc em. Böõa côm cuoái ñöôïcnhaø tröôøng cho naáu nhieàu moùn ngon nhöng sao maø khoù nuoát,maét ñöùa naøo cuõng röng röng, coå hoïng ñöùa naøo cuõng ngheønngheïn. Caùc thaày, coâ laàn löôït ñeán chuùc chuùng toâi leân ñöôøngmaïnh khoûe, saün saøng nhaän vaø hoaøn thaønh baát cöù nhieäm vuïgì, ñi baát cöù nôi naøo maø Toå quoác caàn.

Boãng moät em ôû khoùa 4 (hình nhö laø Phuïc Quoác), hai tayxaùch khay côm coøn tôùi phaân nöûa, ñöùng daäy hoâ lôùn: “Caùc baïnôi, ngaøy mai caùc anh chò khoùa 2 veà nöôùc roài, chuùng ta seõkhoâng bao giôø ñöôïc gaëp laïi. Caùc baïn haõy nhöôøng phaàn cômcuûa mình ñeå caùc anh, chò aên, coù theâm söùc khoûe, veà nöôùc chieánñaáu choáng Myõ!”. Em vöøa döùt lôøi, aøo aøo caùc maâm mang khaycôm sang cho chuùng toâi. Ñuû maët caùc em lôùp döôùi, xuùm xítñöùng voøng quanh caùc baøn aên cuûa khoùa 2. Thaät caûm ñoäng,chuùng toâi ñaõ khoùc tröôùc tình caûm thaân thöông naøy!

Kyû nieäm ñoù ñaõ theo toâi suoát nhöõng naêm thaùng chieán tranh.Thaät khoù queân! Coù leõ khoâng nôi naøo maø baïn beø thöông yeâunhau nhö ôû tröôøng Troãi; thaäm chí coù theå nhaän xeùt: Baïn beøtröôøng Troãi thöông yeâu nhau coøn hôn caû anh em ruoät!

A.T

354

Nhöõng thaùng ngaøykhoâng queân

Toâi chæ coù gaàn boán naêm coâng taùc ôû tröôøng Vaên hoùa quaân ñoäimang teân Anh huøng lieät só Nguyeãn Vaên Troãi, nhöng nhöõng kænieäm khoù queân thì nhieàu ñeán khoâng ngôø. Nhaân kæ nieäm 40 naêmthaønh laäp tröôøng, xin ghi laïi maáy hoài öùc nhö moùn quaø nhoû taëngcaùc ñoàng chí, ñoàng nghieäp vaø caùc em hoïc sinh thaân yeâu cuûamoät thôøi ñaùng nhôù.

Voán laø chieán só coâng binh vaø laø thaày giaùo daïy Toaùn chæ quencuoác xeûng, coâng thöùc, goùc caïnh neân vaên veû xoaøng xónh. Mongñöôïc thoâng caûm vaø chaáp nhaän!

Thaày giaùo NGOÂ HOÀNG CHIEÂU

MUØA XUAÂN NÔI XÖÙ BAÏNÑuùng ngaøy 1 thaùng 1 naêm 1967, chuyeán taàu lieân vaän Vieät-

Trung ñaëc bieät xuaát phaùt töø Haø Noäi ñöa thaày troø chuùng toâi sangQueá Laâm (Quaûng Taây, Trung Quoác) ñeå ñöôïc yeân oån giaûng daïy,hoïc taâïp, ñaøo taïo nguoàn löïc phuïc vuï cho cuoäc chieán tranh giaûiphoùng daân toäc. Baàu khoâng khí giaù laïnh nôi xöù Baïn thænh thoaûnglaïi noùng leân bôûi cao traøo “caùch maïng vaên hoaù” vaø nhöõng böôùcchaân raäm ròch, oàn aõ cuûa caùc “tieåu töôùng hoàng veä binh”. Caùi söïlaï aáy aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán söùc khoûe, taâm lí cuûa thaày troøchuùng toâi. Ban giaùm hieäu nhaø tröôøng döï caûm ñöôïc nhöõng khoùkhaên saép ñeán neân ñaõ lo taêng cöôøng caùn boä cho cô sôû.

355

Vöøa chaân öôùt chaân raùo veà tröôøng, toâi ñöôïc boå sung xuoángcuøng anh Nguyeãn Ngoïc, Thaåm Gia Ñaïo phuï traùch ñaïi ñoäi 72.Ñaïi ñoäi naøy coù ba trung ñoäi (ba lôùp 7) do caùc anh HoaøngMaïnh Kính, Leâ Ñình Xuyeân vaø Voõ Bình laøm trung ñoäi tröôûng.Nhö vaäy laø 6 caùn boä phuï traùch gaàn 150 chieán só nhoû (coù moätchieán só gaùi ñoäc nhaát – Haï Thanh Xuyeân). Vöøa môùi oån ñònhñöôïc choã aên choã ôû taïi tröôøng Y Trung thì phaûi baét tay ngay vaøochuaån bò ñoùn Teát Nguyeân ñaùn coå truyeàn. Teát Ñinh Muøi naêm1967 coù leõ laø caùi teát ñaàu tieân xa nhaø cuûa tuyeät ñaïi ña soá caùccoâ caäu chieán só löùa tuoåi hoïc troø neân caùn boä vaø thaày coâ giaùo raátlo. Teát naêm aáy ñaïi ñoäi toâi coù caønh ñaøo ñoùn xuaân haún hoi. Chækhaùc laø khoâng phaûi ñaøo bích Nhaät Taân hay ñaøo phai xöù Laïngmaø laø ñaøo quaû do maáy chieán só thaùo vaùt ñaõ “ñaëc coâng” ngoaøivöôøn cuûa coâng xaõ. Veà coã baøn: nhaø beáp coù ñuû gioø naïc, thòt môõ,döa haønh. Lieân hoan giao thöøa: haäu caàn lo cho baùnh keïo eâ heà,thöøa thaõi maø sao vaãn khoâng vui? Xong phaàn toå chöùc chung,

Cao Caåm Quyø cuøng thaày Maïnh, thaày Nguyeät, thaày An vaø thaày Taâmbeân bôø Tieåu Ñoâng Giang, Queá Laâm 1967.

356

töøng nhoùm nhoû xuùm nhau ræ raû troø chuyeän. Toâi saø vaøo trung ñoäi3 thì ñöôïc caùc em môøi neám thöû moùn ñoà uoáng “töï cheá”: moät thöùnöôùc suûi boït (töïa bia hôi), muøi haêng haêng coù vò the the. Hoûira môi bieát caùc em laáy nhöïa caây ñaøo cho vaøo nöôùc ñöôøng roàinguaáy tung leân nhö kieåu ñaùnh kem tröùng. Laâu ngaøy khoângcoøn nhôù “taùc phaåm” aáy laø saùng kieán cuûa ai. Caùi teát aáy quaû laømoät caùi teát thaät ñaùng nhôù!

Sau Teát ít laâu, thaày troø chuùng toâi phaûi choáng choïi vôùi dòchvieâm maøng naõo. Nghe tin daân Queá Laâm bò cheát moät soá. Caùccoâ phuïc vuï vaø hoïc sinh tröôøng ta cuõng dính maáy tröôøng hôïp,thaäm chí khaù naëng. Em Hoaø (hoïc sinh C5) qua ñôøi do vieâmmaøng naõo. Quaù lo ngaïi, nhaø tröôøng ra leänh caám traïi nghieâmngaët. Quaân y eùp hoïc sinh phaûi uoáng moät löôïng khaù lôùn sun-fa-mit. Caùn boä (ñöôïc taêng cöôøng theâm caùc thaày ôû Phoøng Giaùoduïc xuoáng) suoát ñeâm ñi kieåm tra sôø traùn, lay goïi töøng em xemcoù bò cöùng haøm, cöùng coå, coù bò soát khoâng. May thay, traän dòchñaõ ñöôïc ñaåy luøi, thaày troø ñaïi ñoäi 72 bình an voâ söï. Nhöngnhöõng ngaøy ñaàu xuaân aáy quaû laø nhöõng ngaøy xuaân cöïc kì vaátvaû vaø ñaùng sôï!

HOÏC SINH HIEÁU ÑOÄNG, THAÀY PHAÛI BAØY TROØÑaïi ñoäi 8 ñöôïc thaønh laâïp treân cô sôû saùp nhaäp hai ñaïi ñoäi 71

vaø 72, soá chieán só taêng theâm 100. Caùn boä thì anh Phaïm Khang,anh Leâ Thanh Phong veà thay caùc anh Nguyeãn Ngoïc, Thaåm GiaÑaïo (caùn boä ñaïi ñoäi) vaø theâm anh Thuî, anh Ngoïc (caùn boätrung ñoäi). Veà bieân cheá thì toå chöùc lôùp 8E coù 18 em ñöôïc choïntrong soá hoïc sinh coù haïnh kieåm toát, hoïc löïc khaù gioûi cuûa ñôn vòtaäp trung laïi do thaày Vuõ Ngoïc Oaùnh laøm chuû nhieäm, em TraànPhong laøm lôùp tröôûng. Moät soá em cuûa lôùp 8E nhö Nguyeãn ThieänNhaân, Nguyeãn Thieän Luaän, Nguyeãn Chöông, Leâ Chí Hoaø, PhaïmKhaùng Tröôøng, Voõ Minh Ñaïo, Traàn Hieàn, Traàn Kieán Quoác,

357

Nguyeãn Theá Thònh, Phan Kì Baéc, Nguyeãn Ñoân Hoøa…vv Ngoaøisoá hoïc sinh lôùp 8E keå treân, toâi coøn nhôù khaù nhieàu teân hoïc troø vôùinhöõng ñaëc ñieåm khaùc nhau (coù theå keå ra ñeán caû traêm) nhöHuyønh Kim Trung, Haïo “coà”, Cöôøng “meøo”, Ñöùc “gaøn”, Phuùc“ngoá’, Duõng “ba loe”, Doanh ‘maùn”, Laûnh “böï”, Ñaø “löôøi”… raátdeã thöông. Soá khaù ñoâng nöõa noåi danh laø hieáu ñoäng nhö ÑoängSôn, Voõ Duõng, Baéc “bu”, Phan Nam, Taán Lôïi, Leâ Bình, CoângTröôøng, Kha Tö Xoâ, Khaùnh Taàn, Quang Baéc, Voõ Thuùc Minh,Trung “thuït”, Taï Quang Huy, Traàn Vinh…vv

Coù hai söï kieän xaûy ra sau Teát Maäu Thaân 1968 laø NguyeãnPhöôùc Ngoïc bò gaõy chaân do ñaù ñeø trong moät buoåi lao ñoäng vaøLöu Duõng qua dôøi trong moät ñeâm buoàn khoâng theå naøo queân!Sau nhöõng söï vieäc treân buoäc chuùng toâi phaûi nghó ra nhieàu troøñeå thu huùt hoïc sinh lieân tuïc vaøo caùc hoaït ñoäng tích cöïc; daãucuõng bieát raèng, laøm nhö vaäy thì thaày troø quaù meät vaø chöa thaätñuùng theo khoa hoïc sö phaïm. Ví duï nhö toå chöùc haønh quaândaõ ngoaïi moãi tuaàn moät laàn. Thaày Ñinh Coâng Baéc (giaùo vieânSöû) tích cöïc cuøng toâi ñi trinh saùt ñòa hình tröôùc. Coù baän thaàytroø chuùng toâi leo ñeøo, loäi suoái caû chuïc caây soá qua raëng nuùi“Coång trôøi” cao vôøi vôïi ôû phía baéc doanh traïi. May maø chaúngxaûy ra söï coá gì lôùn duø khaù vaát vaû vaø coù phaàn nguy hieåm, ngoaïitröø tröôøng hôïp coù moät toáp bò laïc loanh quanh trong röøngkhoaûng nöûa giôù. Cuõng laïi vaãn thaày Baéc nhieàu laàn cuøng toâi ñituaàn tra ñeâm, phaàn thì ñeå coá vaán cho caùc em chôi ñaùnh traängiaû, phaàn thì caûmh giôùi ñeå “caùc tieåu töôùng” nhaø ta ñöøng laømhoûng caây, beû troäm mía cuûa daân. Coâ giaùo Thuyù Ngaàn (giaùo vieânTrung vaên) vaø coâ Thaùi Hoàng Haûo (giaùo vieân Nga vaên), caëmcuïi vieát kòch baûn “Lam Sôn tuï nghóa”. Khi döïng vôû, chính thaàyAn saém vai Leâ Lôïi, toâi ñoùng Nguyeãn Phi Khanh, Huyønh TaánLôïi ñoùng Nguyeãn Traõi, Taï Quang Huy vaøo vai Vöông Thoâng,Voõ Baèng vaø Tröông Vónh Phuùc laøm phuï taù cho Vöông Thoâng,

358

coøn toaøn boä lôùp 8C nhaäp vai quaân lính vaø daân chuùng. Sau moätthôøi gian taäp luyeâïn, cheá taùc trang phuïc, ñaïo cuï coâng phu, vôûkòch ñöôïc duyeät vaø ñem coâng dieãn toaøn tröôøng. Ngoaøi noäi boänhaø tröôøng xem coøn coù ñoâng ñaûo caùn boä, coâng nhaân TrungQuoác ñang xaây döïng cô sôû môùi cho tröôøng cuõng tôùi xem vaø ñaõhoan ngheânh nhieät lieät, heát söùc khen ngôïi, ñaùnh giaù cao veàkòch baûn vaø ngheä thuaät dieãn xuaát… Theá laø ñaïi ñoäi 8 oån ñònhvaø tieán boä khaù nhanh.

TOÂI BÒ MAÁT TROÄM GAØSau khi cuøng ñaïi ñoäi 9 keát thuùc toát ñeïp naêm hoïc 1968-1969,

toâi ñöôïc ñieàu xuoáng phuï traùch khoái hoïc sinh khoùa 8 (khi caùcem leân lôùp 7). Luùc baáy giôø khoái caáp II ñoùng quaân ôû ñoài TrungHaø (Baát Baït, Sôn Taây). Hoài ñoù, ñôn vò aên mì vaét ñoän côm.Thaáy baùnh aên thöøa (vì chaát löôïng boät keùm, khoâng ngon) vöùtvung vaõi, toâi tieác cuûa mua ñaøn gaø hôn chuïc con veà nuoâi. Treânñoài ñaát roäng raõi, thoaùng ñaõng, ñöôïc aên toát, luõ gaø lôùn nhanhnhö thoåi, beùo nuùc ních. Ban ngaøy chuùng ruùc vaøo buïi caây luùpxuùp, toái chui vaøo chuoàng laøm baèng voû thuøng goã, ñaët saùt cöûa soå,ngay sau nhaø chæ huy. Moät toái thöù baûy, hoïc sinh ñöôïc nghæ, caùnboä taäp trung hoïp treân gaùc nhaø hieäu boä. Boãng nghe tieáng gaøkeâu “quaùc”, toâi caàm ñeøn pin xuoáng soi thì thaáy thieáu maát ba,boán con. Toái hoâm sau, soá coøn laïi ñöôïc nhoát kó vaøo haàm traùnhbom cho tôùi ngaøy giaùp Teát môùi giao cho nhaø beáp laøm thòt lieânhoan tröôùc khi thaày troø veà nghæ pheùp.

Veà sau toâi ñöôïc bieát, chính maáy em hoïc sinh khoùa 8 ñaõ laáytroäm, nhöng ñeán giôø vaãn chöa bieát roõ laø ai? Ñaây cuõng laøchuyeän vui cuûa caùi thuôû nghòch ngôïm hôn “quyû” vaø “ma” cuûacaùc em. Thaät laø khoù queân!

N.H.C

359

Nghe thô Baùc luùc giao thöøa

Thaày giaùo CHI PHAN

Nghe thô Baùc luùc giao thöøaHaäu phöông, tieàn tuyeán cuõng vöøa sang xuaân

Chuùc möøng daêm phuùt ñaàu naêmBaùc ôi! Lôøi Baùc aân caàn khaép nôi,

Ngoït ngaøo, aám aùp laøn moâiTieáng xuaân hay tieáng ñaát trôøi queâ höông

Ñeâm nay tieàn tuyeán yeâu thöôngNghe thô Baùc ñoïc giöõa ñöôøng haønh quaân

Giaëc coøn chöa chòu döøng chaânCoù anh chieán só ñoùn xuaân trong röøng

Qua soâng, qua suoái, qua böngMaù mang baùnh teùt, baùnh chöng maáy choàng

Thuyeàn xuoâi, nöôùc chaûy ngöôïc doøngTay chaøo, tay laùi thöùc roøng maáy ñeâm?

Baùnh naøy tình nghóa saâu theâmHaäu phöông, tieàn tuyeán chia nieàm vui xuaân.

Laéng nghe tieáng truùc trong ngaànQuyeän theo thô Baùc vang gaàn, voïng xa

Ñeâm nay, xuaân khaép moïi nhaøXuaân trong loøng baïn, loøng ta, loøng mình,

Xuaân trong löûa ñaïn chieán tranh

360

Thuû ñoâ ta vaãn vui quanh Bôø HoàBeù em thöùc suoát maáy giôø

Ngoài beân maùy ñoùn Baùc Hoà ñoïc thôTin veà reo giöõa Thuû ñoâ

Khaép nôi chieán thaéng ñoùn côø Baùc traoCoû non xanh möôùt chieán haøo

Phoá phöôøng röïc saéc hoa ñaøo nôû boâng

Ñeâm nay chín nhôù möôøi troângXuaân beân ñaát baïn maø loøng xoán xang…

Thaáy troø gaàn guõi taác gangÑeâm xuaân sum hoïp Baéc, Nam moät nhaø

ÔÛ ñaây vaéng meï, vaéng chaCoù tình taâp theå bao la maën noàng

Roän raøng nhö hoäi cöôùp boângThieát tha, trìu meán tình trong gia ñình

Ñieän chao, aùnh saùng lung linhCôø hoa in boùng roõ hình queâ höông

Ngaân nga ñaøi ñoå hoài chöoângÑaõ nghe ñaát nöôùc leân ñöôøng ñeâm nay

Söùc xuaân vuøn vuït trôøi maâyChieán coâng ñaõ chaéc nhöõng ngaøy ñaàu naêm

Ñoùn thô Baùc ñoïc moãi laànMuoán nghe, nghe maõi nhöõng vaàn thô xuaân…

Teát Ñinh Muøi, xa Toå quoácC.P

361

Veà hoøm thö ôû Queá Laâm

NGUYEÃN VAÊN TUAÁNHoïc sinh khoùa 8

Khoùa 8 laø khoaù choùt cuûa nhaø tröôøng. Heø 1967, chuùng toâimôùi sang Trung Quoác. Ngaøy ñoù ñöùa naøo cuõng beù loaét choaét,vöøa môùi hoïc xong lôùp 4, ñaõ phaûi tham gia vaøo cuoäc haønh quaânñöôøng daøi, ban ñaàu ñi baèng oâtoâ leân bieân giôùi, roài ñoåi sang taøulieân vaän ñi theâm gaàn nghìn caây soá nöõa tôùi thaønh phoá QueáLaâm. Vaäy laø môùi 11-12 tuoåi ñaàu ñaõ phaûi soáng xa meï. Cho duøcoù ñoâng baïn beø, cho duø ngaøy ngaøy noâ ñuøa nghòch ngôïm, choduø khoâng coøn nghe thaáy tieáng bom… nhöng ñeâm veà, moãi khileân giöôøng, thì baûn naêng treû thô laïi troãi daäy. Töï nhieân nhôù meï,nhôù kinh khuûng. Chaên aám truøm kín ñaàu troán reùt maø nöôùc maétöôùt ñaãm hai mi. Nhöng nhôù ñeán maáy cuõng chæ thuùt thít, khoângkhoùc thaønh tieáng. Ñeán thöù baûy, chuû nhaät, ñöùa naøo cuõng naèmboø treân giöôøng, hí hoaùy vieát thö veà nhaø.

Ñaõ boán chuïc naêm troâi qua, coù ai trong chuùng ta coøn nhôù“hoøm thö” cuûa tröôøng ngaøy aáy?

Trong moät laàn dôû laïi ñoáng giaáy tôø löu tröõ cuûa meï, toâi ñöôïcñoïc laïi nhöõng laù thö mình vieát veà nhaø thôøI gian 1967-1968.

362

“Tuoåi” cuûa noù ñaõ ngoùt ngheùt 40! Nhöõng lôøi leõ ngaây thô pha loáivieát vuïng daïi vaø neùt chöõ naén noùt keå veà söùc khoûe, veà hoïc taäpvaø veà thaày coâ, baïn beø… Trong thö khoâng queân taâm söï vôùi meïveà noãi nhôù nhaø “Con chæ mong ñöôïc veà vôùi meï…”. Cuoái laù thönaøo, coù leõ khoâng chæ rieâng toâi, cuõng chua vaøo phaàn “taùi buùt”(T.B): Ñòa chæ cuûa con HT 2212 (B51) Queá Laâm, Quaûng Taây,Trung Quoác. Döôøng nhö neáu khoâng ghi theâm hoøm thö (HT)vaøo thì meï seõ khoâng traû lôøi(!). Moãi tuaàn, ñaïi ñoäi nhaän thö moätlaàn. Khi tröïc ban mang thö veà laø caû boïn nhao nhao xuùm laïi,tìm xem coù thö. Sau hoài nhoán nhaùo seõ thaáy nhöõng neùt maëtraïng rôõ vaø caû nhöõng ñöùa maët buoàn röôøi röôïi. Theá môùi bieátchuùng toâi nhôù meï vaø ngoùng troâng thö ñeán möùc naøo!

ÔÛ Queá Laâm coù ñeán boán tröôøng Vieät Nam, nhöng chæ coùtröôøng ta laø tröôøng quaân ñoäi neân soá hoøm thö ñöôïc choïn ñuùng“ngaøy thaønh laäp” Quaân ñoäi. Nhö vaäy quaân böu ôû trong nöôùccoù moät ñòa chæ ñaëc bieät, heã coù thö göûi tôùi seõ ñöôïc phaân loaïi vaøchôø tôùi chuyeán taàu lieân vaän quoác teá thì chuyeån ra ga. Thö theotaàu tôùi ga Queá Laâm thì ñöôïc baøn giao cho nhaân vieân böu ñieänvaø tieáp tuïc ñeán vôùi chuùng toâi. Phaàn trong ngoaëc sau soá hoøm thöñeå phaân bieät caùc ñaïi ñoäi trong moät khoùa. Ví du:ï B51 laø ñaïi ñoäi51 cuûa lôùp 5 (khoùa 8 coù ñeán ba ñaïi ñoäi 51, 52, 53) hay B82laø ñaïi ñoäi 82 cuûa khoùa 5... Nhö vaäy chæ rieâng “hoøm thö” cuõngtheå hieän “raát nhaø binh”!

Xin gôïi laïi moät thoâng tin nho nhoû ñeå nuoâi döôõng kyû nieämcuûa thôøi gian soáng xa Toå quoác!

N.V.T.

363

Ngöôøi giöõ nhieàu aûnh kyû nieämôû Y Trung ngaøy aáy

BAN BIEÂN TAÄP

Khi caùc baïn ñaët cho chuùng toâi caâu hoûi: Ai laø ngöôøi giöõ nhieàuaûnh kyû nieäm tröôøng ta ngaøy aáy? Xin thay maët Ban bieân taäp traûlôøi: Ñoù laø Cao Caåm Quyø. Theá Cao Caåm Quyø laø ai maø hay quaùvaäy? Ñaây laø caâu chuyeän daøi, keå ra khoâng maáy ai tin…

… Tröôùc maët chuùng toâi laø gaàn ba chuïc taám aûnh tö lieäu ñentraéng ñaõ ngaû maøu thôøi gian. Ñaây laø hình aûnh giaùo vieân haitröôøng Nguyeãn Vaên Troãi vaø Y Trung toå chöùc thi ñaáu giao höõuboùng chuyeàn vaø boùng roå taïi saân vaän ñoäng Xuyeân Sôn, nhaânngaøy Quoác teá Lao ñoäng naêm 1967. Nhöõng cuù ñaäp buùa boå haynhöõng cuù baät toâm tuyeät vôøi neùm boùng vaøo roå. Ngaøy aáy chuùngta sang nöôùc Baïn chöa ñaày nöûa naêm vaø vöøa phaûi choáng choïimuøa ñoâng ñaàu tieân laïnh giaù, khaéc nghieät…

Coøn ñaây laø hình aûnh cuoäc mit-tinh kyû nieäm laàn thöù 22 ngaøyQuoác khaùnh nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa, naêm 1967,vôùi toaøn caûnh hoäi tröôøng trong nhaø aên lôùn, caïnh coång sau raTieåu Ñoâng Giang. Treân Chuû tòch ñoaøn coù baùc Quyønh, chuùDuyeät, caùc thaày, coâ tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi vaø Hieäu tröôûngtröôøng Y Trung Linh Haùn Daân. Phía döôùi laø nhöõng chuù thieáusinh quaân, beù loaét choaét, vôùi veû maët raïng rôõ ñang ngoài beät treân

364

neàn ñaát, coù baïn keùo quaàn hôû caû oáng quyeån. Sau phaàn mit-tinhlaø lieân hoan vaên ngheä. Ngoaøi phaàn trình dieãn cuûa chuùng ta thìcaùc baïn hoïc sinh Y Trung cuõng ñoùng goùp nhieàu tieát muïc, trongñoù coù ñieäu muùa “Nhaân daân mieàn Nam ñaùnh Myõ”. Tieát muïcnaøy ñaëc saéc ôû choã caùc baïn maëc trang phuïc Vieät Nam. Keát thuùclieân hoan, Chuû nhieäm Chính trò môû tieäc traø chieâu ñaõi trong hoäitröôøng nhoû. Chính uyû Quyønh khi phaùt bieåu ñaõ ca ngôïi moáitình höõu nghò Vieät-Trung vaø caûm ôn söï giuùp ñôõ cuûa tröôøng YTrung vôùi chuùng ta. Coâ Lyù Thò Ngaàn laø ngöôøi dòch cho Chínhuyû, coøn coâ Nguyeãn Thò Taâm laøm phieân dòch cho ñaïi dieäntröôøng Y Trung. Trong baøi phaùt bieåu cuûa mình, Hieäu tröôûngLinh Haùn Daân noùi leân söï uûng hoä kieân quyeát cuûa nhaân daânTrung Quoác vôùi cuoäc ñaáu tranh choáng Myõ cuûa nhaân daân VieätNam. Sau ñoù thaày Hoàng Tuyeán vaø Töôûng Bích Haø, ñöôïc PhaïmMinh Nghóa ñeäm ñaøn ac-cooùc, ñaõ haùt taëng khaùch nhieàu cakhuùc. Sau khi thaày Tuyeán keát thuùc baøi haùt Trung Quoác vôùi lôøica “Seõ ñem laù côø ñoû caém treân hoøn ñaûo Ñaøi Loan”, moät hoïcsinh Y Trung leân taëng thaày chieác huy hieäu Baùc Mao.

Trong boä söu taäp cuûa anh Cao coøn coù aûnh chaân dung cuûathaày Hoàng Tuyeán, thaày Vaân Haø, thaày Traàn Nguyeät taëng. Ñaëcbieät coù taám aûnh anh Cao chuïp chung vôùi thaày Voõ Taøi Maïnh,thaày Traàn Nguyeät, thaày Cao Cöï An vaø thaày Nguyeãn Chí Taâm.Cao Caåm Quyø ngoài sau cuøng, coøn caùc thaày ngoài döïa löng vaøonhau, nöôùc döôùi soâng Tieåu Ñoâng Giang löõng lôø in boùng nuùiThaùp, xa xa laø Xuyeân Sôn trong moät ngaøy naéng ñeïp.

Ngay khi vöøa ñaët chaân tôùi Saøi Goøn, anh Cao ñaõ cho chuùngtoâi xem nhöõng kyû nieäm naøy. Khi ñoù toâi ñaõ ngôø ngôï, haún phaûilaø ngöôøi “coù cöông vò” ngaøy ñoù môùi coù theå löu giöõ ñöôïc nhieàutö lieäu quyù nhö theá? Ñaëc bieät anh nhôù nhö in teân cuûa nhieàuthaày, coâ vaø hoïc sinh tröôøng Troãi. Trong boä söu taäp coøn coù taäpbaøi haùt tieáng Vieät cheùp tay, (ñaây laø moät thoùi quen cuûa hoïc sinh

365

löùa chuùng ta ngaøy ñoù). Coù baøi do A Lan daïy, baøi thì do ANgaàn, A Taâm1 cheùp cho. Anh coøn cho xem taám huy hieäu BaùcHoà do baùc Quyønh taëng ngaøy môùi sang vaø huy hieäu “Soáng nhöAnh Nguyeãn Vaên Troãi” do A Taâm taëng laøm kæ nieäm. Vaäy CaoCaåm Quyø naøy coù phaûi “Cao Tö leänh”? Chæ ñeán khi anh ñöa ralaù thö cuûa Chính uyû Quyønh vieát cho anh ngaøy 9 thaùng 4 naêm1968, khi chuùng ta ñang ñoùng quaân ôû tröôøng môùi, thì chuùngtoâi khaúng ñònh ñaây chính laø “Cao Tö leänh”. Vaäy laø anh khoângcheát! Cao Caåm Quyø sinh naêm 1949, cuøng löùa vôùi nhieàu hoïcsinh lôùp lôùn cuûa tröôøng ta. Cao ñöôïc tröôøng Y Trung giaonhieäm vuï laøm lieân laïc vôùi Ban giaùm hieäu tröôøng Nguyeãn VaênTroãi. Sau khi ta chuyeån veà Phong Khaåu, Cao tieáp tuïc lao vaøocôn loác Caùch maïng Vaên hoùa. Töø ñaáy chuùng ta baët tin anh…

Trong buoåi chieâu ñaõi taïi An Loäc Quaùn, Cao Caåm Quyø xuùcñoäng keå laïi: Giöõa naêm 1968, tình hình Caùch maïng Vaên hoaùraát phöùc taïp, ngay trong noäi boä löïc löôïng laøm Caùch maïng Vaênhoaù cuõng phaân chia thaønh hai phe Lieân Chæ vaø Taïo Phaûn. Hoïcheùm gieát laãn nhau. Nhieàu ngöôøi bò cheát, nhieàu gia ñình tantaùc. Ba meï Cao ñaõ giuïc anh veà Thöôïng Haûi ñeå baûo toaøn tínhmaïng. Caùc baùc sau naøy keå laïi: Heø naêm 1968, nhieàu baïn thieáusinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi ra thaêm ñeå chia tay veà nöôùc,nhöng hoï chæ gaëp boán coâ em gaùi cuûa Cao. Ba meï chæ noùi vôùicaùc baïn Vieät Nam raèng Cao ñi vaéng. Coøn caùc baïn Vieät Namthì nghó Cao ñaõ cheát trong caûnh “noài da naáu thòt”. ÔÛ ThöôïngHaûi, Cao phaûi ñi lao ñoäng ôû noâng thoân baûy naêm, töøng laøm“baùc só chaân ñaát”2 roài môùi trôû veà hoïc ñaïi hoïc Döôïc. Toát nghieäp,

1 Anh goïi coâ Lan, coâ Ngaàn, coâ Taâm (daïy Trung vaên) theo kieåu ngöôøi Quaûng Ñoâng.2 Sinh vieân, hoïc sinh töï nguyeän xa thaønh thò veà noâng thoân, vaän duïng nhöõng kieánthöùc ñaõ hoïc ôû nhaø tröôøng, taän duïng nhöõng nguoàn coû caây, thaûo döôïc chöõa beänhcho noâng daân.

366

anh veà queâ ôû Phaät Sôn (Quaûng Ñoâng) sinh soáng. Cao thöôøngveà Queá Laâm thaêm ba meï, vaø nhôø coù quan heä thaân thieát vôùithaày Ñoã Kieám Tuyeân neân khi bieát tin caùc baïn tröôøng Troãi tìmveà Queá Laâm naêm 2003, Cao Caåm Quyø quyeát taâm sang VieätNam thaêm baùc Quyønh vaø thaày, troø tröôøng Troãi.

Sang ñeán Haø Noäi, khoâng gaëp ñöôïc baùc Quyønh, anh ñöôïcbaïn Quoác Khaùnh vaø Leâ Bình (khoùa 5) ñoùn tieáp chaân tình. Khivaøo tôùi Ñaø Naüng laïi ñöôïc Ban Lieân laïc mieàn Trung môû tieäcchieâu ñaõi taïi nhaø haøng Faifo. Vaøo thaønh phoá Hoà Chí Minh,Cao ñaõ caûm ñoäng phaùt bieåu: “Thaät khoâng theå ngôø raèng trongchuyeán xuyeân Vieät, toâi ñaõ ñöôïc caùc baïn tröôøng Nguyeãn VaênTroãi ñoùn tieáp chu ñaùo! Toâi ñaõ thaêm ñöôïc nhieàu thaày, coâ vaø caûchò Quyeân. Caùc baïn vaãn nhö nhöõng ngaøy naøo!”

Coøn chuùng toâi thì caûm ñoäng vaø thaùn phuïc vì ñaõ maáy chuïcnaêm vôùi bao nhieâu ñoåi thay cuûa thôøi cuoäc maø vaãn giöõ caån thaännhöõng taám aûnh tö lieäu quyù baùu. Phaûi chaêng ngaøy ñoù vaø choñeán taän baây giôø, chuùng ta ñaõ soáng vôùi anh Cao Caåm Quyø noùirieâng vaø nhaân daân Queá Laâm noùi chung raát thaät tình? ñuùng vôùitinh thaàn cuûa Baùc Mao: Trung Quoác bao la laø haäu phöôngvöõng maïnh cuûa nhaân daân Vieät Nam. Nghe tin saép xuaát baûn“Sinh ra trong khoùi löûa” taäp II, Cao Caåm Quyø ñaõ taëng laïi BanBieân taäp toaøn boä tö lieäu goác nhöng chuùng toâi noùi: “Anh haõy giöõlaáy baûn goác, chuùng toâi chæ xin sao laïi boä söu taäp cuûa anh vaøbieán noù thaønh taøi saûn chung.”

Cao Caåm Quyø quaû laø moät ngöôøi baïn Trung Quoác raát möïcyeâu quyù Vieät Nam!

B.B.T

367

Boä söu taäp quyùBAN BIEÂN TAÄP

Ñaàu naêm 2005, Cao Caåm Quyø - cöïu hoïc sinh tröôøng YTrung - töø Trung Quoác mang sang cho chuùng ta moät boä söu taäpquyù (gaàn 30 taám aûnh cuøng nhieàu tö lieäu soáng), ghi laïi kyû nieämnhöõng naêm thaùng nhaø tröôøng taù tuùc taïi Queá Laâm.

Xin traân troïng giôùi thieäu moät phaàn boä söu taäp cuøng baïn ñoïc!

Hieäu tröôûng Linh Haùn Daân, thaày Duyeät vaø baùc Quyønh treân Chuû tòch ñoaønmit-tinh kyû nieäm Quoác khaùnh muøng 2-9-1967 taïi tröôøng Y Trung.

368

Caùc baïn khoùa 6,7, 8 trong hoäi tröôøng lôùn taïi Y Trung möøng Quoác khaùnh.

Nhoùm vuõ ñaïo tröôøng Y Trung bieåu dieãn tieát muïc“Nhaân daân mieàn Nam ñaùnh Myõ”

369

Ñoäi boùng roå, boùng chuyeàn giaùo vieân thi ñaáu giao höõu vôùi tröôøng Y Trungnhaân dòp ngaøy Quoác teá Lao ñoäng 1-5-1967.

Gaëp maët trong hoäi tröôøng nhoû ôû Y Trung, muøng 2-9-1967

370

Chính uÛy Quyønh phaùt bieåu yù kieán.

Ñaïi bieåu Hoàng veä binh Y Trung ñaùp leã.

371

Thaày Hoàng Tuyeán haùt vang “Trung Quoác quyeát taâm giaûi phoùng Ñaøi Loan”.

Nöõ Hoàng veä binh tröôøng Y Trung tham döï lieân hoan.

372

Ngaøy 9 thaùng 4 naêm1968

Ñoàng chí Cao thaânmeán!

Toâi ñaõ nhaän ñöôïc thöcuûa ñoàng chí hôn moättuaàn nay nhöng baän quaù,hoâm nay môùi vieát ñöôïcthö cho ñoàng chí. Mongñoàng chí thoâng caûm.

Ñoàng chí coù khoûekhoâng? Ñoàng chí cho toâigöûi lôøi thaêm ñoàng chíHieäu tröôûng, caùc ñoàng chígiaùo vieân vaø anh chò emhoïc sinh.

Caûm ôn söï quan taâmcuûa caùc ñoàng chí. Caùc

ñoàng chí ñaõ giuùp ñôõ chuùng toâi raát nhieàu, coâng ôn ñoù khoâng baogiôø chuùng toâi queân.

Xin baùo tin möøng ñeå ñoàng chí bieát, nhöõng caây maø caùc ñoàngchí taëng nay ñaõ naûy loäc, taát caû ñeàu soáng. Bao giôø coù ñieàu kieänmôøi caùc ñoàng chí tôùi thaêm tröôøng vaø xem caây ñaõ lôùn. Coù dòp toâiseõ xuoáng thaêm vaø caùm ôn caùc ñoàng chí.

Moät laàn nöõa chuùc ñoàng chí khoûe. Raát thaân, baét tay thaät chaët.Buøi Khaéc Quyønh.

Laù thö cuûa Chính uûyñöôïc Cao Caåm Quyø löu giöõ

373

“ Con nuoâi ”Thaày giaùo PHAÏM ÑÌNH TROÏNG *

Thöïc ra duøng töø “boá nuoâi–con nuoâi” ñeå chæ quan heä cuûa moätmaûng “thaày–troø” ôû tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi(Toång cuïc Chính trò) laø chöa chính xaùc. Coù leõ duøng töø “nghóaphuï–nghóa töû” töông ñoái saùt hôn. Tuy nhieân, ñaõ quen duøng roàita cöù taïm baèng loøng vaäy. Vaû laïi, chuyeän naøy laø töï phaùt, noù sinhra töø thöïc teá cuoäc soáng coù tính ñaëc thuø cuûa tröôøng ta maø thoâi.

Trong baøi “Noãi nhôù khoâng queân”, hai em Nguyeãn Höõu Haø,Leâ Hoøa Bình coù vieát: “Ñieàu nhôù nhaát veà oâng thaày naøy (thaàyTroïng) laø coù ñoâng con nhaát tröôøng, vì oâng nhaän nhieàu connuoâi…”1. Ñuùng laø toâi coù caû moät “taäp ñoaøn quaân” toaøn con nuoâinhö baïn beø luùc ñoù ñuøa vui, nhöng thaày Ngoâ Ngoïc Hoøa vaø moätsoá thaày nöõa, löôïng con nuoâi chaéc cuõng khoâng ít hôn toâi. ÔÛtröôøng Troãi, moät thaày coù nhieàu con nuoâi vaø moät hoïc sinh (nhaátlaø caùc hoïc sinh khoái lôùp 5, lôùp 6) coù theå coù nhieàu boá nuoâi. Khaùinieäm “boá”, “con” ôû tröôøøng Troãi raát thoaùng vaø quaù kì laï. “Boá”laøm vieäc cuûa ngöôøi thaày (ñaây laø traùch nhieäm chuû yeáu), laømvieäc cuûa ngöôøi cha, ngöôøi meï, ngöôøi baïn vaø khoâng ít laàn laømcaû vieäc cuûa… vuù em!

* Ñaïi taù, Nhaø baùo, nguyeân Tröôûng ñaïi dieän Baùo Quaân ñoäi Nhaän daân taïi thaønhphoá Hoà Chí Minh.1 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I, trang 217.

374

Moái quan heä tình caûm naøy baét nguoàn töø nhu caàu cuûa caû haiphía: Thaày–troø. Chaéc raèng hình thöùc “con nuoâi” chuû yeáu laø vôùilôùp 5, lôùp 6 (lôùp beù nhaát tröôøng). Môùi hôn 10 tuoåi, caùc em coøncon nít, nhu caàu ñöôïc che chôû, ñöôïc chaêm soùc vaø nuõng nòu coønraát lôùn. Ñoät ngoät böùt ra khoûi toå aám gia ñình, sang taän TrungQuoác, sau phuùt giaây haøo höùng ñöôïc “xuaát döông” ban ñaàu laøsöï huït haãng, laø noãi nhôù gia ñình da dieát. Thaày, coâ giaùo chínhlaø ngöôøi buø cho caùc em khoaûng troáng ñoù. Haøng ngaøy, ñöôïc goïimoät tieáng “boá” xöng “con” – duø laø boá tình nghóa – vaãn ñôõ thaáycoâ ñôn! Maáy ñöùa con nuoâi ñaët cho toâi khaù nhieàu teân goïi: boá,ba , baàm, meï… chính laø ñeå ñaùp öùng noãi khaùt khao taän nôi saâuthaúm cuûa loøng mình.

Aáy laø troø. Coøn thaày? Thaày (caû coâ nöõa, nhöng phaàn lôùn caùccoâ giaùo tröôøng ta luùc ñoù coøn treû, chöa choàng neân khoâng daùmbieåu hieän nhö caùnh giaùo vieân nam) xa gia ñình, xa vôï con(neáu coù) cuõng chòu söï troáng vaéng, raát khaùt khao moät tieáng goïi

Hoïc sinh lôùp beù trong buoåi tieãn ñöa caùc anh khoùa 3veà nöôùc nhaän nhieäm vuï môùi, Queá Laâm thaùng 6-1968

375

“boá” töø mieäng con treû. Coøn ñieåm naøy nöõa maø chæ tröôøngNguyeãn Vaên Troãi môùi coù, aáy laø tình caûm cuûa caùc thaày coâ giaønhcho cha meï hoïc sinh, nhöõng ñoàng ñoäi ñang thay mình ñöùngôû nôi ñaàu soùng ngoïn gioù trong cuoäc chieán ñaáu choáng ñeá quoácMyõ hung baïo. Toâi nhôù moät laàn chò Traâm, meï em Nguyeãn VieätBaéc, vieát thö cho toâi. Sau khi ñaõ caûm ôn toâi ñaõ coi Baéc nhö conem ruoät thòt, chò keå chuyeän bom ñaïn Myõ ñaùnh Haø Noäi, NamÑònh theá naøo. Keå veà cuoäc soáng gian khoå cuûa anh Traàn Giang,choàng chò (hình nhö luùc aáy ñang laø Chính uyû sö ñoaøn)…vv.Ñoïc thö maø toâi boài hoài, xuùc ñoäng.

Ngoaøi ñaëc ñieåm chung aáy, toâi coøn moät lí do rieâng maø “vìvaán ñeà teá nhò khoâng tieän noùi ra”. Luùc ôû tröôøng Y Trung, toâi bòmoät cuù soác, oám lieät, phaûi naèm beänh xaù. Chuyeän naøy “Ñaûngkhoâng bieát, chính quyeàn khoâng hay vaø baïn beø cuõng muø tòt”,nhöng luõ con nuoâi laïi döï caûm ñöôïc. Tan giôø töï tu, chuùng keùotôùi bu quanh giöôøng. Toái thöù baûy, ngaøy chuû nhaät, caùc em laånquaån beân toâi, keå ñuû thöù chuyeän cho toâi vui. Phaùt hieän ra“nguyeân nhaân saâu xa khieán thaày ñoå beänh” laø maáy ñöùa nhoûhoïc troø gaùi, vì caùc em raát nhaïy caûm. Chuùng ñeå yù ngay caû ñoängtaùc khi giaûng baøi, toâi hay choáng caèm treân hai baøn tay ñanngoùn vaøo nhau, khuyûu tay tì treân maët baøn; khieán toâi khoâng theåkhoâng cho caùc em xem taám aûnh kyû nieäm.

Con nuoâi toâi chuû yeáu laø caùc em B1 vaø B4 khoùa 7, bôûi ñoù laøhai lôùp toâi daïy laâu nhaát vaø B4 laø trung ñoäi toâi laøm Chuû nhieämnhieàu naêm hoïc. Toâi ñoùn caùc em töø Baèng Töôøng vaø tieãn caùc emôû Trung Haø, naêm 1970, khi tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi giaûi theåñeå trôû laïi thaønh tröôøng Vaên hoaù quaân ñoäi, boài döôõng vaên hoùacho caùn boä lôùn tuoåi. Hai lôùp naøy cuõng coù hoïc sinh lôùn tuoåihoaëc to con, caùc em khoâng goïi toâi baèng boá vaø toâi cuõng khoânggoïi caùc em laø con (vì luùc ñoù toâi 25-26 tuoåi), nhöng veà tình caûm,toâi coi caû lôùp nhö nhau. Chæ khi naøo caùc em baét naït maáy ñöùa

376

nhoû, toâi môùi can thieäp. Vìø söï coâng baèng naøy maø caùc em LeâDuõng, Vaên Huøng, Nguyeãn Tieán Quaân, Phuøng Theá Quaûng,Traàn Theá Daân…vv ñaõ thöôøng xuyeân baûo ban ñöôïc caùc baïnnhoû giuùp toâi. (Moät laàn caû tröôøng caém traïi daõ ngoaïi, em KhaùnhTaàn hoïc lôùp treân, cuøng caùc baïn vaøo traïi cuûa lôùp 5 quaäy vaø ñaùmaáy quaû boùng bay. Toâi naït, Taàn cöï laïi thì maáy ñöùa con nuoâicuøng “boà” kheõ nhaéc: ‘Thoâi anh Taàn, boá chuùng em ñaáy”; Taàndòu ngay. (Khoâng ngôø naêm sau toâi ñöôïc phaân coâng daïy vaênlôùp Khaùnh Taàn).

Nhöõng naêm ôû tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, hoïc sinh cuûa toâikhoâng ít caäu ñöôïc xeáp loaïi “caù bieät”. Vôùi toâi, caùc em goïi laø “caùbieät” thì cuõng thuoäc loaïi taàm taàm, bôûi vì khi laø hoïc sinh phoåthoâng, nhaát laø luùc hoïc caáp I, caáp II, toâi thuoäc loaïi hoïc ñuôïcnhöng chaúng hieàn laønh gì. Hoài coøn nhoûù – côõ tuoåi con nuoâi toâi– toâi töøng taäp hôïp luõ nhoùc trong xoùm huaán luyeän thaønh ñoäiquaân thieän chieán, ñoùng beø chuoái vöôït soùng to gioù lôùn (queâ toâiñoàng chieâm truõng, thaùng 7, thaùng 8, nöôùc ngaäp luùt con saøo),sang ñaùnh nhau vôùi luõ treû con ôû xoùm 4, ñaït hieäu suaát chieánñaáu “5 aên 5 thua”(!)

Vaäy laø, “ñoàng beänh töông lieân”. Khoâng bao giôø toâi xæ vaû vaøgheùt boû maáy em “sieâu quaäy” trong taàm daïy doã cuûa mình. Böïcthì böïc thaät, nhöng thaâm taâm toâi töï nhuû: Noù cuõng nhö mìnhcaùch ñaây hôn chuïc naêm thoâi!

Vieäc nhaän con nuoâi, suy cho cuøng, laïi coøn do nhu caàu quaûnlyù hoïc sinh. Quaûn con deã hôn quaûn hoïc troø, bôûi vì, boá coù quyeànnaït noä vaø cho con vaøi roi chöù thaày thì khoâng. Ñieàu laï luøng laø,khi tình caûm chín muoài, caùc em sôï nhaát khoâng phaûi laø phaït maølaø caét tieâu chuaån “con nuoâi” baèng söï laïnh nhaït duø chæ vaøi ngaøy.Coù leõ ñieàu naøy chæ tröôøng Troãi môùi coù. Ngaøy aáy, toâi nghieäm raraèng, duøng tình caûm “cha–con” trong vieäc quaûn lyù caùc em raát coùhieäu quaû. Nhöõng luùc nhaø tröôøng xaûy ra loän xoän, Boà Taây–Boà Ta

377

gaây söï huyeân naùo. Anh Phaûng, anh Thònh vaø toâi döôùi quyeàn chæhuy cuûa ñaïi ñoäi tröôûng Xuaân, chính trò vieân Thaùt, taäp hôïp ñöôïcheát hoïc sinh vaøo lôùp nghe keå chuyeän laø ñaõ boùc ñöôïc chuùng rakhoûi “loâi ñaøi”. Thaày phaûi coù ngheä thuaät keå chuyeän thaät haáp daãn.Luùc ñaàu soá to con coù hôi mieãn cöôõng nhöng phaûi laøm sao “huùthoàn” caùc em, khieán chuùng queân baüng chuyeän ñang dieãn ra beânngoaøi cöûa soå. Tröø vaøi em naêng löôïng bò dö, ham ñaùnh nhau; coøncaùc em khaùc ñeàu bò cuoán vaøo caâu chuyeän. Ngöôøi keå chuyeän vöøalaéng nghe ñoäng tónh beân ngoaøi vöøa quaùn xuyeán thính giaû. Xemchöøng “moâi tröôøng” ñaõ trôû laïi bình thöôøng, chuyeän “Haùn-Sôûtranh huøng” ñaõ chaám döùt thì thaày cuõng nhanh choùng vaø kheùoleùo chaám döùt caâu chuyeän, ñeå laïi söï haùo höùc vaø thoøm theøm ôûngöôøi nghe, ñeà phoøng buoåi chieàu “ñaát baèng daâïy soùng” nöõa.Chuyeän töôûng laø bình thöôøng nhöng laø ngöôøi trong cuoäc môùithaáy heát giaù trò. Naøy nheù, neáu coù “ñoäng loaïn”, chuùng toâi chæ caànnhaùy maét moät caùi, “nhoùm noøng coát “ hoâ leân: “Nghe thaày keå tieápchuyeän, chuùng maøy ôi!”, theá laø gom ñöôïc caû traêm ñöùa, bôùt ñibao chuyeän loän xoän vaø phieàn toaùi. Chöa noùi chuùng tham giatrong “ñoäi hình chieán ñaáu” maø ñôn thuaàn chæ laøm ngöôøi xemthoâi cuõng ñuû meät.

Nhôù moät laàn loän xoän, caû tröôøng taäp trung ôû saân vaän ñoängtröôøng Y Trung, caùc thaày raát caêng thaúng. Bieát raèng caùc em chæhieáu ñoäng maø thoâi nhöng kieàm cheá ñöôïc chuùng khoâng phaûideã. Chöa bao giôø thaáy baùc Chính uyû noùng giaän ñeán theá. Baùcnoùi gioïng raát nghieâm vaø saét laïi: “Toâi töøng laø Tröôûng ban Quaânphaùp Ñaïi ñoaøn 308, ñaõ töøng kyù giaáy xöû töû nhöõng keû voâ kyûluaät. Caùc chaùu khoâng ñöôïc quaù trôùn!”. Quaû thaät, söï noåi noùngcuûa baùc Quyønh coù taùc duïng. Caùc “tieåu töôùng” im re. Lôùp naøoveà lôùp aáy. Rieâng hai khoái tieåu ñoaøn 5 (khoùa 7) nhö ñöôïc tieáptheâm söùc maïnh, vöøa ñi ñeàu vöøa hoâ “moät - hai - ba - boán”(coùkhi caùc em ñoàng loaït hoâ baèng tieáng Hoa theo tín hieäu cuûa toâi)

378

vaø ca baøi “Tieán böôùc döôùi quaân kì” thaønh ra ñoäi hình oaùchnhaát tröôøng.

Laàn dòch vieâm maøng naõo ôû Y Trung cuõng laø moät laàn cam go.Tröôøng phaûi taïm döøng hoïc vaên hoùa. Caùc ñôn vò “noäi baát xuaát,ngoaïi baát nhaäp”. Côm cuõng mang veà nhaø aên ñeå traùnh laây lan.Chieán dòch keùo daøi haøng thaùng, laøm theá naøo giöõ ñöôïc caùc emcöïc kì hieáu ñoäng naøy trong boán böùc töôøng caû ngaøy laãn ñeâm?Khoâng bieáât hoïc sinh caùc lôùp treân theá naøo, coøn lôùp 5, lôùp 6 chuûyeáu laø nghe keå chuyeän. Anh Ngoâ Ngoïc Hoøa vaø toâi laø löïc löôïngnoøng coát cuûa khoái lôùp 5, caùc thaày khaùc, nhieät tình hoã trôï. Moätlaàn ñöôïc anh Chi Phan xuoáng chi vieän. Chuyeän coå tích (laáy töøsaùch, töø phim hoaït hình) vaø chuyeän tình baùo, trinh thaùm ñanxen nhau, roài chuyeän taâm lyù xaõ hoäi phuø hôïp vôùi löùa tuoåi. Nhöngcaû thaùng trôøi, laáy ñaâu ra chuyeän ñeå keå, maø phaûi laø chuyeän khieáncaùc em “maét xeách chöõ i, mieäng troøn chöõ o” môùi ñöôïc. Bôûi vì, ñoáitöôïng naøy keùn “aên” laém. Heát voán chuyeän thieáu nhi, toâi beøn môûkho kieám hieäp. Hoài coøn beù, toâi raát meâ kieám hieäp. Queâ toâi trongchoáng Phaùp laø vuøng nöûa Taây nöûa ta, neân söu taàm ñöôïc haøngtraêm truyeän, töø Chinh Ñoâng, Chinh Taây, Phong Thaàn ñeán MaùuTuoân Xoùm Lieãu, Boàng Lai Hieäp Khaùch, Sôn Ñoâng Kieám Haän…vv.Dó nhieân, ñeå cho coù tính giaùo duïc, toâi bôùt ñi nhöõng chi tieát gieátchoùc gheâ ngöôøi, ruøng rôïn; giöõ laïi (vaø thaäm chí bòa theâm) nhöõngneùt li kì, leã pheùp, vò tha, ñoaøn keát, duõng caûm (ñoái töôïng laø línhTroãi maø). Giaù coù ghi aâm thu laïi thì caùc nhaân vaät nhö Tieát NhônQuí, Ngoïc Kì Laân Vaân Ñaèng Giao, Kim Hoà Ñieäp Truùc KhaùnhTöôøng, Yeân Chi Hoà Li Tang Caåm Loan, Anh huøng ñeä nhaátThang Moäc Laân…vv ñaõ bieán thaønh con ngöôøi khaùc(!). Thaät kìlaï, luùc nhoû töôûng ñoïc chôi, aáy vaäy maø coù luùc duøng.

Noùi ñeán dòch vieâm maøng naõo, toâi laïi ngaäm nguøi nhôù tôùi moättrong soá “con nuoâi cöng” cuûa toâi hoài ñoù gaëp baát haïnh. Caùch vaøihoâm tröôùc, moät buoåi toái, Hoøa leân khu Hieäu boä, chôi vôùi toâi ñeán gaàn

379

9 giôø röôõi (laø giôø choùt thaày Thònh cho pheùp). Chôït em ruùt trongtuùi aùo ñöa cho toâi tôø giaáy traêng kim (giaáy baïc) gaáp vuoâng vaén.

- Caùi gì vaäy? Toâi hoûi.Em cöôøi ngöôïng nghòu:- Thaày môû ra xem.Toâi môû tôø giaáy, thaáy maët traùi voûn veïn coù doøng chöõ naén noùt:

“Em yeâu thaày laém”. Toâi xuùc ñoäng keùo em vaøo loøng. Em coï maùitoùc ngaén vaøo caèm toâi, tin caäy. Hoâm sau em ngaõ beänh vaø hoâmsau nöõa em maát. Leã truy ñieäu Hoøa, baùc Quyønh khoùc vaø nhieàuthaày troø khoùc theo. (ÔÛ tröôøng Troãi, toâi thaáy baùc Chính uyû khoùcboán laàn: laàn em Hoøa maát, laàn truy ñieäu Ñaïi töôùng Nguyeãn ChíThanh, laàn em Löu Duõng maát vaø laàn Baùc Hoà veà vôùi cuï CaùcMaùc, cuï Leâ nin).

Tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi laø moät tröôøng ñaëc bieät cho neân,ñuùng nhö Lôøi töïa cuûa cuoán “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I ñaõnoùi, noù coù nhieàu caùi ñaëc bieät “khoâng gioáng ai”, trong ñoù coùquan heä Thaày–troø. ÔÛ lôùp hoïc sinh lôùn tuoåi, tình caûm thaân thieát“thaày–troø” nhieàu khi bieåu hieän baèng caùch xöng hoâ “anh-em”nhöng tình thöông yeâu ñuøm boïc thì y heät. Xa Toå quoác trongluùc Baéc, Nam ngaäp traøn khoùi löûa chieán tranh, nhu caàu ñoängvieân nhau ñaõ lôùn, nhu caàu söôûi aám loøng nhau coøn lôùn hôn.Tình caûm chaân thaønh, ngaây thô, coù phaàn ruoät thòt cuûa caùc emñaõ giuùp toâi vöôït qua noãi buoàn. Laøm sao buoàn maõi ñöôïc khi caùcem caàn mình vöõng chaõi ñeå chuùng döïa. Nhieàu buoåi sôùm, treânñöôøng toâi ñi ñaùnh raêng, aên saùng, baát ngôø caùc em nhö ñaønchim seû aøo aøo töø treân caây nhaåy xuoáng, tieáng goïi “boá”, goïi“baàm” ríu rít. Ñöùa giaèng laáy baøn chaûi, thuoác ñaùng raêng, baùtñuõa, maáy ñöùa xuùm vaøo “khieâng “ chieác khaên maët, bu theo toâinhö ñaøn chim non. Toái thöù baûy, chuû nhaät, khoâng maáy luùcvaéng boùng hoïc sinh. Caùc em khoâng tôùi laø mong ngoùng. Nhôùmoät ñeâm muøa ñoâng ôû Y Trung, baïn beø ñaõ ngon giaác, toâi laëng

380

leõ rôøi Hieäu hoä xuoáng ñaïi ñoäi xem caùc em nguû theá naøo. Ñi heátmoät voøng, söûa chaên daét maøn cho maáy em, toâi tôùi daõy giöôøngcuoái. Chôït Hoaøi Nam nhoûm daäy veùn maøn vaø keùo tay toâi, thìthaøo: “Ba, ba vaøo ñaây nguû vôùi con!”. Nghe sao maø maùt loøng,maùt daï! Toâi thaùo giaày chui vaøo nguû vôùi Nam, queân baüng quyñònh cuûõa tröôøng.

Nieàm vui cuûa maáy em hoïc sinh nhoû mang laïi lôùn tôùi möùckhieán toâi khoâng nghó gì tôùi chuyeän yeâu ñöông. Khoâng hieåu saohoài aáy toâi laïi coù caûm giaùc caùc “con” toâi khoâng muoán toâi coù baïngaùi. Neáu moät luùc naøo ñoù nhaän ñöôïc thö nhaø, thaáy boá meï nhaéctôùi chuyeän laáy vôï thì cuõng chæ nghó ngôïi chuùt ít roài thoâi, bôûi vìngaïi söï maát maùt coù theå coù, trong tình caûm cuûa luõ treû. Quaû thaätmaõi sau naøy, khi sang chieán tröôøng Laøo, roài chieán tröôøngCampuchia, boùng daùng cuûa nhöõng Vaên Hoaøi Nam, Traàn ThoángNhaát, Phaïm Taäp Thanh, Ñaëng Hoàng Minh, Nguyeãn Vieät Baéc…vvcöù hieän leân roõ moàn moät.

Toâi nghó, giaù nhö tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãitoàn taïi laâu hôn, rieâng lónh vöïc “thaày-troø” cuõng coù theå laø ñeà taøicuûa nhieàu coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc.

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 20-4-2003P.Ñ.T

381

Vì nhaân daân phuïc vuïNGUYEÃN TRÍ DUÕNG

Hoïc sinh khoùa 3

Saùng hoâm aáy, toâi ruû Phi Huøng cuøng Chí Ñieàn ra saân boùngY Trung oân baøi. Toâi leo leân caây xaø keùp ngoài vaø giôû vôû ra hoïc.Chaúng hieåu sao, môùi ngoài ñöôïc moät tí ñaõ caûm thaáy meät moûi.Toâi gaáp quyeån vôû laïi, ngaém caûnh trôøi ñaát ñeå thö daõn moät chuùt.Baáy giôø ñang laø muøa Xuaân. Nhöõng caønh thoâng khoe saéc laùxanh non döôùi aùnh maët trôøi. Treân söôøn doác xa xa, moät ngöôøidaân Trung Quoác ñang naëng nhoïc keùo chieác xe ba gaùc leân doác.Ngöôøi baùc ta lieâu xieâu, chaân böôùc chueänh choaïng, chieác xexem chöøng muoán döøng laïi, coù nguy cô tuoät doác. Khoâng xongroài, phaûi cöùu nguy! Nghó tôùi ñoù toâi voäi la leân:

- Tuïi maày ôi, ñaåy giuùp oâng kia moät tay ñi!Theá laø caû ba thaèng chuùng toâi chaïy veà phía chieác xe. Ñaèng

sau toâi, Chí Ñieàn coøn hoâ raát to baèng tieáng Trung Quoác:- Uaây raån mæn phuû u! (“Vì nhaân daân phuïc vuï!”).Ngöôøi keùo xe aáy khoaûng 35 tuoåi, daùng voùc cao lôùn, baép thòt

noåi leân cuoàn cuoän treân nöôùc da maàu ñoàng. Coù leõ oâng ta ñaõ vaänheát löïc roài nhöng vaãn khoâng theå keùo noåi chieác xe leân doác, vì noùchaát quaù nhieàu gaïch. Chuùng toâi chung tay ñaåy chieác xe quakhoûi ñænh doác. Chieác xe döøng laïi, oâng laáy tay queät moà hoâi treântraùn, nhoeûn mieäng cöôøi roài luoân mieäng: “Xia xia, xia xia!” (Caùmôn). Sau ñoù, oâng ta laïi moät mình keùo chieác xe ñi. Giöõa luùc toâiñang coøn ñieàu hoøa laïi nhòp thôû thì thaáy ngöôøi thaèng Chí Ñieànlaûo ñaûo muoán ngaõ. Toâi vaø Phi Huøng voäi chaïy laïi ñôõ noù, nhöng

382

ñaõ khoâng kòp. Raát may cuù ngaõ cuõng khoâng thaät naëng, toâi ñangñònh hoâ haáp nhaân taïo nhöng nhìn kyõ thaáy noù vaãn coøn thôû nheïneân laïi thoâi. Boãng sau löng toâi vang leân moät gioïng traàm aám:

- Ñoàng chí naøy sao theá? Bò oám aø?Thì ra laø baùc Döông Höng Tuaán, hieäu truôûng. Quaû thaät toâi

khoâng bieát traû lôøi theá naøo vì saùng nay noù vaãn coøn khoûe nhövoi, khoâng thaáy than ñau, keå oám gì. Nhöng thaèng Phi Huøngñaõ nhanh nhaûu traû lôøi:

- Thöa baùc, noù bò ñoùi ñaáy aï.Thaèng Chí Ñieàn ñaõ tænh. Theá laø ba ñöùa toâi xuùm laïi than thôû

vôùi baùc veà noãi khoå cuûa nhöõng thaèng ñang lôùn maø moãi saùng chæñöôïc moät toâ chaùo traéng vaø moät caùi baùnh haáp. Chuùng toâi vaãn goïicaùi baùnh aáy laø “maùy bay khoâng ngöôøi laùi”, vì noù ñöôïc laøm thuaàntuyù baèng boät mì, khoâng heà coù moät tí nhaân naøo (duø chæ laø nhaânbaép caûi hay su haøo). Sau moät luùc suy tính, baùc hieäu tröôûng noùi:“Ngaøy mai seõ taêng khaåu phaàn saùng theâm moät caùi baùnh haápnöõa”. Veà ñeán trung ñoäi, chuùng toâi lieàn baùo tin saép ñöôïc taêngtheâm moät caùi baùnh vaøo khaåu phaàn aên saùng cho anh em möøng.Nhöng nhieàu ñöùa vaãn khoâng tin seõ xaûy ra caùi ñieàu kì dieäu aáy(!).Chuùng noù khoâng tin cuõng phaûi, vì thôøi baáy giôø coù nhieàu teân haybòa chuyeän, laøm cho anh em nhieàu laàn ñöôïc aên “baùnh veõ”.

Roài bình minh leân, caùi ñieàu kì dieäu aáy ñaõ xaûy ra. Nhöngthaät ñaùng tieác, nieàm haïnh phuùc nhoû nhoi aáy chæ toàn taïi ñöôïckhoaûng hai thaùng ngaén nguûi. Coù theå vì tình hình haäu caàn cuûachuùng ta luùc ñoù coù khoù khaên. Nhöng duø sao, söï kieän naøy cuõngñaõ ñeå laïi moät daáu aán khoâng phai môø trong taâm trí chuùng toâi.Ñoù chính laø tình thöông yeâu cuûa baùc hieäu tröôûng ñoái vôùi boïnhoïc sinh chuùng toâi.

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 16-3-2003N.T.D

383

Bieát ngoaïi ngöõ coù khaùc...

NGUYEÃN COÂNG TRÖÔØNGHoïc sinh khoùa 5

Muøa laïnh ñaàu tieân aûm ñaïm ôû Y Trung roài cuõng ñi qua.Trôøi aám daàn leân. Vôùi baûn tính nghòch ngôïm, hieáu ñoäng cuûalính Troãi, moät saùng chuû nhaät, anh em ñaïi ñoäi 72 ruû nhau “ñitua” quanh tröôøng. Tröôùc laø thaêm thuù caûnh quan, sau nöõamay ra kieám ñöôïc caùi gì boû vaøo buïng. Ñi caùch tröôøng vaøi bacaây soá thì thaáy moät khu vöôøn roäng vaøi heùc-ta, troàng ñaøo quaû.Tieác laø ñaøo coøn non neân khoâng theå aên thöû. Caû boïn langthang theâm moät ñoaïn thì ñeán caùnh ñoàng troàng maàu. Ñangmuøa laïc. Nhaác thöû maáy goác thì thaáy ñaõ coù cuû, haït khaù maåy.Laïc naøy maø luoäc thì chaéc laø ngoït laém! Vaäy laø anh em hoønhau “thu hoaïch”. Nhöõng caây laïc bò nhoå baät goác, cuû ñöôïc böùtra, nheùt ñaày hai tuùi quaàn. Ñang say söa nhaët nhaïnh thì thaáycoù boùng ngöôøi maëc aùo chaøm, hôùi haûi chaïy laïi. Ai ñoù hoâ leân“Baùo ñoäng, baùo ñoäng!”. Caû boïn chaïy töù taùn. Rieâng PhuïcNghieäp chaäm chaân neân bò giöõ laïi.

Veà ñeán tröôøng ñaõ maáy tieáng ñoàng hoà maø khoâng thaáyNghieäp trôû veà. Coù ñöùa ñöa ra yù kieán, hay laø baùo caùo caùc thaày,

384

ñeå nhaø tröôøng can thieäp vôùi coâng xaõ xin Nghieäp veà. Song aiñoù phaûn baùc, caùc thaày maø bieát laø ñi moùt laïc troäm thì toäi caøngto. Vaäy laø caû boïn keùo nhau ra ñaàu saân vaän ñoäng, thaáp thoûmtroâng ngoùng. Ñeán gaàn giôø aên tröa, töø xa thaáy caäu ta ñang thaáttheåu ñi veà. Anh em voäi chaïy ra ñoùn vaø thaêm hoûi xem coù bò laømsao? Luùc ñoù, Nghieäp ta môùi keå: sau khi bò toùm, baùc noâng daânñöa caäu veà giao cho coâng xaõ. Baát ñoàng ngoân ngöõ, baùc noùi baùchieåu, chaùu noùi chaùu hieåu; hôn nöõa, maáy vò laõnh ñaïo laïi ñivaéng, theá laø baùc cho caäu vaøo ngoài taïm trong nhaø kho. Haitieáng sau, phoù chuû nhieäm môùi veà. OÂng ta hoûi maáy caâu, coønNghieäp ta thì cöù laéc ñaàu “puù tuûng”1. Chôït trong ñaàu baät ra maáycaâu tieáng Hoa vöøa hoïc ñöôïc, caäu “suûa”2 ngay: “Dzueå Trungdöûu di oan xuaây!”3. Vöøa nghe xong, oâng caùn boä cöôøi lôùn vaøxoa ñaàu caäu: “Haûo, haûo… Huùi ja, huùi ja!”4, tha cho veà. Tieän ñaø,Phuïc Nghieäp coøn haõnh dieän taùn theâm: “Caùc caäu coù thaáykhoâng, bieát ngoaïi ngöõ cuõng coù khaùc!”

Cuõng moät laàn khaùc “ñi tua”. Thaáy caùnh hoïc sinh cuøng tranglöùa, coù toùc ñen, maét ñen gioáng ngöôøi Hoa, ñang daïo chôi; maáybaïn Trung Quoác quaây laïi hoûi: “Næ maán sö Dzueâ naûn raån? Söphuù sö?”5. Khi bieát ñuùng laø daân Vieät Nam, caùc baïn xung phongdaãn chuùng toâi ñi thaêm Ñoäng Thaát Tinh. Vaøo ñaàu heø, doïc phoáxaù Queá Laâm hoa nôû roä, caùc vöôøn caây tróu quaû treân caønh. Thaáycoù caây leâ ven ñöôøng ñaày traùi, thoang thoaûng thôm muøi quaûchín; anh em nhaùy maét nhìn nhau. Ñöùa naøo cuõng muoán treøo

1 Khoâng hieåu.2 Noùi.3 Tình höõu nghò Vieät Trung muoân naêm!4 Veà nhaø, veà nhaø!5 Caùc baïn laø ngöôøi Vieät Nam aø?

385

leân haùi vaøi quaû, aên thöû. Nhöng coù maáy baïn Trung Quoác beâncaïnh maø treøo leân haùi thì kì laém. (Vì caùc baïn Trung Quoáckhoâng coù thoùi quen töï tieän haùi quaû khi chöa ñöôïc pheùp). Boãngmoät baïn trong chuùng toâi chæ tay leân caây leâ, nhanh mieäng hoûi:“Haûo puù haûo?”. Vöøa nghe hoûi, caùc baïn Trung Quoác traû lôøingay: “Haûo, haán haûo!” Vaäy laø anh ta vòn caønh, treøo toùt leân caây,vôùi tay haùi lieàn daêm quaû. Anh em ñöùng döôùi hí höûng, ngöûa muõra höùng. Rieâng caùc baïn Trung Quoác thì heát söùc ngaïc nhieân,khoâng hieåu caùi gì ñaõ xaûy ra nhanh ñeán nhö vaäy?

Khi hai caùnh chia tay nhau, doïc ñöôøng veà, anh baïn cuûachuùng ta ñaõ giaûi thích: “Luùc naõy, tôù ñaõ “chôi chöõ” vôùi maáy baïnTrung Quoác. Hoï cöù töôûng tôù hoûi “leâ coù ngon khoâng?”, nhöngthöïc ra tôù hoûi “chuùng toâi laøm vieäc naøy ñöôïc khoâng? “. Maø heãthaáy “haûo, haûo” laø laøm lieàn!”

Ñuùng laø “nhaát quyû, nhì ma, thöù ba hoïc troø”. Cuõng laø moät kænieäm vui ñaáy chöù?

N.C.T

386

Hai laàn tieáp“Hoàng veä binh”

Thaày giaùo PHAÏM ÑÌNH TROÏNG

Tröôøng veà “Y Trung” ñöôïc boán hay naêm ngaøy gì ñoù. Ñeâmñaõ veà khuya. Ñang nguû ngon thì coù caûm giaùc chaên boâng bò laätleân, toâi giaät mình tænh giaác, thaáy coù ngöôøi ñöùng caïnh giöôøng.Luùc baáy giôø giaùo vieân nguû chung trong moät phoøng roäng vaønaèm giöôøng taàng, toâi naèm giöôøng treân, voäi veùn maøn loù ñaàuxuoáng hoûi:

- Gì vaäy?- Chính uyû môøi anh leân coù vieäc.Quen vôùi kæ luaät quaân ñoäi, toâi khoâng hoûi theâm, laáy quaàn aùo

aám ôû ñaàu giöôøng maëc vaøo vaø theo ñoàng chí veä binh. Moät côngioù laïnh laøm toâi tænh haún.

Trong phoøng khaùch cuûa Ban giaùm hieäu, Chính uyû Buøi KhaécQuyønh ñang ñöùng ñoái dieän vôùi boán, naêm vò tieåu töôùng “Hoàngveä binh” qua chieác baøn roäng. Toâi nhaän ngay ra “Cao Tö leänh”,vaãn vôùi chieác kính caän goïng nhöïa vaø boä quaàn aùo boä ñoäi ngayngaén, tay chæ maáy vieân ñaïn AK treân baøn vaø noùi gì ñoù vôùiChính uyû. Tröôùc khi veà tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên

387

Troãi, toâi ñaõ coâng taùc ôû Trung Quoác, chöùng kieán töø ñaàu cuoäcCaùch maïng Vaên hoùa long trôøi lôû ñaát, ñaõ xem nhöõng cuoäc “vaênñaáu” vaø “vuõ ñaáu”, nhieàu laàn ñöôïc ñoïc baùo chöõ to vaø töøng thaáynhöõng khaåu hieäu khaùc nhau nhö nöôùc vôùi löûa, chaúng haïn“UÛng hoä Vinh Quoác Thanh!” daùn caïnh “Ñaû ñaûo Vi QuoácThanh!”…vv neân hieåu ngay laø coù chuyeän “kieåu Hoàng veäbinh”. Khoâng hieåu do baùc Quyønh cho raèng toâi ñaõ ôû TrungQuoác, hieåu veà Caùch maïng vaên hoaù, hay do söï tieän lôïi luùc ñeâmhoâm maø baùc khoâng goïi chò Ngaàn, chò Taâm, chò Lan, anhNguyeät laø nhöõng ngöôøi gioûi tieáng Hoa maø goïi toâi. Toâi böôùc tôùigaàn baøn. Chính uyû noùi gioïng ñieàm ñaïm:

- Anh xem maáy caäu naøy muoán gì?Toâi chöa kòp hoûi thì “Cao Tö leänh” chæ vaøo maáy vieân ñaïn:- Chuùng toâi laø ñoäi quaân baûo veä Caùch maïng voâ saûn cuûa Mao

Chuû tòch moät caùch tuyeät ñoái. Trung Quoác ñang tieán haønh Ñaïicaùch maïng vaên hoùa vó ñaïi chöa töøng coù - Cao ñoïc moät ñoaïntrong “Mao Tuyeån” roài tieáp - Ñeâm nay ñi kieåm tra tröôøng YTrung, trong khu hoïc sinh cuûa Vieät Nam phaùt hieän coù vuõ khí…- Cao laïi ñoïc “Mao Tuyeån” roài môùi noùi tieáp - Tuaân theo lôøi daïycuûa Mao Chuû tòch vó ñaïi, chuùng toâi tröïc tieáp ñeán nghe caùc ñoàngchí giaûi thích veà nhöõng vuõ khí naøy.

Nhìn maët cuûa maáy tieåu töôùng vaø gioïng nghieâm troïng cuûaCao, toâi suyùt phì cöôøi. Toâi ñònh dòch cho Chính uyû nghe nhöngoâng ñaõ hieåu caû. Chính uyû baûo:

- Anh noùi vôùi hoï raèng maáy vieân ñaïn naøy chaéc laø chaùu naøoñoù laáy cuûa boá meï ñeå chôi thoâi. Boá meï caùc chaùu laø boä ñoäi, ñangtröïc tieáp ñaùnh Myõ.

Döïa vaøo yù kieán Chính uyû, toâi trieån khai ra thaønh moät baøidieãn thuyeát khaù daøi, bôûi vì maáy oâng “taïo phaûn” naøy… kì laém.Mình “phi ñaïi ngoân baát thaønh ñaïi söï” (Khoâng ñaïi ngoân khoâng

388

xong vieäc lôùn!). Toâi giaûi thích raèng Vieät Nam ñang thay caû theágiôùi caùch maïng ñeå ñaùnh Myõ; raèng “ñeá quoác Myõ laø con hoågiaáy”, tuy vaäy phaûi bieát caùch ñaùnh môùi thaéng ñöôïc noù. Chuùngtoâi ñaõ tröïc tieáp ñaùnh nhau vôùi lính Myõ ôû Nuùi Thaønh, Baàu Baøng,Plaây-me roài neân raát coù kinh nghieäm. Raèng cha meï caùc chaùuñang ñoäi möa bom baõo ñaïn ñeå ñaùnh Myõ, caùc chaùu laø haïtgioáng ñoû, lôùn leân seõ tieáp tuïc noái goùt cha oâng laøm caùch maïng…vv vaø vv. Rieâng caâu hoûi “vì sao hoïc sinh Vieät Nam mang theovuõ khí”, toâi giaûi thích: Trung Quoác coù chuyeän “Ngu Coâng dôøinuùi”, coøn Vieät Nam, trong ñaùnh Myõ, coù caâu noùi noåi tieáng cuûabaø UÙt Tòch: “Coøn caùi lai quaàn cuõng ñaùnh”, “ñôøi cha meï ñaùnhMyõ chöa xong thì ñôøi con ñaùnh”. Caùc chaùu giöõ ñaïn ñeå neáu chameï ñaùnh Myõ chöa thaéng thì caùc chaùu ñaùnh tieáp. Ñoù laø giöõtruyeàn thoáng anh huøng. Tuy vaäy, sang Trung Quoác laø veà haäuphöông lôùn ñaùng tin caäy roài, khoâng caàn mang theo ñaïn nöõa.Chuùng toâi seõ baûo caùc chaùu noäp heát, khi naøo veà Vieät Nam ñaùnhMyõ seõ phaùt laïi…

Chính uyû Quyønh nghe toâi “traøng giang ñaïi haûi” chæ tuûm tæmcöôøi coøn maáy tieåu töôùng gaät ñaàu lia lòa. Cuoái cuøng, luùc toâi döønglôøi, “Cao Tö leänh” ñöa tay leân muõ chaøo ñoàng chí Chính uyûtheo kieåu nhaø binh vaø noùi:

- Caùc ñoàng chí Vieät Nam noùi nhö vaäy, chuùng toâi yeân taâmroài. Xin chaøo caùc ñoàng chí!

Chôø cho ñoäi Hoàng veä binh ñi khoûi, Chính uyû Quyønh thoátleân: “Laï thaät!”. Treân ñöôøng veà toâi nghó maõi veà hai chöõ “Laï thaät”cuûa Chính uyû. “Cuoäc caùch maïng naøy laï thaät”, “maáy vò Hoàng veäbinh naøy laï thaät” hay toâi - Phaïm Ñình Troïng - “laï thaät”, cuõngkhoa tröông, ñaïi ngoân nhö caùc tieåu töôùng!

* * *

389

Chuyeän thöù hai phöùc taïp hôn, xaûy ra luùc ban ngaøy, cuõng taïi“Y Trung”, sau khi hoïc sinh tröôøng Troãi ñaõ thoâng thuoäc ñòahình, ñòa vaät.

Moät buoåi saùng toâi vöøa xuoáng lôùp thì coù ngöôøi ñeán tìm, noùilaø leân phieân dòch cho caùc chuù treân Hieäu boä.

- Maáy coâ giaùo tieáng Hoa ñaâu? – Toâi hoûi.- Em khoâng roõ. Chaéc laø ñang leân lôùp.Toâi ñeán nôi thì thaáy coù khoaûng chuïc ngöôøi caû ta vaø baïn.

Thôøi gian ñaõ qua gaàn 40 naêm, toâi khoâng nhôù coù nhöõng ainhöng chaéc chaén khoâng coù baùc Quyønh vaø baùc Tuaán. Khoângkhí oàn aøo. Toâi böôùc vaøo nhaø thì nghe ai ñoù (hình nhö anhDuyeät hay anh Linh thì phaûi) noùi: “Anh Troïng ñaây roài. Maáychaùu nhaø mình nghòch quaù, laáy cam cuûa daân ñeå hoï chuïp aûnhroài mang vaøo kieän. Thuû tröôûng khoâng coù nhaø. Ta cöù xöû söï theotinh thaàn chung cuûa Chính uyû: Caùc chaùu coøn nhoû, coù vieäc gìsai thì xin loãi baïn vaø giaùo duïc caùc chaùu sau. “Con daïi caùimang” maø. Anh xin loãi hoï vaø noùi roõ, caùc chaùu nhoû nghòch

Thaày Phaïm Ñình Troïng gaëp laïi Cao “Tö leänh” sau 38 naêm taïi Tp.HCM.

390

ngôïm vaäy thoâi chöù khoâng coù chuû yù phaù phaùch gì. Neáu thieäthaïi veà kinh teá, nhaø tröôøng boài thöôøng chu ñaùo. Laàn sau caùcchaùu coù laøm gì sai quaáy, caùc baùc, caùc anh cöù vaøo noùi vôùi nhaøtröôøng laø ñöôïc roài, khoâng caàn phaûi chuïp aûnh.

- Vaâng – Toâi traû lôøi roài caàm maáy taám aûnh treân baøn leân xem,vöøa xem vöøa nghó caùch öùng xöû sao cho ñuùng chæ ñaïo laïi coùhieäu quaû. Ñuùng laø caùc em hoïc sinh Troãi, khoùa döôùi, “taäp kích”vöôøn cam coâng xaõ giöõa ban ngaøy maø raát voâ tö, coi nhö vöôønnhaø mình. Ñöùa leo leân caây haùi, ñöùa coâng keânh nhau vít caønhxuoáng böùt, moät soá thì hí huùi löôïm traùi treân maët ñaát. Toâi nhìnsang baïn, thaáy coù ba, boán thanh nieân tuoåi chæ 18-20 vaø maáybaùc tuoåi ngoaïi töù tuaàn.

- Caùc ñoàng chí, ai chuïp maáy taám aûnh naøy vaäy? – Toâi thaêmdoø.

- Chuùng toâi – Caùc chaøng trai treû töï nhaän, coøn maáy baùc lôùntuoåi ñöa maét nhìn nhau laëng im. Moät thanh nieân coù veû laøtröôûng nhoùm noùi theâm: “Ñoàng chí thaáy ñuùng laø söï thaät chöù?”

- “Ñuùng” nhöng maø “khoâng thaät” – Toâi traû lôøi nghieâmchænh.

Bò baát ngôø, caùc tieåu töôùng chöïng laïi moät chuùt môùi phaûn öùng:- Anh noùi gì vaäy? “Ñuùng” maø “khoâng thaät”, anh baûo chuùng

toâi döïng ra aø?Toâi baét ñaàu noùng gaùy nhöng coá kìm, tuy nhieân gioïng baét

ñaàu gay gaét:- Thaät giaû caùi gì. Quaù ñaùng! Caùc anh coù nhôù lôøi Mao Chuû

tòch noùi khoâng: “Phaûi phaân bieät hieän töôïng vaø baûn chaát”. Luùccoøn laø “tieåu quyû” caùc anh coù nghòch khoâng? Chaéc caùc anhchöa coù vôï con nhöng coù em, coù chaùu nhoû chöù? Maáy chaùu naøybao nhieâu tuoåi, laøm sao khoâng chôi ñuøa, nghòch ngôïm ñöôïc,cuõng nhö em, nhö chaùu caùc anh thoâi. Nhö vaäy hieän töôïng laø

391

haùi cam nhöng baûn chaát laø ñuøa nghòch, chöù khoâng phaûi ñaïotaëc. Ñuùng khoâng? Mao Chuû tòch noùi: “Ñaát nöôùc Trung Quoácbao laø laø haäu phöông vöõng maïnh cuûa nhaân daân Vieät Nam”.Toaøn Ñaûng, toaøn daân Trung Quoác thöïc hieän lôøi daïy cuûa MaoChuû tòch neân ñoùn hoïc sinh Vieät Nam sang ñaây, sao chæ coù moätchuùt thieáu soùt cuûa caùc chaùu maø caùc anh laøm to chuyeän? Caùcanh thaáy baø con Queá Laâm khoâng, nhöôøng tröôøng cho caùc chaùuVieät Nam, lo caû côm aùo, chaên maøn cho caùc chaùu. Caùc chaùu coùloãi, caùc anh vaøo noùi vôùi nhaø tröôøng laø ñöôïc, caàn gì phaûi chuïpaûnh phöùc taïp? Haønh ñoäng nhö vaäy ñaâu phaûi laø “hoïc soángduøng soáng tröôùc taùc cuûa Mao Chuû tòch”!1

Toâi lieác qua maáy baùc lôùn tuoåi, nhaän ñöôïc aùnh maét ñoàngtình, caøng töï tin “ra-phan”2 tieáp, thænh thoaûng trích moät caâutrong “Ngöõ Luïc”3 vaø cöù lieân tuïc cheâm caâu hoûi “Coù ñuùng theákhoâng?”, “Coù phaûi vaäy khoâng?” theo thoùi quen cuûa ngöôøi Hoa.(Raát may, nhôø ñaõ coâng taùc trong Quaân giaûi phoùng nhaân daânTrung Quoác maø toâi thuoäc moät ít “Ngöõ Luïc”, thaønh ra caùc tieåutöôùng cuõng chôøn). Maáy ñoàng chí caùn boä tröôøng ta luùc ñaàunghe gioïng toâi hôi caêng cuõng ngaïi, sau yeân chí daàn. Toâi vöøangöøng thì moät baùc noâng daân leân tieáng:

- Anh noùi ñuùng. Ñaõ laø “tieåu quyû” thì noù nghòch thoâi. Chuùngtoâi thaáy caùc chaùu nhoû quaù maø ñaõ phaûi xa cha meï, thöông laém;maáy quaû cam coù ñaùng gì, khoâng caàn phaûi aûnh. Chæ laø muoánnoùi ñeå caùc thaày giaùo daïy doã, baûo ban theâm cho caùc chaùungoan thoâi.

1 Nguyeân vaên chöõ Haùn “Hoaït hoïc hoaït duïng”.2 Rafale: lieân thanh.3 Ngöõ luïc: soå nhoû, bìa ni-loâng ñoû coù in nhöõng caâu noùi cuûa Mao Chuû tòch.

392

Baùc noâng daân noùi tieáng phoå thoâng hôi khoù nghe neân toâi voäidòch laïi ñeå caùc anh caùn boä tröôøng hieåu roõ. Toâi coøn nhôù coù anhbaét tay maáy baùc noâng daân vaø caûm ôn. Ñöôïc theå, toâi nhìn caùc“veä binh ñoû”:

- Ñoàng chí thaáy chöa? Caùc baùc ñaây ñuùng laø thöông caùc chaùuhoïc sinh Vieät Nam nhö con chaùu, xaùc ñònh phaûi cuøng tröôøngdaïy doã. Caùc baùc quaû thaät laø “haûo paùng yaøng” (taám göôngsaùng), chuùng ta caàn phaûi hoïc taäp. Coù phaûi vaäy khoâng? Coùñuùng theá khoâng?

Vaãn anh baïn treû “phaùt ngoân vieân” luùc tröôùc:- Chuùng toâi ñoàng yù khoâng caàn phaûi aûnh, nhöng caùc ñoàng

chí neân ghi nhôù: ñeå trôû thaønh “caùch maïng tieáp ban nhaân”1

(ngöôøi keá tuïc cuûa caùch maïng) thì “Moät khoâng sôï khoå, haikhoâng sôï ñoùi”2. (Nguyeân vaên: “Moät khoâng sôï khoå, hai khoângsôï cheát”. Khoâng hieåu do nhôù sai hay muoán söûa cho hôïp vôùichuyeän haùi troäm cam maø anh ta noùi “sôï ñoùi” thay cho “sôïcheát”) vaø nhaát thieát phaûi “chính trò quaù soaùi”3 (neâu cao chínhtrò). Toâi chöa kòp traû lôøi thì baát ngôø baùc noâng daân phaùt moätcaâu “baù chaùy”:

- Con nít laøm sao “quaù soaùi”!

P.Ñ.T

1 Caùc cuïm töø naøy raát thònh haønh trong Caùch maïng vaên hoaù.2 Sau naøy, trong moät laàn hoïp caùn boä nhaø tröôøng, Chính uyû coù neâu leân vuï mangaûnh hoïc sinh haùi troäm cam vaøo tröôøng kieän, khoâng bieát coù phaûi vuï toâi keå treânñaây khoâng?3 Cuïm töø thònh haønh trong Caùch maïng vaên hoùa.

393

Ñoäi boùng ñaù giaùo vieân

Thaày giaùo NINH CÖÛ TRÖÏC

Phaûi noùi boùng ñaù laø moät moân theå thao mang tính taäp theåcao, vaø ngöôøi ta goïi laø “moân theå thao vua” laø chuaån xaùc. Khicoøn ñi hoïc cuõng nhö khi ra coâng taùc ôû ñôn vò, toâi raát meâ boùngñaù. Ngaøy ôû Traïi Hoøe, thaáy caùc em vöøa taäp trung leân buoåi saùng

Ñoäi boùng ñaù giaùo vieân taïi Queá Laâm, Heø 1967.

394

thì buoåi chieàu ñaõ chaïy ra saân, chôi boùng. Truøng vôùi sôû thíchcuûa mình, toâi raát söôùng vì gaëp ñöôïc nhöõng chuù beù cuøng ñammeâ. Lôùp toâi phuï traùch coù Ñöùc Duõng, Minh Ñaïo, Taêng Löïc, VaênHuaán, Ngoâ Cöûu, Tieán Baéc… ñaù coù kyõ thuaät. Toâi lieàn baøy chocaùc em chieán thuaät, ñaëc bieät tính ñoàng ñoäi trong thi ñaáu. Caùcem tieáp thu khaù nhanh vaø aùp duïng vaøo trong caùc traän ñaáu.Ngaøy leân Ñaïi Töø, nhaø ôû saùt röøng, saân baõi khoù khaên hôn. Vaäymaø ñeán ñaâu, caùc em cuõng ñeà nghò phaùt röøng ñeå coù saân chôiboùng, chí ít ñaù ñöôïc goân toâm.

Khi sang ñeán Queá Laâm, thaày, troø toâi khoâng theå ngôø ñöôïcraèng tröôøng Y Trung laïi coù moät saân vaän ñoäng to, ñeïp ñeán theá,coù caû ñöôøng piste chaïy xung quanh. Cöù chieàu, heát giôø hoïc laøcaùc em laïi uøa ra saân, khoâng ñuû saân chôi thì xoay ngang chôitrong hai saân nhoû, caùc goùc cuõng bò chieám duïng. Chôi ñeán khitoái mòt môùi chòu veà aên côm. Phong traøo boùng ñaù trong toaøntröôøng thaät soâi noåi.

Caùnh caùn boä, giaùo vieân cuõng thaønh laäp moät ñoäi, thi ñaáugiao höõu vôùi caùc tröôøng baïn. Anh Vaân Haø, tröôûng Ban Haønhchính, töøng chôi boùng cho ñoäi Taû Ngaïn, coù kyõ thuaät kheùo leùovaø nhieàu kinh nghieäm ñöôïc giao laøm ñoäi tröôûng. Toâi giöõ chaântieàn veä, toå chöùc taán coâng. Caùc thaày giaùo Saûng, Haäu, Hieán, Chöû,anh Thaêng (trôï lí Chính trò), anh Taân (Tuyeân huaán)… ñeàuhaêng haùi tham gia. Anh Nguyeãn Thaân Boång ñaù tieàn ñaïo, coùnhöõng cuù ñi boùng laét leùo, laø “caây laøm baøn” cuûa ñoäi. Thuû moânlaø anh Nguyeãn Phuù, coù voùc daùng cao to, nhanh nheïn neânnhöõng cuù suùt boång ñeàu bò anh khoáng cheá.

Trong tay toâi laø taám aûnh ñoäi boùng giaùo vieân chuïp taïi saânvaän ñoäng Y Trung, tröôùc khi vaøo thi ñaáu. Hoâm ñoù, Chính uyûBuøi Khaéc Quyønh cuõng ra saân ñoäng vieân anh em. Veû maët aicuõng phaán khôûi. Thôøi gian xa roài, khoâng coøn nhôù hoâm ñoùthaéng hay thua! Ñaõ gaàn 40 naêm troâi qua, trí nhôù giaûm nhieàu;

395

hôn nöõa taám aûnh ñaõ cuõ, phaûi duøng caû kính luùp ñeå xem maøkhoâng nhaän heát maët ngöôøi quen. Chaéc caùc ñoàng nghieäp cuõngthoâng caûm! Goùc ngoaøi cuøng beân phaûi thaáy thaày Chi Phan maëcaùo traéng daøi tay, chaép tay sau ñít. Toâi thaàm nghó: “Caùi anhchaøng naøy chæ ñaøn haùt, thô vaên chöù coù bao giôø bieát quaû boùngtroøn hay meùo maø cuõng ñöùng vaøo ñaây”. (Noùi vui vaäy Chi Phanñöøng giaän!).

Nhôø coù hoaït ñoäng theå thao maø chuùng toâi gaàn guõi vaø hieåucaùc em hoïc sinh nhieàu hôn, cuõng nhôø hoaït ñoäng naøy maøcaùc em phaùt trieån toaøn dieän. Sau naøy, nhieàu hoïc sinh cuûatoâi nhö Tuaán Sôn, Ñöùc Duõng, Vaên Huøng trôû thaønh caàu thuûcoù thöù haïng trong laøng boùng ñaù Vieät Nam. Laøm thaày haúnai cuõng töï haøo!

N.C.T

396

OÂi Vieät Nam,queâ meï ñeïp theâm nhieàu! 1

Thaày giaùo CHI PHAN

Toâi nghe roõ tieáng hoø reo vang daäyTöï muoân loøng, vang ñoäng caû khoâng gianTin ñieän baùo sang, doõng daïc, roõ raøng- Ta ñaõ haï hai nghìn maùy bay cuûa giaëc.OÂi! Coù phaûi oâng cha ta boán nghìn naêm giöõ ñaátÑaõ chaét chiu töøng gioït söõa nuoâi conNaêm thaùng qua ñi, xanh baõi, thaém coànGaân coát khoûe, chaân doàn ñuoåi giaëcÑeán hoâm nay, coù trieäu caùnh tay raén chaécGiöông suùng baén thuø, naøo keùm Thaïch SanhHai nghìn maùy bay Myõ ñaõ tan taønhTreân mieàn Baéc queâ höông ta ñoùTöø vònh Haï Long ñeán röøng Paéc BoùXaùc Hoa Kyø vung vaõi khaép nôiNuùi Aán, soâng Hoàng trôøi bieån xa khôiMuoân hoïng suùng nhaû traêm nghìn thoi löûa

1 Baøi thô ñöôïc ñoïc tröôùc toaøn tröôøng, nhaân dòp quaân daân mieàn baùc baén rôichieâc maùy bay thöù 2000 cuûa giaëc Myõ. Queá Laâm, ngaøy 7-6-1967.

397

Muoân tieáng theùt Nguyeãn Vieát Xuaân chaát chöùaNuùi caêm hôøn ñaõ maáy möôi naêmBuïi döùa, bôø tre, nöông luùa, oùng tô taèmLoang maùu ñoû vaãn leân maàm cuoäc soáng,OÁng khoùi cao cao giöõa bieån trôøi xanh loängBoá Haï, Töù Kyø chín moïng nhöõng vöôøn cam…Ôi nhöõng con ñöôøng maùu xöông ñaõ ñoåXe ta ñoù, töøng ñoaøn gioøn tan maùy noåVuùt lao ra tieàn tuyeán yeâu thöôngÑan giöõa luoàng bom, chôùp ñaïn doïc ñöôøngGiaønh söï soáng trong töøng giaây, töøng phuùt.

Treân maûnh ñaát naøy, thôøi gian chaûy xieátMoãi ngaøy sang, theâm chieán thaéng huy hoaøngMoãi ngaøy sang, röïc rôõ aùnh haøo quangXanh Toå quoác vaø vaøng töôi Toå quoác.Ngaøy hoâm nay khaép neûo ñöôøng ñaát nöôùcMôû hoäi töng böøng ñoùn röôùc chieán coângÑoùn nhöõng meï cha toùc baïc, löng coøngHieán maùu, hieán con, moät loøng theo Ñaûng,Ñoùn nhöõng beù em lao mình trong löûa ñaïnSeùm thòt, seùm da tieáp laù nguî trangÑoùn nhöõng chò em phuï nöõ ñaûm ñangDaêm vieân ñaïn suùng tröôøng, baén tan thaàn saám MyõÑoùn nhöõng ngöôøi con töû sinh treân chieán luyõDaøy daïn möa bom, baõo löûa quanh mìnhGian khoå nhieàu maø ñôøi vaãn töôi xanhNhö hoa laù reo cöôøi trong söông sôùm.

* * *

398

Ôi nhöõng chaøng trai tuoåi troøn möôøi taùmSöùc caêng ñaày, chaéc laún hai vaiChieán ñaáu ngaøy ñeâm, ñuoåi giaëc chaïy hoaøiSôï vieát thö veà, meï cöôøi: Chöa ñaùnh giaëc.Ngaøy hoâm nay, chieán coâng veà treân mieàn BaécCon soá hai nghìn naém chaéc trong tayMaáy chuïc trieäu ngöôøi, taát caû vui sayMöøng chieán thaéng trong loøng ñaát nöôùc.

Laø nhöõng ñöùa con ñi xa Toå quoácThaáy xoán xang giaây phuùt thieâng lieâng.Töø Queá Laâm chia seû noãi niieàmNaùo nöùc tin nhaø, lo toan giaûng daïyMoãi phuùt, moãi giaây gieo maàm treân trang giaáyChaêm chuùt ngaøy ñeâm vöøa ñuû aùnh trôøiMaùt goác, caây xanh, naåy loäc ñaâm choàiÑeå mai ngaøy, nôû hoa keát quaûMaø hoâm nay, traêm baøn tay sôùm ñaõNaâng niu cuoäc soáng nhöõng con ngöôøiMô öôùc moät ngaøy ñeïp tuoåi hai möôiLaïi ñöùng hieân ngang canh trôøi Toå quoácNhö nhöõng ngaøy naøy beân nöôùc thaân yeâuOâi! Vieät Nam queâ meï ñeïp theâm nhieàu…

C.P

* * *

399

Ly Giang,ôi doøng soâng tuoåi thô !

NGUYEÃN CHÆNH HUAÁN *Hoïc sinh khoùa 5

... Trong tim ai cuõng coù moät doøng soâng rieâng mình.Con soâng ñaõ taém maùt tuoåi thô ñôøi toâi.

(Hoaøng Hieäp)Queâ höông toâi ven bôø Cöûu Long. Toâi sinh ra beân doøng soâng

Treøm Treïm, nôi chieán khu U Minh, ñöôïc ba maù aüm ñi taäp keát.Toâi lôùn leân ôû phoá phöôøng Haø Noäi cho ñeán ngaøy leân tröôøng Troãi,roài sang Queá Laâm. Ñoái vôùi toâi, doøng soâng nôi tuoåi thô ñaõ tungtaêng ñoâi bôø beân nhöõng röøng tre, vöôøn traùi, nôi toâi ñaõ nguïp laënnhö moät chuù coác, nôi toâi ñaõ tung cuù boâng-nheâ ñaàu ñôøi vaø vinhdöï ñöôïc Haø baù nheø nheï níu chaân môøi moät chaàu nöôùc, laïi chínhlaø soâng Ly. Ly Giang, ôi doøng soâng yeâu meán cuûa tuoåi thô!

Hoïa baùo Trung Quoác khoaûng nhöõng naêm 1970 – 1971 coùñaêng taùc phaåm ñoaït giaûi nhaát cuoäc thi nhieáp aûnh ngheä thuaättoaøn Trung Quoác, ñoù chính laø aûnh röøng truùc, ñuùng ra laø röøngvaàu, beân höõu ngaïn Ly Giang, nôi chuùng toâi vaãn bôi qua vaøonhöõng ngaøy heø naêm 1967. Noùi ñeán caûnh saéc cuûa xöù TrungHoa kyø vó, beân caïnh nhöõng danh thaéng khaùc, bao giôø cuõngcoù Ly Giang huyeàn aûo nhö moät baøi töù tuyeät cuûa thieân nhieân,vôùi sôn thuûy höõu tình, vôùi nhöõng nuùi ñaù voâi, chieác maûng tre vaønhöõng con coâng coác…

Dòch giaû saùch thieáu nhi.

