Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

73
mErrrun nmlqlDnn mmmnm mnnn nnnntrll mfn nIl mm nm nm lrun nn nun hn mm mn tnm mn nm mm nnunmmn nmBtlu mnEn mmFmlun nm mm ltm nrr0m mn Inm mm nm nm mm nrDrnm nm mll m,n MMIDIN IDIIIUNNN DUD I!.ruA NN ND NI! r rm nlst ! t:1 ru! f. rn m gtID l.lm |'nl IlD an un tult lirllr mn nm mr0 rnm mm mm hm mln mamm rnErmm llltrmmmrn nlllDm mm mnn mlotrE trntrlotD mnnm trnn mBrruD trm mro rum IDrn mm ult0 trlu nln mB rnm mn nm trm mm mm hn mE mm Inm mn nnr mD Dm nm mm uD IDm mm Um fum nm IummlDln!! IllD llFIIIInlnn mmmln nrunnnlq nrnmlD$ nmmlDmm nm itmnnililn an mm Ell InF lntq nn p0 D[0 trmtr rnm mm Ntii nh--miii trfn mu luF Fm l|l|n Fl0 fnm nrn Il1F nnhn nfi fnm nm Nifl nri miii IltDrrln En rlrn uu n& luuln trm nm mn runtr nE hh -EnnH- fiiii iilfl nmn Du nm ntr nlnmnm mm Dlm nm lnm mln nlt0 mr[ mm mla nilo mm mm t0rn nm mn mm trIIl mn mu mm mm mm mm mul mmnm mln nuIInDx[ nm nlnnmm IDtr ffiifl"Hr HH HE fit"Hr HH m HE rmrnmm nlln rurl mm mm nr' lrlr0 mm tn,r ,ut olH Hm HH'''" HH,,Hffi HHmil, HHnld',',HnHH Hlfl'^THH IaI 23 larnpslrsne Hlvlt eakirS RABINIPIIN PRABU WDAYAKA ngantoB dunugi larnpaban PgIAHIptIN N0iINCFKUSIIMA.- Kahimnun doninn :K1 S U R Y 0 S A P U T R0 lng $1rqknrta. Wivlt dhton : Selaea LegJ-. Tanggal : 19 Ju}[ 1993.- 8B8BUBBUEUBts8BB88BU8B88EBBBBBts88BU8E8B8BB IU m m m ID rll m n m m m I! m nm n m m m n ln m l[ m m m mm m u m mrun m nu n m run

Transcript of Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

Page 1: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

mErrrun nmlqlDnn mmmnm mnnn nnnntrllmfn nIl mm nm nm lrun nn nunhn mm mn tnm mn nm mmnnunmmn nmBtlu mnEn mmFmlun nm

mm ltm nrr0m mn Inm mmnm nm mm nrDrnm nm mll m,nMMIDIN IDIIIUNNN DUD I!.ruA NN ND NI!

r rm nlst! t:1 ru!f. rn m gtIDl.lm|'nlIlD

an untult lirllrmn nmmr0 rnmmm mmhm mlnmamm

rnErmm llltrmmmrn nlllDm mm mnn mlotrE trntrlotD mnnm trnn mBrruDtrm mro rum IDrn mm ult0 trlu nln mB rnm mn nm trm mm mm hnmE mm Inm mn nnr mD Dm nm mm uD IDm mm Um fum nmIummlDln!! IllD llFIIIInlnn mmmln nrunnnlq nrnmlD$ nmmlDmm nm itmnnililnan mm Ell InF lntq nn p0 D[0 trmtr rnm mm Ntii nh--miiitrfn mu luF Fm l|l|n Fl0 fnm nrn Il1F nnhn nfi fnm nm Nifl nri miiiIltDrrln En rlrn uu n& luuln trm nm mn runtr nE hh -EnnH- fiiii iilfl

nmn Du nm ntr nlnmnmmm Dlm nm lnmmln nlt0 mr[ mm mla nilomm mm t0rn nm mn mm trIIlmn mu mm mm mm mm mul

mmnm mln nuIInDx[ nm nlnnmm IDtr

ffiifl"Hr HH HE fit"Hr HH m HE rmrnmmnlln rurl mm mm nr' lrlr0 mm tn,r ,ut olH Hm

HH'''" HH,,Hffi HHmil, HHnld',',HnHH

Hlfl'^THH

IaI 23 larnpslrsne Hlvlt eakirS RABINIPIIN PRABU WDAYAKA

ngantoB dunugi larnpaban PgIAHIptIN N0iINCFKUSIIMA.-

Kahimnun doninn :K1 S U R Y 0 S A P U T R0lng $1rqknrta.

Wivlt dhton : Selaea LegJ-.Tanggal : 19 Ju}[ 1993.-

8B8BUBBUEUBts8BB88BU8B88EBBBBBts88BU8E8B8BBIU m m m ID rll m n m m m I! m nm n m m m n ln m l[ m m m mm m u m mrun m nu n m run

Page 2: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

Pindaian ini untuk studi wayang dan tidak diperdagangkan.

Pindaian ini adalah salah satu hasil kegiatanKonservasi / melestarikan Kepustakaan Wayang terbitan lama.

Kegiatan nir laba / non komersial dari perorangan sukarelawan di persaudaraan masyarakat wayang

Indonesia, dengan cara memindah rekam dari bentuk kepustakaan tercetak di kertas menjadi bentukkepustakaan digital , dengan tujuan :

L. Melestarikan kepustakaan wayang, agar bisa disimpan lebih lama, disimpan lebih ringkas tanpamengurangi isi kepustakaan, penyimpanan dengan cara lebih mudah ( tidak memerlukankondisi penyimpanan yang rumit ), memungkinkan dibaca dari jarak jauh / tempat yang

berbeda.2. Persiapan isi ' Perpustakaan Digital Terbuka tentang Wayang ' ( ' Digitized Wayang Open Library

')yang mungkin terwujud di kelak kemudian hari.

3. Memudahkan atau lebih memungkinkan siapapun bisa membaca kepustakaan tersebut.

Nama tulisan : Serat Pustakaraja Purwa iilid 1, 2,3, 4,5,6,7,8,9, LL ( iilid 10

tidak ada ).Nama penghimpun cerita : Ki Surysaputro, Surakarta.Yang mengeluarkan ketikan : Ki Suryosaputro [ 8 Mei 1983 ].I Catatan : Ki Suryosaputro terkenal juga dengan nama Ki Tristuti ]

Foto copy tulisan tersebut diusahakan oleh : Neno Giri, Leuwinagung, Depok Timur, Jawa Barat

Dikonservasi di : Jakarta, pada tanggal : 02 Juli 2011

Dikonservasi oleh : Budi Adi Soewirjo, laman Wayangpustaka

Untuk mengetahuijudul kepustakaan lain yang sudah di-konservasi, silakan kunjungi laman

http;//wavanspustaka.wordpress.com , http://wavangpustaka02.wordpress.com atau

Facebook : http://www.facebook.com/pases/Wavane-Purwa-Buku/82972305747

Peran serta Anda dalam kegiatan konservasi ini sangat diharapkan.

Untuk ber peran serta dalam kegiatan konservasi buku wayang lama, silakan kunjungi halaman

http://wava nqpusta ka.word press.com/konservasi-kepusta kaa n-wavanF/

Page 3: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

Dalang Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro.

Oleh BudiAdi Soewirjo; admin blog Wayangpustaka, Facebook: Wayang Purwa - Links;Jakarta, 04 Juli 2011https://www.facebook.com/# !/notes/wavang-nusantara-indonesian-shadow-puppets/dalang-ki-tristuti-ra h madi-su rvosa putro/101503699301261 10

Tulisan ini disusun oleh admin blog Wayangpustaka sebagai seorang penonton wayang kulit, darisudut pandang penonton awam di luar lingkaran pelaku langsung seni pewayangan, ditulis untuksesama penonton wayang kulit, dengan tujuan berbagi bahan pengayaan guna apresiasi yang lebihbaik terhadap pewayangan, Harapan lebihnya, mudah-mudahan, bisa menambah panduan bagipeminat untuk mendapatkan banyak pengayaan lebih banyak, dengan akan disajikan banyak alamattautan sebagai sumber rujukan.

Admin blog Wayangpustaka mulai tertarik, bagi dirinya sendiri, untuk mengetahui lebih banyaktentang Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah menerima dari Neno Giri seorang pecinta wayangkulit bermukim di Leuwinanggung Depok Timur sepuluh bendel foto copy an naskah ketikan ukuranfolio dengan judul " Serat Pustakaraja Purwa " yang dihimpun oleh Suryosaputro, Surakarta. Sepuluh

bendel tadi merupakan jilid 1 sampai dengan 9, ditambah jilid 11. Tidak ada foto copy untuk jilid 10.

Foto copy tadi hasil copy dari foto copy juga yang didapat Neno Giri dari daerah Wonogiri, Jawa

Tengah.

Dari catatan lama bertanggal 08 Oktober ffiPyaitu berita dari koran Solopos tentang meninggalnyadalang KiTristuti Rahmadi Suryasaputra serta Obituari yang ditulis oleh Kitsie Emerson, ada hal yang

menarik bahwa Ki Purbo Asmoro melakukan penelitian terhadap karya tulis / naskah Ki TristutiRahmadi Suryasaputra serta pengaruhnya sebagai bahan thesis untuk mendapatkan gelar MagisterHumaniora.

https://www.facebook.com/pages/Wava ng-N usa ntara-l ndonesia n-Shadow-puppets/u1041283735#!/notes/wavans-purwa-links/08-nop-puianeea-pedalanea n-ki-tristuti-rach madi-survosa putro-wafat/173895586085

Mengapa Ki Purbo Asmoro berminat untuk meneliti Naskah Tristuti Rahmadi Suryasaputra ?

Foto dari blog Melissa Alarez {seorang wanita asing yang meminati wayang kulit Jawa) 18 Juli 2008http://castingshadowsindonesia.blosspot.com/2008/07lpak-tristuti-rahmadi-survosaputro.html

Penelusuran pertama dilakukan terhadap thesis tersebut dan didapatkan bahan pengayaan

mengenai Tristuti Rahmadi Suryasaputra sebagai berikut :

http://i-lib. uem.ac.id/iurnal/detail.php?datald=399

Thesis tersebut berjudul " Kehadiran Naskah Pedalangan Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra Dalam

Pertunjukan Wayang Kulit Gaya Surakarta ", UGM 2004, penelitian disusun dan dilaksanakan Purbo

Asmoro ( Sekolah Tinggi Seni Indonesia di Surakarta ) dan Soetarno ( Institut Seni Indonesia di

Yogyakarta ).

Page 4: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

Thesis untuk mencapai gelar Magister Humaniora pada Program Studi Pengkajian Seni Pertunjukandan Seni Rupa, Sekolah Pascasarjana Universitas Gadjah Mada, Yogyakarta.

Abstractnya termuat dijurnal Humanika, 18(3), Juli 2005 dan file format PDF nya bisa diunduh di :

http://www.4shared.com/document/b6NqpO25/Abstract Thesis Ki Purbo Asmor.html

Penelitian ini memusatkan perhatian pada sejumlah permasalahan sebagai berikut :

1. Mengapa naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak digunakan para

dalang penganut pakeliran gaya Surakarta?2. Bagaimana cara dalang menyikapi naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi

Suryasaputra ?

3. Bagaimana dampak kehadiran naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra dikalangan pedalangan ?

4. Bagaimana aspek tekstual-kontekstual naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi

Suryasaputra ?

Di dalam abstract tersebut juga dijelaskan latar belakang kehidupan Tristuti Rahmadi Suryasaputrapada ' masa jaya ' nya sebagai dalang sebelum terjadi peristiwa G30S. Dan sedikit uraian mengenaimasa penahanan Tristuti Rahmadi Suryasaputra di Jakarta dan Pulau Buru.(#) Kemudian kehidupankesenian / pedalangan Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah kembali dari Pulau Buru terutama pada

masa Tristuti Rahmadi Suryasaputra produktif menghasilkan karya tulis pedalangan. Dengan rincidijelaskan tentang bermacam karya tulis pedalangan yang dihasilkan Tristuti Rahmadi Suryasaputra,

{#) Kalimat yang menarik berkaitan dengan penahanan di Pulau Buru :

..... " Penderitaan Tristuti Rahmadi Suryasaputra selama 14 tahun di pengasingan (Pulau Buru)sebagai tahanan politik di era Orde Baru, juga merupakan tempaan baginya yang dapat memacu

kreativitas demi mempertahankan kelangsungan hidup. Oleh karena itu, tidak mengherankan jika

teks-teks wacana pakeliran susunannya mempunyai ciri khas dan betul-betul mampu menyentuhrasa hayatan ". .....(Humanika halaman 374)

..... " Di tengah hutan belantara Pulau Buru inilah Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak mendapatinspirasi tentang sanggit pakeliran ". .....(Humanika halaman 370)

Selanjutnya, berikut ini Admin blog Wayangpustakaberkaitan dengan " Serat Pustakaraja Purwa " vangSuryasaputra , termuat pada Humanika halaman 371

dariAdmin untuk lebih memudahkan pengertian I :

" Tristuti, sejak tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni

wayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon (Jawa:

ingin mengutip abstrast hanya hal-hal yang

dihimpun dan diketik oleh Tristuti Rahmadi

I dengan sedikit suntingan tata letak kalimat

1983, juga membukukan lakon-lakonbalungan lakon ), diberijudul " Serat

Page 5: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

Pustaka Raja Purwa (Sampun Kadhapuk Balungan Lakon )",ydtg dikelompokkan dalam sebelas jilid( lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ).

Jifid I berisi 22 kerangka lakon, mulaidari lakon Lahire Guru sampaidengan Amitoyo.Jilid f l berisi 30 kerangka lakon, mulai dari lakon Rukmowatisampai dengan Robine Kitoko.Jilid f lf berisi 28 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Sakrisampai dengan Pandhu Tuwuh.Jilid lV berisi 25 kerangka lakon, mulaidari lakon Robine Sucitro sampaidengan Rqbine loyadrata.Jilid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhan Poksa Jandhu sampai denganGandawardoya.Jilid Vl berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Somodinala sampai dengan mBongun CandhiGadamadono.Jifid Vf l berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Erotoyudo Seta Gugur sampai dengan SudarsanoKethok.Jilid Vlll berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RobineYudayaka sampai dengan PotineAnglingkusuma (lakon wayang modyal.Jilid f X berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Roii Pomaso Rabi Putri Banyuwongi sampai denganPatine Danesworo (lakon wayang madya).

Jifid X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Rabine Jotimurtisampai dengan Lahire Rohwona(seri Lokapala).Jilid Xl berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Potine Mohesasuro sampai dengan Probine

Kunthiboja (seri Ramoyona). "

(cotaton koki nomor 8) :

Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehingga

urutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " SeratPustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunan

K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.

Admin blog Woyangpustako :

Catatan kaki nomor 8 ini penting diketahui oleh pembaca blog Wayangpustaka yang mengunduh filedigital konservasi serta membaca naskahnya Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro ; supaya tidak perlubingung membaca isi naskah itu jika sebelumnya sudah pernah membaca naskah lain karya R.Ng.

Ranggawarsita dan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vllhttp://wavangpustaka02.wordpress.com/20L1107l03/serat-padhalangan-ringgit-purwa-ksoaa-manekunegara-vii/

lnilah berogom khosonoh kepustokaan wayang Jowa.

I tulisan tentang topik keragaman khasanah kepustakaan wayang bisa dibaca di

https://www.facebook.com/home.php#!/notes/wavang-nusantara-indonesian-shadow-puppets/berasam-khasanah-kepustakaan-wavans-nusantara/10150346064995110 l

Blog Wayangpustaka akan meg-konservasi ketikan " Serat Pustakaraja Purwa " tersebut dan

menampilkan bertahap ringkasan isi masing-masing jilid di blog Wayangpustaka t

http://wavangpustaka.wordpress.com l, sebagai salah satu kegiatan menuju ke PerpustakaanTerbuka Wayang Digita l.

Page 6: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

Nantinya file digital konservasi akan berukuran A4. Foto copy ukuran folio tadi difoto copy perkecil

menjadi ukuran A4. Hal inidisesuaikan dengan kemampuan alat pemindaiyang ada.

Dari penelusuran di dunia maya, banyak diketahuitentang KiTristuti Rahmadi Suryosaputro ; selamadi tahanan Pulau Buru maupun sesudahnya. Admin blog Wayangpustaka akan mencoba menulislanjutan dari tulisan ini.

Jakarta, 04 Juli 2011

Page 7: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

Karya tulis KiTristuti Rahmadi Suryasaputrasekembalinya dari Pulau Buru akhir tahun 1979 sampai dengan 2002 ( masa thesis Purbo Asmoromulai disusun )

Data disusun oleh : Budi Adi Soewirjo - laman http://wavangpustaka02.wordpress.comJakarta, 07 Juli 2011.

Semua bahan untuk menyusun data terurut waktu / kronologis di bawah ini adalah dari abstrakthesis Magister Humaniaora Purbo Asmoro di Universitas Gadjah Mada Yogyakarta tahun 2004berjudul " Kehadiran Naskah Pedalangan Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra Dalam PertunjukanWayang Kulit Gaya Surakarta ". Namun di sini data diolah dan disajikan terurut waktu. Terbentukdata mentah daftar karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra yang barangkali bisa dimanfaatkansebagai bahan pengayaan para pengapresiasi wayang ; dan barangkali bisa diolah lebih lanjut olehpeminat atau peneliti lain.

Mengapa saya merangkai data sehingga terbentuk data mentah ini ?

Landasan nya sama dengan ketika saya mengumpulkan data kepustakaan, meng-annotasi, meng-klasifikasi serta menyajikannya dalam bentuk buku " Kepustakaan Wayang Purwa (jawa). TerbitanIndonesia antara tahun 19a8 s/d 1995 " yang sudah diterbitkan tahun 1995 dengan sponsorSenawangi dan KITLV Belanda. Landasannya adalah keingintahuan pribadi, keinginanmendokumentasi, keinginan berbagi baha n pengayaan pengetahuan wayang.

Di era digital dan internet landasan tersebut bertambah dengan keinginan * sebatas kemampuan -untuk mengkonservasi ke dalam format digital ; "berbagi baca" dengan pengapresiasi wayang laindengan memperhatikan rambu UU HAKI Indonesia ; persiapan isi dari Perpustakaan Terbuka WayangDigitalyang bisa dimasuki dibaca oleh siapa saja, dari mana saja, kapan saja.

Di bawah ini daftar terurut waktu karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra - sebatas data yangada di abstrak thesis Purbo Asmoro. Sekiranya ada Pembaca yang mengetahui atau bahkanmempunyai karya tulis atau foto copy karya tuli lain yang belum tersebut di bawah ini , sudilah"berbagi pengetahuan" ; sehingga makin banyak khasanah karya tulis yang tertelusuri,terdokume ntasi, terkonservasi u ntuk kepe nti nga n jagad pewaya nga n kita.

Daftar terurut waktu karya tulis :

Antara tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni 1983, menuliskan I bahasa Tristuti : kahimpundening ] lakon-lakon wayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon (Jawa: balungan lakon

), diberi judul " Serat Pustaka Raja Purwa ( Sampun Kadhapuk Balungan Lakon ) ", ydfrE

dikelompokkan dalam sebelas jilid { lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ).

Jilid I berisi 22 kerangka lakon, mulaidari lakon Lahire 6uru sampaidengan Amitoya.Jilid ll berisi 30 kerangka lakon, mulai dari lakon Rukmowotisampai dengan Rabine Kitaka.Jilid lll berisi 28 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Sokrisampaidengan PondhuTuwuh.Jilid lV berisi 25 kerangka lakon, mulaidari lakon Robine Sucitra sampaidengan Rabine Joyadrata.Jilid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhon Pakso Jandhu sampai denganGandowordoyo.

Page 8: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

Jilid Vl berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Somodinola sampai dengan mBangun CandhiGodamodona.Jilid Vll berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Brotoyuda Seto Gugur sampai dengan SudarsanoKethok.Jilid Vfll berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RobineYudoyoka sampai dengan PotineAnglingkusumo (lakon wayang madyal.Jilid lX berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Roil Pomosa Robi Putri Bonyuwongi sampai denganPotine Doneswara (lakon wayang modya).Jilid X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine latimurtisampai dengan Lahire Rohwana(seri Lokapala).Jilid Xl berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Potine Mahesasuro sampai dengan ProbineKunthiboja (seri Ramayono). "

(catotan koki nomor 8) :

Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehingga

urutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " SeratPustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunanK.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.

Antara 1-7 Agustus L983 sampai dengan 1"2 Oktober 1983 menulis naskah janturan yang akhirnyamenjadi satu buku yang diberi judul Janturan Wayang Purwa dengan kronogram Kagunan DhalangHangesthi Gusti, terdiri dari 52 macam teks janturan dan / atau pocapan yang siap pakai, antara lain: janturan jejer Astina Ptabu Parikesit, Dhayohan Sabrang, janturan Gapuran, janturan KeputrenPurwacarita, janturan Keputren Mandura Dewi Kunthi, janturan Keputren Pancala Wara Srikandhi,janturan Keputren Astina Dewi Banowati, janturan candrane Raden Dursasana, pocapan KretaJaladara, pocapan Gajah Puspadenta, janturan Karang Kadhempel, pocapan Madya Ratri, pocapanGara-gara, dan pocapan Gagat Enjang. Naskah janturan itu semula hanya digunakan oleh AnomSoeroto, Manteb Soedharsono, Sukasna Mudhacarita, dan Purbo Asmoro, akan tetapi selanjutnyaberkembang luas di kalangan para dalang, baik diperbanyak oleh Tristuti maupun disebarluaskanpa ra da la ng be rsa ngkuta n ta n pa sepengeta hua nnya.

Tahun 1983 data naskah tersebut :

Judul "Janturan Wayang Purwa." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1983.

Tahun 1985 Data naskah :

Judul "Lahire Harjunasasra." Naskah ketikan, tidak diterbitkan., 1985

Tahun 1987 menyusun naskah pakeliran lengkap 12 episode serial tokoh Bima untuk Ki MantebSoedharsono. Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode ] di Bentara Budaya Jakarta atasprakarsa Yayasan Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Duabelas episode tokoh Bima susunan Tristuti :

Bima Bungkus, Bale Sigala-gala, Gandamana Sayembara, Babad Wana Marta, Dewaruci, Sesaji Raja

Page 9: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

Suya, Pandhawa Dhadhu, Wirathaparwa, Kresna Gugah, Kresna Duta, Rubuhan (Duryudana Gugur),dan Pandhawa Muksa.

Tahun 1987 , data 3 naskah lain :

Judul : "Lampahan Babad Wana Marta," naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1987Judul : "Lampahan Sasaji Raja Suya," naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1987Judul : "Lampahan Wirathaparwa," naskah ketikan, tidak diterbitkan., 1987

Tahun 1988, data naskah

Judul : "Lampahan Samba Sebit." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1988

Tahun 1993 menyusun naskah pakeliran serial Bharatayuda untuk Ki Manteb Soedharsono.Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode ] di Bentara Budaya Jakarta atas prakarsa Yayasan

Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Kegiatan acara ini seperti yang sudah dilaksanakan tahun 1987.

Sembilan lakon serial Bharatayuda susunan Tristuti : Bisma Gugur, Ranjapan (Abimanyu Gugur),Suluhan (Gathutkaca Gugur), Tigas/Timpalan (Burisrawa Lena), Jambakan (Dursasana Lena, DrunaGugur), Salya Gugur, Brubuh (Sangkuni, Duryudana Gugur), Aswatama Nglandhak, dan Parikesit.lumeneng Nata.

Tahun 1993 menyusun naskah Janturan Jilid ll, dengan kronogram Cahyaning Kusuma HambangunPraja. Buku ini berisi 24 macam janturan, 2 macam pocapan, 3 macam ginem, dan 30 tembangsinopsis lakon wayang.

Data naskah tersebut:Judul : "Janturan jilid ll." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1993

Data naskah lain :

Judul : "Lampahan Kresna Duta." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1993

Tahun 1994 menyusun naskah pakeliran Banjaran Karna untuk Manteb Soedharsono.

Tahun 1994 menyusun naskah pakeliran Anggada Balik untuk Ki Purbo Asmoro.

Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Baladewa untuk Manteb Soedharsono.

Tahun L995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Rahwana untuk Manteb Soedharsono.

Page 10: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Sumantri Ngenger untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskanpada Festival Greget Dalang)

Tahun L997 menyusun naskah pakeliran Wahyu Darma untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan diPondok Tingal Borobudur)

Tahun 1-998 menyusun naskah pakeliran (bersama Sumanto) Rama Tambak untuk MantebSoedharsono.

Tahun L998 menyusun naskah pakeliran padat lakon Pikukuhan untuk Manteb Soedharsono.

Tahun 1998 menyusun naskah pakeliran Alap-alapan Sukeksi untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan diJakarta dan forum Rebo Legen). Judul lakon diganti oleh Purbo Asmoro menjadi Melik NggendhongLali. Sanggit pakeliran ini banyak mengalami perubahan, dipadukan dengan sanggit pakeliran padatlakon Alap-alapan Sukeksi karya Sumanto (1980).

Tahun 1,999 menyusun naskah pakeliran padat lakon Srikhandi Gugat untuk Manteb Soedarsono.

Tahun 1999 menyusun naskah pakeliran Bimasuci untuk Ki Warseno Slenk (dipentaskan di lAlNSunan Kalijaga Semarang)

Tahun 2000 menyusun naskah pakeliran Babad Wana Marta untuk Muhammad Pamungkas PrasetyoBayuaji (dipentaskan untuk ulang tahun Rebo Legen)

*** Akhir daftar.

Page 11: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

ffi"Er'ru#tr#ffiHflr"f," tf,,.B# Ef;E!TIIIIE Etr Etr E.rOnfllm Etr ill Edcu! nEI[ nn !.!l hntitn

I. NACARI ASTINA.Pratu Yudayaka rngglh Prabtr S.rdarsom nyarg patlh S,rnJaya (anal hrea-

nasala tnggth Drroabala, putu Dlrsagana) r narrpl 'sovanlpun lngkarg raka 1\rng-

guL Malaya (Pr{nggondan{) Pratu l.lLraeena (ana.k Eacaputra rngglh gsglL{rana,r-

pufu Gathrtkaca). Eg@, : - Prabu Wlrasena nyuwua blyantu, sabab ,putrrn{ ra-hgkang na.na Devl Mashrra kaLarnar RgJa 0agak Trlvancla Prabu Renggnn{sura (t,tra Prabru Svarka, putu Bona Narakazura 1laJutrlsna) nangt"g Sang Devl datan-

purun, pnngka Renggal{anra badhe ngrebat sardDs bandayuda.

Salg Nata Astlna nunten patlng blyanfu t 1. Ingkang paran Harya S.lbata

2. Ingkang uua Patlh SrnJayar kinon bldhai. oablyantu nr{ng TUngSul Ha1aya. -Sandlka gya sani bebtdhalan klayan Prabu Ulraeena.

II. NAGARI SRI ItAltTrJ'uRa.-Pratu Mahadoya nyang patih Nlrdana Hantor narpl raurlmya Raja Dltya sg

klng Hiroa-hlnantaka Prabu DraYa,ye.n. Renb.ag t - Sang takgendta nyuvuu klrrg -putra Srl Uanttpura lngkang nana Devl l{tRATI nedya kapundhrt garwer Nenglng-

sang Deul datan punu1. Tenah dados gq&SNC-glgAL. Wa{ra Srl l,/otlpure keeor-

an, nunten patlh l{lrdana Hanta kautue nlnta srrya nrtng Astlna. Sand{ lca &ra-pantt bldhal.

III. K]IDHAION a_$_Tl_-u__a .

Prabu Yudayaka Eyang garsa kangJeng rahr Derrl- Sltllcratatl (anak patlh-$rtlkrra, putu patlh Dirara, .buyut Sanba, canggah F'resna) dalah lngknng eyarqg-

Reel Dmnasa lngglh Drruagena, (putu Drrsasana) klnarya PuJanggar ugl ketl-agal rnangarsa Kl Ilrah Senar Gareng Petnrk. f'atungka eovanlpun patlh NlrdAng

Hanta, matur kautus denlng Prahr Mahadewa lng Srl t{antipurar klnen nyuuu b!

yantu nylrnakaken nengsah Raja Dttya Baktng lllna-hlnanta.ka. Ssng Nsta Astlna

Bagahr gya pangkat nganthl pona,kaean.

PERANG SH(AR : - Drrnugl tapel wates Nagarl Srl Wantlpurar Prabu Yudaye

ka nrajang barlsanlng ditya, dadoe bandayuda. Denava kath"h lngt'ang Ba.ul pe'-

jah, Prabu Drauayana nurlng gya nagut pupuh Prnng lan Yudaya.ka. Prabu Yudays

ka nuja barat, Sang lakseridra savadya balane kaseb.lak lesus temah kanpntng.

hggating kandha, Prabu Iudayaka nunten anggsrrra putra Srl Wantipura -atnaJanlng Prabu Mahadoval lngkang vosnngl Dssl l{lratl. Sarnrsnya pondhongant

Sang Nata Astlna panlt nedya rauub urlng Nagad Tunggul Malaya. Ka]{lan gya-

-l-

ET ElESff rPIOEED!u! &ntrtr nEDIII DEI!

runIEII NEEN NEtn mDrnDEl! !lt0un trnntr rul

44 4E E4 !! EIIEan nuEn Dn n0Fll trq E4 nD trI! nn n! nr! Ba= mEur u! nn uI Ee &tr r!t[ ttld E-E hi[

""rf;' ffi Hf, ffi Efi Hf,-'ffiHfi DH"'f,tr Hfl"ff" Hf, Hfi Hf,

lg l.

PRABU-**********x** trn ne

u lu

Page 12: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-2-

oiuour eapanakauane.

IV. NACIA.RI GAG,Atr. TRIWANDA.Prabr,r Renggaalsura (ana.k Prahr Svarka, putu Borna llarakazura) ny'ng Ing

kang patran mlnangka PuJangga Resl futradeea lraggth Resl Bona, patlh paacat -Raga, Dltye Dwarayaksa, Dltya Ancalca, Dttya Anlyakaas tuuln enban Cetht Segq

ra. .@gg : - Sarrg Nata aaggung drka Jalaran pongla.uartra nrlng putr{. Tubg-

guJ. l'lalaya atuaJanlng Prab,u lllraeena nana Deul Mastura, tinarrplk. Gya dhanrh

rra{ya dltya kqkanthl nerpuh pra.Dg. }Jusnya stysgi olgra bebldhalan.

Kqcarlta, dunugl nJauln{ng praJa lbnggul }talaya, uadya Gaga} Trh'anda

kapapagaken vadya Aetlna tngkang t{n{nd}dhan dening Patlh funJaya lan lirerya-

fubata. Dadya prang ca.qluhr uasana ua{ya Astlna kasora:l. IIarya g.rbata lan pg

tlh srnJaya kagetak kanpmng,

v. NiGaru TUNGCUL HALAIA.

Prabnr l.llrasena narpt sovanlpun fngkang rayl lng Medlung Tul;rvrn" Prabu

Ravlsrnaya nyalg putra Deui l{atarl. -M!gg t - Pratu Ravlonaya nodya souan -Prab,u lutlayaka saperlu nasrabaten kang putra kaparerlga kapundrntt g&rya, sa-bab ptkantuk lrqnggLtlng Jauata bilth Devl I'latarl punlka badhe k{ahtkrana d9

nlng Nata Astlna Prabu ludayaka. Prabu l{lrasona ngandlka blli.h tiyae lrn] 61eg

an sabab Prabu Yuttayaka partcen kaeu$rn rarmh nrat€ funggtrl Malaye eeperlu pg

rlng biyantu nyhrcakaken nengsah.

I/'atungka rauuhnya Prabu Yudayaka tnyalg panekassl. Sanrsnye bage-blnagePrabnr Ravlsnaya ngaturaken kang putra nrlng SaJrg Nata Aetina, nanglng wl_na4g

eulan ganpiL nangke nanavL ss.rpun sLnra nengsahfuig praJa l\rnggul Hnl.aya.