400

Nhöng ngaøy aáy chuùng toâi ñaâu hieåu vaø cuõng chaúng thaáy caûnhsaéc tuyeät vôøi, thi vò ñeä nhaát thieân haï chính laø ôû nôi chuùng toâiñang… quaäy. Chuùng toâi quan taâm ñeán moät thöù khaùc: beân taûngaïn, giaùp vôùi Y Trung ôû daûi ñaát naèm giöõa soâng Ly vaø keânh ñaøoTieåu Ñoâng Giang, laø nhöõng vöôøn döa chuoät, khoå qua, ñoâi khicaû döa gang, ñaày caùm doã! Ñaáy laø nhöõng khu ruoäng ñuùng “kieåuTrung Quoác”: boùn phaân baéc, ñöôïc chaêm nhö chaêm bon-sai,chia oâ nhö baøn côø, be bôø, daãy coû saïch nhö lau nhö ly, phía treânlaø daøn tre cho döa leo maùt röôïi, neân traùi sai vaø ngon. Taém soângxong, maét tröôùc maét sau luoàn ngay vaøo daøn döa chuoät, vaø cuõngy nhö luõ chuoät sa huõ neáp, luõ chuùng toâi ung dung ngoài trong boùngmaùt, beû döa chuoät xôi hoàn nhieân. Coù anh coøn caån thaän ñemmuoái theo chaám, aên xong laïi voâ tö beû nhöõng traùi ngon nhaát laänquaàn veà nhaø aên tieáp ….. maø chaúng theøm “nhaän thöùc” raèng mìnhñang phaïm toäi aên troäm taøi saûn xaõ hoäi chuû nghóa giöõa cao traøoÑaïi caùch maïng Vaên hoùa voâ saûn! Nhaân ñaây xin noùi theâm laø theo“thoáng keâ noäi boä” ngaøy aáy toaøn boä khoùa 5 vôùi gaàn 200 teân thìchæ coù Theá Thònh, Quoác Huøng vaø Thieän Nhaân laø chöa thaáy aêndöa theo kieåu naøy. Khoâng roõ coù chính xaùc hay khoâng?

Hoâm aáy, cuõng nhö moïi laàn, laën nguïp chaùn, chuùng toâi leân bôø.Tröôùc khi chui vaøo daøn döa, bao giôø cuõng coù ñoäng taùc “oaûn tuø tì”,keû thua phaûi caàm quaàn ñuøi öôùt cho ngöôøi thaéng vaø nhö vaäy keûthaéng ñöôïc lôïi hai laàn: vöøa khoûi caàm quaàn öôùt vöøa coù tuùi quaàntroáng ñeå ñöïng döa… Ruûi thay, toâi laø keû thua vaø theo ñuùng luaätchôi phaûi oâm moät ñoáng quaàn ñuøi öôùt. Ñeå raûnh tay taùc nghieäptrong vöôøn döa, toâi doàn quaàn öôùt vaøo ñaày tuùi, thaønh thöû, sau khino döa, luùc ra veà, toâi phaûi caàm treân tay maáy quaû döa chuoät roõ daøi,roõ to, thay vì nheùt kín trong tuùi. Raéc roái baét ñaàu töø ñaây…

Chuùng ta coøn nhôù roõ töø nhaø aên Y Trung ra, theo con ñöôøngsong song vôùi keânh Tieåu Ñoâng Giang leân thaønh phoá ñoä vaøitraêm meùt reõ traùi laø chieác caàu baéc qua keânh sang vöôøn döa, ñi

401

hôn traêm meùt nöõa thì tôùi röøng vaàu beán soâng Ly. Giöõa ñoaïn töøcaàu tôùi beán soâng, phiaù tay phaûi laø moät ngoâi nhaø coå ñöôïc duøngvaøo muïc ñích coâng coäng nhö truï sôû toå troàng döa hay kho chöùanoâng cuï cuûa coâng xaõ, vì khoâng thaáy coù daân ôû. (Baïn Kieán Quoácvöøa roài qua thaêm laïi Queá Laâm noùi raèng ngoâi nhaø coå aáy nayvaãn coøn).

Khi ñi caùch “truï sôû” chuïc meùt thaáy maáy baùc noâng daân chítkhaên maët boâng tröôùc traùn, coät nuùt sau chaåm (ñuùng theo kieåucaùc ñaïi bieåu noâng daân vaãn chít khi döï Ñaïi hoäi Ñaûng hay Ñaïihoäi ñaïi bieåu Nhaân daân toaøn quoác), troû vaøo toâi xì xoà vôùi nhau.Ñoaïn moät baùc löïc ñieàn vaùc cuoác xoâng thaúng vaøo toâi. Caû boïnboû chaïy töù taùn, coøn toâi hai beân ñuøi luøng nhuøng ñoáng quaànöôùt, hai tay laüng nhaüng maáy quaû döa, mieäng ñang toùp teùpnhai neân khoâng theå chaïy nhanh. Hôn nöõa tang chöùng raønhraønh, baùc löïc ñieàn cöù nhaèm thaúng toâi maø truy. Trong nhaùymaét baùc ñaõ tuùm ñöôïc vaø loâi toâi vaøo truï sôû! Taïi ñaây dieãn ramoät cuoäc ñoái thoaïi maø hai beân hoaøn toaøn hieåu nhau, duø baátñoàng ngoân ngöõ. Toâi cöù chaép tay laép baép “Laïy baùc tha chochaùu!”, coøn baùc noâng daân thì moät möïc laéc ñaàu, chæ tay vaøongoâi nhaø nôi coù daêm baùc ñang ñöùng, yù noùi: vaøo truï sôû giaûiquyeát, khoâng xin xoû gì caû!

Cuõng caàn noùi theâm boái caûnh luùc naøy ñang laø cao ñieåmCaùch maïng Vaên hoùa, Y Trung naèm trong ñòa baøn giao tranhgiöõa hai phe Lieân chæ vaø Taïo phaûn, thænh thoaûng vaãn nghesuùng noå quanh vuøng, coøn pheøng la ñaáu toá, chuïp muõ löøa dongkhaép phoá laø chuyeän haèng ngaøy. Baáy giôø chuùng toâi khoâng hieåuraèng trong caûnh nhieãu nhöông cuûa moät xöù sôû thôøi aáy caùi gìcuõng thieáu, chæ con ngöôøi laø thöøa, thì moïi loãi troäm caép duø nhoû,nhaát laø toäi troäm caép cuûa coâng, cuõng bò xöû lyù cöïc kyø nghieâmkhaéc theo ñuùng truyeàn thoáng kyû luaät, ñoâi khi ñeán haø khaéc cuûaTrung Quoác, neân suoát thôøi gian ôû beân aáy haàu nhö khoâng thaáy

402

daân ñòa phöông troäm caép bao giôø. Vì vaäy vieäc luõ treû Troãi hoànnhieân haùi quaû aên ñeán taøn maït, coù khaû naêng laøm giaûm saûnlöôïng thu hoaïch cuûa coâng xaõ, caû ñaøo quaû laãn döa chuoät, döagang, haún ñaõ gaây baát bình chính ñaùng cho chính nhöõng conngöôøi caàn cuø moät naéng hai söông, taïo neân nhöõng vöôøn traùi aáy.Neáu laø daân ñòa phöông, haún luõ treû Troãi ñeàu chaúng coøn haømraêng aên chaùo!

Sau moät hoài van xin voâ hieäu, löøa luùc baùc noâng daân buoângtay ñeå trao ñoåi vôùi maáy ngöôøi trong nhaø, toâi vuøng chaïy. Nhöngñöôïc maáy böôùc, linh caûm khoâng bình thöôøng, toâi döøng laïi vöøañuùng luùc caùi gaäy töø tay baùc noâng daân giô cao, quaät xuoáng…cuõng döøng laïi ngang ñaàu! Toâi líu ríu böôùc trôû laïi truï sôû. Roàikhoâng hieåu caùc baùc trao ñoåi nhöõng gì vôùi nhau, xem chöøngcaêng laém. Cuoái cuøng chaû hieåu coù phaûi vì tình höõu haûo Vieät –Trung hay vì “taøn dö” cuûa loøng khoan dung Khoång Phaät(Khoång töû: cuï toå ñaïo Nho, Phaät: ñaïo Phaät) trong taâm thöùcngöôøi noâng daân AÙ Ñoâng maø Caùch maïng Vaên hoùa baøi tröø chöasaïch, hoaëc vì caû hai maø chính baùc löïc ñieàn vöøa giô gaäy phangtoâi ñaõ tieán laïi gaàn, nhìn chaèm chaèm vaøo toâi, roài haát haøm, troûtay ra cöûa. Theá laø vuø! Caùc chieán höõu Chieán “où”, Chính “cuùn”,Tröôøng “raùch”, Trung “vòt baàu”, Khöông “lôïn”… naáp xungquanh chôø toâi cuõng ñoàng loaït vuø theo!

Suoát thôøi gian ôû tröôøng Troãi, toâi thöôøng laøng nhaøng toáp cuoáitrong moïi vieäc töø hoïc löïc, theå löïc, vaên theå, cho ñeán khoaûnnghòch ngôïm, phaù phaùch; nhöng khi ra tröôøng ngoaøi naêmcuoái, toâi laïi ôû toâùp ñaàu, thaäm chí toát nghieäp phoå thoâng vôùi soáñieåm cao nhaát Haø Noäi. Noùi vaäy ñeå thaáy chaát löôïng ñaøo taïo cuûatröôøng mình quaû laø sieâu, mình khoâng hoå danh laø lính Troãi! Doñoù “chieán tích” vöôøn döa noùi treân cuõng chaúng laø caùi ñinh gì,nhaït nheõo laø ñaèng khaùc, so vôùi nhöõng chieán tích laãy löøng,thaäm chí ñoäng trôøi cuûa lính khoùa 5 vaø toaøn tröôøng. Vaäy maø ñoái

403

vôùi toâi, cuøng vôùi laàn suyùt cheát chìm cuõng taïi beán soâng naøy, laïilaø ñieåm nhaán tuyeät vôøi, noù laøm cho tuoåi thô cuûa toâi “troïn veïn”hôn, thi vò hôn; neáu khoâng coù noù, taâm hoàn mình chaéc seõ coùkhoaûng huït haãng naøo ñoù, nhaân caùch mình chaéc seõ coù chuùt gìñoù chöa troøn traën?!

Toâi raát taâm ñaéc vôùi ñuùc keát cuûa moät baäc ñaøn anh ôû khoùa 4veà sôû hoïc vaø sôû tri, raèng sôû dó anh em tröôøng mình gaén boù vôùinhau ñeán theá laø nhôø xuaát thaân töø caùc gia ñình caùch maïng vaønhôø moâi tröôøng noäi truù quaân ñoäi laøm taêng gaáp boäi thôøi gian coïxaùt, hieåu bieát nhau, taïo neân caùi chaát ñaëc tröng caû toát laãn xaáu cuûalính Troãi. Beân caïnh nhöõng yeáu toá aáy, phaûi chaêng coøn vì anh emta coù chung moät giai ñoaïn quan troïng nhaát trong quaù trình hìnhthaønh baûn ngaõ vaø nhaân caùch con ngöôøi, giai ñoaïn maø MaximeGorki noùi raèng, moïi kyù öùc ñeàu gaén chaët vaøo trí oùc tuoåi thô nhöñaù laùt gaén vaøo maët ñöôøng, maø khoâng moät giai ñoaïn naøo sau ñoùcuûa ñôøi ngöôøi coù theå so saùnh ñöôïc. Vaâng, phaûi chaêng coøn vì anhem ta ñeàu chung moät queâ höông: Tuoåi thô döôùi maùi tröôøngThieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi thaân yeâu!

Trong tieàm thöùc cuûa toâi, soâng Cöûu Long vaø soâng Treøm Treïmmaõi maõi laø nhöõng doøng soâng queâ höông, nhöng toâi coù thieätthoøi lôùn laø khoâng coù nhöõng kyù öùc tuoåi thô gaén lieàn vôùi doøngsoâng thaân yeâu aáy. May thay ôû tít taän phöông baéc xa xoâi, uoánlöôïn ñoâi bôø Queá Thaønh, coù moät doøng soâng teân goïi Ly Giangñaõ buø ñaép phaàn naøo thieät thoøi aáy, cho toâi soáng troïn veïn tuoåithô, ñeå toâi giôø ñaây baâng khuaâng nhôù veà maø ca leân raèng:

Trong tim ai cuõng coù moät doøng soâng rieâng mìnhLy Giang ñaõ taém maùt tuoåi thô ñôøi toâiLy Giang, ôi doøng soâng tuoåi thô...

N.C.H

404

Tuaàn haønh möøngbaén rôi maùy bay Myõ thöù 1800

TRAÀN THAÉNG LÔÏIHoïc sinh khoùa 3

Laø con nhaø lính, chuùng toâi luoân ngoùng troâng tin thaéng traännôi queâ nhaø, vì trong ñoù coù söï ñoùng goùp cuûa chính cha meï,ngöôøi thaân chuùng toâi. Sau Teát Maäu Thaân (1968), khi tröôøng ñaõchuyeån veà Phong Khaåu, thaày, troø chuùng ta raát vui möøng vôùi söïkieän toaøn mieàn Nam ñoàng loaït noåi daäy tieán coâng. Quaân daânmieàn Baéc ñaõ coù nhöõng hoã trôï tích cöïc baèng nhöõng chieán coângvít coå nhieàu maùy bay caùc loaïi cuûa giaëc Myõ. Con soá maùy bayMyõ bò haï ñöôïc thoâng baùo haøng ngaøy treân baûn tin thôøi söï: 1700,1750… roài 1780! Khi caøng ñeán gaàn con soá 1800, chuùng toâicaøng thaáy raïo röïc, xoán xang, ngoùng chôø vaøo coät moác chieáncoâng. Ai cuõng thaáy phaûi tích cöïc giaønh nhieàu ñieåm 5 ñeå thiñua vôùi quaân daân trong nöôùc. Lôùp naøy thi ñua vôùi lôùp khaùc,ñaïi ñoäi naøy kí keát thi ñua vôùi ñaïi ñoäi khaùc. Moät khoâng khíhöøng höïc khaép Phong Khaåu. Saùng hoâm aáy, khi ñaøi phaùt thanhnhaø tröôøng vöøa phaùt xong baûn tin ñaëc bieät: quaân daân ta ñaõ haïchieác maùy bay phaûn löïc thöù 1800, anh em chuùng toâi hoø reo aàmó. Caùc lôùp döôùi coøn laáy saùch vôû ñaäp raàm raàm vaøo maët baøn. Nhaø

405

tröôøng thoâng baùo: saùng hoâm sau seõ toå chöùc tuaàn haønh möøngchieán thaéng. Maáy baïn coù hoa tay Thaùi Chi, Anh Minh laäp töùclaáy keùo, bìa laøm ngay moâ hình moät chieác F105, treân thaân coùdaùn chöõ USAF (Löïc löôïng khoâng quaân Hôïp chuûng quoác HoaKyø). Caùc lôùp chuaån bò saün baêng, côø, khaåu hieäu…

Saùng chuû nhaät, trôøi laát phaát möa, caùc lôùp ñaõ taäp trung ñoângñuû theo ñoäi hình ñaïi ñoäi. Khoùa 3 laø “lôùp anh caû” neân daãn ñaàu.Caû khoái caáp III baét ñaàu haønh quaân ra coång, töø ñaây ñi theohöôùng nuùi Ñaàu Maâu ra thaønh phoá Queá Laâm. Moâ hình “khoânglöïc Hueâ Kyø” F105 chuùi ñaàu xuoáng ñaát, bieåu thò cho chieác maùybay thöù 1800 bò baén rôi, daãn ñaàu ñoäi hình. Theo phaân coângcuûa thaày Bính, Tieán “saàn” giöõ ñaàu maùy bay, naâng hai caùnh laøHoà Xuaân Nam vaø Chí Thoï. Ñi ngay sau moâ hình maùy bay laøQuoác Chính vôùi laù côø ñoû sao vaøng. Löõ Thaùi vaø Trung Vieätchuaån bò saün moät aùp-phích lôùn coù ghi con soá 2000 – ñoù laø

Chuaån bò tuaàn haønh chaøo möøng chieán thaéng.

406

höôùng tôùi cuûa muïc tòeâu chieán ñaáu vaø chieán thaéng. (Maáy anhnaøy thaät laø haøi höôùc nhöng raát coù lí!).

Ñoaøn tuaàn haønh vöøa ñi vöøa hoâ vang khaåu hieäu: “Nhieät lieätchaøo möøng quaân daân ta baén rôi 1800 maùy bay giaëc Myõ!”, “Ñeáquoác Myõ cuùt khoûi mieàn Nam!”, “Ñaû ñaûo ñeá quoác Myõ!”, “Nhaândaân Vieät Nam anh huøng muoân naêm!”... Nhaân daân vuøng PhongKhaåu thaáy hoïc sinh Vieät Nam tuaàn haønh cuõng keùo ra xem, voãtay uûng hoä. Hoï coøn hoâ vang: “Zueânaûn pisaâng, Maåyti pipai!”1.Quaû thaät luùc ñoù chuùng toâi raát töï haøo vôùi chieán coâng veû vangnaøy cuûa quaân daân caû nöôùc. Trôøi maùt nhöng vì khí theá tuaànhaønh vaø hoâ khaåu hieäu ñeán raùt hoïng, neân moà hoâi moà keâ öôùtñaàm löng aùo. Duø raát meät nhöng thaät höng phaán, chuùng toâi ñiñeán gaàn Thaát Tinh Nham môùi quay veà tröôøng.

Sau böõa ñoù, ai cuõng mong cho thôøi gian troâi qua mau ñeånaêm hoïc choùng keát thuùc, sôùm ñöôïc veà nöôùc tham gia vaøo cuoäckhaùng chieán cuûa toaøn daân toäc, goùp phaàn giaûi phoùng mieànNam, thoáng nhaát Toå quoác! Thaät dieäu kì hoaøi baõo tuoåi thanhxuaân. Nay nghó laïi vaãn thaáy loøng raïo röïc!

T.T.L

1 Vieät Nam nhaát ñònh thaéng! Ñeá quoác Myõ nhaát ñònh thua!

407

Chaám baøiThaày giaùo BUØI ÑÖÙC THUAÄN

Moät choàng gaáp caoMoät choàng ñeå môûNhöõng doøng chöõ ñoûTrong khung lôøi pheâ

Soaùt heát baøi naøyCaân nhaéc baøi kiaNhíu maøy suy nghóChöõa caùc loãi saiBoå sung theâm yùTöøng caâu, töøng doøng ñoïc kóÑeâm laïnh maø loøng xoán xang

Göông maët ñaøn em chaêm ngoanHieän leân qua töøng neùt chöõKim Thaønh – coù nhieàu suy nghóNhöng caâu coøn hay xoâ boàPhöông Tuøng – voán thích vaên thôBaøi coù nhieàu hình aûnh laïNhöõng em caûnh nhaø vaát vaûThöôøng yù saéc hôn lôøi

408

Thuû töôùng daïy khoâng sai:Reøn neùt chöõ, caâu vaênChính laø luyeän tính ngöôøi

Caøng yeâu ngheà, yeâu treûÑôøi vui, loøng thaûnh thôiCoâng vieäc say meâ, cuoán huùtCaû taâm trí doõi theo ngoøi buùtAÂn caàn, traân troïng töøng trangVeà khuya, ñieän caøng theâm saùng

Baøi noái baøi, trang lieàn trangTroø tieáp söùc thaày suy nghóÑeâm laéng vaøo saâu yù nhòKhoaûng trôøi ngoaøi cöûa trong veoMaét troø hieän nhö sao saùngLoøng thaày traøn ngaäp yeâu thöông.

Ñaây vaïn choài ñang sinh buùpYÙ, lôøi ñeïp töïa traêng trongTöøng caâu, töøng caâu noái tieápCaùc em söôûi aám caû loøng

Ñieåm ñoù, lôøi pheâ naén noùtCaøng khuya caøng saùng nhö göôngÑeïp töø taám loøng yeâu treûKeát ñoïng thaønh lôøi meán thöông.

Queá Laâm, 11-1967

409

Ngoïn ñeøn daàuTrong ñeâm saâu haét saùngNgoâi sao khuyaCaøng lung linh

laáp laùnhÑeøn vaø saoCuøng tuï vaøo

ñoâi maétThaønh ngoïn löûa hoàngHaét nhöõng tia xaSoi tìm ra nhöõng yù saâu saTreân töøng trang giaáy

Moät mình ngoài ñaáyTrong ñeâm laïnh, phoøng imNhöng nghó tôùi hoïc sinhAnh thaáy loøng aám laïiGiôû taäp hoà sôÑoái chieáu, boå sung caâu hoûi

Beân trang giaùo aùnThaày giaùo BUØI ÑÖÙC THUAÄN

410

Tìm theâm lôøi giaûi môùiGhi nhöõng ñieàu deã saiKhoâng chuù yù, hoïc sinh thöôøng maéc phaûiChoïn lôøi dieãn giaûiLaät di, laät laïi vaán ñeàTheâm moät neùt veõBôùt moät caâu ghiVaän duïng ñoà duøng giaûng daïyNhöõng coät, nhöõng doøngÑoû xanh, kín giaáy

Baèng moïi caùchPhaûi laøm soáng daäyNhöõng kieán thöùc seõ daïy ngaøy maiLaøm sao?Laøm sao?Moãi yù, moài phaànNhö coù tay chaânNíu vaøo trí nhôùThaät soáng ñoängMaø nheï nhaøng côûi môûÑeán vôùi hoïc sinhThaân maät, baïn beøÑeå töï ñaùy loøngCaùc em thöïc söï say meâToaùn, Vaên, Lyù , Hoaù…

Ñaït söï giaûn ñônSaâu, tinh, laéng, ñoïng

411

Vaãn laø caùi moácKhieán anh thöùc hoaøiVôùi giaùo aùn, ñeâm khuya.

Queá Laâm, 2-1968

Nhaät kyù döï giôø

Neáu ai cuõng ghi baûngNhö thaày Tieäp, thaày BaânMuïc lôùn roài muïc nhoûChöõ, soá, hình… ñöùng, nghieâng…Raát trình töï, xeáp haøngTreân baûng vaø trong oùc

Ngoài döï giôø Vaät lyùThaày Boång, lôùp 8BNhöõng caâu chuyeän thöïc teáÑi vaøo baøi say meâThaày keå raát coù duyeânGioïng boång, traàm, nhanh, chaämBaøi “cô hoïc” soáng ñoängIn trong ñaàu hoïc sinh.

Thaày giaùo BUØI ÑÖÙC THUAÄN

* * *

412

Chuyeän tieåu ñoäi toâi 1Thaày giaùo CHI PHAN

Thöa caùc anh em, ñoàng chí!Nhaân dòp ñoâng qua, xuaân tôùiToâi ra ñaây chuùc möøng naêm môùiBaèng moùn quaø nho nhoû cuûa rieâng toâi:Xin keå vôùi anh em, ñoàng chí moät ñoâi lôøiVeà chuyeän rieâng tö trong tieåu ñoäi.Vaán ñeà thöïc ra cuõng chaúng coù gì raéc roái,Khoái chuyeän buoån, buoàn, buoàn…...Maø cuõng laém vieäc vuûi, vuøi, vui...AÁy cheát, maûi vaøo ñeà queân ñöùt caùi muïc

giôùi thieäu baûn thaân roài,Toâi A tröôûng, laõnh ñaïo soá ngöôøi troøn leû chuïc.Nhôù laïi ngaøy ñaàu, bieân cheá xong toå chöùc,Tieåu ñoäi toâi coù maët ñuû caùc baïn Baéc, Trung, NamTuoåi taùc cheânh nhau khoâng quaù hai naêm,Ngöôøi giaø nhaát nhöõng... möôøi saùu

1 Nguyeãn Maïnh Quaân trình baøy baøi naøy trong ñeâm lieân hoan toaøn tröôøng, TeátÑinh Muøi 1967, taïi Queá Laâm, Trung Quoác.

Ñoäc taáu:

413

coøn ña phaàn ñang troå loâng tô thì môùi möôøi tö.Sum hoïp moät nhaø töø naêm nôi, boán choánNeân tính tình cuûa chuùng toâi thaät traêm veû, ngaøn maøu,Coù baïn hoïc raát chaêm nhöng hay gaét goûng, caøu nhaøuChuùng toâi goïi ñuøa laø anh chaøng “Toång coâng ty maém ruoác”,Coù baïn noùi naêng thöôøng “ba hoa xít toác”,Naáu ba voi khoâng ngoït ñöôïc baùt xaùo naøoNhöng vôùi baïn beø thì tha thieát thöông nhau,Coù baïn oûn aø, oûn eûn, khieâm nhöôøng nhö con gaùi

-“Baùo caùo vôùi anh tieåu ñoäi tröôûng, cho em ñi chôi nheù!”,Toâi gaät ñaàu vaø khoaùi chí nhìn theo,Anh baïn naøy thaät ñaùng quyù, ñaùng yeâu...Coøn coù baïn laàm lì ít noùi,Chæ leân tieáng khi coù ngöôøi goïi, hoûiMaéc caùi beänh “aám ñaàu” cuõng ñaõ laâu laâuNhöng hoïc toaùn, vieát vaên laïi phaát laù côø ñaàu.Theá môùi bieát noäi taâm con ngöôøi laø phöùc taïp,Cho neân khoâng theå traùnh khoûi coù phuùt giaây vaáp vaùpVeà ñuû moïi chuyeän treân ñôøiTöø vieäc hoïc haønh, tu döôõng, vui chôiCho ñeán nhöõng vaán ñeà lieân quan tôùi taùc phong sinh hoaït

Cöù moãi laàn ñaïi ñoäi hoïp baøn coâng taùcTieåu ñoäi toâi thöôøng bò nhaän xeùt, pheâ bìnhNaøo hoïc haønh suùt keùmNaøo noäi boä roái tinhRuoät gan toâi cöù loän tuøng pheøo nhö khi leân xaø ñôn, xaø keùp,Chaïy ngöôïc chaïy xuoâi, heát hoø laïi heùtMaø tình hình vaãn naùt beùt nhö töông.

414

Coù ñôïi kieåm tra toaùn, lyù ôû cuoái chöôngCaû tieåu ñoäi phaûi lónh veà non chuïc “ngoãng”,AÁy laø chöa keå nhöõng baøi vaên saùo roãngChæ tí teïo tì teo nöõa laø naãng ñieåm hai,Luùc aáy, ngöôøi ñoû maët, keû tía tai,Coù baïn lôùn toàng ngoàng coøn leân giöôøng khoùc nheø,

thuùt tha thuùt thít:- “Baøi khoù boû xöø, thôøi gian laïi ít,

Suy nghó hoài laâu, ñaùp soá chaúng raTaïi baïn, taïi thaày hay loãi taïi ta...?”

Coøn anh baïn chuû quan thì laïi ngoài rung ñuøi,ngaâm maáy caâu Kieàu laåy:

“Laøm trai cho ñaùng neân trai Ñieåm naêm ñaõ traûi, ñieåm hai phaûi töøng”.

Caùc baïn khoùa 5 ôû tröôøng môùi, cuoái xuaân 1968.

415

Thöa anh em, ñoàng chí!Ñaõ nhieàu ñeâm, toâi vaét tay naèm nghóMôùi thaám thía moät ñieàu;Phaûi luyeän reøn, ñoaøn keát, thöông yeâuTrong hoïc taäp vaø sôùm chieàu coâng taùc,Phaûi laõnh ñaïo anh em hoïc haønh theo phöông phaùpMaø nhaø tröôøng ñaõ nhaéc nhôû, khuyeân raênLôøi leõ saùng soi vaèng vaëc aùnh traêng raèm,Chi boä, chi ñoaøn ñi saâu ñi saùtCaùc thaày, coâ ngaøy ñeâm cuøng coäng taùcPhaùt ñoäng thi ñua “Chieán dòch Ñoâng Xuaân”Daïy vaø hoïc naâng cao chaát löôïng gaáp maáy laàn.Vaø töø ñoù tieåu ñoäi toâi daàn daàn chuyeån bieán...Hoïp lôùp, hoïp Ñoaøn goùp nhieàu yù kieánBaûn thaân toâi saùng caû maét, caû loøngOÂm chaët baïn hieàn, tin töôûng chôø mong,Höùa heïn vôùi nhau chung löng phaán ñaáu.Chuùng toâi baøi tröø thoùi hö, taät xaáuChaêm soùc nhau nhö theå anh emLuùc yeáu, luùc ñau, côm nöôùc, thuoác menTình taäp theå nhö chính meï hieàn beân nöôùc.Ngaøy laïi ngaøy, daét dìu nhau tieán böôùcDaøn haøng ngang theá traän tieán coângLaäp nhoùm “truy baøi”, tính toaùn tinh thoâng,Laøm nhö theá thaáy nhaäp taâm ñaùo ñeå,Hoïc kó nhôù laâu, hoïc ñaâu nhôù ñaáy,Keát quaû laøm baøi thöôøng khaù nhaát A toâiÑieåm boán, ñieåm naêm naûy nôû, sinh soâi,Nhieàu nhieàu quaù, ñeám sao cho xieát.

416

Phaán khôûi haêng say, tình baïn beø caøng thaém thieát,Thaáy chuùng toâi ñaâu, caùc tieåu ñoäi baïn cöù baùm rieát nhö keo,

- “Naøy anh chaøng tieåu ñoäi tröôûng “Tí nheo”(Chaû laø A toâi coù nhieàu baïn beù loaét choaét)Maùch cho mình maáy nöôùc côø ñang bíLaõnh ñaïo theá naøo maø tieåu ñoäi leân nhö dieàu gaëp gioùNoùi toaïc moùng heo ra, chôù bí maät nhaø ngheàNeâu goác gaùc töøng vaán ñeà, ñöøng sôï boïn tôù khen cheâ”.

Chuùng toâi toû ra khieâm toán vaø baét ñaàu trao ñoåi

Thöa caùc baïn,Chaúng coù gì laø böûu boáiChuyeän cuûa tieåu ñoäi toâi ñôn giaûn nhö khoângCoát loõi phaûi laø chung yù, chung loøngHoïc baïn, hoïc thaày, tö töôûng phaûi thoângVaø hoïc taäp, luyeän reøn theo phöông phaùp,Sôùm sôùm chieàu chieàu vui chôi ca haùtÑoäng vieân nhau ra söùc thi ñua...Laøm ñöôïc nhö treân, neáu tieåu ñoäi chaäm nhö ruøacuõng aét phaûi chaïy nhanh nhö thoû.

Caùc baïn nghe xong maët maøy hôùn hoûNhö môùi aên xong vaøi ba “toä” côm chieàuHöùa heïn vôùi nhau, seõ quyeát laøm theoNhö tieåu ñoäi toâi ñeå phaát laù côø ñaàu veà moïi maët.

Thöa anh em, ñoàng chí,Toâi noùi gaàn, noùi xa, keå daây caø ra daây muoángChuyeän tieåu ñoäi toâi trong moïi tình huoáng vöøa qua

417

Mong goùp tieát muïc ñaàu naêm xuaân sôùm laøm quaø, Tröôùc laø vui cöûa vui nhaø Sau laø... ruùt ra baøi hoïc,Xin chaøo anh em, ñöøng cho toâi laø noùi “boác”Soáng chaân thaønh vaø noùi cuõng thaønh taâmGiaù ngöôøi toâi laø taám baùnh coù nhaânToâi xin boùc ra vaø ñaët ngay leân ñóa,Ñeå anh em ngaém nghíaChöùng kieán cho vò thôm ngonCuûa moät taám loøng non, noûn, noøn, non.. .

Aáy, laúng laëng maø ngheTrong haäu tröôøng, baïn beø toâi ñang nhaéc kheõ:- “Noùi ngaén thoâi veà coøn döï lieân hoanBaùnh keïo Vani ñaõ saép saün treân baønNeáu chaäm chaân laø boïn mình cheùn heát”.Thoâi, xin pheùp cho toâi vaøo vui teátVôùi anh em trong tieåu ñoäi cuûa toâiCaâu chuyeän ñeán ñaây xin taïm ngöøng lôøi...

Queá Laâm, Teát Ñinh Muøi 1967

418

Nhöõng kyû nieäm khoù queân

Coâ giaùo PHAÏM THÒ THUÏC

Nhöõng cuoäc chia ly ñau loøng 1. Sang Queá Laâm, toâi ñöôïc nhaø tröôøng phaân coâng daïy

theâm moân Söû cho nöûa lôùp 6 (khoùa 7) vaø toaøn boä caùc lôùpkhoái 5 (khoùa 8). Nhìn caùc chaùu vôùi voùc daùng nhoû beù,khoaùc treân mình boä quaân phuïc roäng thuøng thình vaø phaûisoáng xa cha, xa meï, laøm toâi raát thöông vì chính mình cuõngtöøng phaûi xa cha meï luùc môùi 12 tuoåi. Moãi laàn xuoáng nhaøaên, khi veà toâi thöôøng naùn laïi noùi chuyeän vôùi moät soá chaùuhoïc sinh beù nhoû.

Moät hoâm, Nguyeãn Vaên Hoaø (khoùa 7) töï döng chaïy ñeán gaëptoâi, noùi: “Coâ ôi coâ, coâ cho chaùu nhaän coâ laøm meï nheù!”. Toâi laëngngöôøi ñi moät luùc roài gaät ñaàu. Töø hoâm ñoù, toâi hay gaëp Hoøa sauböõa côm. Toâi hoûi han tình hình söùc khoûe, hoïc taäp cuûa Hoaø vaøkhoâng queân daën chaùu coá ngoan ngoaõn hoïc taäp, nghe lôøi thaày,coâ. Coù khi xuoáng thaêm lôùp, toâi khoâng queân mang cho Hoøa goùikeïo, hay ñôm laïi caùi cuùc aùo vöøa ñöùt. Muøa ñoâng laïnh giaù naêmaáy, trong dòch vieâm maøng naõo, khoâng may Hoøa bò maéc beänh.Maëc duø caùch li raát nghieâm ngaët, toâi vaãn coá ra Beänh vieän Nhaân

419

daân thaønh phoá thaêm chaùu. Hoøa ñaõ hoân meâ saâu, ñeán hoâm sauthì maát. Toâi cöù thöông tieác maõi. Cho ñeán giôø, toâi vaãn nhôù nhöin trong ñaàu, hình aûnh cuûa Hoøa. Mong Hoøa an giaác ngaøn thunôi vónh haèng!

2. Coù moät laàn, vöøa côm xong, töø nhaø aên böôùc ra, toâi gaëpngay moät caäu hoïc sinh ngöôøi nhoû thoù, dong doûng cao, dangaêm ñen nhöng aùnh maét raát lanh lôïi, chaïy laïi hoûi: “Coâ ôi! Coâlaø ngöôøi Hueá haû? Ba meï chaùu cuõng ngöôøi Hueá; vaäy coâ chaùu talaø ñoàng höông roài. Coâ thöông chaùu nheù!”. Toâi thöïc söï caûmñoäng tröôùc ñeà nghò ñöôøng ñoät cuûa chaùu. Khi vaøo daïy lôùp 6,thaáy chaùu ngoài trong lôùp, toâi doø treân sô ñoà bieát chaùu laø CaoQuyù Vuõ (con anh chò Cao Vaên Khaùnh). Sau ngaøy tröôøng Troãigiaûi theå, veà daïy ôû tröôøng caáp II Lyù Thöôøng Kieät Haø Noäi, toâi coùdaïy em gaùi cuûa Vuõ laø Cao Baûo Vaân. Luùc ñoù môùi bieát tin Vuõkhoâng coøn nöõa, vì moät tai naïn giao thoâng treân tuyeán ñöôøng saétHaø Noäi - Vónh Yeân. Thaät laø toäi nghieäp!

Thöông hoïc sinh coù hoaøn caûnh khoù khaên1. Heø 1970, tröôøng Troãi giaûi taùn, Toång cuïc ñöa xe leân Trung

Haø vaø Höng Hoùa ñoùn hoïc sinh veà traû cho gia ñình. Caùc chaùuñöôïc ñöa veà Traïm 354 cho boá meï ñeán ñoùn. Khi caùc chaùu ñaõveà gaàn heát, chæ coøn laïi hai anh em Ñaëng Kim Thaønh, ÑaëngKim Sôn (con boá Ñaëng Kim Giang) vaø chaùu Nguyeãn VieätHaèng (con boá Nguyeãn Sôn). Thaáy ba ñöùa taàn ngaàn, maët buoànthiu, toâi keâu xích loâ ñöa Kim Thaønh, Kim Sôn veà Khu taäp theåPhan Ñình Phuøng; coøn laïi Vieät Haèng, ñöôïc ñöa veà nhaø toâi.Chieàu hoâm ñoù, toâi nhaén gia ñình Vieät Haèng ñeán ñoùn. Sau naøy,khi gaëp laïi ba chaùu, ñöùa naøo cuõng nhaéc laïi chuyeän xöa vôùimoät thaùi ñoä bieát ôn vaø caûm ñoäng.

2. Heø 1998, toâi ra Haø Noäi ñeå keøm chaùu ngoaïi hoïc thi vaøocaáp III. Nghe tin Buøi Kim Khaùnh ñang oám naëng, toâi voäi ñeán

420

thaêm. Nhaø Khaùnh ôû soá 10 ñöôøng Khuùc Haïo, Ba Ñình. GaëïpKhaùnh, toâi ñaõ baät khoùc, Khaùnh cuõng khoùc theo. Khoâng ngôøKhaùnh tieàu tuî ñeán theá! Qua taâm söï, Khaùnh lo nhaát laø chaùuTaï Hoaøng (con trai ñoäc nhaát), saép vaøo hoïc caáp III. Toâi baûoKhaùnh cöù yeân taâm, coâ seõ giuùp. Ngaøy aáy vaøo caáp III raát khoù,nhaát laø vaøo tröôøng caáp III Vieät Ñöùc – Lyù Thöôøng Kieät (tröôøngtoâi daïy tröôùc khi veà höu). Laø giaùo vieân cuõ neân toâi ñaõ ñöôïc moätsuaát öu tieân cho chaùu ngoaïi roài. Toâi nghó vaø gôïi yù Khaùnh xintheâm giaáy giôùi thieäu cuûa Vaên phoøng Chính phuû (cô quan cuõcuûa ba Khaùnh) cho “chaéc aên”. Coù giaáy giôùi thieäu keøm theonaên næ cuûa toâi maø nhaø tröôøng ñaõ nhaän Taï Hoaøng vaøo hoïc cuønglôùp vôùi chaùu ngoaïi toâi cho ñeán khi hai ñöùa hoïc heát caáp III.Naêm 2000, nghe tin Khaùnh maát, thöông quaù nhöng vì xa xoâicaùch trôû maø toâi khoâng coù dòp tieãn ñöa em veà nôi an nghæ cuoáicuøng. Neáu coù dòp ra Haø Noäi, toâi seõ ñeán thaép höông cho em vaøba meï em. Caàu chuùc cho linh hoàn Khaùnh ñöôïc sieâu thoaùt nôivónh haèng!

Nhöõng noãi oan khoâng ñaùng coù1. Ñeå daïy cho caùc em gaùi thaønh thaïo nöõ coâng gia chaùnh maø

ñaïi ñoäi nöõ C11 ñöôïc nhaø tröôøng trang bò cho baûy chieác maùykhaâu ñeå daïy caét may. Hoïc sinh nam cuõng nhö nöõ ñeàu ñöôïcphaùt quaân phuïc nhöng coù chaùu ñöôïc phaùt khoâng ñuùng côõ,maëc roäng thuøng thình, troâng thaät ngoä. Nhieàu chaùu mang quaànaùo ñeán nhôø toâi hoaëc caùc baïn gaùi söûa laïi maëc cho vöøa; nhöngnhieàu caäu cuõng muoán thoâng qua ñoù ñeå laøm quen vôùi caùc baïngaùi. Chuyeän söûa laïi quaàn aùo ñeán tai nhaø tröôøng. Ban giaùm hieäuñaõ pheâ bình toâi vi phaïm ñieàu leänh. Thaät laø oan cho toâi vì chæmong muoán söûa laïi aùo quaàn cho caùc chaùu maëc vöøa hôn, ñeïphôn. Ai ngôø!? Caùc chaùu Coâng Duõng, Döông Minh, Maïnh Quaân,Leâ Quoác Thaùi, Phaïm Bình… coù coøn nhôù kæ nieäm naøy?

421

2. Ngaøy ôû Queá Laâm, do coù maâu thuaãn trong moät soá hoïc sinhneân xuaát hieän hai nhoùm “Boà Ta”, “Boà Taây”. Thænh thoaûng, caùcchaùu laïi gaây goå vaø ñaùnh nhau. Caùnh “Boà Taây” thöôøng toå chöùcbaøn baïc keá hoaïch vaø luyeän voõ ôû Vöôøn Ñaøo, tröôøng Y Trung.Tröôùc tình hình naøy, baùc hieäu tröôûng Döông Höng Tuaán bímaät giao cho toâi vaø baùc só Bích nhieäm vuï tìm caùch tieáp caän,theo doõi hoaït ñoäng cuûa “Boà Taây”. Vì toâi vaø Bích töøng laø hoïcsinh mieàn Nam, so vôùi caùc coâ giaùo trong tröôøng thì coøn treû neândeã gaàn guõi caùc chaùu. Ñaëc bieät, trong “Boà Taây”, ña soá laø hoïcsinh mieàn Nam hoaëc coù ba meï laø ngöôøi mieàn Nam. Hai chuùngtoâi nhieàu laàn ñeán Vöôøn Ñaøo chôi vaø taâm söï vôùi caùc chaùu, xemcaùc chaùu taäp voõ, qua ñoù bieát ñöôïc nhöõng keá hoaïch haønh ñoängcuûa “Boà Taây”. Moät soá thaày giaùo vaø hoïc sinh ngoan thaáy vaäy ñaõnghó toâi vaø baùc só Bích tieáp tay vaø beânh vöïc cho “Boà Taây”ï Caùcthaày vaø soá hoïc sinh naøy toû yù khoâng haøi loøng. Sau naøy, khi

Caùc em gaùi khoùa 7 chia tay caùc chò khoùa 2, Queá Laâm, Heø 1967.

422

tröôøng giaûi taùn, toâi ñaõ keå laïi chuyeän naøy cho soá chaùu ngoan,luùc ñoù caùc chaùu môùi hieåu vieäc laøm cuûa coâ Thuïc vaø chò Bích,giuùp nhaø tröôøng ngaên chaën ñöôïc nhieàu vuï ñaùnh nhau. Vaø haicoâ quaû laø “ñieäp vieân” baát ñaéc dó!

Trong “Boà Taây” toâi nhôù nhaát Nguyeãn Höõu Trí vaø Voõ Duõng.Höõu Trí thì caän naëng, luùc naøo cuõng nheo nheo hai con maét,coøn Voõ Duõng tuy hung haêng nhöng laïi raát tình caûm. Em haytaâm söï vôùi toâi vaø thöôøng goïi toâi baèng maù. Voõ Duõng vaø Höõu Tríñaõ ñi xa. Mong hai em an giaác ngaøn thu!

Hieåu coâ, thöông coâChoàng toâi, anh Leâ Troïng Long, hôn toâi 2 tuoåi, hy sinh luùc toâi

môùi 26. Vì laø vôï lieät só vaø ñöôïc söï giuùp ñôõ taän tình cuûa anh chòTraàn Quyù Hai maø toâi ñöôïc veà daïy ôû tröôøng Thieáu sinh quaânNguyeãn Vaên Troãi. Cuõng vì hoaøn caûnh ñoù maø caùc chaùu C11 raáthieåu vaø thöông toâi.

Hoài ôû Y Trung hay Phong Khaåu, coù maáy thaày ngoû yù giôùithieäu toâi taùi giaù vôùi thaày giaùo naøy, thaày giaùo kia chöa vôï hoaëcgaëp hoaøn caûnh eùo le. Moät vaøi chaùu nghe ñöôïc voäi vaøng ñoàngthanh: “ÖÙ cho coâ Thuïc ñi laáy choàng!”

Ngaøy veà Vieät Nam ôû Trung Haø vaø Höng Hoùa, khi ñoù caùcchaùu ñaõ lôùn, ñaõ hieåu vaø giuïc toâi ñi böôùc nöõa. Coù chaùu coøn ñònhgiôùi thieäu anh hoï cuûa mình cho toâi. Roài ñeán khi anh TröôngBuùt (choàng toâi baây giôø) leân Trung Haø vaø Höng Hoaù tìm hieåuthì ñöôïc caùc chaùu ñoàng tình vaø giuïc toâi ñi laáy choàng. Thaùng 6naêm 1970, chuùng toâi toå chöùc ñaùm cöôùi. Raát nhieàu chaùu hoïcsinh cuûa toâi ôû caáp II bieát ñaõ ñeán döï. Hoâm aáy toå chöùc thaät ñaïmbaïc chæ coù baùnh keïo, nöôùc maùt vaø traùi caây nhöng thaät aám cuùngvaø chaân tình. Ñaây cuõng laø buoåi gaëp maët cuoái cuøng cuûa coâ chaùutoâi, sau boán naêm chung soáng.

423

C11 bò “troäm” quaäy1. ÔÛ Phong Khaåu (Queá Laâm), toâi nguû chung phoøng vôùi caùc

chaùu nöõ caáp II ñeå tieän quaûn lí trong sinh hoaït vaø oám ñau.Giöôøng cuûa toâi ñaët gaàn cöûa ra vaøo, saùt cöûa soå. Vaøo moät ñeâmthaùng 5 naêm 1968, khi ñang nguû say, boãng thaáy ñoäng ôû maøn,toâi choaøng daäy vôù laáy chieác ñeøn pin ñeå ngay ñaàu giöôøng. Khoângthaáy ñeøn ñaâu maø chæ thaáy tieáng chaân ngöôøi chaïy huyønh huîch.Nhö vaäy ñaõ coù “troäm” ñeán vieáng thaêm C11. Chieác ñeøn pin, coùvoû boïc baèng chæ maøu vaøng ñöôïc toâi moùc raát coâng phu, ñeå duøngtrong ñeâm, ñaõ khoâng caùnh maø bay. Chaû hieåu chaùu hoïc sinhnam nghòch ngôïm naøo ñaõ laáy vaø giôø naøy coù coøn giöõ?

2. Khi veà nöôùc, tuy ôû Trung Haø nhöng haøng tuaàn vaãn coù giôødaïy nöõ coâng cho caùc chaùu hoïc sinh nöõ caáp III beân Höng Hoùa.Vì daïy buoåi chieàu neân toái ñoù toâi nghæ laïi. Khi ñang ngon giaácboãng thaáy caùc chaùu nöõ heùt töôùng “Coù troäm!”, roài nghe tieángchaân ngöôøi chaïy. Toâi vaø chò Nhaâm laáy ñeøn pin ra soi thì chaúngthaáy ai. Sôùm hoâm sau daäy môùi phaùt hieän ra maøn cuûa HaïThanh Xuyeân coù ñöôøng caét töø meùp leân ñeán ñình, vì giöôøng ôûngay saùt cöûa soå. “Troäm” ñaây chæ laø söï nghòch ngôïm cuûa soá hoïcsinh nam hieáu ñoäng!

Ñoù laø moät vaøi kæ nieäm xin nhaéc laïi cuøng thaày, coâ vaø caùc emhoïc sinh thaân yeâu. Chính nhöõng kæ nieäm naøy goùp phaàn laømtoâi khoâng bao giôø queân tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi!

Nam Caùt Tieân, Ñoàng Nai, 10-2003P.T.T

424

Ngöôøi giöõ nhieàu kyû nieämTUAÁN CÖÔØNG thöïc hieän

Ñeå cho ra ñôøi “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I, Ban Bieân soaïnñaõ nhaän ñöôïc töø thaày Mai Duy Voïng (giaùo vieân daïy Hoùa)nhieàu tö lieäu aûnh quyù nhö böùc aûnh thaày, coâ chuïp treân ñoàiphoøng thí nghieäm ôû Y Trung, naêm 1967; böùc aûnh thaày Phuù,thaày Voïng cuøng ba hoïc sinh gaùi (Thanh Haø, Thu Löông vaøNguyeãn Thò Maãn) ôû Phong Khaåu, heø 1968; hay taám aûnh lôùnchuïp trong buoåi hoïp maët khoùa 3 taïi vöôøn nhaø Ñaïi töôùngNguyeãn Chí Thanh ôû phoá Lyù Nam Ñeá, Haø Noäi, naêm 1984…cuøng nhöõng doøng caûm töôûng: “Coù cuøng caùc em chòu ñöïng giankhoå trong nhöõng ngaøy ñaàu khaùng chieán choáng Myõ, môùi thaáytöï haøo veà nhöõng gì caùc em ñaõ mang laïi cho nhaø tröôøng vaø ñoùlaø phaàn thöôûng quyù gía maø caùc em ñaõ daønh cho chuùng toâi.Mong raèng caùc em giöõ maõi kyû nieäm toát ñeïp naøy!”

Ñaàu naêm 2003, khi nhaän ñöôïc thoâng baùo cuûa Ban Lieân laïc,phaùt ñoäng vieát baøi, göûi tö lieäu cho cuoán saùch, thaày höùa: “Seõvieát nhöng tröôùc maét xin göûi Ban Bieân taäp kyû nieäm cuûa thaàyñeå laøm taøi saûn chung”. Caàm treân tay nhöõng tö lieäu thaày trao,toâi khoâng khoûi boài hoài, xuùc ñoäng.

1. Laù thö cuûa phuï huynh hoïc sinh:Haø Noäi, ngaøy 14 thaéng 8 naêm 1966Kính göûi caùc ñoàng chí Buøi Khaéc Quyønh, Döông Höng Tuaán,

Mai Duy VoïngNhaân dòp chaùu Vuõ Vaên Thu, con giai toâi ñöôïc nhaø tröôøng cho

pheùp veà thaêm gia ñình, hoâm nay chaùu trôû veà tröôøng, gia ñình xingöûi lôøi hoûi thaêm söùc khoûe caùc ñoàng chí, xin caûm ôn nhaø tröôøng

425

vaø caùc ñoàng chí ñaõ daäy baûo caùc chaùu, giaùo duïc caùc chaùu trôûthaønh nhöõng chaùu vöøa hoïc taäp vaên hoùa toát, vöøa coù ñaïo ñöùc töcaùch toát. Gia ñình chuùng toâi raát möøng, baø con quanh khu toâi ô,ûai cuõng khen caùc chaùu ngoan vaø caøng tín nhieäm quaân ñoäi ta, tínnhieäm nhaø tröôøng trong vieäc giaùo duïc caùc chaùu.

Qua caùc ñoàng chí xin göûi lôøi hoûi thaêm vaø caûm ôn cuûa giañình ñeán taát caû caùc ñoàng chí caùn boä, chieán só, caùc coâ giaùo, thaàygiaùo vaø coâng nhaân vieân tröôøng ta. Chuùc caùc ñoàng chí trong naêmhoïc tôùi seõ ñaït ñöôïc nhöõng thaéng lôïi lôùn hôn nöõa, thöïc hieän lôøiBaùc daäy: “Quaân ñoäi ta Trung vôùi Ñaûng, Hieáu vôùi daân, Nhieämvuï naøo cuõng hoaøn thaønh, Khoù khaên naøo cuõng vöôït qua, Keû thuønaøo cuõng ñaùnh thaéng”.

Nhôø caùc doàng chí chuyeån lôøi hoûi thaêm söùc khoûe cuûa chuùngtoâi ñeán caùc cuï vaø gia ñình.

Kính chaøo quyeát thaéng! - Vuõ Theá An

2. Thieáp chuùc möøng: Matxcôva, ngaøy 4 thaùng 9 naêm

1969 Thaày Voïng kính meán!Ngaøy Hieán chöông quoác teá Nhaø

giaùo - 20 thaùng 11 - saép ñeán, emchuùc thaày doài daøo söùc khoûe , coângtaùc toát, luoân luoân vui treû.

Chuùng em ñeàu ñaõ keát thuùc moânHoùa. Caû hai hoïc kì, em thi ñeàu ñaïtñieåm 5. Song em vaãn cöù mong ñöôïchoïc moân Hoùa vì coù nhieàu baøi thínghieäm raát hay, thaày aï!

Hoïc sinh khoùa 2 cuûa thaày –Hoaøng Löông Hoøa.

T.C.

426

Nhöõng vuï caù cöôïcbaùnh bao, xoâi cheø

LEÂ MINH NGHÓA *Hoïc sinh khoùa 8

Gia ñình toâi coù hai anh em laø hoïc sinh tröôøng Troãi – MinhChính, Minh Nghóa. Laø khoùa uùt, heø naêm 1967, boïn toâi môùisang Queá Laâm. Luùc ñaàu soáng ôû Y Trung. Vì ñang quen soángtrong ñieàu kieän chieán tranh - khoù khaên thieáu thoán, neân khisang ñaây, côm hai böõa khoâng phaûi ñoän ngoâ saén, böõa naøo cuõngcoù caù thòt, saùng saùng laïi ñöôïc aên baùnh bao nhaân thòt, ngaøy cuoáituaàn ñöôïc aên xoâi cheø thì thaáy nhö ñöôïc ñoåi ñôøi. Rieâng nhaø beápraát chòu khoù thay ñoåi thöïc ñôn, khi thì cheø baø coát, luùc cheø ñoãñen, ñoã xanh, coù chuû nhaät naáu caû baùnh troâi, baùnh chay. Chaûtheá maø trong anh em coù caâu: “Zñôø-rat-xtôø-vui-che1... Thöù baûycoù xoâi cheø!”. Thaät laø ñaõ!

Coøn luõ treû chuùng toâi môùi 11-12 tuoåi ñaàu, ñöùa naøo cuõng hamhieåu bieát vaø hieáu thaéng. Coù ñieàu gì môùi laï laø ñem ngay ra khoeroài tranh luaän. Khi khoâng chaáp nhaän thua thì chaïy ñi môøi thaàylaøm troïng taøi. Dó nhieân khi thaày giaùo ñaõ ñöa ra yù kieán cuoái cuøngthì keát thuùc tranh luaän. Maø söï vuï kieåu theá naøy moãi lôùp moãi ngaøyphaûi coù ñeán “vaøi chuïc”. Cuõng chaû hieåu xuaát phaùt töø bao giôø vaø

* Toát nghieäp lôùp 10 thì ñi hoïc ôû Ba Lan, roài veà nöôùc coâng taùc. Thôøi kì môû cöûasang ñònh cö vaø laøm aên ôû Vac-sa-va cuøng caùc baïn Troãi: Chu Kì Nghóa (khoùa 2),Vaên Thaéng (khoùa 5), Phöông, Ñaïo, Duõng (khoùa 6), Ñaïi, Cöôøng (khoùa 8)...1 “Xin chaøo!” (tieáng Nga).

427

saùng kieán cuûa ñöùa naøo maø anh em caû lôùp quyeát ñònh aùp duïng“hình thöùc caù cöôïc”. Nghóa laø, ai thua thì phaûi noäp keû thaéng khaåuphaàn aên saùng cuûa mình, coi nhö “hoïc phí”. Taâùt nhieân cuõng tuyøñieàu quan troïng cuûa söï vieäc maø coù möùc caù cöôïc khaùc nhau. Neáulaø söï vuï bình thöôøng thì caù cöôïc baùnh bao, coøn khoâng (thaäm chído xuùi baåy, kích ñoäng cuûa ngöôøi ngoaøi) thì caù cöôïc baèng suaát xoâicheø (suaát aên saùng ngon nhaát trong tuaàn). (Vieäc caù cöôïc naøy cuõngphaûi thöïc hieän bí maät vì caùc thaày maø bieát laø seõ caám ngay).

Cuoái naêm 1967, lôùp 5 vaø 6 ñöôïc chuyeån veà tröôøng môùi. Laàn ñoù,boïn toâi vöøa chuyeàn tay nhau ñoïc xong “Tam Quoác Dieãn Nghóa”.Toâi vaø Nghò “pheä” tranh luaän xem Taøo Thaùo hay Löu Bò ai laøchính nghóa. Gheùt tính ña nghi cuûa Taøo Thaùo, khoaùi tính nghóahieäp cuûa Löu-Quan-Tröông maø toâi caû quyeát phe Löu Bò laø “pheta”. Nghò “pheä” ñöôïc söï uûng hoä cuûa Chí Hoaø, Tieán Long, khoângchaáp nhaän Löu Bò laø chính nghóa vì oâng ta khoâng taøi vaø khoângcöông quyeát, luùc naøo cuõng “dó hoaø vi quyù”, coù ñöôïc thaéng lôïi phaûilaø nhôø vaøo taøi quaân sö cuûa Khoång Minh Gia Caùt Löôïng. Vaø cuoáicuøng, Löu-Quan-Tröông vaãn khoâng thoáng nhaát ñöôïc ñaát nöôùc.Hai teân tranh nhau lí luïaân, thaäm chí nhö theùt vaøo maët nhau vì ñöùanaøo cuõng cho mình laø ñuùng. Ñaït “boät” thaáy vaäy chaïy ñi môøi thaàyCöø (daïy Söû) ñeán phaùn xeùt. Bieát hai ñöùa tranh luaän, thaày phaântích: “Chuyeän ba nöôùc tranh giaønh quyeàn löïc, phaân chia ñaát nöôùcxaûy ra trong thôøi kì xaõ hoäi phong kieán Trung Hoa. Khoâng theå noùibeân naøo laø chính nghóa vì hoï duøng chieán tranh phi nghóa, duøngxöông maùu daân ñen ñeå cöôùp ñaát ñai, cuûa caûi, tieàn baïc cho rieângmình; coøn daân lao ñoäng laø nhöõng ngöôøi khoå nhaát, phaûi gaùnh chòumoïi haäu quaû…” Vôùi lí giaûi cuûa thaày thì caû hai ñeàu hoøa.

Caû boïn giaûi taùn nhöng hai phe vaãn aám öùc trong loøng, bôûi ñaõ coùluaät baát thaønh vaên: moät thaéng hai baïi, khoâng coù tình huoáng “hoøa”.Caàn phaûi duøng phöông phaùp khaùc ñeå phaân bieät ñuùng sai! Chí Hoaøñeà nghò: “Baây giôø hai thaèng maøy tæ thí baèng vaät tay, boïn tao laøm

428

troïng taøi. Thaèng naøo thaéng thì phaàn ñuùng thuoäc veà noù.” sau naøynghó laïi cuõng thaáy laï, khoâng hieåu ôû ñaây coù moái quan heä naøo giöõahai nhaân vaät trong Tam Quoác töø xa xöa vôùi ñoâi tay beù boûng cuûalính Troãi cuoái theá kyû XX. Boïn toâi loâi nhau ra goùc saân boùng roå phíatieåu ñoaøn II, nôi coù ñaët maáy baøn boùng baèng xi-maêng. Ngaøy ñoù,Nghò “pheä” ñaõ cao hôn toâi nöûa caùi ñaàu, nhöng toâi coùc sôï vaø quyeátñaáu vì leõ phaûi. Löïa moät goùc baøn, hai ñöùa xaén tay aùo leân ñeán taännaùch, tay traùi choáng naïnh coøn coå tay phaûi ngoaéc vaøo nhau. Saukhi Chí Hoøa hoâ: “Baét ñaàu!”, hai ñöùa cuøng laáy heát söùc ghì coå taythaät maïnh, hoøng baát ngôø quaät ngaõ ñoái phöông. Ñöùa naøo ñöùa naáymaët ñoû tía tai, troâng nhö hai con traâu ñang löïa theá, gaøi söøng, ñoïsöùc. Maáy ñöùa ñöùng xung quanh hoø heùt uûng hoä “coá leân, coá leân!”.Söùc toâi coù haïn, cuoái cuøng vì nhænh hôn maø Nghò ñaõ laáy coå tay ñeøcaùnh toâi saùt xuoáng maët baøn. Chí Hoaø khoaùi chí cöôøi vaø naém coå tayNghò giô cao: “Thaèng naøy chieán thaéng!”

Saùng hoâm sau laø chuû nhaät, toâi - keû thua traän chieàu qua - ñaõ laúnglaëng xuoáng beáp mang xuaát aên cuûa mình veà nhaø cho keû thaéng.Hoâm ñoù nhaø beáp naáu cheø ñaëc bieät – baùnh troâi, baùnh chay. Suaátaên cuûa toâi coù maáy caùi baùnh troâi nhaân ñoã xanh, to baèng ngoùn taycaùi, laøm baèng boät neáp traéng boùc, naèm leành beành trong nöôùcñöôøng ngoït lòm öôùp höông hoa böôûi. Ngon nhö vaäy maø khoângñöôïc aên caøng laøm toâi raàu loøng. Khi “töï giaùc” noäp khaåu phaàn choNghò, toâi quay maët ñi ngay vì buïng ñang ñoùi coàn caøo, trong khiñoù maáy ñöùa baïn khoâng chæ nhaûy vaøo “aên hoâi” maø coøn nhe raêngcöôøi treâu choïc. Uaát thì uaát thaät nhöng phaûi chòu vì “luaät ñaõ ñònh”!

Nay töø ñaát Ba Lan xa xoâi xin göûi baøi vieát veà ñoùng goùp chotaäp saùch. Ñaây cuõng laø moät kæ nieäm cuûa nhöõng naêm thaùng ôûtröôøng, laøm toâi nhôù maõi!

Warszawa, 4-2003L.M.N

429

Vuï ñoát röøng ôû Phong KhaåuThaân nhôù höông hoàn hai baïn Kim Trung, Troïng Trung!

NGUYEÃN CHÆNH HUAÁN Hoïc sinh khoùa 5

Ñaàu 1967, tröôøng ta ñöôïc sô taùn sang Queá Laâm (TrungQuoác). Thôøi gian ñaàu, Baïn boá trí tröôøng ñoùng trong khuoân vieântröôøng Trung hoïc soá 1 cuûa thaønh phoá. Queá Laâm, moät thaønh phoánaèm hai beân bôø soâng Ly, coù nhieàu coâng vieân, vöôøn hoa vaø vöôøncaây aên quaû, laø maûnh ñaát coù laém ao hoà, hang ñoäng, röøng caây…taïo moâi tröôøng lí töôûng cho nhu caàu hieáu ñoäng, toø moø, khaùm phaùvaø caû nhu caàu… “ngaét troäm” cuûa luõ treû tröôøng Troãi. Ñieàu naøy raátquan troïng! Vaâng, khi ñaàu ñaõ hai thöù toùc, chuùng toâi môùi hieåu raraèng, tuoåi thô bao giôø cuõng caàn moät caây kheá, caây oåi naøo ñoù ñeåtreøo, ñeå haùi, ñeå ñöôïc ngaõ u ñaàu vaøi baän, ñeå bò röôït cong ñuoâiñoâi phen. Neáu khoâng thì tuoåi thô seõ thieät thoøi nhieàu laém, maát thônhieàu laém! Tuy nhieân söï nghòch ngôïm ñeán möùc “thu hoaïchgiuøm” coâng xaõ caû ñaøo, leâ laãn döa chuoät, döa gang - nhö moät baïnñoàng moân ñaõ ñuùc keát - thì quaû laø quaù ñaùng! Keû vieát baûn töï thuùnaøy coù moät kyû nieäm raát “saâu saéc… xaáu” trong söï quaù ñaùng naøy,xin ñöôïc keå laïi cuøng thaày, baïn!

Cuoái heø 1967, tröôøng ta chuyeån daàn sang khu vöïc PhongKhaåu, luùc aáy goïi laø “tröôøng môùi”. Baáy giôø khoùa 5 hoïc xong lôùp7, chuyeån leân lôùp 8, tuoåi ñoä 13-14. Sau khi toûa ra “trinh saùt”quanh vuøng, boïn toâi thaát voïng vì khaùc vôùi Y Trung, tröôøng môùiñöôïc xaây döïng ngay döôùi chaân daõy nuùi cao nhaát Queá Laâm, coùleõ treân döôùi 1000m. Daõy nuùi coù moät ñoaïn ñeøo thaáp, gioù hun

430

huùt luøa qua, neân nôi ñaây coù teân laø Phong Khaåu chaêng? Treânmoät trieàn sôn cöôùc hoang vu, khoâ caèn, coû döông xæ moïc khaépnôi ôû taàng döôùi, coøn ôû taàng treân laø thoâng non cao töø 1m ñeán3m do coâng xaõ troàng. Duy moät loaøi caây cöùu vaõn phaàn naøo böùctranh ñôn ñieäu aáy vaø khaû dó ñoùng vai troø “caây kheá tuoåi thô”cho chuùng toâi, ñoù laø caây sim. Chính nhöõng quaû sim chín moïng,ngoït löø, haäu coù muøi röôïu laø muïc ñích cuûa nhöõng cuoäc xuaátchinh daõ ngoaïi voâ toå chöùc cuûa boïn toâi. Khoå noãi, sim treânnhöõng vaït ñoài quanh tröôøng thì coù haïn maø “löûa haùo sim” cuûahoïc troø Troãi - thöù hoïc troø xöùng ñaùng ñoaït giaûi voâ ñòch töø tayQuyû vaø Ma - thì voâ haïn. Neân cuõng deã hieåu laø, sau vaøi thaùngchuyeån veà tröôøng môùi, sim ñaõ heát saïch, keå caû nhöõng quaû coønchaùt. Noùi ñi aên sim nhöng sim ñaâu maø aên! Muoán coù sim phaûileân thaät cao, ñieàu maø chæ caùc anh khoùa treân vôùi söùc voùc vöôïttroäi môùi laøm noåi. Quanh chuyeän aên sim cuõng coù laém truïc traëc,nhoû thì laø taùo boùn (saùng saùng, cöù ra khu nhaø veä sinh coângcoäng laø bieát toaøn tröôøng ñaõ aên sim ñeán ñoä naøo), coøn lôùn hônthì bò ong ñoát, raén caén nhö caùc baïn Huy Duõng, Phöôùc Lôïi cuûakhoùa 5. Tai hoïa chaùy röøng do chuùng toâi gaây ra cuõng töø moätbuoåi ñi aên sim nhö vaäy!

Chuyeän laø, moät saùng chuû nhaät ñeïp trôøi, giöõa thu naêm 1967,moät toaùn ñi aên sim thuoäc B3C8 goàm Chænh Huaán, Coâng Tröôøng,Kim Trung, Troïng Trung, Taát Thaéng vaø Quang Huy. Caû boïnchui qua ngaùch cöûa khu tieåu ñoaøn 2 (khu caáp III), baêng quabaõi hoang döôùi chaân nuùi, reõ traùi ñeán “Cöûa Gioù”ù, roài leo leân caùctrieàn nuùi uoán löôïn daãn leân ñænh cao nhaát. Sau moät hoài leo treøo,suïc saïo coâng coác, chuùng toâi leân ñeán ñoä cao vaøi traêm meùt thì…heát “xí quaùch”. Moät toaùn ba anh lôùp 10, trong ñoù coù “caây taáuhaøi” Maïnh Quaân, vöôït leân cao hôn tìm sim; coøn chuùng toâi thìdöøng laïi ngoài nghæ. Phaàn vì ñaõ “heát hôi”, phaàn vì khoâng troângmong gì coøn sim ôû ñoä cao naøy, chuùng toâi baøn nhau lui quaân.

431

Vaø ñeå cuoäc lui quaân ñöôïc nhanh goïn, khoâng coøn caûnh anhnaøy ñoøi lui, anh kia ñoøi tieán, moät keû naøo ñoù (Chænh Huaán thìphaûi) naûy ra “saùng kieán” ñoát löûa leân, laøm roi buoäc nhöõng teânñoøi ñi tieáp phaûi chaïy veà. Vaøi teân höôûng öùng. Caû hoäi nghó laølaøm. Theá laø Taát Thaèng laáy con dao gaêm reøn töø theùp oå bi, caùnñuùc chì nham nhôû, caét caønh döông xæ khoâ “laøm ñoùm”, coønKim Trung - môùi taäp toïe huùt thuoác, saün baät löûa – thì noåi löûa.Rieâng Quang Huy hôn chuùng toâi moät vaøi tuoåi, chín chaén trongvai troø trung ñoäi tröôûng, toû yù khoâng thaät taùn thaønh. Nhöng löûañaõ beùn neân chaúng coøn gì ñeå noùi. Caû boïn löõng thöõng boû veà, laïicoøn laáy laøm tieác vì khoâng thaáy löûa “quaát roi” nhö yù muoán. Kìthöïc neáu ôû cuoái gioù thì caû luõ ñaõ thaønh than!

Veà ñeán doanh traïi, Quang Huy thaáy aùy naùy neân ñaõ quaylaïi. Chæ nhaùy maét, anh chaøng hôùt haûi chaïy veà, baùo coù chaùy lôùnvaø chuû ñoäng baùo caùo vôùi thaày Chieâu, ñaïi ñoäi tröôûng, laø do “ñoáttoå ong” voâ yù gaây chaùy vaø nhaän heát traùch nhieäm veà mình(!). Laùt

Töø treân nuùi coù caùnh röøng thoâng non, ngaøy xöa caùc baïn töøng nghòch ngôïm ñoát,Döông Minh nhìn veà khu tröôøng môùi ôû Phong Khaåu, ngaøy 11-06-2005.

432

sau, Maïnh Quaân cuøng thaày Dö, ñaïi ñoäi phoù, ñeán B3 chæ maët,nhaän dieän chuùng toâi. C10 baùo ñoäng! Toaøn ñaïi ñoäi trang bòcuoác xeûng töùc toác ñi chöõa chaùy nhöng ñaõ quaù muoän.

Hoùa ra löûa chaùy beùn vaøo taàng döông xæ khoâ, gaëp luoàng gioùmaïnh döôùi “Cöûa Gioù” thoác leân, lan raát nhanh vaøo taàng thoângnon roài buøng leân thaønh moät ñaùm chaùy röøng döõ doäi, thieâu truïimoät trieàn nuùi roäng vaøi ba traêm meùt, saâu baûy taùm traêm meùt, chætrong voøng vaøi tieáng ñoàng hoà. Ñuùng laø “Tinh tinh chi hoûa khaûdó lieâu nguyeân”! 1 Nôi tröôùc kia laø haøng chuïc hectare röøng vôùihaøng nghìn caây thoâng non ñaõ bò chaùy saïch, thaønh moät veät ñenthui nham nhôû, troâng rôïn toùc gaùy! Thieät haïi vaät chaát ñeán giôøcuõng chöa roõ lôùn côõ chöøng naøo! Vaø khoâng phaûi chuùng toâi maøchính ba anh C10 môùi bò ngoïn löûa quaát saùt löng, may maø nhôøsöùc trai 17 môùi vuøng thoaùt ñöôïc leân tôùi ñænh nuùi, vöôït doácxuoáng söôøn nuùi beân kia, voøng veà baùo caùo chæ huy.

Ngay buoåi hoïp tieåu ñoaøn ñaàu tuaàn, chuùng toâi bò thaày NguyeãnPhuù, chính trò vieân2, tuyeân boá kyû luaät caûnh caùo toaøn tieåu ñoaøn.Rieâng Quang Huy laø caùn boä neân bò kyû luaät naëng - khai tröøñoaøn, caùch chöùc trung ñoäi tröôûng. Tuy nhieân chuùng toâi maõicaûm phuïc loøng duõng caûm vaø tính nghóa hieäp cuûa anh! Ñöùanaøo cuõng bò kæ luaät “caûnh caùo ghi hoïc baï”. (Laø hoïc sinh, aicuõng ñau khoå khi bò “ghi hoïc baï”. Vôùi lính Troãi soáng xa giañình, xa cha meï thì kyû luaät naøy seõ laø noãi ñau buoàn laøm chameï khoâng yeân taâm coâng taùc, nhaát laø vôùi nhöõng cha meï ñangchieán ñaáu ngoaøi chieán tröôøng xa). Suoát naêm hoïc, toâi bò aùm aûnh

1 “Moät ñoám löûa nhoû ñoát chaùy caû caùnh ñoàng coû roäng lôùn”.2 Thaùng 10-2004, thaày Phuù ñöôïc khoùa 3 môøi vaøo thaêm Saøi Goøn. Gaëp laïi thaày khiñi vieáng moä anh Troãi, Huaán coù hoûi thaày coøn nhôù vuï kæ luaät naøy. Thaày baûo: “Laâuquaù ñaõ queân, chæ nhôù laø Huaán hoïc lôùp döôùi. Heø naêm aáy, chuù Duyeät veà nöôùccoâng taùc neân thaày ñöôïc giao laøm chính trò vieân tieåu ñoaøn caáp III…”

433

bôûi toäi loãi vaø nôm nôùp chôø kyû luaät. Thôøi gian laëng leõ troâi, naêmhoïc ñaõ heát. Khi ñaïi ñoäi traû cuoán hoïc baï, toâi voäi laät ngay trangghi nhaän xeùt cho naêm hoïc:

Lôùp 83 - Ñaïi ñoäi 8 – Naêm hoïc 67-68... Kyû luaät:...

Nhaän xeùt cuûa ñaïi ñoäi tröôûng (Öu khuyeát ñieåm veà caùcmaët:ñöùc, trí, theå, myõ):

Söùc hoïc ñöôïc. Hoïc kì 2 coù coá gaéng nhieàu veà tinh thaàn thaùiñoä hoïc taäp. Nhìn chung caùc maët ñeàu coù tieán boä nhöng caànphaûi coá gaéng nhieàu nöõa ñeå coù tieán boä vöõng chaéc hôn.

Söùc khoûe yeáu (ñau khôùp). Hoïc kì 2 nghæ hoïc hôn 1 thaùng vìoám, nhöng khi veà coá gaéùng hoïc taäp vaø theo kòp lôùp.

Ngaøy 18 thaùng 5 naêm 1968.Ñaïi ñoäi tröôûng: Ngoâ Hoàng Chieâu

Thaät möøng vì khoâng bò “kyû luaät ghi hoïc baï”! Coù leõ vì caùcthaày cuõng laø nhöõng ngöôøi cha xa con neân nghó ñaây laø troønghòch daïi ñoät cuûa luõ treû xa cha, xa meï. Caùc thaày bieát luõ treûtuy gaây haäu quaû nghieâm troïng nhöng khoâng coù ñoäng cô xaáu,neân giô cao ñaùnh kheõ maø roäng loøng tha thöù chaêng? Vaø baøi hoïcmaø caùc thaày ñeå laïi cho chuùng toâi laø, laém khi söï tha thöù coù taùcduïng hôn nhieàu, thaám hôn nhieàu so vôùi kyû luaät. Bôûi cho tôùi taänbaây giôø, toâi vaãn day döùt hoái haän, nhö moät gaùnh naëng löôngtaâm, moãi khi nghó raèng, bieát bao coâng söùc nhoïc nhaèn cuûa conngöôøi laéng ñoïng trong caùnh röøng aáy ñaõ bò huyû hoaïi vì söï ngungoác cuûa chuùng toâi. Caøng nghó, chuùng toâi caøng thöông ba anhlôùp treân, nhaát laø anh Maïnh Quaân, voán yeáu chaân (hình nhö dodi chöùng baïi lieät thuôû nhoû), maø tính maïng bò ñe doïa. Vaø caøngkhaâm phuïc söùc lao ñoäng kieåu “Ngu Coâng dôøi nuùi” cuûa daân

434

Queá Laâm, hoaùn caûi moät vuøng khoâ caèn, hoang vu thaønh caû khuröøng baït ngaøn. Chuùng toâi caøng caûm ôn löôïng bao dung cuûa hoï,thay vì ñaùnh ñaäp keû gaây ra tai hoïa thì laïi tha thöù cho chuùngtoâi. (Nghe noùi, baùc Quyønh sau khi ñích thaân xin loãi ñòaphöông ñaõ ñaët vaán ñeà boài thöôøng vuï chaùy; nhöng “xin loãi” thìhoï nhaän coøn “boài thöôøng” thì hoï töø choái!). Chuùng toâi tin raèngloøng yeâu treû thô, tình yeâu thieân nhieân vaø loøng ñoä löôïng (neáucoù) cuûa mình hoâm nay, aét phaûi coù daáu aán cuûa cuù soác aáy, cuûaloøng tha thöù naøy vaø cuûa löôïng bao dung kia!

Toâi xin kheùp laïi baûn töï thuù naøy baèng vaøi doøng nöõa, trongtö caùch ngöôøi khuyeát taät, coù leõ laø duy nhaát cuûa tröôøng ta(?).Vaâng, chæ moät vaøi thaùng sau vuï naøy, toâi bò beänh khôùp döõ doäi,phaûi lieät giöôøng ñeán hôn 20 naêm sau môùi göôïng daäy noåi, ñeåroài choáng naïng laãm chaãm treân ñöôøng ñôøi ñeán giôø. Cho neân,duø cuoäc “ñi sim” treân trieàn nuùi Queá Laâm tröa aáy coù taøo lao vaøroà daïi ñeán ñaâu, ñoù cuõng laø laàn cuoái cuøng toâi ñöôïc treøo cao ñeántheá, giöõa ngaàn aáy baïn beø thaân yeâu, vôùi ngaàn aáy nieàm vui contreû, giöõa ngaàn aáy ñaát trôøi - naéng - gioù - coû - caây… Khoâng ngôø,ñoù chính laø “DAÁU CHAÁM HEÁT” cho quaõng ñôøi laønh laën ngaénnguûi cuûa toâi! Noù trôû thaønh kyû nieäm quyù giaù ñeán noãi, giôø ñaây,moãi khi nhôù veà chuyeän daïi ñoät ngaøy naøo, loøng toâi khoâng khoûiboài hoài, maét toâi khoâng khoûi röng röng…

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 22-6-2003N.C.H

435

Queá Laâmvaø nhöõng laàn daõ ngoaïi

HUYØNH TAÁN LÔÏI * Hoïc sinh khoùa 5

1. Ñeå taêng cöôøng quan heä vôùi nhaân daân ñòa phöông, tieåuñoaøn ñaõ lieân heä vôùi coâng xaõ cho hoïc sinh veà gaët luùa giuùp daân.

Saùng chuû nhaät, naéng raùo, caû boïn xeáp haøng xuoáng xaõ. Caùnhñoàng ñaïi maïch chín vaøng, thôm phöùc, kheõ reo trong gioù sôùm.Töøng lôùp ñöôïc phaân coâng veà töøng toå ñoäi nhaän lieàm, quang, daâyvaø xe keùo roài theo nhau ra ñoàng. Caùi lieàm gaët cuûa noâng daânTrung Quoác khoâng gioáng cuûa ta, caùn laø moät thanh goã daøi ñeán30-40 phaân, ñaàu kia coù gaén löôõi haùi. Baø con noâng daân thaàmnghó: chaéc maáy chuù beù hoïc sinh naøy laøm gì bieát laøm ruoäng, chæñi chôi cho vui. AÁy vaäy maø, khi xuoáng ruoäng, anh em caàm lieàmgaët nhanh thoaên thoaét, roài bieát duøng caû tay ñai ñeå coät töøng boùluùa, quaúng leân xe. Nhöõng chuyeán xe ba gaùc chôû luùa ñaïi maïchuøn uøn keùo veà saân coâng xaõ. Theá môùi bieát nhöõng laàn xuoáng xaõgiuùp daân, ngaøy ôû Traïi Hoøe hay Ñaïi Töø, cuõng coù ích!

Tröa ñoù, ai laøm ôû toå naøo thì veà nhaø daân toå aáy nghæ. Taychaân laám lem, maù ñöùa naøo cuõng ñoû öûng. Meät nhöng thaät laøvui. Baø con töø ngaïc nhieân trôû neân khaâm phuïc. Caùc chò xaùchnöôùc gieáng cho maáy chuù röûa tay chaân. Caùc cuï giaø ra taän nhöõnggoác caây, choã anh em ngoài nghæ, quaït maùt cho vaø luoân mieängkhen: “Jueâ Naûn xueá saâng haán haûo, haán haûo!”1. Tröa ñoù, anh

* Giaùm ñoác Sôû Coâng nghieäp, uyû vieân Hoäi ñoàng Nhaân daân tænh Quaûng Ngaõi.1 Hoïc sinh Vieät Nam raát toát!

436

em ñöôïc aên moät böõa côm noâng daân Trung Quoác, coù caû chaùotraéng, hoät vòt muoái, ca-la-thaàu vaø baùnh bao.

Rieâng Chænh Huaán vaø maáy ñöùa töøng nghòch ngôïm, laømchaùy röøng thoâng non cuûa coâng xaõ hoài môùi veà Phong Khaåuthaàm nghó, vieäc laøm naøy chaéc cuõng buø ñaép ñöôïc phaàn naøo toäiloãi ngaøy xöa!?

2. Ñaàu muøa heø 1968, ñaïi ñoäi toå chöùc haønh quaân daõ ngoaïi.Baùo ñoäng raát sôùm. Ñöùa naøo cuõng ba-loâ khoaùc vai vôùi ñaày ñuûaùo quaàn, chaên maøn, chaïy ra nôi taäp trung. Ñaïi ñoäi toå chöùchaønh quaân daõ ngoaïi theo töøng trung ñoäi.

Khi ngang qua söôøn nuùi maø boïn Huaán, Huy, Trung… ñaõgaây chaùy röøng, thaáy coâng xaõ ñaõ cho troàng laïi. Thoâng non nayñaõ cao hôn meùt. Höôùng haønh quaân ñöôïc xaùc ñònh theo caùcmuõi teân chæ daãn, do caùnh tieàn traïm caém doïc ñöôøng. Buoåi sôùmtrôøi maùt, gioù loàng loäng, chim hoùt líu lo, caïnh caùc khe suoái thaáyböôùm ñuû saéc maàu tung taêng, bay löôïn. Caû daõy nuùi ñöôïc phuûxanh baèng röøng thoâng baït ngaøn, ñöùa naøo cuõng coá hít thaät saâuñoùn laáy khoâng khí trong saïch cuûa röøng. Ñi hôn moät tieáng, khiñaõ thaám meät, vaãn phaûi vöôït qua ñænh nuùi, ñi tieáp theo ñöôøngmoøn. Vöøa sang söôøn beân kia thì ñaäp vaøo maét moät phong caûnhhöõu tình. Phía döôùi laø caû moät ñoàng baèng roäng lôùn, ruoäng luùanhö ñöôïc keû oâ baøn côø; moät doøng soâng xanh nhö daûi luïa, löõnglôø chaûy doïc theo chaân nuùi.

Ñaïi ñoäi döøng caém traïi caïnh moät ngoâi chuøa coå. Anh emphaân coâng nhau vo gaïo, ñaët beáp. Côm naáu quaù löûa hôi coù muøikheâ, nhöng töø saùng ñeán giôø chöa coù gì vaøo buïng neân ai cuõngñoùi run ngöôøi. Maëc cho muøi côm beùn khoù chòu, caû boïn xuùmvaøo aên moät böõa côm daõ ngoaïi ngon laønh vaø soâi ñoäng khoângkhí chieán ñaáu. Quaû laø, ñöôïc veà vôùi thieân nhieân, söôùng thaät!

H.T.L

437

Nhôù !Thaày giaùo BUØI ÑÖÙC THUAÄN *

Ngaøy aáy, Phuï luïc moân Vaên lôùp 9 coù trích baøi “Maët traän treâncao”, thô cuûa Xuaân Thieàu. Khi phaân tích ñeán ñoaïn keát, moätkhoå thô ñoïng laïi vaø laøm noåi baät chuû ñeà cuûa baøi thô ngôïi catinh thaàn chieán ñaáu vaø chieán thaéng cuûa quaân daân mieàn Baéc,ñaùnh tan chieán tranh leo thang cuûa ñeá quoác Myõ:

Chieàu chieàu sau luùc lau xong phaùoTieáng cöôøi daäy caû daõy Tröôøng SônÖôùc gì keùo phaùo leân cao nöõaSaùp maët quaân thuø ñaùnh tuyeät hôn!Toâi xaâu chuoãi yù thô theo thôøi gian lòch söû ñeå laøm noåi baät

truyeàn thoáng laïc quan cuûa boä ñoäi Cuï Hoà. Vôùi gioïng truyeàn caûm,toâi ñoïc laïi boán caâu thô trong baøi “Caù nöôùc” cuûa Toà Höõu, saùng taùctrong nhöõng naêm ñaàu choáng Phaùp gian khoå maø anh huøng:

Anh keå chuyeän toâi ngheTraän Chôï Ñoàn, Chôï RaõTa ñaùnh giaëc chaïy reHai ñöùa cöôøi ha haû

* Giaùo vieân Vaên, hieän soáng taïi thò traán Dieâm Ñieàn, Thaùi Bình.

438

Chæ caàn tìm hieåu ôû khía caïnh tieáng cöôøi laïc quan, tieáng cöôøichieán thaéng, ta seõ thaáy roõ tinh thaàn chieán ñaáu vaø chieán thaéngñaõ trôû thaønh truyeàn thoáng cuûa Quaân ñoäi Nhaân daân. Thuôû ñaùnhPhaùp “ta ñaùnh, ñòch chaïy re” vaø tieáng cöôøi caát leân giöõa giankhoå, trong aùc lieâït maø vaãn laïc quan, saûng khoaùi laøm sao! Cöôøithoaûi maùi, cöôøi heát côõ, aâm thanh vang xa thaät heå haû “Hai ñöùacöôøi ha haû”.

Coøn ñeán thôøi choáng Myõ, lôùp daøn em ra quaân ñoâng ñaûo, taâmhoàn phôi phôùi ñaùnh giaëc Myõ vôùi tinh thaàn “xeû doïc Tröôøng Sônñi cöùu nöôùc” neân tinh thaàn vaø öôùc muoán cuûa hoï coù chieàu caovaø chieàu roäng lôùn hôn raát nhieàu. Tieáng cöôøi nhö ñöôïc nhieàutaàng coäng höôûng, vang daäy caû daõy Tröôøng Sôn huøng traùng,vang daäy caû khoâng gian, thôøi gian, daáy leân moät yù chí, moät tinhthaàn, moät öôùc muoán cao ñeïp. Tinh thaàn tieán coâng caùch maïngtaïo neân chuû nghóa anh huøng caùch maïng thôøi ñaïi Hoà Chí Minh.

Thöïc teá chaép caùnh cho yù töôûng, noäi dung vaø ngheä thuaät ôûñaây ñoàng nhaát moät caùch töï nhieân ñeå chuyeån taûi nhuaàn nhuyeãntinh thaàn thôøi ñaïi röïc löûa anh huøng Vieät Nam.

Ñuùng luùc keûng heát giôø, thaày troø chuùng toâi tan lôùp trong tieángcöôøi noùi baøn baïc raâm ran. Chieàu aáy, chi ñoaøn lôùp 9D - doNguyeãn Vuõ Ñònh1 laøm bí thö – coù buoåi hoïp tuaàn cuoái thaùngkieåm ñieåm laïi coâng taùc tö töôûng vaø hoïc taäp. Chaúng hieåu caùcem trao ñoåi nhöõng gì nhöng toái hoâm ñoù Ñònh gaëp toâi taâm söï:“Chuùng em caûm thaáy caùi hoàn vaên hoïc, coát tình ngöôøi, truyeànthoáng cuûa daân toäc, tinh thaàn cuûa cha anh tieáp söùc cho chuùngem hoâm nay thaät laø saâu naëng vaø maõnh lieät. Chieàu nay trongcuoäc hoïp, baïn Huøng phaùt bieåu:

1 Nguyeân Tham möu tröôûng Boä tö leänh Haûi quaân. Maát naêm 1993 vì tai naïn giaothoâng khi söï nghieäp ñang ñaày trieån voïng.

439

- Lôùp cha chuù chuùng ta ñaõ laïc quan chieán ñaáu vaø chieánthaéng nhö baøi giaûng vaên maø thaày Thuaän giaûng saùng nay.Chuùng ta phaûi hieåu, phaûi suy nghó vaø haønh ñoäng nhö theá naøocho xöùng ñaùng vôùi cha anh ta!

Chuùng em khoâng coi ñaây laø sinh hoaït tö töôûng maø ñaây laøleõ soáng duy nhaát cuûa thanh nieân Vieät Nam noùi chung, ñaëcbieät laø thanh nieân tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãichuùng em.”

Nghe gioïng noùi cuûa Nguyeãn Vuõ Ñònh maø toâi caûm nhaänñöôïc nieàm xuùc ñoäng cuûa em vaø cuûa 42 ñoaøn vieân chi ñoaøn 9D,chieàu hoâm aáy. Ñeán hoâm nay, khi ñoïc laïi “Sinh ra trong khoùilöûa” thì toâi laïi caûm nhaän “caùi chaát Troãi” maø nhieàu em ñaõ nhaéctôùi quaû laø ñaõ ñöôïc tích tuï, ñaõ ñöôïc leân men töø truyeàn thoáng cuûaquaân ñoäi ta, truyeàn thoáng cuûa cha anh coäng vôùi söï ñoùng goùpcuûa tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, cuûa thaày troøchuùng toâi, töø nhöõng naêm khoùi löûa nhöng raát ñoãi haøo huøng!

B.Ñ.T

Hoïc sinh khoùa 3 cuûa thaày Buøi Ñöùc Thuaän, Phong Khaåu, Heø 1968.

440

Ca kòch“Tình anh em”

TRAÀN XUAÂN LAÊNGHoïc sinh khoùa 3

Naêm aáy, Teát Maäu Thaân 1968 ñang ñeán gaàn. Laø nhöõng ñöùacon soáng xa Toå quoác, beân caïnh noãi nhôù nhaø, chuùng toâi vaãnlinh caûm nhaän thaáy coù moät caùi gì ñoù saép xaûy ra ôû beân nöôùc.Vì sao daïo naøy thö töø göûi qua thöa quaù? Vaø vì sao ba maù chuùngtoâi ñeàu ñi coâng taùc “nöôùc ngoaøi” vaøo dòp naøy? Hình nhö caùcbaùc, caùc chuù trong Ban Giaùm hieäu cuõng nhaän ra ñieàu naøy. Ñeåxoùa ñi phaàn naøo noãi nhôù nhaø cuûa hoïc sinh moãi khi Teát ñeán,nhaø tröôøng quyeát ñònh toå chöùc hoäi dieãn vaên ngheä ôû caùc khoùa.

Chæ coøn khoaûng moät thaùng nöõa laø ñeán Teát. Moät buoåi toái,khoaûng 9 giôø, ñang ngoài hoïc baøi cuøng vôùi caû lôùp thì boãng thaáylôùp tröôûng Nguyeãn Vieät Huøng vaø lôùp phoù Hoaøng Minh Chính“nhaùy maét” môøi toâi ñi hoïp. Nhaän ñöôïc lôøi môøi toâi baên khoaêntöï hoûi: “Quaùi! Chuùng noù laøm caùi troø gì maø phaûi leùn leùn, luùt luùtvaäy khoâng bieát?”

Hoùa ra, ñeå giöõ bí maät nghò quyeát cuûa lôùp, taïo baát ngôø cho caùclôùp khaùc cuøng khoùa neân chuùng noù môùi baøy ra caùi troø naøy. Saucuoäc hoïp toái hoâm ñoù, moät nghò quyeát cuï theå ñöôïc thoáng nhaát:Ñeå traùnh “ñuïng haøng”, tieát muïc tham döï hoäi dieãn naêm naycuûa lôùp B4 seõ khoâng laø toáp ca, ñôn ca, hoøa taáu.... maø seõ laø Cakòch! Vaø caùi thaèng toâi laø ngöôøi ñöôïc phaân coâng vieát kòch baûn.Thaät thaø maø noùi, töø thuôû beù ñeán giôø coù bao giôø toâi ñöôïc daïy

441

veà vieát ca kòch Khu Naêm. Tuy nhieân, khi coøn hoïc ôû tröôøngHoïc sinh mieàn Nam, toâi coù tham gia bieåu dieãn vôû “Ñoäi kòchChim cheøo beûo” neân coù hieåu sô sô veà daân ca Khu Naêm. Vaûlaïi, toâi tin raèng: Tuïi ôû cuøng khoùa cuõng chaû ñöùa naøo hieåu veà cakòch. Theá laø toâi vieát.

Vieäc toâi ñöôïc giao vieát kòch baûn cuõng chæ coù maáy ñöùa tronglôùp ñöôïc bieát. Haøng ngaøy, khi tuïi noù ñi chôi thì toâi laïi phaûitruøm chaên kín ngöôøi, cho bôùt laïnh ñeå vieát vaø ñeå giaáu kòch baûnkhi coù keû toø moø “ñeán thaêm”. Toâi coøn nhôù, khi vieát gaàn xong,thaèng Quang Minh khoâng bieát ôû ñaâu moø ñeán ñuùng vaøo luùc toâiñang “ñoäc dieãn”. Thaáy toâi ñang haùt ca kòch, noù troá maét ngaïcnhieân: “EÂ, Laêng! Baøi haùt cuûa ai ñoù maøy? Maø maøy haùt kieåu gìtao thaáy ngoà ngoä?”. Sau khi choáng cheá maáy caâu, toâi ñaõ xua tanñöôïc moái “hoaøi nghi”cuûa haén. Huù vía!

Kòch baûn vieát xong, toâi cuøng maáy ñöùa Khaùnh Töôøng, HoàXuaân Nam, Leâ Töôøng Long ñöôïc choïn vaøo caùc vai cuøng toåchöùc daøn döïng. Luùc naøy, caùc lôùp khaùc trong khoùa cuõng ñang

Beân nhau trong caùi Teát cuoái cuøng ôû tröôøng Troãi, Haø Noäi 1970.

442

raùo rieát chuaån bò vaø thaêm doø nhau tôùi taáp, buoäc chuùng toâiphaûi taäp kín vaøo nhöõng thôøi ñieåm maø tuïi lôùp khaùc khoâng theångôø ñeán.

Ñeâm giao thöøa ñoùn Teát Maäu Thaân cuûa khoùa 3 gaây aán töôïngmaïnh meõ baèng chính chöông trình bieåu dieãn vaên ngheä. Ngaybuoåi chieàu, khi taám baûng thoâng baùo tieát muïc ñeâm bieåu dieãnñöôïc döïng leân, toâi ñaõ nghe nhieàu tieáng xì xaøo: “Boïn B4 phaùñaùm chuùng maøy ôi! Chuùng noù döïng ca kòch aø?”, “EÂ! B4 haùtkinh kòch1, nghe kinh khuûng quaù!”… Coøn vôùi chuùng toâi,chuùng toâi raát tin vôû ca kòch “Tình Anh Em” seõ ñoaït giaûi cao vìnoù “ñoäc nhaát voâ nhò” trong ñeâm dieãn. Trôøi quaû ñaõ khoâng phuï“thuû ñoaïn” cuûa chuùng toâi. Tieáng voã tay reàn vang khi vôû ca kòchkeát thuùc ñaõ khaúng ñònh ñieàu “tieân ñoaùn” aáy. Vôû ca kòch “TìnhAnh Em” ñoaït ñöôïc giaûi nhaát!

Saùng moàng moät Teát, nieàm vui khi ñöôïc Ban giaùm khaûocoâng boá keát quaû hoäi dieãn ñeâm qua coøn chöa tan thì taát caûchuùng toâi laïi traøn ngaäp moät nieàm vui môùi: Mieàn Nam toång taáncoâng vaø noåi daäy ñoàng loaït. Taát caû chuùng toâi ñeàu höôùng veà Toåquoác, nôi aáy ba maù chuùng toâi ñang tieán coâng keû thuø. Vaø ôû beânnöôùc, khi nghó veà chuùng toâi chaéc “caùc cuï” seõ luoân yeân taâm vì:Chuùng toâi ñang soáng trong moät “Tình Anh Em” thaät söï!

T.X.L

1 Moät loaïi hình ca kòch daân gian noåi tieáng cuûa Trung Quoác.

443

Lính Troãi vôùi baûnÑaïi hôïp xöôùng Caùch maïng

ANH THY thöïc hieän

Nhaân Teát Ñoäc laäp naêm nay, toâi saép xeáp thôøi gian ñeán thaêmnhaïc só Toâ Haûi1. OÂng ñang soáng, dòch saùch vaø daïy ñaøn trongmoät caên hoä treân ñöôøng Nguyeãn Troïng Tuyeån (quaän Phuù Nhuaän,thaønh phoá Hoà Chí Minh). Trôøi ñaõ toái, oâng taäp teãnh môû cöûa ñoùntoâi vaø giôùi thieäu vôùi moät oâng khaùch: “Chaùu laø con thaày giaùomình ôû tröôøng Luïc quaân Traàn Quoác Tuaán, nhöõng naêm 50”.Nghe oâng noùi nhö ñöôïc côûi taám loøng! Vöøa roùt nöôùc ra cheùn,oâng noùi: “Caùc chaùu thaät ñaùng quyù vì cha meï ñaõ maát, caùc chuù- lính cuûa cha meï chaùu - thì giaø roài, vaäy maø caùc chaùu vaãn nhôùñeán. Ñieàu naøy hieám laém! Maø töø khi chuù trôû veà Thaønh phoá, chuûnhaät naøo, anh em Luïc quaân cuõng keùo veà ñaây, nhaø chaät phaûingoài caû xuoáng saøn, noùi chuyeän, ñaøn haùt. Tình caûm Luïc quaân,tình caûm cuûa nhöõng ngöôøi lính ñeïp quaù!”

Nhôù laïi nhöõng naêm thaùng choáng Myõ, Ñaûng vaø Quaân ñoäiquyeát ñònh môû tröôøng Thieáu sinh quaân mang teân Anh huønglieät só Nguyeãn Vaên Troãi ñeå ñaøo taïo con em caùn boä trong vaø

* * *

1 Nhaïc só Toâ Haûi, hoäi vieân Hoäi Nhaïc só Vieät nam, hoïc vieân khoùa 5 tröôøøng Só quanLuïc quaân. OÂng coù teân cuøng taùc phaåm ñöôïc in trong “Baùch khoa toaøn thö veà Aâmnhaïc” (Coäng hoøa Phaùp).

444

ngoaøi quaân ñoäi, con em gia ñình coù coâng, chuaån bò cho moätngaøy mai. Do chieán tranh ngaøy caøng aùc lieät, cuoái naêm 1966,nhaø tröôøng ñöôïc Ñaûng vaø Baùc cho sô taùn sang thaønh phoá QueáLaâm (Trung Quoác). Teát naêm 1968, xa nhaø, ñeå ñoùn naêm môùiMaäu Thaân, boïn hoïc sinh khoùa 5 chuùng toâi ñöôïc thaày Mai XuaânHieán (daïy Toaùn) vaø thaày Cao Thöôûng (daïy Vaên) daøn döïng tieátmuïc “Toå khuùc: Tieáng haùt Ngöôøi chieán só bieân thuyø”1.

Ñaây laø laàn ñaàu tieân trong ñôøi hoïc sinh, toâi ñöôïc tham giatrong daøn hôïp xöôùng. Baûn hôïp xöôùng coù tôùi boán chöông, maømoãi chöông laïi coù nhieàu lôøi khaù daøi, khi bieåu dieãn phaûi haùttheo nhieàu beø môùi theå hieän heát söï hoaønh traùng, ñoà soä cuûa taùcphaåm… Tuy khoâng phaûi hoïc sinh tröôøng nhaïc nhöng chuùngtoâi vaãn coá gaéng taäp, taäp moät caùch say söa theo tinh thaàn cuûatuoåi treû tröôøng Troãi. Cöù buoåi toái, sau giôø ñoïc baùo laø caû boïn laïitaäp trung xuoáng nhaø aên taäp theå ñeå taäp haùt.