Kaearu aowanlng va{ra, matur btlth srayan eaklng Asttne I lfuyye $rbefe

Lan Patlh $rnJaya kaaorlng prangr kagetak kanpntng' Prabu Yudayotra nunten bidhal. napagaken nenge6ia Dmugt paprarganr Pratu ludayaka nglepeeates SsJdet-E

Sarotana, tenaban Pratu Rengganlsura kentaa oAkl'rig ngrana. Hedye bg,le GE€"k-

triyanda kaguoah denlng Prabu l,lirs,eena Lan Prabtr Ravlsnaya.

iajeng putra Prabu Wiraeena yekr Derl Madtura lan putra Pqebu Rerlsna-

ya nengglh Dewl htatart, sadaya kagarna denlng Prahr Iudayaka. lfuer{ye purne

dhaupan gya Sa::g Nata Aetlna panlt trmndur.

TANCEB KAION.-19 JuL1 1983.

Page 13: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-3-

lg2 . Hnilffi*mnffin ryffi ffi-ffi Hilffi

tDrrl ru nn nn unnn Ern nm nn nnNNIlllD Dtr NIN ilNNE

ffi H-H ffi HffiHffi Hfr'H-fi'HE ffiil ffiW HH-ffi ffi# ffir. W.

Prabu Yudayaka lngglh $rdarsorb nlnng patl.h Sl"Jaya (putu Drrsaeana) r-Renbas : - Sarrg Nata nangg"llh nggeqya nentag palalcana klayan putr1 tetlga.1. Devl Mastura atnaJnn{1g Prabu [hraRena fug ftnCgul l.la1aya.

2. Frll Hiratt atnalantns Prabu Hahadeva lng Srt llantlpure.3. Dewl l,latarl. atnaJanlng Prabu Raulenaya lng lledhang I\r1nyan.

KangJeng ratu sepuh D6rrl &tlbravatl (anak patlh Srt,ilcra, putu Dnra)kakubonaken, eabab taneah rongu klayal para naru. Nunten Sang Nata dhavuh -nrLng patlh SrnJaya klnen nganthi wadya btdhal nrlng A-1ae Mansnrng, Bablyan-

tu kang raka Prabm Gendrayana nggonya babad. Sanc[ka nunten panlt bldhql.

II. NAOARI HJ M A - II I M A N T A K A .

RaJ a Dttya Pratrr Dravayana nyang patth DLtya &rdreya.kse. Renbaq i - -Salg Nata nedya males ulun sodanlng k4ng ratra ovargl Prabtr Drsse Ksvaca de-nlng Prabu Cendrayala. Nunten dharuh nr{ng patth Drdrayakea klnen urbld]rntn-kan ua{ya rasoksa mrLng }lana Manenqng saperlu r€lencrna ngg€rya babed Prebu-Gendrayana. Ssndlka gye bldhqr eeradya dltya. PERANC GACAf, : - lla{va legekseHlna-himantaka kapapag vadya Aotlna, aulayanlng renbag dadoe bendalrude. Hasa

na para raseksa sanl kaeoran, nunton ryfupang narga eanJfng va.D!.

rII. I.IAIIA HAMENANO.-

Prabu Gendrayana nyen8 garua kakatth Devl Padnouatt (putra Dtrera) Ian-Derl Srl Klsuara ( putra Pratm ArJunadl tng Batu lr'avarne) ds,lah Senar Garang

Petmk. Ronb.ag..: - Saqg Nata Gendrqyalra darah garea tonsah nandlsng prthetos

labet ngganya nglanpahl ulunaning dermr Jalaran kalepatan nggenira parlng pidEna UKUM KUTHIJNG nrlng kang rayl S,rdargono. Salebettpun pttung v&rps, kedah

nglarupehL babad wana. Pranlls para garva tansah nangie sB:ffl nutah garJ.ra.

Kasanr souanlpun Patih $rnJaya aava(ya Astlna, natur kautus denlng Prg

bu Iudayaka klren nblyanfir babad Hrn&r Pratu Oendrayana dahat rena{ng galiirnunten sadaya kakantht drlt babad lranar Kadad,a.k buroa pana Barnl nganuk, ti-nandangan derdng Patih $rnJqya oavadya-balas tanah bunon eaul peJah.

PERAIIC $EKAR : - Sastmantng bnrron, katangka parggodhanlq raaeksa ba-

la sqklng lllna-ldnantakar kapapsgakon denlng Prahr 0endrayanae dador pancakg

ra. Patlh ftrdrayakaa kaooran, gya lunaJar rava$ra raseksa.

Page 14: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-l+_

IV.GUIIA MANE}IANG. (Jmnlng nana).

Dltya KaJ-a Iocaya Eyang arl D!.tya K.le Ttrng$I3. !fuIurg. Renbar r - D+-naua kallh.kang elpat nyelunan punlka eanl nurlng Jal-aran papanlpun rlnueak-denlng na,nungsa. Gya anggora godha, para vadya kang aanl babad sana, gtla -gya earni lunqJar. Pratu Oendrayana nunten ngagen Ltsah Pranaua, raaekaa kakg

1th katlngal vrrJudJ.pun, nunton kalabrag prarg. Denava kal{h kaeoran, gya Eu!

dur sarvL Dgenggl.

V. NAOARI }J I D A R B A ^ 'I

Prattr haga nyang rayl kakallh : 1. Resl Budba. 2. Dltya ]langgokals.-Renbag : - Para rayl kakar{h rlyuwn pandrrnan Nagarl ttldarba, labet nrnaos tgmn Banakeltng, sarll-2 putra Prabu lllsalnrsura. Nanglng PraLnr Draga taJr ouka,

tenah dados pancakara. Knng rayi kalth kasoran, kabuncang barat, tonah kan-prurg nbuh ttbane.

Sang Nata Prabu haea gya oldhlkarar Nagarl l{ldarba kagulung, knl6fsta

ken lng htuluh Gadhlng. Ciptanlng ndriya, gLnten lngkang saged parlng rtsik -banpurnanlng patl, Nagarl Wldarba lngkang uonten lebet vuluh gadhlng vau no-

dya kapartngaken. Katungka kang abd1 Patth Ekaeabda natur, bllLh uonten na-rendra trah /uJuna ingkang nonbe babad vana Manerung. Ihnbok bl}Lh funrn Pa!

dhara punika saged minangkaul ltltnm-ldhananipun sang Prabu Dragar lngkeng -ngutll seda senpurna. Pratm Drasa gya nesat nrlng l"laneneng ngesta rmluh ga-dhLng.

CJNDHAKAII ' - fng |,fsns l'falnsnong, Prabu Gendrayana naupl renrhnya Pratm haoanatur nyusun rlslk Barnpurnanlng patl, nanaul kaeenbadan nedya kegenJar

gunolaring Nagarl l{ldarba tngkaqg eonten lsbet mluh gad}dng.

Prabu Gendrayana eagah, nunten Drasa kavlelk .qarnpurnardne patl, tanja-nlng sangkan paran, nluah esthi pangraeutan. Prabu Draes sanpun lebda lng hg

nnrh, nunten aJl-aJlnlpun kattLaraken dhateng Prabu Gendrayana 3 1. AtI CI-NIJNC, kwasale saged kangge nbatda leIembut. 2. NI MAIA-BUMI, andayar4{ betah

vungon lan betah luse. I€,Jeng Teken lfuluh Gadtdng kasunta-k, 'gya guuelar uar-na PraJa endah. Prabu Drasa nunten nrumrn kauntapalen, nedlre tata-tatar Eya-sldhlkara sedhakep ngesthl pangracutan. Katrinaalng sodyar kedadst uont6n *svanten gunlegoi, Sang Nata Prabu lrrasa sed,a nukevs seragano.

Kagyat Dltya Iocaya nlvah Dltya Ttrnggul !fuJ.ung dene ana PraJe gunelar-

tanpa ssngkarl Nunten nenpuh prang, tlnendhlngan donlng Prebu Oendr4yana 5gkalg rnro rgesttd AJt Glnung, Teuahan denaua nyelunan kakatlb blat lan lunpuh

, pindha kabanda, nunteu atur saanlta yen teLuk. Oya llnuuaran, nanglrqg kedab-

purun dados krerehanlpun Pratnr Oendrayana lng oalani-lanl. Matur sagab, la-jeng dipun luuarl.

Katungka Hywang Narada fununrn, nedhelra"ken sabdanlng IVw+"g Gum, b1*lth paukunanlpun Prabu Gendrayana saepun pundhatr nunten kaJunenengaken Nata

lng praJa engg&l uau, oinebat Nagarl Manenang tngglh Nagarl l,tLdarba.

TAN'C-EB - KATON.19 Jull 1983.

Page 15: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

- 5-

uunn!1trIDIIIDnnH.rt

nmmnpnfrnnnnn!0nrflnm

H,m"I 'HilHff,frnE m mnEMtnD n Enn nn n nn nm& mn nnDnnnnnn n

183.nn Dnnn nDNE DNn|run!nnDlI lIuD

NH Hfl

EErHr fiflffH.Hil

ElqnE nn Dnllrm DE nlr nDnE nn nE DnnnnDDD ruunlnntrn DE Dll lnln

MN AH NH HH

n! nm!ilEE NNNE NE INNDn nnann

m H$Hn "

MDllxr

rBmn

DDnnuutDt[

TtsENAnnHil-trt0

HHrrr

Hffi'ffif;ffi^f;fi{ Hf;}H ffiSffi

nysr€ gartra Deul St't llahnlt

RlnL aupena kagarra Prabu-

I. IAGIRI 4.-$-U[-E-A .

Prabu Yudayaka lngglh SrdsrsoDo nyang patth fuqJaya. Renbas 3, - Ga.rsa-

Nata tetlga eanl nggarblnl Badaya. Na{yan gsrtra eepuh Dewt Srtiloaratl {ng-kang kakubopekEn lnggih nggarbLni. Sang Nata nanggallh vangoltdlg batbara, -bllih srananlng lahLr para putra nrlh lestarl, ldnen padoo tunurud.rg va\p,PUIJING PR.ANA.TII{A mapanlpun lng Pertapan Kendlullgada. Praulla Sang Nata gya

paerah praJa Aetlna nring patth funJaya, karana Srl Narendra nedya t€dh'k -plya:nbak nrlng KendbaLlsada. trl Patlb sa:rdlka, gya nguntaba.ken Jengkarlng -Nata.

II.NAOARI OAGA-{ R-Ll{ A }L D_4 .

Prabu Rengganloura (anak Svarka, putu Bona) Eyarg gang PuJanBga Resi -$rtradeva (kaLeres turgksng paran) Lan patlh Dttya Pancat Raga, DLtye Dwars--

Iakoal Dltya Aniyakoa, DLtya Ancakar daLah enban Cotld Segare. Reubas z - -Sang Nata nedya nglaJengaken nalee ulun eodanlng rana denlng darah Pandbava.

Nunten utusan tuta sl-lunan Dltya Kakak TrlhandE kJ:ren ndhuetha RaJa Astlna.-San.l{lrn gya panlt bi.dhal. Patih Paneat Raga kadbarmban ngtrld uadya ra6sksa,

nJ anpangf buta eLLunan Kakak Trlhanda. PERANC. GACAIT I - l'la{ya raseksa esklng

Gagak Rlvanda kapapag va(ya Astlnar aui.ayan{ng renbag dedoe baudayuda. l{apa-

na va{ya raseksa kasoranr gya eeolmpFpgaD nargl.

III. PERTAPN

Begalran Anonan nanpl souanLpun Nata Agttra Pra.btr Srdersono nyaDg Sens"r

Gareng Petruk. Renbaq : - Prabu $rdareono natur nrlng .qnng l{1I411 nlmttun pu-lung PranaJlva hault oalclng vangolttng Janatal dununung rpnten Pertapan Ken-

dhallsada. Bgn. Anonan ng111${ r gya narlngaken Pelen lngkaDg Isl Pulmg -PranaJlua, eantl nLelk btl,ih laJerlng Putung napal tng peloklng pelan. Sang-

Nata natur sandlka, laJeng panlt lun&r sapanalavane. rug-ru 3 - Drnu-

gl naclyanlng vana Lanpahipun Prabu Stdargono kabegal rageksa eaktng Cagak R!

Handa Dltya Pancat Raga, Dttya Dlrarayakaar Dltya Ancskar DLtya Pralenba. Da-

dos pancak&ra. l{asana va{ya denara kaeoranr aanl lunaJar.

IV. PR.IJA TMBA NACAEA.

Prabrr Saluaka (anatc Ruloarata, putu Salya)

daLah kang putra Dovl ltlnl. Rogbon : - Sang Devl

Page 16: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-6-

$rdarsono, pra.nlla nyutnrn dhateng kang rana oupadoo kasouanaken nrllg Naga-

rl Astlna. Nunten kang putra kalebotalen {.8 kalplka, .sang Nata gya panlt -nr{ng knng ga!'ra, bldhe] nedya sovan dhatong Astlna.

Kacarlta, ne'tika Prabu .qalwaka nesat nggegana, unlnga lng ngandlap uon

ten cahya gunebyar. Tan ngertl larnun punlka dayanlng pulung ratu kang kaasta

dening Prabu Yudayaka (Srdarsorb). Prab,u Salvaka gya nlyub nLetung Prabu fu-dargono area ngrebat puoaka kang nava cabya puni[:a, tenah dados perarig. llasg

, na Prabu Salvaka kaplkrt, laJeng natur tobat, salsi ngaturaken mba kang pu-

tra Dewi Rini. Kang putra katanpi denlng Prab'u S:dareono gya kagarra, nunten

sadaya kakanthl kundur nrlng Astlna.

V. NAGARI ASTTNA.

Para ganra kangJeng ratr, Devl Mastlrra, Devl HlratJ.r Dewl t{atarj.r lan-

lnng ralla Prabu Hlrasenal Prabu Mabad.eva, Prabu Rauienayar na.upl ranrlmya -Pratu Gendrayana lng Manenang. fratungka ramrhnya Pratu $rdareorc, Prabru Sal-

vaka, Deui Rlnl lan panakavan. .@gE, : - Prabtr $tdarsolb natur p1{ng k"ng -raka lltdarba Prebu.Gendrayala lan rarna nara-oepuh tetlgar bltth uus plkantuk

pulung Pranajiua lngkang napa:r tng voh pelen. Nunten uoh peJ.en krirls kadln-

dunaken dhateng para garwar Bya kadhatur. Dene poloklpun kabucaLr kapendhet

denlng cethL abdlnlpun Desl $ttllrtavatl kabekta nrlng pa.kubonan.

Kacarlta, bakda dhahar pelen PranaJlua, para gertle serl babsran, nrlJ11

kakung sadaya. Putranlpun Dewl Mastura plnard.ngan kalaslh RADDI ]J I R A --RAJ A. Rrtranipun Deul HiratipinarlngealcakaelhRADni SU R4N ADI.Putra saking Derl HatariplnartngankakasthRADEtf HI M AL AI i,.CAND4AKAN 3 - Ing dalen Pakubonan, Deul S.rttbaanati ugl nggarb{n{, nanpl- ra-

mhnya knng rana patlh $rtltora cialah trang lbru Dent Nlyodt (anak Parlke

sit). lemb€g : - Rana lbu ndangu kang putra, punspa kaparlngan pe.udun-

an pulung ? Wlnangsulan yen nboten. Kafungka Bovenlpun ebdl cethll Dg&tura-

ken pelok Pranajlua katlngal gunebyar cahyadpun. Nunten Patlb futfbs dhe--

uuh nrlng karrg putra Dewl $ttllnavatl, na{yan anung kantrn pelokr klnen ngle

uutL. Saeetu dipun klarutl, vasana pelok nanJlng, tng padharan. Balda dhabar-

peIok1 Devl $rtllnavatl babaran niJtl KIJINC. Tenah dados breglng prda As-

1fu6. Nunten KIJINQ katur nrlng Sar:g Nata $rdarsono, para raJa eani nlngali.Katungka ramhnya Begaua.n Gunadeva (putra SrL Kreana k'ng nbarep) 1nC

Gadanadana nyarrg putra taketh allt, narna Devt Kanolan. Sang }|tlu adangu k&ng

ilayah Patlh Srttlma nggenya kagungan putrt wJud K{lng. Dewl futd.loavatl nun

ten ngaturaken kang putra trnng r,nrJud KlJlng dbateng kalg eyang Gtrnadeuar sal

vl Jauab nyuvun Deul KanoLan bedhe kapundhut putra. Saxg Hlku narongalen.

Bgu, Ounadeua dharmh nrlng kang vayah Devl futiknavatLr zupados KlJlng

kaenban Bareng klayan Devl Kanolan. Saestur dupl Klilng dt.pun.enban saga:eng

an klayan Denl Ka.rnolan, dhasar para ldapsarl sanl nyiranl toya gege oaklng ag

tariksal KiJtng nunten nblknk alon-2, Jabang bayl nungup-2r nunten ntJll ea-

trlya bagus uarnanlpun, lan sanpun oaged ngungrun Devl KanoLan. Para oepuh -

Page 17: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-'l -

9a[1 ngungun unlnga kadadosan Eakaten $au.

jlggglllg, lanpahlra utusan aaklng Nagarl Gagak ltlwanda, Dltya Kala Knkalr -Trthanta ingkang lanpah 1eL!uunan, manJ{ng nrlng pura Aotlna, JuouJug lnC -panclhapl qa'l{ka Prabu Srdarsa:ra nonbe lnbaL uac&ne klayan para raJa. Sslg -Nata Astlna gya kacldra kabekta oncadr tenah geger para raJa sanl nututl 4g

ngfng tan saged ngrebat vqngBUI Sa::g Nata.

Patlh $rtilrra gya dhauuh nrlng t"ng vayah K{lxC klnen ngrebat lcnng -ra.na. Sa:rdltca gya negat nggeganar nututl duratnaka. Drpl vus tlnuttrtan, lngka.ng rarna gya ri.nebat, laJeng prarg Lasan Dltya lfu.iak lblbanda. Denava katgpuk klJlng tenah pecah nestakane, peJah. kapisa.nan. Sang KJ-Jlng nunten sus.n

ngarsanlng rana pinuJu pepak para raJal kadadak Hyvang Narade tununm.Hyvarg Nalada dharruh bitLh lngglh nanung putra Agtlna kang vuJud kl-

jirg punlka fngkang klyat Juneneng narendra lng Astlna gunantl kang rana Ql

darsono. Ing nrlku nunten Prabu Sldarsono par{ng kakaelh dhateng knlg putra

klJ{ngrRADEN SARI UAHONb frgglhRADEII KIJING UAHON0.-

Kasan panenpuhnya Prabu Rengganlsura J.aJeng dadoe p€rargr para raJa-

EEnl kasoran. Raden K{lng l{abonc n{ong palaganr tandhlng fsl ftongg+n{eura

Saben Prabu Rengganioura ndhavahL puoa.kar Klilng Wa}ono nlebet Jrnn{ng ki-Jing. Hasana Rengganleura uarbgutenr nedya ngmket mengsah{Fua, kadads} tlrapuk kljlng, Rengganleura peJah aJur. IJnl-nga kang glott aodal Rool Bona 1g

roaJar kanthi ngungsekaken putranlpun Prabu Rengganloura lngkang takath al{tnanaMDEI{ IAKSADEUA.-

TANCEB:-_[JJg&.-20 Jult 1983.

lB4.

I.@ lngelh DAHA ingglhNaearl

!-4r!-!4r3 .

Pratru Gendrayana nyang ka:rg raka lpo Patlh $rtllcra. Renbas s - f'a!g-Jeng rafu l.ll.darba Dewl Padnovatl nrs nggarblnl, nyurnm dhahar LOH Sl'{ARl{A}lA

kados Jananlpun kang eyang'Abyaoa tng Saptarga duk 1ng un1.

Kang ra^ka patlh Stttloa nahtr, bllth kaag ganm Doul Ntyodl nggor\ya -

HH ffiilhHil"fiHffiffiFffiH$,", m Hfr fi$ Hf; HH Wfl," ffi,,,

nnD nEDnNN nlM IBtrnu nn nDnn mmrulnnnm nm nnnn mm nm nnnnmm nn nllt

nn nnEnDn nn unnB nn nnnrn nnnmnnnun nD nnmn nn mnmm nm nm

Page 18: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-8-

babaran taljll estrl. saklng dharnrhnya sang PuJangga Reel Heravena, Jabang -bayL vau tltte Dewl Sri., prantla plnarlngan na.nl DerI Srl Tl}cravatl. Salg -Nata Gendrayana tumut bingah lng panggallh. Nunten paorah praJa Marnenarg -nrlng kang raka patlh, dene Sa:rg Nata arsa Jengkar ngupaya paryurunlng gar-va, lngglh punlka l,loh funanrana. Kl Patlh nah,rr oandlka, Sang Nata gya !un-dur ngadbaton plnapag gar.rta kangJeng rahr kakalth : 1. Derrl Padnoeatl (anak

Drara)r 2. Devl Sri Klggara (anak Prabu ArJrrna6l lng Batu Kewa:roa). Bakda-

t'uJala, Pratnr Gendrayana ngramrk busana kaoatrlya:rr gya pa:llt Jengkar.

I1. NAGART HI M A- III M AN T AK A.RaJa Ditya (trrrun Nlwata Kavaea) Pratu nr.rral:"n nyang patlh knkaltb-

Kala Darga 1an Dltya Dndramuka. Renbae : - KangJong ratu Deyl ltlratuo lng-glh Retna $rnarsl nggenya ngBarbtni nyuwun dhahar }Joh S,rnanrana saldrg Gu-nung Asvata. Sang Nata gya Jengkar ptya.nbak. Patth savadya nguntabaken.

PERANC OAGAL : - lladya raeekga eaklng Elna-hfinantaka teapapag barlean-sqk'lng Manenang, sulayanlng renbag dados bandayuda. Nangtng densna sanl ka-

soran, gya nyl-npang narga nanJlng uanso

III. ARDI A S l{ A T 4, . (Pertapan I_I_L,_{_N_D u_g_A ).

Begauan Daneswara nanpl uowanlpun Pratu Gendrayana uyeng Senar Ooreng

Petmk. Rerrbss ; - Sang Nata Manenang nundhut plraa bab hbh Srna:nrana fng--katg vonten Gunung Asuata nrllu. Salcg l.Ilku natur bl1lh panoea rmntan, pul-lung rattr lngkatrg napan lng lfch funaryana drmunung {ng Cunung Aasata nrllor.

Sang Nata nunten kadherekaken nya-ketL lloh Srnamanal kadadnk uonten -nscan ireng nana Krldha Kresna nyaut Prabu Gendrayana, tenah dedbe PERAIiC --W. Maca! peJah, badhar lVvo.g Wisnu, narbgaken lloh funarwaaa eenrl ka-

ulsLk btlih punika l{alryu Ratu. }fusnya katau'pI, Oendrayana gya panlt uangsuJ-

sapanalcavane. Kall-lan nulya pa'gkat. Ifwang trlleill BlrDa,

Kacarlta, wonten lng nargl, Prahr Gendraynna plnangglh klayan Prabu -Drauayana. RaJa Ditya nlmvun Hoh $rnanrana, Gendrayana tan ouka, tenah da-doe peralg. Prah.r Dravayana kasora[ gya lunaJar. Nanglng pelayunlng Dravayg

na pinanggih ka;t eyang {yuang Wlonu, lngkang nunten par{ng l.loh funarvena.

Prabu havayana kalanglung blngahr gya lundur nrJ-ng lllna-hlnantalca.

Brggellng kandhar Prabu Drauayana rnre dtnugl prda H{na-h{6antakar-

gya narlngaken lloh Stnanmna dbateng kang ganra Deui lllratno. Bakda dbabar

lloh $rnanrrn*r Dorl Wlratmo babaran nUtl kalatng HuJud denavar plnar!€a!-kakasth DISA S A R S I ll A t{ A "- $Ig_.9_g, .-

IV. IINA PALASARA.-

Resl Budha Dyang ari Dltya Manggakala. .Bgg!3g, : - Katlang kakallh uau-

sali nlreng pauarta bllth Nagarl Wldarba lngkang dadoe robatan klayan kang-\\,

Page 19: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-9-

rala Pratu Draea, sanangke kadarbe denlng Pratnr Gendrayana dados Nagarl Ma-

menaDg. Pranlla-gya sa.nl bltlhal nedya ngrebat Nagarl l{Ldarba.

V..Prab,tr Raroayana Dya.g ganra Devl Cltraresnl (anc} Prabru Cltraboya lng-

Parangguva)nuJu nggarblnL, narpl ooranlpun lang rayl RaJa Srl llantlpura prg

bu Ranapraua earlnblt ganta Dewl Sidhasatl (anak Prabu S.rdhaka {ng Srl l{an-

tlpura) nondhong putra kalmng lngkang takslh bayi.l nana RADtrlI P R A 1{ A S-

T A .- Renbas : - Narendra ka^kalLh uau sa€ka-praya nedya sovan nr{ng l{ale-nang nyuvun nenpl1 valryu dhateng kang raka Prabu Gdndrayana. lfuanya niran-tos gya sasarengan bldhaL.

Kacad.tq, larnpatrlpun Prabru na.nayana lan Ranaprava uonten tng narga lqg

pangglh Resi Bu,rha lan Dttya Hanggaka3.a. Drpt Regl Budha ngaken yen arsa -ngrebat Nagarl l4anenang, dados pancrkara. Nanging \Ja krkalth sarnl kasoran

laJeng luroaJar nanJlng praJa Manena:rg. Resl Budhq 1an Dltya }lsnggakala truaa.nbuJung.

, VI. NAPARI M A M, E N A N G . (WtaarUa / Dotla).

Prabu Gendrayana nanpt sovanlpun kang rayi Nata Aetlna Prabnr Yudayaka

(fudarsono), tuuln arl Nata lng Anartalaya Prabu Praraeetya nyang gana De-

ul Srl lliratna (anak Prabu lllratuaka lug Anartalaye) r tlalsh lnlg rayL Nereg

tira lng Inant"kq Prab,r Svaraaetya sekallyan garwa Derrl Cl:rtthawatl (a-.L 3r*bu Clndharnrka ing Inanteka). Eghgg : - Para kad$g ea.ul kepengln un{nga Hg

Juctlng Woh $rroanana. Gya Sang Prabu Gendrayana nallDgakon unlnga, eanl nlgsanl kanthl ngunguno !fusnya purna lng gatl, l,Joh $nar-lana g:ya knFarlngaken-

dhateng kang ganra Devi Pa&nouatl, earta nunten kedhaher. Bslds dheher, De-

lrl Padnolratl babaran ntJlt kalmngr plnarlngan kakaelh RADEII N A R A I A

NA {ngglh RADE{ JAIABAIA.-Kaoam sovanlpun kang rayl kakalth Pratu Ranayana 1an Prabu Ranaprava

kantbi Bugupr natur bll1h katujeng dening Reei Budhh lan Dttya |itanggaknl3 -lngkang nedya ngrebat Nagarl Manenang. Gya sani btdhal uapagaken, teueh ds-

dos perang. Resi Budha kaplkut dening Prabu Gendrayana, den6 Dttya Hanggakg

la kaptkut denirg Prabu $rdareonor ternah sanl tobatr 1an te1uk. ltuanya nung-

lul, DLtya Manggakala kada4u dening Prabu Gendrayanar aPa damnans dene vg

ni arsa ngrebat Nagari Manenang. l,llnangsulan blLth Nagarl Widarba lngkarg -oarrangke gumelar dados Nagarl Manenang punlka duk lng urd preJadpun kadarg

tetlga, lnggth punlka Pretu Drasar Resl Budha lan Ditya l'lqnggakala. Nallke-Resl Budha lan Manggakala gugat nwrrun bageyan dbateng kang raka Prabru Dra-

sa, nboten dlpun parlngl roalab tinantang prang. Kalanpaban bandayuda, ari -kakalih katuncang natruta. Pranlla sapunlka Reel Budha 1an Manggrkala qyurmn

adiL saking Prabu Gendrayana. Sang Nate nunten parlng llnrr lngglh punika -Resl Budbs 1an ManggakEle klnen babad ALAS MA[Al,tA yen uua dadL pralar kageg

jarake. Rost Budba Lan DLtya Manggakala ngaturaten panurnrnr nunten pen{t -

Page 20: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-.L0 -

bldhaL nr{ng }Jana Malasa. Para raJa nunt€n galnl bujala antlrardna ngantoe o9

lapananlpun Jabang bayl Raden Jayabaya.-

185.

NAGARI ASTINA.Prabu Yudayaka lngglh Pratru $rdarsonor narpl rarnrbnya kang raka Nareq

dra Paranggulra Prabnr Ra.nayana. Renbaq : - Sang Nata Parangguva nundtut bl-yantu karana RaJa Hina-hlnantaka Prabu Drawayana ne(ya ngrebat lang putra -Derl Siswayawatl arsa kadhaupaken klayan Dttya'saraihava (anak Drarayana) r-nanglng Sang Dewi datan purun. Prabu $rdarsono nunten dhawuh nrlng kang pu-

tra parnbayun Raden Ktjtng Wahonor lan putra pa:ror^ggak Raden lJlraraJa klnen-ndherek kang uwa nrlng Parangguva napagaken nengsah. Prabm llanqyana gya pa-

mlt latndur nganthl- Raden KfJfuS Wahana lan tllraraJa, Kalllan nunten pangkat

Sang Nata Astlna gya dhamh nrlng kl patlh $rnJaya, hrrdn para putra-Raden furanadi nyarg Raden llinalaya, klnen ngrintabaken Jengkarlng kalg uwa.

Sandika gya sanl bidhal. Prabtr fudarsono hrndur ngadhetou plnapeg para gar-ua3

1. Deui SJTIKNAI.IATI (anak Patlh $rtlloa), punika lbunlpun RADU{ KI-JINO WAHONO ingglh SARI },AIDNO.

2. Devl I,IASTURA (anak Prab'u llllraeena lng Tunggul Mal.aya) trah Prirlg-gondanl, punlka lbunipun RADEN WIRARAIA..

3. Dewt WIRATI ( *nak Prabu Mahadova tng Wantlpura) trah Avangge, pu-

nika ibunlpun RADD{ SURANADI.

4.. Devi I,IATARI (anak Prab,u Raui.smaya tng Medhang I\rLrryan) trah Aetlna

saklng Raden Iasmana, punlka lbunlpun RADII{ HIMALAYA.

5. Dewi RINI (anak Prabu Salwaka lng Inbanagara) trah Mandaraka, pun!

ka lbuntpun DEl,lI N R A D I .-Nunten Sang Nata buJana andrar.rina klayan pata garwar-

II. NASAEI IIIMA-HIMANTAKA.

Raja Dttya Prabu Drawayana tlnangloan kang putra Dltya SarsLhawa, n1g.

vun rabl klayan tumn Parikeslt, l,tlnangsulan denlng kang rarna bilth pangla-

@. 20 JulL .1983.

FIFFFFFFT}}FrlFlF*llllF}fllllptslF#nrnrilnn xnnltrn DnIDIUB lllll llE En nntr|ntr nlnnl'ln nn nnnnnttr t[n nn nnEnmn nm nn ntr nm mn nnn nn nn EIn Inn En mm trIn nn nEnn nn nm nn nn mn nm nuunmnn nn nm Inn nn mn nn nn ntn DnnmmErll ltnmnnm nnuDnm nn nn tnon nnlln Dn ntr nn rur nn nE nnnnntrmnn mn nm mn mn nm nn nn nn nn nn nn nm nnnn mrD nmmmnn mm nm mn nn uD nn mn Dn I[n nn nm nn nn Dn mtrIntn IDnn rnm mn nnnnm mn nm trtr n.nntrn IDIlllulD InE mm nn nID mn

nnnn nnmn trnnEm nll|mn En nm !f0 EI[nn mm nn nuEltnm nnmm nnnm mnmm nn nn mnnl nnmn E mDnE DmmB mn nm mm nn mm nn nm mm iln nn nn nmn mm nn nnnnnnnn nmmnunn nnmrun mmmnnn'nm nnnEmn nnmllltrn nn lutn nm nEllltltunnrD nm mn nmn ullll mn nn nn un ED ntn n n ntu brD md

'HrrB'fi$ Hfl EPBrr'HrrH'HH Hil BH HH mfi 'f,S mH' nB EH

I.

Page 21: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-11 -

Darlpun dhateng putra Nata Paralgguva Prabnr Rarnayaaa, nana Devl Slevayavatidatan purun nanpl. Karana adreng lng nanah, sang Nata gya dhanrh nrlng knng

putra Dltya sarslhava kLnen nenpuh prang nt{ng Parangguva. sandLka gya bi-dha1- kadherekaken patlh hdra"muka, DLtya KaJ.a hrga lan r.ra(ya raseksa.