Buoåi coâng dieãn Teát ñoù ñöôïc toå chöùc ôû Hoäi tröôøng lôùn (chínhlaø nhaø aên cuûa khoái caáp II). Maëc ngoaøi trôøi giaù reùt, caû ñaïi ñoäi vaãnxeáp haøng nghieâm chænh tröôùc cöûa ngaùch cuûa saân khaáu, chôø ñeántieát muïc cuûa mình. Soá dieãn vieân leân tôùi caû traêm ngöôøi, phaûi maáttôùi 5 phuùt ñeå saép xeáp ñoäi hình. Ñöùng treân saân khaáu, ñöùa naøoñöùa naáy ñeàu run vì ñaây laø laàn ñaàu hôïp xöôùng ñöôïc leân trìnhdieãn toaøn tröôøng. Thaày Hieán caàm ñuõa chæ huy. Daøn nhaïc nhaøtröôøng tham gia ñeäm cho hôïp xöôùng coù Phaïm Nguyeãn (khoùa 3)vaø Phaïm Minh Nghóa (khoùa 6) ñeäm aéc-cooùc, thaày Vaên thoåi cla-ri-net, thaày Chi Phan chôi vioâ-loâng, Coâng Thaønh (khoùa 6) thoåitrom-pet, thaày Taâm ñeäm coâng-tô-rô-bat, chuù Duõng ñeäm troáng,coøn laïi laø ghi-ta, maêng-ñoâ-lin… Ñaïi loaïi laø coù gì ñaùnh naáy!

1 Theo coá giaùo sö-nhaïc só Nguyeãn Vaên Thöông: “Luùc ñaàu moïi ngöôøi goïi taùcphaåm naøy laø toå khuùc. Thöïc ra, ñaây laø baûn giao höôûng, ñaïi hôïp xöôùng ñaàu tieâncuûa neàn aâm nhaïc caùch maïng”.

445

Ngay sau khi môû maøn, daøn hôïp xöôùng ñaõ veõ leân caûnh huøngvó cuûa nuùi röøng bieân cöông Toå quoác. Sang chöông II laø aâmhöôûng tieáng voù ngöïa cuûa caùc chieán só bieân phoøng ngaøy ñeâmgaùc canh, baûo veä bieân cöông. Chöông III mieâu taû hình aûnh cuûangöôøi lính, sau nhöõng phuùt giaây caêng thaúng vaãn ngoùng veà queâhöông, nôi coù nhöõng ngöôøi thaân thieát ñang chôø mong. Vaøchöông cuoái cuøng laø aâm höôûng nhoän nhòp, soâi ñoäng cuûa coângcuoäc lao ñoäng kieán thieát mieàn Baêùc xaõ hoäi chuû nghóa vaø nhaécnhôû ngöôøi chieán só luoân chaéc tay suùng, baûo veä söï thanh bìnhcho Toå quoác. Hai baïn Phan Nam, Taán Lôïi cuøng baïn gaùi HaïThanh Xuyeân ñöôïc phaân lónh xöôùng moät soá ñoaïn. Baûn hôïpxöôùng keát thuùc sau 15 phuùt trình dieãn. Caû hoäi tröôøng voã tay raøoraøo, uûng hoä loaïi hình ngheä thuaät môùi, ñöôïc theå hieän trongphong traøo vaên ngheä cuûa nhaø tröôøng. (Sau naøy môùi bieát caùcthaày daøn döïng ñöôïc taùc phaåm lôùn nhö vaäy laø nhôø ñaõ tham giahôïp xöôùng ngaøy coøn hoïc ôû Sö phaïm Haø Noäi vaø töøng bieåu dieãnôû saân vaän ñoäng Haøng Ñaãy, ñaàu nhöõng naêm 60).

“Toáp ca Theá kyû” cuûa khoùa 3 taïi Queá Laâm.

446

Nhöõng naêm 70, sau khi toát nghieäp Thieáu sinh quaân, ña soáchuùng toâi nhaäp nguõ vaø vaøo hoïc taäp taïi caùc tröôøng só quan.Chieán tranh chöa keát thuùc, giaëc Myõ laïi tieán haønh chieán tranhphaù hoaïi laàn hai ra mieàn Baéc. Hoïc vieân só quan laïi sô taùn theonhaø tröôøng, laïi leân röøng hoaëc veà noâng thoân. Ngaøy nghæ khoângñi ñaâu, cöù toái thöù baûy laïi quaây quaàn beân aám cheø caïnh chieácradio Orionton cuûa ñaïi ñoäi ngoùng chôø “Buoåi phaùt thanh: Vì anninh Toå quoác”. Ñuùng 9 giôø, sau nhaïc hieäu keøn ñoàng môû maønChöông I cuûa “Toå khuùc”, caâu chuyeän ñöôïc baét ñaàu... Taùc phaåmcuûa oâng ñaõ theo chuùng toâi, theo cuoäc ñôøi cuûa nhöõng ngöôøilính, suoát moät thôøi nhö vaäy ñaáy!

Cho tôùi giôø, ñaõ 35 naêm troâi qua, nhöng toâi coøn nhôù nhö intöøng lôøi ca, giai ñieäu vaø beø mình ñöôïc phaân haùt.

Chieàu chieàu döøng chaân ñænh non söôøn nuùi, (Beø: Ai ñi xa xoâi nhöng loøng vaãn vui).Ngoù troâng xa xa taän phía chaân trôøi, (Coù ngöôøi thöông yeâu ngaøy ñeâm ngoùng troâng)Queâ höông yeâu daáu bao ngöôøi chôø mong, (Nôi queâ höông xa xoâi, ai chôø mong)Nhöõng ñeâm hoâm raèm, tieáng ca vang löøng cuøng ngöôøi xa vaéng ñaäp luùa döôùi traêng...Ñöôïc haùt nhöõng giai ñieäu ñeïp vôùi nhöõng ca töø thieát tha nhö

theá thì laøm sao khoâng meán phuïc taøi naêng cuûa ngöôøi ñaõ saùngtaùc ra noù! Quaù tuyeät vôøi! Chuùng toâi ñaõ hoïc, hieåu vaø daønh tìnhcaûm quyù troïng nhaïc só Toâ Haûi töø chính taùc phaåm cuûa oâng.

A.T

* * *

447

Ñoã quyeân ôi! haùt löng ñeøoNguùt xanh röøng thaúm, thoâng reo daëm ngaøn

Hoaøng hoân phuû tím khoâng gianBaâng khuaâng maây ñoïng traéng ngaøn non cao

Ñoã quyeân ôi! ñeïp xieát baoGiöõa chieàu Em ñöùng, ngoït ngaøo boùng Em.

Queá Laâm 1968N.K.H

Hoa Ñoã QuyeânNGUYEÃN KHAÙNH HOØA*

Hoïc sinh khoùa 5

* Baïn coù gioïng ñoïc raát dieãn caûm, ñöôïc chuù Taân (Tuyeân huaán Phoøng Chính trò)choïn ñoïc thuyeát minh phim ngaøy tröôøng veà Höng Hoùa.

448

Vöôït qua noãi ñauKIEÁN QUOÁC

Thaùng 6 naêm 1968. Trôøi Queá Laâm ñaõ vaøo heø. Anh em khoùa3 vöøa thi toát nghieäp xong, ñang chôø ngaøy leân taàu veà nöôùcnhaän nhieäm vuï nhöng vaãn haêng haùi chuaån bò caùc tieát muïctham gia ñeâm lieân hoan vaên ngheä, giao löu vôùi hai tröôøngNguyeãn Vaên Beù vaø Daân toäc Trung öông. Ñaây laø ñeâm giao löuñaàu tieân ñöôïc toå chöùc giöõa ba tröôøng taïi Queá Laâm maø tröôøngta ñöôïc giao laøm noøng coát. Thaày Chi Phan nhaän nhieäm vuïToång ñaïo dieãn chöông trình.

Ñoäi kòch khoùa 3 ñaêng kyù vôùi thaày döïng vôû “Hoøn ñaát”, trongñoù nhaân vaät chò Söù ñöôïc Phöông Tuøng thuû vai. Coù leõ do taùcphaåm ñaõ ñöôïc hoïc trong chöông trình maø caùc dieãn vieân thuoäcloøng vai dieãn chæ trong vaøi ngaøy. Toáp ca nam “Noãi lo cuûa nhaøthieän xaï”, saùng taùc cuûa thaày Chi Phan coù Minh Ñöùc, MaïnhQuaân, Nguyeãn Thaéng, Coâng Minh, Beá Ngoïc, Anh Minh, HoàBaéc… tham gia, Phaïm Nguyeãn ñeäm ac-cooùc. Maïnh Quaân coønphaûi chuaån bò theâm tieát muïc ñoäc taáu vui “Chuyeän tieåu ñoäi toâi”cuõng cuûa thaày Phan saùng taùc. Coâ Thuïc ñaêng kyù hai tieát muïc:song ca nöõ “Laøng toâi” vaø “Chuù meøo khaùng chieán”, do emTöôûng Bích Haø vaø Nguyeãn Hoøa Bình haùt; ñôn ca “Chaøo anhgiaûi phoùng quaân, chaøo muøa Xuaân ñaïi thaéng!” do Töôûng HoaøiNam ñaûm nhaän. Chò Bích, baùc só, trình dieãn solo “Muùa TaânCöông”… Khoâng quaù khi caùc thaày taâm söï: Caøng soáng vôùi caùcem môùi caøng thaáy hoïc sinh tröôøng Troãi coù nhieàu taøi leû!

449

Theo keá hoaïch, chieàu nay thaày troø leân ñöôøng. Cuõng laø“mang chuoâng ñi ñaám nöôùc ngöôøi” neân ai cuõng lo. Chuù Tuùc ñaõñaùnh chieác xe ca Tröôøng Xuaân ra coång. Ñaïo cuï ñaõ saép heát leânxe. Chæ coøn ít phuùt nöõa laø ñeán giôø xuaát phaùt. Dieãn vieân trongñoäi vaên ngheä ríu rít leân xe, coøn thaày Phan tay caàm danh saùchñang ñieåm laïi maët töøng ngöôøi. Boãng thaáy thaày Cao Thöôûng töøkhu giaùo vieân chaïy leân vôùi boä maët hôùt haûi, nhìn aùnh maét thaàykhi ñoù laï laém. Giaät tay aùo thaày Phan, thaày kheõ noùi: “Phan!” roàiquay ñi ngay.

- Coù chuyeän gì ñaáy? – thaày Phan hoûi.Thaày Thöôûng quay laïi, maét ñoû hoe, gioïng run run: “Boá… Boá

Phan… maát saùng nay.” Vöøa nghe xong, thaày Chi Phan naácleân, roài xæu xuoáng. Chôït nghótôùi ñieàu gì, thaày quay löng chaïyra xa, luùc ñoù nöôùc maét môùitraøo ra nhöng coá kìm khoângkhoùc thaønh tieáng. Coù gì buoànhôn khi boá maát maø khoângñöôïc ôû beân, nhaát laø ngaøy ñoùthaày Phan coøn quaù treû, môùi23-24. Ñuùng laø “buoàn nhö boácheát”! Caùnh hoïc sinh ngô ngaùckhoâng hieåu ñieàu gì ñaõ xaûy ravôùi thaày. Laëng ñi trong daêmphuùt, thaày töï xaùc ñònh, neáumình suy suïp luùc naøy laø buoåibieåu dieãn seõ thaát baïi; neáu caùcem bieát tin naøy seõ khoâng coønkhí theá böôùc leân saân khaáu ñeâmnay. Laáy khaên tay lau nöôùcmaét, thaày quay laïi xe. Boïn treû,

Thaày Chi Phanvaø baïn Haø Quang Chí

450

nhöõng hoïc sinh ñaõ gaén boù vôùi thaày maáy naêm nay, nhaát laøcaùnh lôùp B3 nhao nhao:

- Coù vieäc gì xaûy ra ñaáy aï? Boïn em coù giuùp thaày ñöôïc gì khoâng?Thaày Phan kheõ laéc ñaàu: “Khoâng coù gì ñaâu. Caùc em leân xe,

chuaån bò xuaát phaùt!”. Chuù Tuùc noå maùy cho xe chaïy. Thaày CaoThöôûng ñöùng döôùi saân nhìn theo, maét buoàn röôøi röôïi…

Ñeâm hoâm ñoù, chöông trình ñöôïc bieåu dieãn thaät hoaøn haûo.Thaày Chi Phan ñöùng sau caùnh gaø theo doõi vaø chæ ñaïo töøng tieátmuïc nhö khoâng coù ñieàu gì xaûy ra. Thaày troø tröôøng baïn voã taynhieät lieät nhö ñöôïc xem moät chöông trình cuûa ñoaøn Vaên coângToång cuïc Chính trò. Chæ cho ñeán khi phoâng maøn treân saân khaáukheùp laïi, thaày Ñieåm töø sau caùnh gaø chaïy ra thì thaày Phan môùiguïc ñaàu vaøo vai ñoàng nghieäp khoùc. Nöôùc maét öôùt caû vai aùo.Ñeán luùc ñoù luõ hoïc troø môùi bieát ñieàu gì ñaõ ñeán vôùi thaày Phan…

Vaø sau naøy môùi hay, ôû nhaø ñieän sang töø chieàu. Caàm böùcñieän baùo treân tay, baùc Quyønh cho goïi boä moân Vaên leân hoäi yù.Ai cuõng phaân vaân vì toái nay thaày Chi Phan phaûi chuû trì moätbuoåi bieåu dieãn ñaëc bieät. Neáu thoâng baùo tröôùc giôø ñi, sôï raèngthaày buoàn seõ hoûng vieäc chung. Nhöng khi naøo baùo laø thíchhôïp nhaát? Hay ñeå ñeán khi keát thuùc ñeâm dieãn? Rieâng thaày CaoThöôûng, ngöôøi tröïc tieáp nhaän tin, ñaõ ñaáu tranh tö töôûng. Chôithaân vôùi thaày Chi Phan bao naêm, laïi laø ñoàng nghieäp neân thaàyraát hieåu tính caùch thaày Phan: soáng raát coù tình vaø laøm vieäc raátcoù traùch nhieäm. Hôn nöõa, maát maùt cuûa baïn coù khaùc gì maát maùtcuûa mình. Khoâng cho pheùp daáu baïn luùc naøy.

Sau naøy khi hình dung laïi phuùt giaây ñoù, chaû hieåu sao, thaàyCao Thöôûng cöù nghó theá naøo baïn mình cuõng ñuû nghò löïc ñeåvöôït qua cuù soác. Vaø thaày ñaõ quyeát ñònh...

Saøi Goøn, tröôùc ngaøy 30-4-2003K.Q

451

Kyû nieäm veà moät ngöôøi thaày

HOAØNG QUANG *Hoïc sinh khoùa 4

Cho ñeán baây giôø, khi “ñaàu ñaõ chôùm ñieåm baïc, raêng ñaõ baétñaàu long”, kæ nieäm trong ñôøi cuõng ñaõ queân nhieàu nhöng daáuaán nhöõng naêm thaùng soáng vaø hoïc taäp trong tröôøng Troãi thì thaätkhoù queân.

Trong taäp I “Sinh ra trong khoùi löûa”, nhieàu baïn ñaõ coù nhöõngbaøi vieát thaät xuùc ñoäng ca ngôïi coâng lao vaø ñöùc ñoä cuûa caùc thaày,coâ tröôøng ta. Ñoïc xong laøm toâi nhôù laïi caùc giôø hoïc vaät lyù sinhñoäng cuûa thaày Nguyeãn Thaân Boång, giôø phaân tích vaên hoïc thaäthaáp daãn cuûa thaày Chi Phan, giôø toaùn cuûa thaày Ñoan maø caùccon soá khoâ khan cuõng trôû neân gaàn guõi, roài giôø hoïc Trung vaêncuûa coâ Ngaàn maø caû coâ laãn troø vöøa hoïc vöøa cuøng haùt thaät vuiveû: Paàn paàn paàn nai chiu xö ní, paán nai xö ni paân nai xöø nì,paán nai chiu xöø nì...

* Hieän sinh soáng taïi Leipzig (Coäng hoaø Lieân bang Ñöùc) cuøng Buøi Nam, Buøi ÑaêngBình, Toân Gia Quyù, Phaïm Voõ Huøng, Phan Thaùi Hoøa, Phan Ñöùc Duõng, ÑoaønQuoác Khaùnh, Buøi Quang Chính, Quaân Chính, Tuaân...

452

Trong soá thaày, coâ cuûa tröôøng, coù moät ngöôøi thaày in daáu aánsaâu ñaäm trong toâi, cho ñeán baây giôø tuy ñaõ hôn 30 naêm xatröôøng, khi nhaéc laïi chuyeän xöa toâi laïi nhôù ñeán. Ñoù laø thaàyBaân – chính trò vieân ñaïi ñoäi cuûa khoaù 4, moät ngöôøi thaày ñaõtheo saùt, dìu daét chuùng toâi trong suoát thôøi gian soáng vaø hoïc taäpôû tröôøng Troãi.

Voán laø moät ñöùa treû nghòch ngôïm, hieáu ñoäng ngay töø trongbuïng meï (meï toâi keå laïi vaäy), neân khi böôùc chaân vaøo tröôøngTroãi (cuoái naêm lôùp 6), toâi bò coi laø “phaàn töû caù bieät”, ñöôïc Banchæ huy ñaïi ñoäi quan taâm theo doõi. Khi thì toâi boû hoïc vaøo nhaødaân naáu cheø saén, khi thì vi phaïm kæ luaät daân vaän (aên troämsaén, baén gaø cuûa daân) ngaøy ôû Traïi Cau, Ñaïi Töøø, roài löôøi taäp theåduïc buoåi saùng hoaëc khuøng leân laø ñaùnh nhau vôùi baïn... Moãi laànvi phaïm kyû luaät, toâi ñeàu “ñöôïc” Ban chæ huy ñaïi ñoäi goïi leân vaøngöôøi maø toâi phaûi ñoái dieän nhieàu nhaát laø thaày Baân. Tuy ñaõ

Caùc thaày cuøng ñoäi thi hoïc sinh gioûi Toaùn mieàn Baéc naêm hoïc 1968 - 1969.

453

töông ñoái “daïn ñoøn” nhöng moãi laàn gaëp thaày, toâi laïi caûm thaáylo sôï (maëc duø chöa bao giôø thaày caùu gaét hoaëc “noåi traän loâiñình”). Tieáng thaày nhoû nheï vôùi aùnh maét ñaày thuyeát phuïc,giaûng giaûi ñieàu hay leõ phaûi. Quaû thaät, nhöõng luùc aáy, toâi aân haänvoâ cuøng vaø höùa seõ khoâng bao giôø vi phaïm.

Nhö caùc cuï noùi “Cha meï sinh con, trôøi sinh tính” neân chæ ítlaâu sau toâi laïi queân khuaáy nhöõng ñieàu thaày daïy vaø nhöõng gìmình ñaõ höùa. Vaø caùi gì phaûi ñeán seõ ñeán. Cuoái naêm lôùp 8, ôûQueá Laâm (luùc aáy tröôøng ta ñoùng quaân ôû khu tröôøng môùi), ñaïiñoäi chuaån bò toång keát naêm hoïc vaø böôùc vaøo nghæ heø. Moät buoåichieàu ñeïp trôøi, toâi ñöôïc Ban chæ huy ñaïi ñoäi goïi leân vaø ngöôøigaëp toâi vaãn laø thaày Baân. Cuõng nhö nhöõng laàn tröôùc, toâi töï “vaánan” cho mình: Chaéc chaúng coù gì gheâ gôùm, thaày laïi giaûng giaûivaø toâi laïi höùa söûa chöõa. Moïi chuyeän laïi... vaãn theá! Khi vöøa böôùcvaøo phoøng, thaày chæ gheá cho toâi ngoài roài vaøo ñeà. Vaãn gioïng noùinheï nhaøng (nhöng laàn naøy toâi caûm thaáy coù gì khang khaùc);tröôùc tieân, thaày nhaän xeùt nhöõng maët tieán boä cuûa toâi trong hoïctaäp vaø reøn luyeän trong thôøi gian qua. Sau ñoù, vôùi gioïng kieânquyeát hôn, thaày neâu vaø phaân tích caùc khuyeát ñieåm khaù traàmtroïng cuûa toâi trong vieäc chaáp haønh ñieàu leänh: naøo laø “keát boàkeát bòch”, ñaùnh loän nhau, vi phaïm kæ luaät daân vaän (vaøo vöôøncaây coâng xaõ aên troäm ñaøo, döa haáu...), roài “nguû nöôùng” khoângchòu daâïy taäp theå duïc saùng... Thaày keát luaän (cho ñeán baây giôøtoâi vaãn coøn nhôù roõ nhö in nhöõng lôøi thaày noùi): “Vôùi nhöõngkhuyeát ñieåm cuûa em, Ban chæ huy ñaïi ñoäi quyeát ñònh cho emtoång keát haïnh kieåm caû naêm hoïc ñieåm 3. Nhö vaäy em seõ bòlöu ban laïi lôùp 8 vì khoâng ñuû tieâu chuaån xeùt leân lôùp. Ñaïi ñoäiseõ thoâng baùo quyeát ñònh kyû luaät naøy tôùi phuï huynh”. Nghexong, toâi thaáy trôøi ñaát nhö suïp ñoå ngay tröôùc maët. Bò löu banvì haïnh kieåm 3 laø ñieàu maø töø tröôùc ñeán nay chöa bao giôø toâinghó tôùi. Hai chöõ “löu ban” cöù quay cuoàng tröôùc maét. Ba meï

454

toâi ôû trong nöôùc maø bieát tin chaéêc laø seõ ñau buoàn vì thaèng con“trôøi ñaùnh” naøy. Hai maét toâi cay seø. Ngöng moät luùc (coù leõmuoán ñeå toâi tónh taâm laïi) thaày noùi tieáp: “Tuy vaäy, sau khi xeùtkeát quaû hoïc taäp cuûa em, Ban chæ huy thaáy ñeå taïo ñieàu kieäncho em söûa chöõa khuyeát ñieåm, phaán ñaáu vöôn leân, caùc thaàychuyeåûn em veà B4 (trung ñoäi goàm caùc baïn hoïc yeáu) vaø giaocho em laøm caùn söï hoïc taäp. Em coù nhieäm vuï moãi toái töø 6 giôøñeán 7 giôø 30 phuùt, giuùp caùc baïn giaûi caùc baøi taäp veà toaùn, lyù,hoaù. Em coù laøm ñöôïc khoâng? Neáu em hoaøn thaønh toát thì ñaïiñoäi seõ xem xeùt laïi kyû luaät naøy.” Khoâng chaàn chöø, toâi traû lôøi:“Thöa thaày em laøm ñöôïc aï!”. Trong ñaàu toâi luùc aáy chæ coù moätsuy nghó duy nhaát: laïi “soáng” roài, nhôø ñöôïc thaày Baân vaø Banchæ huy ñaïi ñoäi môû ñöôøng thoaùt. Chaéc chaén ba meï ôû nhaø seõñôõ buoàn. Thaáy toâi ñaõ hoaøn hoàn, thaày nheï nhaøng noùi tieáp:“Ban chæ huy ñaïi ñoäi tin laø em nhaän ra khuyeát ñieåm vaø seõcoá gaéng phaán ñaáu hoaøn thaønh nhieäm vuï.” Toâi ñöùng phaétdaâïy, queân maát laø mình khoâng ñoäi muõ, vaãn giô tay leân ngangñaàu chaøo thaày theo kieåu nhaø binh.

Ngay sau ñaáy, cöù ñuùng 6 giôø toái, toâi xaùch chieác baûng contreo leân töôøng ngay trong phoøng nguû, cuøng caùc baïn oân laïi lyùthuyeát vaø giaûi caùc baøi taäp khoù. Sau moãi buoåi oân luyeän, toâi caûmnhaän coù theâm nieàm vui môùi vì mình ñaõ laøm ñöôïc moät vieäc coùích. Cuøng vôùi nhöõng coá gaéng trong hoïc taäp, toâi tieán boä hôntrong vieäc chaáp haønh kyû luaät, khoâng quaäy phaù nhö tröôùc. Ñaëcbieät, coù tieán boä roõ reät trong chaáp haønh giôø giaác, khi vöøa nghecoøi baùo thöùc buoåi saùng, toâi baät daâïy ngay; khoâng nhöõng theá,coøn hoâ roõ to: “Daâïy ñi, daâïy ñi anh em!”. Thaät laø vui!

Thöïc ra, nhöõng ñieàu toâi laøm ñöôïc trong “thôøi gian caûi taïo”khoâng coù gì laø gheâ gôùm vôùi caùc baïn, nhöng ñoái vôùi toâi, quaû laøcaû moät vaán ñeà. Ñang thöôøng xuyeân tuï taäp chôi bôøi vôùi caùc“chieán höõu” L.Q.T, D.Q.T, T.T.B... nay phaûi giaûm bôùt ñeå lao

455

vaøo giuùp ñôõ caùc baïn môùi trong B4 cuõng chaúng phaûi deã gì, nhaátlaø vôùi moät keû laém „taät” nhö toâi. Ñoâi luùc cuõng caûm thaáy phaùtkhuøng. Roài coù caâu hoûi cöù lôûn vôûn trong ñaàu: Lieäu caùc thaày coùcoøn thaønh kieán vaø truø giaäp mình khoâng? Caùc thaày ñaõ göûi nhaänxeùt theá naøo cho ba meï?...

Trong suoát thôøi gian naøy, toâi luoân ñöôïc Ban chæ huy ñaïiñoäi, maø tröïc tieáp laø thaày Baân, theo saùt ñoäng vieân. Sau gaàn haithaùng phaán ñaáu, moät hoâm, toâi nhaän ñöôïc thö cuûa meï toâi töøtrong nöôùc göûi sang. Tim ñaäp, tay run, voäi boùc bì thö. Thö meïvieát “... Khi nhaän ñöôïc baûn nhaän xeùt cuoái naêm cuûa nhaøtröôøng göûi veà, meï raát buoàn vaø ñau khoå. Meï ñaõ khoùc. Con coùbieát raèng, trong khi ba con vaø ñoàng ñoäi haøng ngaøy haøng giôøphaûi ñoái maët vôùi caùi cheát ñeåå baûo veä baàu trôøi Toå quoác thì conñöôïc Ñaûng vaø quaân ñoäi cho sang nöôùc baïn aên hoïc nhöng laïiphuï loøng mong moûi cuûa ba meï, cuûa quaân ñoäi...” Cay caysoáng muõi, toâi coá gaéng ñoïc tieáp “...Vöøa roài meï môùi nhaän ñöôïcthö cuûa thaày Baân. Thaày cho bieát trong thôøi gian thöû thaùch,con ñaõ coù nhieàu coá gaéng söûa chöõa khuyeát ñieåm, coù tieán boätrong chaáp haønh kyû luaät vaø ñoaøn keát vôùi baïn beø, hoaøn thaønhnhieäm vuï ñöôïc giao... Ba meï raát möøng vaø hy voïng con seõphaán ñaáu toát ñeå xöùng ñaùng laø ANH BOÄ ÑOÄI CUÏ HOÀ.” (Naêmtöø naøy ñöôïc meï toâi vieát hoa). Ñoïc ñeán ñaây, toâi thôû phaøo nheïnhoõm, theá laø yeân taâm, caùc thaày khoâng truø uùm vaø ba meï ñaõtha thöù cho mình, phaûi coá gaéng hôn.

Heát kì nghæ heø ñoù, toâi ñöôïc thaày Baân thay maët Ban chæ huythoâng baùo: “Ñaïi ñoäi ñaõ xeùt laïi kyû luaät cuûa em. Em chính thöùcñöôïc leân lôùp 9”. Ba thaùng sau, toâi laïi ñöôïc xeùt keát naïp vaøoÑoaøn Thanh nieân lao ñoäng Vieät Nam - moät trong nhöõng söïkieän quan troïng trong “ñôøi soáng chính trò” cuûa toâi. Luùc ñaáy, toâichæ coøn bieát caùm ôn söï quan taâm giaùo duïc vaø giuùp ñôõ cuûa caùcthaày trong Ban chæ huy ñaïi ñoâi maø tröïc tieáp laø thaày Baân.

456

Thaùng 9 naêm 1969, sau khi toát nghieäp lôùp 10, chuùng toâi rôøitröôøng Troãi thaân yeâu, nhaäp nguõ vaø trôû thaønh “Anh boä ñoäi CuïHoà”. Nhöng nhöõng kæ nieäm veà tröôøng luoân ñi cuøng toâi theonaêm thaùng. Chính nhöõng kæ nieäm naøy cuøng nhöõng ñieàu caùcthaày, caùc coâ daïy baûo ñaõ giuùp cho toâi hoaøn thaønh toát caùc nhieämvuï cuûa ñôn vò giao, xöùng ñaùng laø moät hoïc sinh tröôøng Thieáusinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi.

Thôøi gian troâi ñi nhanh quaù, môùi ñoù maø ñaõ gaàn 40 naêm.Giôø ñaây, moãi ngöôøi moãi ngaû, moãi ngöôøi moãi phöông, khoângbieát coøn coù dòp gaëp laïi ñaày ñuû thaày coâ vaø caùc baïn?

Vöøa roài “thaèng baïn giaø” Toân Gia Quyù coù veà nöôùc, khi quaysang ñaõ keå vôùi toâi: “Thaèng Tuaán-Tín khoaù ta may thaät, con noùñöôïc thaày Baân nhaän daïy doã vaø keøm caëp veà vaên hoaù...” Caâunoùi aáy ñaõ noùi leân taát caû söï kính troïng cuûa chuùng toâi, nhöõng hoïcsinh khoaù 4, vôùi moät ngöôøi thaày - moät chính trò vieân ñaïi ñoäi.

Leipzig, thaùng 3-2004H.Q

457

Maáy lôøi taâm huyeátLöõ Thaùi thaân yeâu!Baây giôø laø 1 giôø 10 phuùt, ngaøy 2 thaùng 7 naêm 1968. Ñaõ quaù

nöûa ñeâm roài, chæ coøn 7 tieáng nöõa laø caùc em leân taàu veà nöôùc. Coùleõ sau naøy, chuùng ta ít coù ñieàu kieän cuøng soáng vôùi nhau.

Ba naêm qua, bieát bao kyû nieäm. Töø nhöõng ngaøy ôû Traïi Hoøeñeán An Myõ, luùc vui, buoàn, söôùng, khoå, thaày, troø ñeàu coù nhau.Queân sao ñöôïc khi vaøo röøng laáy nöùa, kieám cuûi veà cho ñôn vò;queân sao ñöôïc nhöõng böõa côm ñaïm baïc, baùt canh chæ leøo teøovaøi ngoïn rau taøu bay hoaëc baùt ngoâ bung aên saùng loùt daï. Vaäy maøcuoäc soáng cuûa thaày, troø ta vaãn vui veû, ñaàm aám!

Vôùi Löõ Thaùi, trong cuoäc soáng taäp theå vöøa qua, em ñaõ tröôûngthaønh leân nhieàu, nhaát laø thôøi ñieåm Queá Laâm bò dòch vieâm maøngnaõo. Em toû ra bình tónh, vöõng vaøng. Ñoù laø ñieàu toát. Nay mai ôûmoâi tröôøng môùi, thaày muoán caên daën em ñoâi ñieàu:

- Ñaàu tieân, phaûi xaùc ñònh ñoäng cô, traùch nhieäm cho chính xaùc.- Lieân tuïc, beàn bæ phaán ñaáu, khoâng ñöôïc noùng voäi.- Laø chieán só roài neân phaûi giöõ nghieâm kyû luaät quaân ñoäi.- Luoân luoân khieâm toán hoïc hoûi nhöõng ñieàu mình chöa bieát.Laøm ñöôïc nhö vaäy thì tröôùc sau, em seõ ñaït ñöôïc nguyeän voïng.

Nay mai ñaây, ñôn vò coù phaân coâng nhieäm vuï gì, duø khoù khaên,mong em saün saøng nhaän vaø hoaøn thaønh thaät toát.

Thaày chôø tin vui veà thaønh tích cuûa em. Xa tröôøng, xa caùcthaày, caùc coâ, Löõ Thaùi naêng bieân thö veà thaêm hoûi nheù!

Thaày chuùc em leân ñöôøng bình an, maïnh khoeû vaø ñöôïc moïisöï nhö yù!

Hoân em! – Thaày Nguyeãn Phuù.

458

Xaï thuûThaân taëng caùc em hoïc sinh veà nöôùc nhaäp nguõ

Thaày giaùo CHI PHAN

Coù moät baïn hoïc sinhRôøi tröôøng Nguyeãn Vaên TroãiKhai taêng tuoåi cuûa mìnhNaèn nì xin nhaäp nguõ.

Baén baøi moät suùng tröôøngÑaàu tieân ra tuyeán ñôïiHoài hoäp buoåi leân ñöôøngPhuùt giaây naøy dieãn laïi…

- “Soá moät vaøo beä baén!”Tim ñaäp maïnh, chaân run…Yeáu lónh ñaõ thuoäc trônVaãn nhö coøn bôõ ngôõ.

Ñoàng chí chính trò vieânÑöùng beân ngoaøi noùi nhoû:- “Quaân ñòch ñang xoâng leânNhaèm truùng ñaàu chuùng noù!”

459

Nhaèm truùng ñaàu chuùng noùNhöõng teân Myõ daõ manGaây bao nhieâu ñau khoåKhaép hai mieàn Baéc, Nam.

Suùng noå roøn ba phaùt- “Coù leõ ñaïn vaùi trôøi?”(Ñöùng daäy, toaùt moà hoâi)- “Khoâng! Mình baén chính xaùc…”

Côø hieäu chæ leân trôøiQuay troøn laù côø ñoûBa löôït baùo voøng möôøiCaû xaï tröôøng vui roä.

Ñôït hai, bia soá taùmBaén moät phaùt laät nghieângÑoàng chí chính trò vieânXieát chaët tay xaï thuû

Queá Laâm, 26-6-1967

460

VIEÄT DUÕNG thöïc hieän

Ñaàu thaùng gieâng naêm 1967, chuùng toâi ñeán thaønh phoá QueáLaâm. Caû tröôøng ñöôïc boá trí veà tröôøng Trung hoïc soá 1 cuûa thaønhphoá. So vôùi nöôùc ta luùc baáy giôø, thaät hieám coù tröôøng caáp III naøoñöôïc xaây döïng treân moät dieän tích roäng vaø nhaø cöûa khang trangnhö theá. (Ñöôïc bieát tröôøng Y Trung ñöôïc thaønh laäp töø nhöõng naêmtröôùc ngaøy giaûi phoùng 1949, döôùi thôøi Quoác daân ñaûng). Cuõng laødòp may vì ôû Trung Quoác ñang tieán haønh Ñaïi caùch maïng Vaênhoùa, caùc tröôøng hoïc ñeàu ñoùng cöûa ñeå hoïc sinh “ñi laøm caùchmaïng”, vì vaäy maø coù haún moät tröôøng troáng daønh cho chuùng ta.

Trong khuoân vieân tröôøng coù moät soá nhaø xen keõ daønh chogia ñình giaùo vieân. ÔÛû gaàn ñaïi ñoäi 71 cuõng coù maáy gia ñình.Hoâm môùi sang, caû boïïn ñang ñöùng giöõa saân uù ôù thì coù thaày giaùohoûi moät caâu baèng tieáng Nga: “Caùc em coù bieát tieáng Nga?”. Vöøanghe loaùng thoaùng, moät baïn nhanh nhaåu: “Ña”, roài chaïy voäiveà goïi thaày Thöôûng. Taâm ñaàu yù hôïp, hai thaày vui veû troøchuyeän (sau naøy môùi bieát teân thaày laø Maõ - Maõ laûo sö); coøn boïntoâi thì voâ tö “noùi chuyeän baèng tay” vôùi maáy ñöùa con gaùi, trongñoù coù Tieåu Mai (hình nhö laø con thaày, traïc tuoåi chuùng toâi). RoàiTieåu Mai chaïy veà nhaø xaùch vôït ruû chuùng toâi chôi boùng baøn. (ÔÛûTrung Quoác, moân theå thao naøy raát phoå bieán, haàu nhö ôû ñaâucoù choã ñuû roäng laø coù theå ñaët moät baøn boùng laøm baèng xi-maêng;

Vaøi neùt Queá Laâmnhöõng ngaøy

Caùch maïng Vaên hoùa

461

ñaàu lôùp hoïc naøo cuûa Y Trung cuõng coù moät baøn boùng). TieåuMai caàm vôït doïc, chôi thaønh thaïo laøm maáy ñöùa toâi ñaùnh traûchaät vaät. Thaáy coù quaû neâu hôi cao, anh em cuøng hoâ to: “Tiu!”,laøm baïn ngöôïng ñoû maët vaø noùi: “Puù haûo!”1. (Maõi sau naøy môùibieát “tiu” laø töø chöûi tuïc cuûa ngöôøi Hoa). Tröôùc laï sau quen, caùcbaïn thì daïy boïn toâi tieáng Hoa, coøn chuùng toâi daïy laïi tieáng Vieät.Quan heä daàn trôû neân thaân thieát.

Queá Laâm naèm saâu trong luïc ñòa, xung quanh laø nuùi ñaù. Muøañoâng thì khoâ hanh, gío laïnh vaø reùt thì nhö caét da caét thòt. Boïntreû con môùi sang chöa quen laïnh, ngay muøa ñoâng ñaàu ñaõ vaápphaûi dòch vieâm maøng naõo. Toaøn tröôøng caám traïi, khoâng aiñöôïc ra phoá. Tuy theá, khoâng khí soâi ñoäng cuûa Caùch maïng Vaênhoaù vaãn cöù lan vaøo tröôøng. Doïc caùc con ñöôøng, “hoàng veäbinh” trong ñoàng phuïc aùo ñaïi caùn, muõ vaø quaàn xanh coângnhaân, caùnh tay ñeo baêng ñoû, tay caàm Mao tuyeån xeáp haøng,vöøa ñi vöøa haùt nhöõng baøi caùch maïng. Hoï coøn vui veû taëng boïntoâi moät loâ huy hieäu gaøi ngöïc vaø saùch ñoû. Cöù choã naøo coù böùctöôøng troáng laø laäp töùc coù ngöôøi ñeán queùt hoà, keû daùn “ñaïi töïbaùo”2 (ñöôïc caùc thaày dòch noäi dung laø: choáng chuû nghóa xeùt laïihieän ñaïi, choáng giai caáp tö saûn môùi…), tôø naøy môùi daùn buoåisaùng thì buoåi chieàu ñaõ coù tôø khaùc daùn ñeø leân. Boïn hoïc sinhchuùng toâi thì chaúng hieåu taïi sao treân ñaát nöôùc Trung Quoác xaõhoäi chuû nghóa laïi coù tö saûn, coù xeùt laïi?

Cho ñeán moät sôùm, khi caû lôùp ñang chôø tröïc nhaät mangbaùnh bao veà aên saùng thì nghe thaáy tieáng thanh la “pheøngpheøng” aàm ó. Moät toáp “hoàng veä binh” tay caàm saùch ñoû raàm raäpchaïy tôùi nhaø taäp theå giaùo vieân. Chuùng ñaïp cöûa vaøo nhaø thaàyMaõ, quaùt thaùo aàm ó roài luïc tung saùch vôû, baùo chí vöùt ra saân, caû

1 Khoâng toát!2 Baùo chöõ to – moät coâng cuï tuyeân truyeàn trong Caùch maïng Vaên hoaù.

462

maáy cuoán saùch coù bìa in tieáng Nga. Laùt sau, chuùng loâi thaày rasaân vaø ñoïc leänh. (Nghe chaêûng hieåu gì, sau naøy ñöôïc thaàyChieâu giaûi thích: thaày bò quy toïâi ñi theo “con ñöôøng cuûa chuûnghóa xeùt laïi hieän ñaïi Khô-rut-soáp” vì ñaõ daïy tieáng Nga chohoïc sinh!?). Luõ nhoùc con laâu nhaâu vaøo xæ vaû vaø nhoå nöôùc boïtvaøo ngöôøi thaày, chuùng aán leân ñaàu thaày chieác muõ nhoïn baèngbìa (treân coù maáy chöõ vieát baèng möïc Taøu). Trôøi thì laïnh maø treânngöôøi thaày aùo soáng phong phanh, hai tay bò troùi giaät caùnhkhuyûu. Thaày bò aùp giaûi qua saân boùng veà phía ñaïi ñoäi 72, caûboïn chaïy theo sau hoâ: “Taû taûo!”1. (Hình nhö sau ñoù, chuùngsang baét caû giaùo sö Thònh daïy Theå thao cuøng ñöa ra ngoaøiQueá Laâm ñaáu toá). Tieåu Mai vaø meï maét ñoû hoe, uaát öùc nhìntheo maø khoâng daùm laøm gì. Ñeán tröa gaëp baïn, hoûi boïn chuùnglaø ai thì ñöôïc traû lôøi: “Tha maán sö Y Trung tô xueá saâng”2. Boïntoâi laéc ñaàu: Taïi sao hoïc troø laïi daùm ñoái xöû nhö vaäy vôùi thaàygiaùo cuûa mình? Tuy ñöôïc phoå bieán: ñaây laø “chuyeän noäi boä” cuûaBaïn, khoâng neân toû thaùi ñoä, nhöng boïn treû chuùng toâi khoâng theåxa laùnh Tieåu Mai luùc naøy, baèng aùnh maét, chuùng toâi ñaõ ngaàmñoäng vieân hai meï con baïn.

Sau ngaøy dòch vieâm maøng naõo taïm laéng, anh em ñöôïcpheùp ra phoá chôi môùi bieát ngoaøi ñoù caùch maïng coøn “gheâkhuûng” hôn nhieàu. Veû ñeïp cuûa thaønh phoá “sôn thuyû höõu tình”giôø ñaây bò caùch maïng laøm bieán daïng. Treân töôøng nhöõng toøanhaø lôùn naèm doïc phoá trung taâm, toaøn thaáy daùn baùo chöõ to,giaáy raùc ngaäp phoá, khoâng coù ngöôøi doïn. Tröôùc giôø laøm vieäc,coâng chöùc phaûi xeáp haøng tröôùc coång, ñoàng thanh ñoïc “Tröôùctaùc”. Caùc coâng trình lòch söû, chuøa chieàn bò ñaäp phaù (vì laø taøndö cuûa cheá ñoä phong kieán); saùch vôû quyù (caû lòch söû, vaên hoïc,

1 Ñaû ñaûo!2 Chuùng noù laø hoïc sinh Y Trung.

463

ngheä thuaät… nhaát laø tieáng Nga) bò mang ra ñoát. Trí thöùc, vaênngheä só bò ñöa veà noâng thoân caûi taïo. Trong nhaø khoâng coøn tìnhphuï töû, thaäm chí con caùi daùm goïi cha meï laø “ñaëc vuï”; baùo “toåchöùc” ñöa ñi ñaáu toá. Boïn treû con tuoåi maãu giaùo töï xöng laø“hoàng tieåu binh”, baét boá meï phaûi mua baêng ñoû ñeo leân caùnhtay; theá heä lôùn hôn “vaét muõi chöa saïch” daùm caàm suùng taáncoâng vaøo boä chæ huy cuûa giai caáp coâng nhaân. Nghe keå “hoàngveä binh” cuûa Y Trung coøn daùm leân taän Thöôïng Haûi, ThieânTaân… “laøm caùch maïng”. Chuùng coøn ñöôïc pheùp döøng caû ñoaøntaàu ñang chaïy ñeå leo leân tuyeân truyeàn caùch maïng. Caùi uy cuûa“hoàng veä binh” lôùn laém, ai cuõng phaûi sôï. Toaøn tieåu töôùng!

Coù laàn, moät nhoùm hoïc sinh Troãi ñi taét röøng thoâng ra thaønhphoá ñaõ chöùng kieán moät cuoäc xöû baén. Luõ ngöôøi ñeo baêng ñoûaùp giaûi nhöõng ngöôøi coù toäi ra saùt moät hoá ñaøo saün, khoâng caànñoïc leänh, khoâng caàn toøa aùn, cöù theá giöông suùng boùp coø vaø ñaåyhoï xuoáng hoá laáp laïi. Caû moät xaõ hoäi vôùi gaàn moät tyû daân nhötrong moät môù boøng bong. Ñeán caû nhöõng laõnh tuï vó ñaïi nhöLöu Thieáu Kyø, Traàn Nghò, Haï Long, La Thuïy Khanh... “hoàngveä binh” cuõng khoâng tha. Quaân khu Quaûng Taây coù Vi Tö leänh,thôøi kì choáng Phaùp ñaõ töøng nhieàu naêm laøm Tröôûng ñoaøn coávaán quaân söï giuùp Vieät Nam cuõng bò ñaáu toá. Beân bôø Dung Hoàcoù Nghinh Phong Caùc raát ñeïp. Treân coät “gaùc ñoùn gioù”, beân naøycoù doøng khaåu hieäu “Taû taûo Uaáy Cuûa Xing!” coøn beân kia laïi laø“Duûng hu Uaáy Cuûa Xing!”1. Thaät chaúng hieåu ra laøm sao! (Quaângiaûi phoùng ñöôïc leänh “aùn binh baát ñoäng”, ñöùng ngoaøi cuoäc).Chuùng toâi hoûi nhau, caùch maïng naøy laø caùch maïng gì? Nhöõngngöôøi ñaõ töøng cuøng nhau vaøo sinh ra töû trong Vaïn lyù Tröôøngchinh sao laïi ñeå cho boïn treû con ñoái xöû vôùi ñoàng ñoäi mình taønaùc nhö vaäy?

1 “Ñaû ñaûo Vi Quoác Thanh!” vaø “UÛng hoä Vi Quoác Thanh!”.

464

Sang naêm 1968, nhöõng ngaøy tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi saép veànöôùc cuõng laø nhöõng ngaøy aùc lieät cuûa Caùch maïng Vaên hoùa. Coùtin, “hoàng veä binh” coøn ngang nhieân döøng caû ñoaøn taàu lieân vaänchôû haøng cuûa Lieân Xoâ, Trung Quoác vaø caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóavieän trôï cho coâng cuoäc khaùng Myõ cuûa nhaân daân Vieät Nam ñeålaáy vuõ khí töï trang bò cho mình. Caùc phe phaùi ñaùnh nhau, tìnhhình an ninh baát oån. Caám traïi hoaøn toaøn! (Queá Laâm noåi tieángvôùi nhieàu danh lam thaéng caûnh maø hôn moät naêm ôû ñoù, chuùngtoâi chæ bieát ñöôïc coù Tu Töôïng Sôn vaø Thaát Tinh Nham6).

Nhaø maùy ñieän ngöng laøm vieäc vì khoâng coù daàu vaø coângnhaân phaûi choáng traû phaùi “taïo phaûn”. Thaønh phoá maát ñieän.Caùc ñoàng chí ôû Uyû ban Nhaân daân thaønh phoá ñaõ tôùi gaëp nhaøtröôøng noùi: “Chuùng toâi laøm caùch maïng coù theå coù khoù khaênnhöng khoâng bao giôø ñeå caùc ñoàng chí phaûi thieáu thoán”. Thaønhphoá cöû ñoäi xung kích veà taän Lieãu Chaâu nhaän maùy noå. Khoângsôï hieåm nguy, caùc ñoäi vieân caém côø ñoû leân noùc roài duõng caûmñieàu khieån chieác xe taûi lao vun vuùt, xuyeân qua caùc phoøngtuyeán. Maëc cho ñaïn baén theo nhö möa, ñoäi xung kích ñaõ keùomaùy noå an toaøn veà cho nhaø tröôøng ñeå thaép saùng. (Nghe phoåbieán, chuyeán ñi ñoù cuõng coù maáy ngöôøi hy sinh). Vôùi tinh thaàn“chuùng toâi coù theå thieáu aên, nhöng khoâng ñeå caùc ñoàng chí ñoùi”,tuïi hoïc sinh lôùp lôùn ñöôïc quaân giaûi phoùng mang theo suùng hoätoáng, theo xe ñi boác gaïo töø kho döï tröõ cuûa thaønh phoá chôû veàcho nhaø tröôøng. Nghóa tình aáy laøm sao coù theå queân!

Ngaøy phaûi töø bieät Queá Laâm, tieáng suùng ñaõ taïm ngöngnhöng thaønh phoá thì tan hoang. Ñöùa naøo trong chuùng toâi cuõngcaàu mong cho cuoäc caùch maïng aáy choùng qua ñi ñeå Queá Laâmñeïp trôû laïi nhö ngaøy môùi sang!

V.D

1 Nuùi ñaù hình con voi thoø voøi xuoáng soâng Ly vaø Ñoäng nham thaïch Thaát Tinh.

465

Ngöôøi baïn giaø Trung Hoa

NGUYEÃN KHAÉC VIEÄT *Hoïc sinh khoùa 7

Ngaøy ôû Phong Khaåu, nhoùm “luïc nhaân” chuùng toâi thöôønglang thang, thaêm thuù caùc baûn laøng cuûa baø con daân toäc Choang.Thieân nhieân ôû ñaây coøn hoang sô, ñaây laø doøng suoái trong vaétvôùi caùi guoàng nöôùc quay heát naêm naøy sang naêm khaùc; kia laødaõy nuùi ñaù, luùp xuùp nhöõng buïi sim, quaû chín moïng… Taát caûthaät laï luøng vaø haáp daãn chuùng toâi - nhöõng ñöùa treû 11-12 tuoåi,voâ cuøng hieáu ñoäng. Nhieàu khi nghòch ngôïm, tieän tay “thuhoaïch hoä” baø con noâng daân traùi caây vöøa chín trong vöôøn; luùchöùng leân thì duøng suùng cao su haï chuù gaø mô chaäm chaân,mang leân hang treân daõy nuùi sau tröôøng, nöôùng aên, “taäp laømthoå phæ”. Nhöõng chuyeán ñi naøy laøm vôi ñi noãi nhôù nhaø, nhôùcha meï cuûa nhöõng ñöùa treû xa xöù.

* Ñi boä ñoäi veà hoïc Ñaïi hoïc quaân söï, khoùa 11 ngaønh oâtoâ xe maùy. Naêm 2004, quaylaïi thaêm Queá Laâm, nhöng khoâng tìm ñöôïc ñöôøng veà tröôøng cuõ ôû Phong Khaåu vìñoåi thay quaù nhieàu. Nay laø tröôûng ñaïi dieän Bia La Force taïi TP. Hoà Chí Minh.

466

… Ñaõ maáy ngaøy nay, boïn toâi khoâng ra khoûi tröôøng. Khoângphaûi vì saép heát kì nghæ heø, hay vì baän bòu gì cho naêm hoïc môùi,maø vì moät lí do heát söùc ñaëc bieät: Chuùng toâi saép rôøi Queá Laâm,veà nöôùc! Caû boïn haùo höùc chôø ngaøy leân ñöôøng. (Chaû gì xa nhaøcuõng ñaõ gaàn 2 naêm). Khoâng ai coøn nghó ñeán chuyeän “ñi thoåphæ”. Vaû laïi, caùc thaày ñaõ daën phaûi giöõ kín tin naøy, neân vôùi “taùcphong heát söùc quaân söï” cuûa lính Troãi, chuùng toâi töï giaùc chaáphaønh meänh leänh.

Moät buoåi toái, theo chaân maáy ñaøn anh lôùp treân ñi daïo ra beânngoaøi tröôøng. Vöøa ra khoûi coång, döôùi aùnh ñeøn tuø muø, toâi nhaänngay ra baùc Chaâu - ngöôøi baïn giaø toát buïng ngöôøi Hoa - ñangñöùng beân kia ñöôøng. Vöøa thaáy toâi, baùc goïi giaät gioïng “Vieät!Vieät!” nhö theå sôï toâi chaïy maát. Maáy oâng anh nhìn toâi nghi kò,chaéc thaèng em coøn nôï naàn gì, nhöng roài cuõng ñeå maëc toâi ôû laïitroø chuyeän vôùi baùc.

- Quaûng, Thaéng, Kyø, Sôn, Huøng ñaâu? Sao laâu laém caùc chaùukhoâng ra chôi? – OÂng hoûi doàn vôùi veû lo laéng.

Tuy baát ñoàng ngoân ngöõ, nhöng toâi hieåu baùc raát nhôù chuùngtoâi. AÁp uùng maõi, toâi môùi baät ra ñöôïc yù, raèng, chuùng toâi baän…hoïc, neân khoâng ra ñöôïc. Ñaõ maáy ngaøy nay, chieàu naøo, oângcuõng ra coång ñoùn maø chaúng gaëp ñöùa naøo. Cuoái cuøng, oâng xuùcñoäng hoûi: “Caùc chaùu saép… saép huùi ja1 … phaûi khoâng?” Coøntoâi, toâi khoâng theå daáu oâng, ñaõ gaät ñaàu. Hai baùc chaùu keùo nhaura moät baõi coû ven ñöôøng. Vôùi caùi ngoân ngöõ hoãn taïp, duøng caûbaèng tay, moät giaø, moät treû ñaõ taâm söï vôùi nhau caû tieáng ñoànghoà. Cho ñeán khi maáy oâng anh quay laïi, toâi môùi chaøo oâng trôûveà. Vaøo ñeán beân trong coång, ngoaûnh laïi, vaãn thaáy oâng aâu saàuñöùng ñoù.

1 Veà nhaø.

467

Nhôù heø naøy naêm ngoaùi, khi khoái caáp II ñöôïc chuyeån töø YTrung veà Phong Khaåu, nhieàu khoái nhaø trong khu tröôøng môùixaây coøn dang dôû, beå bôi vaø saân vaän ñoäng chöa hoaøn thieän.Phía ngoaøi haøng raøo laø daõy laùn traïi, maùi lôïp giaáy daàu ñen sì,cuûa caùnh coâng nhaân xaây döïng töø Nam Ninh leân. Baùc Chaâucuõng trong ñôn vò thi coâng aáy.

Ngaøy aáy, cöù seånh ra laø nhoùm “luïc nhaân” (goàm Quaûng,Thaéng, Kyø, Sôn, Huøng vaø toâi) tìm moïi caùch vöôït raøo, ra beânngoaøi “ñi thöïc ñòa”. Thaäm chí, daùm moø ra taän ngoaøi thaønhphoá khi maø Ñaïi caùch maïng Vaên hoaù vaøo thôøi kì caêng thaúngnhaát, caùc phe phaùi chieán ñaáu vôùi nhau baèng caû suùng, ñaïn.Vì hay ngao du neân chuùng toâi thuoäc dieän “ngheøo” nhaát lôùp,tieàn luùc naøo cuõng thieáu, ñeán caû tieàn mua “díp ñaùnh raêng”hay caây buùt bi cuõng khoâng coøn. Ñaõ laø “ngheøo” thì hay töï“vöôït khoù”! Laàn ñoù, khi ñi ngang qua laùn coâng nhaân xaâydöïng, thaáy treân maët baøn döïng beân cöûa soå coù caùi ca saét traùngmen, beân trong caém baøn chaûi, thuoác ñaùnh raêng vaø caû caây buùtmaùy Kim Tinh. Chaúng ai baûo ai, caû luõ nhanh choùng aùp saùt.Boãng coù tieáng theùt. Nhìn sang cöûa soå beân thì thaáy coù ñoâichaân thoø ra. Theo phaûn xaï, caû boïn giôû ngay “uø teù quyeàn”. Khiveà ñeán coång sau, môùi hoaøn hoàn döøng laïi kieåm quaân soá.Khoâng thaáy Kyø ñaâu. Vaäy laø noù “dính” roài, chaéc caäu vôùi tayvaøo beân trong naãng caùi gì. Laøm caùch naøo ñeå cöùu noù baây giôø?Chöa bieát neân xöû lí theá naøo thì caäu ta moø veà, maët tænh bô:

- Naøy, quay laïi ñoù chôi ñi! Coù moät baùc coâng nhaân…Nghe Kyø noùi, caû boïn trôïn troøn maét, khoâng tin. Nhöng vì toø

moø, maáy ñöùa quyeát ñònh quay laïi. Ngöôøi ñaøn oâng tieáp chuùngtoâi, traïc 50 tuoåi. OÂng thaân maät môøi chuùng toâi ngoài xuoánggiöôøng, roài roùt nöôùc ra baùt môøi uoáng. Laùt sau, moät thanh nieânchöøng 20 tuoåi chaïy veà, mang theo moät goùi taùo taøu khoâ, môøichuùng toâi aên. Sau môùi bieát anh ta teân laø Taï. Cuoäc hoäi ngoä trôû

468

neân aám cuùng, roän tieáng noùi cöôøi, nhaát laø khi khoâng dieãn taû noåido baát ñoàng ngoân ngöõ.

Töø sau hoâm aáy, cöù chieàu chieàu, nhoùm chuùng toâi qua laïithaêm hai ngöôøi baïn Trung Hoa. Chuùng toâi cuøng nhau ñaùnh côø,ñi daïo chôi. Baùc Chaâu raát gioûi moân voõ ñaùnh coân, vöøa muùa gaäyquay tít baèng hai tay, baùc vöøa ñi nhöõng ñöôøng quyeàn kheùoleùo. Roài baùc daïy cho chuùng toâi taäp. Baùc naén töøng ñoäng taùc,töøng theá chaân, theá tay. Gaàn baùc, chuùng toâi hoïc ñöôïc tính caùchcaàn cuø, nhaân haäu, chaân thaønh, giaûn dò, giaøu loøng baùc aùi, vò tha.Coù nhöõng tröa chuû nhaät, taït qua chôi, chuùng toâi ñaõ ôû laïi aêncôm cuøng baùc vaø anh Taï. Côm canh ñôn giaûn nhöng khoângbao giôø thieáu moùn ñaäu phuï nhöï, ca-la-thaàu ngaâm daám, ôùt.Caøng ngaøy, caû nhoùm caøng gaén boù vôùi baùc. Chuùng toâi queândaàn nhöõng troø “vöôït khoù”. Sau giôø hoïc chæ mong cho trôøichoùng toái ñeå chaïy ra chôi vôùi baùc. Cuõng chính vì keát thaân vôùibaùc vaø anh Taï maø khaû naêng giao tieáp baèng tieáng Trung khaùhaún leân.

Tröôùc hoâm rôøi Queá Laâm, nhoùm “luïc nhaân” heïn nhau rachaøo baùc. OÂng cöù tieác, sao caùi thôøi gian keát thaân vôùi nhau quaùngaén nguûi. Baùc coøn daën, veà nöôùc thì ñöøng queân raèng ôû TrungQuoác naøy vaãn coøn moät oâng baïn giaø luoân nhôù ñeán caùc baïn treû.Baùc mong cho “Maáy cuûa”1 khoâng coøn neùm bom vaø ñaát nöôùcVieät Nam sôùm coù hoøa bình. Luùc tieãn chuùng toâi ra cöûa, baùc,chaùu ñeàu im laëng buoàn baõ, noùi chaúng neân lôøi. OÂng laáy trongtuùi ra moät tuyùp thuoác ñaùnh raêng môùi, thaät laø to, ñöa choQuaûng. Maët noù ñaàn ra. Caû luõ nhôù ngay ñeán chuyeän cuõ, coønoâng thì giang tay ra oâm laáy saùu ñöùa, mieäng laép baép: “Khoângbieát... ñeán bao giôø… caùc chaùu môùi... huùi laûi2?”

1 Ñeá quoác Myõ.2 Trôû veà.

469

Chia tay oâng trôû veà Toå quoác, bieát ngöôøi baïn giaø ôû laïi phaûisoáng qua Caùch maïng vaên hoaù khoâng keùm gian nan. Neáu coønsoáng, ñeán nay, oâng cuõng “ngoaïi baùt tuaàn”. Vôùi chuùng toâi, oângvöøa nhö moät ngöôøi cha, laïi nhö moät ngöôøi baïn. Nhöõng ngaøyaáy ñaõ xa laém roài, nhöng toâi maõi khoâng queân hình aûnh oângñöùng nhìn toâi trôû veà tröôøng, trong buoåi toái hoâm aáy. Xin caàuchuùc cho oâng vaø con chaùu trong cuoäc soáng vaïn söï nhö yù!

Coøn caùi tuyùp thuoác ñaùnh raêng aáy ñöôïc mang veà Trung Haø,cuõng chaúng coøn nhôù laø nhoùm “luïc nhaân” duøng chung ñöôïcbao nhieâu laâu, nhöng cho ñeán giôø, toâi vaãn khoâng theå queânñöôïc höông vò cuûa noù!

Haø Noäi, 1-10-2003N.K.V

470

Giaây phuùt chia tay

Thaày giaùo MAI DUY VOÏNG *

Heø 1968, ñaàu thaùng 7, khoùa 3 toát nghieäp. Caùc em leânñöôøng veà nöôùc nhaän nhieäm vuï. Saùng hoâm ñoù, nhieàu thaày, coâxin pheùp Ban giaùm hieäu nghæ daïy ñeå tieãn caùc em ra ga. Ñaõtöø laâu, thaày troø ta bò caám traïi vì tình hình an ninh cuûa thaønhphoá Queá Laâm khoâng ñöôïc nghieâm. Khi xe chaïy qua caàu Giaûiphoùng, moïi ngöôøi baét ñaàu thaáy caûnh tan hoang nhö vöøa qua“naïn hoàng thuyû”. Khaép nôi döïng chieán luyõ, phaùo ñaøi, veát ñaïnsôn phaùo baén loã choã treân töôøng, nhöõng oâ cöûa soå vôõ toang kính,phoá xaù vaéng boùng ngöôøi… Ñoù chính laø haäu quaû nhöõng cuoäcchieán giöõa “hoàng veä binh” (phe “taïo phaûn”) vôùi phaùi coângnhaân (caùnh “lieân chæ”) trong Ñaïi caùch maïng Vaên hoùa.

Taïi ga Queá Laâm, chuyeán taàu lieân vaän quoác teá töø Baéc Kinhcuõng vöøa döøng. Caùc em leân taàu.

Ngaøy ñoù, thaày coù moät caùi maùy aûnh vaø cuõng haêng haùi chuïpchôi. Ai ngô,ø sau gaàn boán chuïc naêm, taám aûnh ngaøy aáy laïi coù

* Giaùo vieân daïy Hoùa, tröôùc khi veà höu laø ñaïi taù,coâng taùc taïi Cuïc Nhaø tröôøng.

471

giaù trò ñeán theá cho cuoán saùch! Chaû hieåu sao, thaày laïi chôùp ñöôïchình aûnh boán chieán só gaùi ñang ñöùng ôû ngay baäc leân xuoángcöûa toa taàu soá 5. Caïnh cöûa, coâ Haïnh Lôïi (nuoâi quaân) ñaët ngoùntay troû leân caèm, ñaêm chieâu suy nghó, maét nhìn veà phía xa. (Chæhôn moät naêm soáng ôû Queá Laâm nhöng chaéc coâ ñaõ coù ôû ñaâynhieàu kyû nieäm ñeïp?). Em Ñoàng Thu ñöùng töïa beân naøy cöûa,maët buoàn röôøi röôïi, nghó tôùi giaây phuùt saép phaûi xa thaày, xa baïnmaø trong ñoù coù caû ñöùa em trai yeáu ôùt, môùi hoïc xong lôùp 7. Saulöng coâ nhaân vieân hoûa xa maëc aùo traéng, ngöôøi Trung Quoác, laøhai em Thanh Haø vaø Kim Nhu. Em Nhu moät tay vòn vaøo tay

Giôø phuùt chia tay taïi saân ga Queá Laâm.

472

keùo leân xuoáng, chaêm chuù nhìn Thanh Haø ñang cuùi ñaàu híhoaùy voäi ghi laïi ñòa chæ cho thaày. Rieâng vôùi Thanh Haø, thaày coùnhaän xeùt, ñeán giôø phuùt saép chia ly maø em vaãn giöõ ñöôïc taùcphong bình tónh, chæn chu cuûa moät ngöôøi caùn boä Ñoaøn...

Coøi ñaõ huù, taàu saép chuyeån baùnh. Nhöõng maùi ñaàu xanh vaønhöõng caùnh tay thoø ra ngoaøi cöûa soå vaãy vaãy. Maét thaày nhoøanöôùc, vaäy laø xa caùc em hoïc sinh thaân yeâu, nhöõng hoïc troø gaénboù vôùi thaày, coâ vaø nhaø tröôøng töø nhöõng ngaøy ñaàu chieán tranh.Thoâi, caùc em ñi nheù, ñöøng bao giôø queân thaày, baïn vaø maùitröôøng thaân yeâu!

Sau ñoù khoâng laâu, thaày leân taàu veà nöôùc cuøng caùc em hoïcsinh khoùa 5, ñuùng vaøo ngaøy 24 thaùng 8 naêm 1968. Thaày nhôùmaõi, khi taàu vöøa rôøi saân ga Queá Laâm, Ñaøi phaùt thanh Baéc Kinhthoâng baùo: quaân ñoäi Lieân Xoâ ñaõ cho xe taêng vaø boä binh taáncoâng vaøo Tieäp Khaéc. Theá laø caùch maïng theá giôùi baét ñaàu coùnhöõng thay ñoåi, nhöng mong sao ñöøng aûnh höôûng tôùi cuoäcñaáu tranh giaûi phoùng mieàn Nam, thoáng nhaát Toå quoác cuûanhaân daân ta.

M.D.V

473

Kyû nieäm ngaøy chia tay“Hoài Quoác”

Giaùo sö ÑOÃ KIEÁM TUYEÂN *Cöïu giaùo vieân Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây

Toâi voán laø daân Hoa kieàu soáng ôû Laïng Sôn, ñeán naêm 1959thì veà Trung Quoác, hoïc Ñaïi hoïc Sö phaïm ôû Nam Ninh. Sau ñoùñöôïc phaân coâng veà Queá Laâm daïy Nga vaên taïi Ñaïi hoïc Söphaïm Quaûng Taây. Thôøi kì tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi sang QueáLaâm, ôû Y Trung, toâi ñaõ coù dòp qua laïi thaêm caùc baïn vaø ñöôïctieáp kieán baùc Quyønh. Toâi cuõng quan heä thaân thieát vôùi caùc thaày,coâ ôû Y Trung, nhaát laø Hieäu tröôûng Linh Haùn Daân, thôøi kìtröôøng caùc baïn môùi sang.

Cuoái naêm 2003, khi ñoaøn tieàn traïm cuûa tröôøng Troãi sangQueá Laâm, toâi ñang baän daïy hoïc neân khoâng gaëp ñöôïc caùc baïn.Toâi coù baùo tin vui naøy cho thaày Linh Haùn Daân. Moät hoâm, khiñeán thaêm, oâng ñaõ giôû taäp hoà sô löu vaø cho toâi xem moät taámaûnh quyù. Thaày keå laïi: “Khoaûng thaùng 8 naêm 1968, thay maët

* Giaùo vieân Vieän ñaïi hoïc Ly Giang, Queá Laâm, Vieän ñaàu tieân giaûng daïy moân “VieätNam hoïc”.

474

tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, thaày Leâ Vaân Haø vaø thaày NguyeãnÑöôøng ñeán nhaø rieâng thaêm toâi. Beân aám traø, thaày Haø nhaéc laïinhöõng kæ nieäm toát ñeïp trong thôøi gian chuùng toâi cuøng laøm vieäc.Thaày caûm ôn Ban giaùm hieäu cuøng thaày, coâ giaùo, hoïc sinhtröôøng Trung hoïc soá 1 duø coù nhieàu khoù khaên nhöng ñaõ giuùpñôõ heát söùc nhieät tình caû veà vaät chaát laãn tinh thaàn cho tröôøngNguyeãn Vaên Troãi. Thaày Haø noùi: “Tình hình cuoäc khaùng chieánchoáng Myõ ñang coù nhöõng thay ñoåi cô baûn, coù lôïi cho nhaândaân Vieät Nam. Vì vaäy chuùng toâi ñöa caùc em veà nöôùc ñeå gaànvôùi thöïc tieãn caùch maïng hôn, ñeå caùc em coù theå sôùm goùp phaànvaøo söï nghieäp chung. Hoâm nay, chuùng toâi ñeán taïm bieät ñoàngchí vaø gia ñình. Qua ñoàng chí xin chuyeån lôøi chaøo ñeán thaày,troø Y Trung! Tin raèng ngaøy thaéng lôïi cuûa chuùng toâi seõ khoângcoøn bao xa…”. Toâi caûm ñoäng baét tay hai thaày vaø chuùc thaày,

Thaày Haø, thaày Ñöôøng thay maët nhaø tröôøng ra chia tay Hieäu tröôûng tröôøngY Trung Linh Haùn Daân vaø gia ñình tröôùc ngaøy veà nöôùc, Heø 1968.

475

troø tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi leân ñöôøng “hoài quoác”, “thöôïng loäbình an”! Toâi khoâng queân gaøi leân ngöïc hai ñoàng chí huy hieäuMao Traïch Ñoâng.

Sau ñoù, toâi môøi hai thaày ra chuïp chung vôùi gia ñình moät poâaûnh laøm kæ nieäm. Thaày Haø, thaày Ñöôøng trong boä quaân phuïcVieät Nam, ñöùng giöõa, vôï con toâi ñöùng beân caïnh. Toâi ñöùngcaïnh thaày Ñöôøng vaø moät hoïc sinh. Toâi nhôù maõi aùnh maét chaântình, löu luyeán cuûa nhöõng ngöôøi baïn saép ñi xa. Thôøi gian troâiqua vôùi bao bieán ñoäng, nhöng gia ñình toâi vaãn giöõ caån thaäntaám aûnh ñoù, noù minh chöùng cho tình caûm trong saùng giöõanhöõng ngöôøi ñoàng chí, nhöõng ngöôøi con cuûa hai daân toäc. Heïnsôùm trôû laïi, vaäy maø ñaõ hôn ba chuïc naêm…”

Thaày Linh Haùn Daân vöøa döøng lôøi, toâi lieàn baùo tin caùc baïnsaép xuaát baûn taäp II “Sinh ra trong khoùi löûa”, nhö vaäy taám aûnhcoù theå seõ laø tö lieäu quyù. Thaày vui loøng giao cho toâi taám aûnh ñeåchuyeån cho Ban bieân taäp. Coù thaày Kieát Huøng töø Thaønh phoáHoà Chí Minh sang coâng taùc, chuùng toâi ñaõ nhôø chuyeån cho caùcbaïn. Hy voïng raèng, noù seõ laøm soáng laïi kæ nieäm cuûa nhöõng naêmthaùng thaày, troø tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi soángvaø hoïc taäp taïi nöôùc Trung Hoa vó ñaïi. Tình caûm ngaøy aáy seõmaõi soáng trong moãi chuùng ta!

Ñ.K.T

476

Baûn

ñoà

Que

á Laâm

naêm

196

8.

477

TS. TRAÀN KHAÙNG CHIEÁN *

Thaùng 11 naêm 2001, chuùng toâi - hai chuïc cöïu giaùo vieân, hoïcsinh tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam, ñang soáng laøm vieäc taïi caùctænh phía Nam ñaõ trôû veà thaêm laïi Queá Laâm, thaêm laïi maùitröôøng thaân yeâu naêm xöa.

Vôùi söï giuùp ñôõ cuûa anh Ñoã Kieám Tuyeân (giaùo vieân tröôøngÑaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây, moät chuyeân gia tieáng Vieät, voánñaõ coù quan heä thaân thieát töø laâu), chuùng toâi ñaõ tôùi thaêm ngoâinhaø soá 96, ñöôøng Trung Sôn Baéc. Nôi ñaây, trong cuoäc khaùngchieán cuaû nhaân daân Trung Quoác choáng quaân xaâm löôïc NhaätBaûn (1937-1945), laø truï sôû cô quan ñaïi dieän Baùt Loä Quaân taïimaët traän Quaûng Taây. Ngaøy nay, ngoâi nhaø goã hai taàng ñöôïcthaønh phoá Queá Laâm giöõ laøm baûo taøng. Trong nhaø, taïi vò trítrang troïng coù treo aûnh Baùc Hoà kính yeâu, phía döôùi coù ghi:“Ñoàng chí Hoà Chí Minh, Chuû tòch nöôùc Vieät Nam Daân chuûCoäng hoøa, ñaõ laøm vieäc taïi ngoâi nhaø naøy töø 1938 ñeán 1940, vôùibí danh laø Hoà Quang, thieáu taù Baùt Loä Quaân. Ñoàng chí ñaõ coùnhöõng ñoùng goùp cho söï nghieäp khaùng Nhaät cuaû nhaân daânTrung Quoác”. Chuùng toâi caûm ñoäng ngaém nhìn nhöõng hieän vaät

Queá LaâmVuøng ñaát mang naëng aân tình

* Chuyeân vieân nghieân cöùu kinh teá Trung taâm Khoa hoïc-Xaõ hoäi-Nhaân vaên Quoácgia. Cöïu hoïc sinh tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam taïi Queá Laâm (1953-1957).

478

coù lieân quan ñeán Baùc maø caùc baïn Trung Quoác coøn giöõ ñöôïc:chieác xe ñaïp Phaùp mua töø Haûi phoøng, caëp kính laõo, chieácmeàn chaên ñaõ uû aám cho Baùc trong nhöõng ngaøy ñoâng giaù reùt,chieác maùy chöõ ñöôïc Baùc duøng ñeå dòch sang tieáng Anh, Phaùpcaùc taøi lieäu phuïc vuï coâng taùc tuyeân truyeàn quoác teá veà cuoäckhaùng chieán choáng xaâm löôïc Nhaät cuaû nhaân daân Trung Quoác.

Theo höôùng daãn cuaû caùn boä baûo taøng, chuùng toâi veà thaêmthoân Loä Maïc, naèm phía Baéc thaønh phoá, nôi Ngöôøi cuøng caùccaùn boä cô quan ñaïi dieän, sau moät ngaøy laøm vieäc ñaõ veà nghæ.Nhaân daân trong thoân keùo ñeán raát ñoâng khi nghe tin coù caùcvò khaùch töø Vieät Nam ñeán thaêm ngoâi ñình laøng, nôi Hoà Chuûtòch ñaõ töøng ôû trong thôøi kyø khaùng Nhaät; nôi ñöôïc Chính phuûTrung Quoác coâng nhaän laø di tích lòch söû caùch maïng töø naêm1962. Tình caûm cuaû daân laøng ñoái vôùi chuùng toâi raát thaân tình,côûi môû. Moät cuï giaø tuoåi ngoaøi 80, ñöôïc môøi ñeán keå cho chuùngtoâi nhöõng kyû nieäm veà quan heä thaân thieát, gaén boù giöõa daânlaøng vôùi caùn boä, chieán siõ cô quan ñaïi dieän: “…Thieáu taù HoàQuang laø moät con ngöôøi raát yeâu treû em vaø quyù meán ngöôøigiaø. OÂng aân caàn vôùi moïi ngöôøi vaø ñöôïc nhaân daân quyù meán.Maõi sau ngaøy giaûi phoùng, theá heä chuùng toâi môùi ñöôïc bieát conngöôøi ñaùng kính ñoù chính laø Chuû tòch Hoà Chí Minh cuaû nhaândaân Vieät Nam anh em”. Trong hai naêm ôû Queá Laâm, Baùc ñöôïcsoáng trong söï ñuøm boïc, baûo veä cuaû nhaân daân ñòa phöông.Muøa heø 1940, vôùi söï giuùp ñôõ nhieät tình cuaû Ñaûng Coäng saûnTrung Quoác, töø Queá Laâm, Baùc ñeán Coân Minh, baét lieân laïc vôùicô quan haûi ngoaïi cuaû Ñaûng ta. Ñaàu naêm 1941, Ngöôøi cuøngcaùc ñoàng chí Phuøng Chí Kieân, Phaïm Vaên Ñoàng, Voõ NguyeânGiaùp, Vuõ Anh, Ñaëng Vaên Caùp… trôû veà Queá Laâm chuaån bòcho chuyeán trôû veà nöôùc qua ñöôøng Tónh Taây - Cao Baèng.Vieäc Baùc trôû veà Cao Baèng vaøo ñaàu naêm 1941, tröïc tieáp thamgia laõnh ñaïo caùch maïng Vieät Nam, coù yù nghóa raát quan troïng

479

trong quaù trình ñöa caùch maïng nöôùc ta ñeán thaéng lôïi vaøoThaùng Taùm naêm 1945. Ngay töø nhöõng naêm thaùng ñaáu tranhgian khoå ñoù, Queá Laâm ñaõ laø moät ñòa phöông gaén boù vôùi BaùcHoà, vôùi caùch maïng Vieät Nam.

Sau khi nöôùc Trung Hoa môùi ra ñôøi, Ñaûng, Chính phuû,nhaân daân Trung Quoác ñaõ giaønh cho cuoäc khaùng chieánchoáng Phaùp cuaû nhaân daân ta nhöõng giuùp ñôõ to lôùn, quyù baùu,kòp thôøi. Muøa heø 1950, Trung Quoác ñaõ tieáp nhaän tröôøng Luïcquaân Vieät Nam sang Vaân Nam, taïo ñieàu kieän toát nhaát chovieäc ñaøo taïo caùn boä chæ huy quaân ñoäi ta. Muaø heø 1951, Khuhoïc xaù Trung öông ñöôïc chuyeån sang Nam Ninh ñeå ñaøo taïocaùn boä sö phaïm cho söï nghieäp giaùo duïc laâu daøi. Thaùng 9naêm 1951, Queá Laâm ñaõ tieáp nhaän tröôøng Thieáu sinh quaânvôùi 600 hoïc sinh vaø boá trí ñoùng taïi moät cô sôû roäng vôùi ñaàyñuû giaûng ñöôøng, nhaø nghæ, saân vaän ñoäng… naèm ôû phía Taâythaønh phoá, beân khu Giaùp Sôn, coù nuùi bao quanh, keà beânÑaøo Hoa Giang nhö moät daûi luïa ñaøo uoán lôïn, nöôùc trong vaétquanh naêm. Hoïc sinh cuaû tröôøng sau khi hoïc xong lôùp 7 ñaõñöôïc chuyeån xuoáng Khu hoïc xaù Nam ninh hoïc tieáp caùctröôøng Sö phaïm, Khoa hoïc töï nhieân, caùc lôùp phieân dòch tieángHoa; moät soá veà nöôùc tham gia chieán ñaáu. Coù nhieàu hoïc sinhtröôøng Thieáu sinh quaân trong quaù trình coâng taùc, chieán ñaáuñaõ tröôûng thaønh, hieän ñang ñaûm nhieäm nhöõng cöông vòquan troïng nhö caùc anh Vuõ Maõo, Vuõ Khoan...

Ngaøy 25 thaùng 8 naêm 1953, tröôøng Thieáu nhi Vieät Namñöôïc thaønh laäp vôùi hôn 1000 hoïc sinh laø con em caùn boä, boäñoäi, caùc gia ñình coù coâng vôùi nöôùc, caùc thieáu nieân coù thaønhtích trong chieán ñaáu. Ban ñaàu, nhaø tröôøng ñöôïc Chính phuûTrung Quoác boá trí ñoùng ôû vuøng nuùi cao taïi khu nghæ maùt LöSôn noåi tieáng thuoäc tænh Giang Taây. Do söùc khoeû cuaû hoïc sinhVieät Nam khoâng thích hôïp vôùi baêng giaù muøa ñoâng treân nuùi cao

480

neân ñaàu 1954, tröôøng ñöôïc chuyeån veà Giaùp Sôn (Queá Laâm).Hoïc sinh lôùp lôùn Thieáu sinh quaân ñöôïc chuyeån veà Khu hoïc xaùNam Ninh, hoïc sinh lôùp beù ôû laïi hoïc tieáp taïi tröôøng Thieáu nhiVieät Nam. Naêm 1954, tröôøng nhaän theâm hoïc sinh töø Nam boä,Khu Naêm, Laøo neân toång soá ñaõ leân tôùi 1500 ngöôøi. tröôøng Thieáunhi Vieät Nam ñoùng taïi Queá Laâm töø ñaàu 1954 ñeán cuoái thaùng12 naêm 1957. Toaøn theå caùn boä, giaùo vieân, hoïc sinh cuaû tröôøngtrong kyù öùc ñeàu nhôù luùc ñoù, nhaân daân Trung Quoác noùi chung,nhaân daân Queá Laâm noùi rieâng coøn raát khoù khaên, aên chöa ñuûno, maëc chöa ñuû aám nhöng ñaõ heát loøng chaêm soùc, giuùp ñôõ,baûo ñaûm nhöõng ñieàu kieän tinh thaàn, vaät chaát toát nhaát cho nhaøtröôøng, ñeå thaày troø taäp trung daïy toát, hoïc toát. Thieát nghó, söïtröôûng thaønh cuûa moãi chuùng toâi hoâm nay ñeàu gaén vôùi nhöõngnaêm thaùng nieân thieáu ñöôïc nhaân daân Queá Laâm öu aùi, ñuømboïc, giuùp ñôõ. AÂn tình ñoù soáng maõi trong moãi traùi tim chuùng toâi.

Naêm 1955, Chính phuû Trung Quoác thaønh laäp tröôøng Ngöõchuyeân taïi thaønh phoá Queá Laâm ñeå chuaån bò moät naêm Trungvaên cho caùc sinh vieân Vieät Nam tröôùc khi vaøo caùc tröôøng ñaïihoïc cuaû Baïn. Töø naêm 1955 ñeán naêm 1958, tröôøng Ngöõ chuyeânñaõ caáp baèng toát nghieäp cho hôn 6000 löu hoïc sinh Vieät Nam,hoï laø löïc löôïng caùn boä khoa hoïc kyõ thuaät voâ cuøng quyù giaù,tham gia vaøo coâng cuoäc xaây döïng, baûo veä mieàn Baéc, chi vieänmieàn Nam vaøo ñaàu nhöõng naêm 60. Chaéc chaén, trong tình caûmcuaû moãi löu hoïc sinh thuôû aáy, hình aûnh thaønh phoá Queá Laâmcuøng taám loøng cuaû con ngöôøi nôi “sôn thuûy höõu tình”, luoânsoáng maõi.

Cuoái 1954, Queá Laâm ñaõ tieáp nhaän tröôøng Luïc quaân VieätNam töø Vaân Nam chuyeån ñeán. Thaønh phoá taïo moïi ñieàu kieäncô sôû vaät chaát, doanh traïi ñeå tröôøng tieán haønh ñaøo taïo hôn2000 hoïc vieân khoùa 9. Naêm 2000, moät ñoaøn ñaïi bieåu cuaûtröôøng Só quan Luïc quaân I ñaõ sang thaêm laïi Queá Laâm. Ñoaøn

481

thay maët Boä Quoác phoøng, caùm ôn Ñaûng, chính quyeàn, nhaândaân Queá Laâm ñaõ heát loøng giuùp ñôõ cho nhaø tröôøng trong thôiøgian ñoùng quaân taïi ñòa phöông töø cuoái naêm 1954 ñeán ñaàunaêm 1956.

Vaøo nhöõng naêm chieán tranh choáng Myõ, Queá Laâm daønhBeänh vieän nhaân daân Nam Kheâ Sôn vôùi hôn 1000 giöôøng beänhvaø trang thieát bò y teá hieän ñaïi, vôùi ñaày ñuû thuoác men cuøng moätñoäi nguõ y-baùc siõ gioûi vôùi nhieàu kinh nghieäm vaø tinh thaàn traùchnhieäm cao ñeå tieáp nhaän ñieàu trò caùc thöông, beänh binh töøchieán tröôøng mieàn Nam ra cuøng caùc caùn boä trung, cao caáp cuaûVieät Nam .

Khi cuoäc chieán tranh phaù hoaïi mieàn Baéc cuaû giaëc Myõ trôûneân aùc lieät, Queá Laâm laïi moät laàn nöõa haøo hieäp giang tay ñoùnnhaän caùc tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi vôùi hôn1000 hoïc sinh, Hoïc sinh mieàn Nam Nguyeãn Vaên Beù (hôn 1000hoïc sinh), Daân toäc Trung öông (hôn 1000 hoïc sinh) vaø tröôøngVoõ Thò Saùu (hôn 600 nhi ñoàng, con em ñoàng baøo mieàn Nam)1.Ba tröôøng Mieàn Nam, Daân toäc vaø Nhi ñoàng ñöôïc Baïn boá trí veàkhu vöïc Giaùp Sôn, gaàn Ñieáu La Sôn, cho ñeán giöõa naêm 1975;coøn tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi ñöôïc Baïn ñöa veà moät khu tröôøngmôùi xaây döïng ôû Tieân Sôn (Quaù Töû Sôn). Löùa hoïc sinh ñöôïc

1 Ngaøy 18-12-1966, hai ñoaøn ñaïi bieåu veà giaùo duïc cuûa hai nöôùc Vieät-Trung ñaõhoïp ôû Baéc Kinh vaø kí “Kyû yeáu hoäi ñaøm veà vaán ñeà ñöa 12 tröôøng cuûa Vieät Nam trôûlaïi Trung Quoác”. Caên cöù vaøo Nghò ñònh thö kí ngaøy 23-12-1966 vaø Kyû yeáu treân,Chính phuû Trung Quoác ñaõ giuùp xaây döïng ôû Queá Laâm boán tröôøng. Ñeán naêm 1975,giöõa hai nöôùc coù kí “Kyû yeáu hoäi nghò veà vieäc ñöa boán tröôøng cuûa Vieät Nam töøQueá Laâm, Trung Quoác, veà nöôùc”. Thôøi gian töø cuoái naêm 1966 ñeán giöõa naêm 1975ñaõ coù 5.186 caùn boä, giaùo vieân, hoïc sinh Vieät Nam (vaø moät soá hoïc sinh Laøo) coângtaùc vaø hoïc taäp taïi ñaây. Sau ñoù, theo quy hoaïch cuûa Baïn, Ñaïi hoïc Sö phaïmQuaûng Taây chính thöùc tieáp thu hai khu tröôøng naøy. (Theo “Phaùc thaûo vaên bia veàmoät khu tröôøng” cuûa “Lö Sôn, Queá Laâm – Moät thôøi ñeå nhôù”, 2003".

482

soáng, hoïc taäp trong söï ñuøm boïc cuaû nhaân daân Queá Laâm thôøichoáng Myõ, nay ñaõ tröôûng thaønh, coù nhieàu ñoùng goùp trong coângcuoäc xaây döïng vaø baûo veä Toå quoác. Nhö caùc theá heä hoïc sinhlôùp tröôùc, hoï luoân bieát ôn nhaân daân Queá Laâm, ngöôøi ñaõ cöumang mình trong nhöõng thôøi kì khoù khaên.

Thaønh phoá Queá Laâm raát traân troïng tình höõu nghò Vieät-Trung.Taïi khu tröôøng xöa ôû Giaùp Sôn, caùc baïn Trung Quoác ñaõ traântroïng giöõ laïi ngoâi nhaø gaïch moät taàng, töôøng ñöôïc queùt voâi traéng,caùc cöûa soå sôn xanh, maùi lôïp ngoùi aâm döông ñoái dieän nhaø hoùngmaùt taïi khu A (voán tröôùc laø nhaø hoïc cuaû caùc lôùp caáp I) ñeå ghinhôù söï coù maët caùc theá heä hoïc sinh Vieät Nam taïi ñaây.

Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây taïi Queá Laâm ñöôïcgiao nhieäm vuï laø ñaàu moái giao dòch vôùi taát caû caùc theá heä hoïcsinh Vieät Nam ñaõ töøng hoïc ôû Queá Laâm trong moïi thôøiø kì. Neáucoù dòp veà thaêm Queá Laâm, môøi baïn haõy ñeán tröôøng Ñaïi hoïc Söphaïm Quaûng Taây taïi khu Vöông Thaønh coå kính ngay trungtaâm vôùi ñòa chæ: Nhaø soá 3 ñöôøng Duïc Taøi, ñieän thoaïi: 2816350,5847785. Chaéc chaén baïn seõ nhaän ñöôïc söï tieáp ñoùn aân tìnhcuûa Tröôøng cuõ.

Treân baûn ñoà du lòch theá giôùi, trong taâm thöùc cuaû ngöôøiTrung Quoác thì Queá Laâm laø vuøng ñaát “phong caûnh giaùpthieân haï”1, nhöng rieâng ñoái vôùi Vieät Nam: Queá Laâm coøn ñeïpvì laø vuøng ñaát mang naêïng aân tình. Coù leõ treân ñaát nöôùc TrungQuoác bao la, Queá Laâm laø moät trong nhöõng ñiaï phöông coùnhieàu gaén boù aân tình nhaát vôùi Vieät Nam!

T.K.C

1 Phong caûnh ñeïp nhaát thieân haï”

483

Vuï laät xetrong ñeâm haønh quaân

NGUYEÃN XUAÂN MINHHoïc sinh khoùa 4

Ngaøy 19 thaùng 5 naêm 1968, khoùa 4 laø ñôn vò ñöôïc nhaøtröôøng toå chöùc cho veà nöôùc1 ñaàu tieân, tham döï huaán luyeän 3thaùng taïi tröôøng Quaân Chính quaân khu Taû Ngaïn. Taïm bieätthaày, coâ, baïn beø vaø thaønh phoá Queá Laâm, chuùng toâi leân taàuveà nöôùc. (Nghe keå laïi, sau hoâm khoùa 4 veà roài, caû tröôøngbuoàn thiu vì baïn beø phaûi xa nhau; hôn nöõa, caùc khoùa aám öùcvì khoâng coù ñöôïc vinh döï nhö khoùa 4!). ÔÛ Baèng Töôøng, tröahoâm ñoù, anh em ñöôïc aên böõa côm cuoái cuøng ngay taïi ga.

1 Khoùa 3 coøn ôû laïi Queá Laâm ñeå hoaøn thaønh kì thi toát nghieäp phoå thoâng. Sau ñoù,môùi veà Quaân-Chính.

Phaàn V:TRÔÛ VEÀ QUEÂ HÖÔNG

484

Vöøa xaùch ba-loâ xuoáng saân ga Ñoàng Ñaêng, ñaõ thaáy moät ñoaønxe quaân söï bòt buøng, xeáp haøng chôø ôû cöûa. Vaäy laø, Toång cuïcChính trò cho xe leân ñoùn vaø haønh quaân thaúng veà Sao Ñoû, ChíLinh, Haûi Döông.

Thaày Baân vaø thaày Saûng, hai caùn boä cuûa tröôøng Troãi ñi cuøng,saép xeáp caùc trung ñoäi leân xe. Treân chieác xe toâi ngoài coù Töø Ngöõ,Minh Nghóa, Tuaán Sôn, Minh Duõng…; taát caû khoaûng 20 ngöôøi.Chuù laùi xe ngöôøi saét laïi, quaàn aùo coøn kheùt muøi bom ñaïn, raâuria xoàm xoaøm, vui veû noùi: “Ñaõ baûy ñeâm khoâng nguû, tôù vöøachaïy thaúng töø Tröôøng Sôn ra ñaây, thì ñöôïc giao nhieäm vuï ñoùncaùc em. Nhöng yeân taâm ñi, tay laùi luïa maø!”. Tính xôûi lôûi cuûachuù ñaõ gaây ngay thieän caûm cho maáy anh lính treû boïn toâi. TuaánSôn, Minh Nghóa nhanh chaân nhaûy leân ngoài treân ca-bin. Töøñaây, ñoaøn xe taûi quaân söï qua thò xaõ Laïng Sôn, ñoå doác Saøi Hoà,

Treân saân ga Queá Laâm, thaùng 7-1968.

485

chaïy moät maïch cho tôùi thò traán Ñoàng Moû, môùi döøng laïi nghæ,aên côm chieàu. Côm nöôùc xong laïi leân ñöôøng. Ñaõ taét naéng töølaâu nhöng môùi thaùng 5 neân trôøi vaãn raát oi, nhieàu baïn ñoøi thaùotung baït xe leân ñoùn gioù, nhöng chuù laùi xe khoâng ñoàng yù. Xechaïy baêng baêng heát ñòa phaän Laïng Sôn, roài qua Voâi, Meït, tôùithò xaõ Baéc Giang… Maáy ngaøy haønh quaân baèng taàu hoûa ñaõmeät, neân khi xe chaïy laø taát caû laên ra saøn xe maø nguû. Thænhthoaûng gaëp oå gaø, xe xoùc tung leân cuõng khoâng laøm ai tænh giaác.

Ñang ngoài leân treân caùi thuøng phuy ñöïng xaêng, nguû gaø nguû gaät,toâi giaät mình tænh giaác vì thaáy xe phanh ñoät ngoät. Ñaõ quaù nöûañeâm, xe ñang döøng ôû moät thò traán, thaáy phoá xaù le loùi aùnh ñeøn.Nghe gioïng laàu baàu cuûa chuù laùi xe: “Chaïy quaù maát moät ñoaïn roài,neáu ñi thaúng laø veà Haø Noäi. Phaûi reõ traùi ôû ngaõ ba trong thò xaõ BaécNinh, reõ ñi phaø Phaû Laïi cô.” Chieác xe aäm aïch luøi laïi vaø quay ñaàuchaïy ngöôïc vaøo thò xaõ. Chuùng toâi laïi laên ra nguû. Ñoaïn ñöôøng ñiPhaû Laïi xaáu hôn, chuù laùi xe phaûi ñaùnh tay laùi lieân tuïc, traùnh oå voi,oå traâu. Xe löôïn chöõ chi. Trôøi ñeâm maùt, thaáy hai anh baïn treû ngoàikeà beân ñang ngoeïo ñaàu nguû say nhö cheát. Sau caû tuaàn leã oâm voâ-laêng, quaù meät moûi, chuù laùi xe cuõng mô mô maøng maøng. Xe cöù löølöø tieán… Töï nhieân thaáy xe chao ñaûo, roài… raàm! Caû caùi xe totöôùng laät nhaøo. Toâi choaøng tænh sôø leân maët muõi, tay chaân, thaáycoøn nguyeân veïn. Ñôïi moät luùc cho hoaøn hoàn, toâi loùp ngoùp boø rakhoûi xe thì thaáy chieác xe taûi quaân söï ñang naèm döôùi ruoäng, choångboán baùnh leân trôøi. Ñaát buøn nhoe nhoeùt. Maáy chuïc anh em naèmla lieät quanh xe. Maáy baïn tænh tröôùc, coøn laønh laën, laàn löôït ñi laättöøng ngöôøi, xem coù ai bò sao khoâng. Tuaán Sôn, Minh Nghóa töøtrong ca-bin chui qua cöûa soå ra ngoaøi, phaùt hieän thaáy Töø Ngöõñang reân khe kheõ. Hoùa ra caäu bò gaõy xöông ñoøn! Maáy xe ñi tröôùcthaáy xe chuùng toâi bò naïn cuõng quay laïi caáp cöùu. Nhìn kó môùi thaáyñoaïn naøy ñang söûa, ñaù hoäc vöùt ngoån ngang khaép maët ñöôøng. Chæcoøn hôn caây soá nöõa laø ñeán beán phaø. Trôøi ñaõ raïng saùng…

486

Cuù tai naïn ñoù, ña soá anh em chæ bò xaây xöôùc nheï, rieâng TöøNgöõ phaûi ñi beänh vieän boù boät. Cuõng nhôø cuù tai naïn naøy maøtuïi toâi ñöôïc treân cho veà Haø Noäi “xaû hôi”, thaêm boá meï maáyngaøy. Sau ñoù, môùi taäp trung leân tröôøng, vaøo muøa huaán luyeän.Sau naøy khi coù dòp taùn doùc vôùi nhau, coù baïn neâu yù kieán, neáuhoâm ñoù, chuù laùi xe chieàu theo yù thích boïn treû, cho thaùo baït xera thì chaéc cuõng vaøi ba anh bò… Nhöng nghó cho cuøng thì, línhTroãi nhaø ta maïng lôùn laém, trôøi ñaùnh cuõng khoâng cheát!

Chieàu Saøi Goøn, 25-5-2004N.X.M

Ñeå coù ñöôïc loaït baøi “Nhöõng ngaøy ôû Quaân chính”, anh emlính Troãi khoùa 4 ñaõ tuï hoïp taïi vaên phoøng Viettronics Thuû Ñöùc(cô quan Döông Minh) - naèm treân ñöôøng Nguyeãn Vaên Troãi,khoâng xa caàu Nguyeãn Vaên Troãi, nôi caùch nay vöøa troøn 40naêm, anh Troãi ñaët mìn möu saùt Mc Namarra - ñeå cuøng nhôùlaïi kæ nieäm xöa ôû tröôøng Troãi. Keå ra cuõng thi vò ñaáy chöù?

487

Nhöõng ngaøy reøn luyeänôû Quaân chính

HOAØNG MINH NGHÓA *Hoïc sinh khoùa 4

Ngaøy veà tröôøng Quaân chính quaân khu Taû Ngaïn, chuùng toâiñöôïc huaán luyeän theo “Chöông trình ñaøo taïo caùn boä phaânñoäi”. Nghóa laø ñöôïc hoïc ñuû caùc kieán thöùc trang bò cho moätngöôøi lính boä binh, töø laên leâ, boø toaøi, gaùc xaùch, haønh quaân, söûduïng vuõ khí, ñaøo haàm, nguïy trang, caøi ñaët vaø thaùo gôõ bommìn… cho ñeán caùc baøi chieán thuaät taán coâng, phoøng ngöï tieåuñoäi, trung ñoäi.

Saùng sôùm, môùi 5 giôø, ñang ngon giaác noàng thì giaät mình vìnghe keûng baùo thöùc. Phaûi baät daäy ngay, chaïy ra saân, taäp hôïpñaïi ñoäi, chaïy daøi ñeán daêm caây soá. Taäp theå duïc xong thì nhanhchaân veà laøm veä sinh caù nhaân, roài ñi aên saùng. Sau ñoù laø 15 phuùtkieåm tra Ñieàu leänh noäi vuï: toùc tai goïn gaøng, quaân phuïc saïchseõ, phaûi ngaên naép töø caùch gaøi baøn chaûi ñaùnh raêng cho ñeáncaém ñoâi ñuõa treân giaù, chaên maøn gaäp khoâng vuoâng nhö quyeåntöï ñieån laø hoâm ñoù maát ñieåm thi ñua.

* Thöôïng taù, trung ñoaøn tröôûng teân löûa phoøng khoâng, sö ñoaøn 367.

488

Roài moät ngaøy huaán luyeän ñöôïc baét ñaàu baèng “khoa muïc ñiñeàu” leân hoäi tröôøng hoaëc ra thao tröôøng. Caû ñaïi ñoäi, vöøa ñi vöøahaùt. Trong chöông trình khoâng chæ hoïc lí thuyeát maø khoa muïcnaøo cuõng phaûi thöïc haønh “ngoaøi thöïc ñòa”. Moân xaï kích hoïcbaén caû bia coá ñònh laãn di ñoäng, baén caû ban ngaøy laãn banñeâm. Baøi hoïc veà löïu ñaïn ñöôïc thöïc haønh neùm caû löïu ñaïn chaøylaãn moû vòt; coøn ñaùnh boäc phaù thì moãi ñöùa ñöôïc gaøi kíp ñieän,cho noå moät khoái thuoác TNT to baèng baøn tay. Ñôït huaán luyeänñuùng dòp heø, khi leân lôùp, ñöùa naøo ñöùa naáy moà hoâi ñaàm ñìa.Heát moät ngaøy hoïc taäp, troâng ñöùa naøo maët maøy cuõng hoác haùc.Nhaát laø caùnh con gaùi, ai thaáy cuõng phaûi xoùt xa. Aáy vaäy, chôùthaáy baïn gaùi naøo boû cuoäc.

Moãi tuaàn coù ba ñeâm haønh quaân nhöng khoâng ñöôïc baùotröôùc. Ñang yeân giaác, chôït nghe coøi baùo ñoäng, theá laø xaùch ba-

Tröôùc ngaøy ñi reøn luyeän ôû tröôøng Quaân Chính quaân khu Taû ngaïn.

489

loâ, suùng ñaïn, leân ñöôøng. Coù ñeâm vöøa haønh quaân veà, chôïp maétñöôïc hai tieáng, laïi baùo ñoäng. Roài ñeâm tröôùc vöøa baùo ñoäng, thìñeâm sau laïi haønh quaân. Laém luùc ngoài noùi chuyeän vôùi nhau, cöùtheá naøy, khoâng kheùo lính Troãi “ra baõ”! Nhöng roài chuùng toâi ñaõvöôït qua heát nhöõng “thöû thaùch ôû Quaân chính”.