PERANG GAGAL : - D"rnugl praJa Paranggusa; Dttya sarelhaua nunten nga-uuk punggung, nanglng plnapag denlng putra Aetlna Raden KlJlng l.labono 1an -Raden l.JiraraJa. Tenahan Sarsihava kaoora!' gya oncad safnl nandh^ng vLra.ng,

nunten tapa uonten lng He-na Karrdrka lengkehl-ng Atdl Kandha.Dsne patlh Kala-Garba 1an &rdranuka gya nundur vangeul nrtng f,{qgrhJn6ifnka.

III. NAGARI Lt I D A R B 4 ( Uanena.ng / Da'ha ).

Prabu Gendrayana ny4ng ga:r'rta kakaLlh Deul Padnosatl Urrln Derl Srl -Klenara, daLah kang putra Raden Narayane tngglh Jayabaya. Ugt kattngal so-wanipun Semar Gareng Petmk. Rembae : - Sang Nata dhavuh nrlng kang putra -Jayabaya kLnen sabiyantu kang panan lng ParangSlva Prabnr Ranayana nggenya -kadbatengaa parangmuka eaklng llLna-ldmantaka. San€i Bague nattrr sandlkar gya

pontt bldhaL sapanakavane, !I&AN9-SK,A$ t - l{onten nadyanlng uana.r Raden Jg

yabaya kabegal vadya rageksa oaklng i{1ua-}rlnantaka, tenab dadoe pancakara.-

l,Iagana vadya denaua kasoran, kathah lngkang poJah.,

.IV.ARDI KANDHA.-

Gandanra JanJatuaka nyang gama Retna fuL1n91, nanpi ravuhnya ka:rg reka Lpe Oanda:rra $rltnga lan Gandarwa $rll-nbu. Rembaq t - Satll ngrsnbag pa-se.nbatlng para lelembut ingkang nandhang ark{t labet kata.uen clayardng Jalnatapa. Pranlla gya sasarongan bldhal ngupaya Jalna kang da{ya JaLssdng go-

1g-g&r&r

CNDHAKAN : - Ing l,lana Kandhaka, Dltya Sarelhava kang nedhsng nanunghr puJa

labet nggenya nandhang vlrang kasor l"ng prang. Kararruhan eutnanlng -kang eyarg llyuang Slnparauan parlng pLrea yen patenenganlpun punlka-

ingkang. nerahaken RaJa-raJa lllna-hinantaka. Sarta nunten perlng nugrg

ha .A^II CINUNC (kvasane aaged kangge banda bangaanlng lelenbut) fan -ugl eagah ndombanl Be{yanlng kang wayah. lfusnya purn8. parlng sebda, -IVang Slrnparavan gYa slrna.Katungka praptanlra para garrdarwar drrpl unlnga yen Dltya Sarolhaua t4

pa lng Wana Kandhakar BIa tlnenpuh prajlg. Dttya SarsLhana natak dJl Glnung.

Tenatran para gandanra kasoran, nunten kapllut, sani sanbat teLuk. Nunten dg

doe krerehanlpun Sarslhava, earta laJeng sanl kakanthl nrlng lllna-hlnantaka

ftggaltng carlta, Dltya Sarsihava rnre prapta lng lllna-hlnantaka, gya-

6olran ngarsanlng rama Prabu Dravayana sarvl ngaturaken sadaya lelanpahanl-pun. Kang rama dahat btngah dene kang putra plkantuk krereban vadye gandar-

H&, nunton kadhawuhan nenpuh prang mallh, Sandlka laJeng bidhal nring Pa*rangguva.

Iacal;llgr dunugl tapel uates Nagarl Parangg."tua, Dttya Sarelhava B&Ha-

dya gandarwa pinanggih Raden Jayabaya. $layaning rembag dadoe bandayuda.-

Page 22: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-w-Raden Jayabaya kagetak denlng para gandanra, tenah kanpmng s&panakauale. -

V. NAOARI PARANGGUI.JA.

Prabu Ranayana nyrng arL Nata Astlna Prah,r fudareonol nyarengl dhsvali-pun Raden Jayabaya dalah panakauan. Katungka aouanlpun lqnng rayl Nata tlan-

tlpura Prabu Ranaprava" Renbag : - Sadaya para kadang saeka-praya nedya nb!yantr Prabu Ranayana.

Katungka panernpuhnya para ganda:rua sanrl prabaua nggeglr{-st, nunten -pJ"napag prang denlng para raJa. Para gandanra gya nuJa pedtut peteDgr tenah

para raJa aanl blngung, ngg€nya p€rsng nunten ngavur, dadoe kleruh karcntegantng praJa ParFnggusa. Prabtt $rdarsono kalanghrng ausahl gya clharnrh pasarg

glrl lcanthl nga-ndika sora. Slnton ingk"ng caged nylrep rerebr nyrng p€p6-tenglng praJa Parangguva, ne{ya kagnnJar putrl.

tryalg Slnparanan rasuh, natnr dhateng Prabu $rdaraonor bltLh panjs-nenganlpun aag:ah nylrep reretn lan pepetengtng praJa Part'rgguva. Sang f$ang

SJ-nparawan gya nusus aota ulJll barat unuoanr nonpuh vadya gandarwar tenetF

ko.npmng kadhavahaken Lng kandhanglpun plyanbak-ptyanbak. Pepetenglng pe-dhrt ugt kaeeblak lesus denlng iVvang Slnparavanl katenahan nagarl Paranggg

va pullh raharJa ka{ya vlngi un1. Sang Prabu Srdareono lan para raJa eanl -blngah, nunten putranipun Prabr $rdareono tgn"og ragl1 na.ua Davi Nradl, kg

ganJaraken dhateng tfsang Slnparavsn. lfuanya tLnanpl , nunten kaparlngalen -dbateng kang vayah Dttya Sarslhava, Dene putra Parangguva atnqlaning Prabu-

Ranayana ingkang narna Denl Slovayawatlr kaganJaraken dhateng putra Astlna -lngkang panenggak nengglh Raden lliraraJa.

Dltya Sarslhava gya panlt uangoul nrlng lllna-hlnantaka sand nganthl-

kang gama De$l NradL. Drggale vus dunugl Nagarl l{lua-btuantaker kaag rana-

Pratnr Dravayana kalangh.mg blngah dene lngkang putra Sarglhawe kalekgaran -dhaup klayan putri turln ParikesLt. Saklng blngahlng nanahr Prabu hevayana

nunten seleh kaprabon, gumantl kang putra kaJumeneugaken narendra lng lllna-hlmantaka, plnarlngan JeJuluk PRABU SARSIIIAIIA.

Dene garwanipun Dltya Sarolhavar Delrl Nradt wlnlsudha Juneneng kang-jeng ratu Hlna-himantaka, plnaringan JeJuIuk KangJeng Rafu DEI{I I'IANDARA --RETNA.

@.2L Jult L983,

Page 23: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

_].3_186.

nE nnnn IID nm nn nmnnn nnEmnnn nm mm mn mm mm mm mmmn mn mm mn nn nn nm nm mmnm mnnnmn nmnnmm om nmnmn mnnnnn mn nln nn mn mn mnn nmnn nn mm nn mm En Emun mmnnlluruI nn nn rDIn mn ntr nm nnm mommn

!u!nE 4n!08 trnDrln ntrmru0 nn mEEdl pr o mm mn nn utn hd nmmtll n n nn En m.Ln ltm nnmB Il Br urn mtrnn mmmnE mii rjnmn mmn nn nm mnn nn mnnm nnn nn nn n|nrnn nm mnnn nn nDIDnut nn nnn nErntn

nrnnm nnmn nnrilbmmnnmnnn mtrnn n m mt uln nurmB n r! nn nm nsrDn nnm Drn nn nnmn nnn nn nn nnnn nD nDnn

nmnm mn mnnrn ntn mn nnmm mn mnnmmmmn mn mnnn IDut nnnn nru Ern nnnnnn nnmn

mnnnn nnnnnm mm mm nnnn mn nn mmmumon mnnEnnnn nn nglnm nm nnnn EMn

lltnnnnmm nnmm mnmm nmmn mnnD mmlnmnm[[

I.NAGARI llIDARBA. (Mdrnenarg / 0"t").

Prabu Gendrayana tryang patth Sutlloa. Renbaa I - Sanl prlhatoo Jalar.-an putrantra ki patih ingkang nana DevL Srl Tlknauatl nandbang gerah samter

Sarta ugi Sang Nata manggallh kang rayi Nata Aetlna Prabr $tdarsono nggenya

kersa kagungan putra nantu mrJud raaekea (Uftya Sarslhava lng lllna-hJ-rnanta-

ka), lnrggth ellng-ellng Prabu $rdarsono punlka trah saklng Dusaoana pranl-1a nboten nama aneh lanun renen cacaketan klayan darah yaksa.

Kahrngka praptanlra Resl Drauayarra (ttlas ratu fifuna-hlnantaka) r natur

mrlng Sang Nata Gendrayana, nyuuun kaparenga nr}un klayan darab lllna-hlnan-

taka, sanadyan kang rana swargi Prabu Dnaua Kavaca eeda denlng Pratu Gendrg

yana. Rehnlng sarnangke aarnpun sarnbrng obor, tngglh punlka dhaupipun krng pg

tra Prabu Sarelbava (lllna-hlnantaka) klayan putranlpun Prabu fudaraono lng-Aotlna, i.ngkang nana Dowl Nradl lngglh Desl Mandara Rotnar dhaaar Sang Devl

sanangko sanpun nggarblnl, pranlla Reel Drasayana sangot-eangat nytrrnrn dha-

teng Nata Widarba kersoa mlrun klayan darah yaksa tng lllna-blnantaka.Sarta malih Resl Dravayana nyuwun kaulslk sanpumanlng patl eoklng --

Prahr Gendrayana, sageda Sang l{lku seda mukswa kadoe Jo.nanlpun Prabu Draga.

Bab punlka patth futilma lngkang parlng wangsulan, btllh nboten eaged

sabab wlvlt jarnan llywang llarnapurna lngkang nerahaken raJa-raJa lllna-hlman-

taka, sanpun sulaya klayan Hyuang Ulsnu lngkang nurunaken raJa-raJa Astlna.Midhanget jawaban makaten uaur Resl Dravayana esnu uirang, nunton nu4

dur tanpa panit. Sang Nata nunten dhavuh nrlng kl Patlh klnea nganthJ. vedye

pacak barlsl jaga-jaga anbok manasi uont€n murlnglpun Reel Dravayana 1an dg

nava Hlna-hinantaka. Sandika gya panlt bldhaL. Sang Nata lmndur ngadhatonr-

pinapag garya kakallh;. 1. Der.rl, Padnauatl (analc Dlrara)r 2. Dewi Srl Klsua-

ra (analc Prabu Arjunadl lng Batuka';arna), nunt€n buJana. Bakda buJana, Deui

padnawati panit ne(ya mangglhi kang putra Raden Jayabayar kinen pados Janpl

kangge valuyakaken gerahlpun Devl Srl Tlknavatir oabab punlka paca:rgnn'lpun.

Kalilan laJeng bldb81 kadherekaken abdl cethL klnaslh.

rr. NAGARI HIM A- HI M AN T AKA.

RaJa Dltya Prabu SarsLhava nyang patih Kala Darga, nampi utusanlpun -Pratru $rdarsono (marasepuh) ing Asttna nongglh petih tunJaya' BeBbng s Kl -patih natun bilih kautus denlng kang slnurnrn Prabnr $rdarsono, kinen ndhavuh

Page 24: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

_l/._

aken nrlng Prabr SarsLbava supados nggayuh l{AltrI, NI$DA lng Saptargs krngg+kang gatr a Deul Mandara Retna karana dhaup rnro tlga velas !ra::sa nenbe Bapu-

nl-ka saged nggarbinl.I(asanr ravuhnya kalg rana Rosl Dravay"'r katlngal- rengu, nunten nadrl

nrlng kang putra Sarslhar.ta bl1lh nentas eopan dhateng Wldarba DCaJak ru!:un-

klayan Prabu Gendrayana, nanglng nalah tlnanpl koscrk varrgeul, dlpun suaDF-teni avon lan kasar dentng patlh $rtl}cra. Sarnt sanaltka kobong nanahlpun -Prabrtr Sarslbava, nunten nuring dhateng Prab,rr Cendrayana.

Patlh $rnJaya nrayogokaken, supados nggayuh ltalmr Nlnda lnngkung rlrn{yin kanthl utuean wadya gandarva klnen ndsnel nargl lngkang nboten kaaat ng

tra saking lllna-hinantaka anJog lng Saptarga. Makaten vau tng panrl.h supa-dos anggenlpun nggayuh vahyu nboten kanrnlqgan denlng para raJa saneslpun.

Pratm Sarelhaua aaruJukr nunten utueda dhqtong I L. Ganda:*m JanJatl4ka, 2, Gandarr.ra $rlinga. J. Gandarua Sallmbul klnen yasa nargl lngkang nbo-

ten kaeat netra saktng lllna-hlnantakh dumugl Saptarga. Sarta ugi laJeng ki-nen ndhrstha l,lahyu Nl-nda. Gandarva turun Satmtapa sau €andlkargya.bldbal.

Done patlh Kala Darga oaua{ra rasoksa kadharuhan nempuh prang urLng -Hldarba. Sandlka nunten parnlt pangkat sagelar sapapanr olkep kapralurltan.-PERAI{C GAGAI : - l{a{ya ras€ksa Hina-hlnantaka dunugl bauah Uldarbar ptaapag

prang denlng satrlya Widarba : Harya $rkacar Earya BraJaeenar 1an llarya Sa-

dhaka, yasana para raseksa kaoorant Ela lunaJar nanJlng uana.

Irr. 'Raden Narayana lngglb Jayabaya xnyang Sonar Gareng Petmk, nrnpl ra---

vuhnya lang lbu Delri PadtDovati. @!gg ! - Shng Devl dhavuh nrtng kang pu-tra kl-nen ngupaya janpi kangge ngusadanl pacanganlpun lngkang nandhang go-rah tan sagod toyan, lngglh punlka Deul Sri tlnauatl atnaJanlng ld Petlh futikna. Radon Jayabaya natur sa:rdlka, gya bldhal sapanalavane. BEES$-SS:Wonten nadyaning Hana, Raden Jayabaya bluegal trecan, tanah da&e pancnknrg.

Macan peJah, badhar l$vat'g AJleakar pallng dharuh yen pa-nJen€ngane pu.lku -lngkang ngloenl jaLrna eepLsanan lng Tanah Javi. Sa.rta nunten pad"ng vLolk -Sang Bagus klneq tedhak nrlng Saptarga, Jalaran lng nrlka badhe uonten rane

rane, fugkang anJirlari ptkantuk Jaropt kangge uoadanipun Deul Srl llrmosatl.

Saba na1lh Sang Kuouma plnarlngan pusaka plyandel, lnggih punlka CIIPU kg!g-

isl LISAH PRANAWA, kwasane lanun kaslpataken tng netra sag€d unlnCf vuJud-

lng badan alus. Raden Jayabaya ngeturallon panuvunr nuntsn parlt blChal nga4

thl panakavanipua. $uang Aji.eaka LaJeng sitna.CAIIDIUI{A}I , - Ing Gunwg fuptarga, karada ws ngagen Uaah Pranava, Pranl1a

Raden Jayabaya saged uninga nar€a fngkang dipun danel denlng para gqg

denr8. D.rpi kadangu dening Sang Bagus, gandanra sanl nafur blllh kau-

hrs raJa Astlna Prabu $tdarsono klnen nothlk lloh Walyu Nlnda lngkang-

katlngal gumebyar puDlka. Raden Jayabaya nunten batlhe nethlk roh vau,

nBnglng para Bandary& tan ouka, temah dados perang. Nunten robatan -watgru.

Page 25: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

_L5_

Jrroning bandayucla rebatan ua\yu, Ganderva JanJatnaka oaged ngr€bat -I'loh Watryu Nlnda gya nesat nggeganao Dene Raden Jayabaya ptkantuk l,loh Wahyu

Tama, takslh kinroyok denlng Qandarwa Slllnga lan Salfunbu. Gandanra kaka-1lh kaklpatakeu kontal teb1h, sarta aunten LuroqJar. Jayabaye J-aJeng ngri--sak narga yaoanlrg para gandatva, sarta nunten kundur Erlrrg l,Jldarba.

IV. I{AGABf- Ii LLA - H I M ANTAKA.RaJa Dttya Prabu SarsLhar.ra nyang kang rana Resi Dravayane lan lrykang

garva Deul Nradl. Nanpl sovanlpun gandanra JanJatnaka ngaturaken lloh t{atryu-

Ninda. Kataropi denlng Snng Nata nunten kaparlnga.ken dhateng kang garua. htu-g.

nya dhahar lloh Walyu Ninda, Deui NradJ babaran !!UiI kskt'r€ rnrJud rekeaea,-pinaringannerna DITIA M ERU SU P A DM0. Bakdanengestonl tahlring-lqng wayah, Resl Dravqyana parlt nedya nempuh prang nrlng Wldarba, nganteLkarsqntng Prabtr Gondrayana. Kaltlan gya bldhal, Jlnanpangan uadya ras6ksa.

CANDHAKAN : - Ing Nagari pglangguvis Prabu Ranayana Dlnng arl Nata tng !lan-

tlpura Prabu Ranapraua. Renbac : - Reraoean bab kalg rayt Aetlna Pra-

tu $rdareonq nggenya darbe nantu raseksa raJa lllna-hlnantala Prabtr -Sarslhasa. Etlng-2 Prabu $tdarsono pttnllca blblt salr{ng Kuraua, pranl-nboten nana nokaL la-nun cacaketan kLaya.n Jlvaning yakoa, tegel Dequng

suhan klayan kadang. Nunten sanl saeka-praya nedya sablyantu p1{ng Ng

gari l{idarba, lfusnya Banega nturanti gya bebldhalan.

Kacarlta, dunugl tengah nerga, Prabu Ranayana 1an Ra.uapraua kepqlggih Resi-

Drawayana. Drpi ngaken y€n ne(ya ngrabasa Nagarl }Jldarba, nunten dadoa pe-rang. NFnging narendra kalth wau kaeoranr gya lumqjar nanJlng praJ& l{ldarbe

It NAGARI ru_A R B A .(UeUmieHC / nnUe).-

Pratu Gendraya nyang kang putra Raden Jayabaya, nanpl soual{Fun para-

rayi Prabu Ranayana 1an Ranaprava. @bgg t - Raden Jayabaya ngaturaken l{oh

l.la\yu Tana kangge Janpl gerahlpun putra kepatihan Deurl Sri tlloayatl. Nun-ten Wa\yu Ta.ma kadhabar don{ng Deul Sri llknavatlr tonah ualuya.

Prabu Ranayana 'lnn ftsnspraua natur bllth nentae pancalrara kLaysn Resi

Dravrayana ingkang arsa ngrabaea l,lldarba. Prabu Gondrqyana gya dhamh oad4ya

para kadang na:rendla lan para putra kakantld napagaken mengsah. &nugt ing-nJavl campuh prang lan wa{ya raseksa lllma-hlnantaka. Rael- Drauayana naJeng-

nrlng palagan kanthl patrap seeugun kadya patraplng nenuJar gya kadhauahaa-

sanJata pangruwat denlng Radon Jayabayal Real Drauayana seda nuksya saraga-

ll€ r

@!!9, dupl unlnga btlth Resi Drauayana eeda, para gandana nqju -ing palagan sarwi muJa pepeteng. Para raJa oawa{ya sanl bLngung. Gandana -Jnnjatmaka nesat nggegana-, nranJing pura Wldarba, ndhustha Devi Sri.Tlhmwa-tl. Gegor kadhaton Hidarba, sa,D1 nsdosl sknaniltg Sang lryu, nanglng nbotenpinangglh. Para gandarva sanesipun dupl unlnga, yen JanJatmaka sanpun nesatnyldra Dswi Srl Ttlcrar.rati, gyi eant ngundurl.

trfflltrfllv#tryvWvvtdlt{ltt- ffi lt4t4t41t4t..4'Yf.t.a,l4ffqaf"

Page 26: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-16-187.

r. &IoARI ASTINAPrabu KlJtng l,lahono lngglh Prabu sarL t{ahono nyslg patlh $rnJoyo. Nag

pi sovanipun kang rayi lpe Wlku Dj.tya Bgu. Sarslhava lng Hl5s-h{rnant€-ka. --Rembas : - Sang Wilar natur DrJng kang raka bl}th nedya ndherek seda nuksua-

sareng klayan ka4g ra.na marasepuh Begawan S.rdarsoro. Nunten Sang l.tllu kakagth1 denlng Prabu KlJtng Wahoro, nanJLng pura kapanggihaken klayan kang garua kangJeng ratu Devi Kamolan (putranlpun Resl Gunadeva lng Gada l.la,l".a). -

!fusnya purna wacanar gya Sang lllku knkanthl eosan Dgaraat{ng krng ra-na Begavan fudarsono lng Panopeno tfuEnye sosan, Bgv. Sarslhasa nafur Er{ng-kang rana, bll,.fh nedya ndherek eeda mukova. Bgv. Srdarsono narepgalenl Da-nClng sranane kedsh nglanpahl lelqne brata (puter puJa). Sarelbava nafur -sandlka, gya kakantht bldhaL lolana.

Patlb $mjaya nunten nlnball para lh:aa r 1. llarya fubata. 2, thrf,re -Srbala. l. llarya srpala. {'. lhrya $lLaua. 5, I\rnenggung Drrruayene. 6. fu-_menggung Dlrasena. Sadaya kadhaurlun nguntabakon Jongkartng Sang tJilu kake-11h. Sadaye mahrr sordlka, gya bebldhalan.

II. KAHTHANGAN S U R O L O Y O .

Itnrang Quru nyang Narada. Renbap : - Ifvang Ouru uanggellh oedyanlng-Bgv. $rdarsono nggenya kepengin eeda muksr{a, ndadak naul lanpeh lelena kar-thl panuvun mugi tlrunipua katltloan dening }Vwang lJlsnu. Nuntea IVvsJxg Gu-

ru dhawuh {ywang- Iarna kinen plnangglh klayan Sud.ansono. Iernun $rdsrsono-saged mbatang isinlng cupu kang den aete denLng 'IVnarrg lana punlka, badhe

glnanJar svarga,. Nalglng yen tan saged nbatang, nedya nanpl glkaa langgeng.Iiyua:rg Yana sandlka nunten panit bidbal, dene para desa kadharuhan nggora

godha. Nunten sanl bebidhalan.PERANG GAGAL : - Para Javata partng guntur uaBesa dhateng Bgv. S,rdar-

sono 1an Bgu. Sarsihawal tenah dadoe bandayrda. Dewa-deva kasoran, tenah kg

playu. ifwang lana gya rauth, dhauruh mrlng Sarlg !{iku kakallh kinen mbatang-

islnlng cupu kang den aota, yen sagod mbatang badhe kaganJar Bwarga, na_-nging lanun tan sagedr nedya ta.upl slkga. Nunten Begauan $rdarsono nbatang-billh cupu wau lsi RAIIJNINC JACAD. Begauan Sareihasa nyarnbot mbatang, cupu-

punlka tngglh lsi I"IUSTHIKANING t{AInN. Kadadak l{vvang Curu myang Dewl lhoa ng

daL salrlng cupu. I'lunten parlng ulsik, billh Sang l^lilu keksllh clnadhang -swatga. lfuenya ranpung mlslk, Hyuang Guru, Deui Una lan Wwang Yana sLrna.

_pnn!_ E!! !0n u!!mmE_ _nnnE_ nmmnn .nnn!_ _Enn!l_ E!! Bn nnnnHil ''[4R ilHHH f,HHfi HHHH HHHH]iHM-.ffHHl[H"q#ffn*HHnnnnmm mO UF 00 tun hmmnnn FDqni[- EEnnmm ffifr mfr ffi-in'fi,nm

"H HH HE Hm Hm iln Hm HHfi; ;ilnn nig.jfln Hg

-Hg llfr#[innnrn nmmn unnnn IDIn Inn nts ruln -

4En4 En4E E![ Fn trm Emrn _Ennn trn mn nmnntn!!! n m !U!U EE EE PE OII nm'---En nm n EF nh-'fimnE E F Ets &U FE nE_!!n Eq - - em Dnn En mn EmLos E_tr s4 0s! En tDnnE, i[truDrrrnD blE EEm mF nmEnEinE4 EED ED PE FM UE NE_Hfi mmn Hil 'HrrE' HH $H' 'f,*EE

-'f,f; fiHE- Hf; HH

Page 27: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-L7-

!TIDARBA ( uanenang/nna ).-III. NACARI

Prabu Gendrayana myang putra Raden Narayana lnggih Jayabaya, dal-ah Sg

mar Gareng Petruk. Rembae : - Sang Nata dhawuh rurLng lang putra Jayabaya, -klnen sumusul .nggenya 1elana brata kang panan Begauan Sudarsono, aaml ka-dhamrhan ngarnpah anggenipun arsa seda nuksva, eabab sedya na.katen uau fu-rnrap Ja1na ingka:g dereng putuo, kalebet banbeg kunalungkung. Sang l(usuna -sandlka gya pa.urii btdhaL ngantht panakavan. PERANG SEKAR : - Drmugl uana, -Jayabaya kabegal n&csnr dados pancakara. Macan peJa\r,badhar lfvang Kardha-

na, parlng visik aj1 Jaya kavljayan tuwln kavasldthan. Purna nloik, lVuang-Kardhana gya slnra. I

IV. InBIAE_AN NI!_rLDUS4.

Begauan Danesuara myang arl eaking pertapan Jatipltu Begavan l'laguea:r-

na. .!eg!gA : - Sang l.lllo kakallh sBni'tetlnbangan bab se{yanlng Bgu. fudar-sono nggenya arsa alanpah muksua. Winavas kados dereng gaduk, pranlla kaang

Sep hamlsg lumalung}ung. Sang llllnr kakallh gya sagarengan nyegat marga.

CANDIIAKAN : - Ing Astara (torUuran) SATA SRINCCAIA papan paeareyanlpun pa.ra-

pepundhen Prlnggondanl : 1. Pratu KIRAI4BA, 2. Prabu RAMBANA. 3. Prabu

' TREI,IBOKO ingglh RA},8AKA. /*. Prabu ARII'tsA.

Begawan $rdarsono ngirld kang putra rrantu Bgw. Sarol-haua, nunten Sar-

slhare ndhagan ing pasareyanlpun Prabu Trenboko, karana nangertos bllth drklng unl PraLu lbenboko seda nuksva oaking dayanlng AII SASTRA JffDRA HAru-NINCRAT barkah enk{ag Prabu Pand}nr. Bagauan SarsLhasa gya gld}dksre, tens,h-

pJkantuk visik R.lt SaStnn J$DRA HAYIJNINGRAT. Katena.han Sarsihave ruuaos blngah.

Katrngka praptanira Bgv. Daneesara 1an Bgv. Wazusar.na, nwrten bantalr-

klayan Bgw. $rdarsono. Sareng bantahlng ngel..nu pinangglh nattmk, Begawan --Sarsihaua matur dbateng karg rana tuvln lllku kakalih, nyuvun kauntabna sed4

nipun, bavit Sarslhar.ra kepengln nuksva vonten ing Astana Sata Srenggala nr!1s. Bgv. $rdareono lan l,liku kakallh sagah, nunten sanl tata-tata. Sarslhava

sedhalep patrap sanedi, ngeotbl AJi SastraJsndra nyang Pangracutan, nunten-

wonten pratandha stianten gu.mlegerr Sarslhawa gya seda nukswer slrna saraga-

ne. lfusnya nguntabaken kang seda nuksua, Bgv. $rdareoho .lhauuh dhateng l{ilukakalth kinen ngmnriyini nring Astlna, dene par{enonganipun ne{ya Jlarah -nrlng pasareyanS.pun para leluhur Pandhana lng 0unung Dlyeng. Daneeuara lan-

Wasusarua matur sa:Idika, gya E€w8ng-sowangan bidhal. :

Kaca.rlta, dumugi ing Diyeng, Bgv. $rdarsono ngubengL patllaoanlpun para pe-

pundhen Pand.hawa, ingkang rmJud Candhl-candhl. Katungka sovanLpun kang pu-tra kepulunan lng Wldarba Raden Jayabaya 1an panakavaJx. Seng Bagus natur -mring kang panan zupados mastrh dhiri langlilng mnlyinr sanpun kasega ersa -lanpah mukswa, Iabet winavas denlng kang. rarna tng Widarba Pratu Oendrayana-

nastani billh Bgv. $:darsono taksih teblh sakhg kasarnpurnan. Mireng atur-

i

Page 28: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-18-.

ipun kang putra Jayabaya nakaten va.u, BgH. $.rdareorb kal-anglnrng murlng, ka-enggep Raden Jayabaya satunggaling lare lngkang kuneuat lancang ing pangu-cap. Saki"ng sntning duka, Bgu. Sldarsoro ngantos karlyoe sabdanipun, bl1;lh-Raden Jayabaya kaarggep mengsah. (Sataa nakaton wau slnelrsen Buara geter pg

ter, jagad salslne saluya horeg).- liadadak sonten takeaka nlJll snLlDg cs-n-dhl nubruk Bgu. s:darsonor dados prang. Taksa-ka peJah, kvandha aLrna. Nun-ten kaplreng svanten tanpa rarJudr ngaken suantenlpun Bathara SaktL. Sgaos-ing pangandlka, ngemutaken dhateng $rdarsono bilLb na{yan uuJudlpun taksihnudha, nanglng Jayabaya punlka panuksnranlng IVvanB Wisnu. Pra.nila dukanipun

Bgu. Srdareono d,hateng knng putra Jayabaya uau klnen nJabel, sabab badhe -ageng bebendunipun lJywang lilenu dhateng tunrn-turunlpun fudarsono tng tenbe

Nunten Bgw. s:darsono nundla.rt pangapunten sar.{ng kang putra Jayabaya.

Sang Bagus ugl ngaturaken pangaksarnl-, laJeng kakanthen asta ]rundur nring Ng

garl Aotlna. Iggarlta, larpahlra Sang Wllm nyang kang putra, ngLangkraryl qlni ingkang toyantpun n111 enae. Sang l/Ilm ndangu dhateng Sonae, t4nqngzulanbltlh bunL nriku duk jamanlpun keng rama Prabu ParlkeoLt, einabda nana Buni

Banyunasl Jalaran kasuntakan toya enas saktng Jun gadhahanlpun Nyal Welas-Asih. Sang Wtku lan Jayabaya dahst ngur€un, sarvi ngluhuraken Prab'u Parike-slt swargi. ltusnya purna lng gati gya laju lundur.nrlng Astina.

v. NAqA4I ASTINA. ( rewas'runA ).-Prabu Kijlng l/atpno (Sarf llaUno) narnpt rarmhnya kang uya lng perang-

grra Prabu Ranayana, tuwLn kang uua lng Wanttpura Prabm Ranaprava, Eernba.e :

Rqja ka.kall-h wau nedya ngeotreni nggenys nuksya kang rayl S,rdarsono. f,atugka praptanira Bgv. $rdarsono, Raden Jayabaya, Dysng panalcauan. !fusnya JanrgJlnaman, Bgu. Srdarsono gya kapareng t€dhak na:aJ{ng CANDffi S.A}'IPURNA papan-

ing kenpfusvan nganthl garlle tetiga : L. Devl l{astura. 2. D€rrl l,tlratl. 3. De

nl l,latari. Dene garva sopub Dewi futlloawatl nboten kapareng ndharek nukswa

hault plnasrahan kinen nonong karg putra Prabu KrJhg wahono. Bgw. $rdsrsg.

no gye sedhakep satata oarnadi, ngesthJ. pangracutan, kabyantu pangesthl da-ning Bgw. Daneswara lan llasusar:na. Kadadak vonten prabawa gunaleger, Bega-lran Sudarsono dalah ganJa tetlga sirxa seda nuksnE saragane.

Prabu Kijlng ilahono nunten dhawuh dhateng para brahnana. uaou pLtrir-kinen tetuguran lng Sanggar PanuJan Astina, lanlnipun ngantoe {O dlnten. Pg

ra satrlya myang punggasa Astlna ea.ni bueana Banra pethakr salebotlpun /+0 -dinten ninangka pratandha bela eungkauanlng Nata kang katllar r8[8r-

W,.2L jutl 1983,

Page 29: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

_19_

mmnnn mDu[ nrnDnD mn nn nm nnDnrnmm Dn mn un mm nn nuD hrll nmnm Dn nm nn mD Dro nn nrDtrnmm mnmnmnm mmnErntr rDmmnn run nn nmn nnrulmnn nm mm nm mI0 IIun nn mm nmmmnm mm nn nm tnn Drl nm nm nnmn mnn nn mn nnnnln nm nn mn nmmnnl88 .

IDIDIDmnnmnm

nn fiHIDlnINID

InmnD DD nn ltBlI0lD nrnnmn MEm mm Dn mnlnlnDm mm mn mn nn nB nm mn nm mD mm nn nn miltDru En mm tnn nn mn ntn mm &m m|ll nn nm &m mmmmnmmn nm nn mmmrulm lBmnnm nurmmmm nm nm nnmnnnnB mm mmmn nn mm nm mm nl[ mn nlnmn mm mmnm mn nm mm nu mm mm nm run mm nm nnmn rut nn nn rDn nmnnm mB Inm rDm mtn nm

Io NAGARI I{IDARBA (t'tarnenang / hha).-

Prabr,r Gendrayana myang patih Sutilna. ReurbaE : - SFng Nata nanggaltb-

sirnanlng putra kepatltran (anak Srtllna) Devl Srt {lknauatl, sar€ng klayan-Eurcanipun kang putra Raden Natayana tnggth Jayabaya. Katurgka praptantra -Begauan Daneswara sakJng pertapan NtlanduEa (tHhauea), natur mr{ng Sang Ng

ta I'Iidarba, ne{'a n)ruwun sraya kang putra Raden Jayabaya klnen nylrnakaken-

ana sabln 1an tanem tuuuh. lllnangouldn yen Solg Jayabaya nembe ururca tanpa-panit. Malah Pratm Gendrayana nunten pasrah dhateng Sartg l.ltkt't klnen ngupaya

murcanlng kang putra. ResJ- Danesuara sandlka gya pa.urlt bldhal, plnarlngan -kanthl }l,arya $rgsara. Patlh Srtilora nunten dhawh nring para liarya : 1. l{49

ya Navasetya lng Lesanpura. 2. llarya Kaca Mlrah (Srtaca) lng Prlnggandani -( Tunggul }lalaya ). 3. Harya Satdhaka. 4. Harya SwanJata, 5. !{arya furnaya-

na. Sadaya klnen nguntabaken tlndaklng Sang l.llku, nglras peca.k barlg,

1I. A R D I K A N D H A K A (Araf Ka:rdha).

Gandarua Sal-lnga nyang ari Gandarua SalJubu. B".pb"g I - .qanl rera6san

bab sang lpe nerggLh Gandama JanJatna lngkq''g vus ddhtstba putrl kepatllrelr

lildarba atmajani.rg kl Patlh $rtl}oa nana Deul Sri Tllaauatir sa.urangke kads-

dossken reca. Katungka praptanira fteng rayL D€trf fuHng1 (boJonipun Gandar-

va JanJatrna), matur bilth uonten uadya peealc barls ngupaya BlrnEnlng Derrl -Sri Tllcnawatl tunuJu nrl4g Wana Kandbaka nrllar. Gandana Salinga l6n.se]'tm-

bu rya bidhsL mapagaken kanthl ngatlngal. PERANO GAGAL : Ha{ya Uldarbe ka-pangglh gandarua kakallh uaup zulayantng renbag dados panca.kara. Ggndarua -kaoorea, gya ng11ang.

[email protected] Jayabaya tngglh Sang Narayana nyang Senar Gareng Potflk. Big!g'g,

Sang Kusurna prihatos nadosl sLrnaning pacanganlra nongglh Devl Srl tilrnaua-

tl. Katungka praptanLra Bgv. Ddlesvara lan lhrya fugsarar natur nlnrmn srs-ya nbrastha ama sabin sarta tanem tuvuh. Jayabaya sagahr nunten bidhaL dha-

teng 1-aladan pertapan Nlladusa. PERAIIG l4AB : - Jayabaya unlrga rLs.alcing -taneman pantun labet }dnroyok valang sakalangkung kathah. Sang Peklk gya -ngagem Llsah Pranava, sanallka uninga Rafunlng Walang nana PRABU KITI{AKA.-

Page 30: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-20-

Nunten dados perang lan Raja nalangr uastrna rafurnlng valang kauon gya telukIaJeng kadhasuhan nggiring wa{ya balaae kesah saklng bavah nrllnr. Sandlkar-gya bldhal kesah savad;ra balane kutu-lqrtu valang ataga.

Kadadak wonten ca\ya gunebyar dhauah ngarsanlng Jayabaya, Jebul Lror-ten pandhlta sovan. Kadangu natur na$a Resl Kunbayarta putranlpun hpu Bratg

di tng Astina, nylrr{un ne{ya suwlta Sang Jayabaya sablyantu nbrastha ana. Pg

suuitan tlnarupl dening Sang Bagus. Kasaru lronten yraha tule nganuk, dadoe -perang. Wraha kasoran, lunaJarl kaburu denlng Jayabaya, uagana uraba nan-jing nring llisna Kencana, dene lngkang lenggah lng nrlku Bathar! Pret1wl.-

Raden Jayabaya gya ngabekti nrlng Wwang Batttarl Pretiwl, nunten plng

ringan pusaka piyandel rnrJud jempartng narna KyaL Tripusara. lfuoaya nanpi pg

saka, Jayabaya lan para rolrangira nglaJengakon mbrastha alnao Oya ninggah -nring Gunung Kandha, perang kJ.ayan Ratu.rlng Tikre PRABU HIRANIIAIU hrulo PA-

TIH JINADA. RaJa tlkus kaeoran, gya teluk, aarul ngatura.ken ploungeung ka--vnrh babagan ngolah sabin lan pategalan. lfusnya putxa lng atur, RaJa tihrs-saua{ya balane pault kesah.

Salajengtpun Raden Jayabaya porang kalayan Raja Peket, Jinenparlng bg

dhar [yvang hrprlt Anjala nunten slrna. IaJeng perang lan ralunlng celengr-

Celeng peJah, badhar tlyuang Srngkara.

Slrnanlng beburon wau, ResL Kunbayana nunten matur dhateng Raden JayE

baya, bl1ih lng mrllu uonten toya sendhang lngkang dados sumber gesA"rglng -ana. Gya sendhang clnaketan, kacenplungan Jenparing lblpusarar sanallka sog

dhang unob, Wwang GundhaLa nijl1 saklng sendhang earui natur yen tobat. -!fusnye kaparlngan pangapuntenr lfowang Gundhala gya slma. Purnanlng saaehg-

genan nbrastha sakathahinB ear Raden Jayabaya nyang pare tpwang nglajenga-

ken lampah ngupaya sirrraning Delrl Srl Tilmauatl.

IV.@.

Gandarwa JanJatrna nanpl praptanira para kadp,ng lpe Candarua Sal.lrgar-

lan Gandanra Sallmbtr. Rembas : - Para ipe sarnl ngenutakon dheteng JanJatna,

klnen kandheg ngg€nya arsa anggarwa Devl Srt Tllcrauatl, oabab uekdal punlka

dlpun padosl dening para prayagung !/ldarba. Gandarva JanJatna nrboten nggega

na-Lah munrgl reca nallhadpun Sri Tlhrar.ratl arsa kapondhong. Nanglng kantnl

yinal dening RaCen Jayabaya ingkang nglepaealon sanJata Pangnrwat, reca ba-

dhar vangsul dados Deul Sri TllnavatLr nunten kabekta denlng ilarya Sugsata.

Gandanra Janjatrna kapapagaken denlng Jayabayar dadoe porang raner Na-

nClng JanJatma kasoran, gya kapllut, nunten natur tobat 1an teluk. JanJatna

natur dbateng Raden Jayabaya, btlth uonterdpun uantun nyidra DeHt Sri Ttlola

wetd Jalaran dlpun kengken deniag Gamdha, RaJa lngkang nanggen rng Randluug

na. Nunten Jayabaya utusan.peksl Johqn kJnen nyatakaken. Joban saxdlka gya-

nlber, mencok mapan lng kayu grouotlg. Kadangu denlng Garudha fuJar Johal ng

tur billh aJrih dhateng Alap-alap. Cantdha gya kesah' laJeng peksi Joban -vangsul tumumn matur nr'Lng Raden Jayabaya bitl-h nyata lronten Gamdha Raj a

Page 31: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-21 -

napan lng Randhuwana. Nunten Raden Jayabaya nundhrt kagendhong denlng Ga.n-

danra Janjatna, lajeng kabekta nabur ngoyak Oamdha RaJa. Gamdha katarnan -Jenparing Ib!.pusarar temah peJah kapJ.sanan. Saolrnanlng Gantdha, Jayabaya -rnboten kapareng tunurun, nanging malah kadharuban ndedeL ngavlyat, nunten -Jayabaya nJenparingt llntang-llntang lng ]angLt. Kagyat lVuang Kartlka, nu4

ten nariplh dhateng Sang Jayabaya, ssnl parlng nugraha pusaka vuJud. Eesupe

nana MANIK UIKITA MUSTHIKA KRAWAN0. Sang Kusuna ngaturaken panuvunr BIa pa-

rentah dhateng Janjatma klnen funurun. Dumugl ndharatan, plnangglh para ro-wang, lan Dewi Sri Tiknauati kalebetaken ing kalplka, gya btdhal kr,rndur dlrg

teng I'lagarl Hidarba.

V. NAGARI l.I I D A RIJ_. (Madenane / n"U.).-

Prabm Gendrayana nnnpL sowanlpun kang rayi tng Parangguna Prabu Rana-

yana, tuwln rayi lng Wantlpura Prabr Ranaprava. Re.nbas : - Para arl eanl -nungsung kabar sirnaning putra, ulnarigsulan yen dereng tlnbul. Kab.rngka eo-

vanlpun Raden Jayabaya, Resl Daneswaral Resl Kumbayana, llrrya Srgsara lan -panakawan. Jayabaya nunten ngaturaken wangsullpun Der.rl Sri Tilmaltatt dha--teng ki Patih $rti}cra. Sang Nata dahet rena ing panggallhr nunten ka1tg pu-tra Raden Jayabaya kadhaupaken plkantuk Dewi Srl Tilcnavatl-. Saha laJeng ui4

nisudha gunantl Nata, Juroeneng Narendra lng Marnenang (Hltlarba) plnarlngan -jejuluk SRI BATI{ARA A,II JAIABAIA. Dene l)ewl Sri Tl}nawati vlnlsudha dados -kangJeng ratu lng Manenang. llarya S:gsara ingkang jlnunJung ninangka patih.

Sri Gendrayana nunten nlmball Bgw. Daneeuara lsn Resl Kumbaysns, 9s-perlu kakanthi sarasehan bab ngeLutu J.ebdanS.ng patl oa.nputna. Sareng 6anpun-

mathuk ing rembag, nunten Gendrayana nlubali kang putra Jayabaya sar{nblt -garwa. Kang rama pamit nedya seda nuksva klayan kang lbu. (nng putra natur-

sumangga, nunten Srl Gendrayana dalah garwa kakallh Dewl Padnowetl lqn Dewl

Sri Kissara nanJing CANDffi RUKMI, lenggah sedhakep satata sarnadl, ngesthi -oanpurnenlng patl. Wiku kalcallb nengglh Danesvara 1an Kumbayana ingkarg --nguntabaken, nunten wonten pratandha smnten {umegur, Srl Gendrayana myang-

ganra kakalih seda nulcswa, sJ.rna saragane. Srl Bathara Nl Jayabaya gya dlrg

wuh mring para brahmana kinen totugu:ran ngldung rahayuning Jagad, salebetl-pun {O dinten /+O da1u. Para satrlya lan punggaua Widarba sani ngrasuk hrsa-

na pethak ugi salebetipun /+0 dlnten nrinangka pratandha beJ-a sungkaua londug

ing Srl Gendrayana.

@. 2L ju1l L98).

Page 32: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-22-189.

nn &IDDU nn mrD Inm nnnnD Dmnntrmn mQ mm Ino mm nn nn rulurn nm nn nm nm mn nn mn rDnDm DmnmmD InniDnmm mn InmiDIDn nmnnllul mn nm nn nm mtr mmm mmmn mm mm nm nm mm nnmn mmmmnmm nn IDrn mn mm mm mn runn mnunnn

nED mDtDm Dn InD nnDDm0 !!q trE En nln En dnrr!! 4rn E4 En mtr n6 EFnE IntDnuillrD nm Inm Ebnnnm

'B''.Hffi Hffi ffi 'Htr' HH ffi

H Hf; nf,^HmE nu mnmnnunnmmn mtr uun

Hf, HM Mf, HH

'H"H' -.i-H'Hfi

frfr '.:gH fuHilHfi

nn mnmnlnmmmm nnmlDmtu nn Inm IDm nm Imm mmntrnnn mm mn

I. {ACARI Y A l/ A S T f N A . ( Astlna ).-Frabu KlJtng Wabono lngglh Prabu Sarl Wahono myang patlh S.rnJaya, da-

Lah Sang Pu.j angga Resi Waeusanna. @@ : - Sang Nata nanggallh ngg€r\ya -karg galva DewL Kanolan sa.EpuD nggarblnl ma'l{hr nanglng tangab reueL, eabab

nyulrun dhahar Pelen Pretangga Jlva 1ng Katryuangan. Nunten Sang Prabu KlJlngWahono utuean Sang Pujangga Resl Wagusarua klnen nyumm Pelen Pretangga Jl-va nri-ng Srralayar plnaringan kantbl llarya Srbata. Sandlka, gya sapl bldhal

II. NA.GARI HIMA-HIMANTAKA.

RaJa Dltya Prabu Mem Srpadno myang patth &rdrayakoa. .899!gg s - Srl-Nata Men: Supadno nanggallh nuksvanlpun kang rana ResL Dravayana rcnten lngAstana Sata-Srenggala. Saha msllh Sang Prabru ne{ya puruwlta mrlng RaJa l{1-darba Prabu Jayabaya, labet Srl Nata Wldarba punlka titls lfuvesrg lllenu. NuI

ten jengkar mring llidarba, baurung kadherekaken Kl Iurah Togog,

PERANG 0A8r1_L : - Wonten lng nargl, Pratu Heru $.rpadro plnangglh kLe-yan Resl Wasusamo. RaJa Di.tya ndangu mrlng Sang Ltlku, nlnangsulan y6n ne-{ya nyuuun Pelem PretanggaJlra nrlng Srralaya, kangge rnltumtl i-dhan-ldhan-

anipun gusti kangjeng ratu Devl Kamolan. Sang Nata Mem srpadno dharath, k1-nen nyusun PretanggaJJ.va nrlng Prabu Jayabaya lng Wldarba kenewon, sebab pg

nika panuksnanlng llywang WLgnu. Mldhanget pangandlka makaten wau, Resl l,/asq

ss:rma murlngl sabab kaki.nten Menr Slpadno nyepeLekaken lanpahipun Sang |Jlku(Ing rnrlkt Reel-.Wasusarma datan engat lanun lbunlpun Prahr Merl s.rpadno pu-nLka saklng Astina, lngglh punika Devl Nradl putra Prabu fudarsono). Prenl-Ia laJeng dados pancakara. Para harya Astlne ssri kasoraa, nunten Uagusama

muJa barat, Prabu Meru $tpadno kamprung saktng palagan.

I1I. NAGARI llIDARBA (uanenang/Daha) .-Srl Bathara AJi Jayabaya Eyarg kang garwa Deul Srl TLlolavatl tngkang-

nenbe mangkr.r putra kang nJ.yos srinpi : 1. Deu! $rkanthl (Saeanti), 2. Dewj.-

Prarnesthi, uraur 2 talnrn. Ugt katingal. sowanlpun Senar Oareng lan Petnrk. -Renbae : - KangJeng ratu Deul srl riknawati sanpun nggarbtnl malih, nJruvu!-

dhabar r.roh-vohan saking Kahyvangan. Sang Nata oagah, nunton ngrasuk bueana-

kasatrlyanr gya pantt Jengkar nrtng Ka}ryuangan ngantld panakavan, n'esat ang

Page 33: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

_23_

sag&nar PERANG SEKAR : - R€sl litazueama dunugl tng K6ri sela purangkep, ka-vangsulaken denlti$ para Javata, tenah dadoe perar€. llasugama kaeoran, katgnan guntur nanrtar kontal kabuncang dhau&h nrlng Nagarl Yalraetlna (lgttna).

Katungka sor.ranlpul Pratu Jayabqya, natur nrlng lUvang Brana, nyusun -soltsvohan Kasvargan, datan kapareng. IeJeng Jayabaya nurlng, dadog perango-Dewa-2 kasoran sani lumaJar. llywang ftrdra ravuh, dhamrh mring SrL Jayabaya,

klnen ngundhulti woh-wohan Kallyuangan. Nunten Jayabaya dharflrh dhateng pannke

rran klnen ngundtuhi Pelen PretanggaJlua nya:rg .Ianbu Dlpa Nfumal-a. lfusnya p!kantuk kathah, gya para durandara lngkang nguoungi dhateng Wldarba. Sang Ng

ta Jayabaya gya panit kundur eapanakauane.

IV. PERTAPAN A R L-A-=--CI N A ll I .-Begauan Drava tlnanglsan kang putra hdhang SARWA RARA SRI, 6up6na b

garua Srl Jayabaya. Sang l,llku ntrnten matak aJl puter-glll-ng.

[email protected]$, kataman aJ1 puter-gt-Ltng saldng Bgw. Drava, Prahr Jayabaya-

nandhang blngung nggenya luurampah nganbah laladan Arga Cinaul. Hasana unL-nga bilih kenglng guna dhesthlnipun Bgw" Drava, pranlla Srl Jayabaya unrrlng

laJeng nraJang prang nganuk para aJar cantrik lng irga Clnavt-1 dadya geger.

Resl Drawa mapagaken sarvL ngarlh-arih, nalah dLpun pulaoara. Sang Wtku gya

lumaJar, pinangglh kang putra etdhang Sarwa Rara Sr1, nunten ldnen padrah -sarira nrlng Sang Nata. Sang Dewi sattClka, gya napagaken krldherlng Srl Ja-yabaya. Drmugl ngarsaning Sang Prabu, Erdhang Sanra gya pasrah Jlua raga, -natur kapeJabara ndherek. Drpl unlnga cltraning Sang Dewl, Prabu Jayebeya -Iilih nggenya duka, malah nunten kersa anggarwa hdiung Sanra Rara Sri. Be&

da pondhongan, Srl Jayabaya gya pamlt lmndur.

Drnugl ma{yaning ua.na, Sri Jayabaya ptnanggih RaJa Dltye kantaka, gya

ginugah dadya waluya. Kadangu, matur yen RaJa llima-hlnantaka Jejuluk Prabu-

Mert $rpadruo. Drpi unlnga yon punika Prabu Jayabaya, gya manernbel pada, na-

tur ndherek punrwlta. Sri Jayabaya kapareng narnpi pasuuitapipun RaJa Dltya-Hau. Dene bab sangearanipun katemben punlka lngglh sanpun katur sadaya. le-jeng kakanthi kundur rnring Wldarba.

'V. NAW. ( lsttna) .-

Prab,u Kijing Wahono nanpi souanipun puJangga Resl l./asusarrna. Kadangut

Sang Wilm natur bi1lh datan antuk daneI, sabab wotr-wohan Kasvargan sarpun-kaundhuh denlng Prabm Jayabaya sadaya. Sang Nata nuring dhateng kang ra.ka -Nata l,lldarba Sri Jayabaya. Pranlla ngancan nedya ngrabaoa pr"ng nrlng Naga-

rl tlldarba. Ing nrikl ResL l.lasusarrna darbe atur sagah anggege ngger\ya nCgel

bini kang garua Deui Kanolan. Sang Naia marengaken, nunten Sang Wlku sidhl-karal sarta laJeng nul1s ing astanlpun Sang Dewl pindha rasaning ngldhan.-

Kadadak Dewl Kanrolan babaran mlJll kakung, plnaringan kakaslh RADru J A

Y A K I R A N A .- Sabab ounengkanlng 1ah5.r saklng tulls.

Page 34: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-u-I'ladyan kang putra Banpun lahir kanthl wlluJeng, nangtng Prabu KlJlnC Wahono

taksih dereng trihah, ne{ya nylrvun Pelen Pretanggajlva dhateng l,Ildarba. Nug

ten utusan nring Patih SrnJaya kinen bldhal Eovan nring Widarba. Sandlka, -gya bldhal.

lTI. I'IAGARI I.IIDARBA . (Marnenang/n"ir") . -Sri Bathara Nl Jayabaya rnyang Prabu l'lonr Supadno wua rauuh lng prqJa

nanpi rawuhnya kang panan lng Par$gguva Prabu Ranayana, lan lng Wantlpura-

Pratru Ranaprava. Renbas : - Para raJa sanya nundhut'kabar nggenya Sang Sr1-

Jayabaya nlnggah I'ratlywalgen. lillnangsulan bllLh oadaya noh-rolun Kaevargan -sanpun saged kaundbuh. IaJeng para raJa,sanL tunut.nLrsanl rlolprloba.n vau.-l,lusnya sanl ngunlnganl m{udlng voh-uotnn Kaouargan, racak oanl nuJl syukur

Nunten Srl Jayabaya naringaken voh-volran suarga dhateng kang ganra t]q

vi Srl Tilgrawatl. lfusnya dhahar, Sang Dewl babaran nlJtl kalmng, pLnarlngan

kakaslh RADEN J A Y A A M I J A t A .-Katungka souanipun Begawan Drarra ngaturaken kang putra eldhang Sante-

Rara Sri, tinarapi dening Sang Nata, nunten kalnggabaken dados jangkeplng --kangJeng ratu Widarba. Nunten para raJa lan ug1- Sang Reel Drawar kaoegahan-

dhahar voh-uchan kaswarganr tuJana andravlna.

Kesanr panernpuhipun patlh $rnJaya lngkang nangguh wanci para ra;'a ea-

nl kembul daha:: woh-vohan swarga, aroa ngrebat dhaharan lraur nanging plna-pagaken dening para harlra Widarba. Patlh SrnJaya kapillt', mrnten katur digteng Srl I'lata Jayabaya. Kadangu denlng Sang Prabu, S'rnJ aya natur blIth kau-

tus denlng Prabu Kljing Wabono klnen n1ruwun Pelen PretanggaJlwa. IeJeng pi-narlngan Janbu Dipanirmala, kinen ngaturaken Pratu KtJing Wahono. $,rJgya -sandlka, gya pa-nlt wangsul.-

T A N C E B__-:__K_A_I_Q_N .2L jult 1989"

190.

llllUlDnn mntnm DnlnllltL.inn mn mm mm mnmm mn nm nn ilnnmmmm mmmmmm tnmrDm Inm mm nmmm rnm nmmn mn nro

r.@ (Rstixa).-

Prabu Kljing llahono inggih Sari l{ehono myang patth SunJayal narnpi ra-vuhnya kang raka ing Ttrnggul Malaya Prabu Wlraraja (tuyut Gatlutkaca)r ing

Wantipura Prabu Suranadi, lng Medhang Tulwyan Prabu llirnalayal ing fmbanaga-

ra Prabu Sarawadi.

rnE nm .r mnmnmmm[. n mnmn mmt:i' rirlll llllnmm nm,i,lmln nmmmlnn mm mn mm.rFm mn mm nm. a mn mn mnmnn

nn mnmm m mrrmm mnm nEnm mnm mnmil m n nn'

mnm mmmnm nm

mn nnln IDIn nnm nn nn DIII nnmrnmn nm mm mmn nm nm mBmn mm mm mn Bn mnmmnn nmmmmm mm mn mn nm nnm mm mmmmm nm mm mn nn nm trm mm mmmm IDn mm nn mn mn mm mn mm DmrrrrD riltln mm rnnmJ! nn Dn nln nnn][

nmmn nn nm nnmn mn nn nnDtrmm nm nm mm nn nn mrur nm nn nnmn nm IDm Inm mm mn mnnnnn nn mnmmnmmm Drnmltnn nm mn mn mnn mn mnmn nn mm nm mm nn mn IDm En unmm mm mn mn nm mn mm nru nm mnnn ru[ nn mm mnmm mn nn nmmm

Page 35: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

25-

Ronbap : - Sarg Nata KfJfng llahono ngraosl knng rala lng tildarba Srl Jayabgya anggenlpun hanbeg !:umlngsunr katltlk snk'lpg kathah para raJa krerehan Ag

t1rta lngkarg nallk tlngalr suyttd dhateng Nagarl l{ldarba. Pranlla Sang Nata-sanpun utuson Junr telLk panltl prqJa llarya StrJatL klnen nltt prlksa cacablng bavah Astlna lngkang kelu euulta dheteng Uldarba.

Katungka sowanlpun Harya $rJn'l{, natur btllh sanpun neh sepa[h JaJa]an Aetlna fngkang nallk tfutg&l dhatene l{ldarba. MaLah oarnangke Srl Jayabaya

nedheng yasa pelabuhan santosa tur endah lng gtslk sarodra kldul, oaged uglprulka slnnngka srana tata-tata ea:rtosantng kapraJurJ.ten llldarba anggen{pun

bedhe ngelar JaJalua.Illdhanget aturipun Harya $rJalL nakaton vau, Prabnr K1JbC. Wahono ka-

]angkung nurlrg, nunten n{n!a'l'!. Sang PuJangga Reet lla$ga:ma. !ftrsnya n4ngql

sa gya kakanthi ninggah Sanggar PanuJan, saperlu ngatag kaparenglng batbaraK.acarlta, Jronlng nanegea kareqn{W lVuang Uldhl , wonten p'larnlang I -

GODISNG PIIPUS, KATIJMPAIIGAN GODIPNO TUl.lA. Sarg hrJnngga natur Dring Srl Nata

btLlh plamlang vau nuJudaken easnlta, la.roun kalanpahan bandayuda lng anta-u5-eipun kadang nudha lan kadang vrsdhs, lngkrng mudha badhe kaooran.

Sang Nata Kljlng l{abono nboten kendhak lng nnnah, nalah oangsaya duka

nunten nlnbal.l patlh $rnJaya klnen ngerigaken va{ya Astina ngrabaoa pralg -nr{ng l,lLdarba. Ki Patlb nahrr sandlka, gya nbldhala-ken vadya oagelar sapa-pan, tlni.ndhlhan denlng : 1. Kang putra Earya SrJs,l{. 2. Ilerya Srbets.

-J. IIarya Supal.a. {r. Harya Srla$a. J. Iiarya furnaya.na. Bebldhalan nenpub pe-

rFng n"ing Widarba.

II. PERTIPN QIRIPURNA.Begavan S1.1h{ Purrrarna nyang putra hdhang Retuavatl, nalpl remlnya -

RaJa Dl.tya saklng-.Ma1aua Prabu Manggalcala. Renbas, : - Prabu M+nggokar* o*-rmn Deul RetnasatL badhe kaga:rra, nanglng Sang Devl datan purur. Tenah ds-doelE@-Slgjl.. Bgv. Sldhl Purnana kasoran, gya lunaJar, kanthl nbekbe -kang putra. RaJa Dltya nututl.

IIT. HANA P ALASARA.-

Sa.ng Pafgerarcpatt Baddn A J. 1 d a r n.a(putranlpun Prabu KlJlng ltabq

no lngka.ng panbaJeng)r nyang Senar Garong 1an Petmk. 39g!gg : - Sang Kusu-

na dahat prlhatooe karana kang ra.ne Pratu KtJlng Uatpno nenengsahan klayea-

kang uva Srl Jayabaya 'lng l{ldarba. EIRAI.IC SEKAR : - PlaJenglpun Bgr. Stdht-Purnana lan Drdhang Retnauatl plnangglh klayan Sa:cg Pangeranpatl AJJ. hrna.Sang tlllcu qyuwun blyantu nggenya katuJung RqJa DLtya lng Mal.awa Prabu Mang-

gakalal kantld atur nanantl eaged nylmakaken Salg RaJa Dltya, ne{ya kaga!-jar kang putra RetnauatL. PPRANG SiXq& : - Sang Bague sagahr nunton gapaga-

ken Plabnr Marggakala, dados patrceksr&. Raden {j. hma ngLepaea}en aanJata-

Sarotana, Prabu Manggakala peJah. Enggq'l{ng carltal Eevl Retnavatl nunten -

Page 36: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-26-

kaganra denlng Raden AJlda:ma. [atlngka sowanipun tcang rayl Raden Astradar-na (putra Prabu K{1ng ltabono lngk+ng panenggak), natur nrlng p""g raka AJIda:cna, kautus kang rana Prabu KlJlng wabono klnen nundhut Jenparlrg saxota-ua karana kang rarua saestu neupuh prang nrlng l,Ildarba. Raden AJt Dama sa-rtnblt kang rayl Astradanla nyang palakavan gya londur nrlng Astlna.

IV. NAGART W I D A R B A (Hanenane/Daha).-

Srt Bathara AJI Jayabaya Eyang puJangga kakaLlh Regl D4nessal.s len ft6

sl Kunbayana, nluah patlh srgearal liarya Nauaoetya, Earya KacanLrafi, I{arya-gsf4hoka, llarya Tmsthavara, Ea:ya futrayu, nyang putrrn{pun kl patlh fugsgre {'rgkang k"kaslh Harya Bayantara. RePbaq s - Salg Nata ngandlknkalcoa lsbE

nurlngLng kang rayl Yayastlna Pratu nJfng Habono lngknng lng oenu nerl .l-hg

teng katrlmahlpun Srl Nata llLdarba.

Kasen sovanlpun utusa[ eek{ng Iavaetha, Earya fuja.l.I" ngaturaken na-

uala, lngkang euraoolpun : Prahr K{fnS Hahoro nedSra nedya ngrabaoa prang -nrlag l{ldarbal dipun senapaterd plya.ubak. Srl Jeyabaya parlng HangeuJam kq4

thl oareh, nboten nedya nulak panantnng ealdJrg slnt€n k€narnn. l{unten Sa!g-

Nata Ul-darba ngedalaken puaaka SA$IPE MANIK TUKITA MUSTHIKA KRAbIAIIG. Ilarya-$rJelt klnen nlngall. Drpl SlJall ntngalt Seanpe f,luetldka Kravang, kattngalpraJa Astlna guvung. Gya $Jall- kesah tanpa panli.

Katungka rawubnya thr-surl Nagarl Astlna (lt'u''tfun lrdJlng Uahono) ne-

vl Srtlkravatl, ndangu dhateng Srl Jayabaya : Sepa kang blsa Juneneng ratu-nengku Jegaat ealelne ?'Nunten Srl Jeyabaya ngatfugalakan Sasup6 fr{qn{k tukl-ta Muethlka Kravang, Sang Devt nlrsanl r kattngal btlth kalg putra Prabu K1L-

Jl:rg llabono oapraJanlra sunung itretan katon. Deni Srttkrauatl vlrangr gya k!.sah tanpa panit.qAIIDEAKAI{ t - Ile Nagar{- Yauaetlna (lsttaa), Prabrr KlJlnS Uahono nyrng lng-

k4ng r'}a raJa sekauan : Prabu tllraraJa, Prabu Srranadl, Prabu innalgya, J-an Prabu Sarawad!.. flenrFl sovanLpun lhrya srJal.t natur, biU"h lngkeng reka l,ltdarbe partDg sengeulal ngeuak-euakalcen. Nunten kazusul rguuhnya kang itu-suri. Degl $rtlknsvatl, nganpah karpe.t g krng putra -Prabu KIJ+g l.lahonor Labet Sang Darrl unlnga paseksenlng Seeupe l{uet}rL

ka Kravang {ngkang cn:ng pratandha lanun Tavaatlaa badhe aoor lng Ju-rlt. Nanglng Sang Nata KlJfng Wabono nalah sargeaya brarnantya (Alka),

nunten dbamrh petlh funJaya lclnen ngerlgaken wa{ya. wlwlt nenpuh prnng nrbgNagari. l{idarba, Sang Nata plyanbalc lrgkang nadeg oenapatl aguD€i. $q1d{lcar-gya hr,ihal-.