Trong ngaøy hoäi thao toaøn tröôøng, giaùo vieân vuõ khí raát töï haøokhi caùc hoïc vieân laø lính Troãi thaùo laép suùng CKC, tieåu lieân AKraát nhanh, thuaàn thuïc vaø chuaån xaùc. Nhôù nhaát laø Xuaân Minh,ngöôøi beù tí teïo, ñaõ ñöôïc ñieåm cao trong muïc thaùo laép vuõ khí,nay laïi ñöôïc trôï giaùo choïn laøm “thò phaïm” khoa muïc Nguïytrang. Chaû hieåu thaày troø nguïy trang ra laøm sao maø giöõa tröa heø,caû lôùp xaêm xoi, caøn ñi queùt laïi nhöng khoâng phaùt hieän ra haénnaèm ôû ñaâu. Khi nghe coøi keát thuùc, môùi thaáy moät anh chaøng,maët muõi laám lem, quaàn aùo raèn ri buoäc haøng chuïc tuùm coû, ñöùngphaét leân ngay tröôùc maët caû lôùp.

Keát thuùc khoùa hoïc, chæ rieâng moân xaï kích “baén ñaïn thaätCKC” ñaõ gaây xoân xao trong toaøn tröôøng: K7, K8 ñöùng ñaàu vôùikeát quaû 100% ñaït yeâu caàu, 87% khaù, gioûi maø tyû leä gioûi laø 43%.Moät thaønh tích, hình nhö, chöa coù khoùa hoïc naøo ôû tröôøng ñaïtñöôïc! Coù hai baïn Ñoâng Nhaân, Ñöùc Duõng cuûa khoaù 5 ñöôïc göûiveà “hoïc keù” (thöïc chaát laø “ñi caûi taïo”). Chaû hieåu nghòch ngôïmñeán côõ naøo maø khi baén CKC, Ñöùc Duõng vôùi ba phaùt laøm troïn30 ñieåm(!).

Tröôøng Quaân chính ñaõ töø laâu noåi tieáng vôùi truyeàn thoáng “eoheïp” trong chuyeän phong quaân haøm. Vaäy maø, sau khoùa hoïcnaøy, nhôø keát quaû hoïc taäp cuûa anh em Troãi, nhieàu caùn boäkhung, trôï giaùo, ñaõ ñöôïc theâm sao, theâm vaïch. Theá môùi bieát,lính Troãi ñaâu coù taàm thöôøng!

H.M.N

490

Vì nhaân daân queân mình…DÖÔNG MINH *Hoïc sinh khoùa 4

Ngaøy 19 thaùng 5 naêm 1968, khoùa 4 ñöôïc nhaø tröôøng cho veànöôùc tham döï huaán luyeän taïi tröôøng Quaân chính Quaân khu TaûNgaïn. Taïm bieät thaày, coâ, baïn beø vaø thaønh phoá Queá Laâm,chuùng toâi leân taàu veà nöôùc. Töø Ñoàng Ñaêng, Boä Toång cho xe leânñoùn vaø ñöa thaúng veà khu ñoùng quaân cuûa tröôøng ôû Chí Linh,Haûi Döông. Khoaù 4 ñöôïc chia thaønh hai ñaïi ñoäi, K8 ñoùngquaân ôû ngay Yeân Moâ, gaàn thò traán Phaû Laïi; K7 ñoùng quaân taäntrong Ña Coùc, gaàn daõy Coân Sôn. Caùnh con gaùi khoaù 4 thamgia huaán luyeän chung taïi K8.

Chuùng toâi ñöôïc huaán luyeän theo chöông trình “Ñaøo taïo caùnboä chæ huy Phaân ñoäi nhoû”. Nghóa laø ñöôïc hoïc ñuû caùc khoa muïctöø xaï kích (suùng tröôøng CKC vaø tieåu lieân AK), neùm löïu ñaïn,ñaøo haàm haøo, nguïy trang, boäc phaù, xaùc ñònh phöông höôùng,haønh quaân, vaän ñoäng chieán ñaáu… ñeán caùc baøi chieán thuaät taáncoâng, phoøng ngöï... Hoïc xong khoùa naøy, moãi hoïc vieân coù theåñaûm traùch chöùc vuï caùn boä chæ huy Phaân ñoäi nhoû, xoaøng xónhthì cuõng ñaït tieâu chuaån Tieåu ñoäi tröôûng. Laø con nhaø lính, laïi laøthieáu sinh quaân ñaõ 3-4 naêm, neân yeâu caàu huaán luyeän cuõngchaúng “xa laï” gì ñoái vôùi chuùng toâi. Tuy nhieân, khi veà ñaây môùi

* Hieän laø Toång giaùm ñoác Coâng ty Viettronics Thuû Ñöùc.

491

thaáy nhöõng ngaøy ôû tröôøng vaãn chæ laø “hoïc troø”, chöa thaám vaøoñaâu so vôùi yeâu caàu cuûa moät “ngöôøi lính” cho chieán tröôøng.

Ñaõ nhieàu naêm qua ñi nhöng giai ñoaïn naøy khoâng theå phaimôø trong kyù öùc chuùng toâi – raát gian lao, cöïc khoå nhöng coùnhöõng giôø phuùt thaät haøo huøng. Ñuùng vaäy, vì ñaõ coù luùc chuùngtoâi queân caû hieåm nguy, saün saøng hy sinh tính maïng ñeå baûo veädaân, ñuùng vôùi tinh thaàn “Vì nhaân daân queân mình …” maøtröôøng Thieáu sinh quaân vaø quaân ñoäi ñaõ reøn giuõa chuùng ta.

Muøa heø naêm ñoù, vaøo thaùng 8, möa roøng raõ caû thaùng trôøi ôûñaàu nguoàn, laøm nöôùc Luïc Ñaàu Giang daâng leân raát cao. Nöôùcñaày soâng, traøn qua ñeâ quai, ngaäp heát caùc caùnh ñoàng ñaát baõi.Nhöõng daõy tre ven soâng chìm nghæm, khoâng coøn daáu veát gìtreân maët nöôùc. Doøng soâng ñaõ phình ra gaáp boán, gaáp naêm laànmaø nöôùc treân soâng vaãn chaûy cuoàn cuoän, tieáp tuïc daâng leân,daâng leân … Ñöùng treân bôø ñeâ Phaû Laïi nhìn qua ñeâ beân kialaø caû moät vuøng nöôùc meânh moâng, traéng xoaù, taïo caûm giaùc xacaùch ñeán rôïn ngöôøi. Möïc nöôùc ngoaøi soâng so vôùi trong caùnhñoàng coù leõ phaûi cao hôn tôùi 15-20m. Con chaïch treân ñeâ (caohôn maët ñeâ chính khoaûng 1m, roäng khoaûng 1,5-2m) oaèn mìnhchòu söùc eùp cuûa löôïng nöôùc khoång loà töø phía doøng soâng. Doïctuyeán ñeâ Phaû Laïi, Chí Linh, nhieàu nôi nöôùc soâng traøn aøo aøoqua con chaïch.

Toaøn tröôøng Quaân chính ñöôïc huy ñoäng ñi hoä ñeâ. Anh emK7 ñoùng quaân xa nhö vaäy, haøng ngaøy, phaûi haønh quaân töø sôùmra ñeâ, toái mòt môùi trôû veà. Töø saùng sôùm ñeán chieàu toái, chuùng toâicuøng vôùi daân coâng ñòa phöông taát baät ngöôïc xuoâi treân maët ñeâ,luùc thì ñaép theâm con chaïch nhoû (naèm treân con chaïch lôùn) ñeångaên nöôùc traøn, khi thì phaûi boài theâm ñaát vaøo nhöõng ñoaïn ñeâxung yeáu… Ñeå ñaûm baûo ñoä vöõng chaéc cho ñeâ, daân coâng duøngmai xaén nhöõng taûng ñaát raát lôùn, naëng khoaûng chuïc kyù, coù khiñeán gaàn 20 kyù. Ñaát ñöôïc ñaøo töø vuøng döôùi chaân ñeâ roài chuyeån

492

ngöôïc leân treân theo trieàn doác ñeán 40-45 ñoä. Laøm chung vôùidaân coâng, duø lính ta phaàn lôùn ôû tuoåi môùi 16-17, töôûng laø “línhcaäu”, nhöng vaãn khuaân vaùc chaïy baêng baêng hoaëc chuyeàn taynhau thoaên thoaét nhö nhöõng noâng daân thöïc thuï. Thaät khoânguoång phí nhöõng naêm thaùng ñöôïc “reøn luyeän toaøn dieän” ôûtröôøng Troãi! Taát nhieân khoâng loaïi tröø yeáu toá “beänh só” (vì laømvôùi daân coâng maø ña soá laø chò em treû!), nhöng caùi “só” naøy thaätñöôïc vieäc vaø ñaùng yeâu!

Thôøi tieát luùc ñoù raát khaéc nghieät. Heát möa laïi naéng gaét. Caùinaéng sau côn möa, vaøo buoåi tröa muøa heø, choùi chang, haàmhaäp… thaät oi aû. Moà hoâi hoaø vaøo nöôùc möa. Quaàn aùo öôùtsuõng, beâ beát buøn ñaát; khi naéng leân thì khoâ laïi, cöùng queonhö mo nang, cöùa raùt caû da thòt. Meät, ñoùi, laïnh vì nöôùc möavaø nöôùc soâng, troän vôùi naéng noùng, laøm cho moät soá ngöôøi (caûlính ta vaø daân coâng) ngaát xæu, phaûi ñöa vaøo caáp cöùu ôû caùctraïm y teá daõ chieán.

Chieàu hoâm ñoù, khoaûng 5 giôø, sau khi heát ca tröïc, chuùng toâiñöôïc leänh trôû veà. Meät moûi, bô phôø sau moät ngaøy laøm vieäc caätlöïc, chuùng toâi taäp hôïp vaø leách theách keùo nhau ñi. Ñaõ traûi quanhieàu ngaøy hoä ñeâ, neân chaúng ai coøn ñuû söùc löïc ñeå chaïy nhaûy,ñuøa giôõn nhö moïi khi. Chöa ñöôïc bao xa, moät ngöôøi daân ñòaphöông ñaïp xe cuøng chieàu vöôït leân, tay chæ veà phía sau,mieäng lieân tuïc keâu lôùn “Vôõ ñeâ, vôõ ñeâ ôû döôùi kia!” vaø hoát hoaûngñaïp xe chaïy tieáp veà phía Phaû Laïi. Taát caû chuùng toâi quay baätlaïi nhö loø xo, lao veà phía tröôùc. Moät phaûn xaï, moät yù chí ñaõñöôïc reøn luyeän thaønh baûn naêng. Caùnh con gaùi cuõng aøo aøocuoán theo. Chaïy maõi, phía tröôùc vaãn vaéng veû, moâng lung,khoâng coù tín hieäu gì veà ñeâ vôõ. Taát caû meät nhoaøi nhöng tieáp tuïclao tôùi.

Ñang chaïy, toâi bò vaáp, deùp cao su tuoät heát caû hai quai tröôùc.Phaûi döøng laïi, tìm moät buïi caây ñeå “caát” deùp, neân toâi trôû thaønh

493

ngöôøi chaïy cuoái cuøng. Moätdaân coâng chaïy ngang toâi,nhöng anh ta chaïy treân conchaïch, ñoät nhieân bò huït haãng.Ñaát treân con traïch ngaámnöôùc, nhuõn ñeán möùc anh tabò ngaäp trong con chaïch ñeánngang hoâng. Ñöùng baát ñoäng,maët taùi daïi, anh ta vaãy toâigoïi laïc caû gioïng: “Chuù ôi,chuù ôi, choã naøy saép vôõ roài!”.Coù chieác xe taûi ñaäu gaàn ñoù,nghe baùo ñoäng, taøi xeá voäiñaäp doàn daäp vaøo cöûa xetheo nhòp ba tieáng “thuøng,thuøng, thuøng”. Toâi phoùngvöôït leân vaø heùt lôùn: “Quaylaïi, quay laïi, choã naøy saépvôõ roài!” Ngöôøi noï keâu ngöôøi

kia, truyeàn leân phía tröôùc. Choác laùt, ñoäi quaân ñaõ quay laïi ñoângñuû. Caû moät khuùc traïch daøi hôn 10m ngaám nöôùc, ñaát nhuõn ra,luøng buøng gaàn nhö “chaùo” vaø bò ñaåy luøi vaøo phía trong ñaõ gaànnöûa meùt. Noù “buïc” ñeán nôi roài!

Trôøi ñaõ môø toái. Tieáng ñaäp “thuøng, thuøng…” vaøo cöûa xe vaãnvang leân nhö nhöõng tieáng keâu cöùu tuyeät voïng. Doøng soâng thìcuoàn cuoän, soâi suïc. Chæ coù chuùng toâi, chöù khoâng coøn moät löïclöôïng vaø phöông tieän cöùu trôï naøo khaùc. Taát caû söõng ngöôøi, ñöùngnhö “trôøi troàng”, khoâng bieát phaûi laøm gì. Tieáng moät daân coâng reànró: “Vôõ ñeán nôi roài, cheát ñeán nôi roài!”. Ñoät nhieân coù tieáng theùt:“Xuoáng soâng, ngaên nöôùc laïi!”. Taát caû böøng tænh, lao vaøo cöùu ñeâ.Cuõng khoâng coøn nhôù ai ñaõ ñieàu haønh (caùn boä khung tröôøng

Nhöõng taân binh ôû tröôøng Quaân Chính,Heø 1968.

494

Quaân chính hay ai trong anh em ta?), nhöng sau ñoù, coâng vieäccaáp cöùu naøy ñöôïc toå chöùc vaø phoái hôïp raát chuaån xaùc. Hôn haichuïc ngöôøi nhaøo ngay xuoáng soâng (toâi khoâng nhôù roõ caùnh congaùi coù ai khoâng?). Töøng ngöôøi moät, khaån tröông vaø thaän troïng,xoay löng veà phía soâng, nhöõng caùnh tay ñan vaøo nhau, kenngöôøi laïi thaønh moät laù chaén laøm giaûm aùp löïc tröïc tieáp cuûa nöôùcsoâng vaøo choã ñeâ xung yeáu. Soá coøn laïi, gaùi cuõng nhö trai, hoái haûñaøo ñaát, khuaân vaùc, ñaép boài vaøo con traïch. Nhöõng taûng ñaát ñaàutieân nhö chìm nghæm trong moät vuõng buøn. Taát caû taát baät, khoângai noùi vôùi ai moät caâu, chæ coù nhöõng meänh leänh chæ huy nghe saéclaïnh nhö trong moät traän ñaùnh. Nhöõng ngöôøi laøm haøng raøo chaénnöôùc, vöøa goàng mình choáng choïi vôùi söùc ñaåy cuûa nöôùc vöøa hoàihoäp laéng nghe phaûn öùng cuûa doøng soâng. Treân bôø, döôùi nöôùc imlaëng ñeán ngheït thôû. Khoâng coù thôøi gian daønh cho nhöõng suynghó khaùc. Khoâng coù khoaûnh khaéc naøo ñeå caûm nhaän ñoùi, meät,laïnh … ñaõ ngaám vaøo ñeán taän cuøng cô theå. Chæ coù moät mongmuoán chaùy boûng trong taâm trí moïi ngöôøi: hieåm nguy seõ qua ñi,haøng vaïn ngoâi nhaø, haøng vaïn gia ñình seõ ñöôïc bình yeân…

Cuoái cuøng, sau gaàn moät giôø lao ñoäng caêng thaúng, con chaïchñaõ ñöôïc gia coá vöõng chaéc. Maáy baùc noâng daân chöa heát baønghoaøng, oâm ghì laáy nhöõng chaøng thieáu sinh quaân beù nhoû vaø luùcñoù môùi baät ra lôøi caûm kích: “Soáng roài, soáng roài, caùc chuù ôi!”.Löïc löôïng tuaàn tra, tröïc hoä ñeâ, luùc naøy môùi luïc tuïc keùo ñeán.Chuùng toâi baøn giao vaø laëng leõ ra veà. Taát caû raõ rôøi, ñi trong caûmgiaùc “laâng laâng” nhöng vaãn “bô nhö cuû khoai”, bình dò nhökhoâng coù gì ñaùng keå ñaõ xaûy ra.

Ngöôøi daân Phaû Laïi nghe tin ñeâ vôõ töø chieàu toái, taát baät suoátñeâm chuaån bò chaïy luït. Saùng ra, hoï thaáy vaãn “bình yeân voâ söï”vaø nghe tin truyeàn mieäng veà cuoäc hoä ñeâ cuûa chuùng toâi banñeâm. Baø con taám taéc: “Toái qua, khoâng coù caùc chuù boä ñoäi thieáusinh quaân thì vôõ ñeâ roài”. Caùn boä khung cuûa tröôøng Quaân chính

495

hæ haû ra maët: “Quaù may maén! Hoâm qua, choã ñoù maø vôõ thì moïingöôøi seõ ñi heát. Chuùng tôù coù coøn chaéc cuõng khoâng soáng noåi.”Vaâng, neáu con chaïch ñoù buïc ra, moät thaùc nöôùc khoång loà töø ñoäcao 20m ñoå xuoáng thì… chuùng toâi chaúng coøn ñieàu kieän ñeåhoâm nay, tröïc tieáp nhaéc laïi kyû nieäm naøy vôùi moïi ngöôøi.

Töôûng chæ laø chuyeän phieám! Maáy chuïc naêm sau, moãi khinhôù laïi vuï tai naïn ñoå xe treân ñöôøng haønh quaân veà tröôøngQuaân chính, chuyeän hoä ñeâ Phaû Laïi vaø söï coá suyùt laät xe khihaønh quaân töø Quaân chính trôû veà; luùc ñaõ bieát tin vaøo taâm linhvaø soá phaän, thì toâi chôït nghó, chaéc laø do “SOÁ”!?! Vuï cöùu ñeâ thaätnhieàu may maén, may maén cho haøng vaïn gia ñình, may maéncho chính chuùng ta. Khoâng bieát caùi may maén naøo quyeátñònh!?! Duø sao chaêng nöõa, chaéc chaén, khoâng theå khoâng coùphaàn quan troïng: ñoù laø söï coáng hieán, vì daân, vì nöôùc, soáng coùphuùc, coù ñöùc cuûa moãi gia ñình chuùng ta… Nhôø ñoù maø coù söïphuø hoä töø Trôøi, Phaät vaø vong linh cuûa nhöõng ngöôøi thaân ñaõ hysinh.

Neáu nhö “con chaïch ñoù vôõ ra…”, thì sau naøy, moãi khi hoäingoä, khuùc ca voán ñaõ “traàm huøng” khi coøn ôû tröôøng Thieáu sinhquaân Nguyeãn Vaên Troãi, chaéc seõ coù neùt “bi traùng” hôn “… vìnhaân daân hy sinh”!

D.M

Ghi chuù: Baøi vieát khoâng theå phaân tích chi tieát. Chæ coù chuùngta, nhöõng “ngöôøi trong cuoäc”, môùi töï thaám yù nghóa veà söï hysinh vaø may maén cuûa söï vieäc naøy ôû möùc naøo!

496

Böõa aên ngon nhaát ñôøiLEÂ TÖÔØNG LONG *

Hoïc sinh khoùa 3

Ngaøy hoâm aáy laø moät ngaøy chuû nhaät, cuoái thaùng 9 naêm 1968.Khoùa huaán luyeän keát thuùc. Ngaøy hoâm sau, chuùng toâi seõ moãingöôøi moät ngaû, chia veà caùc ñôn vò. Tieåu ñoäi chuùng toâi quyeátñònh lieân hoan chia tay baèng moät böõa aên ngon, buø ñaép chotraêm ngaøy huaán luyeän vaát vaû. Möôøi hai ñöùa, 12 ñoàng. Ñeå baïnñoïc hieåu ñöôïc giaù trò cuûa 12 ñoàng baïc ngaøy aáy, xin daãn ra moätvaøi ví duï. Moät bao thuoác laù Tröôøng Sôn giaù 1 haøo. Moät baoTam Ñaûo 3 haøo. Loaïi sang hôn laø Thuû Ñoâ thì 4 haøo vaø sangnhaát laø Thaêng Long bao baïc thì 5 haøo. Moät toâ phôû maäu dòch3 haøo. Tieâu chuaån aên moät ngaøy cuûa moät chieán só boä binh laø 4haøo 8 xu. Moät kí gaïo giaù 2 haøo 5 xu…

Tieåu ñoäi chuùng toâi ôû nhôø nhaø cuûa boán gia ñình noâng daân(moãi toå ba ngöôøi soáng trong moät nhaø) thuoäc thoân Phao Sôn(huyeän Chí Linh, Haûi Duông), caùch thò traán Phaû Laïi chöøng7km. Moät trong boán chuû nhaø aáy thöôøng töï giôùi thieäu laø naáu aênngon nhaát tænh vì töøng naáu cho quan ba Phaùp vaø töøng laø ñaàubeáp cuûa Uyû ban Haønh chính tænh. Buoåi chieàu thöù baûy, toâi thaymaët caû tieåu ñoäi coù lôøi vôùi oâng. OÂng nhaän lôøi nhöng ñeà nghò

* Nhaø baùo vôùi caùc buùt danh Tröôøng Sôn, Töôøng Vaân… laø phoù tröôûng ban Quoácteá Baùo Saøi Goøn Giaûi phoùng.

497

ñöôïc troå taøi vôùi moät böõa tieäc thòt caày baûy moùn. Tieåu ñoäi toâi toaønlính treû 17-18 tuoåi, môùi toát nghieäp phoå thoâng (heä 10 naêm),trình ñoä naáu nöôùng thuoäc loaïi “treân soáng, döôùi kheâ, töù beà nhaõonhoeùt” neân ñoàng yù lieàn.

Daïo aáy, ôû xaõ beân xaûy ra moät vuï choù daïi caén cheát nguôøi.Thôøi chieán, laøm gì coù thuoác phoøng dòch neân chuû tòch huyeän raleänh caám nuoâi choù vaø daân quaân caùc xaõ thöïc hieän leänh “trieätñeå” naøy. Nhôø coù leänh caám nuoâi choù aáy neân oâng chuû nhaø toâikieám ñöôïc moät chuù caày tô giaù reû ôû xoùm beân. Con choù naëngchöøng 7-8 kí, coù boä loâng traéng möôït. Vaäy laø nhaát roài theo tieâuchuaån “nhaát baïch, nhì vaøng, tam khoang, töù ñoám” maø giôùighieàn thòt caày ñöa ra.

Thaáy thaèng beù daét choù maët buoàn röôøi röôïi, toâi ñònh tôùi anuûi thì tieáng keûng baùo ñoäng vang leân doàn daäp. Leänh taäp hôïpkhaån caáp ñöôïc ban ra. Caû tieåu ñoäi hoái haû maëc quaân phuïc roàichaïy ra saân kho, choã taäp trung ñaïi ñoäi. Toâi chæ kòp noùi moät caâuuyû thaùc vôùi oâng chuû nhaø roài voäi chaïy ñi. Chæ noùi haønh quaân,coøn maõi khi toaøn ñaïi ñoäi vöøa ñi vöøa chaïy treân ñöôøng veà thòtraán Phaû Laïi, chuùng toâi môùi ñöôïc phoå bieán laø ñi cöùu ñeâ choángluït. Ñeâ Phaû Laïi saép vôõ!

Phaû Laïi laø nôi hoäi tuï cuûa saùu con soâng lôùn nhö soângThöông, soâng Caàøu, soâng Baïch Ñaèng, soâng Kinh Thaøy… neâncoøn ñöôïc goïi laø Luïc Ñaàu Giang. Noùi cho ñuùng, Luïc Ñaàu Giangmôùi laø nôi ghi teân vaøo söû saùch, coøn Phaû Laïi laø teân noâm, teândaân gian. Neáu ñeâ Phaû Laïi vôõ, haøng loaït tænh (Baéc Ninh, BaécGiang, Höng Yeân, Haûi Döông) seõ bò ngaäp. Naêm aáy, luõ lôùn traønveà, nghe noùi coù ñoaïn ñeâ beân phía Baéc Ninh ñaõ bò vôõ.

Vöøa ñöùng theo haøng doïc, lính chuyeàn tay nhau caùc bao taûiñaát ñeán choã ñeâ xung yeáu thì bò möa. Möa khoâng to, nhöngñuû laøm aùo quaàn öôùt suõng. Gioù raát maïnh. Mang vaùc naëng, chòuñöôïc. Möa gioù cuõng chòu ñöôïc. Tuoåi treû maø. Nhöng bò boû ñoùi

498

thì thaáy cöïc laém. Vöøa vaùc ñaát vöøa ngoùng maø khoâng thaáy caápdöôõng mang böõa aên ra.

(Voøng vo moät chuùt cho baïn hieåu. Lính chuùng toâi moãi ngaøythöôøng aên ba böõa (6 giôø saùng, 12 giôø tröa, 6 giôø chieàu). Ngaøy chuûnhaät thì chæ hai böõa (10 giôø saùng vaø 4 giôø chieàu) ñeå coøn nguûnöôùng, taém giaët vaø ñi chôi. Vì leõ gì ñoù, hoâm chuû nhaät maø toâi ñangkeå vôùi baïn, boä phaän nuoâi quaân khoâng ñöa böõa saùng ra bôø ñeâ.)

Chòu ñoùi, chòu reùt vaäy, caû ñaïi ñoäi tham gia choáng luït tôùi gaàn4 giôø chieàu thì ñöôïc leänh ruùt quaân. Ñeå veà nhaø cho mau, nhieàuanh em khoâng ñi theo ñöôøng lôùn maø vöôït ñoàng ñi taét. Veà ñeánnhaø thì ñaõ hôn 5 giôø chieàu, nghóa laø khoaûng caùch quaõng giöõahai böõa aên ñaõ laø 23 tieáng ñoàng hoà. Trong khoaûng thôøi gian ñoùlaø moät ñôït cöùu ñeâ choáng luït.

Khi luõ ma buøn, quyû ñoùi chuùng toâi veà ñeán nhaø, maét ñöùa naøocuõng saùng röïc leân vì nhìn thaáy caû maâm coã thònh soaïn ñangchôø saün. Khoûi caàn noùi, baïn ñoïc cuõng ñoaùn ñöôïc ñieàu gì ñaõ xaûyra. Toác ñoä röûa raùy thaân mình ngang baèng toác ñoä aùnh saùng(!).Voït moät phaùt töø beå nöôùc vaøo thaúng maâm côm. Möôøi hai taøu haùmoàm, quaàn ñuøi, côûi traàn, xoâng vaøo traän chieán. Thaäm chí, toâicoøn khoâng nhôù böõa aên ñoù coù taát caû bao nhieâu moùn, chæ nhôùlaø raát nhieàu vaø moùn naøo cuõng ngon heát saûy. Ñaàu beáp quaû laøxöùng danh “ñeä nhaát tænh”! Ñieàu ñaùng khen cho chuùng toâi laøvaãn coøn ñuû tænh taùo ñeå laøm ñoäng taùc chia ra maáy ñóa thöùc aênmôøi gia ñình chuû nhaø cuøng aên. Trong tieåu ñoäi coù caäu KhaùnhTöôøng (baây giôø soáng taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, quaân haømthöôïng taù), chieàu qua tuyeân boá laø khoâng bieát aên thòt caày, luùcnaøy queân bieán luoân taät aên kieâng cuûa mình, nhaøo voâ. Ñóa caùraùn soát caø chua maø oâng chuû nhaø laøm rieâng cho Töôøng cuõngñöôïc chuyeån leân cho gia ñình nhaø chuû. Ngoaøi trôøi laïi möa tonhöng naøo coù ai theøm ñeå yù. Taát caû moïi söï baây giôø chæ laø nhöõngmoùn aên thôm löøng, beùo ngaäy vaø… ngon chöa töøng thaáy!

499

Baây giôø, caùnh ñoàng luùa nöôùc maø chuùng toâi loäi bì boõm hôn35 naêm veà tröôùc ñaõ bieán maát, thay vaøo ñoù laø Nhaø maùy ñieänPhaû Laïi. Caùi thoân Phao Sôn naèm ven quoác loä 18 cuõng khoângcoøn, ñaõ thaønh thò traán, khu nhaø ôû cuûa coâng nhaân.

Baïn ñoïc thaân meán! Toâi phaûi xin loãi baïn vì saép laøm chuyeänmaø ngöôøi ñôøi deã ngoä nhaän laø khoe khoang ñaây.

Do ñieàu kieän coâng taùc, toâi töøng coù cô hoäi neám traûi moùn aên bamieàn suoát töø Laïng Sôn, Cao Baèng cho tôùi taän Vónh Long, CaànThô, Chaâu Ñoác. Cuõng do ñieàu kieän coâng taùc, hoïc taäp, toâi töøngcoù nhieàu ngaøy ôû khaùch saïn Baéc Vó, nôi noåi tieáng coù nhieàu ñaàubeáp gioûi nhaát Baéc Kinh, nôi moãi böõa aên khoâng döôùi 12 moùn vaøkhoâng coù moùn naøo laëp laïi ñeán laàn thöù hai. Toâi töøng ñöôïc “aêntheo” buoåi chieâu ñaõi ôû Ñieän Krem-ly, nôi tröùng caù ñen ngaäp ñóacuøng vôùi caùc ly Vodka haûo haïng. Töøng ñöôïc caùc baïn ñoàngnghieäp Hunggary ñöa tôùi khaùch saïn Hin-tôn ôû Budapest – nieàmtöï haøo cuûa ngaønh du lòch Hung thôøi aáy, vôùi caùc moùn aên thuaàntuyù daân toäc. Töøng aên thòt cöøu vôùi caùc loaïi röôïu nho ngon nhaátôû caùc nöôùc coäng hoaø Trung AÙ thuoäc Lieân Xoâ.

Tuy nhieân, giôø ñaây ngaãm laïi, neáu nhö coù ai ñoù hoûi raèng:“Böõa aên ngon nhaát ñôøi cuûa anh laø böõa naøo?”, toâi seõ laäp töùcñaùp raèng, ñoù chính laø böõa aên ôû thoân Phao Sôn, caùch ñaây hôn35 naêm, döôùi aùnh ñeøn daàu tuø muø, ngoài beät döôùi ñaát, caû tieåu ñoäitaän höôûng laïc thuù cuûa moät böõa aên ngon nhaát ñôøi.

Ngöôøi ta baûo, ñeå coù moät böõa aên ngon, phaûi coù thöïc phaåmngon, ñaàu beáp gioûi vaø thöïc khaùch ñang haùu. Böõa aên beânñöôøng 18 cuûa chuùng toâi hoài thaùng 9 naêm 1968 ñaõ ñaït caû batieâu chuaån naøy!

L.T.L

500

Nhöõng baøi hoïckhoù queân...

NGUYEÃN HOAØNG ANHHoïc sinh khoùa 6

CAÙI GIEÁNGHoài môùi leân Ñaïi Töø, ñaïi ñoäi toâi ñoùng ngay döôùi chaân moät

ñoài cheø. Ñeå laáy nöôùc aên cho ñôn vò, phaûi ñi raát xa; tieåu ñoaøncaáp toác cho ñaøo gieáng ngay caïnh beáp. Khi thôï ñaøo gieáng, tuychaúng phaûi vieäc cuûa mình nhöng luõ treû boïn toâi vaãn thích ranghieâng ngoù, xem ñeán khi naøo thì coù nöôùc. Caùi gieáng ñaõ saâutôùi 7-8m maø vaãn chöa gaëp maïch.

Tröa hoâm aáy, saép tôùi giôø côm, caû boïn nghe tin seùt ñaùnh: ViDaân bò ngaõ xuoáng gieáng! Thaày, coâ thì lo cuoáng cuoàng ñöangay Daân ñi caáp cöùu, maët khaùc, laïi phaûi lo ñöøng cho em naøo“teù gieáng” nöõa… vv vaø vv…

Rieâng toâi, töï ruùt ra baøi hoïc: Treû con haõy caån thaän khi ragieáng!

THEÂM CHO CAÙC CHUÙ MOÄT QUAÛNgaøy ôû Trung Haø, cöù moãi buoåi chieàu sau böõa côm, toâi hay

cuøng maáy ñöùa baïn thaân - Nam Ñieän, Huy Thanh, Ngoïc Sôn…ñi daïo treân con ñöôøng chaïy quanh tröôøng. Tieát trôøi maùt meû,naéng chieàu saép taét coøn haét leân nhöõng chuøm phöôïng vó ñoû röïc,troâng thaät ñeïp. Luõ ve saàu ñoùn khaùch boä haønh baèng khuùc nhaïc

501

röøng khoâng bieát meät. Ñi maõi cuõng moûi chaân, gaëp moät quaùnnöôùc ven ñöôøng, caû boïn ruû nhau vaøo mua chuoái. Baø chuû quaùntroâng maët khoù ñaêm ñaêm. Ngoïc Sôn mau maén vaøo tröôùc chuyeäntroø hoûi han. Chaû hieåu caäu ta trình baøy nhöõng gì maø thaáy baøchuû quaùn baät cöôøi:

- ÖØ, thì theâm cho caùc chuù moät quaû!Ñöôïc naûi chuoái to laïi theâm nhöõng moät quaû, caû boïn hí höûng

xaùch ra baõi coû “traùi thuø traùi taïc”. Chaúng maáy choác ñaõ heát veocaû naûi.

Nghieäm laïi thaáy lôøi Baùc daïy thaät chí lí: Bieát daân vaän toát thìvieäc khoù maáy cuõng xong!

CHÆ TRONG CUOÄC MÔÙI BIEÁTChaúng nhôù vì sao maø böõa aáy tuïi toâi laïi ñi aên muoän. Lyù do

thì nhieàu, naøo laø ñi taêng gia, naøo taäp vaên ngheä, chôi xaø, ñaùboùng… Ñeán khi xuoáng tôùi nhaø aên thì côm ñaõ bò doïn saïch,ñaønh moø ra sau beáp tìm xem coøn gì nheùt vaøo buïng. Thaät maymaén, vaãn coøn moät xoong côm vôùi ñóa thöùc aên boû dôû. Coù caäulaïi kieám ñöôïc caû moät muoâi môõ (môõ maø troän vôùi ít muoái coù theâmtí mì chính thì ngon tuyeät!). Rieâng T. laø thaèng cuoái cuøng chaúngbieát moø ñaâu ra caû moät chaäu canh. Döôùi aùnh traêng luùc toû, luùcmôø, caû luõ ñoùi meøm, aên nghieán ngaáu, xì xuïp chan huùp… Moätñöùa kheõ ngoaùy ñuõa tìm rau, vöøa nhaác leân khoûi chaäu canh ñöavaøo mieäng… thì eo oâi, khieáp… moät maûnh gieû lau baøn ñenthui, ñang roû nöôùc tong toûng…

Caû boïn ruøng mình, khaïc nhoå nhöng noân oïe hoaøi maø moùncanh quyù hoùa chaúng ra cho. Noù ñaõ troâi tuoät xuoáng ruoät non,ruoät giaø maát roài!… Ñuùng laø, chæ nhöõng ngöôøi trong cuoäc môùibieát!

502

(Rieâng toâi xin höùa seõ ñaõi nhöõng ai ñaõ cuøng aên böõa toái hoâmñoù moät böõa thòt choù ra troø, coù keøm theo quaø ñaëc bieät. Dó nhieânlaø hôn “nhaát phong bì, nhì quaûn buùt” cuûa ñôn vò ta ngaøy ñoù!).

GIÔØ DAÕ NGOAÏIHoài ôû tröôøng Y Trung (Queá Laâm), chuùng toâi thöôøng ñöôïc toå

chöùc daõ ngoaïi. Coù laàn caû lôùp ñöôïc taäp trung ra moät baõi coû xemthaày Khoùat, daïy Hoùa, laøm thí nghieäm. Luùc thì thaày boû vaät naøyvaøo chai nöôùc kia thaáy moät laøn khoùi hoàng boác leân, khi thì loïnöôùc ñang trong suoát boãng hoùa maøu tím. Thaät kyø dieäu! Maáyñöùa boïn toâi cöù haù hoác mieäng xem.

- Vaø ñaây nöõa… (thaày noùi roài thoïc tay vaøo tuùi… töø tuùi khoùiboãng boác ra nghi nguùt)… Chaùy, chaùy (thaày thaát thanh la leân)…

Coøn luõ ngoá chuùng toâi thì vaãn voã tay lieân tuïc vaø nghó raèngthaày ñang bieåu dieãn.

BAÏN TOÂI - LEÂ QUOÁC BÌNHTrong ñaùm baïn hoïc, Bình laø ngöôøi ñeå laïi cho toâi nhieàu aán

töôïng. Ngaøy môùi veà lôùp, vôùi voùc daùng gaày gaày, nöôùc da maimaùi cuøng vôùi caùch noùi chuyeän vaø duøng töø cuûa caäu hoïc sinh SaøiGoøn laøm luõ baïn phaûi troá caû maét, laên boø ra maø cöôøi.

Toâi nhôù maõi, coù laàn thaày Laõ Khaéc Tieäp (daïy Toaùn) goïi Bìnhleân kieåm tra:

- Em haõy ñònh nghóa hình bình haønh?Bình ngaån ngöôøi moät luùc roài eâ a: “Daï thöa thaày, hình bình

haønh laø hình chöõ nhaät… hình chöõ nhaät bò… bò xoâ meùo aï!”.Nghe caäu ñònh nghóa, caû boïn naèm boø ra baøn cheát saëc vì cöôøi.

503

Laàn khaùc, thaày Toâ Ngoïc Cöø (daïy Söû) goïi ñeán teân caäu. Thaàytöø toán ra caâu hoûi:

- Theá naøo laø ngaønh khaûo coå hoïc?Bình quay laïi löôøm boïn toâi moät caùi roài ñaèng haéng traû lôøi:

“Daï thöa thaày, khaûo coå hoïc laø… laø… khoa hoïc buùa rìu aï!”.Theá laø caû lôùp laïi ñöôïc moät phen nhö caùi chôï vôõ…

Tuy vaäy, soáng vôùi nhau khaù laâu, anh em raát quyù Bình vì loáisoáng chaân thöïc, khoâng bao giôø giaû doái vôùi baïn beø. Ñeán giôø,moãi laàn nghó ñeán Bình thì toâi laïi nhôù tôùi gioïng haùt oà oà cuûa haén:“Quaún... Bìn queâ ta, chieàu nay coù ñöùa con xa nhôù baàm…” .Töï nhieân thaáy thöông haén quaù!

N.H.A

504

Tai naïnVIEÄT HUØNG thöïc hieän

Xa nhau ñaõ hôn 30 naêm, nhöng thaät khoù queân Vuõ TieánChính – moät anh baïn nhoû beù, tính tình dí doûm, ñaàu luoân caétcua… Muøa ñoâng 1968, nhaân kæ nieäm ngaøy thaønh laäp Quaânñoäi, Phaân hieäu caáp III ôû Höng Hoùa toå chöùc Hoäi thao. Döï kieánseõ khai maïc baèng maøn ñoàng dieãn theå duïc cuûa caùc khoùa vaø keátthuùc baèng tieát muïc döïng thaùp troàng ngöôøi. Töø ñaàu thaùng, giôøtheå thao, anh em khoùa 5 ñöôïc taäp trung ra saân vaän ñoäng tröôùc“Nhaø thôø ñoå”, taäp döïng thaùp. Theo yù ñoà ñaïo dieãn, seõ döïng bacaùi thaùp maø thaùp giöõa cao nhaát coù boán taàng. Leõ dó nhieân, ôû vòtrí ñænh thaùp phaûi choïn moät anh baïn khoûe nhöng nhoû con. VaøChính ñöôïc choïn vaøo vò trí naøy. Chuïc baïn to khoûe nhö TraànLaûnh, Kyø Baéc, Ngoâ Cöûu, Theá Thònh, Taán Lôïi… ñöôïc phaâncoâng laøm chaân thaùp. Töøng ngöôøi phaûi quaøng hai tay giöõ thaätchaéc sang vai hai baïn keà beân. Moãi baïn ñöùng ôû chaân thaùp phaûigaùnh caû traêm kí treân vai. Roài nhöõng ngöôøi ôû taàng treân phaûi treøovaø ñöùng leân vai cuûa caùc baïn ôû taàng döôùi. Thaùp töø töø döïng leân.Keát thuùc, Chính “coøi” seõ ñöùng treân ñænh phaát cao laù côø ñoû trongnhaïc ñieäu huøng traùng. Moïi laàn taäp ñeàu suoân seû.

Saùng chuû nhaät, 22 thaùng 12 naêm 1968, trôøi höûng naéngnhöng vaãn se laïnh bôûi ñôït gioù muøa ñoâng - baéc ñang veà.Quanh saân vaän ñoäng ñöôïc trang hoaøng loäng laãy bôûi côø hoa vaøbaêng-roân. Ñaây laø laàn ñaàu ra maét cuûa nhaø tröôøng vôùi baø con

505

trong huyeän Tam Noâng neân ai cuõng haùo höùc. Trong ñieäu nhaïcquaân haønh, caùc ñaïi ñoäi “quaân dung töôi tænh” raàm raäp ñi ñeàutöø doanh traïi ra saân vaän ñoäng. Ñuùng 8 giôø, sau dieãn vaên khaimaïc cuûa ñaïi uyù Nguyeãn Duyeät, Hoäi thao baét ñaàu.

Môû ñaàu laø tieát muïc bieåu dieãn 36 ñoäng taùc voõ theå duïc taykhoâng cuûa khoùa 6. Thaät thuù vò khi thaáy nhöõng chuù lính tí hontay chaân meàm maïi dieãu voõ döông oai treân neàn nhaïc theo söïchæ huy cuûa thaày Traàn Sinh. Baø con ñöùng xem voã tay nhieät lieät.

Tieáp sau ñoù, hôn traêm hoïc sinh khoùa 4 trong saéc phuïc thieáusinh quaân, ñaàu ñoäi muõ coái, quai thaû xuoáng döôùi caèm, oáng quaàntuùm goïn, tay xaùch suùng CKC laép löôõi leâ, theo ñoäi hình khoáichaïy ñeàu ra saân. Tieáng binh khí va chaïm laùch caùch, tieángböôùc chaân raàm raäp, buïi cuoán tung sau ñoäi hình. Ñoäi hình ñöôïctrieån khai, roài nhöõng ñoäng taùc gaït phaûi, gaït traùi, ñaùnh baùngsuùng vaø nhöõng ngoïn leâ saùng quaéc ñoàng loaït döông leân saunhöõng tieáng hoâ taäp theå: “Dieät! Dieät! Dieät!”. Thaät duõng maõnh!

Khoùa 5 ñaûm nhaän tieát muïc khoùa chöông trình. Khi nghehieäu leänh doàn quaân, caû traêm ngöôøi trong trang phuïc aùo traéngdeät kim Ñoâng Xuaân, quaàn “xanh khoâng quaân” töø sau khaùn ñaøichaïy uøa ra saân. Ba chaân ñeá ñöôïc keát nhanh choùng taïo theávöõng chaéc cho caû ngoïn thaùp. Theo tieáng nhaïc, taàng hai, taàngba töø töø döïng leân. Thaùp cao ñaõ hôn 4m. Chính “coøi” ñöôïc hoãtrôï cuûa thaày giaùo ñaõ treøo leân vai moät baïn ôû chaân thaùp, leo quataàng hai leân taàng ba. Khi ñaõ ñöùng vöõng treân ngoïn, Chính ruùtlaù côø ñoû töø sau löng ra phaát cao. Tieáng voã tay taùn thöôûng vangdaäy… Boãng, truïc traëc! Moät anh baïn ôû taàng ba tröôït chaânkhoâng coøn baùm ñöôïc treân vai baïn. Thaùp nghieâng. Chính maáttheá lao xuoáng ñaát. Ngoïn thaùp ñoå suïp… Caáp cöùu! Chieác xe Jeepcuûa tröôøng ñöôïc thaày Ñoàng ñaùnh gaáp töø trong doanh traïi ra.Baêng ca ñöôïc ñaåy vaøo xe. Toâi ñöôïc cöû ñi thaùp tuøng. Chính meâman, maét nhaém nghieàn, muõi baàm daäp, ñoâi moâi khoâ khoác vaøø

506

nhöõng veät maùu coøn dính treân maët. Mieäng toâi cuõng ñaéng ngaét,lo khoâng bieát seõ noùi sao vôùi boá meï Chính. Xe men theo ñöôøngñeâ chaïy veà beán Trung Haø. Qua phaø, ñöôøng traûi nhöïa toát hôn,thaày Ñoàng taêng ga ñeå xe mau tôùi thò xaõ Sôn Taây.

Ñang caàm boâng thaám nöôùc lau leân mieäng Chính thì boãngthaáy xe chao ñaûo, lao chöõ chi töø beân naøy sang beân kia ñöôøng.Ñuùng laø “hoïa voâ ñôn chí”. Sao vaäy? Coâ Chaâu baùc só hoát hoaûng:“Ñi theá naøy thì thaèng beù cheát maát!”. Moïi ngöôøi treân xe trongtaâm traïng hoaûng hoát, chæ chôø moät tieáng “raàm”. Nhöng khoânghieåu coù ai phuø hoä maø maáy phuùt sau xe töï nhieân trôû veà traïngthaùi oån ñònh. Traùn toaùt moà hoâi, thaày Ñoàng laép baép: “Taïi… taïiphanh aên… aên khoâng ñeàu… “. May maén hôn, xe khoâng vaqueät ai treân ñöôøng! Tónh taâm laïi, thaày cho xe chaïy tôùi ngaõ baHaø Noäi thì reõ vaøo thò xaõ. Chính ñöôïc ñöa ngay vaøo phoøng caápcöùu. Chuïp phim khoâng thaáy chaán thöông soï naõo. Laàn ñoù,Chính phaûi naèm Vieän 105 maát caû thaùng môùi ñöôïc veà tröôøng.

Nghæ heø naêm aáy, toâi vaø Taán Lôïi ra beán xe Kim Maõ mua veùveà thaêm Chính. Nhaø baïn ôû ngay thò traán Phuøng, caùch Haø Noäiquaõng 20km. Meï Chính coù moät quaày haøng khoâ ôû chôï. Baø raátmöøng khi bieát coù baïn hoïc tröôøng Troãi veà chôi, maø hình nhöChính daáu khoâng cho meï bieát ñaõ bò naïn(!). Tröa ñoù, baø choanh em chuùng toâi aên moät böõa côm gaïo môùi vôùi thòt gaø luoäc coùraéc laù chanh…

Ngaøy ra tröôøng, Chính xung phong ñi boä ñoäi vaø chieán ñaáuôû chieán tröôøng Laøo. Chieán tranh keát thuùc, anh veà ñi hoïc vaøchôi vôùi caùnh Thaéng Lôïi, Chí Hoaø (khoùa 8). Hoâm roài, anh goïiñieän vaøo heïn coù dòp ra Haø Noäi nhôù veà Phuøng chôi. Chaéc chaénroài, phaûi xem caùi muõi haén theá naøo chöù! Kyû nieäm tuoåi thô maø,khoù queân laém!

V.H

507

Nhôù veàñoäi boùng cuûa toâi

TRAÀN MAÏNH LAÛNH *Hoïc sinh khoùa 5

Nghe tin Ban Lieân laïc tröôøng phaùt ñoäng söu taäp taøi lieäu vaøvieát baøi cho cuoán saùch, toâi ñaõ luïc ñoáng hoà sô löu tröõ vaø tìm ramoät taám aûnh quyù. Ñaõ hôn 30 naêm, nöôùc aûnh ñaõ baïc maàu,nhöng vaãn khoâng khoù ñeå nhaän ra khuoân maët cuûa töøng baïntrong ñoäi boùng cuûa ñaïi ñoäi ngaøy ôû Höng Hoaù. Laät phía sau taámaûnh coøn löu laïi doøng chöõ “Tuyeån ñaïi ñoäi tröôùc giôø thi ñaáu”, toâiboài hoài nhôù laïi…

… Ngaøy ñoù, anh em Troãi raát meâ boùng ñaù - moät moân theåthao coù tính taäp theå cao. Naêm 1970, anh em khoùa 5 ñang hoïclôùp 10 vaø laø “anh caû” trong tröôøng.

Tröø tieàn ñaïo caùnh Phan Ñöùc Duõng ñang ñöùng, coøn caûboïn ñang ngoài beät tröôùc saân coû, ñaàu nhaø ñaïi ñoäi. Töø traùiqua laø Ñoan Huøng ñaù tieàn ñaïo, thaønh vieân trong moät giañình coù truyeàn thoáng theå thao. Caïnh ñoù laø toâi, Laûnh “Tu-

* Caùn boä coâng ty xuaát nhaäp khaåu ANIMEX, Boä Thöông maïi.

508

khi”, ñaù trung veä. Thaät thaø maø noùi, ngaøy ñoù toâi to con hôncaùc baïn cuøng khoùa, (hình nhö voøng ngöïc laø meùt moát vaøñöôïc caùc thaày cho pheùp huùt thuoác laù), luoân ñöôïc giaonhieäm vuï caûn phaù moïi ñôït taán coâng cuûa ñoái phöông. Saùtcaïnh toâi laø tieàn veä Taêng Löïc (ñöôïc anh em goïi laø “moängnaêng”, chaéc laø vì moâng baïn ngaøy ñoù hôi bò to?). Leâ Bìnhngoài giöõa Taêng Löïc vaø Voõ Minh Ñaïo. Töø ngaøy coøn ôû nhaø,Löïc chuyeân kieán thieát boùng ñeå trung phong Minh Ñaïo laømbaøn. Naáp sau Taêng Löïc thaáy laáp loù caùi maët cuûa haäu veä queùtBuøi Caûm, haén khoâng ngaùn ai bao giôø vaø luoân laø ngöôøi hoãtrôï ñaéc löïc cho hai trung veä. Haäu veä caùnh Ngoâ Cöûu (coøn goïilaø Cöûu “hoå”) ngoài ngay sau löng trung veä giaäp Kyø Baéc (töï“Kyø nhoâng”), hai baïn naøy ñaù raát lyø. Ngöôøi ngoài bìa phaûi coùñaët quaû boùng phía tröôùc laø tieàn ñaïo Vaên Tieán Huaán (taynaøy ngaøy hoïc lôùp 10 ñaõ cao treân meùt baûy vaø khoâng chæ ñaù

Ñoäi boùng ñaù Ñaïi ñoäi 10 (khoùa 5) ôû Höng Hoùa, Tam Noâng, Phuù Thoïnaêm hoïc 1969-1970.

509

boùng hay maø coøn laø tay ñaäp chuû coâng cuûa ñoäi boùng chuyeànPhaân hieäu caáp III. Huaán hay taäp vôùi caùc thaày ñeå thi ñaáucaùc giaûi boùng chuyeàn trong huyeän Tam Noâng). Thuû moânNguyeãn Maïnh Quyù, ngoài ngay sau löng Taêng Löïc, tuy bòche heát maët nhöng vaãn deã daøng nhaän ra qua caùi ñaàu caétcua quen thuoäc. Quyù “ñieác” khoâng cao to nhöng raát lì ñoøn,ra vaøo hôïp lyù vaø ñaõ nhieàu laàn giöõ löôùi nhaø saïch seõ suoát 80phuùt thi ñaáu. Möôøi moät chaøng trai cuûa ñoäi tuyeån ñaïi ñoäingaøy aáy ñaõ laøm raïng danh nhaø tröôøng…

Coøn ngaøy nay, khi ñaõ qua tuoåi 50, moãi ñöùa moãi soá phaän,moãi phöông trôøi; nhöng thaät khoù queân ñi nhöõng kæ nieäm ñeïpngaøy cuøng ñi hoïc.

Sau ngaøy rôøi tröôøng, Ñöùc Duõng cuøng Traàn Tuaán Sôn vaøVaên Huøng ñaàu quaân cho Coâng an Haø Noäi, Duõng ñaù haäu veäcaùnh. Nay baïn sinh soáng taän trôøi Taây xa xoâi (ôû thaønh phoáStrassfurt, Coäng hoaø Lieân bang Ñöùc). Nieàm ñam meâ vôùi quaûboùng troøn khoâng maát ñi, Duõng laø oâng baàu cho ñoäi tuyeånboùng ñaù cuûa coäng ñoàng ngöôøi Vieät taïi khu vöïc. Veà giaø, Duõngthích laøm thô vaø luoân daønh tình caûm troïn veïn cho thaày, chobaïn moãi laàn hoài höông.

Nhôù ngaøy ôû tröôøng, Ñoan Huøng khoâng chæ laø tieàn ñaïo haymaø coøn laø tay vôït xuaát saéc. Nhöõng naêm 60, Huøng nhieàu laànñöôïc choaøng leân coå nhöõng taám huy chöông vaøng - voâ ñòchñôn nam Thieáu nieân mieàn Baéc. Nay baïn laø Phoù chuû tòch Uyûban Chöùng khoaùn nhaø nöôùc.

Coøn tieàn veä Taêng Löïc laø baùc só coâng taùc taïi Vieän quaân y 175vaø laø moät chuyeân gia cao caáp veà chaån ñoaùn beänh baèng hìnhaûnh. Taêng Löïc cö xöû vôùi baïn beø chaân thaønh, saün saøng giuùp ñôõcaùc baïn khi “coù vieäc”.

Phaàn sau cuoäc ñôøi cuûa Leâ Bình gaén lieàn vôùi söï nghieäp giaùoduïc. Tuy raát baän roän nhöng Bình vaãn daønh thôøi gian ñeå hoaøn

510

thaønh nhieäm vuï cuûa moät thaønh vieân Ban Lieân laïc, laø caàu noáivôùi anh em ôû mieàn Nam.

Tieàn ñaïo Voõ Minh Ñaïo sau naêm thaùng hoïc taäp ôû Ñöùc trôû veà,nay laø moät chuyeân gia noäi soi ñaày kinh nghieäm ôû Vieän quaâny 354. Cuõng raát thuù vò laø vôï Ñaïo chính laø em gaùi Löu TroïngTrung (baùc só cuûa sö ñoaøn phoøng khoâng 367, ñaõ maát vì tai naïngiao thoâng). Sau naøy toâi coù hoûi Minh Ñaïo: chaéc hoài Trung coønsoáng, nhieàu laàn Ñaïo phaûi “cung phuïng” oâng anh vôï? Nghe vaäybaïn chæ cöôøi (!)…

Ñaõ laâu laém anh em ta khoâng coù thoâng tin veà Buøi Caûm. Voâtình moät laàn Kieán Quoác ñi nghæ ôû Nha Trang ñaõ gaëp Buøi Lyù(em trai Buøi Caûm). Nhöng thaät laø buoàn vì bieát tin Buøi Caûmñaõ maát caùch ñoù maáy naêm do tai naïn giao thoâng, khi ñanglaø moät hieäu tröôûng ñaày naêng löïc cuûa tröôøng Daïy ngheà tænhKhaùnh Hoaø.

Haäu veä caùnh Ngoâ Cöûu vaãn vaäy, ñaèm thaém vaø coù nhöõngvaàn thô ñaày mô moäng, hieän soáng ôû Haø Noäi. Trong cuoán“Sinh ra trong khoùi löûa”, Cöûu ñaõ coù moät baøi thô luïc baùt, lieätkeâ teân 112 baïn cuûa khoùa 5, thaät dí doûm, ñöôïc thaày Cao CöïAn raát ngôïi khen. Trong taäp saùch naøy, baïn laïi ghi theâmdanh saùch “Khoùa 5… phía Nam” baèng nhöõng caâu thô luïcbaùt moäc maïc.

Rieâng anh baïn Kyø Baéc vaãn laø moät kó sö cô khí chính xaùcnaêng ñoäng. Ngaøy ôû Haø Noäi, baïn aâm thaàm nghieân cöùu, cheá taïovoøi phun cao aùp cho con heo daàu cuûa ñoäng cô diezen, coøn naycoù hôn 100 khaùch haøng ngaønh döôïc coù quan heä laøm aên vôùiKYBACO. (Moät con soá khoâng nhoû, ñaùng töï haøo!).

Thuû moân Nguyeãn Maïnh Quyù cuûa chuùng ta giôø sinh soáng ôûPhan Thieát vaø laø moät caùn boä Sôû Giao thoâng - Coâng chính. Tuyôû xa nhöng haàu nhö buoåi sinh hoaït naøo cuûa khoùa 5 ôû thaønhphoá Hoà Chí Minh, baïn cuõng “bay” vaøo döï.

511

Môùi thaùng 4 naêm 2004, anh em khoùa 5 ngaäm nguøi nhaänñöôïc tin buoàn: Vaên Tieâán Huaán ñaõ ñi xa vì xuaát huyeát naõo.Khoâng ai ngôø ñöôïc ñieàu naøy vì Huaán voán coù moät thaân hình lítöôûng, khoûe maïnh. Thaùng 7, khi anh em hoäi ngoä ôû nhaø cuûabaùc só Phaïm Ñình Thieän nhaân dòp Duy Anh vaøo Thaønh phoáHoà Chí Minh coâng taùc, chuùng toâi ñöôïc nghe Duy Anh keå laïi:“Ngay sau khi Huaán caáp cöùu vaøo Vieän 108, toâi ñeán thaêm ngay.Khi hoûi: Coù nhaän ra ai?, thì Huaán traû lôøi: Duy Anh. Nhöng chæ2 tieáng sau Huaán hoân meâ saâu. Vaøi ngaøy sau, baïn ñi… Hoâmtruy ñieäu, caùc baïn tröôøng ta ñeán khaù ñoâng.”

Ñuùng laø cuoäc soáng… thaät khoù maø noùi tröôùc ñieàu gì!

Thaønh phoá, heø 2004T.M.L.

512

Chuùng toâi tham gia thihoïc sinh gioûi mieàn Baéc

TOÂN GIA QUYÙ *Hoïc sinh khoùa 4

Vôùi taát caû söï khieâm toán voán coù cuûa hoïc sinh tröôøng Thieáusinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, ta vaãn phaûi noùi roõ raøng tröôøng tavì thaày gioûi neân troø cuõng gioûi. Vaø chuùng toâi ñaõ töøng “mangchuoâng ñi ñaám nöôùc ngöôøi” khi ngaønh giaùo duïc toå chöùc laïi kìthi hoïc sinh gioûi toaøn mieàn Baéc veà moân Vaên, Toaùn.

Heø naêm 1968, tröôøng môùi töø Trung Quoác veà nöôùc, khoáicaáp III ñoùng quaân ôû thò traán Höng Hoaù, Phuù Thoï. Chieán tranhphaù hoaïi taïm ngöng töø vó tuyeán 17 trôû ra töø ñaàu thaùng 11. Cuõngnaêm naøy, nhaø tröôøng toå chöùc lôùp chuyeân Toaùn cho caùc khoái8, 9, 10. ÔÛû ñaïi ñoäi 10 (khoùa 4), lôùp chuyeân Toaùn coù caùc baïnQuoác Anh, Xuaân Mieân, Höõu Thaønh, Voõ Haïnh Phuùc, ChaâuNguyeân, Taï Vuõ truï, Huøng Linh, Theá Nam, Töông Lai, HoaøngQuang, Phaïm Vuõ Thaéng, Hoaøng Vieät Thaéng…; coøn ñaïi ñoäi 9(khoaù 5) coù Thieän Nhaân, Thieän Luaän, Nguyeãn Thanh Chöông,Voõ Minh Ñaïo, Buøi Coâng Chính, Hoaøng Vieät, Chí Hoaø, KieánQuoác, Nguyeãn Khang, Baéc Haûi… Noùi chung caùc baïn ñeàu laønhöõng hoïc sinh coù thaønh tích khaù, gioûi trong nhöõng naêm hoïcôû tröôøng vaø coù naêng khieáu caùc moân töï nhieân.

* Kó sö ñieän töû. Ñang sinh soáng taïi Leizig, Coâng hoaø Lieân bang Ñöùc.

513

Qua Teát naêm 1969, nhaø tröôøng ñöôïc thoâng baùo Boä Giaùo duïcseõ toå chöùc moät cuïm thi hoïc sinh gioûi moân Toaùn vaø Vaên ôûtröôøng caáp III Huøng Vöông (Phuù Thoï). Nhaø tröôøng seõ toå chöùcñoäi tuyeån ñi tham gia. Chuùng toâi ñöôïc phoå bieán: tröôøng caáp IIIHuøng Vöông laø tröôøng coù truyeàn thoáng daïy, hoïc töø nhöõng naêmkhaùng chieán choáng Phaùp, nay hoï vaãn laø ngoïn côø ñaàu trongngaønh giaùo duïc cuûa tænh. Vì vaäy tröôøng ta phaûi chuaån bò thaätkó kieán thöùc hai moân naøy cho ñoäi tuyeån vaø coá gaéng giaät giaûi.

Ñoäi tuyeån Toaùn ñöôïc choïn ngay trong lôùp chuyeân Toaùn,goàm saùu baïn: Taï Vuõ Truï, Hoaøng Quang, Phaïm Vuõ Thaéng, TraànTheá Nam, Voõ Haïnh Phuùc vaø Huøng Linh. Trong caû moät trungñoäi chuyeân Toaùn maø chæ choïn ra saùu baïn ñi thi thì quaù yeântaâm. Caùc cuï daïy “so boù ñuõa choïn coät côø” maø! Thaät ra moãi baïncoù moät khaû naêng, moät söï nhanh nhaïy rieâng. Ñieån hình laø VoõHaïnh Phuùc, duø laø con gaùi nhöng boán naêm lieàn ñeàu laø hoïc sinhxuaát saéc. Thaày Tröïc vaø thaày Bieåu vöøa phuï traùch ñaïi ñoäi, vöøaphuï giaûng cho chuùng toâi, rieâng thaày Oaùnh ñöôïc phaân coângphuï traùch tröïc tieáp. Caùc thaày ñeàu toát nghieäp khoa Toaùn tröôøngÑaïi hoïc Sö phaïm vaø coù thaâm nieân giaûng daïy ñeán caû chuïcnaêm, töø khi daïy cho caùn boä ôû tröôøng Vaên hoaù quaân ñoäi ñeánkhi veà tröôøng Thieáu sinh quaân. Ñaëc bieät caùc thaày chòu khoù ñoïctheâm saùch neân kieán thöùc raát roäng.

Ñoái vôùi ñoäi tuyeån Vaên dó nhieân phaûi choïn ra nhöõng baïngioûi moân Vaên, nhöng trong lôùp chuyeân Toaùn cuõng coù nhöõngbaïn gioûi Vaên nhö Töông Lai, Chaâu Nguyeân, Vieät Thaéng, neânthaày Saûng ñaõ ñeà cöû ba baïn naøy vaø ñöôïc thaày Tröïc, thaày Bieåunhaát trí. Ba baïn coøn laïi laø Nguyeãn Ñình Baù1, Toân Gia Quyù,Ñoaøn Phuù Hoaø. Phaûi noùi Baù laø moät tay chòu khoù ñoïc saùch ñoâng,taây, kim, coå vaø bieát bieán kieán thöùc saùch vôû thaønh taøi saûn trí tueä

1 Baïn toát nghieäp Ñaïi hoïc Kyõ thuaät quaân söï naêm 1974, ít naêm sau maát vì beänh tim.

514

cuûa mình. Coøn Phuù Hoaø thì voán soáng tình caûm, tính tình hoa laù,töø hoài hoïc lôùp 8, lôùp 9 ñaõ vieát thö vôùi nhöõng lôøi leõ “ngoït nhö maätong roùt vaøo tai” baïn gaùi. (Maø hình nhö baïn coù ngöôøi yeâu sôùmnhaát trong khoùa!?). Rieâng anh “Toân Gia” thì laø con nhaø noøi, chaQuyù laø baùc Toân Quang Phieät, moät trí thöùc lôùn theo caùch maïng.

Baùc coù nhieàu taùc phaåm lôùn veà lòch söû vaø vaên hoïc. “Hoå phuï” ñaõnhö vaäy thì “hoå töû” chí ít cuõng ñöôïc vaøi phaàn döõ daèn!

Ñoäi thi Vaên do thaày Saûng vaø thaày Chi Phan phuï traùch. Vì caùcthaày ñaõ daïy chuùng toâi suoát töø thôøi ôû Ñaïi Töø cho ñeán khi sangQueá Laâm, roài veà nöôùc neân raát hieåu sôû tröôøng, sôû ñoaûn cuûa moãiñöùa. Thaày tìm saùch cho chuùng toâi ñoïc theâm, oân laïi giaùo trìnhVaên hoïc caáp III, vaên hoïc Vieät Nam tröôùc vaø sau Caùch maïngThaùng Taùm.. Caùc thaày daën: muoán phoùng taùc gì thì phoùng taùcnhöng phaûi xuaát phaùt töø goác, phaûi baùm chaéc kieán thöùc cô baûn.

Nhö vaäy laø hai ñoäi tuyeån ñaõ hình thaønh vaø baét ñaàu luyeän.Chuùng toâi ñöôïc boá trí ôû haún moät khu rieâng bieät, taïm ngöng hoïc

Ñoäi tuyeån hoïc sinh gioûi Vaên cuøng caùc thaày tröôùc ngaøy ñi thi ñaáu.AÛnh chuïp taïi Höng Hoùa naêm 1969.

515

chöông trình chính khoùa. Toâi coøn nhôù nhö in aùnh maét theømthuoàng cuûa caùc baïn khoâng ñöôïc tham gia ñoäi tuyeån, moãi laànnhìn qua cöûa soå xem chuùng toâi ñoïc saùch hay trao ñoåi kieánthöùc. Chuùng toâi coøn ñöôïc aên theo cheá ñoä “ñaëc taùo” ñeå coù ñuûnaêng löôïng vaøo tröôøng choïi (moät ñoàng moát moät suaát, trong khicheá ñoä “ñaïi taùo” chæ laø saùu haøo taùm). Böõa naøo cuõng coù thòt, caù,aên xong coøn ñöôïc “ñeùt-xe” chuoái, böôûi. Buoåi toái, chuùng toâiñöôïc quyeàn thöùc ñeán 11 giôø môùi phaûi taét ñeøn cho duø keøn ñinguû “te toø, te toø, te te tí…” (anh em ta vaãn phoùng taùc laø “buoângmaøn, leân giöôøng, oâm chaên chieáu…”) noåi töø 9 giôø röôõi. Ñaïi loaïilaø ñöôïc öu tieân heát möùc! Caùc baïn goïi chuùng toâi laø “gaø noøi”, vìnhaø tröôøng ñang “chaêm gaø choïi”!

Sô qua nhö vaäy ñeå caùc baïn coù theå nhôù laïi ñoäi hình ñoäituyeån cuûa chuùng ta nhö theá naøo. Hoâm tieãn ñoaøn ñi thi, chuùDuyeät, chính trò vieân Tieåu ñoaøn, ñaõ yeâu caàu Tuyeân huaán chuïpaûnh kæ nieäm. Hoâm ñoù thaày Bình (tieåu ñoaøn phoù) cuõng coù maët.

Nhôø söï quan taâm cuûa nhaø tröôøng, cuûa caùc thaày coäng vôùi taøinaêng vaø noã löïc cuûa töøng ngöôøi maø naêm aáy ñoäi tuyeån Vaên vaøToaùn ñaõ ñoaït giaûi ñoàng ñoäi. Taát nhieân ñaây laø laàn ñaàu tieân ñoäituyeån cuûa tröôøng ta ñi thi hoïc sinh gioûi toaøn mieàn Baéc, kinhnghieäm chöa nhieàu neân chöa coù giaûi caù nhaân. Nhöng ñaây laømoät baøi hoïc cho khoùa 5 thi thoá sau naøy. Naêm sau, hai baïnNguyeãn Thieän Nhaân vaø Nguyeãn Thanh Chöông ñeàu ñoaït giaûicaù nhaân. Soá anh em chuùng toâi, sau kì thi toát nghieäp, ñaõ vaøohoïc Toång hôïp Haø Noäi nhö Hoaøng Quang, Theá Nam, Taï VuõTruï, Töông Lai, Chaâu Nguyeân, Vieät Thaéng. Baïn Voõ Haïnh Phuùcthì sang hoïc Toaùn ôû tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Loâ-moâ-noâ-xoápMatxcôva. Môùi ñoù maø ñaõ 36 naêm…

Leipzig, ñaàu naêm 2005T.G.Q

516

Chuyeän caùi ñaøi baùn daãn“Xiong Mao”

Coâ giaùo PHAN THÒ NHAÂM *

Ngaøy ôû Phong Khaåu, toâi tieát kieäm ñöôïc ít tieàn vaø nhôø thaàyHoàng Tuyeán ra Baùch hoùa Ñaïi laàu, ngoaøi thaønh phoá, mua chocaùi ñaøi baùn daãn ba baêng hieäu “Xiong Mao” (Gaáu meøo), chaïyba pin trung. Toâi cöù mong ñeán ngaøy veà nöôùc seõ laøm quaø chocaû nhaø vì nhôù maõi nhöõng khi ñi sô taùn veà noâng thoân, thieáuthoán ñuû ñieàu, muoán nghe tin töùc hay ca nhaïc maø khoâng bieátkieám ñaâu ra caùi ñaøi.

Heø naêm 1968, rôøi Queá Laâm, tröôøng ta veà nöôùc. Khoáicaáp III ñoùng quaân ôû thò traán Höng Hoùa (Phuù Thoï), coøn khoáicaáp II (lôùp 6 vaø 7) ôû Trung Haø (Sôn Taây). Toâi ñöôïc giao nhieämvuï phuï traùch caùc em gaùi thuoäc C11 ñang hoïc lôùp 6 vaø 7, keáthôïp daïy toaùn cho caùc lôùp. Tuy giaëc Myõ ñaõ taïm ngöøng neùmbom treân mieàn Baéc töø thaùng 11 naêm 1968, nhöng caû nöôùc vaãntrong traïng thaùi saün saøng chieán ñaáu. Chuùng ta ñoùng quaân trongdoanh traïi coâng binh ôû Trung Haø, ven soâng Ñaø. Ñieän ñoùmkhoâng coù, ban ñeâm phaûi thaép saùng baèng ñeøn daàu hoûa. Vì theámaø caùi ñaøi Xiong Mao cuûa toâi phaùt huy taùc duïng, (coù noù nhöcoù moät ti-vi maàu 20 inch thôøi nay); coøn pin nghe ñaøi thì ñaõ coùtieâu chuaån tem phieáu caùn boä moãi thaùng. Toâi coøn caån thaän buoäc

* Giaùo vieân toaùn, phuï traùch C11.

517

caùi khaên muøi xoa cho ñôõ xöôùc voû da. Cöù sau böõa côm chieàu,tröôùc giôø töï tu, caùc em gaùi laïi xuùm vaøo phoøng toâi nghe tin töùc,ca nhaïc. Töôûng Bích Haøvaø Nguyeãn Hoøa Bình (“meøo con”) raátmeâ haùt neân thích nghe chöông trình ca nhaïc cuûa “Buoåi phaùtthanh Maêng non”. Toái thöù baûy naøo, caùc em cuõng ngoài kíngiöôøng ngoùng chôø buoåi phaùt thanh “Vì an ninh Toå quoác”.Nhöõng ñeâm ñoâng giaù laïnh, quaán chaên boâng quanh ngöôøi, caùcem traät töï ngoài nghe. Ñeán nhöõng ñoaïn hoài hoäp, maáy ñöùa nhoûoâm chaët laáy toâi sôï haõi nhöng vaãn gioûng tai leân nghe cho ñeánkhi quaân daân ta baét ñöôïc giaùn ñieäp, bieät kích môùi thoâi.

Cho ñeán moät buoåi tröa, khi toâi töø nhaø aên veà, môû cöûa phoøngthì caùi ñaøi ñaõ khoâng caùnh maø bay. Luïc laïi trí nhôù, toâi nhôù laøtröôùc khi ñi aên vaãn thaáy caùi ñaøi naèm ôû ñaàu giöôøng. Tìm khaépcaùc xoù xænh maø khoâng thaáy. Maáy em gaùi thaáy vaäy, nhôùn nhaùctìm kieám, roài ñöùa noï xì xaøo baùo cho ñöùa kia. Caùc baïn ñoaùngiaø ñoaùn non, nghi ngôø boïn con trai nghòch ngôïm, thieáu tieàntieâu ñaõ laáy chieác ñaøi baùn ñi kieám tieàn aên quaø. Ñaàu giôø chieàu,

Coâ Nhaâm, coâ Thuïc trong ngaøy hoäi tröôøng 15-10-1995.

518

vaøo giôø töï tu thì tin naøy ñeán tai thaày Chieâu - ñaïi ñoäi tröôûng.Thaày ñeán ngay hoûi thaêm. Rieâng toâi vaãn chæ döï ñoaùn, chaéc coùem naøo möôïn taïm ñeå nghe. Thaày höùa seõ tìm laïi caùi ñaøi.

Tröa hoâm sau, xuoáng beáp aên côm nhöng toâi vaãn ñeå cöûaphoøng nhö moïi khi. Khi trôû veà thaáy caùi ñaøi “Xiong Mao” ñaëtngay ngaén treân baøn, cheøn leân moät tôø giaáy hoïc sinh coù vieátmaáy doøng:

Kính göûi coâ Nhaâm!Em thaønh thaät xin loãi coâ vì ñaõ töï tieän möôïn caùi ñaøi veà nghe

maø khoâng xin pheùp. Coâ tha loãi cho em nheù! Coâ aï, ba em ñichieán tröôøng B2 ñaõ maáy naêm maø khoâng coù laù thö naøo göûi veànhaø. Meï em vaø chuùng em lo quaù. Em nghó, bieát ñaâu ñaáy, quabuoåi phaùt thanh cuûa Ñaøi Giaûi phoùng seõ coù tin veà ba. Vaø em ñaõlaøm lieàu. Nay em xin traû laïi coâ. Coâ ñöøng giaän em!

Ñoïc ñeán ñaây maét toâi nhoøa leä. Toâi töï traùch mình sao quaù voâtaâm, khoâng hieåu heát taâm tö, nguyeän voïng cuûa caùc em. Thaättieác, em khoâng ñeå laïi teân neân toâi khoâng bieát laø ai ñeå coù theåcho em möôïn caùi ñaøi ngoùng chôø tin ba. Coøn nhoû maø caùc emñaõ phaûi xa cha meï. Trong nhieàu gia ñình, nhöõng oâng boá ñaõra maët traän; thaäm chí, coù ngöôøi ñaõ hy sinh. Chính caùc em cuõngphaûi chòu ñöïng raát nhieàu. Coù hieåu caùc em, toâi laïi thöông caùcem nhieàu hôn.

Chuyeän xaûy ra ñaõ 35 naêm, nhöng laø moät kæ nieäm khoângqueân trong suoát cuoäc ñôøi ñi daïy hoïc cuûa toâi. Cho tôùi giôø, toâi vaãnthaàm nghó, tình thöông yeâu cha meï, gia ñình vaø nhöõng haønhvi duõng caûm ngaøy aáy chính laø coäi nguoàn ñeå vun ñaép cho caùcem tröôûng thaønh nhö ngaøy hoâm nay.

Caùc em thaân yeâu, toâi thöïc söï töï haøo vì caùc em!

P.T.N

519

Leâ quyeát thaéng

TRAÀN PHAÏM TUØNGHoïc sinh khoaù 4.

Trong tay toâi laø baøi “Ñaõ coù moät con ngöôøi nhö theá”, keå veàtraän quyeát töû taïi choát cuûa Chu Taán Quang (lính Troãi khoaù 6).Khi ñòch traøn ngaäp choát, Quang ñaõ duøng AK laép leâ tieâu dieätñöôïc boán lính ñòch vaø hy sinh cuøng vôùi teân thöù naêm. Toâi khaâmphuïc yù chí cuûa ngöôøi lính Cuï Hoà, nhöng cuõng thöïc söï baênkhoaên vì trong moät khoaûng thôøi gian ngaén nguûi, lieäu anhchaøng “nhaø mình” coù ñuû söùc laøm moät vieäc phi thöôøng tôùi nhövaäy khoâng? Toâi coá nhôù laïi “tuyeät kó” cuûa leâ quyeát thaéng ñeåtöôûng töôïng ra caùc “chieâu thöùc” trong traän quyeát töû cuûa Quang.

Chuùng toâi ñaõ töøng ñöôïc hoïc moân ñaùnh gaànXin cuøng oân laïi veà moät kæ nieäm khoù queân hoài tröôøng Troãi,

ñoù laø moân Kó thuaät ñaùnh gaàn. Hoài ñoù, khoaù 3 vaø khoaù 4 tuïitoâi ñöôïc huaán luyeän moân naøy “hôi bò nhieàu” so vôùi anh em caùckhoaù. Tuïi toâi ñöôïc hoïc baøi baûn theo ba böôùc.

520

Ñaàu tieân laø taäp ñoäng taùc cô baûn: Cuøng vôùi kó thuaät baén keïpnaùch (baén ôû cöï li döôùi 10m), baén gaêm (baén khi aùp saùt ñòch,töông ñöông vôùi cöï li ñaâm leâ) vaø moät soá noäi dung khaùc, línhta ñöôïc taäp caùc ñoäng taùc cô baûn cuûa kó thuaät ñaùnh leâ; goàm caùctheá taán, gaït, ñôõ, ñaâm, ñaùnh baùng suùng, ñaùnh hoäp tieáp ñaïn,ñaùnh “ñaàu ruoài”.

Böôùc thöù hai laø luyeän taäp vôùi chuyø (moät “quaû boùng da” gaéntreân ñaàu gaäy) vaø hình noäm (baèng rôm beän quanh coïc): Ngöôøiphuïc vuï ñöùng cheách phía sau hình noäm, caàm chuyø ñaâm vaøongöôøi taäp. Ngöôøi taäp duøng suùng gaït ñôõ chuyø vaø ñaâm leâ vaøo“ñòch” (töùc laø hình noäm, chöù khoâng phaûi laø ngöôøi phuïc vuï!).Neáu taäp ñoäng taùc “coâng phaù” baèng baùng suùng hay hoäp tieápñaïn thì ngöôøi taäp “ñaønh” phaûi “giaõ” vaøo quaû chuyø. Chuyø vaêngmaïnh chöùng toû “coâng löïc” cuûa taùc giaû “thaâm haäu”. Nhö vaäyvieäc taäp vaãn thieân veà luyeän söùc vaø mang ñaày tính giaû ñònh.

Böôùc thöù ba laø chieán ñaáu vôùi ñoái thuû coù thöïc, ñoù laø “leâ quyeátthaéng”.

Leâ quyeát thaéng laø moân thi ñaáu ñoái khaùng daønh chongöôøi duõng caûm.

Chæ rieâng cuïm töø “leâ quyeát thaéng” cuõng cho thaáy tính quyeátlieät cuûa “moân phaùi”. Kó thuaät “leâ quyeát thaéng” laø kó thuaät chieánñaáu baèng suùng boä binh laép leâ, nhöng ñaõ ñöôïc “voõ ñaøi hoaù”.Moân “leâ quyeát thaéng” nhaèm naâng cao tính duõng caûm vaø söïnhanh nhaïy cuûa ngöôøi lính. Cuõng nhö trong chieán tranh,ngöôøi chieán thaéng trong moân “leâ quyeát thaéng” khoâng thuoäc veàkeû lieàu maïng, coù söùc khoeû hôn ngöôøi.

Trang bò cuûa “boån moân” goàm suùng vaø aùo giaùp. AÙo giaùptroâng gioáng aùo giaùp cuûa caùc ñaïi töôùng thôøi Tam Quoác (xemphim “Tam quoác dieãn nghóa” cuûa Trung quoác). Ngoaøi cuøng laø

521

taám theùp che toaøn boä ngöïc vaø buïng. Beà maët taám theùp hôinhaùm. Beân trong laø lôùp aùo ñeäm lieàn, che phuû suoát töø vai tôùi heátñuøi vaø toaøn boä tay traùi. Phaàn caùnh tay vaø gaêng tay traùi coù gaéntheâm da boø. AÙo giaùp coù gôø che coå “ñaáu syõ”ñeå chaën ñöôøng leâñaâm ngöôïc. Muõ baûo hieåm coù mieáng che coå, “nom” gioáng muõbaûo hieåm cuûa moân kieám Nhaät (ken-do) nhöng song saét chemaët cöùng hôn nhieàu. Baøn tay phaûi ñeo gaêng vaûi baït (nhöng“khoâng bieát ñeå laøm gì”?). Tröôùc khi maëc giaùp, ñaáu syõ phaûimang taám muùt giaûm chaán cho ngöïc. Binh khí laø khaåu suùngtröôøng laøm baèng moät loaïi goã chaéc nhö goã laøm xaø keùp, chieàudaøi 120cm (ñuùng baèng chieàu daøi khaåu CKC laép leâ laù luùa). Ñaàusuùng boïc cao su. Suùng caàm raát chaéc tay.

Lôùp Quyeát thaéng khoùa 4 naêm hoïc 1965 - 1966.

522

Veà ñaáu phaùp, coù nhieàu “chieâu thöùc” nhöng chuû yeáu laø öùngduïng caùc ñoäng taùc cô baûn cuûa kó thuaät chieán ñaáu baèng suùngboä binh laép leâ, goàm: ñaâm traùi–treân, ñaâm phaûi–treân, ñaâmdöôùi. Töông öùng laø ba ñoäng taùc gaït ñôõ cô baûn laø gaït traùi, gaïtphaûi, gaït cheùo töø treân xuoáng. “Ñaáu syõ” chæ caàn thuïc luyeän caùcñoäng taùc cô baûn laø coù theå “thöôïng ñaøi” ñöôïc roài. Dó nhieânmuoán “aên thua vôùi thieân haï”, thì ngoaøi caùc ñoäng taùc cô baûn,ñaáu syõ phaûi raønh reõ caùc kó thuaät “treân möùc cô baûn”. Trongmoät traän ñaáu, neáu ai ñaâm tröôùc ba phaùt laø thaéng (ñaâm truùngvaøo phaàn taám theùp cuûa aùo giaùp, coøn caùc choã khaùc thì khoângñöôïc tính ñieåm). Khoâng ñöôïc aùp duïng ñoäng taùc ñaùnh baùngsuùng, ñaùnh hoäp tieáp ñaïn.

Khi chuùng toâi leân lôùp“Sö phuï” boä moân ñaùnh gaàn cuûa tröôøng Troãi laø thaày Traàn

Sinh. Thaày veà tröôøng thaùng 6 naêm 1968 vaø ngay nhöõng ngaøyñaàu tieân ñaõ tieáp xuùc vôùi ñaùm hoïc sinh khoaù 3 vaø khoaù 4, khichuùng ñang “ñi thöïc taäp” ôû tröôøng Quaân chính quaân khu Taûngaïn. Khi tröôøng Troãi veà Höng Hoaù, moân “ñaùnh gaàn” ñöôïcchính thöùc ñöa vaøo “hoïc ñöôøng”. Hoïc sinh caáp III ñöôïc hoïcmoân naøy, coøn ñaùm caáp II loi choi thì phaûi “nuoát nöôùc mieáng”chôø ... chuyeån caáp.

Giaûng veà moân “ñaùnh gaàn”, thaày Traàn Sinh noùi, ñeå taùcchieán vôùi keû ñòch coù öu theá hôn haún veà phi phaùo, hoaû löïc thìboä ñoäi ta phaûi “naém thaét löng ñòch maø ñaùnh”, lính ta phaûi aùpsaùt lính ñòch ñeå giaûm uy löïc cuûa phi phaùo ñoái phöông. Dophaûi aùp saùt ñòch neân seõ phaûi duøng kó thuaät ñaùnh gaàn. Veàsuùng boä binh laép leâ, thaày noùi, trong “thaäp baùt ban” vuõ khí“beân Taøu” thì thöông (tröôøng thöông) laø loaïi binh khí naëng,coâng phaù maïnh, coâng thuû thaûy ñeàu lôïi haïi. Suùng laép leâ tuykhoâng caân ñoái nhö thöông, nhöng chieâu thöùc ña phaàn ñöôïc

523

cheá taùc töø “thöông phaùp”. Thaày noùi, neáu duøng CKC, AK laépleâ ñeå taäp caùc ñoäng taùc gaït, ñaâm... thì chöa ñuû, maø phaûi luyeänvôùi ñaáu thuû coù thöïc, thì khi ra traän môùi thaéng ñöôïc ñòch. Quaùñuùng! Toâi coøn nhôù trong giôø ñaàu tieân hoïc “leâ quyeát thaéng” ôûtröôøng Quaân chính, huaán luyeän vieân “thaû” cho tuïi toâi töï laømquen. Ñöùng tröôùc maët ñoái thuû, toâi hoaøn toaøn töï tin vì ñaõthuaàn thuïc caùc yeáu lónh cô baûn. Ñoái thuû lao vaøo ñaâm (moätñoäng taùc ñaâm thoâng thöôøng), toâi laäp töùc bò truùng ñoøn. Toâiñaâm laïi, ñoái thuû cuõng khoâng kòp ñôõ. Caû hai ñeàu khoâng hieåutaïi sao mình laïi khoâng kòp gaït ñôõ ñöôøng leâ cuûa ñoái phöông,coøn “quaàn haøo” thì oâm buïng cöôøi. Caùc caëp khaùc cuõng khoângkhaù hôn. Nguy to, kieåu naøy laâm traän thì cheát laø caùi chaéc. Roõraøng khoâng taäp “leâ quyeát thaéng” thì khoâng theå “aên thua vôùithieân haï”. Sau naøy, khi thuïc luyeän “leâ quyeát thaéng”, tuïi toâimôùi thaáy ñöôøng leâ cuûa “ñòch” quaû laø khoâng nhanh cho laém.Nhaán maïnh bí quyeát “khoå luyeän thaønh taøi, chai tay baéngioûi”, thaày nhaéc nhôû tuïi toâi: Khoâng coù ñoøn theá naøo laø cao sieâuvaø khoâng coù ñoøn theá naøo laø thaáp keùm; chæ coù ngöôøi thuïcluyeän yeáu lónh vaø keû chöa thuïc luyeän yeáu lónh; chæ coù ngöôøisöû duïng ñoøn theá ñuùng luùc vaø keû söû duïng caùc ñoøn theá khoângñuùng luùc.

Laâu laâu, nhaø tröôøng toå chöùc hoäi thao. Lính Troãi ñoàng dieãnñaùnh gaàn baèng CKC laép leâ theo ñoäi hình khoái, ñaâm “leâquyeát thaéng” chieán ñaáu theo ñoäi hình vaø song ñaáu. Khoângkhí raát haøo huøng. Sau moãi ñôït hoäi thao, tinh thaàn “thöôïng voõ”cuûa “binh syõ” leân raát cao. Troäm nghó, giaù hoài ôû Y Trung,Phong Khaåu (Queá Laâm), neáu hoïc sinh (nhaát laø caùc “oânganh” khoaù 3) ñöôïc taäp moân “leâ quyeát thaéng” thì nhöõng troøquaäy phaù, ñaùnh loän chaéc haún seõ giaûm ñi nhieàu (vì naênglöôïng duøng trong phaù phaùch, vaø caûm giaùc maïnh (voán laø“thuoäc tính” cuûa thanh thieáu nieân) bò tieâu hao heát).

524

Khi chuùng toâi ñi “hoïc theâm”Giaùo aùn cuûa nhaø tröôøng goàm caùc ñoäng taùc cô baûn cuûa ñaáu

leâ, nhöng sau thaáy tuïi hoïc troø ham hoïc, laïi hieáu kì, neân thaàySinh höôùng daãn theâm cho tuïi toâi “thaát tuyeät kó”. “Thaát tuyeät kó”laø do tuïi noù (sau naøy) goïi cho oai, chöù khoâng phaûi laø teân goïicuûa giaùo aùn. “Thaát tuyeät kó” khoâng phaûi laø “baûy bí kíp” trongtruyeän chöôûng, maø laø moät soá (khoâng phaûi laø soá baûy) phöôngphaùp khai thaùc caùc lôïi theá, nhöôïc theá cuûa cuûa binh khí, cuûacaáu truùc cô theå con ngöôøi. Hieän nay toâi coøn nhôù ñöôïc boán“tuyeät kó”, xin keå laïi ñeå caùc baïn thaåm ñònh vaø boå sung:

“Ñeä nhaát tuyeät kó”: Baïn phaûi phaùn ñoaùn yù ñònh cuûa “ñòch” ñeåra ñoøn. Ñoøn coâng phaûi nhanh, maïnh. Khi thuû, baïn phaûi traàmtónh ñeå gaït ñôõ vaø phaûi laäp töùc phaûn ñoøn. Caùc ñoøn ñeàu laø höchieâu maø cuõng ñoàng thôøi laø höõu chieâu, tuyø tröôøng hôïp. Toùm laïi,baïn phaûi thöôøng xuyeân song ñaáu ñeå coù beà daøy kinh nghieäm.

“Ñeä nhò tuyeät kó”: Khi gaït ñôõ ñoøn ñaâm döôùi, baïn ñöøng gaïttheo quyõ ñaïo töø treân xuoáng vaø töø traùi sang (theo “saùch”), maøphaûi cheùm cheùo töø treân xuoáng. Khi gaït traùi–treân hoaëc gaïtphaûi–treân, baïn chæ caàn gaït qua traùi khoaûng 10cm hoaëc gaït quaphaûi khoaûng 15cm laø ñuû, vôùi ñieàu kieän laø baïn phaûi “giaèng” haicaùnh tay moät caùch döùt khoaùt. Neáu thuaàn thuïc ba ñoäng taùc gaïtñôõ naøy thì baïn phaûn ñoøn seõ nhanh hôn “thieân haï”.

“Ñeä tam tuyeät kó”: Trong khi ñaáu leâ, toaøn boä cô theå cuûacon ngöôøi ñeàu di chuyeån, trong khi coå tay traùi haàu nhö giöõyeân. Vì vaäy, trong khi lao vaøo coâng, baïn chæ vieäc xoaùy löôõileâ quanh coå tay traùi cuûa ñoái thuû, theo voøng troøn, töùc laø leâ cuûabaïn luoân luoân “tyø” leân coå tay traùi cuûa ñoái thuû, vaø nhö vaäy, ñoáithuû seõ khoâng gaït ñöôïc ñöôøng leâ cuûa baïn. Tuy nhieân, muoánnhuaàn nhuyeãn “tuyeät kó ba” thì baïn phaûi thuaàn thuïc “tuyeät kómoät vaø hai”, toùm laïi laø phaûi “khoå luyeän thaønh taøi”. Toâi nhôùhoài ôû Ñaïi hoïc Kó thuaät quaân söï, coù laàn hoïc vieân ñöôïc “dieän

525

kieán” huaán luyeän vieân boä moân ñaùnh gaàn cuûa tröôøng Só quanLuïc quaân. Hoâm ñoù, do thaáy “tuïi Troãi” hôi lô ngô khi nghegiaûng neân anh huaán luyeän vieân beøn goïi moät lính Troãi (hìnhnhö laø Thanh Ñöôøng hoaëc Minh Nghóa) ra song ñaáu vôùi anhta, cuõng laø hình thöùc caûnh caùo nheï (chuù khoâng taäp trungnghe giaûng thì anh cho chuù “aên ñoøn”!). Hai beân laøm moät vaøichieâu thaêm doø, roài chaøng lính Troãi ra “ñeä tam tuyeät kó”. Truùngngay! Chaøng beøn laëp laïi “tuyeät kó” hai laàn nöõa. Vaãn truùng! Vaøchaøng “Troãi nhoû” lui veà haøng quaân, kieâu haõnh nhö QuanVaân Tröôøng luùc quaêng ñaàu Nhan Löông xuoáng ñaát, caàm leânli röôïu vaãn coøn noùng cuûa Taøo Thaùo. Ba ñoøn thua xaûy ra chætrong giaây laùt laøm anh huaán luyeän vieân hôi... töï aùi. Tôùi luùcbieát tuïi toâi laø ñeä töû cuûa “sö toå” Traàn Sinh thì anh ta môùi heátbuoàn, vì “sö phuï” cuûa anh cuõng laø ñeä töû cuûa thaày Sinh. (Tínhchi li, ñoái thuû cuûa anh phaûi laø sö thuùc!).

“Ñeä töù tuyeät kó” (chæ suùng thaät môùi aùp duïng ñöôïc tuyeät kónaøy): Khi bò ñòch ñaâm vaøo ngöïc beân traùi (ñaây laø ñoøn hay gaëpnhaát), thay vì duøng suùng gaït traùi (theo “saùch”), baïn duøng caûhai coå tay xoay buïng suùng ra ngoaøi, ñoàng thôøi hôi ñaåy veà phíatröôùc moät chuùt. Theá laø buïng suùng (buïng caùn leâ) seõ “laéc” baätñöôøng leâ cuûa ñòch sang traùi ít nhaát 10cm. Do suùng cuûa baïn vaãnchöa di chuyeån neân khi baïn phaûn ñoøn laø ñòch bò “dính” ngay.Hoài leân tröôøng Ñaïi hoïc quaân söï, hình nhö thaèng Huøng “choùñoùi” raát thaønh thaïo tuyeät kó naøy. Do luaät nhaø binh nghieâm caámñaáu baèng suùng thaät neân y phaûi daám duùi luyeän vôùi moät vaøichaøng lính Troãi (hình nhö coù Chí Quang). Cuõng khoâng coù gìnguy hieåm (tröø phi bò löôõi leâ... ñaâm vaøo tay traùi !) vì anh emsaün quy öôùc vôùi nhau (ai ñaâm, ñaâm tôùi ñaâu, ai “laéc” vaø khoângñöôïc phaûn ñoøn).

“Leâ quyeát thaéng” raát quan troïng, nhöng hoài chieán tranh, docaàn huaán luyeän gaáp ñeå boå sung cho chieán tröôøng, neân haàu heát

526

chieán syõ ta khoâng ñöôïc hoïc moân naøy, tröø hoïc vieân caùc tröôøngsyõ quan, quaân chính vaø... lính Troãi. (Theo toâi bieát thì lính Myõ,lính nguïy cuõng chæ ñöôïc huaán luyeän ñoäng taùc ñaùnh leâ cô baûn,khoâng taäp “leâ quyeát thaéng”).

Chôït nghó tôùi Chu Taán Quang luùc quyeát töû ôû choát, ñeå ñaâmlieân tieáp boán teân ñòch chæ trong giaây phuùt thì coù leõ anh ta ñaõduøng tuyeät kó naøy chaêng?! (Nhöng thöïc ra, theo toâi, khi giaùpchieán, neáu caû hai beân ñeàu “lôù ngôù” veà kó thuaät thì anh naøo quaûcaûm lao vaøo ñaâm tröôùc laø anh ñaáy thaéng, chæ moät phaùt ñaâm laøquaù ñuû).

Khi chuùng toâi laøm “baøi taäp ôû nhaø” (töï tu)Khi chuùng toâi luyeän ñaõ kha khaù, thaày Sinh phaùt cho moãi

trung ñoäi boán boä giaùp ñeå töï môû “voõ ñaøi”. Caùc “voõ ñaøi trung ñoäi”ñaõ coù söùc huùt gheâ gôùm ñoái vôùi hoïc sinh. Vaøo caùc buoåi chieàu vaøbuoåi toái raûnh roãi, tuïi noù giaønh nhau aùo giaùp ñeå “tæ thí”, raát quyeátlieät, soâi noåi. (Cho tôùi nay toâi vaãn ngaïc nhieân laø hoài ñoù, khoânghieåu vì lí do gì tuïi noù raát töï giaùc tuaân thuû luaät thi ñaáu!?). Tuïi noùduøng “voõ ñaøi” ñeå “töï tu” vaø ñeå thöû nghieäm caùc meïo môùi “phaùtminh”. Thi ñaáu “leâ quyeát thaéng” khoâng hoaøn toaøn gioáng nhötrong chieán ñaáu, neân ñoâi khi ñaáu syõ lôïi duïng ñaëc ñieåm cuûatrang bò hoaëc keõ hôû cuûa luaät thi ñaáu ñeå “aên ñieåm”. Tuïi noù nghóra nhieàu meïo “aên ñieåm” quaùi dò (keû bieát lôïi duïng keõ hôû cuûaluaät aét laø ngöôøi thoâng minh, maø caùc thaày tröôøng Troãi laïi meánnhöõng hoïc troø thoâng minh).

Toâi coøn nhôù moät soá meïo “aên ñieåm” cuûa tuïi khoaù toâi, xin keålaïi ñeå caùc baïn “kieåm duyeät”: Ví duï thaèng... (hình nhö laø Huøngmoùng), ñaõ aùp duïng chieâu “voãõ thöông”. Khi lao vaøo coâng kích,y goõ ñaàu suùng xuoáng saøn thi ñaáu, luùc suùng naåy leân (do ñaàusuùng bòt cao su) laø y ñaâm lieàn. Chieâu naøy neáu baïn chöa gaëp

527

thì coù theå hôi ngôõ ngaøng vaø theá laø y... ñaâm truùng. Raát nhieàuthaèng aùp duïng chieâu “ñaåy thöông”: Khi ñaâm heát taàm suùng thìy duøng loøng baøn tay traùi nhö moät oáng daãn höôùng, tay phaûi y“ñaåy” suùng theâm moät ñoaïn. Neáu ñoái thuû cho laø mình ñaõ ñöùngngoaøi taàm leâ thì seõ... dính ñoøn. Ñaây laø hai meïo lôïi duïng ñaëcñieåm cuûa trang bò thi ñaáu. Coù thaèng... (hình nhö laø HöõuThaønh), duøng keá “dó thuû vi cöôøng”. Y ñöùng taán raát thaáp, ngöôøixoay ngieâng 180 ñoä so vôùi höôùng ñaùnh. Nhö vaäy chæ rieâng taámda boø treân tay traùi cuûa y ñaõ ñuû ñeå che ngöôøi vaø ñoái thuû chæ coùnöôùc ñaâm vaøo tay hoaëc maët laø nôi khoâng ñöôïc tính ñieåm. Neáuñoái thuû di chuyeån (thöôøng laø sang traùi) thì y chæ caàn dòch chaânphaûi sang beân traùi moät chuùt (chæ caàn 15cm) laø laïi “bình chaânnhö vaïi”. Gaëp keû thuû theá kín ñaùo nhöng laïi khoâng coù lôïi theákhi taán coâng, thì ñoái thuû cöù vieäc coâng “thoaûi maùi”. Tuy nhieân,do ñoái thuû ñaâm nhieàu laàn khoâng truùng thì seõ trôû neân noùng voäi.Chæ caàn moät thoaùng sô yù cuûa ñoái thuû, y beøn phaûn coâng. Ñaâmtrong theá naøy thì khoâng maïnh, nhöng khoâng sao, mieãn “dínhvoâi aên tieàn”1. Coù thaèng... (hình nhö laø Huy Duõng hoaëc QuoácAnh), duøng theá “töû thuû” maø veà nguyeân taéc laø choáng ñöôïc caùcñoøn huyeàn aûo, keå caû “tuyeät kó ba”. Neáu ñoái thuû tung ra ñoønhuyeàn aûo thì y chuyeån sang theá “töû thuû”. Ñöùng theo theá phoøngthuû cô baûn, muõi suùng chóa vaøo ñieåm chính giöõa cuûa aùo giaùp ñoáithuû. Neáu ñoái thuû coâng thì y ñöa thaúng suùng ra (gioáng nhö luùcñoøn ñaâm ñaõ thöïc hieän) nhöng chaân khoâng chuyeån sang ñinhtaán. Khi naøy hoaëc caû hai cuøng ñoàng thôøi dính ñoøn (tæ soá 1-1),hoaëc ñoái thuû phaûi thu hoài ñoøn (tæ soá 0-0). Caùch ñaây khoaûng

1 Theo luaät thi ñaáu, ñaàu suùng ñöôïc chaám vaøo voâi vaø troïng taøi seõ ñeám daáu voâi“ñoùng” treân aùo giaùp ñeå tính ñieåm.