KacqFita, putra Astlna Raden AJidarna lan Aetrada.ma dunugl lng pan-dhapi, Lrus nyarongl svaeana tata-tata slyaga kaprqfuritan, pranlla uboten -vantun natur punapa-2 dhateng kang rana, tnre ngaturakea pueaka SanJata Sa-

rot&tra.. IeJeng sasaronBan-klayan kang rayl pBngeran Badon AnongJaya -(Oaruasarana) Ian Raden Jayak{rana (Oamatnreuna), ndherek bidhal nrlng papraxgan.

Page 37: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

_2'l_

PERANG CAMPUH : - Wadya lauaetlna kapapagakeu barlssn Wtdarba dadya bandayg

da. lJadya Iauastina kathah ingkang peJah, nnlah ugt lhrya $tpa-La Ian llarya-

$rlasa lnggth peJah Lng palagau.

Prabu Kulng tlahono dahat nurlng, nunten ngasta sanJata Sarotana katg

nakaken arga da{ya Jugntgr nanglng klnenbaren denlng Srt Jayabaya lngkang -ngasta 6nnjata PasopatL katanakakeq 'l{ntang da{va savabng-vslqngo Narendra

ke'l{h wau nunten prang tandhl.ng, nrket gentya ka'l{ndhr!. Prabu KlJtng l{alp-no nglepaaakon eanJata Sarotanar tLna.npen naul Musthtka lkavang denlng Sri-Jayabaya, dadya kontal Sarota"na tan paoah. Gentos Prabnr Jayabaya nglepaoa-ken Pasopatt, Prabu flJine t{abono (Sarf Uabono) nenjlng Jronlng klJrng, da-

dya kontal Paeopatl tan pasah.

Srl Bathara dtl Jayabaya nrrnten utugan pana.kavrn{ra ka.kallh rnrJud gag

darya nana DITIA TOCAIA 1qn DIffA IIINCIOUL UUIIING, klnen nyj-dra k{J{ngi.ra ge

rL Habono. Sand'ika gya nesat nggegana. frrggaU-ng carlta, klJfulS rnrs kadh,rrtha denlng gandarwa locaya J.an trngglll. lfulung kabekta onoad nr{.g Hldarba.

Srl Jayabaya nunten nglepaealcen ss?'Jata Paeopatlr Prabu KJ.JlDg l,fabono

arsa rnanJlng Jronlng klJlngr nanglng klJlnC daton anar pranila kapeksa katg

nan Paoopatl, Pratu KfJfug W"lnno pejah tatas Janggaae. Dlpl unlnga sedt -nlng rana, Raden Ajl Da::na nagut pupuh beLa patl. Katanan Paeopatl, AJt Dar

ma psjah ing palaga:r. Patih $nJaya nganuk, tlnandblngan dening Patih Srgsg

16 {ngknng ngauta dhruung Kyal Mahesa Kresna. Slnengga .r}nlnurg dbadhanlng -Patlh Srqjaya, peJah. Prabu l{Lrarqf a, Prabu $.rra:rad.le Prabu Hlmaleye, Prabu

Sarauadi sa.nl kapllrut denlng Prebu Nawaeetya, Pratu Kacanlrah, Pretu Satdhq

ka lan Prabu Tmethavarer raJa sekauan eaul- teluk, natur tobat.Raden Astrada:ma1 Raclen Anengjaya (Darnaaarana) l-an Raden Jqyak{rana-

(na:natusuna), lunaJar nanJlng Jroning vana ngungsl' geeang.-

TANCEB - KATON.22 JuIi 1983.

l9l.

I. NAGARI t,lIDARBA ( uarnenang / nana 1.-,

Srl Bathsra IJt Jayabaya nyang putra Raden Jaya AnlJayar patlh fugsa-

ra. @EUl : - hrtra Nata tetlga Dewl $rkantbl (Saeantf), Deui Praneathl t4

uln Dowl Pranunl, katbah lngkang ngayunakon ne(ya anggafsa.

Katungka sovanlpun utusan oaklng Nagarl Sela Una, kengkena:r{pun RaJa-

DLtya Pratru Iakeadora, nada patlh ffala Krid]ragpa lan Kala iirdragsa. Matur -kautus ratu grrstlnlpun nyuuun Sang RaJu htri tetlga badhe kaganra. Raden -

ID

Enfttfl

trEllll.rg Pifinnifiirh

fifi frt

Hf,nH H'HH 'H"ffr HH HH rH-S. HEn BH rE Dflr BH 8fi1 rH@Hr E#D{"HH H H EH HHn'HH HH ilH HH"HH fiS'HHn BB nnn HH'H' BH""HB 'in'B'lltfil nmm mh fiuo mn dnnm mn D.ts lun nn F@ nn EID nF_ n0 trE : , !E_m[ nnn Hn Hf, H" Hf, HH nf, nH HH'fr.'Hn EH FS" Hfi Hfr lnnfl

Page 38: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-28-

Jaya AnlJaya datan suka, denaua ka1lh nanta:rg laJeng nedaL nJarl. Para pu4g

gana sanl nututi. PERANG GACAL I - Drnugl lng alun-alln, pmrg cc''puh patlhbrrta kakallh klayan para harAa Uldarba. Nangtng uekasan para barya aanl ka-

solan. LaJeng denava kaksllh dlpun eenayanl lr{nsn ngentoel lng paealggrahan

Ianinipuu {,0 dLnten. Sagah nunton nundu!. Radon Jaya AntJaya laJeng Jengkar

padoa sr&yan.

rI. PERTAP.AN K EN D H A L I S A D A

Begauan Anonan (raga Jatl) try'ng Mayangkara (arksna Jatl). !g&gA: -Raga lan $rksna sarlL bantah babagan oangkan paranlng dunadl nyang JatlnJ"rg-urlp. Ingkang auraoslpun raga Jatl sanpun vegah nlndakakea darnanlng g€sang

Jalaran unur lngkaDg Banpun kllwat vancL. Nanglrg guksna Jati nboten purun-

angg€ge nangea dtunavahlng kodrat : SlJl peetltl, loro Jodho, telu va$r, pu

nlka hainung sunarah purba vasosadng Wgang Ma}a Agung. Evaaananten Sang rgga Jatt parlpaksa nyuvun supados nr.ksna Jatl enggafg vnn€au1 nrlng ngayunan

tlasana sukona Jatt Mayangkara panlt nodtrra trar€g68 nrlng furaIaya, ng;!

ras pantes nlruuun cJ.nadha:rg Buarga lanun rnra kapareng nuntd lng kaaedan Ja-ti, KaMan, Mayangkara gya neeat nrlng Kaltyuangan.

OANDHAKAI{ : - tgwang Yana lan NaraCa Jng Swarga Pangrantunan, paring pang&-

dllan dhtrnateng suksmanlpun toyang ostrl totlga lngkang : 1. PeJah -lunduran, 2. PeJah kedhlp J. PeJah augth dhenenan. (Reroncen'lpun adeg

an punika, Burrengga sagaduklpun karnrh ls[ rrhg'larg lngk"ng nglanpaha-ken).-

Kadadak praptanlra Mayangkara no{ta nanog€s tlyuang Guru lng reh da::nanlng -geeanglpun. Nalglng para Jauata salah pertqnpil kinl.nten Mqyengkara sJ:ggege-

m+ngsa, pranlla kawangsulakes. Mayangkara nboten purun rran8dull tanah dados

PERAI{C GAGAI. Dera-2 kaaoran, nunten Eyun''g Narada peflng rlstk nrtng Ha-yangkarar klnen ngruhnslcen htrun Pandharra lngtra::g $onten lnC Uldarba 1nn -Astina lalgkung runiyln. lanun Eaged nlndekaken s6sangg€tralr p"nlkg, Esngk€-

bedhe pllrnntuk narganlng ke,"luksuan, lan 6tngdhang 6lrerga. May'ngkaee esndl-ka, gya pa.ralt sangsul.

DrnugL (6ndha'l{esda, },layangkara ngandlkqLaken bab wlslklag Jawata atrg

teng Aronan. Sang Anonan (raga Jatt) saruJuk, nunt'en patrap saroadi, May"ng-

kara (suksna Jati) nanJfng nri-ng Anonan (raga Jatt), nunten Sang Hlku t{nnn-

ra Seta h:ntum keklyatanLra plndha duk taksth JeJ"kar gya bidhal nring Aot!

na ne{ya ngnr}unaken darah Pandbaua.

III. }JAN.[ M IN ANC SRAI A.

Putra Astlna tatlga (ttlarantpuD srargl Pratnr K$lnS ltahono) : 1. Ra-

den Astradaln., 2. R"d"n Anengjaya (Da:naearaaa)r 3. Raden Jayalcll'61a (nar-

naluruna) lan Sernar Garong Potntk, 4q4!gg s - Sa:rg Kuguna tetlga da'hat eugkaua labet tlnllar seda denS.ng kang rana Prabtr K$lng lfalono lan kang 3nkn-

Page 39: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-?9-

Raden Ajl Da!!a denhg kang uwa l,ltdarba Srl Bathara AJt Jayabaya.i lhrdn Na-

garl Yawaotlna rms bedhah denlng radya Uldarba (Manen"''g). PERANG SEKAR :-Wadya raseksa saklng Sola Una lngkang vonten vana sanl ndahrl bfu.h satrlyatetlga vau penunggala:rlpun para harya Wldarba, pranlla arsa kaprauasa, da-dya pancakara. Nanging denava sani kasoran, katbah lngkang peJah.

Saslrnanlng yaksa, Raden Aetradama sskadarg ptrungglh Beganan Anonan

nunten Jarva-Jd-nanreJr, Lan Anouan lngkang oagab nbldl daya rulurdpun darab-

Pandlaval nanglng Sang Kusuna tetlga kLnen nanut nggenya nranatar Sang Ba-guo natur oandika, gya kal.obotaken lng kanclng gdlung, Sang Anonan sapanak4l

sanE bldhal nrlng Manenang, Wonten nargl, Anonan plnangglh Raden Jaya Anljaya, Jngkang praseJa ne{ya pados sraya. Aronan tngkang sagab nyirnakaken ra-soksa Sela Una, gya ka-kanthl sovsn kang rana Srl Jayabaya.-

IV. NAGARI I{lDARBA (Manenang/Daha) .

Sri Bathara Nt Jayabaya nyang patlh Srgsara narpl aouanlpun kalg pu-

tra Raden Jaya Anijaya lngkang ngaturaken Brayan Bgv. Anonan. Drpi unbga -bitth punlka Sang Hanara Seta trtnggll putra Bayu klayal kcng €yang avargi -Raden I'lrokodara, Sri Jayabaya nuntan ngabekti, earta paerah karrherJ€rn{ng -praJa llldarba. Aroman sagabr nunten panlt napagaken nengsah. Kelil.sn gya bidhal kadherekaken para herya 1an pt'nggawa.

Kacarita, lngkang uonten Pasanggrahan, Petlh Kal-a Krtdhagea Is[ Ksls.-

Ifudragoa, dupi mlreng bltth Sang Srl Jayabaya ngedali Fa!rung, gya uenpuh pg

rarrg. Kapapagaken Bgw. Anonan, dadya t)reng r€ure. l,laeana tmta kall-h pejah dipun aben f:r.!ube pecah neotakanlpun.

frrggallng.kandba, RaJa hrtrl tetlga ! Derll $kanthl (Saoantf), hd *

Pranesthl l-an Der.rt Pra.muni, kadhaupaken ptkantuk kang eyang Begauun Anofran,

ganging dupi dunugt lng Kaputren, Sang Putrt tetlga nangle hautt llla zunu-

rup rruJudlpun Sang Reua:rda Seta lngkang sarpun sepuh salgot punlka. Begavan

Anonan n6sen, sa:r'ri ngedalaken genbolanlpun saktng kanelng gelung, {nggih -punlka putra Yauastl-na' Radon Astradarna, Radon lnengJaya (Da:masarana) lu.:n

Raden Jayaklrana (Dq,n0alnrEuna) gye kadhaupaXen kLeyan Sang Putrl tetJ.ga.

lfusnya dhaupan, Bgv. Anoroan ngandlka nrlag SrJ- Jayabaye blllh satrlyatetlge lngkang kadhaupa.ken kl-ayan lnng putra-2 punlka, tlLarantpun suergl -trnng rafl Tauastina Prabu Kljlng Wahono. Ingknng nakaten Haur Sri Jayabaya-

ualah runaos bingah d,ene saged sonten margl nrklrlng darah Pandhaua. Nunten

buJana andtaplna.CANDHAKAII : - Ing I'Iagarl Sela Una, Raja DLtya Pratm laksadeua nyang lngk$€

ey4ng Resi $rtradeva, dalah putra nata Lakalih DLtya KAI4A SUDIBIA Lan

Ditya DIBIA RAl'l'IlIKA. Kabrngka soraal.ng ua{ya afrrr uni.nga blllh kang -grtstl pepatih k"1lh Kala Kridttagsa lan fudragea peiah dentng srayan -l{fdarba.

Pratu Yaksadeva muring, gya kerlg lamplt nglurug mr{ng Ha.noneng (Uf-darba).

Page 40: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-30-

Wadya raseksa Sela Uma kapapggaken ua(ya Uldarba, ds.doe porang caupuh. Pra-

bu laksadena tandhlng kLayan Bgr. lnonan, RaJa Dltye kasoran gya llnaJar.-Kacarlta, playunlng Prahr lakeadesa plaangglh liftrang Kala lngka::S kapatah-

dentng qy$ang Gunr lclnon napag nuksuanlng AroEFn. qyuanC Ikla nuntea dha-vuh dhateng Yaksadevar smnedya nbl-yantu. Wvang Kala na'l{h dados GADA IN-TEN, klnarya geganan den:l.g Prahr Yaksadeua, naJeng lng palngar nallh. Pe-

rang 1an Anoroan, uasana kata.uan Crada Inten, lnonan aunrepet. Nanglng tak-oi.h saged ngetog keklyatan fngkalg pu:rgkaaan, nere eora laJeng nyokot Jangg"nlFun Yaksadeva. Tenahan pejah sanpy'uh. Gacla Intin badbar Wuang l(ala, -gya lundur nrl-ng Kahywsngan. Dsne para hapearl fuinun:n salclng snarga Eapsg

Bgu. Anonan :lgk-gng $€ur uonten palagan, seda mqkgva saragatxo, olnarnr sg

kar anggalda wangl ealdng akasa'

ReeL Srtraderla lunaJar aarlrl ugungeekaken putra Nata kqka'l'lb, Raden-

Kala $rtllbyq]en Dlbya Ratnu]a. Slsart'lng vadye raseksa kaeebrek barat de-nlng Srl Jayabaya, tenah kanpnrng katnrucang.

TALCEB - TAYON.22 Jult 1983.

192 .

DmDtn!tr nEmn nnnmn !u! Flt nE ElnIUnnmEI nn nn nn Dn nn n|ln EIl lllllmili Inn hln mrn hn nB lnn nmlulnn nmnnnBll nunnmn mlilnmo rult En mrnB lllmtrnnmn nm IDm mn IDm mln nm nn trnnEnr! nn nn nn nn run no nn nnnh onn run run nmnrul nn nn nm nannunDl

n

tH*Et HH'H H'flH '" 'f,H rfi Hn ffH HH rH*Hrnn nn nn n n EE ltn nn. nun nn Dn ll[l !14 runnnDnnn uull n n Em nD nrn nnEnEm hn mE ElnmmrnFmn nm lllll nnn mn ntr Dm nm nn nnnlo rnln mmnn nB mn ilnn nn bn nn mm mm nn nh nn hI!nn nn tnn Inn InE l[nnm mn nn nn n|dt fitr|

I. @ (tlaneDarg/hbe).-

Srl Bathara Ajl Jayabaya na.upi ranubnye kslg psns! tng Pars:rg$rve Prg

bu Ranaye.na Lan tng llantlpura Prabu Rarnaprara. Renbap : - f,rng panan kaka-lth ndangu bab ofunanlng putra llldalba Raden Jaye AnlJayar earta DggeDya -Srl Jayabaya nanpl nauala sakl'g RaJa Slnbar Ma4y'ura Prabu Kala Pancaka lng

kapg ne{ya nasrahaken putra:rlra Nana Devl }Jl.{yatl. M. Jayabaya nahrrr bl-}[h kaxg putra JayanlJaya dereng tinbul-r saha tng bab kareanlng Nat'a S{rnbal

nanyura Banpun vinangmrla:r yon Sang Nata tan kersa na.npl. Fumanlrlg vacanat

Salg Nata Jayabaya gya dhavuh nrlng patth Srgsara kLnen pacals barlel nbolqg

nasl uonten nurlng{ng ratu Sinbar l'lanyura. Sanilike gya panlt nbirlhaLeLen vg

dya. Sri Jayabaya gya ndhorokaken knn8 pa"nan kala1lh Inrndur ngadhatonr ping

pag dentng kangjeng ratu kaknllh : 1. Dewl Srl TlJrnasatl (anat patlh tutik-na) tuegth ltunlpun : - Denl $rkanthl (Sasantf), Dewl Praneetld lan Raden -JayaniJaya. 2. Dsr.rl Sarsa Rara Srl (anat Reel Dralra) fnggfn lbun5.pun Devl-

Pranuni. Nunton sesarengen bujana andtawlna.-

Page 41: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-rL-

II.NAGARI SIMBAR l{.[NIUR.[.-

R4Ja Dttya Prabu (s1a pansnln rf,nng krng putra Dttya Pancatayana lan-Raseksi Deui llldyatir aat"h patih frala Darga, Kala'fuba, Ka].a ]ta]radyu. !9E-lSg I - Sa:rg Nata tlna-nglean karg putra eotrl Ded l[dyatl lnglcang kaenaran

kepengin Legertra Nata t{ldarba Prabr,r Jayabaya. Uluangoulle" ilenS-ng ka:rg ra.na,

bl1lh uus ana Jawaban oa.ldng Wldarba bi1lh Srl Jayabaya tan kersa narpl. Qg

aa]'lka Dovi Hldyatl oncad terpa panlt. Prabu Kala Pa:rc"ka gya uUtsan krng -putra Dltya Pancatnyana kj.nen nguLa.t-ulatskan kang rayl. Sandlkal gya pa.g-kat kadherekqken ld patih nyang vadya ragekga. PERANG GACAL a - Druugl t^g-bauah Kedblrl, nadya raaeksa kapapag barlesn sakllg llldarba, sulayanlng reE

bag dados bandayuda. Naqing para denava sani kasoran5 gya nanJ{ng ea.na,.

III. }IAI{A TUNGGUL.-

Putra ltidsrba Rsden JayanlJaya pyalrg Senar Gareng Petmk. Bcnbas : -Salg Pangeran tapa brata atlgga]ruh eageda engga1 gurnantt Nate {'rg l{!.darba.-PERANG S8KAR-: - l{onteo n."rn arsa nangsa Sang Bagus, tenah dados panca}ara

Macan peJah, badhar Wuarg Naradal partng ulelk, Sang Jayanljaya kLnen so-uan nrLng Gunung Patlhang, sabab tng nrtka uonten Ajar fnrgkang vashltha lng-karnrh. Sang Kusuna natur ea:rdIka, gya bldhal sapanalcevane. Ifsang Nrada ng

1l sl:rra.IV. PERTAPAI{ A R D I P A D II A N C .-

Sang fu4ibya kavmh, ResL $rbrata nya:rg lcang putra Dnd}ang Srbratesa-tLe dalah Putht Pranaua. Renbag : - Sang Devi supena kagarua putre Wlderbe

Radeu Jaya.nljaya, prerntla Exggrrng nggegonJeng kpng rana Sang l.Illcu nyuuun kepa.ggLbaa kJ.ayan gekarrtg supena. Resl Srbrata gya utuean nrlng Prrtbnrt Pra-naua klnen napsg Sang JayaniJaya tngkang ounangke rrus katlngal ntnggah eul.]l

ntng Arga Padhang. Puth,rt Pranava sandjlka gya pelrLt bidhal.Iegg*LS, hrttut Pranava p{nnngllh Raden JayamtJaya nunten nafur kau-

tus denlng Resl $rbrata khen nboyong sang Peklk arse kadhaupairen klayan pg

tranlpun estri. fangl-ng JayanlJaya datoa keroa, nalah nantang prang. Dadye-

pancalcala. Putht Praaalla roata.k aJl panylre'pp Jay'antJaya kaetrqr tenah aaro

kopatl-, gya kapondbng nr:lng pertaprrn. nnggaU.ng kardha, Raden JayanlJaya -uuo dhaup klayan Endhsrg Strbratiewati. lfusnya Ssng Denf nggarbi-rd, aunten kg

bekta larndur uring Nagari l,lldarba.

v. lrAGaBI VIDARL,II .

Sri Batbara AJI Jayabaya lngglh Prabu Narayana, nanFl rarnrhnya kang -rana natasepub Resl Drasa J,an kang putra slgsA lng Hrng-hltantaka Prabu Ka-

la Menr $rpadno. Reqrbae : - I'lenr fupadno gaestr nyuwun ptrucal sqk{ng Sd -Jayabaya, nunt€n kauislk kFFraviran iltuln gangkan paren{ng dunadl.

Katurrgka Bovarilpun kang putra Haden JayanlJaya sarlnblt garua hdbane

Stbratawatl. Kadangu denlng ka"rg ranar JayanlJaya natur bitth $rbratevati -punlka atnaJan{ng Resi Srbrata lng pertapau Ard.l Padharg. S"t Jayabrya da-

Page 42: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-12-

hat suka rena ing panggallh. llaoana kang putra nantu kang ttus kat{ngal se-ueg-vaJa (nggarblnl) gya ginege dsn{ng ResL Drava, tan dangtl frlrrhang $rbra-

satl babaran.nijiLkaklrn€, plnar{ngaakakaethRADBI J AI A- Al'{ I S E-N A .- lfuonye nanpl nugraba vayahr Sang Nata Srl Ja)'abaya gya ngsnthl k'n8-rana Resl frava ninggah Sanggar PanuJan, saperlu baua raos, labet Sang Pra-

bu kepenglng kasinungan evas lag batos.

lng ngritru Resi Drawa nahrr bltth Srl Jayabaya kinen purunita nrlng -ponrqh{ta sal.{ng RUM, lngtcang peparab SA}IC MAULA}IA A.LI SIAMflIJIN. Blllh von-

ten kaparenglng Nata, Sang l,rlktr oa€ah ngramba"ken sarana clpta. Srt Jayaba-

ya sanrJukr gJa Reel Drava slalhlkara natak aJt panellngl ntnten\rlargu SaDg-

Wlkr.r fug Rrrn, llaulana All $yanoudln ramh. Srt Jayabaya nunt€n natur, nyu-vun puruultal kaueJanga kannrh,lngkang gatlb-gat!.U, fnegfU pun{ka ! l,lEl{ADf-

NING CIPTA SA$,IITA, serta SURAOSINC JNGKA. So:dg l,nlnr ltaulana sagahr nuntetr

Srl Jayabaya kawlelk : JATTNING URIP, SAMPURNAIIINC PATI, gart'a T.IFDANLNG -

SAIIGKAI{ PARA}I. }fusnya lebcla ing vevarah, {.9 tyao Srl Jayabaya kraos kal"ng

}ong voningr ngantos eag€d UABUE SADURIINGE IENAPIAU.

Kaeanr gegerirg nJavl, sabab uonten raeeksl nganukr yehr Devl t{ldyatlnedya sulrLta SrJ. Jayabaya. Sang Nata nlyos lng alun-Z sand natak aJl kena-

yan. Dewi Hldyati katanan kenayan gya ngLunpmk tanpa daya, nunten paorah -jlva raga nrlng Srl Nata l{idarba. Sri Battrars Nl Jayabaya paring dharnrh, -blllh Jodhonlpun De$i Wlqyatl punlka sanos Prabm Jayabayar nanging {ng nbeg

Jnng baclhe timtul Ratu Pranbanan. Nunten aluslpun DewI Wldyatt kasabaa, da-

dos putrl endah, ptnaringan naua Rara JONGGRNG. Dene va,dhqglpun kasabda dA

dos reca, plnar{ngan nana Reca BUTA }IIAI.

Samrsnya nakaten, Sang Psndtdta fulg hrnr $yeb llaulnna All Sya.ueudJlF

mundlnrt pantt kundur. Sang Nate nydrg ka:rg putra Raden JqyanlJaya ngunteba-

ken dunugl fenqh Sunatra laleng htndut.

ilgcarita, lorndurlpun Srl JayabaYa enk{ng Srnatra, nanplr fne Ardl Pa-

dlu.Dg, pinangglh klayan besan Resl fubratar parlng uninga blllh kang putra-Devl $rbratauatl sdnpun peputra nlJtl kntrnr3g kepartngaD kekaalh Raden Jaye-

Aroisena. Midlunget pauarta naketen uau Sang llllm kalangkung blngeh.

Naltka EaDanten Reei Subrata mengertos bllth'Srt Jayabaya punlka pa-nuksnanlng ttylrsJ3g,,iJisnur pra.nl1a nedga kacobl lng reh kawaskltbanlpua kan-thl. kaaturan segatran pltung varnl, abdl endhang lngkalg kadhawhan ngatura-

kenr lnggJ.h punlka :I. Kunlr sarlnp4ng.

2. Jadah satakLr.

3. GetL sataklrr4. KaJar oavlt.

5, Bav4ng putlh sat's^!Lr.

6. Sekar nlathl eatakir.7. Sokar srurl. gatalc{ r.

Sang lrrilil SUbrata nunten 4runanggakaken €aeaosan purika uau dhat€ng -Sr1 Jayabaya.

Page 43: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

_33_

Sang Nata Wldarba Srt Jayabaya dupl uninga racLkan pamgatan plbrng -garut nakaten uau, nuntan dukar sabab nangertos bllth Resl $:brata atur prgJ.anbang fngkarg auon frlnrap Tanab J'aei {n8 tr"p66nlFun. Sana{yan pnnllra uau-

sadaya saffl nyata bad.ho tra]anpalranl nang{ng tunrap Srl Jayabaya, nanuDgsa-

data:r kengrng ngnrnlylni karsanlng Gustl Kang Mabr Agung. Pra"ulla Resl s-r--brata dalah endbanglpun nunten dlpun praJaya. Bakda nakaten Srt Jayabaya \jeng kuncfur. Putbut Pra:rasa gye ngruktl kvandhanlng Sang Bapa Gurr.

Arnugt i:rg nargi, Srl Jayabaya parlng uniDgs. dhateng ka"rg putra Jaya-

nijaya billh knng rana narasepuh Banpun dipun prqj'aya. JayanlJaya dahat ka-get, nunten nlruuun piroa nrlng kang rilla nenggah punapa dooa pra.karloipun.Sri Jayabaya ngarrdikpL'ken bi-llh Resi S,rbrata kalepatan dene hrnasantun rnbg

ka planb"ng arJon ttulrap T"nah Javl tnglcrng dereng kqloqpshan. PJanbang na\Aten wau tumrap Srl Jayabaya nbebayhnl aanget, havlt lanoun tiaanpl itenilg -kanrla kang ten putus 1ng kavruh tenah nyepelekateu lenggablng narendrsr nQ

us;1a hqnung para l{iku krng plnercaya.

Ing nri!:u Raden JayanlJaya nalah ssngsaya kodheng, nunten rlyumrn ka-tralgan salclng kang rana kadoe pundl nenggah wedbare.{Fun bab p]on}reng ugu.

Srl Jayabaya nurten parlng katrangan dhateng kang putra Jayantjaya, bllth -pasegaban srking Roel Subrata pttung wa:nri tau, dhavahLpun dbateng badbe -gantos-gunantoslng alan bebrayan Telah Jarrl, utavl- badhe bods-be.lenJng pra-nata.r dunugl ala.n ratu rarnbah kaping pltu. Makatan prate'lan{Frra :

1. JAMAI{ AIIDER PATI, vonten salebeting JAl,lN KALA ffiSESA. Kith'n{pun!PEJAJARAN. Tanpa adil, tanpa yuda-negara. I,Iadallpun tlyang elLtr-anrpi enas. hrnlka vau lngkang dlpwr p).anbangaken aegahan IflINIR SA

RIMPANG. Sirnanlng praJal llnarran eant kadang. Ingkang roaq ndedrsnggenya nargun $rdar nalaton nau ngantog lO0 wsrsa unurlpunr

2. JAI'IAN SRI-KALA R.I"TA-PAII DEWA-RAIA, kltban:Lpun I MAIAPAIT. Ngrnggo

yuda-nagara earrataltie. lladallpun tlyqng altt sanal elaka.'hrnLka -vau ingkeng dlpun planbaryaken oegahan ua:xd Jadah 6g!nk{3. Slma-ntng praJa llnavan putra.

3. JAMA.II ADIYATI, vonten salebeting JAl,tAN KALA WISAII. (t{,han{pun BIN

TARA, viult uonten adl.l lan kukun. Wadallpun tlyq,.g altt bahu-euku

Ingglh punika lngksng d.lpurr planbnngaken segahan $arnL getl sata--kir. Sirnaning praJa llnaweu denlng kAng anggadhuh pangadllan.

4. JAl,lAl{ KALAJAGA. Klthanlpun 3 PAIAI{C. }Jlult uouten kenrkunanlng -prakavis. gr6slfFun tiyang tngkang ntjll sak{ng padhraunan. Ingglhpun:lka ingkqng dlpun prapbangakon segabaa avarnl KAIAR SAIIIT. Slr-nanlng praja karana Hnavan putra angkat.

5. JAl,tA.Il KALA-SEKTI. -Kithanlpun s MATARAI.I. l{lvit wonten panata Gana.

\'ladalLlpun tlyang aLj.t samj. reyal slaka, 1116 6qngsa !,onton p€pe-rsngan, tLnulungal nangkoda snklng eabrang ingkang oagod nyl"ep -

Page 44: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

31 -

nengsatr. Ingglh punlka lngkang dlpun pJ.anbangaken oegahan BAtlAl'lG -PUTIH SATAICIR. Sl:nadrg prd a karana Llnauan d.enlng RaJ a putra

-nungsuh selutlnr.

6. JAI'IAI{*KAI,AJAIA. l$onten aalebetl.ng JAI,I.AN RAIA KIEfLA. IQtbanlpun :

WANAKABTA, vadallpun tlyang alLt panetu reyal usalg, rnlla, kathah -tiy"ng Lngkalg Dggralgsa.ng, labet sorrr.sg avls t€tedhan. rngglh pu-nlka lngkang d{pun planbangakea oegahan SEIiAR MTATHI SATAICR. Ka]4Dangsa praJanlpun kasrndhug denlng rova;ng, inglrang togeelpun lrn"g

Stnantl narendta takslh sanl ka.le.B piyabbak. Ing nrllu vlrrtt non-ten bebendu, rdnlt 1ca1 berkatL:og b,unl. srrnanlng prqla ]fnpsa1 de

nlng bangsa nanca (sabrang).

7. JAI'{AII KAtA-BffDU. Ratrnlpun IB1ATI tageslpu:r tansah ngealhl a1lng-arta. T'g nrllu yont€n ratu keirbar, tnggih pnnlka PAI.ANG l€n l.tATA-

RAM. lladalipun tlyang a1lt ua::n1-s&!ad. Ingglh varni slalra, tagglh

- boras-parl' lngglh B4ngsaya rnlndhak paJeglpua, Jnggib vaml gega-nan sarta raJakaya. Sangeaya uesah rnuslbatlng praJar aaUu.ng ratu-ngantld reretu, lang ged.he padha Jall, lang ct'l{k pa4ha Javal, ra-tu tanpa palunarta, tan uonten rabyu kang nyata, nal-ah keth&h va.b-

yunlng dubrigsa. Apengaltng rong tansah eolan-salJn, sqntta ilang:-ulranger narl kurgen noDg kekadang, ter noaten kabar kang nyata, -kathah tlyang nlarat Jalara:r asring nouten psp€r4,nga[1 ruJane ee.r.-jann kuntlt, durJana tenah nd.adre. Wong banrtboL hrlus ubedbol, -datan kenging ri.napu. f,6[ sgl{ng tcnda^ng rng narga, teJrgsb grghsrssurya 1-'' rentuLen, satta ud.an arm, llndhqr, olerat tahln. Anggungpeperengsn rusuh, nungsuhe datan karuran.A:n{ke uau ir:gknng dlpun planbengaken gegahan SEilR SRITNI, prngka

blnranbuh andbange karg den panggthaken klayaa srl Jayabayar Narrg{ng rrg -uekdar pun{ka gaapun csket Jarnaa pungkaeanlng KAIA BffDII. slrnanlng praJa -lilavan denlng Daruo Nunten kasantuDan J.Al{Al{ MIiIYA, vluLt erjanfng Tanah Jgvl' lngglh punlka ravuhLng RATU GINATIB fngkang k.tneker detrfug PAI.IGERAII,

Midhahgot katrangan saklng kqrng rarna srl Jayabqya nakatnn uau, Raden-JayanlJaya dahat blngah tng nenah. Nunten sri Jayabaya yasa pralanbong von-ten lng dhreun B0OU'1, nrJud KUDA DHAHUIU I.ACAR{N. Nuaten kuntlur nrlng tJi,rolba.

lrl. NAGARI SIMB AR M ANIURA.-Prabru Kala Pancaka nanpl aturlpun ka'g putre Dttya Pancatn;rana, b1lih

ingkang rayi DeuL tlidyatl slma uonben prda l'lLdarba. Saag Nata dabat drka,

.nunten nglurug nrJng l,lLdarba.

Kaearita, dunugl llagart l,lldarba, Prabu Kala Paneaka savadya kasablak nant-ta dening Prabu Jayabayar.tenah oadaya kanpmng saklng rananggana.

TANCE-8. KAYOI[22 Jutt L983.

Page 45: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-35-

193.

I. NAGAru IIIDARBA ( Itanenang/naha ).-

Srl Bathara AJI Jayabaya irygth Sang Narayana nyang kang putra Pange-

ra.npati Prabnr Anon lng Pagedhengan Raden Jaya AnlJaya, patih fugeara. !9C-baq i - Salg Nata prlhatog labet kang putra panbaJeng Derrl $rrcsntht (Sasan-

tl) keng glnama dening kang putra kepulunan Nata Yanastlna Pratru Aetradarma, saengga dllten punlka dereng peputra. Hangka lang rayl katrn'l{fu Derrt Prg

nesthl" ingkeng kagarva deutng Raden /urengJaya (Darnaearana) :-an Desl Pranu-

nl lngkang kaganra denlng Raden Jayaklrana (Dar:matn'suroa) lng Yauastina, sa-

daya sa.upun peputra.

PraroiLa Srl Jayabaya nunten utusan nrlng kang putra Raden JayanlJaya-

kinen ninbali kang nbalryu Delrl $rkanthi (Saaa:rtl) eowan dhateng Uldarba. -Jayanljaya sandika gya panlt bldhaL, kaclherekakeu IIarya Kacanirah, Ilarya -Setdhaka, tunenggung Dotagena nynng Doraketu.

II. NAGART SI[IBAR MANYURA.-

RaJa Dltya Prabu (4]s pansnLa my4ng ftong putra.Dltya Pencetnyana, pa-tih Kela Drastha, Kala Darga, Kala fuba, trala Maha(yr. Rernbae : - Sang Nata

dahat oungkava labet nentas katllar seda denlng kang garpa putrl Elne-hLueg

taka Deui $rpadnl. llituntt yqngsitl Sang Nata ktnen nyusun gafi{a:rlng Nete -Yavasting Prabru Astrada:ra tngkang nant Dewl Suksntid (Sasantt-). Nutrten pe-tlb Kals haetha kautus nrlng lalrastLna nl rlnm genlaJdng Prabu Aetradarna.-Ki Patlh slatur sandlka gya budhal saua{ya raeeksa. PERA}{O CAGAII B - Waqya -rageksa Slnbar Manyrra kapapag barlean Widarba, suLayaning renbag dados bsA

dalruda. Na''gir€ para denava kaeoran Jurltr gya nylnpang narga nyangkeJ. pu-tung narJ ing lrana.

III. NAGARI y A 1., A s T I N A (lsttna).-

Pratu Astradama inggih Prabu Puru Sa-ngkara i-nggih Prabu bangbayar-myarg garwa Der.rl Sukanthi (Sasanti) d&lah Senar Gareng Potmk. I@gg :

-Sang Nata taneah duka nring kang gama Deul Stkanthl., labet nggeDya pal-alre

na sanpun dalgu, ewadene dereng saged peputra. Ma1ah nggenya duka Sang Nata

ngantos ngenbet-enbet keng rarna rnarasepuh lng Uldarba Srl Jqvabaya, ilene kg

carlyos tltls l,/lenu nanglng Jobul tutpa ndayarrl dhateng knrtg putra.Katungka eovanlpuu kang rayi kskal:lh Raden AnengJaya (Damaear"'a) sg

nnntrInnnlltttltnmD!0nulmmnntDrm

mm nmnn Dm nn nD mDunn

fiH Hffi,,,HH Hfi.,HH $H ,HH,,HHHn Hn nm fin Hfi HH HHnn-iiiiilmmD rDm nm mm mn nm mn mnn

n m n l[InEn Dtu! milnn Eu[mn nntn Fnn tlnnnnnnm nn nn nn nnnnnn EnEnE4n- n nm nn nnmnEh r[nn nm nnnn n nnnnIIIllnnnnn nn n!rp 4E ED nn nDn nnEnh nH H m E"H f,*t H H H tr H nruo H H"n

nmlln!lmlilrnnm

D!!tr n n nnmllul n ull! n III lll

ff*H H'HS H 'rnn nn nn nm nu mm nn nm nnnnn

Page 46: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

'36 -

rlnbit ganra Devi Prarnesthl lan Raden Jayakrrana (Oa:nralmeuna) earlnblt gelwa Devl Pranunl. Kadang anen kakn'llh wau oanl ngendhak dukanlng lratrg rakal-nqng{ng nboten llljlh, nalah snngea}& nganbra-anbra branantyanlng Sr1 Prabu-

Astradaloa.Katemgka nallh sovanipun kalg reyl Pangerenpatl Wldarba Raden Jayarnl-

jaya, natlr kautus denlng kang rana Srl Jayabaya klnen nLrnbn'll karrg nbalyu-Devl $.rkantht (Sasantl). Prabr Astradama nglllanl, gya Sa:rg Desl kadherek-

aken bidhrl denlng Radeu JayanlJaya. Sapengkerlpun kang garua Derl $rkantbl(Saeantf), prabu Astradalna nalah sangsaya nur{ng dhatang lnng rana Ealase-puh, deno ingkang dlpun tlnbali runrrrtg kang gama Lenaeon.

' Kasanr praptanJ-ng Patlh Kala Dnaatha, natur kautls denlng Prabu Kala-Pancaka lclnen nyulnrn kang ganra Dest S.lkantbl. Prabu Astradama mrrl.ng, Ka-

1a Drastha dipun dhatpak gegeblag. Dedos pancatara. Nanglng buta patih kasog

an, gya lunaJar uangsul nrtng Slnbar }lanyura.

Sapengkering denaval Prabu Astrada:cna pa.ult nring kang rayJ. lralc+'Ilfir-

nedya leLana nggdi pepadhanglrg nanah. I(41t"]nn, Sang Nata gya Jengkar ngan-

tbJ. panakauan.

CANDIIAtrAII : - I'g I'lagarl llidarba, Pr'abu Jayabaya nyaJrg kang ga.rva Devl Sr1-

Tikloawrtl Lan Derd Sarva Rara Sri. Katungka oovanl-pun kang putra Dewt

Srkanthi (Sasantf) nyarg Raden JayanlJaya. .@b!g ; - SrL Jayabaya -ndangu nr'lng kang putra fukantbl ngg€nya dereng peputra. Sang Dard -hanung kendel kenauon, tan sagod matur labet zungkawanlng uenah. Nun-

ten knng rane dalrat vslas nr{ng kang putra, yasare. Dsrrl fuks-nttd dlpun elugelus nestakan:lpua. ranbah kaplng t1ga. .Kedada] Sang Derrl kraos nggarblnJ-,

Ing nrlku Deui Sukalthl- nunten uatur nrlng ka:rg rana Jeyabaye, neng-gah patrap pnngandikanlng kang raka Prabu Astrada:na anggenlpun teneeh dukg

dleteng piyanbaklpunl nalah ngantos ngenbet-eubot aenanl-ng lrang rana llldar-ba, duroeh tltis lllsnu nanglng taapa ndaynnl para putra. Mldlu:rget aturl-pun-

kang putra malcaten vau, Sri Jayabaya tng betos dabat uurlng, uunten nyabda:

btlih Pratu Astrada:na mboten badhe +"utrrg nnggenlpun uengku prals fauastinaNuntan patth $rgoara tngkang kautus ndherekakan Derd $kentbi krrndrr:s-

rnrlng Tawastlna. Ki Patih natur oandlka, gya Sang ,Deul kadherelcake[ lnrndur,

l,lontan nargi Kl Patlh matur dhateng Salg Devl fuka:rthl, bltlh nangke rnrs dg

urugi praJa lavastinas nrangka kepengLn enggal babaran, k{n6n negeng napae kg

ping tlga. Ien firs uninga eahyanlng pulungr lng nrd.lu nesthl kasembadan Ja-

6nqg bayl enggal lahlr. D6ri $rkanthl ngaturaken panurnrn dhateng ksng uua -patlh $tgsara.CANDHAKAN 3 - IDg Ardl I\rrnn, dunugl pungkasardng nargar Prebu Aetradalna -

pinarggth taksaka tapar na.na NAGA RAllCSAllG. Dlpr.rn Jenparlng, naga ta-ngi gya nganuk. $nng Nate Astradama kasoran, tenah keplaytr, nanging-

dlpun bnrru teile den:.ng Salg Naga Rangsang.

IV. PER!I\PAN__{ R_LA K I_N qit U l, .-Begavan Maniksutra'na.npl sor;anlpun Srl Astradama nyang panakauan. -

Page 47: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

37-

Sarg Nata natur nrbg Salg lnlu nyulrun BrBya nggcnye kabun denlng [ag6 -Rangsrngr sarta nyuilra oyarat aupadoe peputra. Resl Manlkgutra parlng alhs-

nrh btllb tngkang gafia sanangke oatrprn nggarb{nr,labot kenglng daycn{pun -Hyva.g tlLsnu. Katungka pangaruklng llaga Ranga4y'g, narglng katanan kenaynn{-pun Sang Reel, Naga nglunpntk tanpa dayar uatur y€n tobat 1an teluk. DenlnS

Resl Manlksutra, taksaka kasarasaken sarta nunten lrakndangaken klayan Prabtr

Astradarf,a. NalJka kadangu dsn{ng Sarg l{lhr bab Jal-arano ngl"a.npahl tapa, Ng

ga Rargsang roatur btlth nJrur.un peputra. Nunten rtnarrgaulan denl-ag Sesl Ha-ollsstra blllh bg tenbe Naga Ra.ngsnng bpdhe gadhah a-nak Jaler lqn estrl.

Naga nangsang runaoa blngah deuE sug antuk katrangan, n,nton paolt -nundur. Sananten ugl Prabu Astradarua laleng p*fl kundur nrlng YasartLna.-

V. NAqARI I A lI A S T I N A (letfna).-

Prabu Astradama me lftrndur l-ng pura, ptnuJu para kadqr'g pepak salya-sovar, sarta ugl keng garua Derrl $rkanthl (Sae8ntl) v,rs prapta sak{ng lild4lO* 1gtr{nga-l yen nggarblnl. Nunten kang garya kad4ngu denlng Srl Nata, uaturbllLh nggarblni harlt saklng dayqn{ng l{lenu kang vonten angganlng kang rana

Srl Jayabaya. Sang Nata clahat euka, rtunten kang garua kapondtnng nanJlw pe

Bareynn. Bakde poudhongan, Sang prabu ndangu dbateug hang gana $kanthl, -kados pundl erananlpun nrlh onggal mbabar putra, srng Devl natur bl}lh ea-gad kaleksanan sara:ra nanthenglng puJa brata (taaos ue1-lnglpun kang uua pe-

tih Srgoara lng llldarba). Prab'u Astradarna aarlmblt gafira nunten Lenggab gg

dhakep eatate eanadlr nezu clpta sld.hlkara nenlnta paroen{n€ bq,thara. Kata-rlnah parqmurn{ng Sang Prabu sokal.lyun, katttlk Davl S.rkanthi babhran ntJtlkelmng, plnartngankakaslh RADB{ ANG tINC DARl.tO.-

Nunten Sang Nata utusan atur plraa nrlng kang rane Srl Jayabaya lrg -Hanenang ( wraarua/naU). -

Kasam panenpuhnya RaJa Dltya lng Slubar Manyura Pratru Kala Pancakar-

ne(ya ngrebat Devi $rkanttrt (Saeantl), tenah da&e pre.g snuk-antrknn, Prabu

Astradarra nuja barat, Sang RaJa Dttya eavadya rasgkBa slneblak leguc kan-pnrng kapracondhang.-

TA}TCEB-KAION.-23 Jull 1983.-

194. 66666d66666d66dd66dd66p66d6g6p6ttt66rir

mDrDr[ nnDm nE nn nn ltBm nnnn DD nn nDEut

HH H fl AH Hn ffH Hil rH' HH "'HH "Hr f,fi HH Hfl

nm m n nn mn tnn &mnm nrltunnF mlr !l!un nn nmtrEnnmm mnn nD nn Dn nn nn rrm Dn E il InE nn mnnm nEn nm nD mn Dm nn nn nn nnn ntnp fitm nnIllD I[n MEE UltD IDnm nDDMm btr br! lDl

' I. @B A (l.tanenang/Daha).-

Prabu Jaya AniJaya nyang leirg putra Raden Jayonloeno daLah patlh -Bayantara. Renbgg : - Ing candra puolka kang rana Srl Jayabaya badhe f.arpa!

EmD mntrn nn EE _snn!q_ EDnEE_ _nnE4_ nE EB _EDEqlDrD nlr nn Dn run ED !ll0 Dl[ nn Dn DE nn trn Du r....rDm brD nn nm nD nrn nn ntn t" $rrflH HH HH HfrrrnhHH Hf,ttfifi tHntHt frt*ttH f,fftfrn ff. nrn Erun DMrn

mm mn mn mn Dm nrn Dn En nn pD nn EE trm u,iNENE [Itr NN N& INID ND TIINDED lID DID IUN NN MII

Page 48: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-38-

Eukgno., lng nangke nenbe Lelana brata (puter puJa). Ifu:rg putra Raden Jayanl

seno kadhanruban nusul Jengkarlng kang eyang Srl Jayabaya. Deno patlh Bqyan-

tara kLnen pacak bariol gabab Saag Prab,u nanpi eerat panantang eaking RaJa-

Dltya lng Sela Una Prab,r lrala fudlbya lngkang ne{ya nalea ukun ee4enlng ba-

pa stargl Pratu laksadeva. Patlh Bayantara matrr saadika gya bldhar nyang -para harya. Sang Nata lundur ngadhaton, plnepag dentng kang ganta karyJeng-

ratu Desl Srbratasatl atroaJanlrU Rest Srbrata lng pertapan Ardl Pedhang. ig

Jeng tuJana.

II. [email protected]

Yaksaral a Prabtr Ka18 $dl$a Dyang arl patth DLtya $tdlbyagn. lg$ggSang Nata ned;ra naleg ukun patl nr{.8 S:rl Jayabaya karana nyed.an{ kang rana

suargl prabu lakgadeva. Gya dhavuh urlng patlh $tdlbyagea klnen nenpuh pe-ralg rorlng lrlld.arba. Sancllka gya btdbal sava{ya rasekga. PERAIIG QACAL s - ]lg

dya raseksa SeIa Uua kapapag barlsan'l,lldarba, dadya canpuh pra1ng. Na!8lng -para denaua kaooran, g:ya lunaJar nanJtng Hana.

III. l'lNA KANDILA-K-A.-

Sri Jayabaya myang Sonar Garong Petmk. Renbaa t - SrJ. Jeyabaya alan-

pah puter puJa karana nedya geda nuksva' !EB{!Q-SE[S I - Honten nacan arsa

nubnrk Jqyabayae dadoe perang. Macan Pejdr badhar tVvang Brana; nunten ba4

tah bab kanmh salrpu:naning patl kLayan Srl Jayabaya. Suang Brana karnnr -nunten parlng dharuh ilpadog Srl Jayobaya eaderenglpun uukarar nlLar patl-lasan lrngkutr€l nrntyl-n. Jayabaya naterr sandlkar ttnrang Brane laJeng slens.

IV.GU}IA DUMUNG.-

Resl Naga Rangsang 'tnggih Sang Nage Dama nyatrg garl.a lfaga Satprnr -dalab putra kakalth Naga Kunta lan Naga Krnttd. ReubaE t - NaSa Rangeang -tranggallh nggonya nus kakada'gaken klayan Pratu Astradama {nggl-h Prabu trr-

ru Sa:rgkara lngglh Sang Prab'tr hangbaya tng Yarnetlnar denLng prnnatanlng -Resl Manlksutra {ng Arga Kencana. Sarta ugl Naga Ralgsang kepengln paJah -sanpurna labet enget kang ra.na svargi Nsga Wloanuka lngkanS Peiah sasar do-

nlng prabrr parj.kssLt. Pranlla Naga Rangsang nedya n]rulttm natl sanpurna dhg

teng Sri Jayabal'a labet panJ enengardpun sau tltle lfvang Ulanu. !fusnya pa-

nlt-panlt nring garua putra, Naga Rangsang bldt'q'l DguPaya SrJ' Jayabaya.

sapengkerlpun kang raka, Naga sarplat dstan tega ploahr 8Y8 nututJ. -ngarlthJ. putra kakatlh.

mggallng kandha, Naga Rangeang lrus plnangglh Llayan Srl Jayabayar 19

Jeng natlr nyuvun peJah. Nanglng Jayabaya datan kareap sabab datan darbe €oa prakera. Naga Rangeang nuring, ternah dados perqng. Taksaka kaarssk callg-

kene, sarri kaguwunaksn sanpurnnnir€ patL, tenah peJah. Pattnlng Naga Rang-

sang, tl1ar suantou atur panuvun nrLng Srt Jayabaya deno 888od Peiah lrenffl

Page 49: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-39-

sanputna. lfunton l{aga sa:p{nt Eoyen nyurun poJah dhateng srl Jayabaye. ul_n'nggulan yen doreng nangorn{Fu,n, nalah r,rrnf6q kaclbarnrban rnngaul klncn lo-nong anak-anak{Fuu lngk'.g narna Naga Kunta lan Naga Kunthl, gasrt karrtalk blll.h {qg tonbe nlga kakel{h Jaler estrl vau, ranaclyan brnggar bapa blnrng na-Dg{'g plneetbi Jeodhoan. l{ega Sarptrd natrr saDdika gya panlt nun&lr. Dene -Srl Jayabaya lgl,aJengaken lanpah lelena brate.

Kacarltap tlndnk{ra Sr1 Jqyabaya pfuungg{[ nlrn{-nrnl nana Nyal Kelara-1aia, nyangk{ng slrmr ngeuplt lurup. Kedangu de'fug srL Jeyabaya, Nyat Kele-ra-lare nahr bl1lh Elmr punlka badhe kangge nyldlnrk toya r"g tlaga. Kada-dak sir rr efuaa, Nyat Kelara-lara kaget, naqfDg Jtnarvan den{ng $:J. Jayaba-ya btlth eimr DanJ{ng nrlng tlaga. Nunten Sl Jayabaya nyabda, 1:rg ponggen-

8n nrLku slnebat KXDHING SIIJUR. Nunten Srl Jayabatr'" adrngu dhateng Dlni-2r-kang ki:renplt punlka punapa ? I{lnrngsulan yen lulup. Srl Jayabaya nyabda bl-1lh kang kinenpit derdng nlnl-2 vau sanos lulup, narglng R'E{DA l{AS, aarralttc"

luhp slma dadya renda-nad, tauah Nyal Kelara-Lara gakalangluDg kaget. Srl-Jayabaya nunten nlsik btlth lng tanbe tedhalc turrnlpun nBok Nyal Eplera-lara

, eaged lelados JARIK REf'lDA MAS nrlng trah ketunrnanlpun Jayabaya. lfusnya pur-na lng lracana, Srl Jayabaya gya ttn.lak nangld.rl kapara radl teblh.l

tunadalan Sri Jayabaya nganbah dlueun al[t, nLreng tlyalg eesqnbet. !gjeng dlpun pumgL papaning suant€n eegsnbat vau, Jebul yontea tlysrg gunl*-tbak fng latar, dupt kadangul uatur bllLh lentag kapengtal }iudt, l{unt n ka-grayang dsn'lng Sr1 Jayabayal tlyang sau eanall-ka varas. Ibn€ Jaran lngkang -nangkal tlyang uau, Jaran sadon. Nunton kagrsycng kaplng tlga den{ng Srl- Ja-yabaya, gatenah Jaran uadon eau nanak 4hanplt kang tanpa n6t ng. Nuntcn ba-yah nrlku slnabda dentng SrJ- Jayabqva, nana bayah KEDHU I.{ERCA }lAT[, sarta -ing tenbe }cuda v_edalan nrLtu tentu aae. Done nanavl nouton Jaran srlr{ng ss-nos patcggsnanr nangka ngoubc toya Kerih.tng Slvur, tentr gaged kaelnulgs.n dra-

Jat. Tlyalg uau nunten kaulstk JAIININC 0ESAilG, earta laJeDg kadbgvuhsr Dgre

natoal belo kal.lh sau. Tiynng vau nafur salrdlka, nuatea Srl Jayabaya bldha.I-hrndur sinanbL nirgen{ alra}dng Kall Oyar patllaaa:rlpun Raden G4iah oya.

V. NAGAru l.JIDARBA. (ttanenane/Daha) .-'

Prabu Jaya AniJays nanpl rarnrlmya kang eyang seL{ng Kutha Tan&rran Prg

bu Kala Sangara. Kahtngka ranrlrrlya $rl Jayabaya. Sgglgg : - lfusnya plnanggib

klayan kang panan, Srl Jayabaya gya nenJlDg pura, p'lnangglh lrang ganra kaka-

llh Devl Srl Tllnauatl lan Devl Serna Rara &ll, ddd para putaa s Delrl fu-kantbl (Sasantl.), Devl Pra.nesthl Lan Devl Pranunl. Nunten sani kalarrtlrl nan-

JlnS tanan-sarl, eaporlu Srl Jayabaya ne(ya panlt dhateng klangenan{ra suJud

KONGKANC lngkang eatata Ja1na. Kongkang nunten bava Eyara lan crlta, gat€nah

Prabu Kala Sangara dahat tigungunr deno pnten kongkang sagod ura-lltb..Purnadng bava-suaf,a1 Sr1 Jayabaya saganra putra laJeng uanJlng nd!g-

pura, pleta raJa bujana andravina. PurnsnLng tuJana, Srl J.ayabaya nganthl -kang garva kakallh Deul Srl Tl}nauatl lan Deul Sanra Rara Srl, nanjlng nrlng

Page 50: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-l+O-

Sanggar PanuJan. Kadadak uonten gara-garal SrL Parlkeslt ranrh klayan para -Jauata, padrg unl-nga dhatang para uaynh, btlLh Srl Jayabaya da,]ah ganra ka-kal1b, nedyq kaka'tbl nrlng alan kanukrnanr Nunten nonten pepeteng nngl{n-putl kedhaton trlidarbae 51L Jayabaya sltna sa-garea[s, kabekta nukava denlng-kang eyang Parl-keslt. Patlh $rgoara ugt nunten patrap sanadl, ngesthi pnngrg

cutan, nunten nututl seda nuksva.

Kasam panempubnya Prabu Yaksa lcala $rdlbya, nbarang ngarouk. Prahr Ka-'la Sangara lngkalg napagaken, sanrl nuJa barat agcng. Iaksa [al^a &d1by8. ea-

uadya raseksa kaeeblak legus tenah kanpnrng.

TANCEB - KAION.25 Jull 1983.

roRlUt/ r

nnn nmnnnn Dn nnmll lDo llllnn EnnnnulInln nD nDt!!l nn mn nmtrnnul ntr mm

I. NACARI l{],DARBA. (l'{anenane/Daba) .-Prabu Jaya AntJ aya Dye'tg patih Bayantara. Renbaq t - sang |fat6 6nngga-

Ilh nurca:rlng kang putra Raden Jayanlsena, nangka area kadbaupaken klayan ilg

ul l,lastmra atmdanlng kang uva - lrtg nrnggul Malaya Prabu lltrar4Ja (tuyut -Gathutkaca). ratirngna eovanlpun utusan oallng Tunggul l.talaya, tu.uengguDg l/1-

tabaoap natur bl1lh kautrg dsn{ng kang uva lflrarda, etur unlnge blllb Devi-

Mastura kalanar RaJa Dltya bing Sela Uma Prabu lakea Kala fucllbyal pranlla -Prabu l{lraraJa nundhut blyantu saklng !{ldarbs, Prabtr Jaya AnlJaya gya dbaulh

rnring patlh Bayantara klnen bldhal sablyanbr prang Fring Nagerl lbnggul l.1al4

ya. Kl Patlh natur sandlkal gya panit bldhal ngaritnf Harya Kacanirah, thrya-

Drrrasana lan HarYa Dlrakefu.

Ir. I_AGART TUNGCU L l,{ALAf_tr.-

Prabr lfiraraJa (lngglh l,fLrasena kaptng kBUh) r naupl praptanira patibtsayantara, llarya Kacanlrahl ilarya Drrasana lan Drraketa. Renbae I r Kl Patlh

lJldarba savadya sagah nblyantr napagaken mengsah. KaUl€n gya oanl ng€ds'l{ -paprangan. PERAIIC CAGAL ; - l.ladya yaksa cahlng SeIa Una oatpuh Pltng lavan -va{ya l{idarba. lJasana IIarya Dlbya Ratnuka Lan patih Kala DLbyagsa (sa}dng Sg

i-a Una) Farl kasoranr BIa. lunaJar vangzul nrlng Nagarl Sela Una'

[email protected]

KangJeng rafu Deul Sukanttrl (Sasantt) garxranlpun svargi Prabu Astradal

nl[llilrmnnTNnnnrnnnENEININDDN

n HH@n ffi, H[ tffttnD' t[Dnrnrnn nn EItn EnDnn nn nnn nE_DnnInn nD Inn Dn mD nntrnn nn nnnm EnDh|nnrnn mn Dn lnE nn nn

Page 51: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

_u-

na {ng Nagar!. Yawaotlna, nya.g tcang putra Raden AngUngdamal drlatr Senar Gg

reDg Potnrk. Renba.s : - DevL $kanthl dharnrh nrlng kang putra Raden Angl{ng-da:ma, klnen ngupaya slsnan{ng leng ra,}l Radon Jiayanlseno, putranJ.pun lcrng-paran Prabu Jqya ArnlJaya lng hba (Wfdarba/Manenang).- tCang putra nahg ean-dlka, gya panlt bldhal sapanalanane. t!&S$-1$$$!. s - llcntan 1"g vaJta, Raden

a:rg] {ngdama kabegal Dacan alsa nangsa, tenah de&s paneakara. Maean peJabr-badhcr ffuang Ya:na1 paring rtslk nrlcg

"eang Baguo, lc{nss ngupaya ka:rg rayl -Jayarnioono dhatcng Ardi Herapl. sardlka, gya pangkat. Ifyang rana nunten alrna.-0ANDHAKATI r - rng cuNIINc l'lEMPI, Radon Jayanleeno nenbe tapa brata, nggayub-

kaslnungan draJat kadoe lngkarg ey4ng Srl Ja;rabaya svalgi. tadadak ka-rmhan Wuat'g Ranayadi (enpu kadeuatan), nunten Slnng Tapa glnugah, gya-kadangur natur bllth kepengln draJat nanendra blnathara kados kurg

-oyang Sri Jayabaya avargi. Uinangoulan lamun dat,aa eaged, sabab pulunglpun Srl Jayabaya ttnanpl donh! Raden AngHngda:na. Nunten kadhamhen

nendhet pusaka anpuh ingltang tuaunpang trg ububanlpun hpu Ranayadt.

Raden Jayanieepo sandlka, gya bldhal.Kacarltal dupl drnugl lng ububan, Jayanlaern no(ya nendhct puealra, ka-

dadak gdah lngkaxg runoksa, nana GAIAE BINGCALA tan guka. Tenah dsdoe pF-1nng. GaJah kasoran, peJah, hrandha oir:na, lunara rnanJlDg uring Sang Jsyasl-seno. Puaqka, BRA.[{A KADEALI kaparlngakon denlng hpu Ranayadl. Jayanlaeno nug

ten panlt nundur. Drnugi lng marga, Jayanlaeno plnangglh krayur kang raka !gden Anglingd.a:na daLah panakavanr gya kakanthL kundur nrlng Nagarl ULdarbe.

Dnggsltag kanAhar Jayanlsono 1an AnglLngdama vue &rnugl tng l{i.darbal-aouarn ngareenlng kang rana Prablr Jaya An{aya. lfusnya Jerva-Jbsman, Selg -Kusuna kakallh kakanthl denlng sr1 Jaya lolJaya, bldhr't nrlng Nagarr \rnecutMalaya.

IV.NAOARI SELA uuA.-Ya^ksendra Prabu Kala Srdlbya nanpl eturlng patlh Kala Dtbyagae 1an HqI

ya DLbya Ratnukal blllh kaoorlng prong tandbtng para eatrlya E"ayan onklng -Wldarba. Sang Nata dahat nurlng, gya ngerlgaken uadya ragoks&, nglunrg nrlngTunggul Malaya.

V. NACARI TUNGOUL HALAYA.-

Prah l.ll-raraJa nanpi ranrhnya besan Prabtr Jaya AnlJayae Faden Ang[ng-da:oa, lan calon pengant€n Raden Jayanloeno. lg4lgg t - Be6an 6ak{ng lJtdarba

sagah uapagaken menggah. Gya sanl lslldhalnn nenpuh parangnuka.

I{a(ya rassksa Ssla Une kapapag srayan oaHng llldarba, dadya prarrg tane

Prabu Ka1e &dlbya kapapaggkon dgn{ng Raden Jayauleeno, dbaoar nentas katl-tlsan kunaranlng GaJah Blnggal, pranlla Jayarnlseno kaslnunga! kam;an.nggeglrisi.r ngantos Prabu KaLa fudlbya kraoo vegah, l{asana Prabu Kela S.rdlbya ne-dya ngnrket, nanging elnangga pueaka Brana (gdhal{ denlag Jayaurleeno, tenab-Kala fudibya pejah. Ihrya Di.bya Ratnuka natur tobat, nunten teluk.

Page 52: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

42-i

CAI{DIIAIKA{ : - IDg pandhspL Tunggul Ma-laye, Prabu UlraraJa, Prabm Jayaj mlJa-ya laa para putrar anclbaupaken Baden Jayanloeuo ptkalhrk Devl l.lasbra.f'acarltp; sepekenanlng penganten kaund.huh dhateng H.darba, salta Raden

Jayanlseno vinlsudha dadoe Pangoranpatl. Dene Raden Angltngsama kedbarnrhaa-

napsn lng Nagarl Malaua, pinartngan kantbl kang raka Raden Batblk l,lafuln, da

lah k.ng rayl llrrya l,llJanarkar trutn llarya DayenLngrat, I{a4ya Sarabaaata Lan

SarabassJul earta ugl Capa nysDg Capl. Deno {ngkarrg lbu Derr1 SrkanthJ. klnen-nl-Lar. lngllngdanna matur oandlka, gya btdhal nrtu'B MaLaya klayan para ke-dang kasebat.-

TANCEB - trAION.27 Jult 1983.

196.nEnn nDnn nDrEnnnnnnnn !!lmnnmDEnll ullbnDnnBnn Dnnn mnu nn no nBnm nmn nm nn nmnn BM-::.!

EENDltn nnt!nuIDnD[ull

nnuun nnnnmn

nnnnn nnun nEnEElIN DE DIN NE INO NEDn mD nm nn nD nlllnnDnn DnnDnn un mnn mE !!il mtr rulnn nn nnnn lll!un nn no Du![l!

nnnnmEnDIII DnnnnnBnmnUI.E

!lr! DnNE trtrlut nnnn nnnn trnME rulnnmm

I. IIACAII H 4 L A r{4 P LT I .

Pratu Anon Angltngdama Eyalg kang raka Radsn Bathlk Madrln. .@!gg :-Sang Nata nanggallh nggenya rme nanpl kanuktpn eaklng knng pans:l Pratu Jeya-

Anijaya 1lg }Edarba. Nanglag enget oe<ianlng kang rana Prabnr Aetradai:na, {hg-

keng kelen dalah sapraJanlpun.