528

möôi, möôøi laêm naêm, coù ñöùa luaän raèng, ñoù laø tuyeät kó cuûa “sötoå Ñoâng phöông baát baïi” trong truyeän chöôûng Kim Dung.Quan saùt caùc meïo “aên ñieåm” cuûa ñaùm hoïc troø laùu caù, thaày Sinhcaûnh caùo raèng, haàu heát caùc meïo naøy khoâng theå söû duïng ñöôïctrong chieán ñaáu, trong khi “leâ quyeát thaéng” laø nhaèm phuïc vuïcho chieán ñaáu. Tuy nhieân thaày khoâng caám ñoaùn tuïi noù aùpduïng caùc meïo “aên ñieåm”. Thaày cöôøi raát saûng khoaùi khi thaáytuïi noù duøng meïo ñeå haï nhau. Coù khi thaáy ñöùa naøy luùng tuùngtröôùc meïo cuûa ñöùa kia, thaày coøn höôùng daãn caùch hoaù giaûi.(Thaày khoâng “sieát” ñaùm hoïc troø cuõng ñuùng thoâi, vì lính Troãichöa phaûi laø ngöôøi chieán binh thöïc thuï, vieäc luyeän taäp chuû yeáuñeå khoeû, ñeå taïo “neàn” cho mai sau, vaø ñeå... chôi vui, bôûichuùng vaãn chöa phaûi laø... ngöôøi lôùn). Cuõng coù moät soá thaèngnghó ra meïo coù theå aùp duïng ñöôïc trong chieán ñaáu, ví duïthaèng... (hình nhö laø Cöôøng choùp), duøng keá “döông ñoâng,kích ... ñoâng”. Y chuû ñoäng taán coâng, laàn naøo cuõng chæ ñaâm vaøoñuùng moät ñieåm, ñoøn ra maïnh nhöng hôi chaäm. Seõ coù luùc ñoáithuû nghi ngôø raèng y duøng hö chieâu vaø hôi do döï, theá laø ñoøncuûa y cöù vieäc tieán “nhö cuõ” vaø truùng ñoái thuû. Hoaëc nhö thaèng…(hình nhö laø Thao “laùo”), thì chaúng caàn baát cöù meïo “aên ñieåm”naøo, chuùng cöù vaän duïng caùc “kó thuaät chính taéc”, maïnh meõ,chuû ñoäng, theá laø... “aên ñieåm”.

Laø hoïc sinh, khi laøm “baøi taäp veà nhaø”, neáu giaûi xong baøi taäpthì chuùng seõ tìm theâm caùch giaûi khaùc, theá môùi laø “troø ngoan”.Chuùng toâi hoïc “leâ quyeát thaéng” cuõng nhö vaäy. Coù leõ trong caùcmoân hoïc, ñaây laø moân duy nhaát khoâng coù hoïc sinh boû hoïc,khoâng chòu laøm baøi taäp, leân lôùp khoâng thuoäc baøi.

Toâi ñaët baøi “Ñaõ coù moät con ngöôøi nhö theá” xuoáng baøn,chaâm ñieáu thuoác, chieâu nguïm traø vaø ngaãm veà hieän taïi. Ngaøynay, moân “leâ quyeát thaéng” coù leõ ñaõ bò “thaát truyeàn”. Cuõng laøñieàu bình thöôøngï vì baây giôø ngöôøi ta quen thuoäc vôùi hai töø

529

“thöông tröôøng” maø khoâng coøn maáy ai nhaéc tôùi “tröôøngthöông”! Toâi buoàn vì mình ñaõ queân ñi khaù nhieàu nhöõng kænieäm cuûa moät thôøi oanh lieät, ñaõ coù luùc queân ñi nhöõng giaù tròcuûa “moân phaùi ñaùnh gaàn”. Khoâng bieát hieän giôø coù chaønglính Troãi naøo coøn nhôù ñaày ñuû caùc “tuyeät kó “ cuûa “moân phaùi”naøy hay khoâng?

Nghó tôùi anh chaøng Chu Taán Quang, toâi lieân töôûng tôùi anhhuøng Laâm UÙy trong traän Xuaân Boà naêm naøo, ñaõ ñaùnh caänchieán, duøng ñaïi ñao tieâu dieät naêm teân lính leâ döông to lôùn,hung tôïn. Toâi ñi gaëp anh em trong Ban Lieân laïc tröôøng Troãiñeå hoûi veà tieåu ñoaøn sinh vieân cuûa Quang. Anh em than raèng,tieåu ñoaøn sinh vieân hình nhö ñaõ ñöôïc “hoaø laãn” vaøo caùc ñônvò khaùc töø tröôùc giaûi phoùng, coøn traùi ñaát thì roäng maø thôøi gianthì heïp, neân caùnh Troãi chöa tìm laïi ñöôïc moät chieán syõ naøocuûa tieåu ñoaøn. May maø baøi haùt cuûa tieåu ñoaøn sinh vieân haùtveà Quang thì vaãn coøn nguyeân veïn, chöa bò “hoaø laãn”. Roàimoät teân trong Ban Lieân laïc “buoâng” moät caâu kieåu... lính Troãi,raèng “lính Troãi thaèng ñ. naøo cuõng laø anh huøng, mieãn haéngaëp thôøi cô!”. Hoài hoïc moân Vaên, thaày Chi Phan coù noùi, baøivaên coù ba phaàn laø môû baøi, thaân baøi vaø keát luaän, nhöng toâikhoâng nghó ra ñöôïc keát luaän baøi naøy, ñaønh möôïn lôøi “buoâng”cuûa anh ta (tuy coù ngoân töø chöa ñaït chuaån möïc thoâng thöôøngveà giao teá) ñeå thay cho lôøi keát!

T.P.T

530

Tieáng ñaønHAØ QUANG thöïc hieän

OÂng cuï nhaø toâi baûo, nöôùc ta coù thöù ñaøn ñaùy vaø ñaøn tranhñeàu gaåy baèng tieáng tô. Ñaïi löôïc coù boán tieáng chính laø “tinh,tænh, tình, tinh”. Laïi coù ba tieáng phuï laø “tung, tang, taøng”. Baåytieáng aáy thay ñoåi laøm chuû, khaùch maø thaønh xoang ñieäu. Ñaønnöôùc ta hay laø vaäy, chöù caùi anh ñaøn ghi-ta beân Taây gaåy leânchaúng ra xoang ñieäu gì caû. Hoài ñoù, luùc raûnh roãi laø lính Troãigiaønh nhau caây ghi-ta, ñaùnh caáp taäp, chæ nghe thaáy “taèng,taèng ... phaëc”, “taèng, taèng ... phaëc”, cöù ngôõ nhö F-105D ñangcöôøng taäp. Heøn chi ngöôøi ñôøi goïi laø “ñaùnh” ñaøn chöù khoângmaáy ai goïi laø “gaåy” ñaøn. Maø ñaøn ghi-ta do ngöôøi Taây-döônglaøm ra thì haùt ra tieáng Taây-döông, coøn ñaøn ñaùy, ñaøn tranh cuûata môùi haùt ñöôïc tieáng ta. Laáy ñaøn Taây maø ñi haùt tieáng ta, nghecöù ngoïng líu ngoïng loâ, coøn caùi aâm ñieäu “ñoà mi laø ñoà mi phaù”cuûa anh ñaøn ghi-ta sao maø khoâ khan, maùy moùc quaù. Toâi gheùtñaøn ghi-ta töø ñaáy.

Thaùng 5 naêm 1968, khoaù 4 tröôøng Troãi roài khoaù 3 ñihuaán luyeän ôû tröôøng Quaân chính quaân khu Taû Ngaïn. Gaëpdòp quaân khu toå chöùc hoäi thao, caùnh Troãi ñöôïc tröôøng Quaânchính cöû ñi thi vaên ngheä. Tôùi khi tieát muïc ñôn ca cuûa MinhÑöùc ñoaït giaûi nhaát, toáp ca nam nhaø mình giaûi nhì, môùithaám thía caùi vai troø cuûa caây ñaøn ghi-ta. Quaû thöïc hoâm hoäidieãn, tieáng ghi-ta, tieáng aéc-cooùc dìu tieáng haùt, luùc khoan,

531

luùc nhaët, ñaâu vaøo ñoù. Tuyeät dieäu! Ñaâm ra caûm tình vôùi caùianh ñaøn Taây.

Sau ñôït “ñi quaân chính”, lính khoaù 3 veà ñôn vò chieán ñaáu,coøn khoaù 4 tuïi toâi quay veà tröôøng Troãi tieáp tuïc “söï nghieäp hoïcñöôøng”. Khi raûnh roãi, tuïi noù vaãn giaønh nhau caây ghi-ta, nhöngaâm ñieäu baây giôø nghe chöøng tieán boä hôn. Khoâng roõ do ngoùnñaøn khaù hôn hoài ôû Ñaïi Töø, Queá Laâm, hay do tai mình toát hônhoaëc coù leõ do caû hai!? (Mình ñuùng laø daân “taïch taïch xeø”1 – hoïcsinh, nay taû, mai höõu, chöù khoâng laäp tröôøng nhö caùi anh“thaønh phaàn cô baûn”!)

Ñaùm coù thaâm nieân ñaøn giôø ñaây ñaõ ñieâu luyeän, tröôùc thì chôibaøi deâ deã nhö “cuøng vaùc suùng leân naøo. Ñi leân, ñi leân…” roàikhoù hôn nhö “ñaù moøn maø ñoâi goùt khoâng moøn ...”, hoaëc “Laøngtoâi sau luyõ tre môø xa…”, sau thì “Tröôøng ca Soâng Loâ”. Cuoáicuøng chôi caû nhöõng baøi phöùc taïp nhö “Ña-nuyùp noåi soùng”…Ñaøn ghi-ta cuûa lính Troãi haùt leân ñuû caùc thöù tieáng Vieät, Nga,Taøu, YÙ, Taây… Tuïi noù goïi ñaùm coù thaâm nieân laø “boà ñaøn”.

Ñaùm môùi nhaäp moân thì tieáng trong, tieáng ñuïc laãn loän, chöacoù xoang ñieäu gì caû, cöù buïng nghó theá naøo thì tay laàn moø gaåyñöôïc theá aáy. Toâi coøn nhôù coù anh chaøng (hình nhö laø Buøi CoângMinh) oâm ghi-ta mieäng laàm baàm haùt “Quaûng Bình ... khoankhoan hoø khoan”, coøn tay thì gaåy “tænh tình... tang tang tìnhtang” nghe chöøng cuõng xuoâi. (Maø “tang tang tình tang” ñöôïcchôi haún baèng “aâm boài”2 môùi hay, trong vaét nhö tieáng suoáiBom Bo muøa thu!). Theá môùi bieát, caùc thöù ngoân ngöõ trong ñaàuvaø caùc thöù aâm thanh treân caây ñaøn, khoâng thöù naøo laø khoângthoâng ñöôïc vôùi nhau.

1 Tieåu tö saûn.2 Kyõ thuaät “boài”: Duøng ngoùn uùt tay traùi kheõ ñaët leân daây ñaøn, ñuùng noát caàn “boài”,roài kheõ gaåy cho thaønh tieáng.

532

Hôn 35 naêm sau, vaøo moät toái raûnh roãi, toâi leân saân thöôïngngaém traêng coù mang theo ñaày ñuû traø röôïu ñoà leà, “vaïn söï caâubò, chæ khieám ñoâng phong”1. Boãng nghe vaêng vaúng laøn ñieäu“Quaûng Bình... khoan khoan hoø khoan” ngaân leân thieát tha,trong vaét. Khoâng bieát ñoù aâm ñieäu cuûa ñoâng phong ñang traønqua khe cöûa hay tieáng tieáng ghi-ta cuûa tröôøng Troãi?!

H.Q

Luoân vang lôøi ca tieáng haùt.

1 “Moïi thöù ñeàu ñu,û chæ thieáu gioù ñoâng” – ñaây laø 8 trong 16 chöõ cuûa Khoång Minhneâu ra taïi traän Xích Bích thôøi Tam Quoác.

533

Chieác muoâi “Chieán löôïc”TRAÀN TUAÁN KIEÄT *

Hoïc sinh khoùa 5

Chuyeän aên uoáng taäp theå, ngaøy ôû tröôøng, cuõng coù nhieàu kænieäm ñaùng nhôù.

Khi sang Queá Laâm thì moãi ngöôøi ñöôïc phaùt moät chieác thìanhoâm, moät baùt toä traùng men (to nhö baùt aên phôû nhöng ñaùyroäng vaø noâng hôn), moät ca men ñeå uoáng nöôùc. Thöùc aên ñöôïcnhaø beáp chia saün theo khaåu phaàn. Côm aên ñöôïc naáu baèng hôinöôùc, laáy töø noài suùp-de; khi côm chín ñöôïc nhaø beáp xaén thaønhnhöõng mieáng hình chöõ nhaät, ñeå saün trong khay. Chæ aên heátmoät mieáng laø ñaõ no neâ. Ngaøy sang Trung Quoác, anh em ñöôïcaên nhieàu thöùc aên boå döôõng. Ñuùng laø “AÊn côm Taøu”!

Coøn ngaøy veà Höng Hoaù thì aên theo tieâu chuaån ñaïi taùo,“maâm saùu”, nghóa laø saùu ngöôøi aên moät maâm; ñoà duøng baùt, ñuõaphaûi töï baûo quaûn. Thöùc aên ñöôïc chò nuoâi chia ra ñóa hai ngaên(baèng inox), moät beân ñeå rau, moät beân ñeå caù, thòt hay ñaäukho…; côm, canh ñöôïc ñöïng vaøo noài (chaäu) quaân duïng (cuõngbaèng inox)… Theo quy ñònh veä sinh phoøng beänh, moïi ngöôøiphaûi “aên ñuõa hai ñaàu”, töùc laø duøng moät ñaàu ñeå vaø côm vaøomieäng, ñaàu coøn laïi duøng ñeå gaép thöùc aên töø ñóa. Noùi vaäy, chöùsöû duïng ñuõa hai ñaàu thaønh thaïo cuõng khoâng phaûi deã.

* Thöôïng taù, caùn boä kinh teá Boä tö leänh Phoøng khoâng.

534

Trong moät böõa aên chieàu, sau khi ñi ñaù boùng veà muoän, anhem toâi mang côm, canh baày caû ra saân, ngoài aên cho maùt. Ñanghaùo laïi coù nöôùc rau muoáng luoäc boû chuùt muoái, huùp soaøn soaït,thaät laø ñaõ! Vöøa aên vöøa noùi chuyeän traän boùng chieàu nay, nhìnsang maâm beân caïnh chôït thaáy coù anh baïn ñang duøng moät chieácmuoâi ñeå aên. Anh ta aên moät caùch töï nhieân vaø söû duïng “vuõ khí”raát ñieäu ngheä. Côm töø chaäu ñöôïc xuùc baèng chính caùi muoâi aáyñöa leân mieäng, thöùc aên töø ñóa cuõng vaäy; nöôùc rau töø chaäu ñöôïcanh ta muùc leân roài ngöûa coå tu caùi öïc. Vì ñi aên muoän, trôøi ñaõ toái,khoâng coù caùc thaày neân anh ta coù dòp huøng hoàn khoaùc laùc:

- Anh em coù thaáy, ñi aên mang theo baùt, ñuõa laø quaù lích kích?Rieâng tôù, ñi ñaâu, chæ caàn caép chieác “muoâi chieán löôïc” sau ñít.Gaëp böõa laø cheùn ñöôïc ngay. Baùt caù nhaân chính laø chaäu côm,chaäu canh, coøn ñuõa chính laø chieác muoâi naøy. “Saùng kieán vó ñaïi”duøng muoâi laøm “vuõ khí chieán ñaáu” cuõng xöùng ñaùng ñöôïc giaûithöôûng Noâ-ben ñaáy chöù? Vöøa goïn nheï laïi vöøa ña naêng…

Khoâng ñeå cho anh ta noùi heát caâu, ai ñoù töø maâm beân caïnhleân tieáng:

- Xin thöa “boá”, lôõ khoâng mang baùt, mang ñuõa thì xin pheùpanh em cho duøng muoâi aên taïm. Noùi vaäy coøn nghe ñöôïc, chöù“boá” cöù duøng phöông aùn naøy “kinh nieân” thì baèng gieát “chuùngcon”!... Vì sao aù? Bao nhieâu vi truøng beänh taät töø mieäng “boá” laïipat-seâ1 heát sang cho “chuùng con”. Ai maø chòu ñöôïc?

- Chí phaûi, chí phaûi! – Anh em nhao nhao uûng hoä.Anh baïn cuûa chuùng toâi cuït höùng, khoâng daùm noùi caâu naøo.… Chuyeän xaûy ra ñaõ hôn ba chuïc naêm, khoâng hieåu anh

baïn aên côm baèng muoâi böõa aáy coù coøn nhôù?

T.T.K1 Chuyeån qua (tieáng Phaùp boài).

535

Nhöõng “bieät danh” cuûa toâiTRAÀN MINH SÔN *

Hoïc sinh khoùa 5

ÔÛ tröôøng Troãi haàu nhö ai cuõng coù ít nhaát moät “bieät danh”do baïn beø ñaët cho. Thöôøng thì “bieät danh” ñoù gaén vôùi moät ñaëcñieåm, chaúng haïn, coù caùi moàm hôi doe ra thì ñöôïc goïi ngay laø“ba loe”; tröôøng hôïp thöù hai laø bieät danh gaén vôùi moät caâuchuyeän naøo ñoù khoù queân. Rieâng toâi töø ngaøy ôû tröôøng ñeán khiveà giaø coù nhöõng taùm caùi teân, nay xin goùp vui.

Ngaøy ñaàu ôû Traïi Hoøe (Haø Baéc), ñang tuoåi daäy thì, troângngöôøi beùo toát, “phao caâu” cöù voång leân neân ñaõ bò “Caây lyù luaän”Leâ Chí Hoøa (coøn coù teân Chí “böïa”, vì löôøi ñaùnh raêng tröôùc khiñi nguû), ñaët cho caùi teân Sôn “lôïn”. Anh em thaáy khoâng sai cöùtheá maø goïi.

Maáy thaùng sau leân Ñaïi Töø, laùn traïi naèm ngay trong röøng, saùtchaân nuùi phía ñoâng daõy Tam Ñaûo. Moät buoåi toái quaây quaànbeân nhau ñoát löûa traïi vaø nhôù laïi chuyeän ñi taém möông moãichieàu hoài ôû Traïi Hoøe, ai ñoù nhaéc tôùi hai caâu ca dao: “Em nhöcuïc c. troâi soâng/ Anh nhö con choù ngoài troâng treân bôø”. Laäp töùcanh em gaùn cho toâi caùi teân “C.C.T.S.”. Tuy hôi daøi, thaät laø gheânhöng chaû hieåu sao mình cuõng chaû töï aùi khi bò goïi nhö vaäy(!).Phôùt “AÊng-leâ”!

* Cöïu chieán binh, Cöû nhaân kinh teá.

536

Naêm hoïc 1966-1967, tröôøng ta coù theâm C11 goàm caùc baïnnöõ. Chaû hieåu sao maø “aâm döông laïi baát hoøa”, chaû baïn trai naøodaùm laïi gaàn caùc baïn nöõ, thaäm chí cöù thaáy chò em laø chaïy bieán.Kyø vaäy? Theá nhöng khi sang Queá Laâm, toâi ñaõ cuøng Phaïm HöõuPhuøng, Ngoïc Sôn, Thuùc Minh, maïnh daïn laøm quen vaø ñi chôivôùi caùc baïn gaùi Trung Quoác, naøo laø Maõ Quaân, Lyù Hoàng, QueáTrung… Tröôùc laø baäp beï hoïc tieáng, sau laø laøm coâng taùc daânvaän(!). Thaáy vaäy, Hoaøng Suøng, Minh Ñaïo gaùn cho toâi caùi teânlaø boán töø ñaàu cuûa caâu “Giaác moäng Tieåu Mai- Con trai Haø Noäicheát heát!”.

Ngaøy môùi ñi lính, thaùng 5 naêm 1969, toâi ñöôïc huaán luyeänôû Ñoài Ong, Gia Vieãn, Ninh Bình. Khi hoïc xaï kích vì vaãn nhôùbaøi haùt “Caùi lo cuûa nhaø thieän xaï” do thaày Chi Phan saùng taùcmaø toâi ñaõ phaán ñaáu ñaït thaønh tích: baén ba vieân ñaït 29 ñieåm.Sau ñoù, toâi ñöôïc choïn ñi tham gia döïng caûnh cho moät boä phimtaøi lieäu cuûa Xöôûng phim quaân ñoäi. Chæ ñöôïc caùn boä höôùng daãncho ñoâi ba laàn maø toâi ñaõ baén hai phaùt ñaïn B40 truùng ñích, moätvaøo loâ coát, moät vaøo xe taêng (taát nhieân chæ laø moâ hình). Caûnhnaøy ñaõ ñöôïc quay vaø ñöôïc döïng trong boä phim taøi lieäu “Chieánthaéng Ñaéc Toâ - Taân Caûnh”. Laàn ñoù veà ñöôïïc anh em ñôn vò ñaëtcho caùi teân Sôn “Haø thaønh” (coù leõ vì ñaõ laøm raïng danh cholính Haø Noäi). Theá môùi söôùng!

Ngaøy ñi B, toâi ôû Ñoaøn 2232. Thaùng 4 naêm 1970 thì veà ñônvò chieán ñaáu, ñoùng ôû Ñöùc Hoaø, Ñöùc Hueä (Long An). Ñôn vò coùnhieàu laõo töôùng ngöôøi mieàn Nam. Vöøa veà caâu ñaàu tieân toâi ñöôïchoûi laø: “Thöù maáy trong gia ñình?”. Töø ñoù caùi teân “Tö Sôn” gaénvôùi toâi cho tôùi ngaøy ñình chieán.

Hoaø bình laäp laïi, toâi vaãn soáng trong Nam. Töø naêm 1976 ñeán1981 ñöôïc ñi hoïc Kinh teá, lôùp Keá hoaïch coâng nghieäp. Coâ giaùochuû nhieäm noùi gioïng Baéc, coù teân laø Nguyeät. Vì laø boä ñoäi ñi hoïcneân toâi ñöôïc phaân laøm lôùp tröôûng. Cöù chieàu thöù baûy, choàng coâ

537

laïi leân ñoùn. Naêm naêm laø sinh vieân cuûa coâ maø khoâng heà bieátcoâ chính laø vôï cuûa baïn Troãi. Phaûi ñeán ngaøy hoïp lôùp naêm 1984ôû nhaø Baéc Haûi, gaëp caû hai vôï choàng Tröông Ñoâng Nhaân, toâimôùi vôõ leõ. Thaät laø vui! Ra tröôøng, toâi ñöôïc phaân veà Bieân Hoaø,coâng taùc ôû Xí nghieäp Goám - Söù Ñoàng Nai. Ngoaøi chuyeân moân,toâi coøn ñöôïc phaân coâng laøm tuyeân truyeàn vieân. Chuyeän quaânta ñaùnh saäp Caàu Môùi (Bieân Hoøa) tuy ñôn vò chæ laø phoái thuoäcnhöng toâi naém vanh vaùch töø caùch boá phoøng cuûa ñòch ra sao,löïc löôïng cuûa ta theá naøo, ngaøy naøo, thaùng naøo ñaùnh…vv, nhöngöôøi trong cuoäc! Anh em nghe keå phuïc laên vaø caû xí nghieäptrìu meán goïi toâi laø Sôn “Caàu Môùi”.

Naêm 1985 ra Baéc, vì soáng nhaân ñöùc vôùi anh em, taän tìnhvôùi ñoàng nghieäp coäng vôùi beà daøy nhöõng naêm thaùng choángMyõ: hai huaân chöông Giaûi phoùng, moät huy chöông Giaûi phoùnghaïng Nhaát, boán laàn ñöôïc taëng danh hieäu “Duõng só” vaø ba laànbò thöông ñöôïc xeáp loaïi thöông binh 4/4, neân anh em trongcô quan traân troïng gaén cho vai “Thaùi thöôïng hoaøng”.

Keå töø naêm 1995, Coâng ty heát vieäc phaûi cho coâng nhaân nghækhoâng löông. Theo anh em baïn beø, toâi ñi laøm ñuû moïi ngheà keåtöø thaàu xaây döïng, ñeán döïng caùc xöôûng bia “leân côn”, laøm maùybieán aùp, thaäm chí laøm caû ñaïi lyù cho Baûo hieåm Prudential… Vaøñeán nay, thì thaát nghieäp. Tuoåi ñaõ hôi bò cao, söùc ñaõ hôi bò yeáuneân töï nhaän caùi teân Sôn “toùc baïc”. Noùi vaäy thoâi chöù vaãn “maùuTroãi” laém ñaáy!

T.M.S

538

Chuyeän xaûy ra ôû“CT 23”

QUANG “CHAÀY”Hoïc sinh khoùa 6

“CT 23”! Coù ngöôøi baûo ñoù laø vieát taét cuûa maáy chöõ “Caûi taïo23”!? Nhöng thöïc ra ñoù laø hoøm thö cuûa Phaân hieäu Thaïch Thaátcuûa tröôøng, thaønh laäp töø naêm 1969. Nhöõng baïn ñöôïc chuyeånsang hoïc ôû Phaân hieäu naøy haàu heát laø nhöõng hoïc sinh hieáuñoäng nhaát hoaëc nghòch ngaàm nhaát (coøn goïi laø “ngaám ngaàmcheát voi”) trong khoùa 6, khoùa 7. Sau naøy, coù gaëp nhau, nhaéclaïi chuyeän xöa, anh em vaãn treâu boïn toâi laø vì hoïc “quaù gioûi”neân ñöôïc choïn ñeå “hoïc moät naêm leân hai lôùp”, (ñuùng laø moätnaêm “giaûi quyeát goïn” hai lôùp thaät vì trong chöông trình coù ruùtbôùt moät soá moân). Rieâng toâi nhôù mình raát hieàn, khoâng quaù hieáuñoäng, khoâng quaù nghòch ngaàm, nhöng chaúng hieåu sao vaãn coùtrong danh saùch chuyeån veà ñaây(?). Chuyeän saép keå, ngaøy ôû CT23 raát rieâng tö, chaû muoán noùi ra. Nhöng moãi laàn gaëp nhau,nhöõng baïn töøng chöùng kieán hay nhaéc laïi, coù baïn baûo haõy vieátcho taäp 2 “Sinh ra trong khoùi löûa”.

Caâu chuyeän theá naøy: Ñaàu naêm 1970, buoåi chieàu, trong moätgiôø töï tu, thaày Laõ Khaéc Tieäp baän, khoâng coù maët. Toâi vaø T. “boø”ngoài ôû cuoái lôùp cuøng giaûi moät baøi toaùn Löôïng giaùc thaày giao.Roài caû hai xoay qua trao ñoåi caùch giaûi. Tuy khoâng ai xuùc phaïmai nhöng chaû hieåu sao, “khoâng khí” giöõa hai ñöùa noùng daànleân. Ñeán khi caùi khoâng khí aáy “treân möùc oàn aøo” thì hai ñöùanaûy ra “saùng kieán” ra “ngoaøi kia” xem ai ñuùng ai sai(!). YÙ kieán

539

naøy ñöôïc caû lôùp voã tay taùn thöôûng. Hôn theá nöõa, anh em coøncöû P.X. vaø L.V. laøm troïng taøi.

Chuùng toâi keùo nhau ra moät caên nhaø boû hoang gaàn ñoù. Nhaøtranh vaùch ñaát, neàn nhaø roäng chöøng 30m2, vöøa ñuû laøm moätsaân ñaáu. Thuù thaät, toâi coù bieát voõ veõ gì ñaâu nhöng vaãn cöù “leânñaøi”. Ñaõ laø lính Troãi, ai cuõng vaäy, ñeàu coù trong maùu moät“thaønh phaàn ñaëc bieät” (theo toâi coù leõ laø “loøng töï troïng”). Tröôùckhi thaùch ñaáu, toâi raát töï tin vì ngoaøi hai baøi “Voõ theå duïc taykhoâng” do thaày Traàn Sinh daïy trong chöông trình, toâi coøn ñöôïcQ.B. vaø L.V. truyeàn cho vaøi ñoøn theá (noùi laø “daïy” nhöng thöïcra laø laáy thaân laøm bò caùt cho maáy oâng thaày naøy taäp nhöõng luùc“ngöùa ngaùy” chaân tay). Thöôøng thì chuùng toâi soáng raát chanhoøa (maø nay goïi laø “hoøa ñoàng”), nhöng trong giaây phuùt naøy,hai ñöùa caûm thaáy hai chöõ “danh döï” lôùn hôn taát caû. Theá laø…

Laø ngöôøi trong cuoäc, coù leõ hai chuùng toâi laø nhöõng thaènghieåu nhaát nhöõng chuù gaø choïi ñaõ nghó gì tröôùc khi vaøo traän.Khoâng caàn bieát xung quanh mình laø ai, khoâng caàn bieát laømình seõ thua hay thaéng. Chieán ñaáu ñaõ! Hít moät hôi, toâi vaännoäi coâng (sau naøy nghó laïi coù leõ chæ laø “vaän cô”, vì trình ñoäñaâu coù cao sieâu ñeå maø vaän noäi coâng!), xuoáng taán roài nheïnhaøng di chuyeån tôùi gaàn ñoái thuû. Phaûi ra ñoøn tröôùc, vì nghó“tieân haï thuû vi cöôøng”, toâi tung chaân nhaèm thaúng boä haï T.“boø”. Sau ñoù laø “loaïn ñaû”, cöù nhaèm maët ñoái phöông ra ñoøn(hình nhö coøn aùp duïng ñöôïc caû ngoùn “Tieân oâng caâu caù” maøQ.B. ñaõ daïy). Chaúng phaûi tay vöøa, T. “boø” cuõng ñaùnh lieântuïc. Caû hai vaãn trô nhö ñaù. May maø hai ñöùa chaúng “ngheàngoãng” gì, cho duø bieát boä haï vaø maët laø hai nôi hieåm nhöngñaùnh maõi chaúng truùng. Vöøa ñònh tung cuù ñaù cheäch ñeå giaätgoùt vaøo maïng söôøn ñoái phöông thì toâi nhaän ngay ñöôïc moätcuù ñaù goùt cuûa haén vaøo moâng. Toâi ngaõ saáp, ngöôïng chín caûngöôøi! Vuït ñöùng daäy lao vaøo oâm laáy haén…

540

Cuõng chaúng nhôù laø traän ñaáu keùo daøi bao laâu. Thaáy baátphaân thaéng baïi, nghe anh em can ngaên, hai troïng taøi maët ñoûgay keùo giaät hai “voõ só” veà phía sau. Traän ñaáu “xì-toáp”. Toâi vaøT. “boø” laúng laëng ñi veà lôùp. Luùc naøy môùi caûm thaáy raõ rôøi, lieácmaét sang thaáy maët thaèng baïn cuõng taùi daïi nhö bò thieáu oâxy.Vöøa ngoài vaøo baøn, thaáy nhöng nhöùc ôû moâi döôùi, ñöa ñaàu löôõichaïm vaøo thì thaáy moät maåu thòt to baèng haït gaïo baùm luûnglieång beân trong. Nöôùc boït coù vò maën vaø tanh cuûa maùu. Nhanhtay giaät vaø buùng maåu thòt ra xa. Toâi laáy tay queät ngay veät maùucoøn dính ôû mieäng, chæ sôï coù ai nhìn thaáy thì “maát ñieåm”! RieângT. “boø”, tay vöøa xoa buïng, coøn mieäng thì khoâng heà daáu dieám:“Coù daàu cuø laø khoâng, cho tao moät tí!”

Anh em caû lôùp oàn aøo bình luaän. Maëc, hai ñöùa khoâng quantaâm. Coù ai ñoù leân gioïng laøm toâi nhôù maõi: “Theá laø taát caû ñaõ tænhnguû, baây giôø thì laøm baøi ñi!”

Gaàn ñaây, toâi ñaõ keå laïi chuyeän naøy cho con T. “boø” nghe.Caùc chaùu troøn maét vöøa laï laãm vöøa thích thuù. Toâi keát luaän: “Boácaùc chaùu laø moät ngöôøi baïn hoïc toát laøm chuù nhôù suoát ñôøi”.

Q.C

541

Caùi taùtVUÕ ANH

Hoïc sinh khoùa 7

Cho ñeán giôø, khi ñaõ qua tuoåi 50, toùc treân ñaàu ñaõ ñieåm baïc,moãi laàn vaét tay leân traùn suy ngaãm laïi thaáy ngaøy ñi hoïc mìnhnghòch quaù!

… Ngaøy ôû nhaø hoïc caáp I, toâi ñaõ laø moät ñöùa hoïc troø hieáuñoäng, luoân chaân luoân tay. Heø naêm 1966, tuïi toâi ñöôïc leân hoïctaäp ôû tröôøng Vaên hoaù quaân ñoäi. Khi leân tröôøng, xa cha meï,soáng taäp theå laïi caøng coù ñieàu kieän phaùt huy “sôû tröôøng, sôûñoaûn”. Thôøi gian ôû Ñaïi Töø, laø lôùp beù nhaát neân caùc anh khoaù3 (ñang hoïc lôùp 9) hay xuoáng chaêm soùc, ñöa chuùng toâi ñi chôi.Söï gaàn guõi keát nghóa naøy laøm vôi ñi noãi nhôù nhaø neân chuùngtoâi quyù caùc anh Coâng Duõng, Phaïm Bình, Ñoàng Hieàn… hôn caûanh em ruoät. Ñeán khi sang Queá Laâm, haøng thaùng moãi ñöùañöôïc phaùt hai teä röôõi “sinh hoaït phí”, mua nhu yeáu phaåm(thuoác ñaùnh raêng, tem thö, xaø phoøng, keïo…)1. Thöông maáyoâng anh nghieän, khoâng theøm tính toaùn chuùng toâi ñöa luoân soátieàn aáy ñeå caùc anh mua thuoác. Ngaøy aáy thuoác reû tieàn nhö HoaHoàng, Nuùi Voi cuõng treân hai teä, chæ coù Duõng Só vöøa naëng, vöøakheùt laø moät teä ruôõi. Nhöõng buoåi chieàu sau giôø aên côm, boïn treûchuùng toâi hay cuøng caùc anh lang thang ra sau nuùi. Treân trôøi chæcoøn laïi nhöõng tia naéng yeáu ôùt töø phía taây, gioù hiu hiu thoåi, caûboïn naèm daøi treân coû keå chuyeän nhaø. Maáy oâng anh moùc thuoác

1 Sau naøy khi coù caêng-tin trong tröôøng thì ñöôïc nhaän phuï caáp baèng phieáu(“pheo”) vaø phaàn leû 5 haøo (0,5 teä) baèng tieàn maët.

542

ra huùt roài dí cho boïn toâi: “Huùt thöû xem maáy em!”. Luùc ñaàu thìlaéc ñaàu nguaây nguaåy, nhöng ngöûi thaáy thôm thôm, roài ñöôïcmôøi maõi thì rít thöû. Ho suø suï. Sôï… roài thöû nöõa, thöû maõi thaønhquen. Vaäy laø maáy ñöùa tuïi toâi cuõng ti toe huùt thuoác. Muøa ñoânglaïnh giaù naêm aáy, nhaát laø nhöõng ngaøy tuyeát rôi, treân moâi coùñieáu thuoác ñoû löûa cuõng caûm thaáy aám loøng. Nhöng laàn naøo“baäp thuoác”, chuùng toâi phaûi chui vaøo gaàm caàu thang hay ramoät xoù vaéng ngöôøi. Thaày giaùo maø bieát thì cheát.

Naêm aáy, thaày Ngoâ Ngoïc Hoaø daïy Vaên kieâm phuï traùch lôùp.Ngoaøi vieäc giaûng daïy gioûi, ngoaøi giôø thaày laïi hay keå chuyeän. Moãilaàn thaày keå, chuùng toâi cöù ngaån toø te, doûng tai nghe. Khoângnhöõng vaäy, thaày coøn coù nhieàu taøi leû: chôi quay goã, ñaùnh côøtöôùng... Thaày baøy chuùng toâi caùch choïn goã (phaûi laø goã oåi, thôùdai), phaûi ñeõo sao cho khi boå thì con quay quay tít vaø phaùt ratieáng vu vu. Khi choïi phaûi bieát boå sao cho ñinh ñaùnh truùng ñaàucon tu, laøm nöùt toaùc con quay ñoái phöông hoaëc chí ít phaûi “caáylaïi seïo” treân thaân. Chuùng toâi cöù hoûi nhau, khoâng hieåu thaày hoïctöø bao giôø maø hay ñeán vaäy? Ñaëc bieät, thaày raát gaàn guõi caùnh hoïcsinh nghòch ngôïm. Thaáy toâi ham ñaùnh côø, thaày ñaõ baøy toâi chôi“côø theá”. Nhôù tôùi “theá” naøo hay, thaày ñeàu saép quaân côø leân baøn.Thaày noùi côø töôùng laø moät moân theå thao trí tueä, phaûi taäp trung tötöôûng suy nghó khi chôi, phaûi bieát tính toaùn, bieát tieán, bieát thoaùi,bieát hy sinh ñuùng luùc ñeå giaønh ñöôïc thaéng lôïi cuoái cuøng.

Sau naøy khi trôû thaønh chieán só haûi quaân, moãi laàn ñöôïc pheùpleân bôø ôû Haûi Phoøng, toâi hay lang thang ra phoá Caàu Ñaát, QuangTrung hay quanh khu vöïc soâng Laáp vaø vöôøn hoa thaønh phoá,nôi taäp trung nhöõng “baøn côø beät” vaø caùc chieán töôùng maët laïnhnhö tieàn, kieám soáng haøng ngaøy baèng ngheà chôi “côø theá”. Nhìnanh boä ñoäi treû, hieàn laønh, caùnh “chôi côø theá” nghó toâi laø “vòt”ñeán ñeå noäp tieàn. Vaäy maø khi ngoài vaøo baøn, chæ caàn ñi vaøi nöôùclaø toâi xôi taùi ngay caùc caäu. Laém caäu thua voäi chaép tay xaù: “Sö

543

phuï quaû laø cao côø!”. Coøn toâi thì thaàm nghó: gioûi nhö vaäy cuõnglaø nhôø thaày Hoaø cuûa chuùng tao!

Cuõng vì nghòch quaù, töø Trung Quoác veà toâi bò ñöa ñi Phaânhieäu 3 CT23, ôû Thaïch Thaát, reøn luyeän. Chæ huy CT23 laø chuùHuøng “chính trò”. Laùn traïi nhaø ôû, lôùp hoïc cuûa CT23 laøm toaønbaèng tranh tre, vaùch ñaát, naèm xen keõ trong daân. Cöù giôø rachôi, toâi laïi cuøng maáy ñöùa nghòch ngôïm - Vaên Hoaø, MinhThanh… keùo nhau ra sau heø, huùt thuoác. Chaû hieåu töï bao giôøvaø ai trong chuùng toâi baøy ra caùi troø vöøa rít thuoác vöøa dí ñaàuthuoác ñoû löûa leân maùi nhaø. Nhìn sôïi rôm raï beùn löûa, boác khoùiroài laáy tay phuûi phuûi giaäp taét, caû boïn cöôøi khoaùi chí! Nghòchcaùi troø naøy ñaõ nhieàu laàn maø chaúng bò laøm sao. Coù moät laàn,ñuùng vaøo dòp gioù muøa ñoâng baéc traøn veà; caû ba ñöùa vöøa boácpheùt vöøa dí ñaàu thuoác leân maùi nhaø. Do trôøi hanh, maáy sôïi rômkhoâ beùn löûa, gaëp gioù boãng buøng chaùy thaønh ngoïn. Trong chôùpmaét löûa theo gioù lan roäng. Anh em hoát hoaûng chaïy ñi xaùchnöôùc, taït leân cöùu maø chaúng aên thua. Thaáy chaùy to, nghe daântrong xoùm la heùt, thaày Hoaø töø Ban chæ huy chaïy veà thì caû moätchaùi nhaø ñaõ bò chaùy ruïi. Tre nöùa noå loáp boáp. Khoâng caàn trahoûi, thaày giang maïnh tay taùt thaúng vaøo maët toâi. Aân haän quaù,toâi khoâng daùm khoùc. Ngay sau caùi taùt aáy, thaày laëng ñi moät luùc,nhöng nhìn aùnh maét thaày toâi nhö thaáy thaày muoán noùi ñieàu gì.

Chæ vì söï nghòch ngôïm voâ yù thöùc cuûa toâi ñaõ gaây hoïa cho caûlôùp. Phaûi caû tuaàn leã sau môùi coù lôùp ñeå hoïc. Caùi taùt cuûa thaày ñitheo toâi suoát moät thôøi gian daøi. Cho ñeán khi ñaõ laø moät ngöôøiñaøn oâng tröôûng thaønh, toâi luoân nhôù moät baøi hoïc quyù giaù “phaûiyù thöùc ñöôïc traùch nhieäm cuûa mình tröôùc khi laøm baát cöù moätvieäc gì”!

Gaëp Maïnh Thaéng, nhôù chuyeän xöa!TPHCM, 3-2005

V.A

544

Chuyeän cuõ boû qua

HAÏ THANH XUYEÂNHoïc sinh khoùa 5

Haø Noäi, nhöõng ngaøy reùt thaáu xöông ñaàu naêm 2005. Tranhthuû ngaøy nghæ cuoái tuaàn, toâi ngoài nhaø ghi laïi nhöõng kyû nieämcuûa tuoåi hoïc troø. Thôøi gian troâi ñi thaät nhanh, môùi ñoù maø ñaõgaàn 40 naêm…

Tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi ñöôïc thaønh laäp trong hoaøn caûnhcaû nöôùc coù chieán tranh. ÔÛ tröôøng Troãi coù moät ñaëc ñieåm laø soáhoïc sinh nöõ cöïc ít, haàu heát laø hoïc sinh nam. Ñaàu naêm hoïc1966-1967, toâi leân tröôøng vaø laø ñöùa con gaùi duy nhaát cuûa ñaïiñoäi 7 (khoùa 5). Ngaøy ngaøy, luûi thuûi ñi boä töø C11 ôû Traïi Cau ñeánlôùp hoïc ôû taän Suoái Chì. Giöõa ngaøy ñoâng thaùng giaù môùi caøngthaáy buoàn vì ñôn ñoäc. Naêm sau, khoùa 5 coù theâm caùc baïn Maãn,Vieät Hoa, Thu Huyeàn. Ñaõ töøng soáng taäp theå 14-15 naêm, töøngaøy ñaàu ñi sô taùn cho ñeán sau naøy khi laø sinh vieân ñaïi hoïc,nhöng khoâng ôû ñaâu thaáy coù söï phaân bieät nam-nöõ “khuûngkhieáp” nhö ôû tröôøng Troãi. Ñaïi ñoäi toâi coù 220 hoïc sinh, veûn veïnboán nöõ. Leõ thöôøng thì boïn nöõ phaûi ñöôïc caùc baïn nam “chieàuchuoäng”. Ngöôïc laïi, chuùng toâi luùc naøo cuõng phaûi soáng trongmoät tình traïng caêng thaúng. Söï “coù maët” cuûa chuùng toâi nhö laømoät söï “toàn taïi baát ñaéc dó”. Neáu noùi chuyeän vôùi moät baïn namlaø haøng traêm con maét ñoå doàn vaøo. Ngaøy ôû khu tröôøng môùi, coùhoâm vaøo lôùp, vöøa môû naép baøn leân ñaõ thaáy caû ñaàu laâu, xöôngsoï ai ñoù nheùt vaøo. Sôï quaù, chuùng toâi chæ bieát khoùc. Nhôù nhöõng

545

ngaøy tuyeát rôi ñaàu naêm 1968, caû saân tröôøng traéng tuyeát, ai cuõngphaûi maëc aùo boâng, quaàn boâng daøy suï choáng reùt. Theá maø caùcbaïn nam khoâng tha, cöù boác nhöõng naém tuyeát, nheùt vaøo coå aùochuùng toâi. Naém tuyeát tan ngay, trong löng laïnh buoát. Nöôùc maétlöng troøng, nhìn ra laïi thaáy maáy baïn ñang cöôøi noùi, khoaùi chímaø khoâng daùm laøm gì.

Chuùng toâi ñaõ töï hoûi coù phaûi caùc baïn nam gheùt boû chuùngtoâi? Suy cho cuøng thaáy khoâng phaûi vì chuùng ta ñeàu laø con emcaùn boä. Nhöng taïi sao nöõ chuùng toâi laïi soáng “khoå sôû” ñeántheá? Tình traïng caêng thaúng nhö vaäy keùo daøi suoát töø naêm lôùp8 ñeán lôùp 10.

Phaûi vaøi chuïc naêm sau, khi ñaõ coù gia ñình, khi ñaõ laø nhöõngngöôøi meï, khi trong ñaàu coù ñaày ñuû söï hieåu bieát veà quaù trình phaùt

Beân bôø Tieåu Ñoâng Giang, Queá Laâm, Heø 1967.

546

trieån taâm, sinh lí ôû con treû thì môùi nghieäm ra raèng: ngaøy aáy vìchieán tranh aùc lieät maø luõ treû phaûi soáng xa cha, xa meï, xa söï ñuømboïc cuûa gia ñình; chuùng laïi sinh hoaït trong moâi tröôøng quaân ñoäi,vôùi kyû luaät nhaø binh, trong moät taäp theå ña soá laø “ñaøn oâng”nhöng laïi chöa boû ñöôïc tính tình nghòch ngôïm. Vaäy neân ñaõ coùnhöõng haønh vi khoâng thaät ñeïp vôùi boïn con gaùi. Cuõng vaøi chuïcnaêm sau, döôøng nhö ñeå chuoäc laïi loãi laàm, caùc baïn trai ñaõ ñoái xöûvôùi chuùng toâi “ga-laêng” hôn. Laàn naøo hoïp maët, caùc baïn cuõng cöûngöôøi ñeán nhaø thoâng baùo vaø ñöa ñoùn caån thaän. Khi nhaéc laïi kænieäm ôû tröôøng, caùc baïn khoâng queân xin loãi: Haõy boû qua chuyeänngaøy xöa, roài caàm ñuõa gaép töøng mieáng ngon cho vaøo baùt chuùngtoâi. Roài khi ai coù khoù khaên trong cuoäc soáng, chuùng toâi ñeàu tìmñeán nhau. Vaäy laø nieàm vui ñöôïc nhaân ñoâi vaø noãi buoàn ñöôïc seûnöûa. Vui nhaát laø moãi laàn baïn beø cöôùi vôï, gaû choàng cho con,nhieàu khi chöa kòp nhaän thieáp môøi ñaõ luïc tuïc keùo ñeán “maøy tao,chi tôù” laøm oàn caû moät goùc. Boïn treû thaáy vaäy thì khaâm phuïc: “Caùccoâ, caùc chuù ñaàu ñaõ ñieåm baïc maø vaãn treû trung!”.

Naêm 1995, coù dòp vaøo Saøi Goøn coâng taùc, Maãn vaø toâi ñaõ ñöôïccaùc baïn khoùa 5 ôû phía Nam ñoùn tieáp thaân tình, noàng haäu. BaïnPhuøng Duy Höng ñoùn hai ñöùa veà nhaø aên, nghæ roài laáy xe ñöañi thaêm thuù nhieàu nôi. Chuùng toâi coù dòp gaëp laïi haàu heát baïncuõ. Thaät laø söôùng! Ngaøy trôû ra Haø Noäi, Bình (vôï Höng) coøn ñöachuùng toâi ñi chôï Beán Thaønh mua saém. Chuùng toâi thöïc söï caûmñoäng vaø queân ñi taát caû nhöõng gì “khoâng toát ñeïp” tröôùc ñaây.

Cho tôùi taän baây giôø, boïn con gaùi chuùng toâi luoân ñöôïc soángtrong tình caûm baïn beø chaân thaønh cuûa caùc baïn trai tröôøng Troãi.

H.T.X

547

Ñeán hoâm nayvaãn chôi vôùi caùc baïn gaùi

NGUYEÃN TROÏNG QUANG VINH *Hoïc sinh khoùa 5

Ngaøy veà tröôøng môùi ôû Phong Khaåu, Queá Laâm. Moät buoåi tröaheø, naêm 1968, maáy ñöùa, trong ñoù coù Phuïc Nghieäp, Vinh “coøi”,troán nguû tröa, ñi lang thang maáy caây soá ra taän nuùi Ñaàu Maâu(coøn ñöôïc anh em goïi laø nuùi Ñaàu Maøo). Thaät laø laï, moät loaït moächí ñöôïc ñaøo leân; ñaàu laâu, xöông coát xeáp thaønh ñoáng. Chaéc giôønaøy, caùnh “boác maû” ñang nghæ tröa. Vaéng boùng ngöôøi, nhìntröôùc nhìn sau, Phuïc Nghieäp nhaët caùi ñaàu laâu vaø daêm khuùcxöông, cho vaøo tuùi, xaùch veà. Thaät laø lieàu! (Nay xin thaép nhang,caàu khaán cho höông hoàn ai ñoù, haõy boû qua cho söï nghòchngôïm voâ thöùc cuûa luõ treû). Veà gaàn ñeán coång tröôøng thì keøn baùothöùc vang leân. Caû boïn maët ñoû, tía tai, chaïy ngay vaøo lôùp. Coùvaøi baïn khoâng nguû tröa ñaõ coù maët ôû lôùp, rieâng choã maáy ñöùacon gaùi thì coøn troáng. Hai chuùng toâi môû naép baøn, nheùt voäi ñaàulaâu, xöông cheùo vaøo hoäc baøn cuûa Maãn vaø Xuyeân; roài ñöa tayleân mieäng ra hieäu cho anh em giöõ kín chuyeän naøy. Ít phuùt sau,hai baïn gaùi vaøo lôùp. Boïn con trai maët laïnh tanh nhö khoânghay bieát gì. Vöøa laät maët baøn leân, göông maët Maãn taùi meùt. Moättieáng heùt kinh haõi. Maët baøn saäp ñeán “raàm”. Hai ñöùa boû chaïy

* Hieän coâng taùc taïi Coâng ty ELINCO, Boä Quoác phoøng.

548

ra ngoaøi. Ñöùng ngoaøi haønh lang, lôùp tröôûng Taán Lôïi voäi chaïyvaøo. Anh thu voäi “tang vaät”, caát taïm ôû döôùi gaàm caàu thang.Boïn con trai (coù hai thaèng chuû möu coøn ña soá laø toøng phaïm)sau cuù nghòch cheát ngöôøi naøy, baét ñaàu lo laéng. Chaéc raèng, khithaày vaøo lôùp laø Xuyeân vaø Maãn seõ phaûn aûnh söï vieäc naøy. Maøthaày giaùo ñaõ bieát thì Ban giaùm hieäu chaéc chaén khoâng tha…Chuoâng reo vaøo lôùp, thaày Tieäp böôùc vaøo. Caû lôùp ñöùng leân chaøovaø chôø ñôïi… Nhöng caû Maãn vaø Xuyeân ñeàu tænh bô, coi nhökhoâng coù chuyeän gì xaûy ra (?!).

… Ngaøy khoùa 5 leân Laïng Sôn oân thi ñaïi hoïc. Naêm 1970,chæ Haï Thanh Xuyeân thi theo khoái quaân ñoäi; coøn Ngoâ VieätHoa, Nguyeãn Thò Maãn thì thi khoái daân söï. Heát giôø giaûi lao, caûlôùp vaøo choã, tieáp tuïc oân toaùn. Xuyeân vaøo lôùp sau cuøng. Vöøalaät cuoán vôû cuûa mình ra, Xuyeân heùt leân moät tieáng. Moät con saâu

Thaày Haø vaø caùc baïn gaùi C11 tröôùc ngaøy veà nöôùc.

549

aên laù, to baèng ngoùn tay troû, xanh leø, keïp ngay trong vôû. Thaàygiaùo giaät mình, quay laïi hoûi: “Xuyeân, coù vieäc gì vaäy?” Boïn contrai nghòch ngôïm chuùng toâi maët taùi xanh, chôø “sao quaû taï giaùngxuoáng ñaàu”. Nhöng, khoâng theå ngôø ñöôïc raèng, Xuyeân thaûnnhieân gaáp quyeån vôû laïi, roài traû lôøi thaày: “Daï, khoâng… khoângcoù gì ñaâu aï. Em xin loãi thaày.”

Chæ vôùi hai maåu chuyeän “Thaø cheát chöù khoâng khai hai anhdu kích naèm trong ñoáng rôm”, toâi muoán noùi leân moät ñieàu thaätgiaûn dò: caùc baïn gaùi ôû tröôøng ta, tuy quaân soá raát ít (chæ laø mìchính caùnh) nhöng ñaõ soáng raát hoøa ñoàng vôùi ñaïi ña soá boïncon trai chuùng toâi. Thaäm chí, caùc baïn coøn duõng caûm bao checho söï nghòch ngôïm cuûa chuùng toâi. Coù leõ vì – vaäy - maø, choñeán giôø, ñaõ sang beân naøy doác cuoäc ñôøi, chuùng toâi vaãn raát quyùmeán vaø thöôøng lieân laïc vôùi caùc baïn. Vôùi oâng xaõ caùc baïn,chuùng toâi cuõng muoán coù vaøi lôøi nhaén nhuû: neáu vôï caùc baïn ñidöï hoïp maët truyeàn thoáng; böõa ñoù, choàng con ôû nhaø coù bò boûñoùi; roài khi trôû veà nhaø, chò em coù noàng hôi men, thì caùnh ñaønoâng chuùng ta cuõng roäng loøng thoâng caûm!

N.T.Q.V

550

Toâi vaøo ñaïi hoïc

NGUYEÃN THÒ MAÃNHoïc sinh khoùa 5

Khoùa 5 keát thuùc chöông trình lôùp 10 vaøo thaùng 5 naêm1970. Caû ñaïi ñoäi chia tay nhau, moãi ngöôøi moät ngaû. Rieâng toâiñöôïc nhaø tröôøng xeáp thi vaøo Ñaïi hoïc Quaân y. Voán khoângthích ngheà naøy neân toâi khoâng coù yù ñònh hoïc, nhöng vì laønhieäm vuï (vaû laïi coù chaân trong Ban chaáp haønh Lieân chi) neânphaûi göông maãu chaáp haønh. Trong maáy naêm chieán tranhphaù hoaïi aùc lieät, hoïc sinh vaøo ñaïi hoïc chæ caàn “xeùt tuyeån”;nhöng töø naêm 1970 treân mieàn Baéc trôû laïi cheá ñoä “thi tuyeån”.Baøi thi naêm aáy cöïc khoù. Nhieàu baïn chæ ngoài caén buùt, khoângvieát ñöôïc chöõ naøo. Coù baïn ñaõ buoàn baõ vieát caû baøi thô ñaàybi ai vaøo giaáy, göûi giaùm thò:

Giaùm thò nhìn em giaùm thò cöôøiEm nhìn giaùm thò nöôùc maét rôiCoång tröôøng ñaïi hoïc cao vôøi vôïiMöôøi thaèng leo coång chín thaèng rôi…Toâi cuõng naèm trong soá ñoù. Khi leân chaøo caùc thaày, toâi ñöôïc

ñoäng vieân khoâng ñöôïc thoái chí vì thôøi cô vaãn ñeán vôùi nhöõng

551

ai coøn quyeát taâm. Nghe vaäy nhöng trong loøng tróu naëng noãibuoàn. Naêm sau, toâi quyeát ñònh thi laïi. Taát nhieân baûn thaânphaûi chòu moät aùp löïc lôùn. Thaät laø may vì toâi ñöôïc thaày MaiXuaân Hieán giuùp ñôõ taän tình, luyeän thi moân Toaùn. Troø thì ôûHaø Noäi, coøn thaày thì ôû maõi Xöù Laïng (töø naêm 1970, tröôøngVaên hoaù quaân ñoäi chuyeån veà laïi Laïng Sôn). Haøng tuaàn, thaàyra böu ñieän göûi baøi luyeän thi veà Haø Noäi cho toâi. (Laøm gì coùfax, email… hieän ñaïi nhö baây giôø). Toâi laøm xong, lieàn göûibaøi leân cho thaày chaám, chöõa, roài thaày laïi göûi veà. Cöù nhö vaäy,caû moät naêm trôøi roøng raõ, hai thaày troø “chieán ñaáu” beàn bæ…Thaùng 6 naêm 1971, ñaêng kyù thi vaøo tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teáQuoác daân vaø toâi ñaõ ñoã. Ngöôøi ñaàu tieân toâi baùo tin vui laø thaàyHieán. Coù gì sung söôùng vaø haïnh phuùc hôn khi ñaõ ñaït ñöôïcnguyeän voïng. Trong keát quaû ñoù coù moät phaàn coâng lao khoângnhoû cuûa thaày.

Caùc thaày gaëp maët cuoái naêm 2002

552

Vôùi gia ñình toâi coù moät ñieàu thuù vò hôn laø thaày Hieánkhoâng chæ luyeän thi ñaïi hoïc cho toâi maø maáy chuïc naêm sau,thaày coøn luyeän thi cho caû con gaùi toâi. Naêm ñoù, con em cuûanhieàu hoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi cuõng ñöôïc vaøo “loøluyeän thi” cuûa thaày. Naêm vöøa roài, con gaùi toâi toát nghieäp. Moãikhi nhaéc laïi nhöõng kæ nieäm veà thôøi gian ñi hoïc, chaùu thöôøngnoùi: “Thaày giaùo cuûa meï gioûi thaät!”. Nghe con noùi, toâi caûmñoäng muoán traøo nöôùc maét. Thaät ra khoâng chæ toâi maø taát caûhoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi ñeàu thaám thía moät ñieàu:chuùng ta thöïc söï may maén vì ñöôïc caû moät taäp theå giaùo vieâncuøng caùn boä quaûn lyù gioûi giang, taän taâm, ñaày tinh thaàn traùchnhieäm dìu daét, giaùo duïc. Ñoù laø baùc Quyønh, thaày Phuù, thaàyHieán, thaày Ñaïo, thaày Boång, thaày Voïng, coâ Hoàng, coâ Thuïc, coâNhaâm, coâ Ngaàn… Hình aûnh cuûa caùc thaày, caùc coâ maõi in ñaämtrong taâm trí chuùng em!

N.T.M

553

Ñôøi hoïc sinh luoân keøm theo cuoán soå lieân laïc, baûng ñieåm,giaáy khen, giaáy giôùi thieäu sinh hoaït Ñoaøn… Xin traân troïng giôùithieäu nhöõng gì maø ngöôøi hoïc sinh Thieáu sinh quaân thôøi kìchoáng Myõ coøn löu giöõ suoát 40 naêm qua!

Tö lieäu ngaøy ñi hoïcBAN BIEÂN TAÄP

Phieáu ñieåm cuûa hoïc sinh Ngoâ Minh Kính.

554

Thö baùo khen cho gia ñình hoïc sinh

Hoïc baï cuûa hoïc sinh Nguyeãn Chænh Huaán.

555

Giaáy giôùi thieäu vaøo tröôøng ñaïi hoïc.

Giaáy chöùng nhaän Ñoaøn vieân Thanh nieân Lao ñoäng Vieät Nam.

560

Moät kyû nieäm khoù queân1

Ghi theo lôøi keå cuûa Ñoã Taán Myõ (khoùa 5)VIEÄT DUÕNG thöïc hieän

Heø 1967, vì ñaõ lôùn tuoåi khoâng theå tieáp tuïc theo hoïc, Ñoã TaánMyõ, Voõ Duõng, Nguyeãn Vaên Ngoïc, Ngoâ Phuùc Chieán, Toâ VaênHoaønh cuøng moät soá baïn ñöôïc nhaø tröôøng cho veà nöôùc. Ñöùanaøo cuõng muoán chöùng toû mình seõ chieán ñaáu gioûi ngoaøi maëttraän; theá laø caû boïn heø nhau leân gaëp maáy chuù ôû Toång cuïc Chínhtrò naèng naëc ñoøi ñi chieán ñaáu. Vì maáy ñöùa ñeàu coù ba meï ñangchieán ñaáu ngoaøi chieán tröôøng neân caùc chuù phaûi baøn ñi tính laïicaån thaän. Cuoái cuøng, Voõ Duõng ñöôïc giôùi thieäu veà tröôøng Quaânchính quaân khu Taû ngaïn, Phuùc Chieán veà Trung caáp Thoângtin; coøn Myõ, Ngoïc vaø Hoaønh ñöôïc göûi xuoáng sö ñoaøn Phoøngkhoâng 361, baûo veä vuøng trôøi Haø Noäi.

1 Baøi ñaêng treân Baùo Quaân ñoäi Nhaân daân cuoái tuaàn, 19-10-2003.

Phaàn VI:VAØO TRAÄN MÔÙI

561

Khi caàm quyeát ñònh treân tay, ba ñöùa khoaùc ba-loâ cuøng veà ñaïiñoäi 6, trung ñoaøn 233. Trong ñoäi hình taùc chieán cuûa sö 361, traänñòa phaùo cao xaï 57 cuûa ñaïi ñoäi 6 ñöôïc boá trí ngay trong loøng thuûñoâ, luùc thì ôû baõi Phuùc Taân, khi laïi sang Gia Laâm… Caùnh línhmôùi ñöôïc gheùp ngay vaøo caùc khaåu ñoäi vaø ñöôïc huaán luyeän tröïctieáp taïi traän ñòa. Ngaøy 26 thaùng 10 naêm 1967, khi vöøa chuyeåntraän ñòa veà sau ga Haøng Coû, ngay beân bôø hoà Vaên Chöông ñöôïcvaøi ba hoâm thì ñaïi ñoäi phaûi ñaùnh traû moät ñôït taán coâng aùc lieät cuûamaùy bay Myõ. Keûng baùo ñoäng, coù maùy bay! Caùc phaùo thuû laovaøo vò trí chieán ñaáu, caùc khaåu ñoäi xoay noøng phaùo chænh höôùng,taàm theo söï chæ huy töø ñaïi ñoäi. Muïc tieâu xuaát hieän, moät toáp maùybay boå nhaøo caét bom xuoáng höôùng Nhaø maùy ñieän Yeân Phuï.Nhìn laù côø treân tay khaåu ñoäi tröôûng phaát, phaùo thuû “muïc tieâu”lieân tuïc ñaïp coø. Nhöõng noøng phaùo ñoàng loaït döïng löôùi löûa chaënñaàu toáp maùy bay. Caû Haø Noäi khoùi löûa muø mòt, tieáng bom ñaïnnoå raàm trôøi, nhöõng veät ñaïn ñan cheùo nhau treân khoâng. Boãngmoät chieác maùy bay truùng ñaïn phuït khoùi ñen vaø chaùy nhö moätboù ñuoác, lao thaúng xuoáng noäi thaønh. Teân phi coâng voäi baám nuùtbung khoang laùi, duø baät ra treo lô löûng treân khoâng. Chieác duø dacam theo chieàu gioù haï daàn ñoä cao vaø rôi xuoáng ñuùng loøng hoàTruùc Baïch. Chaân vöøa chaïm maët hoà, chöa kòp hoaøn hoàn, haén ñaõbò quaân daân ta baét soáng, giaûi veà “Hin-tôn” Haø Noäi.

Sau khi kieåm tra baùo caùo cuûa trinh saùt ñieän töû, Boä Tö leänhPhoøng khoâng – Khoâng quaân thoâng baùo: tieåu ñoaøn cao xaï 57,thuoäc trung ñoaøn 233 laø ñôn vò baén rôi chieác maùy bay naøy.Ñaây chính laø chieác maùy bay F4D do John McCain1 ñieàu khieån.Chieàu hoâm ñoù, khi vöøa nghe ñaïi ñoäi thoâng baùo, anh em ñaõ hoø

1 Sau naøy laø thöôïng nghò só, ñaõ nhieàu laàn vaøo Vieät Nam. Cuoái naêm 2000, thaùptuøng Toång thoáng Bill Clinton thaêm Haø Noäi.

562

reo aàm yõ, trong chieán coâng chung cuûa tieåu ñoaøn, chaéc chaén coùsöï ñoùng goùp cuûa ñaïi ñoäi 6.

Ngay sôùm hoâm sau, khi ñang lau chuøi phaùo vaø chuaån bòtraän ñòa, töø xa, anh em thaáy moät chieác Com-maêng-ca truøm löôùinguïy trang töø töø ñi vaøo traän ñòa. Ñoaùn giaø ñoaùn non, chaéc coùthuû tröôûng caáp treân ñeán ñoäng vieân. Xe döøng ngay ôû haàm sôû chæhuy, cöûa baät môû thì moïi ngöôøi thaáy Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùptöø treân xe böôùc xuoáng. Trong trang phuïc nhaø binh, ñaàu ñoäi muõsaét, oâng cuøng Tö leänh quaân chuûng Phuøng Theá Taøi vaøo ngay sôûchæ huy nghe baùo caùo vaø kieåm tra phöông aùn taùc chieán. Sauñoù, oâng cuøng caùn boä xuoáng thaêm töøng khaåu ñoäi. Möøng vui khoùtaû vì caû ñôn vò vöøa môùi qua moät traän ñaùnh aùc lieät, traän ñòa coønkheùt leït thuoác suùng maø Ñaïi töôùng ñaõ tôùi thaêm. Anh em voã tayvaø hoâ vang: “Chuùc thuû tröôûng khoûe!”

Ñeán khaåâu ñoäi naøo, oâng cuõng chuùc möøng chieán coâng cuûañôn vò, hoûi thaêm söùc khoûe töøng chieán só vaø khoâng queân hoûixem coù nhaän ñöôïc thö nhaø vaø aên uoáng coù no khoâng. Chieán sónaøo cuõng caûm ñoäng vì thaáy oâng gaàn guõi khoâng khaùc gì cha meïôû nhaø. Phoùng vieân baùo Quaân ñoäi Nhaân daân vaø Xöôûng phimquaân ñoäi thaùp tuøng chuyeán coâng caùn cuûa Ñaïi töôùng ñaõ tranhthuû ghi laïi hình aûnh nhöõng giaây phuùt caûm ñoäng naøy. Nghe ñaïiñoäi tröôûng baùo caùo, trong khaåu ñoäi coù hai chieán só laø hoïc sinhcuûa tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi göûi veà chieánñaáu. Vôùi gioïng Quaûng Bình aám aùp, oâng quay sang hoûi:

- Ñaâu, chaùu naøo töø tröôøng Troãi veà chieán ñaáu baûo veä Haø Noäi?Laäp töùc Ñoã Taán Myõ vaø Nguyeãn Vaên Ngoïc ñöùng nghieâm ñöa

tay leân vaønh muõ:- Daï… baùo caùo Ñaïi töôùng… chuùng chaùu ñaây aï!Hoûi thaêm hai chieán só treû veà gia ñình, ñöôïc bieát Ngoïc laø con

ñoàng chí Nguyeãn Chí Ñieàm – Tö leänh Boä ñoäi Ñaëc coâng vaø ba

563

cuûa Myõ - ñoàng chí Ñoã Taán Chaâu - ñang coâng taùc taïi Boä Tö leänhThoâng tin, oâng vui veû:

- Baùc cuõng coù ba ñöùa laø hoïc sinh tröôøng Troãi. Lính tröôøngTroãi hoïc taäp raát gioûi, nay chieán ñaáu cuõng phaûi gioûi nheù. Caùcchaùu phaûi phaùt huy truyeàn thoáng vaø khoâng bao giôø ñöôïc laømhoå danh nhaø tröôøng; phaûi ñoaøn keát hoïc hoûi lính cuõ. Heát chieántranh phaûi tieáp tuïc ñi hoïc. Cho baùc göûi lôøi thaêm ba meï… Chuùchai chaùu vaø caùc ñoàng chí maïnh khoûe!

Noùi roài oâng chia tay ra xe ñi kieåm tra caùc ñôn vò khaùc. Caûñaïi ñoäi caûm phuïc thaáy Ñaïi töôùng raát oai phong nhöng laïikhoâng xa caùch lính. Sau laàn ñoù, Myõ vaø Ngoïc laïi coù dòp ñeåhaõnh dieän vôùi anh em trong ñôn vò veà tröôøng Troãi. Caû hai raáttöï haøo vì chæ laø “lính queøn” nhöng ñöôïc vò chæ huy cao nhaátcuûa quaân ñoäi daønh cho söï öu aùi thaêm hoûi ñaëc bieät.

… Sau naøy, khi vaøo chieán ñaáu ôû maët traän B2 vaø ñöôïc xemphim “Em beù Haø Noäi”, Taán Myõ nhaän ngay ra hình aûnh thôøi söïghi cheùp laàn Ñaïi töôùng ñeán thaêm ñaïi ñoäi ñöôïc gheùp trongphim. Myõ thaáy roõ caû göông maët cuûa Ngoïc traéng treûo, ñeïp trai,ñaàu ñoäi muõ saét ñang töôi cöôøi noùi chuyeän vôùi baùc Vaên. Myõboãng traøo nöôùc maét, giaù maø Ngoïc coøn soáng ñeå ñöôïc xem laïigiaây phuùt naøy!… Vaø kyû nieäm ñoù ñaõ theo Taán Myõ suoát nhöõngnaêm thaùng chieán tranh cho tôùi taän ngaøy hoâm nay…

Chuyeän cuõ keå laïi - Thu 2002V.D

Xin chaân thaønh caûm ôn nhaø vaên - trung taù Leâ Thaønh Chôn,töøng coâng taùc taïi Boä tö leänh Phoøng khoâng - Khoâng quaân, ñaõ cungcaáp nhöõng thoâng tin chính xaùc veà traän ñaùnh ngaøy 26-10-1967.

564

Chuùng toâi ñöôïcgöûi ñaøo taïo ôû Lieân Xoâ

ÑOAØN MAÏNH THANH *Hoïc sinh khoaù 2

Ñaàu thaùng 7 naêm 1967, sau kì thi toát nghieäp phoå thoâng,khoùa 2 leân taàu veà nöôùc. Taïi ga Baèng Töôøng, chuùng toâi ñoåisang taàu Vieät Nam. Sôùm hoâm aáy, khi con taàu lieân vaän chaämchaïp laên baùnh ngang qua bieân giôùi, chôït nghe tieáng chim cu

* Hieän coâng taùc taïi Tieåu ban Khen thöôûng, Kæ luaät Lieân ñoaøn Boùng ñaù Vieät Nam VFF.

Hoïc sinh khoùa 2 taïi Hoïc vieän Teân löûa OÂ-ñeùt-xa.

565

röøng gaùy ñaâu ñaây. Ai cuõng boài hoài, xuùc ñoäng. Theá laø ñaõ veàñeán Toå quoác!

Con taàu lao vun vuùt. Coøn chuùng toâi - nhöõng haønh khaùchñaëc bieät, nhöõng ñöùa con ñi xa môùi trôû veà - thöïc söï thaáy haichöõ “queâ höông” thieâng lieâng ñeán nhöôøng naøo! Caøng veàgaàn ñeán Haø Noäi, trong loøng caøng thaáy xoán xang. Trôøi ñaõ veàchieàu, nhöõng tia naéng sau daõy Ba Vì xa xa saép taét. Khi contaàu aäm aïch chaïy treân caàu Long Bieân thì haøng vaïn ngoïn ñeøntrong caùc oâ cöûa soå vöøa baät saùng. Haø Noäi thaät gaàn guõi, thaânthöông! Taïi cöûa ga Haøng Coû, xe ca cuûa Toång cuïc Chính tròñaõ chôø saün, ñöa chuùng toâi veà moät tröôøng hoïc ôû phoá ÑoäiCaán. Sau khi nghe phoå bieán keá hoaïch, anh em ñöôïc veànhaø nghæ pheùp. Xa gia ñình chæ hôn 6 thaùng, nhöng quaõngthôøi gian ñoù phaûi soáng ôû nöôùc baïn, neân ñöùa naøo cuõng thöïcsöï xuùc ñoäng khi böôùc chaân vaøo ngoâi nhaø thaân yeâu cuûamình. Moät buoåi toái vui veû sum hoïp cuûa caùc gia ñình Troãi.Nhöng khoâng ai trong chuùng toâi bieát raèng, chính mình seõphaûi soáng trong taâm traïng xa Toå quoác, ngay sau ñoù ít ngaøy,nhöõng 6 naêm trôøi!

Nhaän ñöôïc giaáy baùo nhaäp nguõ, anh em khoùa 2 coù maët ñaàyñuû ôû Khu taäp theå Nam Ñoàng. Chuùng toâi nhaän quaân trang roàitheo xe haønh quaân leân Quoác Oai. Doïc ñöôøng khaùo nhau, maáyanh baïn “tham möu con” ñoaùn giaø ñoaùn non, chaéc laïi “chænhhuaán, chænh quaân” !? Maáy ngaøy sau, moät só quan cuûa Cuïc Caùnboä leân thoâng baùo, ña soá seõ sang hoïc taïi caùc tröôøng só quan kóthuaät taïi Lieân Xoâ. (Nhöng phaûi heát söùc giöõ bí maät, khoâng ñöôïcloä ra ngoaøi). Caùc thuû tuïc khaùm söùc khoûe, laøm hoä chieáu, tieâmchuûng… ñöôïc tieán haønh. Sau ñoù, caùn boä cuûa Cuïc giôùi thieäu veàvaên hoaù, phong tuïc taäp quaùn cuøng heä thoáng nhaø tröôøng quaânsöï ôû Lieân Xoâ. Möøng vì ñöôïc tieáp tuïc ñöôïc ñi hoïc, nhöng chaïnhloøng buoàn vì laïi phaûi soáng xa nhaø, nhaát laø nhieàu anh em ñang

566

nung naáu yù chí ñöôïc vaøo Nam chieán ñaáu. Sau maáy ngaøy hoïctaäp, anh em xaùc ñònh, ñi hoïc cuõng laø moät nhieäm vuï.

Cuoái thaùng 8, laïi moät cuoäc chia li treân saân ga Haøng Coû. Taïmbieät gia ñình vaø baïn beø, chuùng toâi leân taàu lieân vaän qua ÑoàngÑaêng, Baèng Töôøng, ñeå sang Lieân Xoâ. Moät chuyeán ñi ngöôïc vôùilaàn veà, caùch ñaây hôn moät thaùng. Nghe thoâng baùo, taàu lieân vaänquoác teá khoâng döøng ôû ga Queá Laâm, laøm ñöùa naøo cuõng tieác ngaåntieác ngô. Giaù maø ñöôïc gaëp laïi thaày, coâ vaø caùc baïn treân chính saânga naøy; thaäm chí, nhieàu baïn coøn coù em ñang hoïc ôû ñaây! Chuùngtoâi keùo reøm cöûa soå, ngaém nhìn laïi nôi ñaõ soáng moät thôøi. Phongcaûnh thaønh phoá thaân yeâu loang loaùng qua tröôùc maét. Trong loøngai cuõng baâng khuaâng, cay cay soáng muõi…

Sau khi ñoåi taàu ôû Baéc Kinh, chuùng toâi tieáp tuïc qua MaõnChaâu Lyù, roài con taàu hieän ñaïi lao vun vuùt giöõa nhöõng caùnhröøng tai-ga roäng baït ngaøn ôû Xi-beâ-ry. Chuïc ngaøy sau, taàudöøng ôû Matxcôva. Tuyø vieân quaân söï ra ñoùn, coù mang theodanh saùch göûi ñi hoïc caùc tröôøng. Nghó laø lính Troãi khi sang

Caùc hoïc vieân só quan laø lính Troãi gaëp nhau taïi Thaønh phoá Ki-ev.

567

ñeán “ñaát khaùch, queâ ngöôøi” seõ ñöôïc soáng gaàn nhau nhöngkhoâng phaûi vaäy. Caùc ñoaøn ñöôïc phaân ngay. Veà Minxcô hoïcHoïc vieän Phoøng khoâng coù Nguyeãn Sôn Tuøng, Trònh MinhTuaán, Taêng Cöôøng, Hoaøng Nam, Myõ Thaønh, Huyønh LöôngNghóa… Caùnh ñi Odessa hoïc Cao ñaúng phoøng khoâng coùPhaïm Ngoïc Nguyeân, Nguyeãn Thieân Sôn, Kì Trung, Taøi Chung,Kim Vieät, Ñaøm Höõu Nghò, Tuù “keõm”, Chính “coái”, Thaéng “tuït”… Veà Penza hoïc phaùo coù Vuõ Nhaät Minh, Phaïm Vaên Hieån, VoõMinh AÁn, Chu Kì Minh, Traàn Quoác Duõng, Phaïm Sôn… Ñi Hoïcvieän Thoâng tin Leningrad coù Löông Vieät, Leâ Hieàn, Quaûn ÑìnhSôn, Ñaøo Theá Long, Nguyeãn Ñoã Trung, Ñaëng Vaên Moâ, ÑaëngQuyù Lai, Ñinh Troïng Thaønh… Veà hoïc Hoïc vieän radar vaø phaùophoøng khoâng Kiep coù Nguyeãn Hoàng Thanh, Ñoaøn MaïnhThanh, Chu Höõu Nghóa… ÔÛ laïi Matxcôva theo hoïc Hoïc vieänKhoâng quaân Giu-coáp coù Traàn Theá Vieät, Traàn Ngoïc Giao, VuõVieät Sôn, Hoaøng Quang Vieät, Buøi Thanh Chaâu… Anh em toâilaïi bòn ròn chia tay nhau.

Naêm hoïc döï bò baét ñaàu. Moân hoïc chính laø tieáng Nga, keømtheâm toaùn, lyù, hoùa, Lòch söû Ñaûng Coäng saûn… Vôùi nhöõng kieánthöùc tieáng Nga ñöôïc thaày Hoaøng Vaên, thaày Nguyeãn Chí Taâm,thaày Nguyeãn Vaên Thöôûng, coâ Thaùi Hoàng Haûo daïy ngaøy ôûtröôøng, chuùng toâi nhanh choùng baét nhòp vôùi cuoäc soáng môùi. Kìnghæ ñoâng ñaàu tieân, anh em ruû nhau leân taàu ñi thaêm baïn beøTroãi ôû caùc thaønh phoá. Heø ñeán, chuùng toâi toå chöùc caùc cuoäc giaolöu, thi ñaáu boùng ñaù, boùng chuyeàn giöõa caùc tröôøng. Phaûi noùi,hoïc sinh Troãi ñi tôùi phöông trôøi naøo, cuõng vaãn thöông yeâu,ñuøm boïc nhau nhö ngaøy coøn ôû tröôøng. Xa tröôøng, vaãn nhôùthaày, nhôù baïn. Chuùng toâi vieát thö veà thaêm hoûi thaày, coâ vaø luoânnhaän ñöôïc söï ñoäng vieân, quan taâm cuûa nhaø tröôøng. Chính vìvaäy, tuy soáng xa queâ höông, xa tröôøng maø chuùng toâi khoâng heàthaáy bò caùch trôû.

568

Heø naêm 1973, soá hoïc sinh khoùa 2 toát nghieäp ñaõ trôû thaønhcaùc só quan kó thuaät ñaày naêng löïc, boå sung löïc löôïng cho cuoäckhaùng chieán choáng Myõ, cöùu nöôùc. Trôû veà Toå quoác, chuùng toâiveà ngay caùc ñôn vò chieán ñaáu, khai thaùc hieäu quaû caùc khí taøiquaân söï hieän ñaïi. Chuùng toâi vinh döï ñöôïc tham gia tröïc tieápvaøo chieán dòch Hoà Chí Minh lòch söû.

Ñeán hoâm nay, nhieàu anh em hoïc sinh khoùa 2 coøn coângtaùc, ñang ñaûm nhieäm caùc troïng traùch trong caùc ñôn vò quaânñoäi, caùc cô quan quaûn lí, hay caùc doanh nghieäp; nhöngcuõng nhieàu baïn ñaõ hoaøn thaønh nhieäm vuï vaø trôû veà vôùi cuoäcsoáng ñôøi thöôøng. Nhöng cho duø ôû ñaâu, chuùng toâi cuõng luoântöï haøo vaø laøm raïng danh maùi tröôøng Thieáu sinh quaân mangteân anh Troãi!

Ñ.M.T

569

Tình baïnsöôûi aám ñôøi toâi

NGUYEÃN HOØA BÌNHHoïc sinh khoùa 2

Thaùng 8 naêm 1967, toâi ñi chuyeán thöù hai rôøi tröôøng töø QueáLaâm veà nöôùc. Cuøng ñi coøn coù Huyønh Quang Tín cuøng khoùavaø Phuùc Chieán, Taán Myõ, Toâ Hoaønh, Nguyeãn Vaên Ngoïc, VoõDuõng cuûa khoùa 5. Khi ñeán Baèng Töôøng, ñoaøn taàu lieân vaänphaûi döøng laïi caû tuaàn leã vì coâng nhaân hoaû xa keùo ñaàu maùyñi ñaùnh nhau vôùi phaùi “taïo phaûn”. Veà tôùi Haø Noäi, sau khinghæ vôùi gia ñình, toâi cuøng maáy baïn khoùa 2 (Vuõ Döông, GiaùpHuøng, Ñinh Xuaân Huøng, Ñaøo Coâng Trieån) ñöôïc Cuïc Caùn boächo veà ñôn vò. Tröôùc khi ñi, ñaïi dieän cuûa Cuïc ñaû thoâng choboá meï: “Treân muoán ñöa caùc chaùu veà ñôn vò reøn luyeän ñeå caùcchaùu khoâng naûy sinh tö töôûng laøm quan quaù deã!”. Caû naêmñöùa veà trung ñoaøn thoâng tin ñöôøng daây 132, trung ñoaøn coùnhieäm vuï trieån khai maïng thoâng tin höõu tuyeán suoát caùc tænhphía Baéc, doïc theo Tröôøng Sôn, vaøo taän maët traän B2, Namboä. Chính uyû trung ñoaøn laø chuù Huyønh Tình, oâng noåi tieánglaø thöông lính. (Gaàn boán chuïc naêm sau, khi gaëp laïi Taán Myõmôùi bieát oâng chính laø ba cuûa baïn). Heát thôøi gian reøn luyeän,anh em ñöôïc goïi veà ñi hoïc, mình toâi tieáp tuïc theo ñôn vò ñichieán ñaáu ôû bieân giôùi Vieät-Laøo.

Ñaàu naêm 1969, khi tham gia raûi ñöôøng daây ôû mieàn taâyhuyeän Höông Kheâ (Haø Tónh), trong moät laàn maùy bay Myõñaùnh bom vaøo ñöôøng daây, coät thoâng tin ñaõ ñoå vaø ñeø gaãy ñuøi

570

phaûi cuûa toâi. Toâi meâ man baát tænh vaø ñöôïc sô cöùu roài chuyeånveà ñieàu trò taïi beänh vieän daõ chieán Quaân khu Boán ôû ThanhChöông (Ngheä An). Nhöõng ngaøy naèm vieän, toâi ñöôïc chaêm soùctaän tình. Moãi laàn leân xeùt nghieäm, toâi thöôøng troø chuyeän vôùi chòVaân, baùc só môùi ra tröôøng. Thaáy toâi laø lính Haø Noäi, chò raátthöông. Moät buoåi chieàu ñang choáng naïng taäp teãnh töø treân ñoàixuoáng thì gaëp Phan Nam. Haén voà laáy toâi, xuyùt xoa: “Sao maøyra noâng noãi naøy?”, toâi traû lôøi: “Chieán tranh maø…”. Nam haønhuyeân vaø khoe coù chò gaùi ñang coâng taùc taïi ñaây roài daãn toâi ñigiôùi thieäu. Luùc gaëp môùi hay baùc só Vaân chính laø chò Phan Nam.Sau böõa tröa coù côm vôùi thòt hoäp, hai ñöùa oâm nhau nguû tronglaùn; luùc tænh daäy thaáy hai baùt nöôùc cheø xanh pha ñöôøng ñaëtngay ñaàu giöôøng. Ngöûa coå uoáng moät hôi maø nöôùc maét toâi röngröng! (Ngaøy aáy nhö theá laø quyù laém!). Chieàu ñoù, Nam phaûi trôûlaïi ñôn vò, tröôùc khi ñi haén thaùo chieác ñoàng hoà ñeo treân tay,ñöa cho toâi vaø noùi: “Tao chaúng coù gì ñeå giuùp maøy. Thoâi, coù caùiñoàng hoà Baùc Hoà cho ba tao, tao taëng laïi maøy. Neáu caàn thì baùnñi maø boài döôõng!”. Thaät caûm ñoäng nhöng toâi chæ daùm laéc ñaàu.Naèm laïi ñieàu trò ôû Thanh Chöông, toâi coøn gaëp Trònh Duõng(khoùa 4) vaøo thaêm ngöôøi nhaø. Raát thöông khi thaáy toâi bò queø,Duõng ñaõ ñoäng vieân: “Anh yeân taâm, veà Haø Noäi, em seõ noùi boáem lo cho anh. Cuï coù thaâm nieân trong ngaønh y, saün saøng giuùpbaïn beø vaø con em ñoàng ñoäi khi coù khoù khaên. Ngöôøi thöôøngcoøn giuùp ñöôïc nöõa laø ngöôøi coù hoaøn caûnh nhö anh”. Nhöõng luùcñöôïc gaëp laïi baïn Troãi, ñöôïc ñoäng vieân, toâi thaáy mình nhö ñöôïcuoáng moät lieàu thuoác tieân!

Vì chaân khoâng laønh, toâi ñöôïc chuyeån ra Vieän quaân y 108.Heø naêm 1969, khi ñang chaùn naûn vì vieäc hoïc haønh lôõ dôû,coäng theâm caùi chaân bò moå ñeán ba, boán laàn maø chöa khoûi thìthaáy maáy anh em khoùa 5 (Taán Lôïi, Leâ Bình, Phöôùc Ngoïc, KieánQuoác, Quang Linh…) keùo vaøo. Toâi möøng quaù! Coù laø ngöôøi bò

571

naïn môùi hieåu nhöõng laàn vieáng thaêm cuûa baïn coá tri giaù trò nhötheá naøo! Sau ñoù, cöù raûnh laø Linh “ñen” laïi ruû baïn beø ñaïp xevaøo, khi thì tôùi thaêm vôùi maáy quaû cam, naûi chuoái, luùc thì mangbao Tam Ñaûo, Tam Thanh vöøa mua ôû Giao teá. Anh emthöông, beänh binh cuøng phoøng thaáy vaäy phaûi phaùt ghen.Nhieàu hoâm muoán lænh veà nhaø (ngaøy ñoù kæ luaät ôû beänh vieänquaân ñoäi nghieâm nhö ôû ñôn vò chieán ñaáu, beänh nhaân khoângtheå ra khoûi coång vieän), anh em ñaõ giaáu trong tuùi boä “xô-vin”ñeå toâi thay roài ñi laãn vaøo ñoaøn ngöôøi ñeán thaêm beänh nhaân.Heát kì nghæ heø, caùc baïn trôû veà tröôøng ôû Höng Hoaù. Ra vieänñöôïc ít ngaøy, toâi moø leân thaêm Phan Nam ôû Thaäm Thình (PhuùThoï). Khi noùi veà yù ñònh quay laïi thaêm tröôøng Troãi thì ñöôïc haéndaën: “Nhôù taït qua tröôøng Trung caáp Hoaù chaát Vieät Trì gaëp emNgaø. Ngaø seõ thay tao giuùp maøy”. Chæ vôùi maáy lôøi nhaén nhuûkhoâng caàn giaáy, toâi ñaõ ñöôïc Ngaø nhieät tình laáy xe ñaïp ñeøo

Caùc baïn Troãi gaëp nhau ôû Ñaïi hoïc Quaân söï, Vónh Yeân, Heø 1973.

572

hôn chuïc caây soá, ra taän beán ñoø ñeå sang Höng Hoaù. Khi ñoø caäpbeán, nhìn laïi vaãn thaáy Ngaø chôø toâi leân bôø an toaøn môùi ñaïp xeveà tröôøng. (Maõi sau naøy môùi bieát Ngaø laø daân Höng Hoaù vaø giañình laø “cô sôû caùch maïng” cuûa lính ta). Vôùi ñoâi chaân chöalaønh, toâi taäp teãnh leát boä vaøo thò traán. Chieàu, vöøa heát giôø töï tu,lính Troãi ñoå ra saân vaän ñoäng, caïnh nhaø thôø, chôi boùng ñaù. Vöøathaáy toâi, Ñöùc Duõng heùt toaùng leân: “OÂâi, anh Bình!”, (Duõng raátnhôù vì ngaøy ôû Queá Laâm hay leân ñaïi ñoäi 10 nhôø toâi caét toùc), roàichaïy ñi tìm Taán Lôïi, Leâ Bình. Chuùng toâi möøng rôõ oâm laáy nhauroài keùo ra quaùn baø Khoeøo, laøm maáy cheùn cheø Phuù Thoï vôùidaêm chieác keïo laïc. Toái hoâm ñoù, toâi cuøng xuoáng beáp aên cômtaäp theå vôùi anh em. Côm canh baày caû ra saân, thaáy coù lính cuõveà thaêm, anh em caùc lôùp keùo laïi ngoài vaây quanh, hoûi chuyeänchieán tröôøng roài mang caû thöùc aên sang cuøng aên.

Vì ñieàu leänh khoâng cho pheùp ngöôøi laï ñöôïc nghæ trongphoøng nguû, neân caùc baïn ñaõ doïn moät goùc nhaø hoäi tröôøng boûhoang, ngay tröôùc saân nhaø aên, laøm nôi nghæ cho toâi. (Vì khaùchlaø hoïc sinh cuõ, neân nhaø tröôøng cuõng chieáu coá cho nghæ trongkhuoân vieân doanh traïi). Cöù heát giôø hoïc laø anh em laïi keùo leânchôi, caû boïn naèm ngaû ngôùn treân maáy chieác baøn ñöôïc keâ laïilaøm giöôøng. Toái naøo cuõng caø keâ, ñaøn haùt caùc baøi tröôøng Troãicho ñeán khi coù keûng ñi nguû môùi veà phoøng. Bieát toâi nghieänthuoác laù nhöng trong tuùi khoâng ñöùa naøo coù tieàn (tuy raèng baoTröôøng Sôn hay Nhò Thanh - loaïi thuoác naëng vaø reû nhaát ngaøyñoù - giaù coù hai haøo baïc), Leâ Bình naûy ra saùng kieán: Laáy cheømaïn cuoán thay thuoác laù sôïi. Haén veà nhaø luïc ba-loâ laáy ra goùiHoàng Ñaøo, quaø leân thaêm cuûa baø giaø chöa kòp duøng ñeå “ñi daânvaän”, roài chaïy ngay leân hoäi tröôøng. Caû boïn xuùm laïi, xeù baùo cuõlaáy giaáy vaø nhuùm ít cheø khoâ boû vaøo, cuoán laïi, huùt phì pheøo.Trong cheø maïn coù chaát ta-nanh neân huùt vaøo cuõng say khoângkeùm thuoác laù xòn. Kieán Quoác khoâng bieát huùt nhöng cuõng ti toe

573

chaâm löûa thöû moät ñieáu, vöøa rít moät hôi ñaõ ho saëc suïa, laøm caûboïn cöôøi boø.

Toâi soáng ôû “toå nheän” aáy caû tuaàn leã vaø ñöôïc gaëp laïi nhieàuthaày, coâ. Moät chieàu coâ Ngaàn laïi chôi thì thaáy Trung Nam ñangngoài ôû gieáng vaët loâng gaø. Caäu nhaän nhieäm vuï vaøo daân kieámveà caëp gaø ñeå toái nay naáu chaùo, lieân hoan chia tay. Thaáy toâi bòthöông, coâ khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét: “Nghe thaày Boång noùiem veà thaêm tröôøng, coâ tôùi thaêm em. Coøn treû quaù, môùi 19 tuoåimaø em ñaõ bò… Soá phaän thaät trôù treâu vaø chieán tranh thaät taønkhoác!”. Toâi coøn nhôù nhö in lôøi coâ daën: “Ñaõ ñöôïc reøn luyeän quachieán ñaáu, laø thöông binh, em nhôù khuyeân baûo caùc em lôùpdöôùi hoïc taäp, reøn luyeän tieán boä. Quaân ñoäi ta moãi ngaøy moät tieánleân chính quy, hieän ñaïi. Moãi em phaûi hoïc thaät gioûi moät ngaønh.Neáu khoâng ñuû söùc khoeû vaøo khoâng quaân thì coá hoïc kyõ thuaätnhö teân löûa, xe taêng, thoâng tin…, ñeå sau naøy coøn phuïc vuï laâudaøi!”. Cho ñeán giôø môùi thaáy coâ noùi ñuùng vaø toâi vaãn cöù thaécmaéc, vì sao moät coâ giaùo coøn raát treû, chæ daïy moân ngoaïi ngöõ laïicoù nhöõng lôøi khuyeân chaân thaønh vaø chí lí ñeán nhö vaäy? Nhöõngngaøy veà tröôøng gaëp laïi thaày, baïn ñaõ laøm toâi vôi ñi nhöõng noãibuoàn vaø söï töï ti…

Teát naêm 1970, anh em ñöôïc veà nghæ ñaõ keùo xuoáng thaêmtoâi, nhaø toâi ôû cuoái phoá Baø Trieäu. Meï toâi cuøng caùc em thaáy baïnbeø ñeán thaêm thì möøng laém. Cuï noùi: “Baïn beø tröôøng Troãi coønquyù con hôn caû anh em ruoät!” roài boùc baùnh chöng môøi caû boïn.Phan Nam ñöôïc meï toâi thöông nhaát vì “ba meï noù ôû taän trongKhu Boán”. Naêm ñoù, haén töø Haûi Phoøng veà, ñaàu huùi cua, mìnhkhoaùc aùo len daøi tay ñeå loä ra caùi coå aùo lính thuyû coù vieàn soùngmaàu xanh nöôùc bieån. Toâi thaéc maéc vì bieát haén laø lính cuûa Söñoaøn 363 phoøng khoâng; coøn haén thì chæ cöôøi tröø: “Lính Troãimaø!”. Tuy coù sai ñieàu leänh nhöng troâng raát oaùch! Ñeâm 30,chuùng toâi ruû caû Thaønh Coâng, Höõu Nghò vaø Thaùi Duõng, khoaùc

574

vai nhau ñi boä suoát töø ga Haøng Coû leân Bôø Hoà. Ngaøy aáy, ngöôøiHaø Noäi coù thoùi quen taäp trung ra hoà Hoaøn Kieám chôø ñoùn phuùtgiao thöøa. Chuùng toâi lang thang daïo quanh tôùi hai, ba voøng.Khaùc vôùi moïi naêm, giao thöøa naøy khoâng coøn ñöôïc nghe Baùcñoïc thô möøng xuaân môùi. Teát aáy cuõng laø moät caùi moác khoù queân!

Thaùng 3 naêm ñoù, nghe anh em baùo veà: nhoùm “töù hoå” -Taán Lôïi, Leâ Bình, Phöôùc Ngoïc, Trung Nam - bò thi haønh kyû

luaät, ñang taäp trung “caûi taïo”. Khoâng hieåu maáy ñöùa bò khuyeátñieåm gì, loøng toâi noùng nhö löûa ñoát. Hôn tuaàn sau, caû boán ñöùamoø veà nhaø toâi. Luùc ñoù meï toâi löông coù 45 ñoàng, phaûi nuoâi baøvaø ba ñöùa con, coøn toâi tuy laø thöông binh vôùi quaân haøm binhnhaát vaø phuï caáp 6 ñoàng nhöng “chöa nhaän soå” neân cuõngkhoâng giuùp ñöôïc gì. Vaäy maø meï toâi cöù thaûn nhieân chaêm locôm nöôùc theâm cho boán ñöùa. Böõa aên haàu nhö “khoâng ngöôøilaùi”, chæ coù côm vaø rau. Thaáy anh em aên raát khoûe, Phöôùc

Beân nhau trong kyø nghæ heø, Haø Noäi 1970.

575

Ngoïc traùch: “Ñaõ aên keù maø laïi xôi nhö “taàu haù moàm”. Caånthaän khoâng chuùng maøy aên heát caû thuøng mì nhaø oâng Bình!”.Coù hoâm meï toâi mua caû roå rau muoáng veà xaøo vôùi môõ thöïc vaät,caû boïn ñöôïc aên moät böõa thoûa thích. Ñöôïc maáy hoâm, anh emthì thaàm thoâng baùo ñaõ quyeát ñònh tìm ñöôøng veà Nam chieánñaáu! Khi hoûi seõ ñi theá naøo thì ñöôïc traû lôøi: coù maáy boä quaànaùo quaân phuïc vaø muõ coái do caùc em khoùa 8 chuaån bò cho, coùtheå baùn ñi laáy tieàn ñeå mua veù taàu vaøo Vinh, sau ñoù tìmñöôøng maø ñi… Anh em khoâng queân daën toâi phaûi giöõ kínchuyeän naøy! (Noùi thaät, ñaõ laø lính Troãi thì ai cuõng bieát ñieàu gìcaàn phaûi laøm). Nhöõng ngaøy naèm vieän, anh em toâi quen thaânvôùi Quy vaø Thuyù, hai coâ baïn y taù. Nghe tin maáy ñöùa saép ñixa, toái hoâm tröôùc, hai baïn heïn chuùng toâi chôø ôû bôø ñeâ soângHoàng, gaàn nhaø maùy xay Löông Yeân. (Khoâng daùm heïn ñeánnhaø vì sôï boá meï bieát laø laáy ñoà nhaø ñi cho baïn trai). Ñuùnggiôø, caû hai chaïy ra vôùi moät tuùi goàm xaø phoøng, thuoác ñaùnhraêng, khaên maët… vaø noùi: “Tuïi em ngheøo, khoâng coù tieàn, chægoùp ñöôïc maáy thöù naøy cho caùc anh. Chuùc caùc anh thaät maïnhgioûi cho tôùi ngaøy toaøn thaéng!”.

Saùng hoâm sau, boán ñöùa keùo nhau ñi ñaâu khoâng roõ. Ñeángaàn tröa, toâi thaáy coâ Hoàng (meï Leâ Bình) daãn chuù Baï (trôï líchính trò) ñeán nhaø. Vöøa vaøo cöûa, coâ ñaõ hoûi:

- Chaùu coù thaáy Leâ Bình, Taán Lôïi veà ñaây?- Daï, khoâng aï! – Toâi laéc ñaàu.Vöøa nghe toâi noùi, chuù Baï lieàn phaân bua:- Khoå quaù, chuù ñöôïc nhaø tröôøng giao nhieäm vuï quaûn lí boán

ñöùa ôû Trung Haø. Chieàu hoâm ñoù chuù ñöôïc phaân phoái chieác xeñaïp Vónh Cöûu, mang vaøo saân tröôøng chaïy thöû thì ôû nhaø boánñöùa ñaõ bieán ñi ñaøng naøo. Chuù ñaïp xe sang caû Höng Hoaù, roàikieám khaép nôi cuõng khoâng thaáy neân ñoaùn ñaõ troán veà Haø Noäi.Vaäy maø ñeán töøng nhaø thì laïi khoâng coù…

576

- Chaùu khoâng thaáy chuùng noù tôùi. - Mieäng noùi maø trong buïngcöù lo, lôõ boán ñöùa loø doø veà luùc naøy thì cheát caû nuùt. Chuùng noùseõ phaûi quay veà tröôøng, khoâng thöïc hieän ñöôïc yù ñònh ñi “B”,coøn toâi thì maéc toäi noùi doái. Toâi voäi tieáp lôøi - Coâ, chuù cöù veà, neáutuïi noù qua, chaùu seõ baùo ngay.

Nghe toâi noùi, chuù Baï tin ngay:- Ñuùng ñaáy chò aï, chaùu Bình hoïc lôùp treân, ñaõ lôùn vaø ñöôïc

quaân ñoäi reøn luyeän neân khoâng noùi doái. Thoâi, ta ñi tieáp vaäy!Coâ Hoàng laéc ñaàu, buoàn raàu:- Chuù ñöøng tin chuùng noù, chuùng noù bao che cho nhau ñaáy!Nöûa tieáng sau, khi boán ñöùa trôû veà, nghe keå laïi chuyeän naøy

ñaõ lo laéng vaø xeáp ngay ñoà ñaïc, khaên goùi chuyeån veà nhaø TaïSôn ôû 20 Nguyeãn Bieåu, caïnh nhaø thôø Cöûa Baéc.