Katungka rarmbnya l{yrat'g Narada, parlng nugrAhr oosupo PANUNGCITL l'fANIK

PRANAI,JAT duk lng uni kagungan5.pun Prabu Palaeara. Sarta dhamh nrlng'lng1.lngd.arna, kinen ngudi tlnu:runing va\ru. Angttrt6"-a mafur sandlka, gya panlt -nrlng para kadang, Sang llata Jengkar ]s'lnna ngudl sal\yu. Ingkang kakanthl tgnung panalcavan. Harya Dayanlngrat, Sarabaeatal Sarabaoana eani nguntabaken.

I.1. I{AGARI It I l.r_a - H r_ l{ A_n_f I_L A .-RaJa Dt-tye Piabu MERU SUPAII'IO nyang gulrng-guLang wJud trute bdarg' -

nana Dttya MARTCI KUNDIIA, patih Kala Srbe, Ka'la Dargar Kala l.lahadyur Dltya -Dhnrrandba. Rembae : - Sang Nata geLa lng panggallh dena datqn uninga sedanl-

pun kang bapa guru Pretu Jayabaya. Pranila gya Jongkar tetlnJo nrlng lfLdslba

kanthl kadhorokaken Ditya l.larlcl. Patlh Kala fuba nbldbalaken ua{ya racekga-

ngunt'abakoB Jengkarrng Nata. ES4NLQQp 3 - I'ladya rasekga llirna-hlnantala -kapapag vadya Mal,avar zulayanlng renbag dadya bandayuda. tsala buta karcranr-gya lunaJar nanJtng Hana.

III. t{A}{A PALASARA.-

Raden Ary;ti.ngda:ne nyang Senar Gareng Petnrk. Renbas t - Sang Bagus ng

Page 53: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

l-3 -

dya anggayuh vabyu kepratnne nang{ng dereng unlrga sonteD pundl hrlunrnlng -ua\nr. PERANG SEKAR : - Wonten denava alaaan Dltya lfusara Lan raaeksl t{uvarlaroa nar€sa Salg Bagug, tenah dadoe panca.kara. Denaya peJah, babar Eyu"'.g *naJaya lan Bethari Ratth. Raden Angu.lgda:ila plnar{ngan AJI Asnaragana 1nn -eaplhrrrtlpunr satta plnarlngan vleik bltlh lfabnr Krprabon hrnumnlpgn uoD-ten Nagarl l,lldarba. Sang (ueuna natr aandlka, gya pult bldh.l nrlng llldar-ba dalah panakavan. tVvang KanaJaya Ratih sfuna.

IV. KXPATIHAN U I D A R B A .-Rekyana Patth Bayantara nyang para punggs,va : 1. llarya Kacadrah, 2.-

Itarya Navasetya, 3. thrya Satdhalra, /+. 'ru-nenggung dras"na, 5. braketr, -5. Smtagru. -&gg!3g : - Kl Patth parlng pn{nga nrlng para punggaua, bllth pag

Jenenganlpun nentas oupena avon.

Katungka praptanira RaJa Dttya saklng lllna-blnantala Prabu l'{enr $rpad-

no, ngakon slsvanlpun suargl Sr1 Jayabaya, nunten pltaken nrlng K1 Patlh, -slnten keroaron puira-2 tllaranlpun evargl knng bapa gpru. lllnangeulan blltblI. Devi. $kanttrl (Sasantl) randbanipun ssargl Prahr Aetradar:oa furg Iavaotlna

lngkarg sarpun seda kabLabak toya dalah praJaalpun.

2. Devl Praneethl randhantpun evargl Raden AnengJrya (Damasarana) ugt- 66ila-

eersDg klayan kelenirrg praJa Yasagtlnr.

3. Devl Pra.uuni randhanlpun svargl Raden Jayaklrqna (na::matuetrna) ugt Eanpun

B6da Basarengan klayan kang raka kakallh.

4. Prabu Jaya AnlJaya lngknng oanangke guna.ntL Nata I'g Wldarba puntlcn, Denc

vatandhs putrl tetiga kasebat, sarangke dununung r,onten Nagar{ llldarba -nriktr.

Ing batos Prabu Menr Srpadno kagaaran nrlng Devl $kentbl, pra,ntla gy"panlt kundur nring paluvon. Kalllsn nunten uundu!.

Kacarlta, dunugl lng pakuuon, Prehr Henr Srpadlo gya teta:rosan klayan-Dltye Merlcl bab nggenya kepengln pln4ggih klayan Devl $kanthl. KaJ.a Merl-ci ngaturi Sang Nata klnen nallh sarnl da&e gaJsh. bya dandoa narai gaJahr-

nanglng Kala l,tarlct brvuh gagaeanlpunr ngraoa katdngal kasar nanavL Sang Na-

ta rmjud gaJah. Nu4ten Sang Prabtr kasallnan vunJ. dados SEKAR AlI0gAlIAr dene-

MarlcL nallh v&nxl dados KUNGKANG. Gya earol napan lng tanan-earl'.

CAI{DHS$N r - Ing Peta.nansn llldarba, putrl uarandha tetlga ! Devl $tkanthlr-Praneethi Lan Pranunlr sanl mlyaroa Bu&ranlng kungka"ngr elnengguh kla-ngenanJ.pun k4,ng rana suatgl Srl Jayabaya tlnbul nallh, nunten clnaket-an. Kadadak unlnga rmnten Sekar Angsana, tlaya-daya arsa kapcthlkr na-nglng kqdadak kasdnber pekal nallhardpun ffuang hprtt lnJalar par{ng-

nislk mrlng putri tetlga bllth sEkal angsana punika kadadosa! erk{6g -. duratmaka. Pranlla Devl $tkanthlr Pra.neathl lan Pranunl gya lundur uq!

Jlng pura, nboten saestu nEthlk eekar.

Sekar Angsana badhar Pratu Monr Slpadno lan kungkang badhar Kala Marl-

cl, gya nututi nanJlng pura, pln*ngglh klayan Pratu Jaya .An{aya. Pra-

bu l,lenr $.rpadno nuntEn praeaJa bltlh nodya nundhut garya Dsri $rkanth{. Pra-

Page 54: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-M-

bu Jaya AnlJaya paring va:rgouLan bfll.h badhe tlnarl langhrng nrntyln. prab,q

l'le:rr fupadno gya nundur ngontosl nrlng peluuon.

f,acarlt#, dnpl Sang Devl $rka:rtht ttnantun denlng tcang rayl Jaya Ani-Jaya, bllth kaLanar Prabu Merr fupadno, $rkanthl ngaadlka yen detan purun. -Pranlla Sang Nata gya utuoaa patih Bayantara klnen partng unlnga Prahr lrlenr-$rpadno bllLh kang nba\ru Deni $kanthf tatr purun kaganra. Kt Patlb eandtka,gya bldhaL.

OANDHAKAII : - rng fu}ruuon, Pratu l,{om $rpadno nanpl ahrrlpu:r patlb Bayantarabllth panglanarlpun dhateng Devi gtLanthl tl.nu]at, teuah nuri.ng, mrn-ten ngarukr dadoo prang lan patlh Bayantara sana$ra. Patth Bayaatara -

peJah. Katungka praptanlre Raden Angttngda:ma dq1ats panalanan, dupi un{nga -panganuhlpun Menr $padnor g'ya nranbul preng ncJahl tadya raleksa. Prab,tr l'{e-

nr $rpadno sangBala nurlngl gya ngauuk punggung. Pra,bu J'aya AnlJaya laprga-ken Menr $rpa&lo, dadoe bandayuda. Nanglng dangu-2 Pratu Jaya AnlJaya dlpun-

cokot denlng Pra'nr lleru $,rpadno, Jaya AulJaye peJah.

Angllngdanna naJu, dlpun geguyu denlng Prab'u Honr Supadno dono ana bo-

cah vanl napagake yudanlng yakoendra. Drnadakan Hysang Narada turunrn uarlnga-ken sanJata Pasopatt dhateng AngHrgdarnar eanrl karrlglk btllh pusaks punl-ka duk lug unl t agunganlpun Lang eyanB Raden Jsnaka. Angllnsdsroc uqlu ngl+paee.ken PaeopatL, kenglng Jangganlpun Prabu l,tenr fupaduo, teua^b p€Jab.

DLtya Kala l'larLcl keplayu, ngungeokaken putranlpun Prabrr Menr Srpadno-

ingkang'aanra DIITA H A R T I K I . l{adya raseksa katraJang dent-ng para ha:r-

ya l{ldarba tena,h bubar nauut.

Nunten eanl ngnrktl lcrnarpantng Sa:rg Nata Jaya AnlJaya, dslsh Petlb Bg

yantara. lfusnya parJ.pur:na, Raden Jaya.nloero Juoeneng nata tng l,lldarba, guusg

tl kalengg4han'lng kang ra.na. Dene lngkang nlnengka pepatlh, Reden Tanbakbqya

Raden Angltngdanna kaJunenengalen Neta lng NagarL Halarapatl, kanthl -pepatlh Raden Batldk Madrl.n.-

TANCEB: KATON.

197.NEnnnnt!tDBMunEIDIUn!

nnnn nE nnm ntrnm nrprh trI0 !!tr ulIIIDIDEEN NIlllEDnn nmnm Enn nn mm !tt!t! IDm nn n

$seas$eaec $eeee$esee$saea$aeee*sese$ssss*

En DE nE ltEmr4 n! nDnErinnnnnDntrnnnmnEntr nnin nD nn trn un nmnm nnD Dn Dn nn nn mnlln tD Il Dm Dn nm nn nDnnn nnn &n nn Er lllt nn

mD mn nn nnnlll nm Bn

EIEEEtl enfrTrrrpnu ffiH. DnDrr

EIIEtrHHffiDNEENN!lt! nnH$ Hfl

Dnn n! |!!nE Eql llllnn En mmnm Dn &[offn Hfr nnNEI EnlE

I. @ (tlanenaq/Daha).-

Prabtr Jayanlseno ny4ng kang rana naraaepuh lng TUnggul Malaya Prahr f[raraJal patlh Tanbakbaya. &EbE, : - Sang Nata ne(ya nylrarnl kang ganra DerI

N DN DNEDD D[n![Dn mn nn nll

H HH ffin"n'HH"m nm nnmn nnn Dtr nn nDn llnnnD

nil Etnn Dnnn nn nmnfrffi

DNED

nmnE nnEn rnnnnEnmnnnnn nDnn n n nn Er! lrBtrrlEnunnnnnmmnn Dnm nD mn DIInm nnn nn nn nnnn nm nn nn

ENNNEnn nEnn nnnmntrnnu[ultn&non r[Dn

EB NErnn nnrullD

27 Jult L98t.

Page 55: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

_/+5_

Mastura lngkang satrpun ngsarb{nt, nanging kaLanar d6n{ng RaJa Dltya ing xr,!*hlnantaka Prabu Kala Martlkl. Nunten Sang $ato .lhrmrh ilrrug patLh Tanba]beya

klnea pacak barls. Kl Patlh sandlka gya panlt bLdhal r nganthl lbr?a Kacanl-rahr llatya NasaeBtyar lbrya trrethauara, I{arya Satdh^lca, Drrasane, Drrakebr,$rtrayu 1an $rtrayu.da.-

II. NAGARI EIHA-gIMANTAKA.-

RaJa Dltya Prabu Kala Martlkl nyaug patlh llemyafsa, K"Itralata, Hltygkardhar Srbadhara. Re.mbaq : - Sang Nata nedya ngudl Jalaran ualee ulfln seda-

ntng kang rana Prabu Mem $rpadno, pra.nlla garya Nata l{tdarba kalslar. Nun-ten ufusatr patlh klnen nenpuh prang nr{ng Vldarba. Patth Hemyaksa uahrr ealctika, gya panlt nbldhalaken ua{ra rasekss. PER.{}{G 0AGAL : - Ua{ya rasekea }[na-hinantaka kapapag barlsan l,lldarba, da(ya bandayuda. Uaeana uadya rasekea-

sanl kaooranr Bya lunaJar nanJfuig vanao

I.II. NACABI t{ 4_ t_4_-tJ-4_El-[_I .

Prabr,r Angltngdarna nya,ng raka patlh Bathlk Madrlnr ilarya Dqyanlngratr-

flarya lflJanarka. Rernbas ! - Sang Nata parnlt nedya lelana ngupaya putrl lDg-kang tlnlttsaD Doul Sr1. Done Lang rayl Dayanlngrat Lan lJiJanarka kinen ngrg

nlytnl Jagong alranau mring l,lldarba. Sadaya sanl Eafur eandlka gye panlt bl-dhal. Sang Nata jengkar kadherekaken Sonar Gareng Petmk. EERtrdQ-€EKlCl :

-Wonten nadyanlng sanar Prabl Angllngdarna kabegal raeoksa vadya ilha-hlnantgka, tenah dados pancakara. Nanglng denava eanL kaeoran, kat'bah ingk""g psJah

IV. PERTAPAI.I a_-Lq_1__:__{_D_N q A N A .-Begavan Manlk $rtra nyrng putra E dhEng Setyauatl, delah puttut Pravl.

Benbaq : - Sang Devl eupena kagawa Neta }laLar.a Prabu Angltrgd&na. Pranila-tansah anggegonJeng kang rana Resl Manlk Srtra. l{aaana 56.ng Utiu utuean pu-thrt Praua klnen nboyongt Prabu .Angltngda:na lngkang sarpun kattngal 6{ng[a-b

eulunLng Arga Kencana. Puthut Prava eandl.kar gya bldhql.

lleggrlta, dunugl sukunJ,ng Arga Kenca:ra, Puth,lt Prarra plnanggth Prabu -Angllagdanna. Nunten natur bl}l-h kautua Sang Real Mq.n{k futra k{nsa nboyongl

Sang Nata, area kadbaupaken klayan Devl Setyauatl. Naqglng Prahr ADgUngdaF

na datan keroa. rq,Jeng dados pancakarar yasana puthrt Prava netak aJi panvi-

repan. Angltngdama sare kepatlr gya kapondhong nrllcg pertapan.

Arggallng carlta, Prabu Angllngdama lnrs dhaup klayan Derl Setyavatl.-

Nang{ng blbar pondhongan, Sang Nata rrrnaoo gelar aabab klnent,en blllh D6$t -Setyavatl punlka sanes titls{.ng Derl Sr1. Pranlla Prabu Ang}tngtlarna gya ke-

sah tanpa panlt. -

v. uaqA&l HEDHAN0 IUIIt,|AN.-Prahr $rranadl nanpl praptardra, kqng rayl 1.ng Uantlpura Prabu Elnalaya

Page 56: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-l-6-

Renbag : - Sattg Nata kakallh ngrenbag babagan trnrnlpun Nlrate Kairaca saDslg

ke nungsuhl turun Pandhava. (Prabu KaJ.a Martl"kl ngrabaea Prabr.r Jayaraiseno).-

Pranlla gya oaeka-kaptt bldhal nrlng l'lld.arba, nedya sablyanhr Prabru Jeyanisg

IlOo'

CANDHAKAN : - Nagari l{lna-hlnantakn, Prabnr Kala Martlki, nanpi aturlng patlhHemyaksa blLlh para harya lildarba ea:nL ngekahl kangJ eng ratl Devl Xaa

hrra. Sang Nata nurlng, gya ngerlgaken sadya rasokBa nglurug nrlng Na-

garl l{idarba.

Xgeg5llg, dunugl 1ng narga, Prahr KaJ.a Martlkl pfnanigglh tlyn.g nenggs tltug-kuslng bayl , kadangu natur nana ltyal l{lladrasa. Nengga kaag wayah, analr{Fun-

Ken $rkL ingkang dlpun reneni denlng DLtya Srbadharia. Ing nrlku Pratu H$tl-kl dahat ueLas, nunten bungkus kapondhong. tradadak bungkus pecahr ntjl1 Ja-6nng bayl rmngkul. Nunten pS.narlngan nana DIIYA DIUPLRASTHA, oarta ngand{lra

blIlh ing tenbe yen vuo dlvasa nedya kagen gulqng-gulang. !fuenya dbarmh n"LA

ten, Sang Nata gyq nglajengaken bldhal nrlng Uldarba.

YI. NAGARI t{IDARBA. (xa.nenalg/hha).-

Prabu Jayarn!.seno' nalrpl ramrhnya kang eyang kakall.h Prebu $ranadt lan-Prabu Elnalaya, daLah kang raka Prabu Anglrngdama. &g!gg ! - Saday! earL -jaCong nggenya Sar:g Nata llldarba arsa nylranl ks4g g&rya Deel MaeturE. Kada-

dak Sary Deyl Mastura su6 babaran ntJt1 kakung, nunteu plnartngan kakaslh RA

D&{ KUSU]-{A I.IICITRA.

Katun8ka panganulorya Prabu KaIa l'lartlkl aanadlra raookear kapapagakon -dsn{ng Prabu Angltngdanna tngkang nuJa barat gedhe. Teneb RaJa Dt.tya aabele-

ne ksaebla.k J-esus, kaupmng.-

@.-27 JuIl L987.

198.

I. .-

Prahr Angllngctama nyang raka patlh Bathik Madrln (Sang Nata klayan -Kl Patth, tulm kenbar uarna, kenbar kaprarlranr anug beda evara). Eg3lgg :

So-ug Nata prlhatos labot ng-genya doreng car6n Baresni klayan ta''g gaiva De-

nl Set'yauatl. Pranlla nlnangka pengonggar-€nggarlng panggalthr Sang Xate ka-

reng nedys tedbak mrlng Tanan Bagendha, ny€pongl sato bshulon vana. Gya jong

rf,*$r Effitt nDHHnE Hn Hts ro$ttH" HH r HH nHMBn Eeffffln Drnm mm ntn oD glE nst mn Dn nBn Inn Bn trn nn EnDnnloHH nS'!' , HH 'f,.rH' Hr"'nH HH H'H HH HH"HH HH HflND hD ND IDN NN DIN EN Eltll! NEIN FE EN ED [I[Itmnm dmxonn nn Iln Eo nE nll nn mn trn EIn rlm

rHt"f,r Hfftf," rHttfrt HHn ffi rH"tfrnnn mr! Dr[ nn nn pll nuulDll]E nnmm nn hmnDd nm nn Dn nnm 0m trIlnNN NN &N DE EN DP ED !!D DA EUnd hn hn mE mm mn nm nm nm nrmEmn nnBnn llDrn'l lun IIu! DEIIE

Page 57: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

- l+'l -

kar nr{'g Tana! Bagendha kadherekaken l{rrrya tllJanerkar lllrr?a \ran{ngtatr 8g

rabasata, Sarabaeana, Cltracapa 1aa Cltracapt. hrnugl Tarnan Bagendhar Pata -Harya gya tunandang ny€pengl kewan-2. lfusnya radl ler:en pangga'l{hlng Sang Ng

ta gya kundur nanJlng Pu!a.

II. .

Prablr Kala Werdatl nyong enban Kala l{redu, Renbae r - Sang Nata nentas

nbedhah Nagarl ltlayakuzuna, eanengko uu€ lca.ngge dhdngka kang putra putrl tFtLga : Devl l,lldata, Derl llldatt lan lfldantngsih. Sarta Sang Prabr neqya na--

les nrl-ng Prabu Angltngda:ils nggenya mentas kaeortag Plang fuk rtkal.e rebat-

an DesL Setyavatl. Gya tata-tata ngerlgaken wa{ya rasekga ngrabaea nrl.ng Ma-

lavapatl. PERANC GAGAL : - lladya rageksu Sfurbar Manyura kapapag barlaan sa-k{ng Malaua, dadya perang canpuh. Nanglng bala buta sapi kasoler gYa qyl-n-

Pang nargs manJlng vana.

IrI. KADII4!O_!L__ l.l_A L A ll A .-

KangJeng ratu Devi setyawatl myang senar Gareng Pettlk. Renbas s - D€-

v1Sotyavattsa.npunkadugtngJ.adoalkangrakaAng}tngdarrna.@B:-Kadarblc gegering nJauL, Sang Nata Prabu An8ungdal:Ee nggonya hrn&rr ngadhn-

ton, durougi ylvara Kaputren kaldbeg, sabab uninga Naga Gl-nl- pepuletan (am-nenar) kallyan U1a Tarnpar. Katgada Seng Nataq U1a Tanpar gya Jtnenparl4r pg

Jah. Naga Gtnl LunaJar i,aduL nrlng kang rrka Naga RaJa. gnng Nets nuaoe le-pat Jalaran enget billh Naga RaJe punlka sunltranLpun. Pranlla gya dbaurh -nrlng ra.ka patth Bathlk Madrln kinen prayltna. Prabu lngllngdel:na gya Eon-dbong kaqg garwa Devl SetYavatl.

CANDHAKAN : - Ing Guwa Drnungr S8.Irg llaga RaJa nenpl wadullng garra Naga Glnl

nggenya wue kaganggu denlng Prabu AngUngdsma. (ltrrlpun sarrL dora).

TanFa nanggallh panjangr Naga itaJa nurlng gya nglunrg urlng l,{a1ava. Kg

papagaken dening vadya Malava, narglng sanl kasoran. I{a.gana Prabu Ang-

llrgdama plyanba.k lngkarrg nangglhl Sang Naga RaJa sarrd pasrah Jlua raga, -Barta ngandharaken bab peJahi-pun Ula Tarnpar haslt dhenenan kl4yan Naga Ginl.

Ing nrlku Naga llaja nunten tllth dukanlpun, nalah ngaturaken panusun dhateng

prahr Angttngdarna, oaruL suka ganJaran vujud A.II SUIJI{AII' !-ngkang krasane -sAcED MANGERTOS CATURING KE1.|AI{. Sang Nata Angltngdama vuenya lebda rrineJalg

gya kundur ngadhaton. Done Naga RaJa vangoul nrtng Guwa Dadungt kg11g garea -Naga Gtnt dlpun poiabi labet irntndal sedheng (lanpan b€dbang) klayqn ULa -Tanpar.

CANDHAKAN : - ianpahipun Prabu Kal"a Hredatt ngupaya Prahr AngUngda:nar Pl-nangglh klayan Patth Bathik Madrln tngkang ngalen Prabu Angrlot6"""".

Tenah dados pancakela, vasana Sang naJa Dttya l(gla Werdatl peJab"

Kacarita, Sang Nata Prabu AngHngdar:na neubs kamnsih kJ.ayan lngkang-

gena Devl Sotyavati ing pasareyanr kadadak plrsa vonten cecak Jaler nggre--

Page 58: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

l-8 -

jeg cecak uadon (Uojontpun) nana Kyal Srepana lan Nyal Sreplni, labet Srepa-

rra- kopergin kados Sang Prahr klayan kfng gartta kang nenbe pulang r6snl.Untnga lelalpaho'' nakaten vaur Prabu Angl'lngdalna gUnuJeng lateb-latah

Tenahan kang garva Devl Setyaratl kllntu tanplr elnengguh nCgeguJeng psnJo-nenganlpun. Nunten Salg Nata ngandlraraken bl}[h gr:nuJ eng havlt unlaga cahr-J.ng cecak. Ingkaxg nakaten vaup Sang Lleul nunten nyuwn kaveJang AJI fuIeuannsnglng Sang Nata tan kersa, havit aJrth pltungkaslng Sang Naga RaJa bitth -AJt $rlenan mboton kaparong kapar{ngakon ,lhateng slnten kenauon.

Adreng panyuvunlng ksng garve, parandene Sang Nata p"nggah drt€n kerga

Dgarltos Devi Setyavatl panlt ne(ya PEIAH OBONO. Sang Nata ngll]anl, nunten -patth Bathik Madrlu yasa gunung Benlr kangge sarana sedanlng Devl Setyaratl.

lfusnya nrnantl upacara, sang Nata panlt nrlng kang raka patih Bathik-Madrtne bllth ne{ya bela kang garya Devl Setyasatl. Na,'glng kadad+k,ronten -desa nenba wedlug Jaler ostrl. rang ostrl nyulmn dbatang senahlpun, orrpadoo-

kapendhetaken Janur kunlng lngkang vonten peP"r'ggungan upacara badhe kanggt

e1ver, Nanglng kang Jaler nboten purun, eabab nanavi vanfun nyaketl Janur lcg

nlng ing pepsnggungan upacarap tentu dlpun peJahl para praJurlt. Ing nr:lku -uedlnrs eetri nekat, nurugl dabana upacarar nunten nggebyur lng Iafu. Ingkang

jalor nbotsn bela peJahl oabab aJrlh rorlng vovalerLng ratu. Ing urdlu Ssng -Prabl,r Angllngdarma rutraos plkantuk pas€non soklng wed)ats lanangt nuaten nbo-

ten eaestu boLa peJah obong. Ihnung Sang Dovl Setyavatl lngkang nunten nggs-

byur dahanar p€Jab obong.

I(@, dupt kang garva Devl Setyavatl seda' Prabu Angltngdama ka!

taka. fureng rruB enget gya gandnurg rrcnten lng pepenggungan. fadgdak ksgodha

deni-ng Bstbari Uma lan Rs,tlh lngkang nenba Devl Sotyauatl. Sarong area kapog

dhong badbar dadya bapsarl knkalJ.h yau sanrl nyabda, bl1lh SanB Nata kedah -neropl sesLtu nardhang sargo&ra I walsa dsta! dadl ratu. ldltlodarl kekallh gya

slnra. Sanallka Prabu Angllngala::oa nunten ma'l{k panlngaly lajeng kesah k].e-ya'n panalavan.

Iqnpablre Prab'u Angllngdarna dunugl lng bauah ttlas Nagarl Mlayakusuna

ptnangglh ubok nyal, kadangu uboten uangeuJ-an sabab nandhang budheg lan la-mur. Nunt€n kadanu glthoklpun, ubok nyai dadoe varas. Nunten natur bl1lh lng

mrlku tllas NagarL Mlayakusurna, eanalgke dadog dhangkanlpun Derri Wldata, l{i-datl Lan t{ldanlngeih. Pranlla Sang Prabu Angllngdaroa gya nanggltil B8Ig Pu-tr1 tettga, uagana kagana sadaya. Drpl Sang Nata sare, putr{. tetlga uau ke-

sah nrlng Setra Gundhal.a, ssnl nodha ulan nanungsa. Prab'u AngUngdama gya -vungu oare, nunten mallh dados peksl dhandhangr nututl para ga31 a. funugl -paeetran, dh&dhalg putih ptnarlngan ulan Jantungr atil 1an lirpa. Oya keaali

njuJug 1ng kaputr-enr ulan mentah vau kaselobaken lng t'Ig&gglbaalpggn (sasa-

na ngadi busana) kang ganra toilga. Nunten Sang Nata napan eare nallh.Drpl Sang Dewl tetlga kundurr arsa ngsgen llsah uanglr unJnga.frg ka'-

bersihan uonten ulan nentah, da(ya nuring lan ngortos bilLh kaulyek uepados-

ipun denlng kang raka Angllngdarua, nunten Dgasta rln tal tlnulie rqJah. Nun

ton nggugah Sang Nata A::gllngdalma, neetaka cLnubles mn talr sanrl ll'nry1--

Page 59: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-/'9-

dhung klayan ngg€tak, kadadrk AngDngda::na nallh dados peksi HIJ!,fiS PUIIH -gya nLber ngarabara,. Panakassn sanl- nututi.

DrnugJ. dhrsun tlanasarl, M}lvle }'rxtlh tllpun kala ttyang nana JAKA CE*-DiiUG, nunten katur nrlng kang parnan DE4ANO KUINOSUR. Salajenglpun M[vle na-tlrr nrlng Kl Denang, kLnen ndtudiuk ktdul kandhang. Sareng kadhrdl'n'kr Jebml-iei enas kallh enceh (ancak). Dados lan blngahlpun Kl Demang Klungsur lan Jgka Gedh:g, nunten pekol MllnLs kaunbar (nboten klnurung). HllrrLe nlber nrtngwanar nlreng reraosa[lpun pekoi Podhalgr btllh lng ngandhap lrlt kenunrng sog

ten pendheman ernas kalib trebela. Mllvie nunten natur alateng Kl Denang, sqg

ta 14eng kadhrdtnrkl saestu nanggih pendhenaa enaa kal.lh trebola, eatenah dg

doe lan suglhlpun Kl Denang l0ungsur, rgantos kondh4;rg sn{ndhsnglng praJa Eg.

J anagara.

CAIIDHAKAN : - Kyai Brenana lan Nyal Brenana ngldhan nyusun nadu. lgal Breaa-

na sagah gya kesah pados nadu. Saperrgkerlpun Kyal Brenanq, uonten gan-

danrra rnenba dados l(yai Brenana, <ilateng nbskta rnadu kapartngaken Nyal-Brenane, nunton pondbongsn. Datar dangu f,yal Brenana kang asll dhateng, dupl

unlnga vonten Brenana.kang karonelh klayan kang gana, da{ya nurLng. Oya ka-labrag, Brenana kenbar dadya pancakara. Penang rane, kapLsah dentng Nyal Brg

n&!ra, nunten kabekta dhatang Kraton BoJanagara no(ya r\nlnn pangadllan.

Kacarlta, lng Kraton Boj nnag."" Prabtr h:narrasesa myang patth Rrnrana-

gara dupi. narnpl sovanlpun Nyal Brenana lngkary nyumrn pangadLlnn bab senah{-pun kang rrujucl Brenana kenbar vau, Sang Nata tan saged nutusl.

Mllwls putlh nlreng caturlng dhandhang bLlth rng Kraton BoJanagare r19g

ten prakawls gavat lngknng Sang Nata tan oaged nutuaL. Nunten Mll-vla natur -dhateng Ki D€Esng kinen souan rnrlrg BoJanagara nrantasl nalar, sa::ni karlslkca.ra-cara[ipun. Kl Denang sanrJuk gya bldhal souan Sang Nata Prabru hr.narasgsa lng BoJanagara. lfuonya nangarea, Kl Denang natur ne(ya eeblysrfu nutugl -pralcewis Brenana kenbar punLka. Sang Nata ng1:Llanl, gya Denang Klungsur ngag

ta kendhl pretaLa, sarsi dbanth, slnten fngkang oaged nlebet Jronlng kendhl,

lngglh punlka ingkang Bronana seJatl. Kadadnk lngkang sagod narfllng leadh{ -Brenara palsu. Kendhl gya tlnutup, nunten kabemol, gandanra peJah. Brenaaa -lan senahipun ngaturaken panuwunr gya panlt vangsul.

Kanthl lela.npahan punlka, Kl Demang Klungour wlalsudha dados patih 1ng

BoJ anagara, kakaslh Rekyana Patlh JAKSAIIAOARA.

CANDHAKAN : - Ing l(aputren BoJanegara, putra Nata DevL SREI{OGA}IA HATI fnggihDEI.II AIfBARAWATI nenbe aneng-aneng lng tarnan ear{., ouluanlng Devll Setyg

vatl nltle. ML1vls putlh nunten nggodha Sang Denl, araa cLnepeng nru-cut tansah nlber. l.Iasa:ra Sang Derrl nyurnm nrlng kang rana supados ny*

penga^ken pekol nllvie lngkang saged tata J a1na. Prab'u Daruauasesa g]'a dbanrh

rnrlng patih Jaksa:ragara kinen ngupaya panyurunlng kang putra Deul AnbaravatlPatih Jakoanagara natuf sandika, gya vangsul urtng dhueun l.fanasart, -

poksi M1lwls Putih kabekta souarr nrLng BoJqnngaral katur Sang Prabu Da::nasa-

gesa. Nunten nliuis kaparlngaken dhateng kang putra Deui Arabarasatl.

Page 60: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-n-Sang Devl dahat treana dhateng klangenanlpun kR'g rmJud pekel nltirle trau.-Nunten nllsle kabekta tedhelc nrlng tanan-sarL, konten tlnuhrp, Janburrng -peksl Mllrds dlpun Jabut, tenah peksi badhar dados Prabu AngJ.lngdarua. Nun-

ten nondhong Sang Deul Anbaravatl..