Toái ñoù, toâi ñöa anh em ra ga. Vì chöa ñöôïc laøm theû thöôngbinh neân toâi phaûi vaøo vieän möôïn cuûa moät anh baïn. Khoán noãitrong theû laïi ghi: “tình traïng thöông taät: hoûng moät maét”. Bí quaù,ñaønh phaûi laøm lieàu. May maø nhaân vieân baùn veù khoâng kieåmtra kó, toâi mua ñöôïc ba veù giaûm giaù. Ñôõ ñöôïc moät khoaûn. Toâicoøn daën ñi daën laïi nhöõng kinh nghieäm ngaøy ôû chieán tröôøng:“Cöù baùm caùc ñôn vò haønh quaân vaøo trong vaø baùm binh traïmmaø ñi. Ñoùi quaù thì vaøo daân xin aên, meät thì laên ra veä ñöôøng maønguû. Nhôù laø phaûi bao boïc laáy nhau, lieäu maø traùnh hoøn teân, muõiñaïn!”. Toâi rôm rôùm nöôùc maét, oâm laáy töøng ñöùa chia tay. Taøutöø töø chuyeån baùnh. Toâi ñöùng chôø cho ñeán khi ñuoâi taøu khuaáthaún sau caây saøo chaén taøu ñöôøng Khaâm Thieân môùi trôû veà… Keátcuïc cuûa laàn troán ñi “B” ra sao ñaõ ñöôïc Taán Lôïi ghi laïi trong“Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I. Vaø khi ñoïc cuoán saùch môùi haycaùi ñoàng hoà Phan Nam ñöa nhöng toâi khoâng nhaän ñaõ ñöôïctaëng laïi cho Taán Lôïi. Vaø treân ñöôøng troán ñi “B”, maáy ñöùa ñaõphaûi baùn ñi laáy tieàn mua gaïo. Thaät laø tieác!

577

Naêm 1972, toâi coøn leân thaêm caùc baïn cuøng khoùa treân Ñaïihoïc quaân söï. Khi ra ga, Vuõ Döông moùc tuùi laáy theâm moät ñoàngmoát mua veù cho toâi: “Tao vöøa baùn boä quaân phuïc neân coù tieàn.Anh em treân Vónh Yeân ngheøo nhöng seõ lo ñuû cho maøy. Yeântaâm maø ñi!”. Lính traùng neân khoâng coù tieàn ñeå aên quaùn; cöù ñeánböõa, toâi laïi ñöôïc anh em mang côm nhaø beáp veà “chieâu ñaõi”.Coù rau aên rau, coù döa aên döa, cuoäc soáng ñaïm baïc nhöng gaëpñöôïc nhau taøo lao, thaät laø söôùng! Ngaøy trôû veà Haø Noäi, PhuïcHöng, Giaùp Huøng, Trung Nghóa ñöa toâi ra ga vaø laáy nhöõnghaøo baïc cuoái cuøng nheùt vaøo tay. Ñeám ñi ñeán laïi thaáy coøn thöøahai haøo röôõi, toâi chaïy ra cöûa ga, ñeán quaùn hai em Ninh-Khangmua moät bao Tam Thanh, huùt vôùi nhau chia tay. (Giaù chæ coùba haøo, coøn thieáu naêm xu phaûi “ghi nôï”, may maø laø quaùnquen… Ñeán baây giôø, chaû bieát anh em ñaõ thanh toaùn khoaûnnôï naøy hay chöa?).

Tình caûm cuûa anh em Troãi chuùng toâi thaät laø ñeïp, khoâng theånaøo queân!

Saøi Goøn nhöõng ngaøy gaëp baïn. Thu 2004N.H.B

578

LEÂ VAÊN HIEÀN* Hoïc sinh khoùa 2

Ña soá hoïc sinh khoùa 2, sau khi toát nghieäp, ñöôïc quaân ñoäicöû ñi hoïc ôû caùc tröôøng só quan kyõ thuaät cuûa Lieân Xoâ (cuõ). Chínanh em Troãi laø Nguyeãn Ñoã Trung, Ñaøo Theá Long, Ñinh TroïngThaønh, Nguyeãn Löông Vieät, Khoång Troïng Vuõ, Quaûn Ñình Sôn,Ñaëng Quyù Lai, Vöông Khaéc Moâ vaø toâi ñöôïc vinh döï soáng vaøhoïc taäp ôû Hoïc vieän Thoâng tin Lenigrad.

Taïi sao toâi laïi noùi laø “ñöôïc vinh döï”? Xin thöa raèng, Leningrad– Saint Petersburg chính laø Thuû ñoâ cuûa ñeá quoác Nga döôùi thôøiPie Ñaïi ñeá, laø caùi noâi cuûa Caùch maïng Thaùng Möôøi. Ñaây laø thaønhphoá coù haøng chuïc caùi caàu baéc qua soâng Neâ-va, cöù ñeâm ñeâm laïicaát leân maáy tieáng ñoàng hoà ñeå cho taàu beø qua laïi (thaønh phoá duynhaát treân theá giôùi duøng ca-noâ ñeå caáp cöùu trong ñeâm); laø thaønhphoá coù nhöõng ñeâm traéng dieäu kì maø moïi ngöôøi daân ñeàu thöùctraéng ñeâm, lang thang doïc caùc phoá hoø haùt, taém traêng; moät thaønhphoá coù nhieàu nhaø thôø coå, coù choùp hình cuû toûi, mang ñaëc phongcaùch kieán truùc Nga; moät thaønh phoá coù nhöõng baûo taøng myõ thuaät,

* Laøm vieäc taïi chi nhaùnh phía nam Coâng ty ELINCO, Boä Quoác phoøng.

Chò, emgaëp laïi nôi xa

579

lòch söû tuyeät vôøi. Ngay trung taâm laø Baûo taøng tranh noåi tieáng theágiôùi Er-mi-ta-giô vaø Cung ñieän Muøa Ñoâng vôùi ñieän Xmoân-nöi -ñaïi baûn doanh boä chæ huy Caùch maïng voâ saûn ñoû naêm 1917. Xathaønh phoá 50km veà phía bieån laø Cung ñieän Muøa Heø vôùi nhöõngvöôøn thöôïng uyeån keøm theo haøng traêm kieåu ñaøi phan-tan1 laømkhoâng khí maùt röôïi; saâu vaøo trong ñaát lieàn laø Sar-xkoâi-e Xeâ-loâ2,nôi saûn sinh ra nhaø vaên Nga vó ñaïi Pus-kin. Phaûi noùi raèng, maáyñöùa Troãi chuùng toâi laø nhöõng thaèng haïnh phuùc nhaát vì ñöôïc soángtaïi thaønh phoá naøy. Caùi thaønh phoá coù baøi haùt “Chieàu haûi caûng”!

Anh em khoùa 2 hoäi ngoä cuøng baùc só Bích taïi Leâ-nin-grad.

1 Ñaøi phun nöôùc.2 Laøng Nga hoaøng.

580

Naêm 1970, sau hai naêm rôøi tröôøng Troãi, chuùng toâi ñaõ thaønh“thoå daân” cuûa thaønh phoá bieån. Vaø thaät vui laø cuõng naêm aáy, chòBích - baùc só treû cuûa tröôøng ta, ngöôøi muùa raát ñeïp ñieäu Muùa TaânCöông, laïi sang Leningrad thöïc taäp hai naêm, taïi Hoïc vieän Quaâny. Theo quy ñònh cuûa Baïn, hoïc sinh só quan caùc nhaø tröôøng vaøhoïc vieän cuûa thaønh phoá soáng taäp trung taïi kí tuùc xaù naèm treânñöôøng mang teân Moris Tores - Toång bí thö Ñaûng Coäng saûnPhaùp. Vì theá, chò soáng cuøng chung cö vôùi maáy ñöùa boïn toâi.

Phaûi noùi tieáng Nga cuõng laø ngoân ngöõ khoù vaø phöùc taïp veàcaùch cuù. Ngaøy ôû tröôøng Troãi, nhôø thaày Vaên, thaày Thöôûng, thaàyTaâm daïy moân Nga vaên raát caån thaän neân ñaõ taïo trong moãichuùng toâi coù voán kha khaù veà tieáng Nga. Vì vaäy, khi vöøa môùisang, chuùng toâi ñaõ nhanh choùng hoøa nhaäp vôùi cuoäc soáng môùivaø tieáp thu ñöôïc caùc baøi giaûng treân lôùp. Ngaøy chò Bích sang,vì laø thöïc taäp sinh neân gaëp khoù khaên trong giao tieáp vaø nghegiaûng. Chaû ngaïi ngaàn, chò nhôø ngay maáy thaèng em Troãi giuùpñôõ. Cöù toái toái, chò mang saùch buùt sang caên hoä chuùng toâi ñeå hoïcchung vaø hoûi nhöõng gì chöa hieåu.

Cöù chuû nhaät, vì ñaõ thuoäc moïi ngoùc ngaùch cuûa Len1 nhö treânloøng baøn tay neân maáy ñöùa laïi phaân coâng nhau ñöa chò Bíchñi chôï mua thöïc phaåm, veà toå chöùc “aên töôi”. Tình caûm chò emthaät chaân thaønh vaø ñaäm ñaø!

Laàn ñoù ñuùng vaøo dòp “tuaàn leã ñeâm traéng ôû Thaønh Len”,Döông Quoác Doanh töø Kiev phoân xuoáng: “Hieàn haû? Chieàu thöùbaûy naøy tuïi tao xuoáng chôi nheù!”

- Xin môøi! AØ, maø boïn maøy seõ gaëp moät nhaân vaät ñaëc bieät taïisaân ga ñaáy.

1 Teân goïi taét cuûa Leningrad.

581

- Ai vaäy?- Bí maät. Xuoáng khaéc bieát.Chieàu ñoù, chuùng toâi ruû chò ra ga ñoùn hoäi Troãi ôû Kiev. Baø chò

caån thaän ra quaày hoa tröôùc cöûa mua theâm chuïc boâng chun-pan1 traéng. (Chaéc ai cuõng bieát, ôû beân Taây hoa ñaét nhö theá naøo,nhaát laø vaøo kì “nhöõng ñeâm traéng”). Taïi saân ga, toâi daën chò naápsau caùi löng taám phaûn cuûa Trung “Su-meâc-cô”. Taàu vöøa döøngbaùnh, boán thaèng baïn - Quoác Doanh, Quoác Duõng, Phaïm Haèngvaø Chu Höõu Nghóa - lieàn nhaåy xuoáng taàu. Gaëp nhau tay baétmaët möøng, Doanh hoûi luoân:

- Nhaân vaät ñaëc bieät ñaâu?“Su-meâc-cô” nghòch ngôïm böôùc sang moät beân, nghieâng

ngöôøi, xoøe tay giôùi thieäu:- Ñaây aï! Xin môøi!Doanh heùt leân: “OÂi, chò Bích “laéc ñaàu”!”, laøm caû boïn cöôøi boø.

Vìø Doanh hình dung ngay ra ngaøy ôû Y Trung, trong ñeâm lieânhoan vaên ngheä, leân saân khaáu bieåu dieãn ñieäu muùa Taân Cöông,chò ñaõ laéc caùi ñaàu raát kheùo nhö dieãn vieân vaên coâng Toång cuïc.Khaùch ñi taàu tuy khoâng hieåu tieáng Vieät nhöng thaáy boïn toâimöøng rôõ ñoùn nhau taïi saân ga cuõng cöôøi vui. Maáy chò em ra troâ-leâ-bus ñi veà nhaø. Veà ñeán kí tuùc xaù, Quoác Duõng xung phong:

- Ñeå em giuùp chò laøm beáp.- Khoûi. Rau quaû, thöïc phaåm chò ñaõ “ñi chôï” töø hoâm tröôùc.

Cöù nghæ ngôi, noùi chuyeän vôùi anh em. Chò laøm loaùng moät caùilaø xong.

Toái hoâm ñoù, chuùng toâi coù moät böõa lieân hoan vui veû vaø thònhsoaïn. Laâu laém caùnh Kiev môùi ñöôïc aên böõa côm Vieät Nam coù gaø

1 Hoa tuy-líp.

582

1 Trích lôøi baøi “Laøng toâi” cuûa Vaên Cao vaø “Chieàu haûi caûng” cuûa Xoâ-loâ-vioáp Xeâ-ñoâi.

luoäc, canh maêng, sup-lô xaøo loøng… do baøn tay “ngöôøi nhaø” naáunöôùng neân toû ra raát ghen tò vôùi caùnh Troãi ôû ñaây. Doanh cöù laåmbaåm: “Giaù maø… giaù maø thaèng naøo ñoåi cho tao veà ñaây hoïc nhæ!”.

No neâ roài, chuùng toâi xaùch chai vodka Mat-xcoáp-xkaja coøndôû, keùo nhau xuoáng saân kí tuùc xaù, ngoài döôùi vöôøn hoa hoøhaùt. Bieát keùo aùc-cooùc taøm taïm neân toâi xaùch theo caây ñaøn. Ñaõhôn 11 giôø ñeâm maø trôøi vaãn saùng nhö 5-6 giôø chieàu. Ngoaøiñöôøng, thanh nieân nam nöõ, daân du lòch vaø caû nhöõng cuï giaøkhoaùc tay nhau ñi daïo doïc bôø soâng Neâ-va. Vöøa ñi hoï vöøa haùtnhöõng baøi haùt veà bieån vaø troø chuyeän vui veû. Thaät laø moät hìnhaûnh ñeïp, khoâng phaûi nôi naøo cuõng coù! Gioù bieån Ban-tíchthoåi vaøo loàng loäng, maùt röôïi. Chuùng toâi ñaõ cuøng nhau haùtnhöõng baøi haùt lôøi Vieät vaø Nga.

Laøng toâi xanh boùng tre, töøng tieáng chuoâng ban chieàu...hay:Chieàu vaéng, chieàu daàn buoâng... 1

Caû ñeâm hoâm aáy, chuùng toâi ñaõ thöùc cuøng nhau, haùt vôùi nhauvaø keå cho nhau nghe nhöõng kyû nieäm veà gia ñình, queâ höông,trong ñoù caû caû chuyeän thaày, chuyeän troø tröôøng Troãi chuùng ta.Nhôù laém, khoâng sao queân ñöôïc!

Vaø böùc aûnh maø caùc baïn ñang xem ñöôïc ghi laïi vaøo tröahoâm sau, tröôùc khi caùnh Len tieãn caùnh Kiev ra taàu. (Xin löu yù:chæ coù baûy caäu Troãi maëc quaân phuïc laø daân Thaønh Len vì QuyùLai ñang ñoùng vai “phoù nhaùy”, coøn Troïng Vuõ chaéc say quaùneân khoâng xuoáng saân chuïp aûnh ñöôïc!).

Vieát nhaân 36 naêm ngaøy nhaäp nguõ, 1-8-2003L.V.H

583

Taám aûnh theo toâira chieán tröôøng

Theo hoài öùc cuûa Ñoã Taán Myõ (khoùa 5)ANH THY thöïc hieän

Thaùng 12 naêm 1971, töø maët traän B2 ra an döôõng, nghe tinLeâ Bình, Cöôøng “meøo” ñang huaán luyeän ôû Haø Baéc; töø ThanhHoaù, toâi göûi thö cho boïn noù. Leâ Bình traû lôøi vaø göûi caû taám aûnhcoù Taán Lôïi, Phan Nam, Leâ Bình, Kieán Quoác, maëc quaân phuïcTroãi (aùo blu-doâng, quaàn xanh khoâng quaân), ñaàu ñoäi muõ coái,chuïp ôû caïnh nuùi ñaù trong coâng vieân Thaát Tinh Nham. Aûnhchuïp vaøo moät saùng chuû nhaät, heø 1968, khi moø ra Queá Laâmchôi, tröôùc khi veà nöôùc. Phía döôùi coù doøng chöõ Hoa “Queá LaâmThaát Tinh Nham löu aûnh” (aûnh löu nieäm nuùi Thaát Tinh, QueáLaâm). Phía sau taám aûnh Leâ Bình coøn chua theâm: Boán naêmsau… Chia tay ñeå roài gaëp maët ngöôøi anh em, nhöõng ngöôøiñoàng chí soáng cheát coù nhau. Haõy vui leân möøng ngaøy “boà ta”sum hoïp! Kyû nieäm! Baïn thaân Leâ Bình. Ngaøy 5 thaùng 12 naêm71. Möøng quaù, toâi traû lôøi ngay, keøm theo moät taám aûnh coù ñeà:Ñoã Taán Myõ kyû nieäm caùc baïn. Ngaøy 1 thaùng 2 naêm 1972.

Vì xa tröôøng töø heø 1967, cuøng Ngoïc, Hoaønh veà tham giachieán ñaáu ôû maët traän phoøng khoâng Haø Noäi; sau ñoù, ba chuùngtoâi haønh quaân vaøo Khu Boán baûo veä thaønh phoá Vinh. Ngoïc hysinh ngaøy 10 thaùng 10 naêm 1968 thì ñuùng ba tuaàn sau, giaëc Myõtaïm ngöøng neùm bom treân mieàn Baéc. Thöông Ngoïc, caêm thuøgiaëc, hai ñöùa xin Toång cuïc cho ñi B. Tôùi cuoái 1971, toâi môùiquay ra Baéc. Vì vaäy, Leâ Bình ñaõ vieát sau aûnh laø Boán naêm

584

sau…... ñeå nhaéc tôùi khoaûng thôøi gian ñaõ xa nhau. Vì ngaøy ôûtröôøng, toâi chôi thaân vôùi boán thaèng baïn trong “Boà Ta” neân haénñaõ vieát Haõy vui leân möøng ngaøy “boà ta” sum hoïp!

Sau naøy toâi môùi hay, thaùng 3 naêm 1972, caùnh Leâ Bình theosö 325 haønh quaân vaøo Nam. Cuõng naêm ñoù, toâi laïi xin trôû veàmaët traän. Chuyeán ñi naøy laïi haønh quaân doïc ñöôøng moøn HoàChí Minh, ñoaïn thì ñi xe, ñoaïn thì cuoác boä, luùc beân ñoâng, khibeân taây Tröôøng Sôn. Ba-loâ sau löng, baêng ñaïn tröôùc ngöïc,khaåu AK khoaùc vai, caém noøng xuoáng ñaát, ruoät töôïng gaïo tooøngteng vaét sau löng, bi-ñoâng nöôùc cuøng löïu ñaïn daét beân hoâng.

Taám aûnh theo toâi ra chieán tröôøng

585

Chuùng toâi cöù theá baùm theo caùc binh traïm maø ñi. Giaáy tôø, aûnhquyù cho heát vaøo tuùi ni-loâng, nheùt taän ñaùy ba-loâ phoøng khi möaröøng. Cöù ñeán traïm giao lieân naøo, raûnh roãi laø laïi naèm voõng, giôûaûnh baïn beø, gia ñình ra xem cho ñôõ nhôù.

Doïc ñöôøng haønh quaân coù nhieàu chuyeän vui, nhaát laø chuyeänñoåi chaùc cho baø con ñeå laáy muoái, gaïo, gaø vòt. Coù ñoàng ñoäi nheùttrong ba-loâ vaøi cuoán tieåu thuyeát, maáy taäp truyeâïn tranh nhiñoàng hay mang theo moät loâ aûnh dieãn vieân ñieän aûnh xinh ñeïp(Aùi Vaân, Traø Giang, Nhö Quyønh…); coù baïn khoâng queân gaøiôû tuùi ngöïc caây buùt maùy Tröôøng Sôn, Hoàng Haø, caùi kim baênghoaëc chieác huy hieäu Ñoaøn, roài nheùt trong tuùi quaàn chieác baätlöûa Trung Quoác…vv. Nhöõng “maët haøng” naøy mang vaøo ñeánñaây seõ trôû thaønh “taøi saûn coù giaù”. (Maø caùnh lính chieán heã rañeán mieàn Baéc laø thoâng baùo ngay cho caùnh saép vaøo mangtheo). Thöïc ra, ngaøy ñoù do chieán tranh, baø con Vaân Kieàu haydaân Laøo haàu nhö khoâng coù ñieàu kieän tieáp xuùc vôùi saùch baùo,phim aûnh cuûa neàn vaên minh nhaân loaïi, khi nhìn thaáy nhöõngvaên hoaù phaåm aáy nhö gaëp moät ñieàu laï, nhaát laø khi troâng thaáyaûnh dieãn vieân xinh ñeïp. Hoï meâ ngay! Coù ñoàng ñoäi ñoùi quaù ñaõñoåi caû aûnh cuûa ngöôøi thaân, daân cuõng “oâ keâ”. Vaø toâi cuõng ñaõcoù laàn rôi vaøo hoaøn caûnh nhö theá.

Ñaõ hôn tuaàn leã haønh quaân theo giao lieân, khoâng coù tí thòtcaù vaøo buïng. Tröa ñoù, chuùng toâi ñi ngang qua cöûa röøng, gaànbinh traïm T35, thì thaáy baø con ngöôøi Laøo ñang ngoài nghæ beânsoït maêng röøng vaø maáy bu gaø. Chaéc hoï ñang chôø boä ñoäi ñi quañeå ñoåi haøng? Daân ta coù caâu “ñang ñoùi gaëp coã” chôù coù sai.Trong ñaàu vöøa naûy ra yù ñoà ñoåi chaùc thì tay toâi lieàn luïc ba-loâ,loâi ra tuùi ni-loâng “baûo boái”. Coù maáy caùi aûnh chaân dung cuûa baïngaùi ngöôøi Hoa ôû Queá Laâm thì ñaõ ñoåi töø tröôùc, toâi tìm heát löôïtchæ thaáy coøn moãi taám aûnh Leâ Bình göûi taëng. Toâi caàm taám aûnhñaõ thaám bao moà hoâi, theo toâi suoát maáy thaùng roøng töø Baéc vaøo

586

ñaây, taàn ngaàn laät ñi laät laïi. Leõ naøo laïi “baùn” maáy thaèng baïnñi chæ ñeå qua côn ñoùi loøng?! Töï nhieân, toâi caûm thaáy kyû vaätnaøy thieâng lieâng khoâng deã gì caùch xa. Daèn vaët suy nghó roàitoâi quyeát ñònh khoâng ñoåi, nheùt laïi vaøo ví. Vaäy laø taám aûnhtieáp tuïc theo toâi vaøo tôùi taän Taây Ninh; theo toâi tham döï nhieàutraän ñaùnh ôû mieàn Ñoâng Nam boä. Daân trinh saùt ñaëc coâng nayñaây mai ñoù, caùi cheát caän keà. Ñaõ coù laàn dính ñaïn nhöng timtoâi vaãn ñaäp vaø taám aûnh kyû nieäm ngaøy ñoù vaãn theo toâi choñeán ngaøy toaøn thaéng.

Heø naêm 2002, voâ tình gaëp Cöôøng “taàu” maø bieát anh em Troãiôû thaønh phoá naøy khaù ñoâng. Toâi ñaõ göûi Cöôøng taám aûnh naøy chocaùc baïn ñeå lieân laïc vaø laøm tin. Ñuùng ngaøy 2 thaùng 9 naêm ñoù,trong moät dòp gaëp maët, Cöôøng ñöa taám aûnh cho Phan Nam.Ngay hoâm sau, Nam ñaõ tìm gaëp toâi. Vaäy laø troøn 35 naêm xanhau, cuoäc ñôøi ñaõ cho toâi gaëp laïi caùc baïn! Vaø chính taám aûnhtoâi löu giöõ ñaõ minh chöùng phaàn naøo tình nghóa “thuyû chungnhö nhaát” maø ôû baïn Troãi naøo cuõng coù!

A.T

587

Lính cao xaïTRAÀN XUAÂN LAÊNG

Hoïc sinh khoùa 3

Sau khi toát nghieäp khoùa ñaøo taïo taân binh taïi tröôøng Quaânchính quaân khu Taû ngaïn, vaøo moät ngaøy ñaàu thaùng 10 naêm1968, toâi vaø caùc baïn Nguyeãn Ñoâng Khu, Leâ Caûnh Nghóa, TrònhThaønh Coâng, ñöôïc phaân coâng veà ñôn vò phaùo cao xaï 37mm,tröïc tieáp tham gia chieán ñaáu baûo veä vuøng trôøi thuû ñoâ Haø Noäi.Ñoù laø ñaïi ñoäi 26, tieåu ñoaøn 77, trung ñoaøn 257, sö ñoaøn 361,vieát taét laø C26-D77-E 257-F 361.

Khi baét tay tieãn chuùng toâi veà ñôn vò, thöôïng taù Vaên Giang(Chính uûy sö ñoaøn 361) ñaõ thaân maät voã vai chuùng toâi: “LínhTroãi haû? Haõy veà ngay vò trí chieán ñaáu!”

“Haõy veà ngay vò trí chieán ñaáu!” - caâu noùi cuûa Chính uûymang nhieàu haøm yù, nhöng chuùng toâi hieåu: Keå töø ngaøy hoâmnay, chuùng toâi thöïc söï baét tay vaøo cuoäc ñôøi chieán ñaáu cuûa moätngöôøi lính.

Chuùng toâi veà ñôn vò vaøo ñuùng giai ñoaïn maø ñeá quoác Myõ ñaõtuyeân boá ngöøng neùm bom haïn cheá töø Quaûng Bình trôû ra. Tuynhieân, ôû caùc ñôn vò phaùo cao xaï, vieäc huaán luyeän vaø saün saøngchieán ñaáu vaãn khoâng coù gì thay ñoåi, vì chieán tranh phaù hoaïicuûa ñòch vaãn coù theå xaûy ra vaøo baát cöù luùc naøo. Ñôn vò môùi ñoùnchuùng toâi baèng taát caû tình caûm cuûa nhöõng ngöôøi lính daønh chonhau trong thôøi chieán, tuy khoâng coù nghi leã, dieãn vaên nhöngthaät aám tình ñoàng ñoäi.

588

Ñôn vò chuùng toâi laø moät ñaïi ñoäi phaùo cô ñoäng. Ña soá anhem chieán só trong ñaïi ñoäi laø ngöôøi daân toäc Moâng neân raát thaúngtính; soá coøn laïi laø caùn boä khung vaø chæ huy khaåu ñoäi thì ñeàuñaõ quaù tuoåi thanh nieân neân hôi nghieâm. Nhöng coù moät ñaëcñieåm chung laø trình ñoä vaên hoùa coøn thaáp, boán chuùng toâi laønhöõng ngöôøi duy nhaát ñaõ toát nghieäp lôùp 10. Maëc duø khoâng yûlaïi vaøo caùi maùc “vaên hoùa cao” nhöng phaûi coâng nhaän raèng,chuùng toâi tieáp thu kieán thöùc raát nhanh. Caùc khaùi nieäm: Ñöôøngbay, goùc baén, toác ñoä cuûa caùc loaïi maùy bay F-4, F-105, A-6A,F-8U, HU-1A...vv, chuùng toâi ñeàu thuoäc loøng. Chaû theá maø chæsau ba ngaøy veà ñôn vò, chuùng toâi ñeàu coù theå leân maâm phaùotröïc chieán.

Toâi coøn nhôù, vaøo cuoái naêm 1968, Myõ tung vaøo mieàn Baécmoät loaïi maùy bay do thaùm, coù toác ñoä bay khoaûng 250m/s. Nhömoïi khi, ñaõ xuaát hieän moät loaïi maùy bay môùi thì ñôn vò phaûitính theâm moät baûng baén cuûa phaùo cho phuø hôïp. Tröôùc ñaây,moãi khi tính baûng baén môùi, ñôn vò phaûi taäp trung tôùi naêmñoàng chí coù trình ñoä vaên hoùa lôùp 7, lôùp 8 ñeå tính nhöng cuõngphaûi maát caû nöûa ngaøy môùi xong maø ñoä chính xaùc chæ ñeán haicon soá ñaèng sau daáu phaåy. Nhaän bieát ñöôïc ñieàu naøy, chuùngtoâi ñeà nghò ñaïi ñoäi giao cho chuùng toâi tính laïi baûng baén cuûañôn vò. Thaät khoâng ngôø, chæ vôùi moät chieác thöôùc loâ-ga-rít maøCaûnh Nghóa möôïn ñöôïc cuûa ñaùm sinh vieân sô taùn gaàn ñôn vò,chuùng toâi ñaõ tính xong baûng baén môùi vôùi ñoä chính xaùc tôùi boáncon soá ñaøng sau daáu phaåy chæ trong voøng moät tieáng ñoàng hoà,tröôùc con maét thaùn phuïc cuûa ñoàng chí Ñaïi ñoäi tröôûng vaø anhem trong ñôn vò. Khi ñem so saùnh vôùi baûng baén cuûa trungñoaøn thì hoaøn toaøn chính xaùc.

Töø khi veà ñôn vò, nhoùm lính “Troãi” ñaõ trôû thaønh ñaàu troøtrong moïi maët hoaït ñoäng vaên hoùa, theå thao, vaên ngheä. Chuùngtoâi xung phong ñaûm nhieäm daïy boå tuùc vaên hoùa cho anh em

589

chieán só ngöôøi daân toäc Moâng, laøm baùo töôøng, toå chöùc ñoäi vaênngheä vaø khoâng ai coù theå ngôø raèng, anh chaøng Ñoâng Khu taåmngaåm taàm ngaàm laïi coù theå leân saâu khaáu bieåu dieãn; coøn toâi vaøCaûnh Nghóa laø daân mieàn Nam chính goác laïi coù theå haùt cheøo;rieâng Trònh Thaønh Coâng thì trôû thaønh nhaø thô cuûa ñôn vò.

Nhöng nhieàu khi “taøi hoa quaù cuõng hoùa khoå”! Coù caâuchuyeän maø cho maõi ñeán taän baây giôø toâi vaãn khoâng theå naøoqueân: Ñoù laø vaøo dòp lieân hoan giao löu giöõa ñôn vò vaø hai chiñoaøn daân quaân cuûa thoân Cam vaø thoân Ñoaøi (huyeän ChaâuQuyø). Toáp ca nam chuùng toâi haùt baøi “Xem xaùc thaèng Gioân-sôn”, trong lôøi ca chuùng toâi coù söûa moät caâu thaønh: “Anh nhaéncoâ em mình laøng Cam baén rôi bao nhieâu roài?”. Khoâng ngôøhoâm sau, khi vaøo thoân Ñoaøi xin rôm veà laøm ñeäm cho anh emnaèm thì caùc coâ gaùi thoân Ñoaøi ñaõ lieác xeùo, ngoaûnh maët ñi vaøñoáp ngay vôùi boïn toâi:

- Chaû daùm, sang laøng Cam maø xin vì beân ñoù baén rôi maùybay, coøn beân ñaây thì khoâng!

Baùo haïi cho boïn toâi phaûi “thanh minh, thanh nga” maõimaáy coâ môùi nguoâi giaän. Quaû laø baøi hoïc nhôù ñôøi cho caùcchaøng lính treû!

Laø ñôn vò cô ñoäng, chuùng toâi cuøng xe phaùo phaûi lieân tuïcthay ñoåi vò trí ñoùng quaân neân phaûi noùi laø raát meät, nhieàu khivöøa laøm xong traän ñòa, chöa kòp taém röûa thì coù leänh haønhquaân di chuyeån. Tuy khoù khaên, gian khoå nhöng caùnh “Troãi”chuùng toâi luoân ñoäng vieân, nhaéc nhôû nhau hoaøn thaønh nhieämvuï vaø goùp phaàn thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng vaên, theå, myõ cuûa ñônvò. Nhöõng ñeâm tröïc chieán treân maâm phaùo, nhìn nhöõng ngoâisao laáp laùnh treân baàu trôøi, chuùng toâi laïi nghó ñeán caùc baïn cuøngkhoùa. Giôø naøy, chuùng noù ñang ôû ñaâu nhæ? Ñang treân haïm caùctaøu leânh ñeânh treân bieån hay treân thaùp phaùo xe taêng? Chaéc giôønaøy chuùng noù cuõng ñang nghó veà tuïi mình ñaây!? Tình caûm baïn

590

beø khi xa vaéng nhö ngoïn löûa hoàng söôûi aám loøng chuùng toâi,trong nhöõng ñeâm ñoâng giaù laïnh.

Ngaøy 22 thaùng 12 naêm 1968 laø moät ngaøy khoâng theå naøoqueân vôùi chuùng toâi. Vaøo khoaûng 4 giôø chieàu, toâi ñang ñi gaùnhnöôùc cho khaåu ñoäi thì tieáng keûng baùo ñoäng vang leân doàn daäpkhaép traän ñòa. Vaøo caáp I! Taát caû lao vaøo vò trí chieán ñaáu. Khiphaùt hieän thaáy phaùo thuû soá 2 vaéng, ñoàng chí khaåu ñoäi tröôûngñaõ yeâu caàu toâi vaøo thay. Thöôøng ngaøy, toâi laø phaùo thuû soá 4. Khinghe tieáng cuûa Ñaïi ñoäi tröôûng hoâ to giöõa traän ñòa: “34! Moätchieác! 250!”, thì taát caû caùc khaåu ñoäi ñeàu hoâ to, laëp laïi khaåuleänh ñoù! Ñöa tay quay maïnh “voâ laêng” ñöa noøng phaùo veàhöôùng 34 vaø lieác nhìn sang khaåu ñoäi baïn, toâi nhìn thaáy roõCaûnh Nghóa, Ñoâng Khu vaø Trònh Thaønh Coâng - tuïi noù cuõngñang ñöùng vöõng vaøng treân vò trí cuûa caùc khaåu ñoäi. Moät caûmgiaùc töï haøo thaät khoù taû!

“34 ! Muïc tieâu ñang bay vaøo!”. Sau tieáng hoâ cuûa ñoàng chíquan traéc giöõa traän ñòa, nhìn thaáy roõ chieác maùy bay do thaùmtrong oáng ngaém, toâi ñaõ hoâ to:

- 34! Soá 2! xong!Treân traän ñòa tieáng hoâ baét ñöôïc muïc tieâu vang leân doàn daäp

töø caùc khaåu ñoäi.- Baén!Tieáp theo khaåu leänh cuûa Ñaïi ñoäi tröôûng laø hieäu leänh cheùm

xuoáng töø laù côø ñoû treân tay khaåu ñoäi tröôûng. Toâi ñaïp maïnh coø,khaåu phaùo naûy leân töøng chaäp theo tieáng noå cuûa vieân ñaïn thoaùtra khoûi noøng. Qua oáng ngaém, toâi coøn nhìn thaáy raát roõ caû ñöôøngñi cuûa quaû ñaïn teân löûa ñöôïc phoùng leân töø traän ñòa cuûa tieåuñoaøn teân löûa beân caïnh. Nhieàu ñoám traéng cuûa ñaïn phaùo vaâylaáy chieác maùy bay do thaùm cuûa giaëc Myõ.

- Chaùy ! Chaùy ! Chaùy roài ... oài ... oài…

591

Khoâng kòp chôø khaåu leänh cuûa ñaïi ñoäi, chuùng toâi baät ñöùngdaäy treân maâm phaùo vaø cuøng doõi nhìn veà phía chieác maùy bayMyõ ñang keùo theo moät veät khoùi daøi, ñaâm ñaàu xuoáng phía PhuûLoã (Ñoâng Anh). Chæ ñeán khi nhìn thaáy moät coät khoùi to boác leântöø maët ñaát phía xa, chuùng toâi môùi quay laïi oâm chaàm laáy nhau.Traän ñòa oàn aøo nhö vöøa tan lôùp.

Sau traän ñaùnh ñoù khoâng laâu, khi ñaõ thöïc söï hoøa ñoàng vaøonhòp soáng chieán ñaáu soâi ñoäng cuûa ñôn vò thì chuùng toâi nhaänñöôïc leänh cuûa Cuïc Caùn boä: Quay trôû laïi tröôøng nhaän nhieäm vuïmôùi! Phaûi xa ñôn vò vaøo luùc naøy, thaät loøng chuùng toâi khoâng nôõnhöng nhieäm vuï vaãn laø nhieäm vuï. Ñöa tieãn chaân chuùng toâi leânmaët ñeâ, ñoàng chí Chöùc - Chính trò vieân ñaïi ñoäi vaø khaåu ñoäitröôûng Taàm, Ñònh cöù oâm chaët laáy töøng ñöùa trong boïn toâi vaønhaéc ñi nhaéc laïi:

- Hoïc xong laïi veà nheù, boïn mình chôø caùc caäu!Vaâng, chuùng toâi seõ veà! Coù theå seõ khoâng veà ñöôïc ñôn vò cuõ

cuûa mình nhöng chuùng toâi seõ veà vôùi caùc ñôn vò chieán ñaáu treânmoïi mieàn ñaát nöôùc, ñang cuøng vôùi ñôn vò cuõ cuûa chuùng toâiphaán ñaáu thöïc hieän muïc tieâu: Giaûi phoùng mieàn Nam, thoángnhaát ñaát nöôùc!

T.X.L

592

Chuyeän thaät nhö ñuøa

Ghi theo lôøi keå cuûa Nguyeãn Trí Duõng (khoùa 3)HOÀ TRAÀN QUAÂN thöïc hieän

1. Cuoái thaùng 10 naêm 1968, anh em khoùa 3 ñöôïc Cuïc Caùnboä cho veà reøn luyeän ôû ñôn vò chieán ñaáu, sau khi ñaõ toát nghieäpmoät khoùa quaân chính. Chaâu “leù” cuøng moät soá anh em ñöôïc cöûveà sö ñoaøn 361 phoøng khoâng baûo veä vuøng trôøi Haø Noäi. Theá laønghieãm nhieân haén trôû thaønh phaùo thuû cuûa khaåu ñoäi phaùo 57ly. Khoâng hieåu vì lyù do gì maø hoâm taäp baén muïc tieâu ñang bay,phaùo cuûa khaåu ñoäi bò hoùc khoâng baén ñöôïc. Ñôn vò baùo ngayleân trung ñoaøn xin kyõ thuaät vieân quaân khí xuoáng söûa chöõa.Chöa thaáy ai xuoáng. Cuõng khoâng hieåu vì lyù do gì, sau böõa cômtröa hoâm ñoù, Chaâu “leù” khoâng nghæ, moät mình moø ra traän ñòa,laáy ñoà ngheà thaùo tung boä phaän ñieåm hoûa cuûa phaùo. Xongxuoâi, haén laép laïi nhöng bò tröïc ban phaùt hieän vaø baùo caùo ñaïiñoäi. Laäp töùc haén bò goïi leân laøm baûn kieåm ñieåm chôø kyû luaät, ítnhaát laø caûnh caùo, vôùi lyù do: daùm töï tieän thaùo laép khí taøi khikhoâng xin pheùp.

Cuõng chieàu hoâm ñoù coù baùo ñoäng. Maùy bay trinh saùt cuûa Myõbay vaøo baàu trôøi Haø Noäi. Toaøn ñôn vò vaøo vò trí chieán ñaáu.

593

Khaåu phaùo cuûa haén cuõng xoay noøng chænh taàm, höôùng theo söïchæ huy cuûa ñaïi ñoäi. Quay vaäy thoâi chöù anh em cöù thaáp thoûmkhoâng hieåu phaùo coù baén ñöôïc khoâng? Coù leänh baén, phaùo thuûmuïc tieâu ñaïp coø, ñaïn töø khaåu 57 cuûa haén khaïc löûa. Maùy baytrinh saùt truùng ñaïn, chaéc cuõng dính ñaïn khaåu phaùo cuûa haén,boác chaùy lao ñaàu xuoáng ngoaïi thaønh. Trung ñoaøn laäp töùc bieåudöông ñôn vò keøm theo giaáy khen cho ñoàng chí Phan TheáChaâu ñaõ daùm nghó, daùm laøm, phaùt huy saùng kieán, kòp thôøi söûachöõa khí taøi phuïc vuï chieán ñaáu.

Luùc caàm giaáy khen treân tay, Chaâu “leù” thaät thaø hoûi caùn boä:“Theá coøn kyû luaät thì bao giôø coâng boá?”. Rieâng boïn toâi thì tuûmtæm cöôøi: Cuøng moät söï vieäc maø vöøa bò kyû luaät laïi vöøa ñöôïc khenthöôûng. Thaät laï kyø?!

2. Trong soá nhaø 97 Lyù Nam Ñeá , gaàn chaén taààu ñöôøng TraànPhuù, coù maáy anh em laø lính Troãi. Cuøng laø daân Cuïc 2, nhaø chuùPhan Bình coù Chaâu “leù”, coøn nhaø chuù Leâ Troïng Nghóa coùTroïng Huaán, hai ñöùa keát thaân vôùi nhau. Tuy hoïc treân hai lôùpnhöng Chaâu “leù” hay ruû Huaán ñi lang thang tôùi maáy khu taäptheå quaân ñoäi quanh Thaønh hay treøo leân caây saáu taây sau nhaølaáy quaû. Saáu taây cuøi daày vaø chua, chaám muoái ôùt, aên heát yù! Saumoãi giôø hoïc buoåi toái, Chaâu “leù” hay ruû Huaán ra sau nhaø taäp voõ.Thaáy coù mieáng “haéc ngöu phaân thaïch”1 raát hay, Huaán ñaõ ñeànghò Chaâu “leù” daïy. Bieát ñaâu seõ coù ngaøy duøng ñeán!

Quaû thaät, vì nghòch ngôïm, coù laàn Huaán bò caùc chuù coâng antaïm giöõ ôû ñoàn. Ñaõ vaøo phoøng taïm giam hay ôû trong caùc traïithì giöõa moïi thaønh vieân vôùi nhau ñeàu phaûi soáng theo “luaätröøng”. Nghóa laø “caù lôùn nuoát caù beù”, trong ñoàng boïn coù phaânñaúng caáp, coù lính laùc, coù “ñaàu gaáu”, coù “ñaïi baøng”… Vöøa vaøo

1 Traâu ñen ñaïp naùt ñaù.

594

buoåi chieàu, toái hoâm ñoù thaèng giaø maét choät (thaáy ñoàng boïn goïilaø “ñaïi baøng”) baét Huaán phaûi taåm quaát cho haén. Moûi nhöø caûhai tay. Sau ñoù coøn baét Huaán quaït cho haén nguû. Khoâng chòuñöôïc, Huaán chöûi:

- OÂng laø caùi ñ. gì maø baét toâi phuïc vuï? Ñeán boá toâi coøn khoângbaét laøm theá bao giôø…

- A, thaèng naøy laùo. Boïn maøy ñaâu, cho noù moät traän! – “ñaïibaøng” khoaùt tay boïn ñaøn em.

Caû boïn lao tôùi ñoâng nhö ruoài. Huaán nhanh chaân chaïy vaøogoùc töôøng thuû theá. Töøng thaèng xaøng xeâ xoâng vaøo ñeàu bò Huaánaùp duïng caùc mieáng voõ ñaõ hoïc, ñaùnh cho “noác-ao”. Thaèng “ñaïibaøng” töùc quaù vöøa ñöùng daäy lieàn bò Huaán tung cöôùc duøngmieáng “haéc ngöu phaân thaïch”, ñaù vaøo boä haï. Haén ngaõ vaät, oâmchoã hieåm laên loän trong söï kinh hoaøng cuûa boïn ñaøn em. Ngaysau ñoù, Huaán ñöôïc caû boïn phong “ñaïi baøng” thay cho teân giaømaét choät.

Maáy hoâm sau ñöôïc tha, vöøa veà ñeán nhaø, Huaán ñaõ tìm gaëpChaâu “leù” khoe: “Nhöõng baøi anh daïy, em ñeàu aùp duïng coù hieäuquaû; trong tuø em haï thuû caû thaèng “ñaïi baøng” vaø ñöôïc xöngVöông. Söôùng quaù, caùm ôn oâng anh!”.

H.T.Q

Lôøi baøn:Chuyeän töông töï, anh em khoùa 8 cuõng ñöôïc nghe Nguyeãn

Chí Hoøa keå laïi, sau laàn bò taïm giöõ vì nghòch ngôïm. Quaû laø“hoïc thaày khoâng taøy hoïc baïn”!

595

Boû troán ñôn vòveà vieáng Baùc

PHAÏM PHI HUØNG *Hoïc sinh khoùa 3

Heø naêm 1969, caùnh Troãi khoùa 2 (Giaùp Huøng, Ngoïc Trieån,Xuaân Huøng vaø Vuõ Döông) cuøng anh em khoùa 3 chuùng toâi hoïcheát naêm thöù nhaát ôû khoa Cô baûn, Ñaïi hoïc Kyõ thuaät quaân söï.Ngaøy aáy, doanh traïi ñoùng ôû khu vöïc Thaäm Thình, chæ caùchÑeàn Huøng coù vaøi ba caây soá.

Cuoái thaùng 8, trong anh em coù nhieàu nguoàn tin töø gia ñìnhbaùo leân: Baùc Hoà oám raát naëng, sôï khoâng qua khoûi. Boïn Troãichuùng toâi, ñöùa naøo cuõng boàn choàn, lo aâu. Vaø roài, ñieàu ñaubuoàn ñaõ ñeán. Saùng ngaøy 4 thaùng 9, thuû tröôûng khoa taäp trungtoaøn ñôn vò, ñoïc thoâng baùo cuûa Ban chaáp haønh Trung öôngÑaûng vaø Nhaø nöôùc veà tin Baùc ñi xa. Duø ñaõ bieát töø tröôùc nhöngkhoâng ai coù theå caàm ñöôïc nöôùc maét. Khi nghe ñoàng chí NaêmThi, chính uyû khoa, phoå bieán: “Tang leã ñöôïc toå chöùc theo nghileã Quoác gia. Caùc ñôn vò seõ cöû ñaïi dieän veà vieáng. Trong ngaøy

* Ñaïi taù, kó sö vieãn thoâng, Boä tö leänh Thoâng tin Lieân laïc.

596

cuoái cuøng, ñôn vò seõ toå chöùc truy ñieäu cuøng thôøi gian vôùi leã truyñieäu taïi Quaûng tröôøng Ba Ñình”; anh em nhìn nhau, laéc ñaàu.Caám traïi, vaäy laø laøm gì coù cô hoäi ñeå nhìn thaáy Baùc laàn cuoái?Cuoäc hoïp keát thuùc, caùc ñaïi ñoäi trôû veà doanh traïi.

Böõa côm tröa hoâm ñoù, khi xuoáng kieåm tra nhaø aên, tröïc banphaùt hieän quaân soá thieáu vaéng ñeán moät nöûa. Ñoaùn coù hieäntöôïng boû troán ñôn vò veà Haø Noäi, thuû tröôûng khoa haï leänh baùoñoäng. Khi kieåm tra quaân soá, thaáy hôn nöûa ñôn vò vaéng maëtkhoâng coù lí do. Vaäy laø Ban chæ huy khoa leänh cho ñaïi ñoäi cöûngöôøi ra ga, goïi anh em veà.

Ngay sau buoåi hoïp saùng nay, anh em Troãi laäp töùc hoäi yù vôùinhau, bieát laø coù xin pheùp veà cuõng seõ khoâng ñöôïc chaáp thuaän;nhöng neáu khoâng veà thì chaúng coøn dòp naøo ñeå ñöôïc nhìn thaáyBaùc. (Ngaøy ñoù, ngay sau khi Baùc maát, toaøn daân khoâng heà bieátyù ñònh cuûa Ñaûng vaø Chính phuû, quyeát taâm baûo veä thi haøiNgöôøi cho ñeán ngaøy ñaát nöôùc thoáng nhaát). Anh em baøn nhauphaûi taùch ra laøm nhieàu nhoùm, laúng laëng troán veà Haø Noäi. Maøñi taàu hoûa laø tieän nhaát vì ga Phuû Ñöùc chæ caùch ñôn vò coù hônmoät caây soá, moãi ngaøy coù hai chuyeán taàu xuoâi Haø Noäi. Coøn ñixe khaùch thì phaûi ra beán ôû thaønh phoá Vieät Trì, caùch ThaämThình caû chuïc caây soá.

Ñaõ coù keá hoaïch, cöù theá maø tieán haønh. Anh em keùo nhaura ga ñeå kòp chuyeán 12 giôø 30. Ñaõ gaàn 12 giôø, ñang tuùc taéc ñithì thaáy Giaùp Huøng hôùt haûi chaïy vöôït leân: “Khoa vöøa baùoñoäng kieåm tra quaân soá vaø cho ngöôøi ra ga goïi veà. Nhanh maøra taàu!”. Vaäy laø, ba ñöùa toâi ba chaân boán caúng chaïy thuïc maïng.Chaïy ñöôïc moät quaõng, meät heát hôi, uø caû hai tai, boïn toâi phaûitaït vaøo sau buïi tre ven ñöôøng nghæ. Naêm phuùt sau, thaáy tieåu ñoäiphoù chaïy ngang qua, mieäng goïi aàm ó: “Phi Huøng ôi, Chí Nhaân,Vieãn Chieán ôi, quay laïi ñôn vò!”. Goïi roài, anh ta tieáp tuïc chaïytôùi. Ba ñöùa laäp töùc chaïy taét vaøo trong laøng, theo ñöôøng khaùc

597

ra ga. Ga trung du nhoû beù, chæ coù moät daõy nhaø cho khaùch chôø,naèm ngay saùt chaân ñoài. Khi caû boïn tôùi ñaàu ghi nam, toâi quansaùt kó phía trong saân ga thaáy anh em ñeàu ñaõ taûn ra. Toâi, Chieánvaø Nhaân naáp sau maáy toa ñen chôû than, ñang chôø thoângñöôøng. Taàu xuoâi Haø Noäi ñaõ keùo coøi ôû ñaàu ghi baéc vaø töø töø vaøoga. Khi taàu döøng haún, haønh khaùch luïc tuïc xuoáng, nhöngchuùng toâi vaãn naáp kó, chöa voäi leân toa. Leân laø caùn boä troângthaáy ngay. Taàu keùo moät hoài coøi daøi, roài tieáng coøi tröïc ban baùothoâng ñöôøng. Chôø ñeán khi taàu xình xòch chuyeån baùnh, bathaèng môùi chaïy töø choã nuùp, nhaûy leân, baùm vaøo cöûa soå, voït vaøobeân trong. Vaäy laø thoaùt!

Khi ñi doïc toa taàu kieám choã ngoài, chuùng toâi gaëp moät loâ anhem Troãi. Ñöùa naøo cuõng cuøng suy nghó, thoâi thì ñaønh chaápnhaän kæ luaät, coøn khoâng veà Haø Noäi dòp naøy thì seõ… aân haänsuoát ñôøi! Veà ñeán Haø Noäi, “tuyø nghi di taûn”, chuùng toâi baùm vaøogia ñình maø gheùp vaøo töøng ñoaøn cuûa cô quan boá meï vaøovieáng Baùc. Taïi nôi xeáp haøng chôø vaøo vieáng, anh em gaëp laïinhau. Ñoàng baøo caû nöôùc veà vieáng Baùc ñoâng laém, coù phaûi cöùñeán laø ñöôïc vaøo ngay ñaâu; thaäm chí, nhieàu ngöôøi coøn phaûiquay veà, chôø hoâm sau môùi ñeán löôït. Do ñoù maø chuùng toâi ôû HaøNoäi ñeán caû tuaàn leã.

Hoâm ñoù, coù caùnh ra ñöôøng quoác loä soá 2, vaãy xe xin ñi nhôøveà Haø Noäi. Thaáy lính traùng, laïi noùi laø veà vieáng Baùc, hoï cho ñingay. Caùnh khaùc coøn caû gan ñi boä 10km xuoáng taän ga VieätTrì, ñoùn chuyeán taàu toái vì bieát ñôn vò ñaõ “quaây” kín ga PhuûÑöùc. Ngaøy trôû veà ñôn vò, anh em chuùng toâi ñeàu bò laøm kieåmñieåm vaø chôø kæ luaät thích ñaùng. Thoâi thì, coù gan laøm phaûi coùgan chòu!

Hieän töôïng vi phaïm kæ luaät naøy ñöôïc nhaø tröôøng baùo caùoleân Cuïc Caùn boä. Chuù Traàn Ñình Cöûu, cuïc phoù, ñaõ veà hoïp vôùinhaø tröôøng. Hoâm ñoù, toaøn khoa taäp trung nghe chuù noùi chuyeän.

598

Chuù khoâng noùng giaän maø phaân tích coù tình, coù lí ñeå chuùng toâithaáy roõ phaûi, traùi cuûa vaán ñeà: “Chuù raát hieåu taâm tö, tình caûmcuûa caùc chaùu, con em gia ñình caùch maïng, vôùi Baùc Hoà. Nhöngcoù moät ñieàu lôùn hôn maø caùc chaùu phaûi hieåu, ñoù laø, caùc chaùuñaõ laø nhöõng chieán só caùch maïng. Maø ñaõ laø chieán só caùch maïngthì phaûi tuaân thuû kæ luaät cuûa quaân ñoäi. Chuù mong raèng, ñaâylaø laàn cuoái cuøng caùc chaùu vi phaïm… Sau khi baøn baïc raát kó,Ban giaùm hieäu vaø Cuïc nhaát trí xoaù kæ luaät naøy. Caùc chaùu haõylaáy ñaây laø baøi hoïc kinh nghieäm maø phaán ñaáu vöôn leân!”.

Gaëp nhau taïi Saøi Goøn, ñeâm 22-6-2004P.P.H

599

Toâi ñi boä ñoäiDÖÔNG MINH

Hoïc sinh khoùa 4

Tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi coù gaàn 1500caùn boä vaø hoïc sinh, töông öùng laø baáy nhieâu gia ñình. Moãi giañình laø moät noát nhaïc goùp vaøo baûn anh huøng ca cuûa caùch maïngVieät Nam. Raát ñaùng tieác, chuùng ta chöa coù ñieàu kieän ñeå laéngnghe ñaày ñuû taát caû nhöõng noát nhaïc naøy. Qua caâu chuyeäntöôûng nhö “bình dò”, ghi laïi döôùi ñaây, xin giôùi thieäu “moät noátnhaïc” aáy!

OÂng noäi toâi laø con caû. OÂng baø noäi coù ba ngöôøi con, ñeàu laøcon trai. Cha toâi laø uùt. Naêm 1945, caû nhaø soáng ôû Haø Noäi. Baùccaû vaø baùc hai ñaõ laäp gia ñình, moãi ngöôøi coù moät coâ con gaùi.Chò con baùc caû ñaõ leân 5, coøn chò con baùc hai môùi 1 tuoåi. Caùchmaïng Thaùng Taùm roài Toaøn quoác khaùng chieán, caû gia ñìnhcuoán huùt theo nhòp soáng cuûa daân toäc. Baùc hai tham gia Trungñoaøn Thuû Ñoâ. Cha toâi, luùc ñoù ñang giaûi quyeát coâng vieäc chooâng noäi taïi Thanh Hoaù, ñaõ tham gia ngay vaøo boä ñoäi ñòaphöông. Thöïc hieän chuû tröông cuûa Chính phuû, baùc caû lónh söùmeänh ngöôøi con tröôûng, ñöa ñaïi gia ñình taûn cö veà queâ ôûHöng Yeân.

Vôùi baø noäi toâi, nhöõng thaùng naêm sau ñoù thaät nghieät ngaõ. Banaêm lieàn, baø phaûi chòu ba caùi tang lôùn. Naêm 1947, baùc hai hysinh ôû Chi Neâ, Hoaø Bình; naêm 1948, oâng noäi qua ñôøi; naêm

600

1949, ñeán löôït baùc caû bò giaëc baén cheát ngay taïi thoân. Chæ coønnaêm baø chaùu ñuøm boïc nhau trong khoå ñau, maát maùt vaø voø voõmong tin töùc cuûa ngöôøi con trai uùt. Luùc ñoù, cha toâi ñang chieánñaáu ôû chieán tröôøng Khu Boán.

Naêm 1954, chieán thaéng Ñieän Bieân, hieäp ñònh Giônevôñöôïc kí keát, giaûi phoùng Thuû Ñoâ, hoaø bình laäp laïi ôû mieàn Baéc.Khaép nôi traøn ngaäp nieàm vui giaûi phoùng, töï do. Nhöng nhöõngngöôøi phuï nöõ trong gia ñình toâi khoâng coù ñöôïc nieàm vui troïnveïn. Chôø maõi, chôø maõi maø chöa thaáy tin töùc gì cuûa cha toâi. Vaøcuõng khoâng heà bieát raèng, luùc ñoù, ôû vuøng queâ Thanh Hoaù xaxoâi, coøn coù moät ngöôøi phuï nöõ vaø moät chuù nhoùc chöa ñaày 2 tuoåicuõng mong chôø cha toâi thieát tha. Khoâng noùi chaéc moïi ngöôøicuõng bieát, ñoù chính laø meï toâi vaø toâi. Khi ñoùng quaân ôû YeânÑònh, Thanh Hoaù, gaëp ngöôøi con gaùi xinh xaén môùi 20 tuoåinhöng ñaõ coù 5 naêm tham gia du kích, 2 naêm tuoåi Ñaûng vaø coønlaø chuû tòch Phuï nöõ xaõ kieâm trung ñoäi tröôûng Trung noäi nöõ dukích, cha toâi ñaõ ñem loøng thöông yeâu. Cuoái naêm 1951, môùicöôùi xong ñöôïc vaøi thaùng, oâng ñöôïc leänh leân ñöôøng. Khi chiatay, oâng chæ ñeå laïi lôøi daën doø: “Con gaùi hay con trai, mình cuõngñaët teân naøy nheù!”. Vì vaäy, ôû caû hai nôi, nhöõng ngöôøi thöôngyeâu nhaát cuûa cha toâi chæ bieát aâm thaàm chôø ñôïi…

Cuoái cuøng, söï hy sinh vaø coáng hieán cuûa nhöõng ngöôøi phuïnöõ trong gia ñình cuõng ñöôïc ñeàn ñaùp. Heø thu naêm 1955, saugaàn 4 naêm ñaøo taïo quaân söï ôû Trung Quoác, cha toâi ñaõ trôû veà.Gheù qua Haø Noäi, oâng bieát tin veà nhöõng maát maùt trong nhaø vaømeï, caùc chò daâu cuøng caùc chaùu hieän ñang soáng ôû queâ. Raát ñaubuoàn, oâng voäi nhaøo ngay veà Thanh Hoaù. (Maëc duø, oâng caûmthaáy coù loãi vôùi hoï). Sau naøy oâng lyù giaûi, oâng linh caûm coù ñöùacon trai, neân muoán mang veà cho meï, caùc chò daâu vaø caùc chaùucuøng moät luùc hai nieàm vui lôùn, ñeå laøm dòu ñi noãi ñau quaù lôùnmaø hoï ñaõ phaûi chòu ñöïng.

601

Hoaøn caûnh gia ñình toâi khoù khaên, neo ñôn nhöng cha toâikhoâng chuyeån ngaønh nhö nhöõng syõ quan khaùc. OÂng tieáp tuïcrong ruoåi khaép nôi, tham gia xaây döïng löïc löôïng cao xaïphoøng khoâng; sau naøy, tröïc tieáp tham gia chieán ñaáu choángchieán tranh phaù hoaïi ôû nhöõng vuøng troïng ñieåm, baûo veäÑöôøng daây 559 …

Baø noäi toâi maát naêm 1961. (Sau naøy, baø ñöôïc truy taëng danhhieäu Baø meï Vieät Nam anh huøng). Hai baùc daâu toâi ôû vaäy, thôøchoàng nuoâi con vaø thôø cuùng toå tieân beân choàng, thay cho chatoâi ñang taïi nguõ. (Maëc duø, coù toâi laø “oâng tröôûng” nhöng coønquaù nhoû).

Heø naêm 1969. Cuõng nhö anh em, hoïc xong lôùp 10, chiatay nhaø tröôøng, thaày, coâ, beø baïn, toâi veà Haø Noäi nghæ ngôi vaøchôø ñôïi quyeát ñònh cuûa Toång cuïc Chính trò. Theo keá hoaïch cuûaToång cuïc, phaàn lôùn hoïc sinh khoaù 4 nhaäp nguõ vaø ñöôïc chiañi ñaøo taïo ôû nhieàu ñôn vò1. Laø con trai moät, cha laïi ñang ôûchieán tröôøng, söùc khoeû thì loaïi A3 neân toâi ñöôïc xeáp vaøo danhsaùch hôn chuïc ñöùa seõ cöû ñi hoïc nöôùc ngoaøi theo ñöôøng daânsöï. Toâi caûm thaáy buoàn. Meï toâi thì baên khoaên, chöa bieát neânquyeát ñònh chuyeän heä troïng naøy nhö theá naøo. Ñuùng luùc ñoù,cha toâi töø chieán tröôøng ra hoïp. Ñöôïc hoûi yù kieán, oâng chæ noùi:“Veà “thaêm” oâng baø noäi xong thì chuùng ta seõ quyeát!”

Chuùng toâi veà queâ thaép höông cho moä phaàn caùc cuï, oâng, baønoäi vaø baùc caû. Hai baùc daâu vaø hai chò ñeàu raát möøng vì cha toâivaãn khoeû, coøn toâi thì ñaõ tröôûng thaønh. Sau khi ra thaêm moä,

1 Theo chuû tröông ñaøo taïo cuûa TCCT, ña soá hoïc sinh khoùa 4 ñöôïc ñi hoïc Ñaïi hoïcquaân söï vaø Quaân y, moät soá ñi hoïc chæ huy taïi caùc tröôøng Só quan Thoâng tin vaøCoâng binh, moät soá ñi hoïc nöôùc ngoaøi theo ñöôøng Boä Ñaïi hoïc vaø khoaûng chuïchoïc sinh ñöôïc göûi ra hoïc Toaùn, Lyù taïi Ñaïi hoïc Toång hôïp HN.

602

thaép höông cuùng toå tieân, oâng baø … gia ñình quaây quaàn trongböõa côm tröa. Khi baøn veà töông lai cuûa toâi, cha toâi noùi: “Chieántranh ngaøy caøng aùc lieät, boá ñi laàn naøy khoâng bieát coù qua khoûiñeå trôû veà…” Moïi ngöôøi laëng ñi. Cha toâi noùi tieáp: “Gia ñìnhmình laø gia ñình caùch maïng. Con ñaõ lôùn vaø ñöôïc quaân ñoäidaïy doã, reøn luyeän, con haõy ñi boä ñoäi ñeå tieáp noái coâng vieäc cuûacaùc baùc vaø cuûa boá”. Khoâng ai coù yù kieán phaûn ñoái. Luùc ñoù toâichæ nghó ñôn giaûn, cha toâi thaät coù uy trong gia ñình. Maõi saunaøy, khi cha ñaõ hy sinh (ngay naêm sau, thaät cuõng khoâng ngôøñoù laø laàn cuoái cuøng gia ñình toâi hoïp maët ñoâng ñuû), moïi ngöôøimôùi noùi raèng, chöa bao giôø thaáy oâng “noùi gôû” nhö vaäy. Caû nhaøñaõ tuaân thuû tuyeät ñoái “yù kieán” naøy, maø moïi ngöôøi linh caûm ñoùlaø… “yù nguyeän cuoái cuøng” cuûa oâng.

Leân Haø noäi, cha toâi trôû laïi chieán tröôøng. Coøn meï toâi ñi gaëpchuù Ñaøo Nam Linh - phuï traùch quaân löïïc nhaø tröôøng - ñeå ñeàñaït nguyeän voïng. Ngaøy 1 thaùng 7 naêm 1969, khi môùi gaàn troøntuoåi 17, cuøng baïn beø khoaù 4, toâi chính thöùc khoaùc leân mìnhboä quaân phuïc cuûa anh boä ñoäi. Treân ve aùo ñoû choùt chieác quaânhaøm binh nhì, coøn trong haønh trang coù caû “yù nguyeän cuoáicuøng” cuûa ngöôøi cha. Toâi ñaõ ñi boä ñoäi nhö theá ñaáy!

D.M.

603

Nhöõng haït gioáng ñoûNGUYEÃN TRÍ DUÕNG

Hoïc sinh khoùa 3

Hoài aáy, toâi ñang hoïc naêm thöù nhaát ôû Khoa Cô baûn, tröôøngÑaïi hoïc Kyõ thuaät quaân söï. Doanh traïi ñoùng ôû Thaäm Thình,Phuù Thoï, khoâng xa Ñeàn Huøng. Sau böõa côm tröa, chuùng toâi veàphoøng nguû ñònh chôïp maét. Nhöng laøm sao maø nguû ñöôïc trongcaùi noùng nöïc giöõa tröa heø. Trong khi anh em ñang coøn huyeânnaùo thì töø cöûa coù moät só quan ñaäm ngöôøi, traïc tuoåi 35, ñeo quaânhaøm ñaïi uyù, böôùc vaøo. OÂng ta tieán laïi gaàn moät chaøng trai ñangñöùng gaàn cöûa vaø hoûi:

- Caäu cho toâi hoûi, ñaây coù phaûi laø trung ñoäi 2?- Vaâng, ñuùng roài. Thuû tröôûng tìm ai aï?- Toâi caàn gaëp caäu Nguyeãn Vieät Huøng.Anh chaøng noï chöa kòp traû lôøi thì ñaõ coù moät ngöôøi böôùc tôùi,

chæ vaøo ngöïc:- Toâi laø Vieät Huøng.Anh ta khoâng phaûi ai xa laï maø chính laø Khaùng “doøi”. (Ñoïc

tôùi ñaây chaéc haún baïn ñoïc seõ ñaët caâu hoûi: Taïi sao haén laïi coù caùiteân xaáu xí nhö vaäy? Thaät ra teân cuûa haén laø Nguyeãn ÑöùcKhaùng, nhöng vì haén boác pheùt quaù nhieàu neân ñöôïc anh emyeâu meán ñaët cho caùi teân laø Khaùng “boác… doøi” vaø goïi taét laø…“doøi”). Vieân ñaïi uùy baûo haén ngoài xuoáng giöôøng roài giôùi thieäuteân mình laø Traïch, ñöôïc Cuïc Caùn boä cöû xuoáng laøm vieäc vôùiñoàng chí Vieät Huøng. OÂng Traïch chaäm raõi:

604

- Toâi ñaõ gaëp boá meï ñoàng chí ôû Haø Noäi. OÂng baø cuï cho bieátsöùc khoûe ñoàng chí voán ñaõ yeáu ngay töø khi coøn beù. Hieän nay,söùc khoûe cuûa ñoàng chí cuõng khoâng ñöôïc toát, khoâng phuø hôïpvôùi moâi tröôøng quaân ñoäi. Nguyeän voïng cuûa gia ñình muoán choñoàng chí chuyeån ra ngoaøi, sau ñoù seõ ñi hoïc nöôùc ngoaøi. Ñoù laønguyeän voïng gia ñình, nhöng töông lai vaø söï nghieäp cuûa ñoàngchí laø do ñoàng chí quyeát ñònh. Vaäy ñoàng chí coù theå cho bieátnguyeän voïng hieän nay laø theá naøo?

Khoâng caàn phaûi suy nghó, Vieät Huøng “giaû” noùi nhö saùch:- Chuùng toâi laø nhöõng “haït gioáng ñoû cuûa caùch maïng”, ñöôïc

ñaøo taïo reøn luîeân töø tröôøng Thíeáu sinh quaân ñeå phuïc vuï quaânñoäi laâu daøi. Baây giôø toâi chæ coù moät nguyeän voïng laø phaán ñaáutrôû thaønh só quan öu tuù cuûa Quaân ñoäi nhaân daân, tham giachoáng Myõ cöùu nöôùc, giöõ vöõng chuyeân chính voâ saûn, phaùt huytruyeàn thoáng caùch maïng cuûa cha anh…

Luùc ñaàu neùt maët cuûa oâng Traïch coù veû nhö ngôõ ngaøng, sauñoù laïi chuyeån sang ñaêm chieâu, döôøng nhö ñang gaëp phaûi moätvaán ñeà gì ñoù raát khoù xöû. Thaät khoâng may cho Khaùng “doøi”, luùcsaép söûa thöïc haønh tieáp phaàn hai cuûa “baøi dieãn thuyeát” thì VieätHuøng “thaät” böôùc vaøo:

- Naøy chuùng maøy ôi, nghe noùi coù ai ôû Cuïc Caùn boä ñeán tìmtao phaûi khoâng?

OÂng Traïch quay phaét laïi:- Caäu laø Vieät Huøng?- Vaâng, toâi laø Vieät Huøng.Khaùng “doøi” voäi ñöùng leân. OÂng Traïch lieàn quay sang:- Theá coøn anh laø ai? Taïi sao laïi daùm maïo nhaän laø Vieät

Huøng? Anh ñònh löøa caùn boä aø? Anh löøa vôùi muïc ñích gì? – oângvöøa lôùn tieáng vöøa böôùc tôùi - Toâi seõ phaûn aûnh vôùi nhaø tröôøngñeå kyû luaät anh.

605

OÂng ta tieán leân bao nhieâu böôùc thì Khaùng “doøi” cuõng luibaáy nhieâu böôùc. Maët haén ta ñang töø maàu naâu ñoû chuyeån daànsang maàu chaøm, mieäng laép baép:

- Toâi… toâi chæ… chæ ñuøa thoâi.OÂng Traïch vaãn chöa nguoâi côn giaän:- Ai ñuøa vôùi anh? Lính traùng gì maø laùo theá? Naøy, toâi baûo cho

anh bieát, caùc anh ñöøng coù caäy theá con oâng to maø loäng haønh.Khaùng “doøi” ñaõ luøi tôùi chaân töôøng, khoâng coøn choã naøo ñeå luøi

theâm. Toaøn thaân haén run leân, maïch maùu treân thaùi döông giaätgiaät. Maët haén laïi chuyeån töø maàu chaøm sang maàu ñoû, roài caùnh taygaày goø cuûa haén vung leân vaø ñaäp caùi “raàm” xuoáng baøn:

- Ñoàng chí khoâng ñöôïc noùi nhö theá! - Khaùng “doøi” chæ tayvaøo oâng Traïch – Chuùng toâi coù khuyeát ñieåm gì thì cöù kyû luaät.Khoâng ai coù quyeàn xuùc phaïm tôùi truyeàn thoáng gia ñình.

Coù leõ vì laø ngöôøi ñaõ töøng traûi neân oâng Traïch neùn ngay ñöôïccôn giaän, laëng leõ quay sang laøm vieäc vôùi Vieät Huøng. OÂng hoûi

Muøa ñoâng cuoái cuøng chuaån bò nhaäp nguõ, Queá Laâm 1968.

606

laïi Vieät Huøng nhöõng caâu ñaõ hoûi Khaùng, caäu ta hoaøn toaøn nhaáttrí vôùi nguyeän voïng gia ñình. Söï vieäc dieãn ra eâm ñeïp. Ñaïi uùyTraïch böôùc ra khoûi nhaø nguû trung ñoäi 2 khi keûng baùo thöùccuõng vöøa vang leân.

Caâu chuyeän veà oâng töôûng nhö ñaõ keát thuùc, neáu khoâng coù“khuùc thöù hai bi traùng” do anh em keå laïi. Thaät khoâng may chooâng Traïch, tröa hoâm ñoù Duõng “vòt baàu” khoâng nguû. Vöøa laïchbaïch böôùc ra saân thì y ñaõ thaáy ngay chieác moâ-toâ ba ñeå ngaydöôùi goác caây. Coù leõ, ngay töø beù y ñaõ raát meâ loaïi xe naøy, neânvöøa troâng thaáy noù laø y chaïy tôùi, leo leân hí hoaùy, maân meâ. Ñònhmôû maùy, nhöng laøm gì coù chìa khoùa maø môû. Maø giaù nhö coùthì chaéc gì y ñaõ khôûi ñoäng ñöôïc. Y lieàn naûy ra moät saùng kieán,daét chieác xe leân ñænh doác, ngay ñaàu con ñöôøng, noái töø toaø nhaøtrung taâm ra tôùi coång chính. Roài, y leo leân cho xe thaû doác.

Ñaïi uùy Traïch vöøa böôùc ra saân ñaõ khoâng thaáy xe ñaâu. OÂngnhìn quanh quaát ñeå tìm. Kia roài, ñaèng xa coù moät “kò só” ñangcöôõi chieác xe baêng baêng lao xuoáng doác. Nhöng laï thay khoângheà nghe thaáy tieáng ñoäng cô phaùt ra?

Coù leõ, vì quaù meâ xe maø Duõng “vòt baàu” queân caû Ñònh luaätthöù hai cuûa Niu-tôn. Chieác xe ñang chuyeån ñoäng vôùi gia toácdöông, caøng xuoáng doác noù chaïy caøng nhanh. Gioù rít beân taiuø uø, haøng caây beân ñöôøng môø aûo löôùt qua maët. Vaø luyùnh quyùnhtheá naøo maø y queân caû ñoäng taùc ñaïp phanh (hay laø khoângbieát?). Caûm giaùc oai huøng khi ñöôïc cöôõi moâ-toâ cuûa y ñaõ bieánmaát, nhöôøng choã laïi cho noãi kinh hoaøng. Giaù laø vòt baàu thaätthì luùc aáy ñaõ caát caùnh bay khoûi xe roài. Caùi ba-ri-e chaén ngangcoång ñaõ luø luø tröôùc maët.

- Dôû coång! Dôû coång mau leân! – “Vòt baàu” la lôùn.Caäu veä binh gaùc coång nghe thaáy, voäi chaïy ra dôû ba-ri-e leân.

Thaät may maén, muõi xe vöøa chaïm tôùi thì ba-ri-e cuõng ñöôïc caátleân. “Vòt baàu” naèm boø treân xe, coøn chieác caàn ba-ri-e thì söôït

607

qua ñaàu. Khi chieác moâ-toâ ba vöøa loù ñaàu ra khoûi coång thì coùchieác xe taûi caùch ñoù vaøi chuïc meùt ñang baêng baêng lao tôùi. Laïitheâm moät cuù may maén cho “vòt baàu”, chieác moâ-toâ ba vöøa sangñeán beân kia ñöôøng thì chieác xe taûi xoeït qua ngay sau ñít.Chieác moâ-toâ ba leo leân doác beân kia ñöôøng, heát ñaø noù laïi tuïtxuoáng. Cöù nhö theá noù chuyeån ñoäng hoaøn toaøn töï do, khoângbieát bao nhieâu laàn ngang con loä roài môùi döøng laïi.

Ñaïi uyù Traïch khoâng theå nhòn ñöôïc nöõa, la lôùn: “Ñoà línhtraùng maát daïy!” Khoâng bieát oâng coøn laåm baåm chöûi theâm baonhieâu caâu nöõa, roài môùi thu hoài chieác xe, noå maùy ñeå veà Haø Noäi.Veà ñeán Haø Noäi, chaéc oâng cuõng chöa nguoâi ñöôïc côn giaännhöõng thaèng “lính traùng maát daïy” treân Khoa Cô baûn, tröôøngÑaïi hoïc quaân söï. Coøn Ñöùc Khaùng vaø Coâng Duõng, chaéc chaénlaø khoâng heà baän taâm tôùi nhöõng caâu chöûi cuûa oâng Traïch. Maøoâng coù chöûi hoï laø caùi gì ñi nöõa thì hoï vaãn cöù laø “nhöõng haïtgioáng ñoû”!

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 17-3-2003N.T.D

Lôøi bình:Caâu chuyeän khoâng coù yù khen, cheâ hay pheâ phaùn moät ai,

maø chæ muoán noùi raèng: Coù moät thôøi chuùng toâi ñaõ nhö theá. Vaø,sau maáy chuïc naêm, chuùng toâi ñaõ laø nhöõng ngöôøi coù ích choxaõ hoäi! (BBT)

608

Chuyeän toâi thoaùt cheátÑOÃ TAÁN MYÕ

Hoïc sinh khoùa 5

Naêm 1968, toâi vaøo B2 vaø ñöôïcphaân veà Tieåu ñoaøn 46 trinh saùt mieàn.Cuoái naêm 1971, ñaïi ñoäi 6 cuûa toâinhaän nhieäm vuï taäp kích vaøo Caêncöù bieät kích Duø 81 (töông ñöôngmoät tieåu ñoaøn) ôû Doác Soûi, gaàn saânbay Bieân Hoaø. Ñeâm hoâm ñoù theophöông aùn taùc chieán, caùnh trinh saùtñaëc coâng bí maät tieàm nhaäp roài ñaùnhtöø trong ñaùnh ra. Bò baát ngôø nhönglôïi duïng trong caên cöù, ñòch phaûncoâng aùc lieät. Hôn chuïc chieán só bòthöông vaø hy sinh. Rieâng toâi bòthöông vaøo ñaàu, maát maùu nhieàu,meâ man baát tænh.

… Phaûi maáy hoâm sau, côn ñauñaõ dòu, toaøn thaân eâ aåm, moûi nhöø, ñang mô maøng thì coù tieángla theùt laøm toâi tænh daäy. Môû maét ra thì thaáy ñaàu quaán kín baêng.Xôø xoaïng khaép mình thì thaáy nhö ñang maëc boä ñoà nguûpijama. Nghieâng ngöôøi nhìn sang giöôøng beân thì thaáy moätbeänh nhaân cuït caû hai chaân, ñang ñau ñôùn vaät vaõ. Vaäy laø mìnhñang naèm trong beänh vieän? Maø vieän naøo theá naøy? Töø khi vaøo

Taán Myõ vaø ñoàng ñoäi ôû D46trinh saùt mieàn

609

chieán tröôøng, quanh naêm ôû röøng; coù ñi vieän cuõng chæ laø quaâny vieän daõ chieán, trong röøng saâu. Coù bao giôø bieát ñeán beänh vieänsaïch seõ, khang trang nhö theá naøy. Chæ töï ñaët vaøi caâu hoûi roàilaïi chìm vaøo côn meâ. Caû tuaàn sau, nhôø coù thuoác khaùng sinh vaøtrôï löïc, nhôø ñöôïc tieáp “nöôùc bieån” maø söùc khoûe daàn hoài phuïc,veát thöông ñôõ ñau. Toâi gaéng ngoài daäy, nhìn quanh phoøng coùñeán gaàn chuïc thöông binh. Moãi laàn phaùt thuoác, tæ teâ doø hoûi hoälyù thì bieát ñaây laø Quaân y vieän Coäng Hoaø1. Vaäy laø ñang trongvoøng vaây cuûa lính nguî? Nhöng sao laïi vaøo ñöôïc ñaây? Trongluùc meâ saûng coù loä ra ñieàu gì? Chuùng coù bieát mình laø quaân giaûiphoùng?... YÙ thöùc cuûa anh lính trinh saùt nhaéc toâi phaûi caån troïng.

Khi ñaõ khoûe hôn, toâi coá men ra cöûa roài laàn ra haønh lang.Phoøng naøo cuõng ñaày beänh nhaân naëng, baêng traéng quaán kínngöôøi, khoùc loùc, keâu la thaûm thieát. ÔÛ cuoái daãy laùn beänh toâi giaätmình khi thaáy Quaân, lính cuøng ñaïi ñoäi. Hai ñöùa tænh khoâ, laúnglaëng keùo ra goác caây daàu ñaàu nhaø. Vôø nhaët maáy quaû daàu giaøgaëp gioù taùch caønh, xoay tít rôi xuoáng saân, Quaân nhìn tröôùcnhìn sau roài keå: “Ñeâm aáy, ñôn vò tieâu dieät nhieàu lính duø nhöngboïn noù phaûn coâng cuõng aùc lieät. Maøy bò thöông vaøo ñaàu roài baáttænh. Khoâng theå giöõ ñöôïc laâu, coù leänh ruùt nhöng khoâng theåmang theo thöông binh, töû só. Anh em voäi baêng boù cho maøyroài laáy quaàn aùo cuûa thaèng nguïy cheát gaàn ñoù, maëc vaøo. Laøm ñeåcaàu may, khi quaân tieáp vieän ñeán öùng cöùu, thu doïn chieántröôøng seõ caáp cöùu lính bò thöông roài chôû veà tuyeán sau. Baêng boùcho maøy xong thì ñeán löôït tao dính ñaïn, cuõng laïi meâ man vaøchaéc cuõng ñöôïc anh em “caáp cöùu” nhö theá. Vaøo ñaây, tao khoûehôn neân hoài phuïc nhanh. Khi ñi voøng quanh laùn thì bieát maøycuõng ôû ñaây. Tao coù linh caûm laø boïn an ninh quaân ñoäi chöa

1 Nay laø Vieän quaân y 175.

610

bieát mình laø giaûi phoùng. Baây giôø cöù chöõa trò cho khoûe, ñöøngñeå loä baát cöù ñieàu gì, chuùng noù coù hoûi ñôn vò thì noùi laø bò thöôngvaøo ñaàu neân khoâng coøn nhôù gì heát. Roài tao seõ tìm caùch ñöamaøy ra. Tao laø daân Hoùc Moân, ñòa baøn naøy laø cuûa tao.” Vaäy laøtoâi yeân taâm vì trong hang oå keû thuø, trong luùc nguy hieåm laïi coùñoàng ñoäi keà beân, ñaëc bieät Quaân laïi laø daân ñòa phöông.

Sau hôn nöûa thaùng, veát thöông ñaõ taïm oån. Naèm laâu sôï loä,toâi vaø Quaân baøn nhau troán vieän. Moät buoåi chieàu môùi chaäpchoaïng toái, hai ñöùa laàn ra coång Trung taâm Tieáp huyeát (nay ñoáidieän vôùi chôï Taân Sôn Nhaát). Vì lính nguïy bò thöông ôû maët traänveà nhieàu neân daân baùn maùu keùo veà ñoâng, chôø ñeán löôït. Chaúnghieåu Quaân kieám ôû ñaâu ñöôïc hai boä “sô-vin”. Vaøo nhaø veä sinh,chuùng toâi thay voäi quaàn aùo roài bieán vaøo ñaùm ñoâng ra coång.Hai ñöùa thaúng ñöôøng daãn ra caàu An Loäc, veà nhaø Quaân…

Ba thaùng sau, theo ñöôøng giao lieân toâi ñöôïc cho ra mieànBaéc ñieàu trò. Ñaàu naêm 1972, taïi Thanh Hoaù, toâi ñöôïc phaãuthuaät, laáy maûnh ñaïn ra khoûi ñaàu. Taïi ñaây, toâi ñaõ vieát thö chocaùc baïn. Coøn Quaân veà phoøng Haäu caàn mieàn; sau 1975, coù thôøigian phuï traùch Traïm khaùch T67 cuûa Quaân khu. Nghó raèngchuyeän soáng cheát ôû chieán tröôøng laø bình thöôøng, coù gì ñaùng ñeåkeå; hôn nöõa traän maïc suoát laâu laém khoâng caàm buùt vieát laùch.Nhöng anh em Troãi bieát chuyeän thì cöù giuïc “Chuyeän nhö theákhoâng phaûi ai ñi chieán tröôøng cuõng ñöôïc nghe, maø chuyeännaøy laïi xaûy ra vôùi chính oâng. Oâng haõy ghi laïi kyû nieäm naøy!”.Vaâng, ñeå toâi thöû laøm caùi vieäc ñaày khoù khaên naøy!

Ñ.T.M.

611

Gaëp thaàynôi chieán tröôøng xa

LEÂ THAØNH BAÉCHoïc sinh khoùa 5

Thaùi Bình queâ höông toâi noåi tieáng laø vöïa thoùc cuûa ñoàng baèngBaéc Boä vôùi nhöõng laøn ñieäu cheøo. Chaäp toái vöøa côm nöôùc xong,nghe tieáng troáng cheøo laø treû con boïn toâi, moät luõ moät ló, yù ôùi goïinhau chaïy ra saân ñình ngoùng xem ñoäi vaên ngheä thoân daøn döïngvôû dieãn. Coù nhöõng chieàu thaû traâu ven ñeâ, naèm ngöûa treân löngtraâu, ngaém nhöõng caùnh dieàu lô löûng tít trôøi cao vaø laéng nghetieáng saùo dieàu vi vu. Ñöôïc taém mình trong truyeàn thoáng daân ca,toâi meâ ngaâm thô töø ñoù. Khi leân tröôøng Troãi, toâi thöôøng goùp maëttrong caùc ñeâm vaên ngheä baèng tieát muïc ngaâm thô.

Heø naêm 1970, toâi xung phong vaøo lính. Nhöõng ngaøy ñaàuhuaán luyeän, toâi laïi coù dòp may maén ñöôïc trôû laïi ñaát Trung Haø.Tieåu ñoaøn 2 ñaëc coâng cuûa sö ñoaøn boä binh 305 ñoùng quaân ôûxaõ Taêng Phuù Thöôïng. Trôû veà ñaát naøy laøm toâi nhôù laïi kæ nieämngaøy tröôøng môùi töø Queá Laâm veà, anh em ta taäp trung ôû doanhtraïi saùt bôø soâng Ñaø. Saùng hoâm sau, khoái caáp III qua soâng baèngphaø. Trôøi naéng gaét, vai ñeo ba-loâ, löng aùo ñöùa naøo cuõng ñaãmmoà hoâi; caû boïn haønh quaân doïc bôø ñeâ hôn 6km sang thò traánHöng Hoùa. Ñaây laø cuoäc haønh quaân ñaàu tieân khi veà nöôùc. Roài

612

hôn 2 naêm soáng ôû doanh traïi cuûa trung ñoaøn coâng binh SoângThao, khoùa 5 ñaõ hoaøn thaønh chöông trình phoå thoâng. Ña soákhoùa naøy ñaêng lính, phuïc vuï quaân ñoäi laâu daøi… Vì ñôït huaánluyeän gaáp ruùt neân toâi khoâng coù thôøi gian raûnh ñi ñoø qua soâng,thaêm laïi ñaát cuõ, tröôøng xöa.

Thaùng 11 naêm 1971, ñôn vò toâi haønh quaân vaøo Nam. Luùcñi xe, luùc haønh quaân boä, töø Quaûng Bình caét daõy Tröôøng Sônsang ñaát Laøo. Nhöõng caùnh röøng Tröôøng Sôn caû ñoâng vaø taâyñeàu bò bom Myõ huyû dieät, trô laïi nhöõng thaân caây khaúng khiukhoâng coøn maøu xanh cuûa laù. Phaûi maát 3 thaùng roøng raõ môùiñeán Coâng-poâng Chaøm (Campuchia). Nhöõng ngaøy haønh quaânvaát vaû, nhöõng ngaøy soáng ôû röøng, laï nöôùc, bò muoãi anoâphen taáncoâng neân haàu nhö ñöùa naøo cuõng soát reùt. Môùi möôøi taùm, ñoâimöôi maø moâi thaâm sì, da ñen saïm vì soát. Trôøi naéng changchang nhöng khi ñaõ leân côn soát thì duø coù ñaép kín chaên vaãnlaïnh run ngöôøi, hai haøm raêng ñaùnh vaøo nhau caàm caäp. Toâi bòsoát reùt phaûi ñöa vaøo Vieän K20 ñieàu trò. Nhöõng ai ñaõ töøng tronghoaøn caûnh môùi hieåu heát noãi khoå cuûa nhöõng anh lính treû (maøtreû maêng vì chöa qua tuoåi 20), bò soát reùt quaät ngaõ. Bò oám maøkhoâng ngöôøi thaân, khoâng gia ñình chaêm soùc neân caûm thaáy raáttroáng vaéng, coâ ñôn. Naèm vieän maø thuoác thang chuû yeáu chæ laøkí ninh, nhöng coøn may vì ñöôïc nghæ ngôi vaø cheá ñoä aên uoángcoù khaù hôn ôû ñôn vò neân söùc khoeû daàn daàn hoài phuïc.

Luùc ñaõ quen vôùi cuoäc soáng ôû beänh vieän, toâi thöôøng theo anhem xaùch caàn ñi caâu kieám caù caûi thieän. Coù moät laàn, treân ñöôøngra suoái, toâi gaëp moät ngöôøi coù neùt maët quen quen. Luïc laïi trí nhôùtoâi thaáy ai nhö thaày Trinh, töøng phuï traùch lôùp ngaøy ôû Suoái Chì,An Myõ. Toâi laân la baét chuyeän: “Troâng anh quen laém. Anh coùbao giôø ôû Thaùi Nguyeân?”

- Coù, tôù töøng phuï traùch hoïc sinh Thieáu sinh quaân ôû Ñaïi Töø…- Vaäy, anh teân laø…

613

- Tôù laø Trinh, Phan Trung Trinh. Coøn caäu?- Em chaøo thaày, em laø Baéc, Baéc “si-ca-goâ” ñaây. Lính cuûa

thaày…Theá laø hai thaày troø oâm chaàm laáy nhau, nöôùc maét giaøn giuïa.

Coù ai nghó raèng, ôû nôi chieán tröôøng xa xoâi, xa cha meï, ñaïnbom saùt saït theá naøy maø coù theå gaëp ñöôïc ngöôøi quen, maø ngöôøiñoù töøng laø thaày giaùo cuûa mình. Hai thaày troø haøn huyeân, boû caûbuoåi caâu.

… Gia ñình thaày ngaøy ñoù ôû thò xaõ Thaùi Nguyeân. OÂng cuïthaân sinh ra thaày laø caùn boä cuûa Khu töï trò Vieät Baéc cuøng coângtaùc vôùi baùc Chu Vaên Taán vaø Hoaøng Baéc Duõng. Thaày keát baïnvôùi maáy anh Chu Vaên Thaønh, Hoaøng Trieäu Huøng (hoïc sinhkhoùa 1, tröôøng Troãi). Naêm hoïc 1966-1967, töø Quaân khu VieätBaéc, thaày veà ñaïi ñoäi ta cuøng ñôït vôùi moät loaït haï só quan vöøatoát nghieäp tröôøng haï só quan Taêng-Thieát giaùp, Tam Ñaûo. Vìthaày treû vaø coù bieät taøi keå chuyeän neân nhanh choùng thaân thieátvôùi boïn nhoùc chuùng toâi. Cöù moãi khi toaøn trung ñoäi leân giöôøng,ñeøn daàu ñaõ taét, laøm caû laùn toái om, ngoaøi hieân gioù röøng rít quataám pheân che cöûa, ñöùa naøo ñöùa naáy truøm chaên ngang coå laøluùc thaày baét ñaàu keå chuyeän. Khoâng hieåu thaày ñoïc ôû ñaâu maønhôù nhieàu chuyeän kieám hieäp cuûa Kim Dung, naøo laø “Coâ GaùiÑoà Long”, roài “Thaàn Ñieâu Ñaïi Hieäp” vaø caû “Tam Quoác DieãnNghóa”… Nhöõng aùng vaên chöông naøy thaám nhanh vaøo khoáioùc non treû, ham hieåu bieát cuûa chuùng toâi. Nhöng cuõng chæ gaànthaày ñöôïc vaøi ba thaùng vì ñeán cuoái thaùng 12 naêm 1966, tröôøngta nhaän leänh haønh quaân gaáp veà Haø Noäi ñeå leân taàu sô taùn sangTrung Quoác; coøn thaày xin ôû laïi, xung phong ñi chieán ñaáu.Chuùng toâi xa thaày töø ñoù.

Nhö vaäy, 5 naêm sau môùi coù dòp gaëp thaày nhöng ôû taän trongchieán tröôøng B2. Quaû laø ñaëc bieät, khoâng phaûi lính Troãi naøocuõng ñöôïc nhö toâi. Khi nhaéc laïi kæ nieäm nhöõng ñeâm ñoâng

614

nghe thaày keå chuyeän thì thaày baûo, nay lôùn roài, ñaâu coøn thíchnghe chuyeän kieám hieäp maø keå. Thaày nhaéc laïi kæ nieäm, toâi hayxung phong ngaâm thô trong ñeâm lieân hoan vaên ngheä ñaïi ñoäivaø khoâng queân yeâu caàu ngaâm laïi cho nghe baøi “Ba möôi naêmñôøi ta coù Ñaûng” cuûa Toá Höõu vaø “Queâ höông” cuûa nhaø thôGiang Nam. Caûm ñoäng nhaát laø nhöõng laàn toâi leân côn soát,ngöôøi ñang laïnh run, kheõ cöïa mình thaáy thaày ñaõ ñeán naèmbeân söôûi aám. Nhöõng laàn soát li bì khoâng aên, khoâng uoáng, ñeâmñaõ khuya khi tænh daäy maø vaãn thaáy thaày ngoài beân lo laéng, boùncho töøng thìa chaùo. Khi côn soát reùt ñi qua, ñôõ moät chuùt, coù theåmen töø laùn naøy sang laùn kia laø toâi laïi sang thaày. Roài thaày troøcöù ñi caâu, ñi taém laø laïi ôùi nhau. Nhöng toâi vaø thaày cuõng chæsoáng vôùi nhau ñöôïc hôn moät thaùng. Beänh taïm lui, hai thaày troøra vieän, moãi ngöôøi veà laïi ñôn vò mình. Chuùng toâi chia tay nhauvaø khoâng heà nghó seõ coù ngaøy gaëp laïi!

Thaày troø hoäi ngoä taïi Tp.HCM.

615

Töø vieän toâi vöôït bieân giôùi, veà ñôn vò ñoùng quaân ôû PhöôùcLong. Tôùi tieåu ñoaøn ñaëc coâng thì anh em ñaõ ñöôïc ñieàu ñoäng boåsung cho caùc ñôn vò. Toâi caàm quyeát ñònh ñieàu veà beänh vieän K50(Ñoaøn 220) naèm ôû Mi Moát, treân ñaát Baïn, laøm nhieäm vuï ñöa ñoùn,phuïc vuï thöông beänh binh. Ngaøy cuõng nhö ñeâm, cöù moãi laànthöông beänh binh töø caùc ñôn vò chieán ñaáu chuyeån veà laø laïi tieápnhaän ñieàu trò. Coù nhöõng laàn thöùc traéng ñeâm ñeå caùng thöôngbinh. Sau ñoù toâi coøn ñöôïc phaân coâng ñi mua haøng hoùa, chôû thöïcphaåm phuïc vuï thöông beänh binh. Cho tôùi naêm 1975, khi mieànNam hoaøn toaøn giaûi phoùng, ñôn vò veà tieáp quaûn Beänh vieän Baøilao (choáng lao) Ngoâ Quyeàn naèm gaàn ngaõ tö Thuû Ñöùc, toâi tieáptuïc coâng taùc ôû Ban Quaân löïc. Cho ñeán khi môû Maët traän Taây-Nam, Beänh vieän K50 môùi ñoåi thaønh Vieän Quaân y 7C.

Maõi ñeán naêm ñaàu thaäp kæ 80, chuïc naêm sau khi chia tay,trong moät buoåi hoïp maët truyeàn thoáng cuûa khoaù 5, toâi gaëp laïithaày Phan Trung Trinh. Hai thaày troø oâm nhau, röng röng nöôùcmaét, ngheïn ngaøo khoâng noùi leân lôøi. Thaät laø kì dieäu vì chieántranh aùc lieät nhö theá maø caû hai thaày troø ñeàu khoâng dính maûnhñaïn naøo, caû hai vaãn nguyeân veïn vaø gaëp laïi nhau taïi Saøi Goøn!

L.T.B

616

Lính Troãihoïc “Ñaïi hoïc Daân Söï”

TUAÁN LINH thöïc hieän

Thaùng 8 naêm 1969, tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Haø Noäi khaigiaûng khoaù hoïc 1969–1974. Ngaøy ñoù, khoa Toaùn sô taùn veà xaõÑoâng Hoäi, huyeän Ñoâng Anh, Haø Noäi. Caùc thaày coâ, caùn boä,nhaân vieân vaø sinh vieân cuõ raát ngaïc nhieân veà sinh vieân khoaùmôùi. Caû khoa, nhieàu naêm, chæ coù maáy anh boä ñoäi, coâng an veàhoïc, vaø hoï maëc thöôøng phuïc gioáng nhö sinh vieân, chaúng baogiôø thaáy maëc quaân phuïc. Naêm nay khaùc haún, coù ñeán hôn moättieåu ñoäi lính treû, luùc naøo cuõng quaân phuïc chænh teà, thaäm chíhôi “boùng baûy”. Nhìn kyõ laïi thaáy coù nhieàu ñieàu khaùc laï. Coùboán, naêm anh troâng maët “ñanh ñanh” ñeo quaân haøm coù vaïch,coù sao; coøn phaàn lôùn maët “non choeït” (chaúng hôn gì caùnh sinhvieân laø hoïc sinh vöøa rôøi gheá nhaø tröôøng), ôû coå mang hai mieángtieát ñoû vôùi moät vaïch vaøng(!?). Ñi ñeán nhaø aên, hoï xeáp haønghaøng ñoâi, troâng thaät “kyø quaëc”. Chæ soáng nhôø trong nhaø daânmaø sao hoï “daøi daïi”, sôùm sôùm, chieàu chieàu laïi tranh thuû laømcoâng vieäc gia ñình nhö queùt saân, gaùnh nöôùc, baêm beøo…Khoâng coi mình laø sinh vieân ñaïi hoïc maø laïi “haï mình” ñeánmöùc, tröôùc vaø sau böõa aên, cöù laên löng vaøo phuï beáp cho chònuoâi. Ñeán caû teân goïi cuõng laøm cho caû khoa phaûi phì cöôøi, moãikhi coù dòp xöôùng teân tuoåi cuûa ñoaøn boä ñoäi, nghe cöù nhö khaåuhieäu “Nam - Nhaân, Vuõ Truï, Töï Thaønh, Töông Lai, Huy Hoaøng,Quang - Minh…”. Nhöõng neùt rieâng, ñoäc ñaùo ban ñaàu aáy taïi

617

khoa Toaùn, Ñaïi hoïc Toång hôïp Haø Noäi, chính laø töø nhöõng hoïcsinh khoaù 4, tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi. Roàihôn 4 naêm ôû ñaây, hoï cöù laàn löôït gaây cho sinh vieân vaø nhaøtröôøng heát baát ngôø naøy ñeán baát ngôø khaùc.

Sinh vieân khoaù môùi vaø caùnh boä ñoäi ñöôïc chia thaønh ba lôùp.Sau khi oån ñònh toå chöùc, caùc moân hoïc baét ñaàu ñöôïc trieån khai.Bao nhieâu naêm trôøi chæ bieát maøi ñít quaàn treân gheá nhaø tröôøngñeå “gaïo baøi”, nay caùnh sinh vieân phaûi vaát vaû “ñoái phoù” caùc moântheå duïc, theå thao vaø quaân söï. Khi taäp moân chaïy ñöôøng tröôøng– nam 1.500m, nöõ 800m, doïc hai beân ñöôøng, töø ñieåm xuaát phaùtñeán ñích, sinh vieân meät xæu naèm nhö ngaû raï. Baøi co tay treân xaøñôn, “giaõ gioø” treân xaø keùp, nhieàu caäu sinh vieân treo ngöôøi ñeánchuïc phuùt, keøm theo giaûi thöôûng “boán chieác baùnh mì” ñeå khích

Say söa nghieân cöùu khoa hoïc.

618

leä, cuõng khoâng co, ñaåy noåi… moät nhaùt. Möùc nhaûy cao nam chælaø “meùt moát” nhöng nhieàu ngöôøi “ñaùnh vaät” maõi cuõng khoângqua. Trong khi ñoù, khoâng hieåu taïi sao maáy “oâng lính coâng töûboät” thì cöù “töng töûng” vöøa hoïc vöøa chôi maø luùc naøo cuõng ñaïtgioûi. Heát thôøi kì sô taùn ñöôïc veà hoïc ôû Thöôïng Ñình, Haø Noäi, saântröôøng tuy khoâng roäng nhöng cuõng ñuû choã ñeå chôi boùng chuyeàn,boùng roå roài caû boùng ñaù nöõa. Sinh vieân cuøng khoaù nhìn caùnh boäñoäi treû maø phaùt theøm, moân naøo cuõng thaáy “caùc vò naøy” soâi noåitham gia, khoâng nhöõng theá laïi coøn ñoùng vai troø “chuû choát” cholôùp, cho khoa. Caùc thaày, coâ daïy theå thao, quaân söï cuõng meâ maáyoâng lính treû nhö “ñieáu ñoå”. Chöa khi naøo thaønh tích huaán luyeänlaïi cao nhö ôû khoaù hoïc coù ñoaøn boä ñoäi naøy.

Maáy naêm ñoù baõo, luït lieân mieân. Naêm 1968, vôõ ñeâ ôû Queá Voõ,Haø Baéc; naêm 1970 laïi vôõ ñeâ Ñoâng Anh, Haø Noäi. Heát ñaép ñeâôû Queá Voõ laïi choáng luït ôû Ñoâng Anh; heát “coøng löng” döôùinaéng, cuoác ñaát ñeán chai tay treân vuøng ñaát soûi gan gaø laïi ñeán“teâ taùi” ngaâm mình suoát ñeâm trong nöôùc luït vôùt haøng traêm taángaïo bò öôùt… Caùnh boä ñoäi treû luùc naøo cuõng mieät maøi vaø luoânôû trong “top ten” veà naêng suaát.

Tröôøng vaø khoa raát chuù troïng thuùc ñaåy sinh hoaït ñoaøn theå,vaên hoaù, vaên ngheä… Thanh Nhaân, Theá Nam laøm caùn boäÑoaøn “chuyeân nghieäp”. Töï Thaønh, Döông Minh thöôøng xuyeânlaø chuû buùt cho caùc tôø baùo töôøng. Rieâng vaên ngheä, thì khoâng coùkhuoân maët naøo “saùng giaù”. Laàn ñaàu tham gia, chuùng toâi phaûiñoùng goùp baèng caùch “copy” moät vôû kòch vui maø Xuaân Mieân vaøVaên Thaùi (“moác”) ñaõ dieãn ôû tröôøng Troãi trong naêm hoïc 1965-1966. Theá Nam, Hoaøng Quang döïng laïi kòch baûn, DöôngMinh laøm ñaïo dieãn kieâm dieãn vieân. Raát “eùp pheâ”! Do ngaãunhieân, toái lieân hoan vaên ngheä cuûa khoa Toaùn laïi truøng vôùiñeâm bieåu dieãn cuûa Ñoaøn tuoàng huyeän Ñoâng Anh. Khi anh emmình ñang dieãn kòch, daân tình traøn qua, chen chuùc ñeå thöôûng

619

thöùc. Öôùc tính phaûi coù ñeán 700-800 khaùn giaû, chaät cöùng caùisaân kho nhoû beù cuûa thoân. Vôû kòch vui laøm khaùn giaû ñöôïc moätböõa cöôøi thoaû thích.

Raát tieác hoài ñoù phong traøo voõ thuaät khoâng ñöôïc coâng khaivaø phoå bieán nhö baây giôø. Quang “xeøng” cöù phaûi “leùn luùt”luyeän taäp trong boùng toái ôû goùc saân. Vaän ñoäng maõi trong baïnbeø maø chaúng ñöùa naøo chòu laøm moân sinh. Cuõng chính ñeâmvaên ngheä ñoù, tuïi toâi môùi ñöôïc chöùng kieán “taøi naêng” voõ thuaätcuûa baïn mình. Vôùi söï giuùp söùc cuûa Theá Nam, Quang “xeøng” ñaõphaûi ra tay “traán aùp” ñaùm thanh nieân gaây roái, choøng gheïo chòem thanh nöõ trong laøng. Tuy nhieân, tröôùc maáy chuïc trai laøngmaø ñöùa naøo cuõng laêm laêm muõ coái vaø xanh-tuya-roâng, sau khi“xuaát chieâu” haï ñöôïc hai teân, Quang ñaõ che chaén cho TheáNam ruùt tröôùc, sau ñoù phoùng mình “bay” qua böùc töôøng saânkho, cao hôn 2m, ñeå ruùt lui moät caùch an toaøn. (Trôøi toái, khoângnhaän ra ai, nhöng daân laøng vaø sinh vieân cöù taám taéc khen maõi“nghóa cöû” cuûa maáy chuù boä ñoäi khoa Toaùn. Coøn chuùng toâi thìdaáu nheïm vì sôï caùn boä quaûn lyù hieåu nhaàm, laïi pheâ bìnhQuang, Nam laø “tham gia ñaùnh loän”).

Coâng baèng maø noùi, chuyeän theå thao, quaân söï, vaên theåchính laø “ngheà” cuûa “maáy chaøng” ñaõ ñöôïc reøn luyeän nhieàunaêm ôû tröôøng Thieáu sinh quaân. Neân thöïc teá coù gioûi hôn caùnhsinh vieân thì cuõng chaúng coù gì ñaùng ñeå maø “tinh vi - vi tính”(!).Coøn ñaây laø tröôøng ñaïi hoïc, nôi ñaøo taïo nhöõng caùn boä töông laicho khoa hoïc, kyõ thuaät, neân taøi “cao thaáp” phaûi döïa vaøochuyeän hoïc haønh laøm goác! Sinh vieân khoa Toaùn coù ñeán 99%laø daân “chuyeân”; chuyeân toaùn cuûa Ñaïi hoïc Toång hôïp, Sö phaïmHaø Noäi, Sö phaïm Vinh… vaø xoaøng ra cuõng laø chuyeân toaùn cuûacaùc tænh (trong ñoù phaûi keå ñeán caùc “loø chuyeân toaùn” noåi tieángnhö Haø Tónh, Nam Ñònh, Baéc Ninh, Haûi Phoøng…). Veà maëthoïc haønh, caùnh “lính treû nhaø ta” ñaõ phaûi phaán ñaáu caät löïc.

620

Ngoaøi söï caïnh tranh vôùi sinh vieân daân söï, chuùng toâi coønphaûi phaán ñaáu trong noäi boä vôùi maáy anh “lính chieán” töø caùcñôn vò veà hoïc. (Coù chuyeän nöïc cöôøi, tröôùc khi thi moân Chínhtrò kinh teá hoïc, anh trung uyù, ñoaøn tröôûng voán töø chieán tröôøngra, ñaõ huøng hoàn ñöa ra chæ tieâu: laø boä ñoäi, chính trò phaûi toátneân thi moân naøy phaûi ñaït ñieåm thaät cao. Cuoái cuøng khi traû baøi,“lính Troãi” toaøn ñieåm 4, ñieåm 5 coøn baùc ñoaøn tröôûng nhaø tathì… ñieåm “ba tröø”(!). Sau naøy, tuïi toâi ñaët bieät danh cho baùcta laø “Quang voi” vöøa ñeå phaân bieät vôùi “Quang xeøng” nhaømình, vöøa ñeå trò caùi toäi hay “tinh töôùng” vôùi caùnh lính treû).

Caùi “söï hoïc” ôû Ñaïi hoïc Toång hôïp raát “khuûng khieáp” (töø naêm1970, nhaø nöôùc toå chöùc thi quoác gia ñeå tuyeån sinh vaøo ñaïi hoïc,maø ñieåm chuaån cuûa Toång hôïp laø soá ñieåm cao nhaát), trong ñoùñaàu baûng veà “ñoä khoù” laø hai khoa Toaùn, Lyù. Seånh ra laø “toi”ngay, vöøa bò sinh vieân cheâ cöôøi, vöøa bò Cuïc Caùn boä (Toång cuïcChính trò) pheâ bình trong tuaàn sinh hoaït toång keát naêm cuûakhoái caùc ñoaøn löu hoïc sinh, göûi ra tröôøng daân söï trong vaøngoaøi nöôùc. (Coøn nhôù, Döông Minh ñaõ bò pheâ bình tröôùc toaøn

Nhoùm hoïc sinh tröôøng Troãi veà hoïc Toång hôïp Lyù khoùa hoïc 1969-1974.

621

hoäi nghò toång keát cuøng ñôït vôùi Leâ Quoác Bình (khoaù 6, ñang ôûñoaøn boä ñoäi tröôøng Kieán truùc), nhöng khoâng phaûi vì chuyeänhoïc haønh maø vì “lôõ ñeå” Kieåm soaùt quaân söï... caét toùc “giuøm”!).

Söùc eùp thi cöû raát lôùn, neân chæ sau naêm ñaàu tieân, ñoaøn boä ñoäiôû khoa Toaùn ñaõ bò “ruïng” maát phaàn ba, trong ñoù coù caû ñoaøntröôûng vaø ñoaøn phoù. (Rieâng “lính ta” coù Nguyeãn Huy Hoaøng,nhöng cuõng phaûi môû ngoaëc noùi theâm veà tröôøng hôïp “oanuoång” naøy. OÂng giaø laø nhaø pheâ bình vaên hoïc quaân ñoäi, neânHoaøng meâ vaên töø nhoû. Thaäm chí Hoaøng vieát nhaät kyù baèng thô,theá maø laïi bò giao nhieäm vuï hoïc Toaùn!? Hoaøng xin chuyeånsang hoïc khoa Söû nhöng khoâng ñöôïc, vì chöa ñuû tieâu chuaån(“phaûi laø ñaûng vieân”) vaø khoâng ñuùng vôùi quy hoaïch ñaøo taïolaâu daøi cuûa Cuïc(!). Taïm bieät chuùng toâi, maëc duø tim bò “tieáng toåitaâm thu”, Hoaøng veà moät tröôøng haï syõ quan roài ñi chieán tröôøng.Sau naêm 1975, giaûi nguõ, Hoaøng thi ñaït ñieåm raát cao neân ñöôïcñi hoïc ñaïi hoïc ôû Lieân Xoâ. Toát nghieäp vôùi taám baèng ñoû, trôû veàvôùi haønh trang khoaûng 3–4 taï haøng, toaøn laø… saùch, Hoaøngñöôïc nhaän laøm vieäc ôû moät vieän nghieân cöùu cuûa Boä Vaên hoaù.Baïn ñeà nghò cho Hoaøng chuyeån tieáp nghieân cöùu sinh, nhöngkhoâng theå “duøng saùch” giaûi quyeát “caùc moái quan heä”, neânHoaøng ñaõ boû maát cô hoäi ñeå trôû thaønh tieán só).

Heát 4 naêm hoïc, sinh vieân khoa Toaùn coù 6 thaùng laøm luaänaùn toát nghieäp. Sinh vieân ñöôïc nhaän ñeà taøi vaø giao cho caùc thaàyhöôùng daãn. Ñeå coâng baèng, moãi thaày phaûi nhaän caùc sinh vieâncoù söùc hoïc ñuû loaïi gioûi, khaù, trung bình… Rieâng caùnh boä ñoäitreû ñöôïc caùc thaày höôùng daãn vaø phaûn bieän luaän aùn “raát khoaùi”vì caû khi höôùng daãn vaø phaûn bieän raát nhaøn nhaõ, nhöng luaänaùn raát chaát löôïng. Tuïi toâi ñaõ töï mình giaûi quyeát toát ñeà taøi ñöôïcgiao. Keát quaû baûo veä toaøn ñieåm 9, ñieåm 10, keøm theo nhöõnglôøi nhaän xeùt “ñaõ vaän duïng heát caùc töø ngöõ hoa myõ” coù trongngoân ngöõ tieáng Vieät ñeå khen(!). Ñaùm sinh vieân daân söï thì

622

thöïc söï “taâm phuïc, khaåu phuïc”, (cuõng coù chuùt “ghen tò”). Neáukhoâng tin, môøi caùc baïn ñeán khoa Toaùn, Ñaïi hoïc Toång hôïp ñeåkieåm tra luaän aùn toát nghieäp mang nhöõng caùi teân nhö Traàn TheáNam, Leâ Thanh Nhaân, Hoaøng Quang, Taï Vuõ Truï, DöôngMinh, Leâ Töï Thaønh, Nguyeãn Töông Lai… laø bieát lieàn!

Trong hôn 4 naêm hoïc ôû tröôøng ñaïi hoïc daân söï, laïi laø giaiñoaïn ñaát nöôùc trong thôøi kyø “quyeát lieät nhaát” cuûa cuoäc khaùngchieán choáng Myõ, quaû thaät chuùng toâi coù raát nhieàu kyû nieäm.Nhöng giôø ñaây khoâng ñuû ñieàu kieän ñeå nhôù vaø vieát heát, chæ coùñoâi doøng töôïng tröng. Khi ñoïc, chaéc chaén caùc baïn coù theå haõnhdieän veà chuùng toâi, nhöõng hoïc sinh khoaù 4 ñaõ soáng vaø hoïc taäpñuùng vôùi tinh thaàn “luoân laøm raïng danh maùi tröôøng Thieáu sinhquaân mang teân Anh huøng lieät só Nguyeãn Vaên Troãi” taïi khoaToaùn, tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Haø Noäi!

T.L

Nhoùm con trai ngòch ngôïm thöôøng toå chöùc nhöõng chuyeán pic-nic.

623

Coù moät laàn, chuùng toâiñaõ töø choái nhieäm vuï

NGOÂ MINH KÍNHHoïc sinh khoùa 4

Ngaøy 1 thaùng 7 naêm 1969, caùi ngaøy kì laï – LÍNH CONthaønh LÍNH LÔÙN! Ngaøy maø, trong lí lòch cuûa moãi ngöôøi trongsoá hoï, ghi laø “NGAØY NHAÄP NGUÕ”. Hoâm ñoù, hoï ñöôïc gaén quaânhaøm “binh nhì” sau boán naêm khoå luyeän. Hoï ñaõ hoïc ñuû chöôngtrình vaên hoaù, chính trò, voõ thuaät, binh khí, caùc baøi taäp 1-2-3suùng boä binh (töø suùng tröôøng ñeán tieåu lieân, trung lieân), hoïc kóthuaät chieán ñaáu, keå caû chieán thuaät “Phaân ñoäi taán coâng keát hôïpchoát”. Moãi ngöôøi ñeàu ñaõ qua khoùa huaán luyeän chæ huy boäbinh caáp trung ñoäi. Hoï ñaõ thuoäc loøng “Möôøi lôøi theà”, “12 ñieàukæ luaät” cuûa Quaân ñoäi Nhaân daân, töøng haønh quaân, vaùc naëng,ñöôøng xa. Ñaëc bieät, khoa muïc ñoäi nguõ thuaàn thuïc ñeán möùc coùtheå ñeàu böôùc haønh tieán trong ñoäi hình, ôû baát kì ñòa hình naøo;chæ caàn nghe ai ñoù hoâ “moät, hai” laø töï khaéc bieát ñoåi chaân. Ñieàumaø, nhieàu chieán binh coøn laâu môùi laøm ñöôïc!

Suoát trong boán naêm aáy, coù ngöôøi ñaõ mang chöùc danh trungñoäi tröôûng, trung ñoäi phoù, tieåu ñoäi tröôûng, tieåu ñoäi phoù, toåtröôûng toå ba ngöôøi vaø hoâm nay, taïi Hoäi tröôøng Maët traän Toåquoác khu Ba Ñình (Haø Noäi), khoâng xa Quaûng tröôøng Ba Ñình

624

lòch söû, Cuïc Caùn boä (Toång cuïc Chính trò) laøm leã gaén leân vai caùcchieán só quaân haøm binh nhì.

Ñieàu naøy laøm cho hoï möøng vui, caûm ñoäng thöïc söï, bôûi leõ,hoï ñaõ trôû thaønh ANH BOÄ ÑOÄI. Boán naêm qua, hoï ñaõ laø boä ñoäi,ñaõ nhaän baát cöù nhieäm vuï gì maø ngöôøi lính phaûi laøm töø xaâydöïng doanh traïi, luyeän taäp chieán ñaáu, tuaàn tra canh gaùc, baétbieät kích, ñeán ñi gaët giuùp daân, ñaép ñeâ, choáng luït, keå caû laomình xuoáng doøng nöôùc chaûy xieát ñeå cöùu nguy cho con ñeâ saépvôõ. Nghóa laø, hoï baát chaáp hy sinh, nguy hieåm vaø gian khoå. Chæcoù ñieàu khaùc thöôøng laø trong ñôn vò aáy coù caû “Boä ñoäi con” vaø“Boä ñoäi lôùn”. Boán naêm hoïc vaø reøn, moãi ngöôøi ñeàu nuoâi giaácmoäng noái goùt cha anh, muoán thaønh chieán só thöïc thuï ñeå rachieán tröôøng ñaùnh Myõ. Trong ñaàu hoï, hai töø “ñaùnh Myõ” coùnghóa laø caàm suùng baén thaúng vaøo ñaàu quaân xaâm löôïc. Haàunhö khoâng ai coù yù nghó laø mình seõ ôû laïi tuyeán sau, hoaëc laømcoâng taùc phuïc vuï chieán ñaáu. Cuõng coù nhöõng ngöôøi moäng mô,nhöng khoâng phaûi mô thaønh caùc nhaø khoa hoïc nhö nhöõngmong moûi bình thöôøng, maø nhö lôøi ai ñoù ñaõ noùi, ñaïi yù laø: LaøNgöôøi lính thì phaûi coù öôùc mô trôû thaønh Nguyeân soaùi!

Sau buoåi leã long troïng, ñaïi ñoäi chia thaønh saùu ñoaøn nhoû, taäpkeát ôû caùc ñòa ñieåm khaùc nhau, chôø ñôn vò môùi ñeán tieáp nhaän.“Ñoaøn 2” goàm 53 binh nhì, taäp trung ôû cô sôû 2 Boä Giaùo duïc,gaàn vôùi Laêng Hoaøng Cao Khaûi. Hoï noân noùng muoán bieát mìnhseõ ñöôïc ñöa ñi ñaâu, thuoäc ñôn vò naøo, chieán ñaáu ôû chieántröôøng naøo, coù bao nhieâu thaèng ñöôïc ôû cuøng nhau? Ngoaïi tröømoät soá ít nghe phong phanh, coøn haàu nhö chuyeän veà ñaâu vaãnlaø bí maät.

8 giôø saùng, xe ñeán ñoùn. Laï thay, khoâng phaûi xe quaân söïtruøm baït, caém ñaày laù nguî trang maø laø xe du lòch côõ lôùn. Xechaïy chöøng daêm caây soá roài reõ vaøo tröôøng Ñaïi hoïc Quaân y, ôûngay thò xaõ Haø Ñoâng. Ñeán luùc naøy, caùc binh nhì môùi bieát, hoï

625

ñöôïc ñöa ñi ñaøo taïo trôû thaønh baùc só, döôïc só cao caáp, cung caápcho tuyeán trung ñoaøn. Roài ñaây, hoï seõ laø traïm xaù tröôûng, chuûnhieäm quaân y trung ñoaøn hay moät chöùc danh töông ñöông.Hoï nhìn nhau, khoâng ai noùi vôùi ai moät lôøi nhöng aùnh maétphaûng phaát noãi buoàn vaø thaát voïng. (Thaät kì laï, vì hoïc ñaïi hoïcluùc naøy ñang laø mô öôùc cuûa nhieàu ngöôøi. Ñöôïc ñi hoïc ñaïi hoïccoøn laø phaàn thöôûng cuûa caùc chieán só coù thaønh tích chieán ñaáuvaø phuïc vuï chieán ñaáu). Caùc binh nhì naøy ñaõ toát nghieäp caápIII vaø phaàn lôùn keát quaû töø khaù trôû leân neân vieäc hoï hoïc ñaïi hoïc,chaéc khoâng coù gì phaûi baøn. Coù ñieàu, trong boán naêm “Xin theàphaán ñaáu trôû thaønh ngöôøi quaân nhaân caùch maïng”, thì trongtaâm trí cuûa hoï boán töø “Quaân nhaân caùch maïng” ñoàng nghóa vôùivieäc caàm vuõ khí tröïc tieáp ñaùnh giaëc!

Giôø phuùt baøng hoaøng roài cuõng qua ñi. Ñeán moät ngaøy, hoï thìthaàm to nhoû, baøn nhau thaûo “Ñôn kieán nghò taäp theå “, göûi leânCuïc Caùn boä. Trong ñoù coù doøng: “53 chieán só 1 töø choái nhieämvuï hoïc Ñaïi hoïc Quaân y, maø xin ñöôïc ñi chieán ñaáu ngoaøi chieántröôøng.”

Taát nhieân, ñaây laø yù kieán, nguyeän voïng cuûa nhöõng chaønhtrai vöøa môùi trôû thaønh “Boä ñoäi lôùn”. Coøn “quaân leänh” thì sao?Ñoù laïi laø moät vieäc hoaøn toaøn khaùc!

Sau 35 naêm gaëp laïi Sôn Tuøng, baïn cuøng khoùaSaøi Goøn, moät chieàu thaùng 6-2004

N.M.K

1 Thaät ra laø 52, vì coøn moät ngöôøi chöa kòp kí.

626

Ñi chuøa HöôngTHUØY LINH thöïc hieän

Chuøa Höông, moät danh lam thaéng caûnh noåi tieáng bao ñôøinay. Naêm naøo cuõng vaäy, ngay töø sau Teát ta, leã hoäi Chuøa Höôngñöôïc baét ñaàu vaø keùo daøi tôùi vaøi ba thaùng. Khaùch thaäp phöôngtaáp naäp keùo veà traûy hoäi. Chuùng toâi ñaõ ñi Chuøa Höông nhieàulaàn, nhöng chuyeán ñi ñaùng nhôù nhaát laïi laø chuyeán ñi caùch ñaâyñaõ troøn 30 naêm, vì taát caû ñeàu raát khaùc baây giôø.

Thaùng 7 naêm 1969, moät soá anh em khoùa 4 (Hoaøng Quang,Döông Minh, Xuaân Mieân, Vieät Thaéng, Taï Vuõ Truï, Theá Nam,

Vaøo Chuøa Höông...

627

Thanh Nhaân, Hoàng Nga, Töông Lai, Höõu Thaønh, Töï Thaønh,Huy Hoaøng, Hoà Mai, Hoà Tröông, Maïnh Duõng …) ñöôïc CuïcCaùn boä göûi ra hoïc chuyeân ngaønh Toaùn, Lyù, Sinh ôû Ñaïi hoïcToång hôïp Haø Noäi cuøng moät soá baïn khoaù 3 (Thu Löông, ThanhHaø, Hoaø Bình, Kim Thaønh, Ñoân Nguyeân). Nhöõng naêm ñoù, ñaát

nöôùc coøn chieán tranh, tuy ñi hoïc xa nhaø nhöng chuùng toâi ñöôïcsinh hoaït theo “cheá ñoä töï quaûn”, thoaûi maùi hôn caùc baïn ñangtheo hoïc taïi caùc tröôøng só quan. Heát tuaàn, neáu coù vieäc, chæ caànbaùo tröôûng ñoaøn laø coù theå veà Haø Noäi. (Goïi laø “coù vieäc” nhöngthaät ra laø heïn vôùi caùc baïn Troãi, ñi lang thang baùt phoá). Rieânggiai ñoaïn 6 thaùng laøm luaän aùn toát nghieäp, coøn ñöôïc veà ôû vôùigia ñình - cöù nhö laø “só quan”. Chính vì ñieàu kieän naøy maøchuùng toâi coù theå töï toå chöùc caùc chuyeán ngao du, tham quan,

Döøng chaân...

628

thaêm baïn beø khi coù nhu caàu maø chuyeán du haønh ñaàu tieân laøñaïp xe leân thaêm caùc “chieán höõu” ôû Ñaïi hoïc quaân söï.

Tröôùc Teát nguyeân ñaùn naêm 1974, chuùng toâi ñaõ hoaønthaønh baùo caùo toát nghieäp. Sau Teát laø khoaûng thôøi gian cuoáicuøng ñöôïc “töï do”, khi ñaõ xong vieäc hoïc haønh vaø chôø tieápnhaän coâng vieäc cuûa nhöõng só quan trong quaân ñoäi. Ngaøy ôûtröôøng Troãi, thöôøng ñöôïc caùc thaày toå chöùc cho ñi chôi daõngoaïi neân ñöùa naøo cuõng coù tình yeâu thieân nhieân. Nghe noùiôû Haø Taây coù hoäi Chuøa Höông vui laém, nay laïi ñang “töï do”,chaúng leõ chæ soáng quanh quaån ôû nhaø vôùi gia ñình vaø ñi chuùcteát hoï haøng. “Maùu Troãi” noåi leân, chuùng toâi ruû nhau ñi pic-nícChuøa Höông. Keá hoaïch ñi trong hai ngaøy. Caû nhoùm coù saùuteân: Hoaøng Quang, Töông Lai, Döông Minh (khoa Toaùn),Höõu Thaønh, Vieät Thaéng vaø Ñoân Nguyeân (khoa Lyù). Theoheïn, saùng sôùm, chuùng toâi “khaên goùi, quaû möôùp” leân ñöôøng.Moãi ngöôøi mang theo moät ít thöùc aên, nöôùc uoáng. Rieâng ÑoânNguyeân möôïn ñöôïc moät chieác maùy aûnh Canon loaïi xòn (chaéctöø chieán tröôøng mang ra?).

Khoâng nhö baây giôø, baøn daân thieân haï coù laém xe Caù maäp15 choã, xe Ford hay Fiat…, xoaøng ra thì cuõng coù xe maùy ñeåñi laïi; coøn thuôû aáy, chuùng toâi leát boä ra beán xe buyùt ñeå ñi vaøoHaø Ñoâng. Taïi Haø Ñoâng, chen chuùc maõi môùi kieám ñuû veù ñeå leânxe ñi Chuøa Höông. Tieát xuaân laønh laïnh, ñöôøng saù vaãn coønvaéng veû. Chieác xe oâ toâ khaùch caø taøng, ì aïch leân ñöôøng, laànlöôït chaïy qua thò xaõ Haø Ñoâng, Ba La, Boâng Ñoû roài reõ ñi BìnhÑaø. Caøng xa Haø Noäi, ñöôøng caøng xaáu, chieác xe khaùch chaïy caøgiöït, caø giöït, laùch qua caùc oå traâu, oå voi. Chæ coù hôn 50 caây soámaø phaûi gaàn tröa xe môùi tôùi Beán Ñuïc.

Ra beán ñoø, chuùng toâi hôi ngôõ ngaøng. Nhôù ñeán doøng suoáitrong vaét, maùt laïnh ôû Ñaïi Töø, nhöõng con soâng huøng vó, ñaày aépkyû nieäm nhö soâng Ly, soâng Hoàng, soâng Ñuoáng, Luïc Ñaàu

629

Giang… thì khi ñöùng tröôùc moät doøng nöôùc ñuøng ñuïc, suoáikhoâng ra suoái, soâng chaúng phaûi soâng laøm chuùng toâi hôi thaátvoïng. Beán ñoø vaéng veû, löa thöa vaøi khaùch leân xuoáng. Hoûi giaùñoø, caû boïn laïi giaät mình. Caû ñôøi chæ ñi ñoø ngang, chöù ñaõ coùai ñi ñoø doïc, ñöùa naøo cuõng “trôïn maét” vì giaù moät chuyeán ñoøquaù ñaét. Nhìn sô ñoà khu vöïc Chuøa Höông, chuùng toâi thaáy beânphaûi suoái Yeán coù ñöôøng ñi boä men theo chaân nuùi, ñeán beánThieân Truø laø coù caàu baéc qua suoái. Ñaõ töøng ñöôïc reøn luyeänhaønh quaân ñeâm, moãi laàn ñi maáy chuïc caây soá, coøn laàn naøy ñigiöõa ban ngaøy ban maët, laïi chæ mang theo maáy thöù ñoà aên, thöùcuoáng, thì khaùc gì ñi… daïo. Theá laø chuùng toâi quyeát ñònh ñi boä.Qua Ñeàn Trình laøm thuû tuïc xin “visa” vaøo Chuøa Höông, chuùngtoâi haùo höùc leân ñöôøng.

Beân soâng, beân nuùi, phong caûnh thaät thô moäng. Ñeå chuaånbò cho Hoäi Chuøa Höông, con ñöôøng vöøa ñöôïc ñaép laïi, giaãycoû saïch seõ, uoán löôïn leân xuoáng, len loûi trong daõy nuùi ñaù. Gaëpchieác caàu tre thöù nhaát, chuùng toâi döøng laïi chuïp maáy kieåu aûnhvaø tranh thuû giaûi quyeát böõa aên daõ ngoaïi ñaàu tieân. Caøng vaøosaâu trong nuùi, caøng nhieàu mô. Caây naøo cuõng ñaày traùi, nhöngquaû môùi chæ baèng ñaàu ngoùn tay, chöa “xôi” ñöôïc. Chaúng maáychoác caû boïn thaáy noùng, moà hoâi öôùt ñaãm löng, phaûi döøng laïicôûi bôùt aùo aám vaét leân vai hoaëc toáng vaøo ba loâ. Vöøa ngaémcaûnh, vöøa taùn doùc. Choã naøo ñeïp thì döøng laïi chuïp aûnh, meätñaâu nghæ ñaáy. Thænh thoaûng môùi gaëp moät vaøi daân ñòa phöông.Moät khoâng gian yeân tónh vaø trong laønh, chæ coù tieáng gioù laoxao, tieáng laù caây xaøo xaïc xen laãn tieáng chim hoùt líu lo. Thaättuyeät vôøi!

Xeá chieàu, chuùng toâi ñeán cuoái ñöôøng. Moät chieác caàu tre daøicaû traêm meùt hieän ra. Ñaàu caàu beân naøy laø moät saân ñaù phaúng,naèm caïnh moät vaùch ñaù döïng ñöùng; ñaàu caàu beân kia laø beán ñoøThieân Truø. Caûnh thì ñeïp, tinh thaàn thì quaù sung söôùng vaø maõn

630

nguyeän (vì ñaõ ñeán ñích), caû boïn reo leân, uøa xuoáng chaïy tungtaêng treân saân nhö nhöõng ñöùa treû. Taát caû daøn haøng ngang treâncaàu, ñaët maùy aûnh leân ba loâ, chuïp töï ñoäng moät kieåu ñeå ghi laïi“chieán tích lòch söû”: ñi boä töø Beán Ñuïc vaøo Thieân Truø. (Ñaây laøkieåu aûnh duy nhaát coù ñuû caû saùu ngöôøi). Sang ñeán Thieân Truø,taát caû bò choaùng ngôïp bôûi beà theá vaø neùt uy nghieâm, tónh laëngcuûa ngoâi chuøa - moät veû ñeïp ñuùng nghóa nôi “cöûa Phaät”.(Khoâng oàn aøo, naùo nhieät, khoâng bon chen, xoâ boà, hôïm hónh…mang ñaày maøu saéc traàn tuïc nhö baây giôø!). Thaép höông vaø vaõncaûnh Thieân Truø xong, chuùng toâi choïn phöông aùn ñi tieáp. Caûboïn laïi xuùm xít nghieân cöùu sô ñoà khu vöïc Chuøa Höông, thaáynhaùnh ñi Höông Tích xa hôn neân anh em quyeát ñònh ñi HinhBoàng, ñeå toái kòp quay laïi nghæ ôû Thieân Truø, saùng sau seõ vaøoHöông Tích.

Thaät khoâng ngôø, ñöôøng ñi Hinh Boàng quaù vaát vaû. Ngaøy ñoù,ñöôøng leân chuøa chæ laø con ñöôøng moøn; nhieàu choã doác döïngñöùng, maët ngöôøi ñi sau chaïm vaøo goùt chaân ngöôøi ñi tröôùc, coùnhöõng khe nuùi heïp chæ vöøa ñuû moät ngöôøi laùch qua… Tuy nhieân

Phuùt giaây thö giaõn tröôùc cöûa Chuøa.

631

cuõng chaúng “laø caùi ñinh gì” ñoái vôùi nhöõng ngöôøi lính ñaõ ñuôïcreøn luyeän 4-5 naêm ôû tröôøng Thieáu sinh quaân roài moät khoaù huaánluyeän “gheâ raêng” ôû tröôøng Quaân chính quaân khu Taû ngaïn.Chuùng toâi laø nhoùm cuoái cuøng trong ngaøy leân Hinh Boàng. Thænhthoaûng laïi gaëp moät nhoùm ñi xuoáng. Giaø, treû gaëp nhau, thay cholôøi chaøo thì moïi ngöôøi ñeàu noùi “Nam-moâ A-di-ñaø Phaät!”. Moätcaûm giaùc thaät ñaëc bieät, cuõng chæ laø moät caâu noùi laëp ñi, laëp laïinhöng sao nghe thaáy thaân thieän, vui veû vaø theå hieän roõ söï chiaseû caû nhöõng meät nhoïc laãn nieàm vui trong moãi ngöôøi. Chuøa HinhBoàng ôû trong hang, naèm giöõa löng chöøng nuùi, luùc ñoù raát thoâ sô,haàu nhö khoâng coù gì. Sö truï trì ñöôïc phaùi töø Trung öông hoäi veàtroâng coi, chaêm soùc chuøa trong dòp leã hoäi. Doïc ñöôøng xuoáng nuùi,chuùng toâi taït vaøo moät ruoäng saén ñeå toå chöùc aên chieàu. Vieät Thaéngnoåi tieáng veà taøi naáu nöôùng, nhöng trong hoaøn caûnh ñoù cuõng chæbieåu dieãn ñöôïc moùn raùn laïp söôøn baèng oáng bô nöôùc chuoái. Ñeántoái mòt chuùng toâi veà laïi Thieân Truø.

Khoâng ñeøn ñieän, khoâng haøng quaùn naùo nhieät, xoâ boà. Trongchuøa vaéng ngaét. Treân nhöõng daõy phaûn lôùn (daøi ñeán caû chuïcmeùt), döôùi aùnh ñeøn baõo, nhìn thaáy trong nhöõng chieác maøngian laø nhöõng vò khaùch haønh höông ñang say söa giaác noàng,sau moät ngaøy vi haønh meät nhoïc. Voán öa sinh hoaït taäp theå, naùonhieät, khoâng cho pheùp xaâm phaïm söï toân nghieâm cuûa chuøa vaøsöï yeân bình cuûa moïi ngöôøi, keát hôïp vôùi maùu “phieâu löu”,chuùng toâi laúng laëng quay ra. Ñeán theàm cuûa moät cöûa haøng chuïpaûnh, anh em traûi aùo möa vaø ngaû löng. Chuyeän troø roâm raû, naèmmaõi maø khoâng sao nguû ñöôïc. Maëc duø ñaõ nai nòt taát caû caùc loaïiquaàn aùo aám mang theo, nhöng caùi laïnh cuûa nuùi röøng ñangtrong muøa ñoâng vaø caùi laïnh cuûa neàn xi maêng vaãn thaám vaøongöôøi, laïnh buoát. Ñeâm ñaõ khuya, söông nuùi giaêng môø aûo. Caûboïn loàm coàm döïng daäy, ruû nhau ñi kieám choã khaùc nhöngquyeát khoâng vaøo nguû chuøa. Gaàn chuøa coù moät loø nung voâi. Chuû

632

loø voâi vui loøng cho chuùng toâi nguû nhôø trong laùn chöùa saäy khoâ.Chuùng toâi naèm luoân leân ñoáng saäy khoâ vaø chaát nhöõng boù saäyleân ngöôøi laøm chaên. Saäy caán laøm hôi ñau mình moät chuùtnhöng ñoåi laïi laø söï aám aùp. Huyeân thuyeân moät hoài roài caû boïnchìm vaøo giaác nguû luùc naøo khoâng hay.

Saùng hoâm sau, chuùng toâi leân ñöôøng vaøo Höông Tích. Tuykhoâng doác nhö ñöôøng vaøo Hinh Boàng vaø coù veû “ñöôïc ñaàu tö”nhieàu hôn (vì laø ñöôøng vaøo trung taâm khu Chuøa Höông) nhöngvaãn chæ laø con ñöôøng moøn vôùi nhöõng baäc leân xuoáng xeû thaúngvaøo nuùi. Khaùch haønh höông tay choáng gaäy truùc, keû vaøo, ngöôøira, gaëp nhau laø môû mieäng chaøo “Nam-moâ A-di-ñaø Phaät”. Maáyñöùa chuùng toâi nghòch ngôïm laåm baåm nhaïi “A di ñaø… meät! Ñithì meät maø… khoâng ñi thì thieät!”. (Chuyeán ñi naøy, anh emchuùng toâi cuõng coù chuùt “taø yù”. Chæ coøn moät thaùng nöõa laø trôû thaønhsó quan - kyõ sö, maø laïi “hôi bò treû” neân chuùng toâi cuõng “yeát kieâu”.Tuy vaäy, caû boïn cuøng coù “noãi ñau” chung, chöa ñöùa naøo coù“maûnh tình chính thöùc vaét vai”. Suoát cuoäc haønh trình cuõng chòukhoù “taêm tia”, nhìn ngöôïc, ngoù xuoâi, moûi heát “caû con maét beânphaûi” roài sang “con maét beân traùi” nhöng chaúng ñöôïc gì!?).

Khaùch haønh höông, duø giaø hay treû, duø laø ngöôøi thaønh thòhay noâng thoân, duø laø ngöôøi moä ñaïo hay chæ laø khaùch thamquan… ñeàu theå hieän söï chieâm ngöôõng chaân thaønh tröôùc veûñeïp thieân nhieân, veû ñeïp cuûa moät vuøng ñaát Phaät. Duø ñaõ töønglang thang caû buoåi trong loøng ñoäng Loâ Ñòch Nham ôû QueáLaâm, chuùng toâi vaãn caûm nhaän roõ söï kyø vó vaø thaâm nghieâmcuûa Höông Tích. Ñuùng laø “Nam thieân Ñeä nhaät ñoäng”! Voømñoäng vöøa cao laïi vöøa roäng laøm cho khaùch haønh höông nhöbò loït thoûm, caûm thaáy nhoû beù tröôùc cöûa Phaät. Muøi höôngthoang thoaûng, tieáng moõ tuïng kinh loác coác, tieáng chuoângchuøa aâm vang. Nhöõng hình khoái, töôïng phaät ñöôïc taïo hoùahình thaønh töø thaïch nhuõ ñaõ ñeïp laïi caøng ñeïp hôn khi chuùng

633

toâi thoaû thích ñi laïi, ngaém nghía, trao ñoåi yù töôûng hình dungcuûa moãi ngöôøi. Laøm theo daân chuùng, ai cuõng laáy hai tayhöùng nhöõng gioït nöôùc nhoû xuoáng töø vuù ñaù, xoa leân maët laáyheân vaø thoaûi maùi xoa nhieàu laàn leân “ñaàu coâ”, “ñaàu caäu”. (Coùleõ thuaän lôïi vaø töï nhieân nhö theá neân sau naøy, khi xaây döïnggia ñình, phaàn lôùn tuïi toâi ñeàu ñuùng “keá hoaïch”!?). Chuùng toâicoá gaéng luoàn laùch leo leân tôùi “coång Trôøi” roài doø daãm, thaäntroïng tìm ñöôøng xuoáng “aâm phuû”…

Cuoái cuøng cuõng ñeán luùc phaûi ra veà. Treân ñöôøng töø HöôngTích trôû laïi beán ñoø Thieân Truø, chuùng toâi döøng laïi beân ñöôøngñeå aên tröa. Ñoù laø thôøi ñieåm “haïnh phuùc nhaát”, vì sau maáy böõaaên cöù phaûi deø seûn, “boùp moàm, boùp mieäng”, chuùng toâi quyeátñònh “giaûi quyeát saïch” chöù khoâng ñeå “toàn kho”. Theâm nöõa,lang thang cuoác boä hôn moät ngaøy trôøi, ñeán söùc “voi” cuõng phaûicoù luùc kieät, chöù noùi gì ñeán söùc maáy anh lính chæ “maøi ñuõngquaàn treân gheá nhaø tröôøng”. Truùt heát ñöôïc nhöõng thöù mang

Leã toång keát chieán dòch.

634

theo, caûm thaáy “nheï” caû ngöôøi. Anh em vô cuûi, nhoùm löûa, xìxuïp naáu nöôùng. Ñuùng laø moät böõa “lieân hoan toång keát daõngoaïi” thi vò vaø vui söôùng, khoâng keùm baát cöù moät cuoäc lieânhoan naøo.

Khi ñi trôû ra toaøn xuoâi doác neân chaû maáy choác ñaõ ñeán beánñoø Thieân Truø. Laàn naøy khoâng ñi boä nöõa maø xuoáng ñoø doïc, trôûveà Beán Ñuïc. Töø treân thuyeàn, chuùng toâi môùi coù dòp ngaém nhìncaû moät vuøng trôøi nöôùc meânh moâng. Khoâng gian tónh laëng, yeânbình, chæ coù tieáng soùng voã ì oaïp vaøo maïn thuyeàn. Nhöõng chieácthuyeàn nhoû beù, moûng maûnh, chôû khaùch ngöôïc, xuoâi treân doøngsuoái Yeán, troâng xa nhö nhöõng chieác laù tre. Thaät neân thô! Nhìnveà daõy nuùi Höông Tích, chuùng toâi chôït giaät mình, sao maøgioáng caûnh soâng nuùi, ñaát trôøi cuûa Queá Laâm ñeán theá! “San suaåyjaåu xíng”1! Töø caùi “quyeát ñònh oaùi oaêm” ban ñaàu (ñi boä vaøoThieân Truø) vaø “coù veû aáu tró” (vì laø laàn ñaàu ñi Chuøa Höông),chuùng toâi ñaõ ñöôïc höôûng troïn veïn nieàm vui cho ñeán phuùt cuoáicuøng, khi thuyeàn caäp vaøo Beán Ñuïc.

Thaät ra “ñi Chuøa Huông” baây giôø laø “chuyeän thöôøng ôû…xoùm” vì ñaõ trôû thaønh neáp soáng, thaønh moát cuûa xaõ hoäi. Vaãnvuøng nuùi soâng ñoù, vaãn nhöõng hang ñoäng ñaõ toàn taïi bao ñôøi,nhöng ñaâu coøn ñöôïc caûnh xöa, tình thaät. Chuùng toâi may maénñaõ coù moät chuyeán ñi thöïc söï “thieân nhieân” vaø coøn coù ñieàukieän ñeå ñi du ngoaïn theo kieåu rieâng cuûa “lính ta”. Ñaáy chínhlaø ñieàu maø chuùng toâi muoán vieát ra, keå laïi vôùi moïi ngöôøi. RieângHöõu Thaønh, khi oân laïi chuyeän naøy, cöù tieác nuoái “khoâng bieátbao giôø Chuøa Höông yeân tónh trôû laïi?!”

T.L

1 Sôn thuyû höõu tình.

635

Gaëp nhautreân moïi neûo ñöôøng

HOÀ BAÙ ÑAÏTHoïc sinh khoùa 8

… Saùng sôùm ngaøy 22thaùng 12 naêm 1971, hoïcsinh caùc tröôøng caáp III ôûHaø Noäi taäp trung veà vöôønBaùch Thaûo, döï leã kyû nieämngaøy thaønh laäp Quaân ñoäiNhaân daân. Nhaân dòp naøy,nhaân daân thuû ñoâ laøm leãñoäng vieân con em leânñöôøng nhaäp nguõ. Ngoâ TaátThaéng (khoùa 7) ñöôïc chæñònh thay maët thanh nieânHaø Noäi nhaäp nguõ, ñoïcquyeát taâm thö. Haø HuøngTha éng (kho ùa 6), Le âTröôøng Vyõ (khoùa 7) vaø

toâi cuøng ñi ñôït naøy. Ñöùa naøo cuõng töï haøo vì daùm quyeát ñònhlaøm moät vieäc troïng ñaïi vaø ñaày yù nghóa. Luùc taäp trung ôû Khu ñoäiHoaøn Kieám thì gaëp Hoà Phöông Bình (khoùa 7).

Leân ñeán Baõi Nai (Löông Sôn, Hoaø Bình), taïi ñôn vò huaánluyeän cuûa Boä tö leänh Thuû ñoâ (C42, D54, E59), chuùng toâi coøngaëp Vuõ Trung (khoùa 8), Thaùi Hoøa, Y Hoøa (khoùa 7) vaø anh

Saün saøng leân ñöôøng nhaäp nguõ.

636

Nguyeãn Laâm “taéc ly” (khoùa 5) ôû chung ñaïi ñoäi; ñaïi ñoäi “haøngxoùm” coù Taán “caùo” (khoùa 6) vaø cuøng trung ñoaøn coøn coù BaïchQuoác Ñoaøn, Kim Cöôøng (khoùa 7).

Coù moät nhaân vaät ñaëc bieät laøm chuùng toâi bò baát ngôø laø thaàyÑaïp (ngöôøi daân toäc maø ngaøy ôû tröôøng quen goïi laø thaày Ñaït).Vöøa töø trong röøng chui ra, vai ñang vaùc toøng teng maáy khuùccuûi veà cho nhaø beáp thì thaáy moät ngöôøi cao lôùn, löng ñaàm ñìamoà hoâi, ñang ngoài nghæ ven ñöôøng; caïnh ñoù laø hai boù cuûi toñuøng ñöôïc boù chaët caån thaän. Kính neå ñònh chaïy laïi laøm quenthì nhaän ra thaày. Giöõa röøng, hai thaày troø gaëp nhau hoan hæ troøchuyeän. Hoùa ra, thaày laø caùn boä khung ñaïi ñoäi trong cuøng tieåuñoaøn. Quen mieäng goïi “thaày” thì thaày noùi: “Giôø chuùng ta laøñoàng ñoäi roài, goïi nhau laø anh em cuõng ñöôïc.”

Ñôït huaán luyeän ñoù chuaån bò cho chieán dòch lôùn ôû Quaûng trònaêm 1972 maø ñaøi baùo phöông Taây sau naøy goïi laø “Muøa heø ñoûlöûa”. Taïi maët traän noùng boûng nhaát ngaøy aáy ñaõ coù maët hoïc sinhtröôøng Troãi. Trong baûy möôi moát ngaøy ñeâm baûo veä Thaønh coå,moät soá baïn ñaõ anh duõng hy sinh nhö Y Hoaø, Ñaëng Baù Linh,Vuõ Kieân Cöôøng, Nguyeãn Laâm, Trònh Thuùc Doanh. Moät soá thaàytroø trôû veà nhöng mang treân mình thöông tích, trong ñoù coù thaàyAn, daïy theå duïc.

Sau naøy, khi veà caùc ñôn vò, toâi laïi coù dòp gaëp hoïc sinhtröôøng ta phuïc vuï trong caùc quaân binh chuûng. ÔÛ ñôn vò Haûiquaân, toâi gaëp Nguyeãn Chí Hoaø, Nguyeãn Thaéng Lôïi (“moùm”),Phaïm Ngoïc Thieát (khoùa 8), Döông Quang Thanh, TraànThanh Sôn, Nguyeãn Quoác Khaùnh, Vuõ Anh, Traàn Theá Daân,Nguyeãn Hoaøi Nhaân, Nguyeãn Chính AÁn (khoùa 7), Voõ HuøngTheá (khoùa 6), Tröông Ñoâng Nhaân, Voõ Theá Baêøng, Vuõ HuyÑaêng (khoùa 5).

Trong soá lính Troãi veà Haûi quaân thì Nguyeãn Quoác Khaùnh, bòthöông trong traän chieán ñaáu vôùi maùy bay Myõ ôû Haûi Phoøng,

637

ngaøy 16 thaùng 4 naêm 1972 (khi vöøa troøn 3 thaùng tuoåi quaân).Coøn Theá Daân vaø Chính Aán, bò thöông luùc laøm nhieäm vuï vaäntaûi vuõ khí taïi Quaûng Bình. Soá coøn laïi ñeàu tham gia caùc chieándòch phuïc vuï vaän taûi vaø chieán ñaáu ôû ñôn vò ñaëc coâng nöôùc choñeán chieán dòch Hoà Chí Minh. Sau chieán tranh, nhieàu baïn ñöôïctaëng thöôûng nhieàu huaân chöông, huy chöông.

Naêm 1973-1974, khi ñöôïc veà tröôøng Vaên hoùa quaân ñoäi -nôi taäp trung caùn boä, chieán só trong toaøn quaân veà boå tuùc vaênhoaù ñeå cöû ñi ñaøo taïo só quan kyõ thuaät vaø chæ huy ôû caùc tröôøngsó quan trong vaø ngoaøi nöôùc, toâi gaëp laïi caùc thaày, coâ giaùo cuõcuûa tröôøng. Soá hoïc sinh coù chò Nguyeãn Thò Thaùi (khoùa 2) vaøNguyeãn Vieät Trieàu, Traàn Thoáng Nhaát, Toáng Ngoïc Traùng (khoùa7), Traàn Quoác Thaéng (khoùa 8) töø Boä tö leänh Thoâng tin veà; töøToång cuïc Haäu caàn tôùi hoïc coù Phan Thaêng Long (khoùa 7),Phan Ñình Nhaân (khoùa 6); töø caùc ñôn vò phaùo vaø teân löûaphoøng khoâng (Boä tö leänh Phoøng khoâng-Khoâng quaân) coù CaoQuyù Vuõ (khoùa 8), Thaéng Bình (khoùa 7), Traàn Thaønh Coâng,Nguyeãn Vaên Tuaán “N”, Leâ Thanh Chung, Hoøa Bình “tuõn”(khoùa 6); caùnh boä ñoäi tình nguyeän ôû Laøo veà coù Cao “luøn”,Baïch Ñaêng Ñoàng (khoùa 7). Quaân chuûng Haûi quaân cöû TröôngÑoâng Nhaân, Voõ Theá Baèng, Vuõ Huy Ñaêng, Traàn Theá Daân…roài Hoaøng Tam Chaâu (khoùa 6) töø boä tö leänh Taêng-Thieát giaùp,Vaên Tieân Phong (quaân khu Boán), Taán “caùo” töø mieàn Nam…cuõng ñöôïc cöû veà hoïc.

Sau khi tieåu ñoaøn toâi baøn giao taàu cao toác cho ñôn vò vaø veàñoùng quaân ôû khu vöïc nuùi U Boø, Thuyû Nguyeân, Haûi Phoøng, coùmoät laàn lang thang ra thò traán thì gaëp Vuõ Ngoïc Ñaïi (khoùa 8),laø lính phuïc vuï treân taàu haäu caàn, ñang “ñöôïc pheùp leân bôø”.Hai ñöùa gaëp nhau keå ñuû thöù chuyeän treân trôøi, döôùi bieån, thaêmhoûi baïn beø Troãi naêm xöa, roài ai laïi voäi “veà nhaø” aáy. Cho ñeánngaøy veà tröôøng Só quan Haûi quaân, ñoùng ôû Quaûng Yeân, toâi coøn

638

gaëp Hoà Thaêng Long (khoùa 8), laø boä ñoäi teân löûa baûo veä VuøngMoû vaø baùc só Traàn Chí Nhaân (khoùa 4), môùi töø Ñaïi hoïc Quaâny veà boå sung cho quaân chuûng.

Ngaøy tieáp quaûn Ñaø Naüng, nhaân chuû nhaät ñöôïc pheùp vöôïtsoâng Haøn sang chôï Coàn mua baêng cassette ca nhaïc veà nghe thìthaáy anh Döông Thanh (khoùa 3) nheo nheùo goïi sau löng. Anhvaãy tay vaøo quaùn cho uoáng ly mía ñaù. Ñang khaùt laïi ñöôïc ngöôøicho uoáng cho aên, ly nöôùc maùt tænh ngöôøi, laøm toâi nhôù maõi. Hoûira môùi bieát anh tham gia tieáp quaûn saân bay Ñaø Naüng, ñang khaithaùc kó thuaät maùy bay chieán ñaáu cuûa khoâng quaân nguïy.

Nhöõng ngaøy ñoùng ôû Quaân caûng Ñaø Naüng, toâi coøn gaëpTraàn Maïnh Tieán (khoùa 8) vaø anh Hoaøng Minh Chính (khoùa3) veà ñôn vò radar baûo veä bôø bieån, coøn trung ñoaøn teân löûaphoøng khoâng cuûa anh Hoaøng Minh Nghóa (khoùa 4) ñangbaûo veä saân bay Nöôùc Maën. Vui nhaát laø moãi laàn coù taàu vaäntaûi quaân söï töø Haûi Phoøng caäp caûng, toâi ñaõ gaëp nhieàu göôngmaët quen thuoäc cuûa anh em tröôøng Troãi, ñang treân ñöôøngvaøo tieáp quaûn Saøi Goøn.

Laï nhaát laø, lính Troãi gaëp nhau baát cöù ñaâu, trong hoaøn caûnhnaøo cuõng vui nhö ngaøy hoäi. Lôùp treân lôùp döôùi ngaøy ôû tröôøngcoù khi khoâng bieát heát maët nhau, nhöng nghe ñoàn ôû ñôn vòbeân coù lính Troãi thì moïi ngaên caùch khoâng coøn. Chuùng toâi töøngcuoác boä caû chuïc caây soá ñöôøng röøng chæ ñeå thaáy maët nhau vaø“boác pheùt” hôn tieáng ñoàng hoà, sau ñoù thì chaïy thuïc maïng veàñôn vò cho kòp giôø ñieåm danh. Ñaõ gaëp nhau thì coù bao nhieâuñoà trong ba-loâ ñeàu loâi ra heát. Baát cöù caùi gì “xôi”, huùt ñöôïc laøchia seû cho nhau; thaäm chí caû quaàn aùo (cho duø tieâu chuaån caápphaùt cuûa moãi ngöôøi raát haïn cheá). Coù goùi löông khoâ A72 cuoáicuøng thì nheùt vaøo tuùi baïn, vì baïn coøn phaûi ñi xa. Tieàn coù trongtuùi moùc ra chia ñoâi, neáu baïn phaûi vaøo vuøng khoù khaên hôn thì“cöù caàm caû maø duøng”. Chuyeän keå laïi treân ñöôøng haønh quaân

639

vaøo Nam, Nguyeãn Laâm vaø Y Hoaø gaëp anh Trí Duõng, thaáy anhphaûi ñi tröôùc, ñaõ moùc tuùi taëng ngay caû goùi Tröôøng Sôn ñoû.

Ngaøy töø caùc chieán tröôøng aùc lieät trôû veà Laïng Sôn hoïc taäp,Phan Ñình Nhaân khoâng ngaàn ngaïi, thaùo treân tay chieác ñoànghoà cuûa boá cho baùn ñi laáy tieàn chieâu ñaõi baïn Troãi. (Xin môûngoaëc, Nhaân cuõng thöøa bieát ñaây laø kæ nieäm cuûa Chuû tòch Phi-ñen taëng, nhöng nhaên traùn suy nghó, roài… quyeát!). Coù tröôønghôïp thieáu quaù, moät vaøi baïn coøn “taïm choâm” cuûa ai ñoù ñeå chieâuñaõi chieán höõu. Thoâi cuõng laø loãi ngaøy coøn treû, chaéc ñeán giôø thìngöôøi bò maát cuõng saün saøng boû qua(!?)

Nhöõng naêm thaùng khoaùc aùo lính, ñi ñeán ñaâu, toâi cuõng gaëplính Troãi. Chuyeän veà lính Troãi soáng vôùi baïn beø vaø chieán ñaáubaûo veä Toå quoác thì keå maõi cuõng khoâng heát!

Ngaøy nay, vôùi bao lo toan böôn chaûi kieám soáng trong ñôøithöôøng, coù nhöõng luùc thö thaû vaét tay leân traùn, daønh thôøi giansuy tö, coá hình dung laïi göông maët cuûa nhöõng baïn ñaõ ñi xa- nhöõng baïn ñaõ hy sinh cho Toå quoác. Nhôù laïi ngaøy coøn ngoàitreân gheá nhaø tröôøng, maët ñöùa naøo cuõng non choeït, buùng rasöõa. Vaäy maø, vöøa nghe Toå quoác keâu goïi, caùc baïn ñaõ khoaùc aùora ñi thaät nheï nhaøng, thaät trong saùng, voâ tö! Treân chieán tröôøngaùc lieät, caùc baïn ñaõ chieán ñaáu anh duõng vaø ngaõ xuoáng khi môùitroøn möôøi taùm, ñoâi möôi. Hôn ba chuïc naêm ñaõ troâi qua, chuùngtoâi (lôùp nhoû nhaát cuûa nhaø tröôøng) cuõng saép vaøo tuoåi 50. Moãilaàn hoïp maët, nhìn quanh thaáy toùc ñöùa naøo cuõng ñaõ ñieåm baïc.Tuoåi treû ñaõ ñi qua, caùi giaø ñang xoàng xoäc ñeán!

Giaät mình chôït nghó, chính caùc baïn ñaõ hy sinh môùi chínhlaø nhöõng ngöôøi coøn treû maõi, khoâng bao giôø giaø!

H.B.Ñ

640

Kyù öùc ngöôøi ñi xaNGUYEÃN ANH MINH

Hoïc sinh khoùa 6

Sau ngaøy tröôøng Troãi giaûi theå, anh em khoùa 6 veà Haø Noäihoïc tieáp naêm lôùp 10 (naêm cuoái chöông trình phoå thoâng). Caùnhveà tröôøng Chu Vaên An coù Phaïm Ngoïc Chænh, Cao Tuaán Anh,Vuõ Bieân Hoaø, Traàn Tuaán Quaûng, Hoà Trí Duõng, Nguyeãn VaênHoøa, Traàn Ñaêng Sôn, Vuõ Vieät Höng, Phaïm Hoaøng Höng cuøngtoâi vaø nhieàu baïn khaùc nöõa ôû ñuû caùc khoái 8, 9, 10…

Ñoäi boùng tröôøng Chu Vaên An naêm hoïc 1970 - 1971.

641

Coù leõ baïn seõ thaéc maéc: toâi lieät keâ ra ñaây teân nhieàu baïn theáñeå laøm gì? Vì raèng, tröôøng Chu Vaên An laø nôi tuï hoïp cuûa raátnhieàu baïn Troãi sau ngaøy tröôøng Troãi giaûi theå, naêm 1970. Coù leõlaø tröôøng Chu Vaên An laø tröôøng ñoâng lính Troãi hoïc “nhaát VieätNam”, chæ sau chính tröôøng Troãi! Moãi khi nhaéc laïi teân töøngbaïn, tröôùc maét toâi laïi hieän leân nhöõng hình aûnh nghòch ngôïmthuûa naøo. Nhôù nhöõng hoâm caû boïn cuøng troán hoïc, ruû nhau rabôø Hoà Taây, ngay sau tröôøng ñeå taøo lao. Roài nhöõng buoåi quaànnhau vôùi traùi boùng giöõa tröa heø oi aû. Ñaëc bieät, cuoái naêm hoïc1970-1971, ñoäi boùng ñaù tröôøng Chu Vaên An (coù hôn nöûa laølính Troãi) ñaõ thay maët hoïc sinh Haø Noäi thi ñaáu vôùi ñoäi ÑöôøngSaét Treû (coù taêng cöôøng theâm ba caàu thuû ñoäi hình chính thöùc).Ñoäi chuùng toâi coù môøi theâm moät soá baïn cuûa caùc tröôøng, trongñoù coù Ngoâ Vieät Sôn, Nguyeãn Vaên Nam (lính Troãi hoïc tröôøng BaÑình). Traän ñoù, chuùng toâi ñaõ chieán thaéng vôùi tyû soá 3-1. Coù leõñoù laø nhöõng kyû nieäm cuoái cuøng cuûa thôøi hoïc sinh voâ tö.

Heø naêm 1971, nhieàu baïn ñöôïc tuyeån choïn vaøo quaân ñoäi,leân Ñaïi hoïc quaân söï. Sau moät naêm, moät soá ñi hoïc taïi caùctröôøng só quan kó thuaät ôû caùc nöôùc thuoäc Khoái quaân söï Hieäpöôùc Vaùc-xoâ-vi. Khi toâi vaø Voõ Ñieän Bieân sang Lieân xoâ, vaøo hoïctröôøng Phaùo binh Pen-za thì gaëp anh Chu Kì Minh, NguyeãnNhaät Minh, Löõ Thaùi, Töø Linh… (lính Troãi khoùa 2, 3) ñang hoïcnaêm cuoái. Vì cuøng laø lính Troãi, laïi gaëp nhau nôi ñaát khaùch queângöôøi, chuùng toâi raát möøng. Nhôø vaäy maø noãi nhôù nhaø, noãi nhôùqueâ höông dòu ñi phaàn naøo, chuùng toâi nhanh choùng hoaø nhaäpvaøo cuoäc soáng môùi.

Naêm 1973, hoaø bình veà treân ñaát Baéc; sau ngaøy 30 thaùng 4naêm 1975, ñaát nöôùc thoáng nhaát, cheá ñoä vôùi hoïc vieân só quanVieät Nam ôû nöôùc ngoaøi cuõng ñöôïc caûi thieän. Trong 6 naêm hoïcñöôïc veà pheùp hai laàn, cöù 2 naêm moät laàn. Nhôø chính saùch naøymaø moãi chuyeán hoài höông, anh em chuùng toâi töø boán phöông

642

laïi coù dòp gaëp nhau, khi cuøng ñi treân nhöõng chuyeán taàu lieânvaän quoác teá. Caû boïn taäp trung veà Mat-xcô-va, töø ñaây PhoøngTuyø vieân quaân söï seõ mua veù, saép xeáp caùc ñoaøn leân taàu veà BaécKinh. Thaät thuù vò vì trong khi con taàu lao vun vuùt qua nhöõngcaùnh röøng tai-ga raäm raïp ôû mieàn Xi-beâ-ri, hay haøng traêm caâysoá beân bôø hoà nöôùc ngoït lôùn nhaát theá giôùi Bai-can, roài nhöõngcaùnh ñoàng boâng baït ngaøn tôùi taän chaân trôøi vuøng Maõn Chaâu Lyù,gaàn bieân giôùi Trung-Xoâ… thì chuùng toâi laïi len töø toa naøy sangtoa noï, tay xaùch theâm chai Vod-ka Nga, tìm ñeán vôùi nhau haønhuyeân. Vì moãi ñöùa moãi tröôøng, moãi thaønh phoá khaùc nhau,thaäm chí ñöùa thì hoïc ôû Lieân xoâ, nhöng coù ñöùa laïi töø Ba lan,Tieäp Khaéc… trôû veà, neân khi gaëp nhau coù ñuû thöù chuyeän ñeåkeå. Taàu lieân vaän chaïy caû tuaàn leã môùi tôùi Baéc Kinh, anh em vöøangaém nhìn phong caûnh qua cöûa soå, vöøa hít haø muøi chua chuacuûa baùnh mì ñen, nhaâm nhi vôùi li röôïu traéng, vöøa keå cho nhaunghe chuyeän hoïc taäp chuyeân moân, chuyeän reøn luyeän quaân söï,

Gaëp nhau taïi khaùch saïn Baéc Vó, Baéc Kinh, Heø 1976.

643

luyeän taäp binh ñao, sinh hoaït vaên ngheä, theå thao, chuyeän giañình, thaäm chí caû chuyeän “ñaõ naém ñöôïc tay baïn gaùi”…Chuyeän doâng daøi cho tôùi böõa aên môùi taïm döøng, coù khi ñeâmñaõ khuya maø chöa muoán trôû veà cu-peâ (phoøng) mình ñeå nguû.

Töø Baéc Kinh leân taàu ñi tieáp veà Baèng Töôøng cuõng maát ba,boán ngaøy. Caûm ñoäng nhaát laø moãi laàn taàu chaïy qua thaønh phoáQueá Laâm, duø vaøo ban ñeâm hay ban ngaøy, chuùng toâi ñeàu í ôùigoïi nhau ra ñöùng beân cöûa soå, ngaém nhìn phoá xaù. Chæ thaáy nhaøcöûa, xe coä, caây coái loang loaùng tröôùc maét, vì taàu khoâng döøng.Maëc duø vaäy, trong loøng ñöùa naøo cuõng nao nao! Trung Quoác ñaõqua khoûi caùi thôøi kì aùc lieät cuûa Caùch maïng Vaên hoaù, nhòp soángthanh bình ñang trôû veà vôùi ngöôøi daân Queá Laâm. Nhöõng daõynuùi ñaù xanh ngaét, oâm laáy thaønh phoá, doøng Ly Giang trongxanh vaãn löõng lôø troâi. Nhìn thaáy caûnh xöa maø trong taâm mongcoù ngaøy veà laïi Queá Laâm, ñeå ñöôïc döøng chaân beân bôø soâng Lyngaém nhìn chuù voi giaø ñang huùt nöôùc, hay leo leân taàng treânBaùch hoaù Ñaïi Laàu tìm mua ñuû thöù keïo taåm va-ni ngoït gioïng;phaûi coù nhöõng phuùt giaây baùch boä töø trung taâm veà khu tröôøngY Trung, nôi thaày, troø ta ñaõ taù tuùc trong naêm hoïc ñaàu tieân, xahôn nöõa laø tôùi thaêm khu tröôøng môùi ôû Phong Khaåu hay ngaémnhìn quaàn theå töôïng thieân taïo baèng nhuõ thaïch, ñöôïc chieáuaùnh saùng maøu, trong haøng traêm meùt hang ñoäng cuûa coâng vieânThaát Tinh Nham noåi tieáng… Ñuùng laø nhöõng gì ñaõ gaén boù vôùinhöõng naêm thaùng cuûa tuoåi thô thaät khoù queân!

Heát thôøi gian nghæ pheùp, chuùng toâi chia tay gia ñình, baïnbeø, ra ga Haøng Coû leân taàu ngöôïc veà phía baéc. Ñoaøn taàu lieânvaän quoác teá chaïy suoát ñeâm, cho ñeán môø saùng hoâm sau thì vöôïtqua coät moác bieân giôùi. Khi nghe tröôûng taàu thoâng baùo treân loa:Taàu ñang qua coät “caây soá 0” giöõa bieân giôùi hai nöôùc Vieät Nam,Trung Quoác, trong loøng daâng leân nhöõng caûm xuùc khoù taû. Ñöùanaøo cuõng nhôù laïi caùi buoåi sôùm ngaøy muøng Moät thaùng gieâng

644

naêm 1967, cuõng treân moät chuyeán taàu lieân vaän, chuùng toâi -nhöõng chuù beù thieáu sinh quaân, khoaùc treân mình caùi aùo boângdaøy suï, ñaàu ñoäi muõ boâng coù tai cuûa lính bieân phoøng - laàn ñaàuvöôït bieân giôùi sang ñaát baïn. Tranh thuû quaõng thôøi gian haibeân taïm ngöøng baén trong ñôït nghæ leã Noel vaø ñoùn naêm môùi1967, cuoäc haønh quaân ñöa toaøn tröôøng sang Trung Quoác ñöôïctoå chöùc heát söùc khaån tröông, bí maät, baát ngôø, ñeå chuaån bò moätgiai ñoaïn ñaøo taïo môùi. Noùi ñuùng ra laø ta ñaõ “bieát taän duïngkhoaûnh khaéc tónh laëng cuûa chieán tranh” ñeå laøm moät cuoäc“chuyeån quaân ngoaïn muïc” maø keû ñòch khoâng theå ngôø tôùi!

… Röøng bieân giôùi môø môø trong söông sôùm, xa xa ñaâu ñaâynghe thaáy tieáng gaø gaùy hay tieáng taùc cuûa nai röøng. Ñoaøn taàuhoån heån vöôït doác bieân giôùi, ñaàu maùy xì hôi nöôùc ra hai vaùchta-luy, tieáng baùnh xe nghieán ken keùt vaøo ñöôøng ray, tieáng vachaïm kim khí cuûa nhöõng moùc toa… laøm chuùng toâi theâm xaoxuyeán. Ñaây laø ga Baèng Töôøng... Nhôù naêm naøo, khi ñoaøn taàulieân vaän Vieät Nam vöøa döøng baùnh, ñaõ thaáy haøng nghìn ngöôøidaân cuøng hoïc sinh thò traán Baèng Töôøng troáng giong, côø môû rañoùn “nhöõng chieán só töø tieàn tuyeán lôùn trôû veà”. Tieáng thanh la,tieáng chieâng troáng naùo nhieät, côø xí rôïp trôøi. Ñuùng laø khoâng khícuûa moät ñaát nöôùc thanh bình. Vaäy maø chæ caùch veà phía namchuïc caây soá, nôi aáy laø queâ höông chuùng toâi, nôi aáy ñang coùchieán tranh. Coù khi chæ ít phuùt nöõa thoâi laø beân aáy nghe thaáytieáng gaàm ruù cuûa maùy bay Myõ, roài tieáng bom noå, roài khoùi löûa,cheát choùc. Khi vöøa ñaët chaân leân maûnh ñaát Baèng Töôøng, boïntreû chuùng toâi ñaõ caûm nhaän ñöôïc giôùi haïn giöõa chieán tranh vaøhoaø bình chæ gaàn nhau trong taác gang! Ñuùng laø ngay beân“ranh giôùi ñòa lyù giöõa hai quoác gia” laïi raát gaàn caùi “ranh giôùicuûa söï soáng vaø caùi cheát”. Vaø caùi caûm nhaän aáy maõi khaéc ghitrong taâm khaûm chuùng toâi, ñeå roài moãi khi qua bieân giôùi, quathò traán Baèng Töôøng, noù laïi ñöôïc khuaáy ñoäng leân.

645

Heø naêm 1976, töø Vieät Nam sang, khi taàu döøng ôû Baéc Kinh,chuùng toâi ñöôïc ñöa vaøo nghæ ôû khaùch saïn Baéc Vó,ø nôi döøngchaân cuûa haàu heát caùc ñoaøn löu hoïc sinh Vieät Nam, treân ñöôøng“Taây Du”. Caùnh hoïc vieân haûi quaân ôû Ba-cu coù Phaïm NgoïcChænh, Phaïm Hoaøng Höng, Traàn Tuaán Quaûng, Nguyeãn QuoácThaéng (khoaù 6), Buøi Chuaån (khoùa 8), caùnh Phaùo binh Pen-zacoù toâi. Baïn Taï Xuaân Sôn (“Tu la”) töø Hoïc vieän quaân söïWarsava (Ba Lan) veà cuøng caùc baïn Trung, Minh, Ninh… moätthôøi cuøng hoïc treân Ñaïi hoïc quaân söï. Ngay taïi saûnh khaùch saïn,chuùng toâi ñaõ ruû nhau chuïp moät taám aûnh kæ nieäm. Ñaõ maáy chuïcnaêm troâi qua, cuoäc ñôøi coù nhieàu bieán ñoäng vôùi moãi ngöôøi,nhöng nhöõng kí öùc cuûa moät thôøi tröôøng Troãi thaät khoù queân.Chính noù ñaõ goùp phaàn taïo neân baûn ngaõ cuûa moãi chuùng ta!

Ngaøy ñoùn Ngoâ Sôn, 4-2005N.A.M

646

Ñieàu hieám thaáy

VOÕ ÑIEÄN BIEÂNHoïc sinh khoaù 6

Coù leõ hieám coù tröôøng naøo maø hoïc sinh hoïc vôùi nhau töø löùatuoåi “ñaùnh bi ñaùnh ñaùo” cho ñeán khi toát nghieäp ñaïi hoïc,tröôûng thaønh; hieám coù tröôøng naøo hoïc troø laïi cuøng chôi vôùinhau töø khoùa beù nhaát ñeán khoùa lôùn nhaát, laï hôn chæ leäch nhaucoù moät khoùa (cheânh nhau coù moät tuoåi) cuõng “goïi nhau baènganh xöng em” vôùi taát caû söï kính troïng. Thaät hieám coù baïn beø,hoïc sinh tröôøng naøo “thöông yeâu nhau hôn caû anh em ruoät”nhö ôû tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi!

Sau khi hoïc xong naêm thöù nhaát Ñaïi hoïc quaân söï taïi CaàuÑaù, Vónh Yeân, toâi cuøng moät soá baïn Troãi khoùa 6 (Phaïm NgoïcChænh, Taï Xuaân Sôn, Traàn Tuaán Quaûng, Löu Minh Sôn, NguyeãnQuoác Thaéng, Phaïm Hoaøng Höng, Voõ Mai Nhaân, Nguyeãn AnhMinh, Nguyeãn Nam Ñieän…) ñöôïc cöû ñi ñaøo taïo ôû nöôùc ngoaøi.Ñoù laø giöõa naêm 1972, Myõ vaãn coøn neùm bom mieàn Baéc raát aùc

647

lieät. Chuùng toâi taäp trung hoïc chính trò taïi tröôøng Vaên hoaù LaïngSôn. Taïi ñaây, chuùng toâi ñöôïc sô taùn veà caùc baûn cuûa ñoàng baøongöôøi Taøy. Cuõng taïi ñaây, chuùng toâi ñöôïc gaëp laïi caùc thaày, coâtröôøng Troãi, ñang laø giaùo vieân cuûa tröôøng. Vui hôn, gaëp laïi caûanh Caàn “ñieác” chuyeân moå lôïn, gieát traâu thôøi coøn ôû tröôøng Troãi.

Sau moät thaùng chænh quaân, chuùng toâi ñöôïc phaân ñi caùcnöôùc, hoïc caùc ngaønh ngheà khaùc nhau. Ñi Lieân xoâ coù toâi vaøAnh Minh veà tröôøng Phaùo binh Pen-za; Ngoïc Chænh, TuaánQuaûng, Phaïm Höng, Nhaân, Thaéng “híp” veà Ba-cu hoïc teân löûaHaûi quaân, Ñaêng Sôn veà tröôøng Coâng binh Kaliningrad, HoaøngTam Chaâu hoïc ôû Hoïc vieän thieát giaùp Matxcôva; Nguyeãn VaênNam, Leâ Kieân Thaønh veà hoïc laùi taïi Krasnodar… Rieâng moät soáanh em trong ñoù coù Taï Xuaân Sôn sang Ba lan ñeán Hoïc vieänKyõ thuaät quaân söï Warsava, Löu Minh Sôn sang Hungary hoïc

Hoïc vieân quaân söï Vieät Nam taïi tröôøng Phaùo binh Pen-za.

648

ôû Ñaïi hoïc Baùch khoa Budapest, Nam Ñieän sang Leipzig (Coänghoaø Daân chuû Ñöùc) hoïc in aán...

Chuùng toâi leân taàu töø Baèng Töôøng. Laïi gaëp laïi ñaát nöôùc TrungHoa vó ñaïi. Chuyeán ñi raát vui vì ñöôïc ñi cuøng nhöõng baïn töøthuûa “maëc quaàn ñuøi”. Khi qua caùc ñòa danh quen thuoäc nhöNam Ninh, Queá Laâm… gôïi laïi nhöõng kyû nieäm cuûa nhöõng naêmsoáng taïi Y Trung, Phong Khaåu. ÔÛ Vieät Nam ñang “quen” aênñoùi, khi leân taàu lieân vaän quoác teá ñöôïc “aên côm Taøu”, ai cuõngkhoaùi. Ñeán böõa coù coâ nhaân vieân raát xinh, maëc ñoàng phuïc, ñoäimuõ keâ-pi ñeán töøng cu-peâ môøi ñi aên, maø laïi noùi baèng tieáng Vieätmôùi söôùng! Ñeán Baéc Kinh, chuùng toâi nghæ vaøi ngaøy taïi khaùchsaïn Baéc Vó, ñöôïc ñi tham quan Coá cung, Di Hoaø Vieân... Tröôùckhi rôøi Laïng Sôn, moïi ngöôøi ruû nhau mua vaøi kí thuoác laù cuoánLaïng Sôn, vaøng öôm, ñeå “laøm löông khoâ” ñi ñöôøng. Treân taàulieân vaän Trung Quoác coù nhieàu hoïa baùo, taïp chí tuyeân truyeàn,trong ñoù coù taïp chí Pekin Review in treân giaáy poâ-luya moûngtang, duøng cuoán thuoác laù raát tuyeät. (Tuy vaäy khoâng ai daùm“ñoïc nhieàu”, moãi ngöôøi chæ thuû vaøi cuoán ñeå sang ñaát Nga duøngdaàn). Sau ñoù, tieáp tuïc haønh trình leân phöông baéc sang Lieân xoâqua ñöôøng Maõn Chaâu Lyù. Sang ñaát Nga, ñoaøn taàu ñoåi baùnh ôûKur-scô, laàn ñaàu tieân vaøo “toa beáp” aên côm Taây, phaûi duøng tôùidao, dóa. Thaät phieàn toaùi! Ñöùa naøo cuõng loùng ngoùng, caû boïnvöøa aên vöøa nhìn nhau cöôøi khuùc khích. Do tieáng taêm chöathaïo, khi goïi moùn coù ñöùa vöøa xì xoà thì beáp ñaõ mang ra hai ñóaxuùp, coù baïn laïi ñöôïc nhöõng hai ñóa xa-lat. Moãi khi taøu döøngôû caùc ga treân ñaát Nga, chuùng toâi xuoáng ga, caùnh “ghieàn thuoác”mang thuoác laù cuoán ra môøi baïn, coøn daân Nga thì môøi laïi “thuoáccoù caùn”. Hai beân huùt phì pheøo vaø noùi cöôøi vui veû, (nhaåm tính,coù leõ baïn thieät hôn mình!). Taàu veà ñeán Matxcôva, chuùng toâiñöôïc chuù Haûi, tuyø vieân quaân söï, ra ñoùn vaø phaân veà caùc tröôøng.Anh em Troãi taïm chia tay nhau.

649

Rieâng toâi vaø Anh Minh, khi veà ñeán tröôøng Phaùo binh Pen-za thì thaät may vì gaëp ngay nhöõng khuoân maët quen thuoäc cuûamaáy oâng anh Troãi. Khoaù 2 coù caùc anh Chu Kyø Minh, PhaïmGia Löông, Nhaät Minh, Phaïm Sôn, Duy…; khoùa 3 coù caùc anhTöø Linh, Löõ Thaùi, Vöông Minh Saùch, Chính, Hoaøng… Ñangbuoàn vaø lôù ngôù vì môùi xa nhaø, chuùng toâi lieàn nhaän ñöôïc söïgiuùp ñôõ cuûa caùc oâng anh; töø nhöõng vieäc raát nhoû nhö mua moättuyùp thuoác ñaùnh raêng, saém boä quaàn aùo choáng reùt, cho ñeáncaùch hoïc haønh, giao tieáp. Thôøi gian ñoù taïi tröôøng Pen-za coùkhoaûng 100 hoïc vieân Vieät Nam, trong ñoù coù ñeán vaøi chuïc anhem Troãi caùc khoùa 2, 3 vaø 6.

Ngaøy nghæ, caùc anh hay ruû chuùng toâi ñi xem phim, chôiboùng ñaù, chôi côø vua hay hoaït ñoäng nhöõng moân theå thaomuøa ñoâng nhö tröôït baêng, tröôït tuyeát. Laâu laâu laïi ñi chôï muathöïc phaåm veà naáu caùc moùn aên daân toäc (nem raùn, chaân gioønaáu maêng…) ñeå caûi thieän vaø nguoâi ñi noãi nhôù nhaø. Moãi khiai coù thö nhaø sang thì chaúng keùm gì ngaøy hoäi, ñoïc roàichuyeàn tay nhau xem. Thôøi ñoù ñaát nöôùc coøn chieán tranh neânkyû luaät taïi caùc tröôøng quaân söï taïi Lieân xoâ raát nghieâm. PhoøngTuyø vieân quy ñònh khi ra ngoaøi doanh traïi, ñi chôi phoá, phaûitheo “toå tam tam”. Voán coù tinh thaàn ñoàng ñoäi, ñi ñaâu maáyanh em Troãi cuõng ruû nhau neân khoâng vi phaïm noäi quy laïiraát thoaûi maùi vì baïn beø taâm ñaàu yù hôïp. Muøa heø, caùc anh coønruû chuùng toâi xuoáng noâng trang thu hoaïch leâ, taùo giuùp daânhoaëc ñi “pic-níc” caâu caù. Ñaây cuõng laø dòp ñeå tìm hieåu theâmñôøi soáng vaên hoaù, xaõ hoäi cuûa daân baûn ñòa vaø trau doài theâmvoán tieáng Nga. Quaû thaät nhôø gaàn caùc em gaùi Nga neân ñöùanaøo cuõng “noùi soõi haún ra”.

Keát quaû hoïc taäp cuûa caùnh lính Troãi raát khaù. Toâi nhôù maõinaêm 1973, 1974 trong hai kì baûo veä toát nghieäp ñöôïc môøi ñi döï,caùc anh Chu Kì Minh, Töø Linh, Löõ Thaùi ñöôïc nhaø tröôøng trao

650

baèng ñoû, coøn anh Nhaät Minh ñöôïc trao huy chöông vaøng -phaàn thöôûng cao quyù nhaát cho nhöõng hoïc vieân trong 5 naêmhoïc ñaït toaøn ñieåm 5 (ñieåm cao nhaát)! Töø ñoù trôû ñi, hoïc vieâncaùc nöôùc raát khaâm phuïc hoïc vieân Vieät Nam. Coøn chuùng toâi raáttöï haøo vaø laáy ñoù laøm taám göông ñeå töï phaán ñaáu vöôn leân.

Sau naøy, toát nghieäp veà nöôùc, chuùng toâi thöôøng xuoáng coângtaùc taïi caùc ñôn vò neân cuõng coù ñieàu kieän ñeå gaëp nhau. Choñeán nay, nhieàu ngöôøi ñaõ chuyeån ngaønh, giaûi nguõ, thaäm chí veàhöu nhöng moãi khi gaëp laïi vaãn nhaän ra nhau vaø soáng thaânthieát nhö thuûa caùch ñaây maáy chuïc naêm veà tröôùc. Chæ tieác raèngthôøi gian troâi qua khoâng chæ laøm cho toùc ta theâm baïc maø coønlaøm cho töûu löôïng ngaøy moät giaûm ñi. Xin taïm duøng lôøi moät baøihaùt maø ca só Myõ Taâm hay haùt ñeå keát: Öôùc gì cho thôøi gian trôûlaïi! Öôùc gì…...

V.Ñ.B

651

Töø baùo töôøngtôùi chieán tröôøng

“Hình aûnh ngöôøi chieán só giaûi phoùngvôùi khaåu B40 treân vai…”

Ghi theo lôøi keå cuûa Vuõ Hoøa Bình (khoùa 6) NGUYEÃN XUAÂN LOÄC

Hoïc sinh khoùa 6

Laø hoïc sinh tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi,khoâng ai trong chuùng ta coù theå queân ñöôïc nhöõng tôø bích baùo,baùo lieáp, baùo töôøng, ñöôïc “xuaát baûn” vaøo ñaàu moãi naêm hoïcmôùi. Ngaøy ôû Ñaïi Töø, tröôøng ta ñaõ coù Ngaøy Hoïâi baùo toaøn tröôøng;khaù raàm roä, quy moâ. Caùc “caây veõ” cuûa caùc lôùp tha hoà khoe“hoa” tay, coù baïn coøn ñöôïc boá trí nghæ taêng gia buoåi chieàu ñeåôû nhaø saùng taùc… Khi sang Queá Laâm, vieäc ra baùo ñöôïc toå chöùcquy cuû hôn. Baùo ñöôïc naâng caû veà noäi dung laãn hình thöùc.

652

Hình aûnh ngöôøi chieán só giaûi phoùng mieàn Nam: ñaàu ñoäi muõtai beøo, chaân xoû deùp cao su, aùo nheùt trong quaàn, taám vaûi duønguïy trang bay phaáp phôùi sau löng, khaåu B40 vaùc treân vai saünsaøng baén chaùy xe taêng ñòch ñöôïc caùc “hoïa só tí hon” theå hieänraát nhieàu treân maët baùo. Coù chaân trong nhoùm laøm baùo cuûatrung ñoäi, toâi cuõng ñaõ töøng hai laàn veõ hình aûnh naøy.

Vaø thaät baát ngôø, taïi chieán tröôøng ñoû löûa Quaûng Trò naêm1972, toâi laïi chính laø ngöôøi naâng khaåu B40 treân vai, maét ngaémvaøo chieác xe thieát giaùp cuûa ñòch, boùp coø… vaø xe ñòch boácchaùy! Theá laø hình aûnh treân baùo töôøng ngaøy naøo nay ñaõ trôûthaønh chuyeän coù thaät trong ñôøi!

Thaät laø thuù vò! Kyû nieäm veà ñôøi lính coù bieát bao vui buoàn saâuñaäm, nay xin keå theo loái taûn vaên ñeå cuøng taâm söï.

CHUYEÄN SAU KHI RÔØI TRÖÔØNG TROÃIGiöõa naêm 1970, tröôøng ta keát thuùc ñaøo taïo. Khoùa 6 cuõng

vöøa hoaøn thaønh chöông trình lôùp 9 phoâû thoâng. Toâi cuøngnhieàu baïn ñöôïc traû veà gia ñình, tieáp tuïc hoïc lôùp 10 taïi Haønoäi. Nieân khoùa 1970-1971 troâi qua raát nhanh. Chöa kòp heáttính nhaùt gaùi (do soáng nhieàu naêm vôùi toaøn caùc baïn trai), thìñaõ phaûi ñoái maët vôùi kyø thi ñaïi hoïc naêm 1971. Ba toâi khuyeân:“Nöôùc ta laø nöôùc noâng nghieäp, neân choïn ngaønh cheá bieánthöïc phaåm, con aï!”. “Vaâng, con seõ thi vaøo Ñaïi hoïc Coângnghieäp nheï”. Thi ñoã, toâi nhaäp hoïc. tröôøng sô taùn treân ThaùiNguyeân. Loaùng moät caùi ñaõ gaàn heát naêm thöù nhaát. Naêm 1972saép ñeán seõ laø naêm baûn leà, naêm baàu cöû Toång thoáng Myõ.ø BoäChính trò quyeát ñònh tung ra nhöõng cuù ñaám chieán löôïc, nhaèmxoay chuyeån tình theá treân baøn ñaøm phaùn. Nhöng haàu heátthanh nieân mieàn Baéc, tröôùc ñoù, ñaõ doàn ra maët traän, soá coønlaïi hôi moûng, noùi chính xaùc hôn laø thieáu quaân traàm troïng.Vaäy laø, ñôït naøy phaûi huy ñoäng caû sinh vieân, hoïc sinh caáp III

653

(löïc löôïng maø tröôùc ñaây chöa phaûi ñoäng ñeán). Cuøng anh emtrong lôùp, toâi vieát ñôn tình nguyeän vaøo quaân ñoäi. Ñôøi línhthöïc söï baét ñaàu!

LAØ TAÂN BINH HAY CÖÏU BINH ?Thaùng 5 naêm 1972, toâi nhaäp nguõ. Vaäy toâi laø “taân binh” ö?

Khoâng! Qua 5 naêm reøn luyeän döôùi maùi tröôøng Thieáu sinhquaân, toâi ñaõ laø moät ngöôøi lính thöïc thuï. Ngay caû khi ñi aên cômcuõng phaûi xeáp haøng ñi ñeàu cô maø. Noùi laø “taùi nguõ” nghe coù veûchuaån hôn! Cuõng nhôø nhöõng buoåi chieàu taäp xaø ñôn, xaø keùp vaøñaù boùng thöôøng xuyeân ngaøy coøn ôû tröôøng maø söùc toâi khaù deûodai. Caùnh thö sinh Haø Noäi coøn goïi toâi baèng “anh” ngoït xôùt, duøngang tuoåi. Toâi laø caùi ñaàu taàu keùo baêng baêng moïi vieäc trongñôn vò. Beáp Hoaøng Caàm - toâi ñaøo. Vaùc gaïo ñaïn - toâi laõnh. Thudung1 giaùo duïc - toâi leân lôùp. Ñoäng vieân lính môùi luùc haønh quaân- toâi pha troø, keå chuyeän. “Ñaï laø lính Troäi thì caûi chi cuïng maànñöôïc heát troøi!”2

Ba toâi laø chieán só Nam tieán 1945, caùn boä cao caáp ngaønhCoâng an. Vaäy toâi coù ñöôïc öu tieân gì khoâng? Xin traû lôøi: Coù vaøkhoâng! Nhôù nhöõng ngaøy haønh quaân vaø chieán ñaáu taïi maët traâïnQuaûng Trò, coù leõ toâi ñaõ ñöôïc caáp treân öu tieân khi giao nhieämvuï laøm trung ñoäi tröôûng vaän taûi trôï chieán, khoâng phaûi caém treânchoát lieân tuïc. Coøn thaùng 4 naêm 1975, moät trôï lyù caùn boä ñaõ hoûixem toâi coù ñi hoïc 7 naêm veà quaân baùo taïi Coäng hoøa Daân chuûÑöùc khoâng. Toâi ñaõ töø choái vì ñang laø ngöôøi lính tham giaChieán dòch Hoà Chí Minh, giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam.

1 Nhöõng boä ñoäi yeáu keùm, ñaøo nguõ.2 “Ñaõ laø lính Troãi thì caùi chi cuõng maàn ñöôïc heát troïi!”

654

Ngoaøi nhöõng ñieàu ñoù, toâi ñaõ phaûi traûi qua moïi thöû thaùchnhö vôùi nhöõng chieán só boä binh khaùc. Suoát moät thôøi gian töøthaùng 9 naêm 1972 ñeán thaùng 9 naêm 1975, toâi luoân laø lính cuûatieåu ñoaøn 3, trung ñoaøn 101, sö ñoaøn 325, quaân ñoaøn 2.

ÑEÂM CHIEÁN TRÖÔØNGGIOÁNG NHÖÕNG ÑEÂM BAÉC THAÙI

AÁn töôïng saâu saéc cuûa nhöõng ngaøy ñaàu môùi nhaäp tröôøng coùnhieàu, nhöng ñaëc bieät nhaát laø baàu trôøi ñeâm. Môùi rôøi Thuû ñoâmaø nhöõng buoåi toái chæ ôû trong boán böùc töôøng saùng ñieän; ñeánkhi leân tröôøng thì maøn ñeâm saùt ngay caïnh cöûa soå, chæ giôùi haïnbôûi ngoïn ñeøn daàu. Nhìn qua maùi laù ñaõ laø baàu trôøi. Trong caùcbuoåi sinh hoaït trung ñoäi, ñaïi ñoäi, tha hoà maø ngaém caùc vì saolung linh. Toâi coøn nhôù trong moät baøi baùo lieáp, moät baïn cuønglôùp ñaõ trích daãn moät caâu raát hay: “Tuoåi treû laø caûm ñöôïc söï töôimôùi”. Ñuùng quaù! Trôøi ñeâm röøng Tam Ñaûo trong laønh deã thaámvaøo taâm hoàn chuù chieán só 11-12 tuoåi, ñeå chuù boài hoài khaéckhoaûi moãi laàn ngaãm ñeán noù.

Sau naøy vaøo chieán tröôøng, coù nhieàu ñeâm naèm chôø ñeán giôøG – giôø haønh ñoäng. Röøng Tröôøng Sôn cuõng hao hao gioángröøng Baéc Thaùi. Vaø caùi caûm giaùc chôø ñôïi phuùt giaây lòch söû,chuyeån traïng thaùi cuõng heät nhö caûm giaùc ngaøy môùi leân röøng.Baâng khuaâng, khaéc khoaûi, chôø ñôïi! Soá phaän cuûa töøng ngöôøi ñaõgaén lieàn vôùi vaän meänh cuûa daân toäc. Noù laøm chuùng ta gaén keátlaïi - lôùn leân - töï haøo vaø haïnh phuùc!

SÖÏ AÙC LIEÄT CUÛA MAËT TRAÄN QUAÛNG TRÒThaät khoâng buùt naøo taû xieát söï aùc lieät aáy! Caùi thôøi treû con,

chuùng ta coù leõ chæ vaøi laàn lieàu maïng treøo me, treøo saáu maø keåñi keå laïi suoát cho chuùng baïn cuøng nghe. Coøn khi chuùng toâi ôû

655

Quaûng Trò naêm 1972 thì phaûi ñoái choïi vaø nhö chôi “uù tim” vôùithaàn cheát, haàu nhö moãi ngaøy. Phaûi tieáp teá cho choát, moãi ngaøymoät laàn. Khi ñi: ñeo treân vai löông thöïc, vuõ khí, thuoác men;khi veà: caùng, coõng thöông binh, lieät só. Quaõng ñöôøng chæ ñoähai caây soá maø phaûi höùng ñuû loaïi bom ñaïn, doàn daäp vaø aùc lieät.Toâi ñaõ goïi laø “uù tim” vì phaûi ñoaùn quy luaät maø ñi. Hoâm naynoù baén phaùo beân phaûi hay beân traùi, noù neùm bom toïa ñoä haycöôøng kích, noù tung bieät kích hay chæ coù maùy bay trinh saùt,phaùo baày baén ngaãu nhieân hay quaõng caùch theo thôøi gian? Maøñoaùn truùng cuõng chæ laø 70%, coøn thì phaûi lieàu maø ñi(!). Baây giôøngaãm laïi, thaáy mình thoaùt ñöôïc ngaàn aáy bom ñaïn vaãn khoânglí giaûi noåi vì sao?!

Ñaõ coù laàn toâi suyùt bò baét laøm tuø binh. Chính thoùi quennghi binh do hay chôi ñaùnh traän giaû hoài beù ñaõ cöùu thoaùt. Laànaáy, tröôùc khi ñöa tieåu ñoäi vaän taûi leân choát, toâi ñaõ choïn moätcaây cao laøm vaät chuaån. Luùc veà, toâi cuøng moät ñoàng ñoäi caùngmoät thöông binh. Do vuõ khí coàng keành neân nhoùm chuùng toâiruùt veà cöù cuoái cuøng. Nhìn sang caây cao laøm vaät chuaån thaáymaát tieâu roài! Bom ñaïn ñaõ tieän ngang thaân noù. Trôøi gaàn toái vaøba chuùng toâi ñaõ bò laïc sang phía ñòch. Gay quaù! Ñang boø saumoät buïi caây thì thaáy tieåu lieân ñòch naõ lieân hoài veà phía chuùngtoâi. Chôø tôùi khi toái trôøi môùi tìm ñöôøng veà (nhö trong caùc boäphim chieán ñaáu “hoài hoäp”) thì bò baét laø caùi chaéc. Toâi ñoaùnñòch ñaõ quan saùt roõ chuùng toâi, nhöng chöa daùm xoâng ra vìtrôøi coøn saùng, sôï aên ñaïn. Chuùng seõ ñôïi ñeán toái môùi caát voù.Quan saùt laïi thaät kyõ, toâi ñaõ nhaän ra moät hoá bom quen thuoäc.Ñaùng leõ phaûi ñi töø choát veà phía sau thì loøng voøng theá naøo,chuùng toâi laïi ra phía tröôùc choát quaân ta, caùch khoaûng 100m.Ñòa hình hoaøn toaøn troáng traûi. Luùc naøy laø luùc caàn coù oùc saùngtaïo. Toâi laáy chieác muõ tai beøo vaø moät chieác aùo quaân phuïckhoaùc leân moät chaïc caây, buoäc daây duø vaøo thaân caây roài thoøng

656

daây boø ñi. Toâi beá xoác ñoàng chí thöông binh leân vai roài noùivôùi caäu chieán só ñi theo: “Baây giôø caäu seõ rung daây, khi ñòchbaén vaøo hình noäm thì toâi seõ voït tieán vaøo hoá bom. Caäu phaûinhanh tay neùm moät quaû löïu ñaïn roài voït theo toâi vaøo hoábom”. Ñôïi cho trôøi nhaù nhem toái, toâi haï leänh: “Rung!”, roàichaïy thaät nhanh ra hoá bom. May quaù, caû ba chui toït vaøo hoábom maø khoâng ai vieäc gì. Ñang tính caùch ñi tieáp vì töø hoábom veà ñeán choát cuûa ta chæ coøn 40m thì ñoàng ñoäi treân choátñaõ nhìn thaáy, naõ ñaïn lieân tieáp veà phía ñòch vaø ñoùn ñöôïcchuùng toâi veà tôùi. Huù vía!

TRAÄN THAÉNG ÑAÕ ÑÔØI NHAÁT!Ñoù chính laø traän Cöûa Vieät, vaøo dòp tröôùc Teát Nguyeân ñaùn

1973. Sau naøy, cuoäc haønh quaân thaàn toác taùo baïo truy kích ñòchsuoát ven bieån mieàn Trung cuõng vui nhöng traän Cöûa Vieät, vôùitoâi, ñaùng nhôù nhaát! Ñoù laø traän ñaàu tieân ñaùnh nguïy maø khoângphaûi höùng chòu hoûa löïc bom phaùo cuûa Myõ vì Hieäp ñònh Parisñaõ kí keát. Traän naøy ta ñaõ chuaån bò kyõ. Ño phaàn töû phaùo saünsaøng. Naáp kín, nguïy trang kyõ nhö hoå saép voà moài. Haèng traêmxe ñòch naèm ngaâm trong caùt, khoâng leân bôø ñöôïc, bò truùnghaøng traêm phaùt ñaïn phaùo cuûa ta. Phaùo binh giaõ thoaûi maùi! Caûmoät löõ ñoaøn cô giôùi taêng cöôøng bò tieâu dieät hoaøn toaøn. Caûnhchieán tröôøng troâng nhö trong boä phim “Giaûi phoùng” cuûa Ñieänaûnh Xoâ Vieát quay veà Chieán tranh theá giôùi laàn thöù Hai. Traännaøy ñôn vò toâi boá trí ôû xa, bieát laø baén chaúng tôùi nhöng vaãn naõAK thoaûi maùi veà phía ñòch(!).

CHUYEÄN BAÂY GIÔØ MÔÙI KEÅBaây giôø xin keå veà traän ñaùnh xe ñòch. Ñoù laø ngaøy 29

thaùng 12 naêm 1972, cuøng vôùi thôøi gian Chieán dòch 12 ngaøy

657

ñeâm ñang dieãn ra treân mieàn Baéc. Ñaõ hai tuaàn nay, haàu nhöñòch khoâng heà neùm bom vaøo khu vöïc ñôn vò toâi ñoùngquaân. Vôùi lính vaän taûi, ñaây thaät laø moät dòp may! Gaëp thôøicô ít bò phi phaùo, trung ñoäi vaän taûi nhoû beù cuûa toâi tranh thuûtaêng chuyeán taêng haøng. Thöôøng laø moät ngaøy moät chuyeán,baây giôø thì ngaøy hai, ba chuyeán. Hoâm aáy, toâi vaùc moät chuømñaàu ñaïn B40 treân vai, moät chieán só môùi ñi keøm vaùc boù thaânsuùng. Ñaõ gaàn ñeán traân ñòa, trôøi coøn sôùm, nhöng khoâng thaáyai. Toâi hôi lo lo. Boãng thaáy moät caùi ñaàu nhoâ leân töø coâng söï,moät chieán só treû goïi to: “Anh Bình, caùc anh baûo leân ñöôønglôùn ngay, taêng cöôøng löïc löôïng ñaùnh ñòch môùi noáng ra”.Thì ra, boïn nguïy thaáy quan thaày Myõ neùm bom Haø Noäi vaønghó “thôøi cô” cuûa chuùng ñaõ ñeán, lieàn ñieàu moät ñoaøn caûtaêng laãn thieát giaùp “choïc” vaøo tuyeán phoøng ngöï cuûa tieåuñoaøn toâi. Toâi haï ngay ñaïn treân vai xuoáng, laép vaøo thaânsuùng roài vaän ñoäng ra ñöôøng lôùn. Ra tôùi nôi ñaõ thaáy lính tanaèm raûi doïc veä ñöôøng. Moät ñoaøn 15 chieác xe saép vaøo taàmngaém. Sao ngon laønh quaù vaäy? Sau naøy môùi bieát, trinh saùtkyõ thuaät cuûa ta ñaõ doø soùng ñaøm thoaïi vaø baét ñöôïc tin ñòchtruyeàn leänh haønh quaân. Laäp töùc ta ñaõ toå chöùc ñoùn loõng. Ñaïiñoäi tröôûng töø xa ra kyù aùm hieäu phaân coâng toâi ñaùnh chieácxe thieát giaùp M113 chaïy ngay sau xe taêng M41. Vöøa gaät ñaàuñaõ thaáy phía ñoù ñaïn choáng taêng noå aàm aàm. Toâi giöôngsuùng leân ngaém thaät caån thaän, khi xe ñòch vöøa döøng laïi, toâiboùp coø. Truùng roài! Neáu baïn hoûi caûm giaùc luùc nhìn xe ñòchchaùy nhö theá naøo thì toâi xin traû lôøi: Vöøa nhìn thaáy xaùc noùtung ra nhö laøm baèng cac-toâng chöù khoâng phaûi baèng theùp,loøng toâi boãng raïo röïc! Sau ñoù toâi coøn baén hai quaû ñaïn nöõa,nhöng khi veà bình coâng thì khoâng ñöôïc tính. (Coù leõ noù ñaõtruùng ñaïn cuûa chieán só khaùc tröôùc roài). Ñoaøn xe ñòch bò tieâudieät hoaøn toaøn!

658

TÌNH BEØ BAÏN, TÌNH ÑOÀNG CHÍKhoùa 6 laø khoùa coù nhieàu baïn tröïc tieáp caàm suùng chieán ñaáu

nhö Nguyeãn Duy Ñaûo, Vuõ Hoøa Bình – lính boä binh Quaûng Trò;Ñinh Ngoïc Quaân, Cao Tuaán Anh – lính cao xaï phoøng khoângTröôøng Sôn (1971-1972); Traàn Thaønh Coâng, Nguyeãn Anh Tuaán– traéc thuû teân löûa; Chu Taán Quang, Nguyeãn Vieät Thaønh (Thaønh“veïo”) - cuøng laø boä binh maët traän Taây nguyeân (1971-1972), VoõNguyeân Troïng – lính boä binh sö ñoaøn 1 (maët traän Taây NamBoä), caû ba ñeàu ñaõ hy sinh; Leâ Quoác Bình - lính phaùo cao xaïtham gia traän “Ñieän Bieân Phuû treân khoâng”; Ngoâ Vieät Trung,Nguyeãn Tieán Quaân - lính phaùo tham gia chieán tranh bieân giôùi;Döông Thaùi Bieân, Nguyeãn Vaên Nam, Voõ Hoàng Theá tham giañaùnh Poân Poát cuøng nhieàu baïn khaùc…

Sinh ra töø nhöõng gia ñình coù cha meï ñaõ töøng khoaùc aùo lính,cho ñeán khi ñöôïc taäp trung veà hoïc taäp, reøn luyeän döôùi maùitröôøng quaân ñoäi, taát caû chuùng ta ñaõ “sinh ra trong khoùi löûa”, ñaõchieán ñaáu hy sinh vì Toå quoác Vieät Nam, vì maøu côø ñoû “Baùchchieán, Baùch thaéng” cuûa Quaân ñoäi Nhaân daân Vieät Nam anhhuøng. Cho ñeán giôø, khi toùc treân ñaàu ñaõ ñieåm baïc, trong traùi timchuùng ta vaãn giöõ moät tình yeâu thieâng lieâng vôùi maøu xanh cuûalính - maøu xanh thaân thöông raát ñoãi Vieät Nam!

Thaønh phoá, thaùng 7-2003N.X.L

659

Chieán ñaáu ôû Nam Laøo 1973

Ghi theo lôøi keå cuûa Nguyeãn Taêng Tieán (khoùa 8)VAÂN ANH thöïc hieän

Thaùng gieâng naêm 1972, haøng nghìn hoïc sinh, sinh vieân HaøNoäi, tuoåi ñôøi môùi möôøi taùm, ñoâi möôi, theo tieáng goïi cuûa Toåquoác leân ñöôøng nhaäp nguõ. Hoäi Troãi cuøng ñi ñôït naøy coù NguyeãnTaêng Tieán, Ñaëng Baù Linh, Ngoâ Vi Lam Sôn, Chaán Bieân, HöõuDaân… Caùnh lính môùi ñöôïc tieåu ñoaøn 611, sö 338 tieáp nhaän,cho leân xe ñöa vaøo Nga Sôn, Thanh Hoùa huaán luyeän trong 6thaùng. Maëc cho chieán tranh phaù hoaïi treân mieàn Baéc ñaõ laïi trôûneân aùc lieät, nhöng caùnh lính treû vaãn voâ tö, cöù heát giôø huaánluyeän laø laïi noâ ñuøa, nghòch ngôïm. Sau ñôït huaán luyeän, ÑaëngBaù Linh, Höõu Daân cuøng Baïch Quoác Bình ñöôïc chuyeån veà sö304, taêng cöôøng cho maët traän Quaûng Trò; rieâng sö 338 vöôïtTröôøng Sôn sang Haï Laøo. Taêng Tieán ñöôïc bieân cheá veà trungñoäi 1, ñaïi ñoäi 10, tieåu ñoaøn 9, trung ñoaøn 102B.

Cuoái naêm 1972, ñôn vò haønh quaân ñeán moät baõi truù quaân cuõcuûa moät ñôn vò xe taêng thì döøng chaân. Trung ñoaøn nhaännhieäm vuï phoái thuoäc vôùi sö ñoaøn boä binh 968, thuoäc Ñoaøn559, tieâu dieät GM42 kî binh bay, goùp phaàn giaûi phoùng Saravan.Trong ba tieåu ñoaøn 7, 8, 9 thì haàu heát chieán só trong tieåu ñoaøn

660

9 laø con em Haø Noäi. Trung ñoaøn tröôûng Leâ Sinh, vôùi voùc daùngcao to, ñeïp trai, voán laø daân Haø Noäi neân ñöôïc anh em quyùmeán. Khi toång keát huaán luyeän, tieåu ñoaøn 9 bò xeáp vaøo loaïi yeáuveà yù thöùc toå chöùc kyû luaät. Vì vaäy, Ñaûng uyû tieåu ñoaøn haï quyeáttaâm laäp coâng ôû chieán tröôøng trong chieán dòch naøy. Trongnhöõng ngaøy hoïc taäp chính saùch vaø phong tuïc cuûa Baïn, tieåuñoaøn phaùt ñoäng anh em vieát thö quyeát taâm. Ñöôïc treân chuaåny, saùng ngaøy 10 thaùng gieâng 1973, Ban chæ huy tieåu ñoaøn leânBoä tö leänh sö 968 nhaän nhieäm vuï taùc chieán. Tieåu ñoaøn 9 ñöôïcsö ñoaøn boå sung theâm ngöôøi vaø phöông tieän thoâng tin, trinh saùtvaø seõ ñoäc laäp taùc chieán, ñaùnh chaën ñòch töø xa, khoâng chochuùng tieán veà thò xaõ Saravan.

Ngaøy 14 thaùng gieâng naêm 1973, ñôn vò leân ñöôøng. 5 giôøsaùng ngaøy 19 thaùng gieâng vaøo tôùi vò trí truù quaân taïm ôû khuröøng khoäp thöa, naèm phía baéc caùch ñöôøng 16-23 khoaûng2km; caùch caên cöù cuûa GM42 ôû Seâ-poân theo ñöôøng chim baykhoaûng 4km, khoâng xa baûn Giang Kalang. Sau khi xaây döïngxong coâng söï, caùn boä vaø trinh saùt ñi choïn ñòa hình truù quaânchính thöùc. Chieàu 4 giôø, khi caùnh trinh saùt chöa veà tôùi nôi thìtieåu ñoaøn phaùt hieän ñòch ñaõ ñeán baûn Song Kalang. Tieåu ñoaønphaûi toå chöùc boä phaän coøn laïi chieán ñaáu. Ta duøng hoûa löïc coái82 keát hôïp vôùi hai muõi boä binh ñaùnh ñòch. Bò baát ngôø, chæ sau20 phuùt, ñòch bò thieät haïi naëng ñaõ boû chaïy, ñeå laïi phía sau 32xaùc cheát. Laø moät traän ñaùnh “baát ñaéc dó” nhöng tieåu ñoaøn 9ñöôïc bieåu döông, ñaõ tieâu dieät goïn moät trung ñoäi thaùm baùo! Töøñoù, ñòch phaùt hieän coù boä ñoäi ta coøn ta thì baét ñaàu chuû ñoängtìm ñòch ñeå dieät. Tuøy tình hình, coù luùc ta phaûi duøng tôùi caû tieåuñoaøn, coù khi töøng ñaïi ñoäi, thaäm chí vaøi trung ñoäi ñaùnh caùc traänlôùn, nhoû.

Ñôn vò ruùt quaân veà Nathoun toång keát ruùt kinh nghieäm vaøchuaån bò phöông aùn taùc chieán. Ñaõ saép ñeán Teát Quyù Söûu, theo

661

nhaän ñònh cuûa treân, ñòch coù theå lôïi duïng maát caûnh giaùc cuûa tañeå ñaùnh chieám thò xaõ Saravan. Tieåu ñoaøn 9 tích cöïc chuaån bòlaäp tuyeán phoøng ngöï; trong ba ngaøy Teát, tröïc chieán 24/24. Maáy

ngaøy ñoù, maùy bay C130 quaàn ñaûo naõ ña,ïn 20 ly vaøo nhöõngnôi nghi coù ta ñoùng quaân doïc ñöôøng 16-23. Ngaøy 1 thaùng 2,ñôn vò dieät 86 teân ôû chaân ñoài Nathoun, tuy nhieân, ñôn vòGM42 thì chöa bò tieâu dieät.

Coù moät ñieàu khaù thuù vò laø ngaøy moàng 1 Teát naêm aáy laïi truøngvôùi ngaøy 3 thaùng 2. Theo leänh treân, trung ñoäi 1 (ñaïi ñoäi 10)goàm 17 chieán só (coù Tuùc, Thaéng, Suøng, Sung, Taêng Tieán,Khoa…), do chuaån uyù Quang (trung ñoäi tröôûng, daân ThanhHoùa) chæ huy, ngay trong ñeâm 30, töø vò trí ñang ñoùng quaânphaûi cô ñoäng veà Ñoàng Nooïng Baéc. Doïc ñöôøng haønh quaân,suoát quaõng ñöôøng 10km, thænh thoaûng phaùo saùng cuûa ñòch laïitreo treân khoâng, soi saùng moät vuøng; maùy bay C130 choác choác

Nguyeãn Taêng Tieán (khoùa 8) cuøng ñoàng ñoäi tham gia chieán ñaáu ôû Nam Laøo.

662

bay löôïn treân ñaàu. Ba-loâ vaø suùng ñaïn treân vai, baùm theo nhauhaønh quaân maø caùnh lính Haø Noäi ñöùa naøo cuõng ngaäm nguøi nhôùtôùi khoâng khí cuûa nhöõng ñeâm 30 Teát cuøng baïn beø ñoå ra daïoquanh Bôø Hoà chôø ñoùn phuùt giao thöøa, chôø nghe thö chuùc Teátcuûa Chuû tòch nöôùc. Coù nhöõng ñoaïn, ñoaøn quaân ñi gaàn choát cuûañòch, ngöûi thaáy caû muøi thôm cuûa thuoác laù Coâ-taùp nhöng vaãnphaûi im laëng, laàm luõi ñi ñeå ñaûm baûo bí maät. Qua giao thöøa,quaõng 2 giôø saùng thì tôùi vò trí trieån khai choát. Meät phôø nhöngvaãn phaûi caét cöû quaân soá gaùc. Khoâng khí laïnh cuûa vuøng nuùiröøng taây Tröôøng Sôn laøm ñöùa naøo cuõng co ro nhöng vaãn phaûicaêng maét trong ñeâm, theo doõi ñoäng tónh. Khoaûng 4 giôø saùng,nghe coù tieáng laùch caùch va chaïm cuûa binh khí roài thaáy luùp xuùpnhöõng boùng ñen, ñaàu ñoäi muõ saét, ñang doø daãm tieán vaøo khuvöïc ñaïi ñoäi 10. Choát gaùc tieàn tieâu baát ngôø noå suùng, ñòch boûchaïy, vöùt laïi moät maùy boä ñaøm, moät oáng nhoøm cuøng baûn ñoà vaøla baøn. Vì toái trôøi maø caùc muõi khoâng roõ muïc tieâu neân khoângkòp phoái hôïp.

Saùu giôø saùng, moät ñaïi ñoäi ñòch tieán vaøo traän ñòa cuûa ñaïiñoäi 9. Chôø cho chuùng ñeán thaät gaàn, ñôn vò ñoàng loaït noå suùngroài rôøi coâng söï ñuoåi theo. Ñòch chaïy, boû laïi 8 xaùc cheát. Sau ñoùmaùy bay ñòch ñeán baén phaù aùc lieät vaøo traän ñòa cuûa ta. Tôùi 9giôø, chuùng baét ñaàu duøng coái töø phía taây nam soâng ÑoàngNooïng, baén vaøo baûn Nathoun vaø cho hai ñaïi ñoäi daøn quaânleân. Sau 30 phuùt chieán ñaáu, ñoäi hình ñòch bò caét ngang, soá beânkia soâng thaùo chaïy, soá beân naøy soâng bò dieät 22 teân, baét soáng5 teân, thu nhieàu vuõ khí. Ñaïi ñoäi 9 cuõng coù toån thaát, hy sinh 5ñoàng chí vaø bò thöông 7. Ñeán 12 giôø tröa, caùc caùn boä chæ huyñaïi ñoäi 10 ñeàu bò thöông.

Tieáp phaåm tieåu ñoaøn treân ñöôøng veà, phaùt hieän ñòch taäptrung khaù ñoâng saùt khe Ñoàng Nooïng. Trinh saùt ñi “ñieàu nghieân”veà baùo caùo coù theå Sôû chæ huy cuûa GM42 veà ñaây. Tieåu ñoaøn

663

tröôûng toång hôïp tình hình vaø keát luaän: Sôû chæ huy GM42 vöøadi chuyeån tôùi, laøm coâng söï coøn sô saøi, canh gaùc loûng leûo. Ñaûnguyû vaø Ban chæ huy hoäi yù vaø ra quyeát taâm: Bí maät tieáp caän, duønglöïc löôïng tinh nhueä vaø hoûa löïc maïnh (taäp trung caùc xaï thuûB40, B41 caùc ñaïi ñoäi veà tieåu ñoaøn) keát hôïp xung kích do Tieåuñoaøn tröôûng chæ huy, tieâu dieät ngay Sôû chæ huy cuûa ñòch.Phöông aùn taùc chieán ñöôïc vaïch ra cuï theå ñeán töøng chi tieát chotöøng muõi. Hôn 4 giôø chieàu, toaøn ñôn vò trieån khai xong xuoâi.Saün saøng ñôïi leänh!

Theo tö lieäu maø chuùng toâi coù trong tay, ñoàng chí NguyeãnCoâng Lieäu, nguyeân tieåu ñoaøn tröôûng tieåu ñoaøn 9, ghi laïi:“Ñuùng 16 giôø 25, toâi haï leänh cho xaï thuû B40, ñoàng chí NguyeãnTaêng Tieán, baén quaû ñaïn ñaàu tieân truùng ngay leàu baït cuûa Sôû chæhuy. Moät coät löûa buøng leân, haát tung chieác baøn lôùn ôû giöõa leàu.Lieàn theo ñoù laø haøng chuïc quaû B40, B41 bay vaøo noå aàm aàm,roài coái 60 ly cuõng roùt vaøo tôùi taáp; caû vaït nöùa vaø ñaùm röøng ôû ñoùboác chaùy, noå ñuøng ñuøng. Coái 82 cuûa ñaïi ñoäi 12 hoûa löïc hoaøcuøng baén chaën boïn taøn quaân thaùo chaïy. Khi xung kích vaøo tôùinôi thì chaúng coøn gì, 52 xaùc cheát chaùy ñen thui cuøng khí taøichaùy ruïi, baét ñöôïc moät teân ruùc döôùi khe bò gaõy caúng; haénchính laø chæ huy phoù cuûa GM42. Chuùng toâi mang haén cuøng 5teân bò baét luùc 10 giôø saùng, noäp veà sö ñoaøn 968… Thaéng lôïi cuûatraän ñaùnh coù yù nghóa to lôùn: Chieán thaéng vöøa ñuùng vaøo ngaøythaønh laäp Ñaûng Lao ñoäng Vieät Nam; laïi ñuùng vaøo ngaøy moàng1 Teát Quyù Söûu; GM42 cuûa ñòch bò tieâu dieät hoaøn toaøn vaø chieánthaéng goùp phaàn giaûi phoùng tænh Saravan. Chæ maáy hoâm sauchuùng toâi nghe tin hoaø bình ñaõ trôû veà vôùi ñaát nöôùc Trieäu Voi!”1

1 Trích trong baøi “Chieán ñaáu treân ñaát nöôùc Trieäu Voi” in treân baùo An ninh Thuûñoâ soá 909, 910 ra ngaøy 3 vaø 4-12-2002.

664

… Moãi laàn keå laïi nhöõng naêm thaùng chieán ñaáu cuûa mình vaøñoàng ñoäi, Taêng Tieán taâm söï: “Chuyeän chieán tranh maø toaøn keånhöõng traän thaéng thì quaû laø khoâng phaûi. Nhöõng ngaøy cuoáithaùng gieâng naêm 1973, coù nhöõng luùc trung ñoaøn bò toån thaát.GM42, GM43 chieám ñöôïc moät choát trong ñoäi hình tieåu ñoaøn7 ôû Na Khoongsao. Choát hy sinh gaàn heát, chæ coøn laïi hai chieánsó. Bieát tröôùc tính chaát aùc lieät cuûa chieán tröôøng, Boä chæ huy 559quyeát ñònh cho ñaïi ñoäi hoûa löïc cuûa trung ñoaøn ñöôïc duøng coái120mm thay cho coái 82mm. Toaøn ñaïi ñoäi hoûa löïc ñöôïc trunguyù Muøi huaán luyeän caáp toác trong ba ngaøy. Taän duïng yeáu toá bímaät, baát ngôø, trieån khai traän ñòa coái ngay treân veät bom B52vöøa raûi thaûm. Trong voøng moät tuaàn, vôùi hai traän taäp kích duøngcoái 120 baén caáp taäp, roài duøng löïc löôïng cuûa caû tieåu ñoaøn 7 vaø9 môùi chieám laïi ñöôïc choát. Khi choát ñaõ veà tay ta, chính maétTieán thaáy xaùc nhöõng ñoàng ñoäi cuûa mình bò ñòch troùi giaät caùnhkhuyûu, thieâu soáng, chaùy ñen thui. Caêm giaän, khoâng khoùc maønöôùc maét cöù traøo ra!

Khi traän ñòa ñaõ im tieáng suùng boãng thaáy buïng ñoùi coàn caøovaø theøm thuoác kinh khuûng. Vaãn thoùi quen nghòch ngôïm cuûa“lính Troãi”, Tieán lang thang ñi kieám ñoà hoäp vaø thuoác laù. Baâygiôø nghó laïi thaáy thaät laø lieàu, nhöng ôû chieán tröôøng thì… chæcaàn taëc löôõi(!) Ñang cuùi mình chui xuoáng moät caên haàm toái omthì moät thaèng ñòch troán beân trong baát ngôø lao ra. Ngöôøi haén toñuøng ñaâm xaàm vaøo, ñeø Tieán ngaõ ngöûa treân maët ñaát. Tuy bò ñoätngoät nhöng do phaûn xaï töï nhieân, maø chaû hieåu coù phaûi baûnnaêng naøy ñaõ ñöôïc toâi reøn trong nhöõng naêm ôû tröôøng Troãi, Tieánñöa tay phaûi leân boùp chaët laáy yeát haàu cuûa thaèng ñòch vaø duøngheát söùc coá ñaåy noù ra xa, tay coøn laïi ruùt dao gaêm ñeo beân hoângnhanh nhö caét luoàn ngöôïc leân, choïc vaøo döôùi yeát haàu. Thaèngñòch trôïn maét roài xæu nhö quaû bong boùng heát hôi. Tieán thoaùtñöôïc, voäi nhaåy leân maët ñaát, queân caû ruùt con dao. Caùi soáng,

665

cheát gaàn nhau trong gang taác! Ñaây laø moät kyû nieäm khoù queântrong ñôøi lính.

Coøn chuyeän boùp coø ñeå phoùng quaû ñaïn loõm B40 vaøo leàu Sôûchæ huy GM42 thì anh Lieäu ghi ñôn giaûn nhö vaäy nhöng thöïcteá laø nhöõng tình huoáng “cheát ngöôøi”. Len trong röøng chieàu,Tieåu ñoaøn tröôûng cuøng tuyeán bí maät boø tôùi, caùch leàu chæ huyñòch chæ coøn khoaûng 30m. Nhìn ñoàng hoà, oâøng kheõ hoâ: “Baén!”,theá laø Tieán nín thôû boùp coø. Quaû ñaïn lao ñi. Ngay sau ñoù, haøngchuïc phaùt B40, B41 noái tieáp nhau baén vaøo khu ñoùng quaân cuûañòch. Hai thaày troø chaïy ngöôïc trôû ra, trong khi ñaïn coái cuûa ñòchnoå khaép nôi. Laàn ñoù trung ñoäi tröôûng Quang bò maûnh phaïtmaát baû vai, tay thaû loõng thoõng; y taù ñaïi ñoäi thì bò thöông vaøobaép chaân, coøn Tieán chæ bò maûnh söôït raùch tay aùo. Traâïn ñaùnhaùc lieät coøn keùo daøi tôùi 6 giôø chieàu môùi keát thuùc.

Ngay toái hoâm ñoù, toái moàng 1 Teát, khi môû ra-ñi-oâ ñuùng laønsoùng cuûa Ñaøi tieáng noùi Vieät Nam, trong chöông trình Thôøi söïthì nghe gioïng nöõ phaùt thanh vieân quen thuoäc: “Tin chieánthaéng ñaàu xuaân! Theo tin chuùng toâi môùi nhaän ñöôïc: Chieàunay, moàng 1 Teát Quyù Söûu, taïi maët traän Nam Laøo thuoäc ñòa baøntænh Saravan, ñôn vò X. ñaõ laøm tan raõ vaø tieâu dieät goïn trungñoaøn kî binh bay GM42 cuûa ñòch … Xin chuùc möøng caùc chieánsó cuûa chuùng ta ngoaøi maët traän ñaõ laäp neân chieán coâng hieånhaùch möøng Xuaân, daâng Ñaûng!”. Tin vöøa keát thuùc, taát caû anhem cuøng nhaåy caãng leân hoø reo sung söôùng. Caûm giaùc luùc ñoùlaâng laâng khoù taû laém. Thaät laø töï haøo vaø kieâu haõnh, nhöng laïinhôù ngay ñeán nhöõng ñoàng ñoäi cuûa mình ñaõ ngaõ xuoáng…

V.A

666

Nhöõng ngaøy ñaàusau Hieäp ñònh Pa-ri

Ghi theo lôøi keå cuûa Traàn Minh Sôn (khoùa 5)NGUYEÃN THEÁ BAÉC *

Hoïc sinh khoùa 5

Theo “Hieäp ñònh Pa-ri” kyù ngaøy 27 thaùng gieâng 1973 thìñuùng 0 giôø ñeâm nay - 27 thaùng 3 naêm 1973 - treân toaøn boä laõnhthoå mieàn Nam seõ ngöng tieáng suùng! Hoøa bình ñeán thaät roài sao?Lính traùng chuùng toâi, ai cuõng ngô ngaùc, ngôõ ngaøng.

Ngay treân choát tieàn tieâu, saùt coång saân bay Bình Long, ñaõbao laàn chuùng toâi ñaùnh nhau vôùi tieåu ñoaøn 25, sö 18 lính duø.Chuùng laán chieám hoøng ñaùnh baät chuùng toâi ra khoûi choát, coønchuùng toâi – quyeát khoâng nhöôøng moät taác ñaát. Naêm giôø chieàu,boán anh em (Khoa, Luaân, Saùng vaø toâi) ñöôïc leänh xuaát kích,taêng cöôøng cho caùc choát. Ñeán nôi, cöù hai ñöùa moät haàm chöõ A.Chæ coøn vaøi tieáng nöõa seõ hoøa bình, nhöng quaõng thôøi gian aáysao maø caêng thaúng! Traän ñòa im tieáng suùng nhöng caû hai phíanhö ñang tích cöïc chuaån bò.

Ñuùng 10 giôø 30, caùc loaïi hoûa löïc cuûa ñòch töø phaùo taàm xa tôùicoái taàm gaàn, ñaïi lieân 30, suùng 12 ly 7… baát ngôø vaõi ñaïn nhömöa xuoáng traän ñòa. AÂm thanh chaùt chuùa, aàm vang nhö phaùogiao thöøa. Töøng toáp lính nguïy döïa hôi hoûa löïc, ñuøn ñaåy nhautieán veà choát. Maëc! Chuùng toâi vaãn laëng leõ chôø. Khoaûng caùch daànthu heïp… 10m, 7m, 5m… roài töø hai cöûa haàm, boán ñöùa chuùng

* Chuyeân vieân Boä Noäi vuï.

667

toâi baát ngôø baät leân, naõ AK vaøo chuùng. Nhöõng boùng ma ngaõ guïc,choàng chaát leân nhau. Laïi nhöõng ñôït phaûn kích khaùc. Khoângthaønh, chuùng nheo nheùo goïi phaùo binh baén caáp taäp vaøo ñoäihình ta. Anh em laïi ruùt xuoáng haàm coá thuû, tranh thuû naïp theâmvaøi cô soá ñaïn. Boãng nghe nhöõng tieáng noå vang trôøi, theo kinhnghieäm, maùy bay C130 ñang thaû toïa ñoä bom CBU xuoáng ngaycoång saân bay. Haàm chöõ A rung leân baàn baät, keùo daøi tôùi 15, 20phuùt. Sau ñoù laø töøng ñôït phaùo kích, roài tieáng phaùo baén thöa daàn;chuùng ñang baøn giao cho tuïi boä binh. Chuùng toâi vaãn chong maéttheo doõi. Nghe tieáng í ôùi: Vieät coäng cheát heát roài, xoâng leân! Nhöngchuùng khoâng theå ngôø anh em toâi baät daäy ngay döôùi chaân, AKkeïp naùch, xaû nhö möa. Roài tieáng noå cuûa löïu ñaïn vaøo ñoäi hìnhñòch… Ñoäi hình ñòch tan taùc…

Vaø caùi giôø G cuõng phaûi ñeán. Phía ñòch cho giaät moät caây neâuphaùo saùng; traän ñòa saùng röïc nhö ban ngaøy. Toâi tung haàm baätdaäy goïi to: “Khoa ôi, Luaân ôi!”. Khoâng thaáy traû lôøi. Lao quahaàm beân thì thaáy Luaân guïc ngay mieäng haàm, trong tay vaãn ghìchaët khaåu AK. Coøn Khoa, ñoàng ñoäi ñaõ cuøng toâi qua bao chieándòch, maët ñaày maùu, khoâng noùi moät lôøi. Toâi voäi ñôõ anh daäy,baêng boù cho anh. Khoa laø Ñaïi ñoäi phoù, queâ ôû thò xaõ Sôn Taây,coù oâng cuï coâng taùc ôû Vieän Kieåm saùt tænh… Khoâng noùi naêng gì,anh laëng leõ ñöa cho toâi khaåu K54, yù nhö muoán noùi: Haõy tieáptuïc phaàn mình coøn dôû! Ñoâi maét anh nhìn toâi laàn cuoái, treân moâikheõ nôû moät nuï cöôøi, roài anh ñi…

Saùng hoâm sau, 7 giôø. Toaøn caûnh traän ñòa nhö baøy ra truôùcmaét, ta vaø ñòch chæ caùch nhau chöa ñaày 100m, caùc choát ñanxen theo theá caøi raêng löôïc. Treân caùc choát, ñòch ñeàu caém côøvaøng vôùi ba soïc ñoû, ta thì khoâng (vì thöïc teá coù luùc naøo raûnhmaø chuaån bò). Chuùng baéc loa goïi sang:

- Caùc oâng Vieät coäng, xin cho gaëp ngöôøi chæ huy cao nhaát!Nhôù ñöøng mang vuõ khí nghe!

668

Daën anh em caûnh giôùi xong, toâi bình thaûn tieán sang phíachuùng. Teân só quan nguïy do chuaån bò tröôùc neân troâng baûnhchoïe hôn trong boä ñoàng phuïc ka-ki maøu cöùt ngöïa, coøn toâi, moätchieán só giaûi phoùng vöøa môùi rôøi traän maïc, coù gì maëc naáy ñaõlaøm haén ngôõ ngaøng:

- OÂng laø ngöôøi chæ huy cao nhaát ôû ñaây?- Ñuùng!- OÂng laø du kích?- Khoâng. Quaân giaûi phoùng. – Toâi nhaùt göøng traû lôøi.- Taïi sao caùc oâng khoâng caém côø?Laúng laëng cuùi xuoáng nhaët ba caønh caây nhoû xoû vaøo chieác laù

(vôùi yù: ba que xoû laù), giô leân tröôùc maët y vaø bình thaûn noùi:- Nhö caùi coïc kia coù caém côø ba que, ngoaøi phaàn ñaát maø caùi

coïc caém xuoáng laø cuûa caùc anh thì toaøn boä phaàn coøn laïi xungquanh laø cuûa chuùng toâi. Ñaõ nhö vaäy thì caàn gì chuùng toâi phaûicaém côø nöõa?

Nghe toâi lyù luaän, y aám öùc nhöng khoâng bieát caõi theá naøo,haäm höïc roài mieãn cöôõng xoa dòu: “Thoâi, khoâng noùi chuyeänchính trò. Chuyeän tình caûm ñi!”. Y hoûi thaêm queâ quaùn toâi, coùmaáy anh em, laø thöù maáy… Qua taâm söï, bieát y cuõng laø daân Baécnhöng di cö vaøo Nam töø naêm 1954. Bò baét quaân dòch nhöngsôï cheát neân gia ñình lo loùt cho ñi hoïc “só quan taâm lyù chieán”.Sau ñoù chuùng toâi coøn gaëp y ñoâi ba laàn. Coù laàn y sai lính mangcaû ñoà hoäp, nöôùc ngoït ra chieâu ñaõi. Moïi thöù chuùng toâi ñeàukhöôùc töø, duy chæ coù thuoác laø huùt.

Caùch choát toâi giöõ, cheách phía tay phaûi, xa xa coù moät vöôøncam. Vì laø vuøng giaùp ranh neân bò boû hoang, coû moïc um tuøm,coù choã luùt ñaàu ngöôøi. Laø “cöïu binh” vaø moät laàn “maùu Troãi” noåileân, 5 giôø chieàu, toâi laëng leõ tieáp caän vöôøn cam hoang. Caû vöôønvaéng ngaét, khoâng moät boùng ngöôøi. Laùch coû daïi, toâi ñi tôùi moät

669

caây cam coù quaû tróu treân caønh; vôùi tay haùi hai quaû nheùt vaøo coåaùo. Ñang maûi saêm soi, toâi boãng giaät mình! Boán con maét nhìnnhau khoâng chôùp! Tröôùc maét toâi laø moät teân lính nguïy. Khoângai baûo ai, quay ñaàu chaïy baùn soáng baùn cheát. Vì voäi vaõ neânkhoâng kòp ñònh höôùng, toâi thì chaïy veà phía ñòch, coøn haén thìchaïy veà phía ta. Caùch choát coøn khoaûng chuïc meùt, toâi thaáy loánhoá muõ saét ñòch. Nhaàm roài! Theo baûn naêng, toâi quay ngöôøi roàiloän maáy voøng vaø chaïy thuïc maïng trôû laïi. Ñòch hoâ hoaùn aàm ó:“Baùo ñoäng! Vieät coäng! Vieät coäng!”, nghe roõ caû tieáng ñaïn leânnoøng loaïch xoaïch. Haén cuõng vaäy, chaïy nhö ñieân trôû laïi. Maylaø vì Hieäp ñònh ñaõ coù hieäu löïc, khoâng beân naøo daùm noå suùng.

Veà ñeán haàm, toâi nhaên nhôû cöôøi vôùi Saùng, thoø tay vaøo ngöïclaáy ra hai quaû cam thì… oâi thoâi, cam ñaõ daäp naùt. Maëc! Ñaõ laâulaém roài khoâng heà bieát höông vò cuûa mieáng cam moïng nöôùc vôùivò chua cuûa vi-ta-min C vaø vò ngoït cuûa ñöôøng ñöa vaøo mieäng.Cam coù naùt maáy vaãn quyù! Hai ñöùa boùc cam xôi ngon laønh.Tænh caû ngöôøi! Vöøa aên toâi vöøa höùng khôûi keå cho SaÙng nghechuyeän ñi aên troäm cam ôû vöôøn coâng xaõ, ngaøy coøn beù ôû QueáLaâm. Chuyeän thì cuõng na naù nhö vaäy, nhöng ngöôøi boû chaïymaát deùp laø toâi, coøn ngöôøi baét quaû tang vaø thaät söï ngôõ ngaøngtröôùc teân keû troäm beù tí laø “boá giaø” gaùc vöôøn.

… Hieäp ñònh Pa-ri bò vi phaïm. Ñôn vò toâi laïi nhaän leänhchuyeån quaân xuoáng Phöôùc Long cuøng ñôn vò baïn tieáp tuïcchieán ñaáu cho ñeán ngaøy toaøn thaéng. Thôøi gian duø coù troâi quanhöng kyû nieäm nhöõng ngaøy ñaàu vôùi Hieäp ñònh Pa-ri vaøchuyeän aên troäm cam thì maõi khoâng theå naøo queân!

Kyû nieäm 30 naêm Hieäp ñònh Pa-riHaø Noäi, 12-3-2003

M.T

670

AÂm vang thôøi gian 1

LEÂ CAÛNH NGHÓA * Hoïc sinh khoùa 3

Ñöôïc veà nghæ Teâùt, con toâi phaûi maát maáy ngaøy môùi laïi söùcsau chuyeán taàu Thoáng Nhaát ñaày ñuû tieän nghi. Chaùu noù coùchöùng say soùng.

Ñi thaêm noäi, ngoaïi, baø con xong, chaùu veà ñöôøng HuøngVöông ñeå nhaän E-mail. Veà ñeán nhaø, chaùu vui laém vaø noùi: “Connhaän ñöôïc bao nhieâu thö chuùc Teát, con cuõng göûi nhieàu thöñeán thaày coâ, beø baïn chuùc möøng naêm môùi”. Nhöõng ngaøy Teát,baïn beø chaùu ôû nhieàu nôi cöù goïi ñieän thoaïi veà lieân tuïc. Chaùucuõng goïi ñi, chaúng bieát nhöõng ñaâu, chæ thaáy cöôøi, noùi, vui. Vôïchoàng toâi cuõng vui laây. Rieâng toâi cöù nhôù laïi nhöõng gì caùch ñaâyhôn 30 naêm…

Maáy naêm trôøi, caû ñôn vò toâi haàu nhö khoâng coù ai nhaän thöngöôøi thaân. Chæ moät ngöôøi ñoät ngoät nhaän thö, may maén ñeánthaét loøng. Chuùng toâi cöù vieát thö ñi, vieát maõi, vieát maõi maø chaúngcoù hoài aâm.

Caû ñôn vò chæ coù moät chieác ñaøi Orionton chaïy baèng 6 vieânpin ñaïi. Moïi lieân laïc vôùi haäu phöông, vôùi nhöõng gì ñang xaûy

1 Baøi ñaêng treân baùo Thöøa Thieân – Hueá soá cuoái tuaàn, nhaân kyû nieäm 27 naêm giaûiphoùng Buoân Ma Thuoät, 10-3-1975 – 10-3-2002).* Nguyeân phoù giaùm ñoác Sôû Coâng nghieäp Thöøa Thieân-Hueá, phuï traùch Coâng ñoaøn.

671

ra xung quanh chuùng toâi ôû chieán tröôøng vaø theá giôùi, duy nhaátdo chieác ñaøi naøy truyeàn taûi. Chuùng toâi khaùt khao nghe moïibaûn tin, nghe ñoïc truyeän ñeâm khuya, nghe tieáng thô, nghe canhaïc theo yeâu caàu thính giaû.

Chuùng toâi nghe gioïng noùi aám aùp cuûa phaùt thanh vieân TuyeátMai: “Theo yeâu caàu cuûa caùc ñoàng chí… hoøm thö… chieántröôøng… chuùng toâi göûi ñeán caùc ñoàng ñoäi thaân yeâu tieáng haùtcuûa Töôøng Vi vôùi baøi “Coâ gaùi voùt choâng”,…”

Ñeán moät ngaøy, toâi chôït nghó vaø laøm ngay. Toâi göûi, göûi lieântuïc nhöõng thö yeâu caàu Ñaøi Phaùt thanh tieáng noùi Vieät Nam phaùtñi nhöõng baøi haùt toâi yeâu thích. Treân thö yeâu caàu, toâi ghi roõ:Toâi laø…, ñòa chæ gia ñình…, ñang ôû ñôn vò…, ngaøy… thaùng…naêm, kính mong ñöôïc quùy Ñaøi cho nghe baøi…

Toâi vieát, cöù vieát, cöù gôûi cho Ñaøi, vôùi hy voïng mong manh:Neáu Ñaøi Phaùt thanh tieáng noùi Vieät Nam phaùt ñuùng nhöõng gì toâivieát, gia ñình toâi coù theå seõ nghe ñöôïc vaø bieát raèng toâi coøn soáng!Ñoàng ñoäi toâi cuõng vieát vaø gôûi nhöõng laù thö ñaày hy voïng nhö vaäy.Chuùng toâi cöù vieát thö yeâu caàu, cöù gôûi, cöù chôø ñôïi. Bao nhieâu laànÑaøi Phaùt thanh tieáng noùi Vieät Nam ñaõ phaùt nhöõng baøi haùt haøohuøng maø chuùng toâi yeâu caàu. Nhöng teân vaø ñòa chæ nhöõng ngöôøiyeâu caàu vaãn khoâng laø moät ai trong soá chuùng toâi. Thaät may maéncho nhöõng ñoàng ñoäi chuùng toâi ñaõ ñöôïc Ñaøi Phaùt thanh tieáng noùiVieät Nam nhaén tin veà gia ñình baèng caùch naøy. Vaø coøn baonhieâu ngöôøi nhö chuùng toâi ñaõ laøm theo caùch naøy, vôùi muïc ñíchthaät bình dò nhöng ñaønh muûi loøng vaø chôø ñôïi…

Chuùng toâi cöù haønh quaân trieàn mieân, raøy ñaây mai ñoù. Thö ñikhoâng bieát coù ñeán ñöôïc binh traïm tröôùc, bôûi ñaïn bom voâchöøng. Giaû nhö thö coù ñeán ñöôïc chieán tröôøng nhöng laøm saotìm ñöôïc chuùng toâi giöõa bom ñaïn mòt muøng?…

Chieàu 13 thaùng 5 naêm 1975, moät chieác tröïc thaêng lôùn treânthaân sôn côø ñoû-xanh vaø sao vaøng haï xuoáng saân bay thò xaõ Buoân

672

Ma Thuoät. Chuùng toâi ñang baûo veä saân bay. Caùc phi coâng noùi:“Boïn mình bay khoâng hoa tieâu, cöù theo maïch ñöôøng treân baûnñoà. Chuyeån heát ñaïn 130mm xuoáng xong, boïn mình laïi bay ra.Ai ñöôïc pheùp ra thaêm nhaø thì cuøng ñi, hai ngaøy sau laïi vaøo”.

Toâi vieát gôûi meï moät doøng ngaén goïn: “Con nguyeân veïn.”Ñaõ bao laàn meï toâi thaàm laëng nhaän giaáy baùo töû ñeå cha toâi

ñöôïc soáng giöõa loøng ñòch. Ñaõ bao nhieâu naêm meï chôø mong tintoâi, coù luùc ñaõ laäp baøn thôø khi nghe tin toâi ñaõ cheát. Toâi cuøng ñoàngñoäi cuõng ñaõ bao ngaøy ngoùng chôø tin meï, mong tin gia ñình.

Coù chuoâng ñieän thoaïi reo. Moät nhòp, hai nhòp, ba nhòpchuoâng… Toâi chaäm raõi nhaác maùy leân. Caùi nhòp soáng thoâng tinnaøy laøm cho con ngöôøi ta tænh nhö khoâng trong cuoäc soáng soâiñoäng. Ñaàu beân kia coù gioïng ñaøn oâng: “Tao ñaây! Coù nhôù phicoâng luùc môùi chieám ñöôïc Buoân Ma Thuoät ñaõ ñem thö veà taännhaø maøy…”. Thaät laø moät heä quaû baát ngôø, toâi muoán heùt leân vìsung söôùng. Roài ngaøy tieáp ngaøy, lôøi tieáp lôøi, nhöõng gioïng noùithaân thöông aâm vang thôøi gian traøn tôùi: “Tao ñaây”… “Taoñaây”… “Tao ñaây”… Moät nieàm vui bình dò trong thôøi bình - “Aloâ, tao ñaây!” - nhöng trong chieán tranh laïi laø nieàm haïnh phuùclôùn lao, thaäm chí coù theå noùi laø “vó ñaïi”. OÂi, chieán tranh, caùi quyluaät maùu löûa môùi khaéc nghieät laøm sao!

Nghe tieáng con toâi töø ñaàu daây beân kia: “Ba ôi, con khoûe.Caùc baùc ñeàu vui khi con tôùi thay ba chuùc Teát muoän maøng. Aicuõng noùi: Ba maøy veõ chuyeän, goïi ñieän laø ñöôïc roài!”

L.C.N

673

Treân coâng trìnhxaây döïng Laêng Baùc

ÑAØO THEÁ LONGHoïc sinh khoùa 2

Naêm 1973, chuùng toâi toát nghieäp ôû Lieân Xoâ veà nöôùc. Toâi ñöôïctaïm phaân coâng veà tieåu ñoaøn 77, trung ñoaøn 205 (Boä tö leänhThoâng tin). Ñaây laø tieåu ñoaøn Toång traïm cuûa Boä, laø ñaàu moáitieáp nhaän vaø chuyeån tieáp thoâng tin töø caùc chieán tröôøng. Luùcnaøy, Hieäp ñònh Paris ñaõ ñöôïc kí keát. Mieàn Baéc ñaõ ñöôïc höôûngnhöõng ngaøy hoaø bình, song cuoâc khaùng chieán choáng Myõ cuûacaû daân toäc ñang böôùc sang giai ñoaïn quyeát ñònh.

Haøng ngaøy, nhieäm vuï cuûa chuùng toäi laø tröïc maùy, ñaûm baûothoâng tin ñöôïc nhanh choùng, chính xaùc, bí maät vaø an toaøn.Ban ngaøy huaán luyeän, ñeâm tröïc chieán: kieåm tra, ño ñaïc, vaänhaønh khí taøi. Ai cuõng mong ñöôïc ñoùng goùp heát söùc mình vaøocoâng cuoäc khaùng chíeân choáng Myõ, baát chaáp nhöõng ñeâm laïnhthaáu xöông hay caùi noùng haàm haäp trong haàm maùy giöõa tröaheø cuûa vuøng ñoài nuùi Sôn Taây, chæ coù soûi vaø ñaù ong. Cuoäc soángluùc naøy gôïi laïi nhöõng kæ nieäm ngaøy ôû Yeân Myõ, Ñaïi Töø (BaécThaùi). Coù leõ vì ñöôïc reøn luyeän trong nhöõng naêm thaùng ôû YeânMyõ maø chuùng toâi thích nghi vôùi moâi tröôøng coâng taùc môùi khaùdeã daøng, khoâng bò cheâ cöôøi laø “lính caäu”. Cho duø nhö vaäy,trong thaâm taâm ai cuõng muoán ñöôïc ra tuyeán ñaàu. Anh emnghe ngoùng thoâng tin töø Boä tö leänh. Ngaøy thaùng troâi qua, soáanh em cuøng veà E205 daàn daàn ñöôïc nhaän caùc nhieäm vuï khaùcnhau; coøn boïn toâi thì vaãn chôø, vaãn ñôïi.

674

Ñaàu naêm 1974, thaätbaát ngôø, toâi vaø moät soáanh em nhaän leänh veàcoâng taùc taïi Boä tö leänhCoâng binh! Lính thoângtin maø laïi veà Coâng binh,thaät khoâng sao hieåu noåi?!Ñoaùn giaø, ñoaùn non,buoàn nhieàu hôn vui. Chaûleõ kieán thöùc bao naêmhoïc taäp treân ñaát baïn, ñoåxuoáng soâng, xuoáng bieånroài sao? Song, vôùi ngöôøilính, meänh leänh laø meänhleänh! Duø vai vaùc ba-loâveà Boä tö leänh Coâng binh

maø trong loøng tróu naëng!Hoâm trình dieän taïi Boä

tö leänh Coâng binh, toâi laïigaëp caùc baïn Troãi khoùa 2 cuõng vöøa toát nghieäp: Löông Nghóa,Thanh Chaâu, Theá Vieät, Ñaêng Thanh, Nguyeãn Thò Chung…Moïi ngöôøi tay baét, maët möøng. Luùc naøy, chuùng toâi môùi bieát ñöôïcñieàu veà coâng taùc taïi “cô quan ñaëc traùch” cuûa Boä tö leänh Coângbinh, tham gia coâng trình xaây döïng Laêng Chuû tòch Hoà ChíMinh. Nieàm vinh döï naøy ñeán vôùi chuùng toâi quaù ñoät ngoät! Luùcnaøy, coâng trình Laêng Baùc ñaõ xaây döïng ñöôïc hôn moät naêm.Nhieàu laàn veà Haø Noäi, khi ñi ngang qua Quaûng tröôøng BaÑình, thaáy nhöõng nuùi caùt cao ngaát vôùi aùnh ñieän saùng choang.Bieát laø coâng trình xaây döïng Laêng Baùc, song cho duø trí töôûngtöôïng coù phong phuù ñeán maáy ñi nöõa, toâi cuõng khoâng bao giôønghó raèng coù ngaøy mình ñöôïc tham gia coâng trình lòch söû naøy.

Caùc baïn khoùa 2 treân coâng trình xaây döïngLaêng Baùc cuoái naêm 1974

675

Do söû duïng thaønh thaïo tieáng Nga neân chuùng toâi ñöôïc boá tríveà phoøng chuyeân gia, tröïc tieáp laøm vieäc vôùi chuyeân gia LieânXoâ. Haøng ngaøy, chuùng toâi xuoáng coâng tröôøng xaây döïng, laépñaët thieát bò, kieåm tra, hieäu chænh, vaän haønh… Coâng vieäc tuyvaát vaû nhöng do ñöôïc chuaån bò kó veà kieán thöùc chuyeân moânvaø ngoaïi ngöõ neân chuùng toâi naém baét ñöôïc coâng vieäc khaù toát.Luùc naøy, cuoäc khaùng chieán choáng Myõ ñang vaøo giai ñoaïn cuoái;moãi ngöôøi ñeàu nhaän thöùc ñöôïc söï khaån tröông hoaøn thaønhcoâng trình, chaøo möøng ngaøy vui ñaïi thaéng, ñoùn ñoàng baøomieàn Nam ra thaêm Baùc. Ta vaø caùc baïn Lieân Xoâ ñeàu laøm vieächeát söùc mình, baèng moät loøng thaønh kính vôùi vò laõnh tuï kínhyeâu. Moïi ngöôøi, ñaàu khoâng muõ noùn döôùi naéng heø choùi chang,beân caùi noùng nhö hun, nhö ñoát toûa ra töø nhöõng khoái beâ-toângkhoång loà. Ñoâng veà laïi ñoùn nhöõng ñôït gioù baác laïnh thaáu xöôngkhi ñang treo mình treân daøn giaùo cao ngaát. Khoâng moät lôøi cathaùn. Vaø ai cuõng chæ thaàm nghó: Phaûi khaån tröông thi ñua vôùiñoàng baøo mieàn Nam, hoaøn thaønh Laêng Baùc ñuùng thôøi haïn!

Coù raát nhieàu kæ nieäm caûm ñoäng trong thôøi gian laøm vieäctreân coâng tröôøng. Haàu nhö caû nöôùc ñeàu coù caùc ñaïi bieåu öutuù cuûa mình tham gia xaây döïng. Nhöõng gì toát nhaát, öu tuù nhaátñeàu taäp trung cho Laêng Baùc. Xuùc ñoäng nhaát laø nhöõng ñôïtnhaän quaø cuûa ñoàng baøo mieàn Nam göûi taëng coâng trình. Ñoùlaø nhöõng caây goã quyù, nhöõng caây traùi ñaëc saûn cuûa caùc mieànTrung Boä, Nam Boä, ñaõ vöôït qua bao ñaïn bom, bao boát ñoànvaø söï vaây haõm cuûa keû thuø, thaäm chí thaám caû maùu cuûa caùcchieán só ñeå ñeán ñöôïc vôùi coâng trình. Trong ñoù coù caû quaø cuûaqueâ höông anh Troãi - maûnh ñaát Quaûng Ñaø. Moãi laàn coù xe ralaø moät laàn chuùng toâi ñöôïc soáng trong tình caûm bao la cuûañoàng baøo mieàn Nam ñoái vôùi Baùc.

Hoâm ñöa thi haøi Baùc veà Laêng, thaät laø moät ngaøy troïng ñaïi!Moät khoâng khí trang nghieâm bao truøm caû coâng trình. Chuùng

676

toâi khoâng neùn noåi xuùc ñoäng khi thaáy baùc Phuøng Theá Taøi,maëc aùo boâng, töø treân xe böôùc xuoáng cuøng moät ñoäi danh döïñöa Baùc vaøo Laêng. Keà töø hoâm aáy, sinh hoaït cuûa chuùng toâikhaùc haún. Gaàn Baùc, ai cuõng thaày mình phaûi soáng toát hôn,phaûi traùch nhieäm hôn!

Böôùc qua naêm 1975, cuoäc khaùng chieán cuûa daân toäc ñi ñeángiai ñoaïn quyeát ñònh. Hình nhö, moãi ngöôøi treân coâng tröôøngñeàu caûm nhaän thaáy moät ñieàu gì thieâng lieâng ñang tôùi gaàn. Moïingöôøi ñeàu coù chung suy nghó: coá gaéng hoaøn thaønh coâng trìnhñuùng vaøo dòp giaûi phoùng mieàn Nam. Coâng trình hoaøn thieändaàn, cao söøng söõng giöõa trôøi xanh. Vaø, ñuùng vaøo dòp thoángnhaát ñaát nöôùc, coâng trình ñöôïc ñoùn nhöõng ngöôøi con cuûaThaønh Ñoàng Toå quoác vaøo vieáng Baùc.

Nhôù ñeán nhöõng naêm thaùng laøm vieäc ôû coâng trình xaây döïngLaêng baùc, khoâng theå khoâng nhaéc tôùi caùc baïn Lieân Xoä. Ñaõ

Nhöõng ngaøy cuoái hoaøn coâng

677

cuøng sinh soáng, hoïc taäp beân caùc baïn Lieân Xoâ töø nhieàu naêm,toâi ít nhieàu hieåu bieát ñöôïc vaên hoaù vaø taâm hoàn Nga. Song coùleõ, nhöõng ngaøy laøm vieäc tröïc tieáp beân hoï, cuøng vui, buoàn, cuøngchòu ñöïng khoù khaên, gian khoå môùi thaáy quyù nhöõng “phaåmchaát Nga” (Russkie kharachery) cuûa hoï: chaân thaønh, giaûn dò,noàng nhieät vaø quan troïng nhaát laø loøng kính troïng ñoái vôùi laõnhtuï cuûa ta. Caùc baïn khoâng neà haø baát cöù coâng vieäc gì; khoâng coùvieäc gì chòu boù tay. Ñoái vôùi hoï, vieäc xaây döïng coâng trình cuõngchính laø cuoäc soáng cuûa chính hoï. Toâi nhôù luùc ñoù, caùc thaønhphoá lôùn ôû mieàn Nam ñang laàn löôït ñöôc giaûi pghoùng. ÔÛ cöûaphoøng chuyeân gia coù treo moät baûn ñoà chieán söï, moät laù côø ñoûseõ ñöôïc veõ theâm vaøo nôi vöøa ñöôïc giaûi phoùng. Saùng saùng, moïingöôøi ñeàu taäp trung quanh taám baûn ñoà vaø baøn tin chieán söï.Tröa ngaøy 30 thaùng 4 naêm 1975, ñoàng chí tröôûng ñoaøn chuyeângia töï tay veõ laù côø ñoû leân chöõ Saøi Goøn vaø noùi: “Phôø-xuoâ, Kheát!”1

vôùi veû maët raïng rôõ, töï haøo.Laêng Baùc hoaøn thaønh. Nhöõng caùn boä, nhaân vieân coâng taùc

treân coâng tröôøng vinh döï laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân ñöôïc vaøovieáng Baùc. Ba möôi naêm troâi qua, coù bieát bao ñoåi thay, vui,buoàn trong cuoäc ñôøi, baûn thaân töøng kinh qua nhieàu cöông vòcoâng taùc, song nhöõng naêm thaùng laøm vieäc ôû ñaïi coâng tröôøngxaây döïng Laêng Baùc luoân ñoïng laïi trong taâm trí chuùng toâi nhöõngkæ nieäm saâu saéc, khoâng theå naøo queân.

Chuùng toâi voâ cuøng töï haøo vaø caûm thaáy thaät vinh döï vì laønhöõng ngöôøi lính Troãi duy nhaát, ñöôïc tham gia coâng trình lòchsöû naøy!

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 7-2003Ñ.T.L

1 Heát!

678

Tieáp quaûn, khai thaùc heä thoángthoâng tin vieãn thoâng

KIEÁN QUOÁC

Nhöõng ngaøy thaùng 4 naêm 1975 lòch söû seõ khoâng bao giôøphai môø trong taâm trí chuùng toâi. Caû nöôùc theo doõi Chieán dòchHoà Chí Minh, theo doõi nhöõng cuoäc haønh quaân thaàn toác cuûacaùc binh ñoaøn chuû löïc, taán coâng vaøo saøo huyeät cuoái cuøng cuûañòch. Moãi ngaøy, treân taám baûn ñoà chieán dòch treo ôû Ban chæ huyC153, nhöõng laù côø ñoû ñöôïc caém leân, chi chít höôùng veà Nam.Ngaøy ñoù, toâi môùi 22 tuoåi.

Khoùa 5 vöøa nhaän ñoà aùn, chæ coøn 3 thaùng nöõa laø toát nghieäp.Nhöng khoâng ñöùa naøo taäp trung vieát laùch, chæ muoán ñöôïctham gia Chieán dòch. Cha meï chuùng toâi, nhöõng ngöôøi ñaõ thamgia vaøo Toång khôûi nghóa Thaùng Taùm 1945, giaønh ñoäc laäp daântoäc vaø Chieán dòch Ñieän Bieân Phuû lòch söû, giaønh laïi hoaø bìnhcho nöûa nöôùc. Ñeán theá heä chuùng toâi, Chieán dòch Hoà Chí Minh,coù leõ laø cô hoäi duy nhaát ñöôïc tham gia ñeå mang laïi thoáng nhaátcho Toå quoác. Coù gì töï haøo hôn khi ñöôïc gaén vôùi lôøi ca “ñaáutranh ñaây laø traän cuoái cuøng”!

Giöõa thaùng 4 naêm 1975, 119 hoïc vieân khoaù 5 ñöôïc ñaëccaùch toát nghieäp. Boïn toâi voäi xeáp buùt saùch, taïm bieät thaày, coâ vaøbaïn beø. Chí Thoï veà quaân chuûng Haûi quaân, Boà Vinh veà Taêng-thieát giaùp, Vieãn Chieán, Quoác Khaûi, Chí Quang, Huy Duõng,Khaùng Tröôøng cuøng anh Nguyeãn Vaên Tam veà Thoâng tin…

679

Rieâng Leâ Chí Hoaø vaø toâi cuøng caùc anh Kænh, Khoâi, Hay ñöôïcgiöõ laïi tröôøng.

Vinh döï hôn, hai ñöùa ñöôïc tham gia vaøo ñoaøn khaûo saùt,tieáp quaûn caùc trung taâm vieãn thoâng do Myõ-nguïy ñeå laïi.Tröôûng ñoaøn laø thaày Leâ Khoâi, phoù laø thaày Ngoâ Hai. Ñoaøngoàm caùc thaày giaùo khoa Trang bò Voâ tuyeán ñieän töû, trong soáñoù coù anh Haø Troïng Tuyeân (Troãi khoùa 1). Khoâng coù thôøigian chuaån bò, toâi nheùt vaøo ba-loâ cuoán töï ñieån Anh - Vieät,cuoán nhaät kyù vaø taøi lieäu veà Thoâng tin ñoái löu môùi ñöôïc giaùovieân Baùch khoa leân lôùp. Voäi taït qua nhaø, khoâng kòp chia taybaïn beø, caû ñoaøn veà ngay binh traïm Phuù Xuyeân. Binh traïmnhöõng ngaøy naøy thaät taáp naäp, coù ñeán haøng ngaøn xe taûi, xekhaùch taäp trung veà. Boä ñoäi maëc quaân phuïc môùi cöùng, suùngoáng caùc kieåu, beân hoâng caùn boä naøo cuõng coù khaåu K54, bi-ñoâng nöôùc, vai ñeo xaø coät. Nhaän ñuû tieâu chuaån xaêng daàu,löông thöïc, thöïc phaåm laø leân ñöôøng.

Sôùm 26 thaùng 4, ñuùng 4 giôø, khôûi haønh. Thôøi tieát buoåi sôùmmaùt laïnh, khoâng khí trong laønh. Coøn toái chöa roõ maët ngöôøinhöng haøng traêm xe baät pha saùng tröng, phoùng doïc quoác loä1A. Haùo höùc, hoà hôûi… Coù ñi môùi hieåu heát lôøi ca “Coù nhöõngngaøy vui sao, caû nöôùc leân ñöôøng...” Chieàu ñeán Binh traïmVinh. Caùi noùng ñaõ taïm nhöôøng cho gioù maùt thoåi vaøo töø Cöûa Loø.Böõa côm binh traïm “laïo xaïo”, thöùc aên vaø côm laãn vôùi caùt. Coámaø nuoát. Toái maéc voõng ñaàu heø, nguû ngon laønh.

27 thaùng 4. Xeáp haøng qua phaø Beán Thuyû. Töø bôø nam, xecoä taáp naäp. Côø ñoû sao vaøng, côø giaûi phoùng caém treân noùc ca-bin, phaàn phaät tröôùc gioù. Coù xe sau vöôït leân thì coá nhìn sangxem coù ai quen. Treân ñöôøng, gaëp moät loaït anh em tröôøng Troãi:Ñoàng Tieán, Khaéc Linh (khoùa 3), Baù “de” (khoùa 4)… I’ ôí goïinhau, heïn gaëp ôû Hueá, Ñaø Naüng… Radio baùo tin chieán söï,quaân ta ñaõ giaûi phoùng Xuaân Loäc, Long Khaùnh…

680

Tröa 28 thaùng 4, qua caàu Hieàn Löông, vöôït soâng Beán Haûi.Thaät laø caûm ñoäng! Coá nhôù laïi nhöõng thöôùc phim tö lieäu “Vótuyeán 17 - ngaøy vaø ñeâm” ñeå hình dung ra Vó tuyeán 17 ngaøyxöa. Môùi ngöng tieáng suùng ñöôïc hai, ba naêm, maø caûnh vaät ñoåithay nhieàu. Rieâng Coät côø Hieàn Löông vaãn söøng söõng suoát töønaêm 1954 - moät vaät chöùng lòch söû… Hít moät hôi thaät daøi, neùnxuùc ñoäng. Caùi ngaøy maø haøng chuïc trieäu daân Vieät mong ñôïihôn 20 naêm qua ñaõ ñeán! Ñeå coù ñöôïc caùi giôø phuùt naøy, baongöôøi ñaõ naèm xuoáng!

Ñeâm 28 thaùng 4, döøng chaân ôû Hueá. Ñeâm nghæ ngay ñaàucaàu Baïch Hoå. Saùng 29, khi nghe tin quaân ta ñaõ tieán saùt SaøiGoøn, chuùng toâi leân ñöôøng. Xe ì aïch vöôït ñeøo Haûi Vaân daøi hôn20 km, vôùi haøng chuïc “cua tay aùo”. Töø ñænh ñeøo nhìn xuoáng,thaáy baùn ñaûo Sôn Traø vaø thaønh phoá Ñaø Naüng - moät caên cöùquaân söï khoång loà. Quaõng 12 giôø tröa ngaøy 30 thaùng 4, döøngxe ôû coåâng saân bay Ñaø Naüng, baét ñaøi Giaûi phoùng, nghe gioïngphaùt thanh vieân thaät trònh troïng: “Ñaây laø tieáng noùi cuûa Uyû bancaùch maïng Saøi Goøn - Chôï Lôùn - Gia Ñònh. Yeâu caàu taát caû ñoàng

Ba anh em Troãi treân Ñaøi vieãn thoâng Sôn Traø, Ñaø Naüng, Heø 1975.

681

baøo, anh chò em coâng nhaân, nhaát laø nhaân vieân caùc nhaø ñeøn,caùc nhaø maùy nöôùc vaø taát caû sinh vieân, hoïc sinh tuï hoïp laïi, chôøñieàu ñoäng cuûa Uyû ban nhaân daân caùch maïng… Chuùng toâi xinlong troïng tuyeân boá: thaønh phoá Saøi Goøn ñaõ ñöôïc giaûi phoùnghoaøn toaøn!” Theá laø caû xe oâm nhau heùt leân: “Saøi Goøn giaûiphoùng roài! Giaûi phoùng roài!”. Caû Ñaø Naüng trong moät röøng côøhoa. Daân chuùng uaø ra ñöôøng, töøng ñoaøn ngöôøi, ñoaøn xe tieánveà trung taâm… Coù coøn vui naøo vui hôn!

ÔÛ Ñaø Naüng, chuùng toâi hôïp quaân vôùi caùnh Vieän Kyõ thuaätquaân söï vaø Boä Tö leänh Thoâng tin, khai thaùc heä thoáng thoângtin vieãn thoâng. Nhö vaäy, caùnh phoái thuoäc coù Ñoã Trung Vieät,Hoaøng Sôn, Höõu Duõng ñeàu laø lính Troãi khoùa 3. Sau khi thaêmtraïm caùp ñaïi döông ôû baõi bieån Myõ Kheâ, ñoaøn ñöôïc taùch ñoâi.Nhoùm höõu tuyeán nghieân cöùu heä thoáng caùp ngaàm ñaïi döông,heä thoáng vi ba vaø maïng ñieän thoaïi töï ñoäng; coøn nhoùm voâtuyeán khaûo saùt heä thoáng thoâng tin ñoái löu.

Toâi vaø Chí Hoaø cuøng anh Kænh, anh Khoâi leân ñaøi ñoái löu SônTraø. Baùn ñaûo Sôn Traø caùch thaønh phoá hôn 10km, ñöôïc boïn Myõgoïi laø Monkey Mountain, vì treân ñaûo coù raát nhieàu khæ. Doïcñöôøng ra quaân caûng thaáy quaàn aùo lính nguïy, ba-loâ, suùng ñaïn…vöùt böøa baõi. Treân Sôn Traø coù ba ñôn vò kó thuaät: ñaøi kieåm soaùtkhoâng löu, ñaøi vieãn thoâng Tropo vaø thaùp truyeàn hình. Töø thaønhphoá nhìn ra Sôn Traø seõ thaáy roõ nhöõng aêng-ten parabol cuûa ñaøiñoái löu, nhö nhöõng caùnh buoàm lôùn ñang höùng gioù bieån.

Khi tieáp quaûn môùi thaáy Myõ chi phí cho quaân söï vôùi moätngaân saùch khoång loà. Taát caû caùc traïm kyõ thuaät ñöôïc thieát keá,khoâng söû duïng ñieän caáp töø maïng thaønh phoá vì sôï bò taán coâng.Caùc traïm duøng maùy phaùt ñieän taïi choã. Haøng ngaøy, töøng ñoaønxe boàn töø döôùi thaønh phoá chôû haøng ngaøn ga-loâng daàu leân ñaøi.

Thoâng tin ñöôøng truïc cuûa Myõ ñöôïc toå chöùc theo hai tuyeánñoái löu vaø caùp ñaïi döông. Thieát bò ñaàu cuoái goàm caùc thueâ bao

682

ñöôïc keát noái thoâng qua toång ñaøi vaø noái leân ñaøi ñoái löu quañöôøng vi ba. Treân ñöôøng truïc coù theå thoâng moät luùc 956 keânhthoaïi. Chuùng toâi baét tay vaøo khai thaùc, töø caùc khoái gheùp keânhñeán caùc boä loïc sieâu cao taàn, caùc ñeøn soùng chaïy Klistron, roài caùcoáng daãn soùng sieâu cao, aêng-ten parabol thu phaùt… Taøi lieäutoaøn tieáng Anh maø ôû tröôøng laïi toaøn söû duïng tieáng Nga. Theálaø, cöù vöøa laøm vöøa hoïc. Chuyeân vieân kó thuaät cuûa nguïy ñöôïcñaøo taïo ôû tröôøng Truyeàn tin Vuõng Taøu, khai thaùc maùy raát thaønhthaïo, nhöng khoâng hieåu veà lyù thuyeát. Khoâng bieát thì hoûi hoïhoaëc ngöôïc laïi, chuùng toâi giaûng cho hoï veà lyù thuyeát. Töø choã edeø, sôï maáy oâng só quan Vieät coâng, hoï daàn chuyeån sang neåphuïc khaû naêng khai thaùc thieát bò cuûa caùnh ta. Hoï thaáy khoângbò phaân bieät ñoái xöû, thaäm chí ñöôïc aên cuøng maâm vôùi caùn boä.

Laø kyõ sö môùi ra tröôøng, kinh nghieäm thöïc teá coøn yeáu, haiñöùa toâi ñöôïc lôùp Troãi ñi tröôùc (Hoaøng Sôn, Höõu Duõng) vaø caùcthaày taän tình chæ baûo. Khi coù nhöõng maéc môù, khoâng coù lôøi giaûi,tuïi toâi phoân thaúng xuoáng traïm caùp ñaïi döông döôùi Myõ Kheâ hoûiTrung Vieät. Haén laø moät tay khaù vöõng veà lyù thuyeát neân moïi vieäcthoâng suoát. Ngaøy noái thöû lieân laïc vôùi Saøi Goøn, Quy Nhôn, NhaTrang, Vuõng Taøu laø moät ngaøy haïnh phuùc. Toaøn tuyeán thoângthoaïi, nghe roõ moàn moät nhö ñang ñöùng tröôùc maët nhau.

Ñeâm treân baùn ñaûo Sôn Traø maùt laïnh, gioù bieån loàng loäng. Veàñeâm, thaønh phoá Ñaø Naüng nhaáp nhaùy haøng vaïn aùnh ñeøn nhöhaøng vaïn vì sao. Thaät töï haøo vì cuøng nhöõng caùn boä kyõ thuaättrong quaân ñoäi; anh em lính Troãi ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp khaithaùc vaø sôùm ñöa heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng hieän ñaïi thôøibaáy giôø vaøo hoaït ñoäng, phuïc vuï ñaát nöôùc!

Trích kyù “Nhöõng ngaøy tieáp quaûn kyõ thuaät 1975”K.Q

683

Phaùt suùngNGUYEÃN CHIEÁN THAÉNG

Hoïc sinh khoùa 3

Ñaàu naêm 1978, Boä tö leänh Thoâng tin-Lieân laïc ñieàu moät toápsó quan vaøo Nam laøm coâng taùc chuaån bò chieán dòch choángquaân Poân Poát laán chieám bieân giôùi. Toâi ñöôïc giao nhieäm vuïthieát keá vaø höôùng daãn thi coâng traïm voâ tuyeán soùng ngaén, heächæ huy; coøn Duõng “goã” nhaän thieát keá, thi coâng traïm tieáp söùcñöôøng truïc. Hai traïm phaûi ñaûm baûo thoâng tin vöõng chaéc, thoângsuoát 24/24, giöõa Boä Toång vôùi caùc binh ñoaøn tham gia chieándòch vaøo thaùng gieâng naêm 1979. Vieäc thieát keá traïm voâ tuyeánkhaù suoân seû, nhöng vôùi traïm tieáp söùc khaù gay go vì soùng “sieâutaàn soá” chæ lieân laïc trong “cöï li nhìn thaúng” vaø “caùnh soùng” laïiheïp, trong khi ñoù, söï cô ñoäng cuûa caùc binh ñoaøn trong chieándòch laïi raát roäng. Sau nhieàu laàn ñieàu nghieân (coù laàn phaûi “ñinhôø” tröïc thaêng UH-1A, ñoät kích vuøng ven bieân giôùi), chuùngtoâi ñaõ hoaøn taát thieát keá vaø ñöôïc treân pheâ duyeät: Traïm tieáp söùcñöôïc ñaët treân ñænh Nuùi OÂng ñeå taïo taàm “queùt” xa vaø roäng. Dotraïm phaûi “transit” giöõa Boä Toång vôùi caùc xe thoâng tin cô ñoäng

684

treân caùc höôùng chieán dòch, neân phaûi laø traïm “maïnh”, vöõngchaéc, keå töø “voû traïm” ñeán traïm nguoàn vaø coät an-ten… Theá laøñoaøn coâng taùc ñöôïc boå sung kó sö caùc loaïi cô khí, xaây döïng,traïm nguoàn, trong ñoù coù... gaõ. Khi trieån khai thi coâng, nhieàulöôït vaät tö, thieát bò töø Taân Sôn Nhaát ñöôïc tröïc thaêng vaän taûi MI-6 vaø CH-34 (lính ta quen goïi laø “quaû chuoái bay”) chuyeån tôùi.Vieäc ñaùp xuoáng ñænh nuùi seõ khoâng an toaøn neáu nhö MI-6 vaøCH-34 mang ñuû taûi 8 taán haøng. Beân khoâng quaân ñeà nghò phaûicoù baõi ñaùp phuï, gaàn chaân nuùi, ñeå “göûi taïm” nöûa soá haøng chomoãi laàn ñaùp xuoáng ñænh. Yeâu caàu phaùt sinh theâm baõi ñaùp phuïvaø löïc löôïng baûo veä. Ñoaøn coâng taùc ñaõ choïn ñöôïc “saân bay”gaàn chaân Nuùi OÂng vaø giao cho gaõ laøm “chuû nhieäm an ninh”- moät coâng vieäc chaùn ngaét (nhöng lôõ maùy bay coù bò laøm saothì laø to chuyeän!). Veà phía gaõ, vì môùi töø trung ñoaøn chuyeån veàneân bò “toáng” cho toaøn nhöõng vieäc khoâng teân, nhöng khoângthaáy gaõ caèn nhaèn. “Leõ thöôøng” laø vaäy, vì toâi vaø Duõng “goã” laølính Troãi khoaù 3 vôùi vai “trôï lyù ñaøn anh”; coøn gaõ chæ laø Troãikhoaù 4, laïi môùi veà, aét phaûi thaáu hieåu caùi “boån phaän ñaøn em”cuûa mình(!). Böõa ñoù, xe taûi ñöa chuùng toâi ñi Nuùi OÂng, coù gheùqua “saân bay” ñeå thaû gaõ xuoáng. ÔÛ ñoù, gaõ seõ tieáp nhaän moät toáplính cuûa ñôn vò khaùc ñieàu tôùi laøm “an ninh vieân” vaø tieáp nhaänbaøn giao “saân ñöôøng” cuûa caùnh coâng binh raø phaù bom mìn.Vöøa xuoáng xe, toáp lính (chaéc cuõng môùi tôùi) tieán laïi haát haøm:“OÂng laø thuû tröôûng cuûa tuïi naøy?”. Nhìn veû ngang taøng kieåu“lính chieán tröôøng”, keøm theo nöôùc da “ñen nhö Mieân” (maøtreân coå aùo toaøn gaøi quaân haøm trung, thöôïng syõ) so vôùi gaõ - moätthieáu uyù treû maêng, traéng treûo thö sinh, ai cuõng nghó khoângchöøng gaõ seõ bò “tuïi noù boùp muõi”. Sau khi “chieán dòch khoângvaän” keát thuùc, chuùng toâi gheù ñoùn boïn gaõ “veà xuoâi”, ñöôïc chöùngkieán toáp lính raát traân troïng, goïi gaõ laø “baùc” xöng “em”. Thaáytoâi ngaïc nhieân, laïi bieát toâi laø chieán höõu thaân thieát cuûa “baùc”neân toáp lính ñaõ nhoû to keå laïi chuyeän ñaáu suùng…

685

Soá laø, caùch “baõi ñaùp” chöøng 400 meùt coù moät traïm kieåmsoaùt lieân ngaønh (loaïi traïm “ngaên soâng caám chôï” thôøi ñoù).Lính traïm raát haêng, cöù coù xe chaïy ngang laø “toeùt coøi”, xe maøkhoâng laäp töùc döøng laø quyù traïm noå suùng (coù luùc xaû caû loaïtAR-15). Coù böõa ñaïn laïc vaøo nhaø daân, may chöa ai bò “dính”(ñaây laø chuyeän khoâng quaù xa laï ôû vuøng taây-nam hoài baáygiôø). Gaõ qua thöông löôïng nhöng traïm chæ yeân aéng ñöôïc moäthai böõa roài “chöùng naøo taät aáy”. Coù laàn ñöôøng ñaïn cuûa traïm“cheùo” qua choã gaõ, gaõ beøn traû ñuõa baèng naêm nhòp AK “haiphaùt moät” saùt saït maùi traïm. Ñieàu naøy gaây baát hoaø vôùi caùnhlính beân traïm. Moät hoâm, nhaân loaït ñaïn cuûa traïm “aên” sangbeân gaõ, gaõ caùu kænh daãn lính qua quyeát aên ñuû. Hai beân tieángbaác tieáng chì moãi luùc moät caêng. Ñoät nhieân, vieân chæ huy traïmruùt khaåu Colt-45, leân ñaïn, chóa thaúng vaøo maët gaõ, nghieánraêng ñoøi baén. (Quaù giaän maát khoân!). Lính hai phe hoát hoaûnggiaït ra. Gaõ moùc tay vaøo thaét löng, nheo maét nhìn noøng suùngbình phaåm: “OÂng baén tröôït ñaáy!”. Vieân chæ huy traïm sieát coø.Tröôït! Ñoái thuû cuûa gaõ baøng hoaøng. Gaõ ruùt phaêng khaåu K-54(nheùt ôû tuùi quaàn sau), beû buùa, chóa thaúng maët vieân chæ huytraïm, nhaùy maét: “Baây giôø tôùi löôït toâi? Ñaïn leân noøng roài ñaáynheù!”. Ñoái thuû xaùm maët, töø töø buoâng suùng, xin “thua”. Gaõ nhaûbuùa, haï suùng, nhaùy maét “O.K!”. Lính hai phe laëng ngaét. Gaõñaùnh maët ra hieäu cho lính trôû veà. (Thöïc tình khi quay löngroài, gaõ khoâng khoûi chôøn chôïn vôùi yù nghó coù theå seõ bò ñaïnColt-45 khoan vaøo gaùy). Toái ñeán, vieân chæ huy traïm mangröôïu vaø “ñoà moài” qua, laøm tieäc hoaø giaûi. Caû boïn cheùn chuùcheùn anh. Nhaân luùc vui veû, ñoái thuû cuûa gaõ baøy toû: “Tui cuõngchieán traän vaøi laàn, töôûng ñaâu nhaát xöù, khoâng deø ñuïng línhchieán laõo laøng nhö... nhö baùc. Maø sao baùc bieát tui baén tröôït?”.Gaõ cöôøi ñaùnh troáng laûng. Sôï bò caáp treân quôû traùch, hai beânnaâng li cam keát giöõ kín vuï vieäc naøy. (Cho tôùi giôø vaãn khoângcoù ai hay bieát, ngoaøi hai nhoùm ñoái thuû böõa noï).

686

Sau naøy gaõ thuù thaät, luùc bò hoïng suùng chóa thaúng vaøo maët,caùc ngoùn tay gaõ ñaõ run run vaø maét ñaõ nhoøe trong giaây laùt.Boãng gaõ nghó, “sôï” hay “khoâng sôï” thì ñaèng naøo cuõng bò moätphaùt ñaïn khoan thuûng soï. Gaõ beøn choïn “khoâng sôï”. Tôùi luùc ñoùgaõ thaáy hoïng suùng cuûa ñoái thuû ñaûo lieân hoài, vaø nöõa, hoä khaåutay cuûa ñoái thuû bò leäch phaûi, tay coø laïi quaù saâu neân khi boùpcoø, suùng seõ bò leäch höôùng. (Coøn laïi laø... may ruûi!). Rieâng caùi troønhaùy maét, toâi quaù bieát, ñoù laø coá taät chöù naøo coù phaûi vì gaõ coùmaùu laïnh kieåu Xin-vi-oâ (tay ñaáu suùng chuyeân nghieäp trong“Phaùt suùng” cuûa Putskin)!!!

Nghe anh em khoaù 4 keå laïi, hoài ôû tröôøng Troãi, gaõ thuoäc loaïi“khoâng ra gì” trong chuyeän phaù phaùch, ñaùnh loän. Vaø tuy ñöôïc“höôûng” ñoâi chuùt bom ñaïn cuûa cuoäc chieán tranh, nhöng ôû gaõvaãn nhö thieâu thieáu caùi chaát “ngang taøng” cuûa lính Troãi. Toâikhoâng ñònh chæ trích hay taùn döông cuoäc ñaáu suùng, nhöng quacaùc söï kieän mang maøu saéc kieåu “mieàn Vieãn Taây”1 môùi thaáycaùnh lính Troãi tôùi luùc gaëp chuyeän thì “cuõng ra gì” ñaáy chöù!?

N.C.T.

1 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa“, taäp I trang 201.

687

Mieãn anh laø lính Troãi!PHUØNG DUY HÖNG

Hoïc sinh khoùa 5

“AØo aït, say meâ vaø ... aåu” laø caùi “gu” cuûa lính Troãi khoaù 5.Khoâng bieát nhaän xeùt nhö vaäy coù ñuùng khoâng, nhöng thöïc tìnhkhoaù toâi coù nhieàu ñöùa coù caùi “gu” nhö vaäy. Khoaù 5 töøng coù boánchaøng troán hoïc ñeå ñi “B”1; töøng coù hai chaøng cho tôùi taän 32,33 tuoåi vaãn chöa heát... aåu – neáu xeùt treân goùc ñoä “ban haønh vaênbaûn”2; töøng coù moät chaøng bò anh Thanh Töôøng (khoaù 1) trò toäivì ... (nhöng thoâi, noùi ra sôï maéc côõ)3. Hy voïng caâu chuyeän veàmoät chaøng khaùc cuûa khoaù toâi seõ cuûng coá cho nhaän xeùt treân :

Thaùng 7 naêm 1975, gaõ toát nghieäp heä kó sö suùng phaùo vaø ñöôïcñieàu veà Haïm ñoäi 171 Haûi quaân laøm trôï lí kó thuaät phaùo. Hoài ñoùHaïm ñoäi gaõ phaûi tieáp quaûn moät löôïng khoång loà caùc chieán haïm,vuõ khí, khí taøi cuûa quaân ñoäi Myõ. Do hoaøn toaøn khaùc laï vôùi heä taøubeø, suùng oáng “kieåu” Lieân Xoâ, Trung Quoác, neân caû Haïm ñoäi phaûingaøy ñeâm tìm hieåu, khai thaùc. Coøn gaõ, gaõ lao vaøo coâng vieäc theo“gu” lính Troãi khoaù 5 cuûa gaõ. Coù laàn gaõ phaùt hieän nhieàu khaåuphaùo “haûi ñoái haûi” cuûa Myõ bò “caâm” vì caùnh phaùo thuû khoâng phaânbieät ñöôïc hai loaïi ñaïn troâng gioáng heät nhau: ñaïn ngoøi cô (cuûaphaùo ñieåm hoaû baèng kim hoaû) vaø ñaïn ngoøi ñieän (cuûa phaùo ñieåmhoaû baèng ñieän 12 voân). Gaõ beøn khoan moät loã nhoû ôû beä khoaùnoøng vaø tæ maån “gia coâng” tieáp. Keát quaû laø tính naêng phaùo khoâng

1 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa”, taäp I trang 154.2 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa”, taäp I trang 193.3 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa”, taäp I trang 106.

688

bò thay ñoåi maø laïi baén ñöôïc caû hai loaïi ñaïn. Khaåu 37 ly bò moønkim hoaû, gaõ thaùo ra maøi “khaác”, theá laø laïi baén toát. Gaõ coøn nghóra nhieàu troø “quaùi dò” khaùc. (Baïn haún coøn nhôù, hoài ñoù, vuõ khí, khítaøi tieáp quaûn ñeàu thuoäc dieän cuoái “ñaùt” vaø khoâng coù phuï tuøng döïtröõ, neân vieäc “gia coâng” hay hoaùn ñoåi phuï tuøng, linh kieän laøchuyeän “thöôøng xaûy ra ôû huyeän”. Rieâng vôùi gaõ, chæ caàn moät laàn “lôõtay” laø moät khaåu phaùo bò “caâm” ngay. May maø gaõ chöa bò lôõ taybao giôø. Roài gaõ trôû thaønh noøng coät veà kó thuaät phaùo cuûa Haïm ñoäivaø ñöôïc thaêng quaân haøm tröôùc nieân haïn.

Ñaàu naêm 1979, chieán dòch Campuchia môû maøn. Haïm ñoäigaõ coù nhieäm vuï ñaùnh caûng Coâng-poâng Xom. Chieán söï dieãn ravoâ cuøng aùc lieät. Khoâng gian co laïi, thôøi gian giaõn ra. Phaùo ñòchdoäi baõo löûa leân Haïm ñoäi gaõ. Haïm ñoäi gaõ phaûn phaùo döõ doäivaø yeåm trôï cho lính thuyû ñaùnh boä ñoå boä leân caûng. Baàu trôøi ñoûlöûa, maët bieån soâi suïc, maët ñaát chao ñaûo. Toån thaát cuûa caû haibeân khoâng ngöøng taêng. Roài moät soá phaùo treân chieán haïm bò“dính” ñaïn, hoûng hoùc. Haïm ñoäi duøng taøu nhoû ñöa gaõ tôùi töøngchieán haïm ñeå söûa chöõa phaùo. Khaåu 127 ly noøng daøi (phaùo “aùt

Lieân laïc ra Haïm ñoäi töø caên cöù Haûi quaân Nhaø Beø 1975.

689

chuû” cuûa Haïm ñoäi) bò “keït”, quaû ñaïn naèm cheát trong buoàngñaïn. Gaõ lay hoay moät luùc, roài nín thôû... giaät coø. “Ñuøng!”, quaûñaïn “keït” bay ra. Ñaéc thaéng! Khaåu 127 ly laïi phaùt huy hoaû löïc.Vaø trong khi thaàn cheát roäng raõi ban phaùt caùi cheát, thì gaõ laïicaém cuùi vôùi troø “quaùi dò” khaùc. Chieán dòch keát thuùc, gaõ ñöôïctaëng thöôûng huaân chöông Chieán coâng haïng ba.

Chuyeän laø sau khi ñöôïc bình xeùt huaân chöông thì gaõ choáiñaây ñaåy. Gaõ nghó, gaõ laøm ñöôïc nhieàu vieäc chæ vì say meâ “kóthuaät thuaàn tuyù” chöù khoâng phaûi vì ñaõ ra söùc “bieán yù chí caùchmaïng thaønh haønh ñoäng thöïc teá”. Maø söï say meâ thì naøo coù thayñoåi, cho duø baïn ñang ôû xöôûng cheá thöû hay ôû maët traän. Hìnhnhö thoùi “phôùt ñôøi” kieåu lính Troãi vaãn vöông vaán ñaâu ñoù trongcon ngöôøi gaõ. Gaõ nghó raèng, nhieàu ngöôøi ñaùng ñöôïc khenthöôûng hôn gaõ, tröôùc heát laø nhöõng ngöôøi lính thuyû ñaùnh boä ñaõnaèm xuoáng trong chieán dòch. Nhöng anh em vaãn “baùo caùothaønh tích giuøm” gaõ vaø huaân chöông ñaõ ñeán vôùi gaõ.

Do bò thöông, khoâng ñuû söùc khoeû phuïc vuï quaân ñoäi, neân gaõñöôïc höôûng cheá ñoä ra quaân. Maáy ñeâm lieàn, gaõ laëng leõ khoùc khisaép phaûi chia tay vôùi moâi tröôøng quaân ñoäi. Cuõng may cho gaõø,trong thôøi gian ñieàu trò, gaõ ñeå yù moät coâ baùc só… vaø ruùt cuïc caùnheùn moûng ñaõ chao xuoáng cuoäc ñôøi gaõ. Toâi khoâng xaùc ñònh ñöôïcgaõ ñaõ “bò thöông” hay “ñöôïc thöông”, coøn chuyeän cuûa gaõ thìmang ñaày maøu saéc cuûa thoùi aøo aït, say meâ. Phaûi nhieàu naêm sautoâi môùi bieát gaõ coù Huaân chöông Chieán coâng. Thaéc maéc saokhoâng “baåm baùo” baïn beø, thì gaõ cöôøi: “Thöïc ra... toâi nghó... aitrong hoaøn caûnh nhö vaäy cuõng seõ xöû söï (ít ra laø) nhö vaäy, mieãnanh laø lính Troãi”. Theo toâi, gaõ noùi chöa thaät “ñoaøn chuaån”(!) maøleõ ra phaûi laø “ai trong hoaøn caûnh nhö vaäy cuõng seõ xöû söï nhö vaäy,mieãn anh laø chieán só Quaân ñoäi Nhaân daân Vieät Nam”.

P.D.H.

690

Khung tieåu ñoaøn toaøn TroãiTRAÀN XUAÂN LAÊNG Hoïc sinh khoùa 3

Ai ñoù ñaõ töøng noùi: “Haõy noùi cho toâi nghe baïn anh laø ngöôøitheá naøo, toâi seõ noùi anh laø ai!”

- Nhöõng ngöôøi baïn cuûa toâi ö? Toâi chæ coù theå noùi veà hoï baènghai chöõ: Tuyeät vôøi!

Ñoù laø nhöõng ngöôøi baïn hoïc sinh tröôøng Thieáu sinh quaânNguyeãn Vaên Troãi. Chuùng toâi gaén boù vôùi nhau khoâng chæ baèngnhöõng naêm thaùng hoïc sinh phoå thoâng ñaày moäng mô nhöngcuõng raát hieáu ñoäng, maø baèng caû nhöõng ngaøy keà vai saùt caùnhbeân nhau trong quaân nguõ; cuøng seû chia khoù khaên gian khoå,cuøng nieàm vui khi hoaøn thaønh nhieäm vuï vaø cuøng laøm ngôtröôùc nhöõng haøo quang giaû taïo treân ñôøi.

Toâi coøn nhôù thaùng 2 naêm 1985, toâi ñöôïc ñeà baït laøm Tieåuñoaøn tröôûng tieåu ñoaøn 2 kyõ thuaät – Löõ ñoaøn thoâng tin 596.Khoâng roõ trong caùc quaân binh chuûng khaùc ra sao chöù ôû binhchuûng Thoâng tin lieân laïc chaéc chaén seõ khoâng coù moät ñôn vònaøo nhö tieåu ñoaøn toâi: Moät tieåu ñoaøn maø boä khung laõnh ñaïotoaøn “Troãi”!. Naøy nheù: Tieåu ñoaøn phoù - ñaïi uùy Leâ Quoác Anh,hoïc vieân “Troãi” khoùa 4. Quaûn ñoác phaân xöôûng vieãn thoâng -thöôïng uùy Haø Huy Duõng vaø Quaûn ñoác phaân xöôûng quy chuaånmaùy ño - thöôïng uùy Phaïm Khaùng Tröôøng, ñeàu laø hoïc vieân“Troãi” khoùa 5. Coù theå noùi: Ñoù laø boä khung laõnh ñaïo raát “hoaønhaûo”! Noù “hoaøn haûo” vì trong coâng taùc vôùi nhau, toâi chöa noùi

691

heát yù hoï ñaõ hieåu caû caâu. (Soáng vôùi nhau caû moät quaõng ñôøi,chuùng toâi coøn laï gì nhau nöõa).

Ngaøy ñoù, sau khi ñöôïc ñeà baït laøm Tieåu ñoaøn tröôûng, tieåuñoaøn toâi ñöôïc giao ngay moät troïng traùch: Laøm tieåu ñoaøn chuûcoâng trong vieäc thaùo dôõ, khoâi phuïc vaø laép ñaët heä thoáng thoângtin vieãn thoâng töø Haø Noäi vaøo Vinh (trong ñoù coù moät keânh truyeànhình) ñeå phuïc vuï Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù VI. Laø caùn boäcoù thaâm nieân, phuïc vuï hôn 10 naêm trong binh chuûng thì toâi coùñeán 10 naêm gaén boù vôùi heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng quaân söïmaø ta thu ñöôïc cuûa Myõ – nguïy taïi mieàn Nam sau ngaøy giaûiphoùng. Nhöng trong suoát 10 naêm ñoù, vôùi baèng caáp laø kyõ sö traïmnguoàn, toâi luoân ôû cöông vò moät caùn boä “kyõ thuaät ñieän laïnh”, chöùkhoâng raønh veà lónh vöïc vieãn thoâng. Hôn nöõa, trong suoát caû thôøigian ñoù, toâi chöa bao giôø nhìn thaáy vieäc truyeàn tín hieäu truyeànhình qua heä thoáng vieãn thoâng naøy, maëc duø theo thieát keá laø coùtrong heä thoáng. Noùi nhö vaäy ñeå caùc baïn hieåu: Neáu khoâng coù boäkhung chæ huy tieåu ñoaøn toaøn “Troãi” naøy thì toâi seõ gaëp khoù khaênñeán theá naøo trong khi thöïc thi nhieäm vuï?

Beân an-ten parabol heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng xuyeân luïc ñòa.

692

Trong suoát hai naêm trôøi, tieåu ñoaøn chuùng toâi ñaõ phaûi thaùodôõ, khoâi phuïc vaø laép ñaët haøng traêm taán thieát bò, thaùo vaø döïngtaùm coät anten cho taùm ñaøi vieãn thoâng môùi töø Haø Noäi vaøo Vinh,trong ñoù coù boán ñaøi ôû vò trí coù cao ñoä töø 150m ñeán 200m. Baátchaáp naéng heø, möa ñoâng, gioù Laøo, baõo bieån, chuùng toâi ñaõ laømvieäc vôùi moät loøng töï troïng luoân coù trong ngöôøi: Chuùng toâi laø“lính Troãi”!

Cho ñeán taän ngaøy hoâm nay, toâi vaãn khoâng theå naøo queânñöôïc caùi caûm giaùc vöøa sung söôùng vöøa töï haøo cuûa chuùng toâitrong buoåi saùng ngaøy 10 thaùng 12 naêm 1986. Ngaøy chuùng toâiñaõ thoâng tuyeán thaønh coâng heä thoáng vieãn thoâng Haø Noäi - Vinhñeå phuïc vuï Ñaïi hoäi Ñaûng. Vaøo ñuùng 10 giôø 5 phuùt, taïi vò trí ñaøivieãn thoâng ôû thaønh phoá Vinh, toâi vaø Haø Huy Duõng ñaõ leân maùygoïi cho Quoác Anh (ôû ñaàu Haø Noäi), Khaùng Tröôøng (ôû ñaàuThanh Hoùa). Chuùng toâi ñaõ heùt to vaøo maùy:

- Quoác Anh ôi! Khaùng Tröôøng ôi! Nhaän ñöôïc tín hieäu roài.Hình ñeïp laém! AÂm thanh roõ!

Vaø toâi nghe raát roõ tieáng cöôøi cuûa hoï, tieáng cöôøi nhö truùt ñibao nhieâu söï lo laéng, meät nhoïc - tieáng cöôøi chieán thaéng!

Thôøi gian troâi ñi thaät nhanh. Chuùng toâi baây giôø khoâng coønñöôïc chung soáng vôùi nhau trong moät boä “khung tieåu ñoaøn toaønTroãi” nöõa. Leâ Quoác Anh baây giôø ñaõ laø ñaïi taù, Phoù toång giaùmñoác Cty Ñieän töû vieãn thoâng quaân ñoäi. Toâi, Haø Huy Duõng vaøPhaïm Khaùng Tröôøng ñeàu chuyeån sang coâng taùc ôû caùc ñôn vòkinh teá. Tuy ít coù ñieàu kieän gaëp nhau nhöng moãi khi nhôù veànhau, chuùng toâi vaãn luoân töï haøo veà caùi “khung tieåu ñoaøn toaønTroãi” ngaøy xöa!

Vuõng Taøu, 20-3-2003T.X.L

693

Tröôøng caPhoùng taùc: ... Toâi gaëp laïi Anh, chaøng trai tröôøng Troãi,

Suùng treân vai, Anh böôùc ñi treân heø phoá.Toâi gaëp laïi Anh, giôø ñaây beân quaùn nhoûKeå nhau nghe chuyeän cuõ bao ngaøy qua.Nhôù gì ngaøy Anh xa maùi tröôøngNhôù gì ngaøy Anh vui leân ñöôøng...

ÑOÃ TRUNG VIEÄTHoïc sinh khoùa 3

I, Khôûi ñaàuNhöõng naêm 64, 65 khoâng theå naøo queânKhi nhöõng traùi bom ñaàu tieân rôi treân mieàn BaécCoøn quaù beù nhoû ñeå theo cha anh ñi ñaùnh giaëc“Nguyeãn Vaên Troãi, Thieáu sinh quaân “... Nhöøng töø aáy vang leân haùo höùc, töï haøoNieàm töï haøo trong nhöõng traùi tim coøn raát treû thô.

Baét ñaàu töø Traïi Hoøe vaø, 108 caùi teân trong caùc toáp ñaàu tieânNhö gôïi nhôù chuyeän Löông Sôn anh huøng tuï nghóa

694

Ta böôùc vaøo cuoäc soáng xa nhaø. Hoà hôûi, voâ tö nhö theá!Nhöõng chieác chaên gaáp vuoâng, nhöõng böôùc ñi ñeàu,

nhöõng buoåi ñaøo coâng söï ñaàu tieân

II, Suoái Bom Bom... Qua Traïi Côø, Yeân Myõ, ta xuoáng Bom BomNhöõng phieân gaùc giöõa röøng saâu Laàn ñaàu trong nhöõng boä quaân phuïc TroãiCuoäc soáng nhö chieán khu Nhaø tranh döïng ngay beân bôø suoáiBaøi hoïc Lòch söû veà Caùch maïng Phaùp cuûa thaày Baéc

trong tieáng gaàm man rôï cuûa nhöõng chieác F105bay saùt saït treân ñaàu…

Roài Ñaïi ñoäi ta laïi chuyeån ra ngoaøiBeân kia Goác ña, beân naøy Traïi BöôûiNhöõng Chaøng lính Troãi laïi hoaøn thaønh moät hoïc kì gian khoåVôùi nhöõng chieán ñi laáy cuûi ôû “Haø Nam nöôùc luït”, haønh quaân ñeâm.Lôùp hoïc ngoaøi trôøi döôùi nhöõng ñöôøng bay

ñaùnh vaøo caàu Gia Baûy, Thaùi Nguyeân

Laïi di chuyeån xuoáng laøng Roài coù leänh treânSaép ñi xa Ñòa ñieåm môùi laàn naøy – Trung QuoácBao haùo höùc tröôùc chuyeán ñi, vaø noãi buoàn xa ñaát nöôùcVaø nhöõng Chaøng-trai-tröôøng-Troãi tuoåi 13,14, 15, saép thaät söï xa nhaø

695

III, Queá LaâmNöôùc baïn ñaây roài, Ñaïi haäu phöông cuûa Vieät NamBaèng Töôøng côø môû, troáng giong, ñoùn ta trong tieáng hoâ:“Caùch maïng Vaên hoaù muoân naêm!”, “Vieät Nam taát thaéng!“Nhöõng chaøng lính Troãi ñaõ ñeán beân doøng Ly Giang chöa kòp thaáy moät doøng Ly thô moängÑaõ gaëp muøa ñoâng laïnh baêng, u aùm ñaàu tieânY TrungBeänh dòch maøng naõo ñe doïa löûng lô

Nhöõng tieáng thì thaøo lo aâuNhöõng ñaùm ngöôøi tuï taäp trong ñeâm

Nhöõng cuoäc röôït ñuoåi ñieân cuoàng Buùa saét trong tay

Nhöõng hieàm thuø muø quaùng vaø voâ côùHoãn loaïn, hoang mang… nhö khoâng coù phöông höôùng nöõa…Gìôø ñaây, nghó laïi, ta coøn khoù hieåu:Coù ma löïc naøo chaêng, ñaõ nhaäp vaøo nhöõng chuù lính Troãi kia?

IV, Xuaân 68Ta ñoùn xuaân Maäu Thaân treân ñaát Queá LaâmTröôøng môùi khang trang Naùo nöùc tin chieán thaéng töø Toå quoác.Toát nghieäp lôùp Möôøi Nhöõng chaøng trai haêng haùi vaø sung söùcVieát laù ñôn tình nguyeän vaøo Quaân ñoäi Nhaân daân coøn chöa hình dung heát caùi khoác lieät cuûa chieán tranhBình minh Queá Laâm.Nhöõng cuoäc chaïy vieät daõ toaøn C10 ñeán taän nuùi Ñaàu Maâu

696

Vaø trôû veà tröôøng trong tieáng ca traàm huøng “Vöøng ñoâng ñaõ höûng saùng…”Nhöõng chaøng lính Troãi ñang chuaån bò ñeå trôû thaønh ngöôøi chieán sóTrong nhöõng ngaøy heø moät ngaøn-chín traêm-saùu taùm, khoâng theå naøo queân

V, Trôû veàCoøn chöa kòp thöôûng ngoaïn heát caùi thô moäng cuûa Ly Giang vaø ñaát Queá LaâmÑaõ ñeán ngaøy nhöõng Chaøng-trai-tröôøng-Troãi trôû veà Toå quoácÑa Coùc, An Moâ, Phao Sôn, Thaäm Thình, Vónh Yeân ...… ñang chôø ta phía tröôùc...Roài ngaøy nhöõng Chaøng-trai-tröôøng-Troãi tung caùnh bay ñi khaép boán phöông trôøi.

VI, Suy ngaãmKhoâng theå phuû nhaän raèng, qua côn baõo muøa ñoâng Y Trung kia, ta coù lôùn leânDaøy daïn, raén chai... nhöõng thöû thaùch hoang daõ, traùi ngang, ñeán töø quaù sôùmNhöng coù theå naøo trong traùi tim ta khoâng coøn laïi ñoâi veát haèn chai saïnVaø taâm hoàn moãi chuùng ta, coù ñuû thanh thaûn, bình yeân ñeå noùi:

Cuoäc ñôøi ôi! Ta meán yeâu Ngöôøi!Seõ khoâng coâng baèng ñeå nhìn laïi chuyeän xöa töø quan nieäm baây giôøNhöng cuõng khoâng theå giaûn ñôn laõng queân taát caû, nhö queân ñi moät côn aùc moängCoù ñieàu, toâi yeân loøng, thaáy caùc baïn ñeàu cöôøi xoøa

697

chaúng coi chuyeän Y Trung ngaøy naøo laø moät haønh trang quaù naëngChaéc hoï tin, Thôøi gian coøn coù theå xoùa nhoøa

nhöõng veát thöông ñau ñôùn hôn nhieàu

Vaø Tröôøng Troãi-Tröôøng Vaên hoaù-Thieáu sinh quaân, sau baáy nhieâu naêm ñeå laïi gì trong taâm trí moãi chuùng ta?Ta töï haøo! Duø chaúng phaûi Nieàm töï haøo cuûa nhöõng cöïu sinh vieân

tröôøng MEI1 hay Ha-vôùt2

Ñôn giaûn laø Nieàm töï haøo cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ cuøng traûi qua nhöõng naêm, thaùng, vui, buoàn vôùi ngoïn löûa trong tim nhö theáÑeå giôø ñaây, nhöõng maùi ñaàu ñieåm baïc, khoâng coù gì hoå theïn

vôùi Nieàm töï haøo raát ngaây thô khi nhöõng buoåi ñaàu ta noùi

Chuùng toâi – Thieáu sinh quaân!

Haø Noäi, thaùng 2-20023

Ñ.T.V

1 Tröôøng Ñaïi hoïc Naêng löôïng Matxcôva.2 Tröôøng ñaïi hoïc ôû Myõ, noåi tieáng theá giôùi, coù khoa ñaøo taïo caùc nhaø quaûn lí nhaønöôùc.3 Ñuùng 2 naêm sau, ngaøy 1-2-2004, taùc giaû ñaõ ñi xa do moät caên beänh hieåmngheøo, ñeå laïi nieàm thöông tieác trong anh em Troãi.