TANCEB - KAION27 jull 1983.

nnnnm nnEnnn nn nn nnDn Etr tnm mutnEnn& nnnnnmDm mm nn nmnn nn nn nmmnmmm mm nn

199.

tDIt t!trtrnmn nnMM IuIIImru nnrun nnmmnnn nn

mmnnrrn nn mn mmnnnn'um mn ull na trDmm nn nm En l[tr mnhm rnn nmEnlnn lDmnnru[nn mm nm nm mn EIUrun nn mn nn nm nnnmmnm nn nn nm Dn

nn E! nnn!IIIIE EII IDIT MD&mnEun nnnm nnn nm Dmnun nn nB nnnn nn nn nnnn DD tlnlntrl

[nrnrnnn

NDNEEN DBt0tn mltNMNETU1nn nnnn onno nn

nnnmnDlll nnnn xonmDnlDnnmnlIrulo'nm truul

nnmn Dnnn l!!rDtrINDNDNM!unnnnEnnnnnnnllllnn nmn nm nnmn Entr mn nnmn nm mtr

nnnnlnruntrmnnnnnnmmnnnnn

nD tnnilrn nmnntrnnnmn numnm nnnm nmnn nn

IntDl[lllltlnm nnrun nBnm nnmm mnmn nntnnmnn

D!0[[ullgl mnrulmtn nmnnm nmnn nn

nnmn

nmDo nmnnnnn nn mn nnrln mn mn nnmntrnnn nmillllnm mm mmmnlu nn nmtrDmn nn nm ItnE

nn nnnnnn tllunnnEtrluul

I. .-

Prabu Damavasesa Eyang patth Punenagara lan patlh Jakeansgsrs. -ReS-bag : - Sang Nata nanggalth blIlh Jronlng kaputren sonten uq:11.9 agura ndlnrg

tha resni sekar kadhaton Desl .Anbaravatl. Pranlla gya dhavuh nring petlh ka-

kalth kinen nyep€ng pandung. $sndrka gya bldhal saua{a.

II. K.APUtRff BoJAlIAlilR .-Prebu Angl{ngda:ma nenbe karonslh klayan DewI Anbarawatl lagglU Detrt -

Srengganavatl. Kadadak nlreng sesunbar saklng va{ya BoJanagarar gYa dadoo pg

rang. Waoana Patih Pu:nanagara lan Ki Patlh Jaksanagara oauaqyare kasoral.-Patth Jaksanagara nunten bldhal ngupaya sray'n. (pnnAllC ClSRl,1.*

III.

Patih Bathlk Madrln nyarg Senar Oareng Petruk. Remba.s : - Kl Patlh ngpaya nurcaning trang gustl Prabu Angltngdama. Ibtungka praptrn{pun Patth Ja&

sanagara, natur nya.raya Patlh Bathlk Madrin klnen nyepeng duratnaka. Sandlka

gya sanl bldhal rnrlng PraJa BoJanagara.

funugi BoJanagara, Patlh Bathik Madrtn souan ngarsanlng Nata Damauaeg

ea natur eagah nyepeng duratmaka, gya kakanthi manjlng pura plnangglh Deui -Aobarawati. Prabu Angllngdama na1lh dados peksl lutut kenbang. Bathik Ma-drin unlngar gya rnallh peksl hrntul. Pekel kekalth gya pancalcara. AngllnCdaE.

na nallh dados dabana uunrb, sa::nl sosunbar, saengga patlh Bathlk Madrln tan

pangllng swaranlng kang gustl Anglingdama. Pranlla Bathik Madrin gya ngabe!

tl. Prabu Anglingdarna laJeng badhar seJatinlng ruJud, nunten soyan nrlng -Prabu Darnawasesa lan ngaken blJ-ih Nata Malava Prabr.r AnglLngda:ms. Flrggallng

carlta, Prab,u Angllngdarne nunten kadhdupaken klayan Davl ,{nbarauatl.l

WANA TUNGGUI,

Page 61: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-5t-

lfuatrya dhaupanr Sang Nata Ang}lngdarfia gya panlt mrlng kang rarna EEra-6epuh Prabu Da:navasega, nedya nglaJengaken larpalrr KaLllan gya bidhd, korgr"kn patlh BathJk Madrln Lan panakauan kakanttrt.

Kacarila,, dunugi ptnggtr uana, Sang Nata lngllngdarma u?r{nga garnbal pgtrl sakfng Nagari Kartanagara. Drpi kang tengga kadangu, uahr bllth.slg pg

trl atmaJaning Prabu Basuna.nda na-na Derrl lnrsllasatl gerab, blau, eanarogke Hnarye eayenbara, slnten bgkang saged naluyet aksn, nedya den guyltan{. Alg-llngdamoa lan Bathllmadrt-n dal-ah panakauan, gya bldhal nupu oayenbara nr.!.ng -Nagarl Kartanagara.

IV. NAGARI K A R T A__-_ N A C A R A .-Prabu Bagunanda nyar€ patth lfunandokar no,npl praptantra karg rayl sa-

king Nagarl. Pumanagara Prabu Baeu Sangara. Katmngka *u+n{prrn para raJa 100

nagarL ingkaxg nedya nupu Bayoubara naluyakaken eekarlng kadhaton Devl tms!lavatlr nanglng datan uonten lngk"ng saged nungkaoi. WekasaJr sani nundur rrt-rarg.

Katlngka sowanlpun Prabu Angll-ngdanna nenba brahnana, natur eagah rgu-

sadanl gerahlpun Sang Putrf, nangi"ng klnen ndunungaken lng purdr Pratu Bagu-

nanda nglilanl, ftnng putra gya kabekta nanJ{ng pura. Angllngdar.oa nuntan el--

dhlkarar unlnga bl1lh Derrl 1)rusllawatl katlngal suwuagr pranLla AnglLngdama

gya ngraga ouksna, nq,&gL aukananing Deul Tmsllaratl.Kacarl,ta I suksnanlng Angllngdaroa nga.nbara nado sl suksnanlng Trtrsllaug

tl, Jetul plnanggih lng Nagarl Slnbar Hanyura, drnunung neng cupu oalebatlngmakuthanlpun Pratnr Pancatnyana. S:ksna gya kabekta, earrl nll^er pusts.ka (ee-

rat) hgkang suraosipun nantang Prabu Pancatnyena.

hrggaltng kandha, Buksnanlpun Devl lluell-euati gya kalebetaken vangeul

tng raganlpun, tenah dadoe ual:rya. Nunten Aagl:tngdaroe dba$rh dhateng patltrBathlk MadrJ.n kinen mbebeda Sang Devt supadoe ngendlkan, narig{hg Bathlk Ha-drfuo natur yen tan saged, Nunten Prabu AngltnU6r-a nyabda tepak ldnen crltatemahan Deui 1lusllauatl purun ngandlka nglereoa.ken renbaglprrr tepak. LaJeng

Anglingdama nyabde Janbe suruh ldnen crita, dlyan-dlyan klnen ndongeng, te-mahan Dewl T:rrsllawatL gunuJeng laJeng dados saged ngandtka kados vlngl unl.

Prebu Basunanda dahat lega lng panggallh, nunten ^Ang]ingdarDa kadhaup-

aken plkantuk kang putra DeuL Trusllevati. lfusnya pondhongan, Sang Nata Ang-

llngda:ma pa.nlt nrlng kang rana nedya kundur. KalLlan gya bldhall kaag garwa

kaka:rthl.' funugi nadyan'lng vana, kang ganra De'rl Tntell,auatl natur nrlng lang rg

ka Angllngda:cnar nyu$rn noh siwalan. Angl{ng6arna dbarnrh dhateng kary raka -patlh Bathik Madrin kinen Dethikaken uoh eiwalan, nrnglug Bathtk Madrln rubo-

ten purun jalaran pancen no{ya ngalap Dert T:rustlawatl. Malah nunton nedaha-

ken bathang nanyura (nerak).'Angllngdatna gya ngraga ouksna, nanJlng nr{ng -bathang nanJrura, tenah g€snng tms nlber nedya metlrtk roh sLralan,

BatbLk Mafuin l,aJeng ngraga sukgna, nanJlng raganlng ppabtr Angungdas-

tna, sarta nunton arsa nondhong Deui TnreLlauatl, nanglng Sang Devt datarr pu-

Page 62: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-52-

ntn, gya kabqirru denlng Angltngdama palou. Saben caket, sLnanber pekel Eaqyg

ra. lngllngdarna palsu gya lunaJar nrlng BoJanagara, na:rging peksL nan;rura -natur nglancangl.

V.NAGARI BOJA - NACARA..Devl Anbarauati (garyanlpun Arrg'l'tngda:na) nrs babaron ntJll kslrttng, pi

narlnga:xkakaelhRADEI AN G tI N 0 KU SUM A. Pekel nan)ruraplnanggltr

kang ga:rua, Sang Dsrd. Anbarawatt datan pang'l{ng yen lku kang raka Aagrtngdag

lD&o

Dene Angllngdarrna palsu souan Dgarsanlng Prabu DatnavaBoga, natur ned-

dya nondhong kang garw& Arobaravatl. Sang Deul gadiuh panylrsun, supado.e 41pun

vontenaken uedhrs lngkang n'lnpang prarg lan nacan. Ang'lrngda:ma palsu sagah,

nunten guksma nanJtng rnrlng nenda, nedal rnrlng alun-alun tandblng klayan na-

catr, tenahan nacan peJah. Sang DeuJ- darbe pundhrtan nallhr lngglb punlka ve-

dhrs lngkang saged rnenek vLt Cepaka. Angllngda:ma palou sagahr nurten ngraga

Buksna nanjlng nrlng nenda tnre badhe nenek vlt Cepnka, na:rglng 1,16ngglnas -peksl nanyura nlbg, gya ngraga zuksna (hgffngaal:na sslL) n8$1ng nring raga

ning AngtLngdamg tenah valuya. Menda uninga kadadosan nakaten sau dalat nu-

rln€, lajeng persng lauan Angllngdarua. l.ledlans kasoran, nunten kaplkut temah

rnatur tobat. IaJeng Sang Nata Anglingdama dhaurh nrLng kang raka ilkonanfigBathlk Madrln klnon madosl tagatdpun uont€n tengah wang. Srkana Bathl-k Ma-clrln natur sandlkar gya neoat.

CAIIDRAKAIf : - Ing Nagari Kartanagara, Prabu Bagunanda nengganl. keng putra D9

wi Tnrsllalatl babaran nljtt kalrung, plnarlngan kakaslh RADEN D H A -. N U R!JEDHA r Byaglnege da{yadluasa. TruenueulmrlngMalanapatl

UI. NAGARI S I M B A R - M A ILY U. B,A .-RaJa Dltya Prabu Pancatnyaru area nondhong kang garya Dovl l'layangearl,

nangtng nyusun bebana kauayuh klayan Devt Tmsllauatl. Sang Nata sagah, gya-

rnbikak cupu lng urakutha, Jebul emksnan{ng Dsvl tntsllawatl datan nonten, ha-

mung kantun manggih nasala sLnerat denlng Prabtr llglingd"arrna lng MaLarapatl.

Sang Nata gya dhavuh nrlng para ua{ye ragekga kinen nglurug nrtng Ma3auapati

Drpl Prabu Pancatnyana nungkur, tbvi Mayangoari hrmut nlnbnrng kabrt--barisan rageksa mring Malaua. D:utugl nagarl Malauar dadya Prang carpuh kla'-yan para. liarya. Raden Wljanarka gya Bunusul kang raka Angllngdalna pflng Bo-

Janagara atur ninga btIlh Malauapatl kaserang mongoah saldttg Slnbar l{an1rura.

Prabu Angllngda:ne sagarva putra gya kundur nrlng Malauapatl.. Nang'lng dupl-

nrajang barLsanlng rasekga, Sang Nata nireng sllaranlDg wanlta nangls, tenah

Deui Anbarauatl klnen nadooi, vuonya plnangglh ngalcen garuaning Nata Sfunber-

Manyura, nana Dewi Mayangdari kepengln surLta Prabrtr Angljngdarma. Eirggallng-

carita, Devi MayangsarS. gya kadhaup denlng Prabru lngllngda::na.

$aearita, Prabr,r Basunande lng Kartanegara dupi mldhanget Sang Mantu ks.

lumgan mengsah, Bya budhe'l nueul kang putra Dovl Tmstlavatt Ian nayah Ra--

Page 63: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

53-

den Dhanunedha nring Malauapatl. Drnugl nagart Malavapatl, Rad.en Dbanunre--dha uninga barlsan rasekoa, gya nga.nuk. l.laffa denasa k'athah lngkang peJah.-

Gegorlug wadya rasekea, DeHi nmsllauatl salah pana.opl , dipun kinten-gang putra Dhanumedha lngkang p€Jahr nunten nangla nlba sanri gul,rng ngan_tos gabul avu. Prabu Anglingdarna nltth kreta kluyan kang gama kakat{hr dr-pi uninga kang gulung-2, Srt l{ata Anglingdarna esnu panglrng laraun ilu knng-garwa hault mts gatuJ. arnr. Rahayr dene kang rarna Prabq Basunanda enggal ra-uuh, parlng plrsa bllth tngkang gulung punlka kang ganra Dewi trusilasatl. -Sarta Raden Dhanuruedha tngkang nganuk punlka kang putra Nata Halara. prabu-Angltngda:ma gya nltulungt kang garra Devi Drrsllavatl, kabopong nltth kretakundur nrlng pura Malava. Raden Dhanumedha, uusn5m, ngra.npungl radya reaoksaugi nunten souan nring kang rana Angllngda::mat gya ngabektl rana Lbu.-

sadaya sanya suka lng panggallh, nuntea plota raJa bmJana ngluvarl pu-nagl.-

TANCEB. KAION.-27 Jult 1983,

200.EtsnE4 qrnn mmnn mrn nn nn utnlltunEtr Frn mn nn nn nn nDn bm [thnn ntr mm mn nm nm nun nru[nnn niiIlunlnmm nnunnun nmnnn nn nm mmm fnm'nnnqm IDsr mtr nm mm mE lun nD hllflH'Hrr HH flH HtrrH'fim HH Hf, HH""

HH*Hff ffifl,Hf; "'H*S"

$fi*mHfi'fiH$fi.ffiEI! InB trn mn EEmn mm mnn mm ontr lnnn nm mh

fifi..,frfr ffi-ffimffin H$-ffi$$,.$H $il#ffi_ffiHfi ilH'ffiHffitrH $s

&IuBEIDIID

I.NAoARI M.-ALAl.JA - FATI,.-Prabru Angttngcla::n& nyang k.ng rana maraoepuh kakali b Prabu hmgvagesa

lng BoJanagara. 1on Prabu Basunand.a 1ng Kartansgara. Rembae :- Sang Nata narrggali.h vontonlpun nengsah saklng Nagarl Sfunbar Manyura Prabu Pancatnyana. SaX,

ta nanggallh kang raka patlh Bat'hik Madrln nggenys nadosi raganlpun ing vanaseengga finten Mbgke dereng wangsul. Prarolfa Sang Prabr"r gya dlramh nrlng pgra llarlya 3 L. Harya l.liJanarka. 2. lh:ya Dayanlngrat. 3. sarabasata. /+. sara-basana. 5. Tunenggung Cltracapa. 6. Citracapll sadaya kinen pacak barls na-pagalcen neng6ah. sadaya natur sandllca gya panlt nedal nJant. sang Nata Anc-lingdarna gya lundur ngadhatou, plnapag garua kangJeng ratu tetiga : 1. Deui

Arnbaravati putraalpun Prabu Darnauasesa lng BoJanagara. 2. Derl tnreilavatl-atnaJanipun Pratm Basuna:rda lng Kartanagara. 3. Dewl Mayangsari tllas garua-nipun Prabu Kala Pancatnyana lng Sinbar Manlua.

rr. ri4qrru., q r M.,q..{ R - l,t-A .N r u R A.-

Prab'u Kala Pancatnyana myang patih Kala Darga, Kala Garba, Kala Rang-gah, Kala Thenger, Ditya Kalangldnentang. Reurbag : - sang RaJa Ditya nedya -ngrebat vangoul kang garwa kakallh Dewl I\ruellauatl lan Mayangoad saklng ap

Page 64: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-5lr-

tanl.g Pratnr fingrJngda::ma. oya dhanrh nrJrg patth Kala Darga Eyang rrara Gar-ba kJnen nenpuh prdmg mrl-ng Nagari Mal-avapatl. Sandlka gya sanl bebtdhalan -eauadya rasekba. PERANG GACAL 3 - l.la{ya rasekea sakllg Slrobar Manyura kapa-pag barlsa:r eaklng Mn'lnvaptlr da{ya preng carnpuh. Na:rglng va{a raaekea eanlkasoran, gya roundur nanjlng uana.

III. I(ASATRTYAN KANO{AI{. }4A.LAt{epAT-r.

Raden Ang'l{ng}alsuna nynng kang rayt Raden Dhanuryerlha 4o]qh Senar Ga-reng Potnrk. Rembae : - Sarg Kusuna kakalrh nedya sablyantu napagaken D€ng-sahl gya bldhal sarlnbJ.t ngantlrt psnalcavan. PERANG SMAR : - lrlonton lrg uana

Raden AngUngkusuroa 1an Dlranrurrreriha kabegal densra-aLsanlng bala Slnbar Ma-n;rurar dadoo bandayude. Raseksa kasoran, oanl peJah^ Sasimanl.ng vadya rase!sal Raden Angllnglusuna lan panakauaa tms nglaJengaken lelana brata.

IV. PERTAP_AN KARAIIG PAIiIDIKAN.

Resl Dltya Pdnl tlDanglsan kang putra fudhqng Pandhnngar"l sup€na kagel

ua Raden AngDngl$suna. Sa:rg I'lllo nunten sl.lh{kara natak qjl puter 811 {ngr-na-den Anglrngkusuna prapta sapanakauane. &tggal"Jlg carital Salg Beguo gya \Adhaupaken klayan Deri Pandhamsarl. lfusnya poDdhongaal Raden .AryI-ngkueutra lgJeng pa"nit lerndur,nrlng Malauapatl.

v. x4c4Bl___s__9_,r(l RUMEMBE.-

Prabu Sektlsura nyang patlh Ekadfava. Renbas : - Sa:rg Nata orngkaua sg

bab slrnantng kang putra Deul Mayangsarl. Mangka wouten wEngolt sa}lng Jaua-ta bill"h kinen ngupaya dh4teng Nagarl Malavapatl. Pra-olla Sang Nata gya ka-6L"1s1rnkeD ki patlh Ecadrasa todha-k mrlng Nagarl Malevapatl.

Wonten tng nargl Sang Nats Soka lirnenSs knFapag RqJa Dltya Prabu Par>cat4la:oa1 suJayaning renbag dados panea-kara. Prahr Soktlsura kasora! gya ks-playu nrlng Malawapatl, done Prabu Par.catnyana nutut'l.CANDHAKAN : - S.rksnaning patih Bathlk Madrin vus na-nggih ragadpun sonten ng

dyan{ng uana, gya nanltla, d.a{ya waluya, nunten bldhal ngupaya kang a!nuwun Prabu AngUngdsr:ma. (Karana Bath.tk Madrln data! unlnga blllb Prg

hr AngHngdarna sanpun laandur nri.ng praJa MalavapatL).-

VI. I.IAOARI M A L A l.l A P A T I .-

Prabu r\nglingdama nanpl souanipun lsqng rayl lng I'lldarba (Uanenaq/na-

ha) Prabu Jayarnlseno lnglong nedya sablyantu napagakon nengsah. Nunten kaau-

sul sowanipun kang putra Angttnglilsuna myang panaksvan, hrvln Prabu Sektlsu-

ra ingkang pitaken bab putranlpun ingkang nana Derd Hqyangsarl. i,Ilnangoulan

denlng Prabu Angltngdarua blLih Mayangsari mrs kagama. Prabu Sektiguia da-hat J.ega lng panggallh. Kaeam panganukipun Pre,bu Kala Pancatnyana, tenah dg

dos prang rane. Srl Angltngda::na nglepasaken oarlJata Paoopatl, Pancatnyana -pej ah. l,la{ya raseksa kablbaraken den{-rrg para harya lng Malavapatl.-

$nnnn$mnnn$mmmn$nnnn$nnnn$ TNcrts - KAYON . ( z? .iult 198q ) $nnrun$n"'$nnn$

Page 65: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

nn umDn nE En ntll nnluln nn|nnnnn ED mn Inn Dm hn ltE Inmnn mn mn nn nn nn nn rut mtrmn ruu[mmm n&mmnm nn nnnnn mnnntrID IID IIID IDID IDID IDN Mrul NNnm hn nn mn nn nn mmnn mnnnnnn IDll mm nn mn nm run nnn nnmEln

nn nnnnn nnnn E[lmnmnnn mnnn mmmn nnm

-55-201.

NAGART BARAT - MADIA.-

Prahr Jaya Sangara nyang putra Raden lliJangkara ?arr lftnnngkara, 4a1ab.

kl patlh WiJnna Sedya. -Renbas s - llontenLpun parangmuka saklng Nagarl Gl}inguaJa RaJa Dltya Prabl KaJ.a llredatl nedya rtglanar sekar kadhaton DerrL lasnalguati nyang Devl Puspavatj.. Nunten Sang Nata dhanrh nring kang putra kakal{hrktnen pacak barls napagaken nengoah. +ndik" gy8 pa.!!lt neda'l nJarl. Sang Na-

ta lundur ngadhaton pinapag gatra kangJeng rafu Deyl SrL laenL. 0ya buJane.

rr. NAGARI__0_I L I N C - lt LJ A.-RaJa Dltya Prabu Kala Wredatl myang patih Kala KrLdhqgoa. @hgg : - -

Sa"rg laleendra nrntlk tng nanah sabab tlnarptk panglanadra denLng putrt lneBaratraadya. Prarnlla gya dhamh nrlng patlh Krldhagsa klnen neupuh prang

nrlng Nagar{- Baratroa{ya. Sandika gya nbldbalaken uadya denasa. PERAI{G GAGALI

l,ladya raseksa Glllngvaja kapapag barlsan srk{ng Baratma{yar da{ye prang rsnoNa.ngtng vadya Baratma{ya kasesor, gya nundur. Rsden WiJangk&ra luroaJar r€upgyesraya. Slg€gq-

III. I,,ANA CENDHANA.-Raden Angllnglalsuna nyang Senar Gareng Petnrk. RenbaE : - Seng Kusuna-

linggar saklng praja Malasa datan panit nrl-ng ka:rg lbu Dewl- Anbarauatl, karg

na Do{ya le]q.a bratal nglras ngupaya nurcanlng kang uva patlh Bathtk Madrin

Katungka praptnn{3s Raden WiJangkarar natur nyu!run btyantu nyl"rnnlrnlren

nengoah ua{ya raseksa saklng Gllrngvaja. Raden Anglinglueuna sagah, nunton -tms uragut 1ruda. PERd$G-SH(AR : - Anglingkusuna nraJang barlsa[ yakqa, taoah

katbah denaya J-ngkang peJah. Prabu Kala l,tredatl nurlngr nunten naJeng lng pg

lagaa. Nanglng Raden Angllngkusuroa nglepasaken sarrJata Paoopati, sanallka Rg

ja Dltya Kala l.lredati peJahr tatas Janggane.

Sasl:raaning Raj a Dltyar Rad.en Angllngkusuna kagusul kang rayl naden I.]g

nurvedha, gya kakanthl sosan ngarsanlng Prabu Jaya Sangata. lfusnya Dgadhepr-

Raden dngltngdarma kadhaupakon klayan Dewl Lesnaneuati-, dene Raden Dhanunre-

dha kadhaupaken klayan Dewi Puapauatl. Bakda pondhongan, satrlya kakr'llh ygu

nunten parnlt nglaJengaken la1ana brata. Kal[Ian gya btdhs'l sapana.kasano.

CANDHAXAN t - Ing Portapan Arca Manik, Begawan Sentanu Murtl nyang putra ka-kalih Devi Srenggana Retna (Watf; Lan Devl Srengga.na Sarl. Katlngka -prapt'anira Raja saking Nagari Parang SlmbarJa Prabu $rrawasosa ne{ya -

- annn lnnnn En nn rtmEnr4 nEEnEU nn E!! E!| EE4_48 !!n ltE nn--dn14tr ___, m4 pm nBnnrun tnn rut ltn mgts NEE EE EE N4 N4E U! IIE DM Mnn 4E Irts uE En pm Dm h4 nn imtffttHt tnrrfrt Hf, EH Hf;*f,d hfir"hm

DNEDEtr

H$ H$ nBilll Hfl Hfl ffi'H H'ffi H$*f;Hnn E4 nnmnn Dn B0 @[ n B ftb tit! itufi

H$#f,,E#n HH,#H ffi ffi$ HH

HH,,Hf,

I.

Page 66: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

'56-

nglanar Sang h,rtri kakaLlh, naDging Sang }Iihr Sentanu datan auka, tenah da-dos pernng. Regl Sentanu kaooran, gya keplayu ngungsekaken kang putra. Prabu

$rravasesa nututL. Kadadak plajengtng Sang lJihr plnanggih Raden Angl{ngkueu-

ne 1an Dhanurwedha, nunten Ssng !'|iku nyuun blyantu Sang Bagus kakallh ldnen-

ngunduraken Prabu $trawasesa. Angllngkudulra nyang Dhanumedha Bagahr gya na-

paga.ken nengsah" Da{ya prattg !ane, vaaana Prabu $travassoa kasoranr kaplklrt^

laJeng sanbat teluk.Resl Sentanu gye ndhaupaken karrg putra Derl Srenggana Retna klayan Ra-

den Anglingkusuna, dene Derri Srenggana Sart kadbaupaken kalayan Raden Dlranu3

Hsdba. Sananten ugi Prabu Slravasesa gya ngaturakea ploulgsung ruJud putre--putri kekallhr Devi Arabara Retna katur dhateng Raden AngUngkusuna, turdn I)q

ui Rrrlicnawatl kadhaupaken plkantuk Raden Dhanursedha. Bakda pondbonganl oatrlya kal<allh Hau nunt€n panlt no{ya nglaJengalcen Lelana. KaLllan gya bldhql sg

panakalt&ne

j!g.ggr!!C, nggeqya lelanar Raden Dhanunredha nlsah 84k{ng ka:rg raka. -lJasana Dbanumedha dumugl lng Pertapaa Ardi I\lron, plnangglh klayan pandhlta

Naga peparab Resl BINDI RAIA. Raden Dhanuruetlba kadhaupa.ken klayan lngkang -putra hdhang MANIKARA. Salebetipun mapan sare klaya:r kang garral Raden Dha-

nuruedha supena anggartra putrl saklng Nagarl Tabela Retna. Prsll1e wungu sa-

re nunten natur nrlng kang rana narasepuh Resl Blndl RaJa bab peguP€Ddr uau.

Sang Wlku Naga gya mlturut! kang putra nantu, ka-kanthl nrlng Nagarl Tabela-Retnq.

qALDHAKAI : - Pertapan Arca Manlk, Bogawan Sentanu Murtl anggege nggenye -nggarblnl kang putra kakalLh, temah sa.nye babaran. Dowl Srenggana Rat-

na ganantpun Raden AnglLngkusunar babaran ulJll kalmngr pfiarJ-ngan @

kaslhRADB{ G0 N D0 KU SUM0. Nunten Doul Srenggana Sar:l garua-

nipun Raden Dhanurwedha babaran nlJil putrl, plnarlngan nani DEHI S g

T I K N A l.I A T I .- -LX.l-gj.-CANDHAKAI'I : - Ing Pertepan Panldlkan, ReoJ. Dltya Rlnl myang kang putra Dewi-

Pandharosari, narpi raruhnya Raderr Angltngkusuna dalah panakavan. R€n-bas : - Sa33g Kusuna paring unlnga nrlng k4ng rnma narasepuh 1an gana,

bllih ne{ya. nglamar putrl ing Tabe1a Retna" Ssng Wlku Dltya FU-ni saru-

Juk, na1ah nunten ndherekaken tedhabrya sang nantu.

CAI.IDHAKAN I - Ing Nagari.Malawapatl, Prabu Angllngdarma Dyang gart|a tatlga :

DeuL Anbarawatl, Dewl tnrsllar.ratl 1an Deul Mayangsarl. SggDig : - Sang

Nata dahat prlhatoo nurcardng lcng putra kakaLth Angllnglosuna Ian Dlp

nuryedha sa€ngga dinten nangke dereng vangsuL. Prarnila Prabu AngHng-darna gya Jengkar ngupaya murcanlng putra kantht nallh varnl dados pek

si Kedhall Putlhr nlber nganbara nggegana.

Kacarlta, lampahira Kedhall Putlh nJuJug lng pertapan Arca Manlk, nang

gihl besan Begawan Sontanu'Murti. Dene Sang tllku rrue tanggap la.nun peksl ke-

dhali putih punika Prabu Angllngda:ma lngglh besanlpun. Pranlla gya nafur bltih kang uayah kakalih lngglh punlka Gondokusuna atmaJenlpun Raden fugllngkgsuma klayan Dewl Srenggana Retna. tbpln Dewl Sltllrravati ataaJanlpun Raden -

Page 67: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-57-

Dhanurvedha patutan klayan Devl Srenggana Sarl. Pekel Kedhall Putlh Angllng-darma dabat karenan ing panggallh, nunten natur dhateng Sang Wiku Ssntanr, -b1lih kang wayah Jaler estrl lngkang salrpun dLwasa purdka kinen ndbaupaken.

Sang l.llku sandika, nunten peksl niber ngmbara. Dene Resl Sentanu nun-

ten nusul para putra nantu nring Nagarl Tabela Retna.

IV. NACART aABllI.f,-EXTNA.-Prattr Mqyq.na Kendra naropl sovanlpun RaJ a sakl4g Nagarl t'{andrava Prabu-

Surya Ratnuka. Rgnbaq : - Prab'u Srrya Ratmuka nedya nyuuun gang putra sekar-kadhaton kakalt-h Dewl Mqyanauatl 1an Devl Rantansari aroa kagarua. Dereng 4nugl vosing ualgculan, kadadak praptanira Raden lnS]{ngluouna, Raden Dhanur-

vedha, panakavan, Resi BlndiraJar Resi illtya Rlnl. Satriya kgknl{h uau ugi -nyumn putrl eekar kadhaton Tabels Retna. Prabu Surya Ratnuka murlng, tenab-

dados prang ralle.Kacarlta, Jronlng prang rano, Patlh Bathtk Madrln praptar gya oablyan-

tu para putra Malasa. Kl Patlh maJeng mapagaken Prabu $trya Ratnukar nangfng

nuJu apes ing ju::lt, katanan sanJat€ anprh pusakanlpun Prabu $rrya Ratnuks'-

@.Resl Blndi Raja nunten partng puoska BINDI dhateng kang putra nantu 8g

den Dhanuruedha. Iajerg blndi katanakaken Prabu Surya Ratmukar pecah neetakg

ne, peJah kaplsanan.

Satrlya kalcalth AngLlnglusuna 1an Dhanunredha nuntsn souan ngaraanlng-

Prabtt Mayana Kendra nyuwun lqang putra kakal1h. Nanglng Saqg Deul Mayanauatl--

Ian Rantansari nyuwun bebana sasrahan Peksl KXDHAIJ PIlTItt tngkang Baged tataja}na. Satrlya kakallh uau gya manungku puJa neng ta.aan-sarlr kada.rEk peksL-

kedhall putih (malihan'lFun kang rana Prabu lngl'lngdarroa) prapta. Ngaken yen-

kang rana, lan sagah nlnangka saslahan, gya katur nrlng Prabu Mayana Kendra.

Srggql{ng carital Radon firgltng)rusurna kadhaupakon klayan Deul Mayanavg

tle dene Raden Dhanurvedha pikalfuk Devi Bantanearl. Wusnya pondhongan, Ba-triya kakallh parntt kundur nrlng Malar.rapatl-, para garua kalcanthl. Kaltlan, -nunten mo'lah segung marasepuh eani bidhsl saearengan.

v. luq1{ll MALLI,IA-PATI.

Prabu Angllngda:ma narnpl para besan : 1. RaJa Baratna{ya Prabu Jaya fungara. 2. RaJa Parang-SlmbarJa Prabu $rrarasesa. l. Resi Sentsxunurtl lng Ag

ca Manlk. 4. Resl Dltya Rlnl lng Karang Panldikan. i. Begauan Blndl RaJa ing

Ardl tunon. 6. P::abu Mayana Kendra ing Tabela Retna. Ingkarg rlnonbaq 3

-1). Raden Angtlngkuouna kaJunenengaken Nata {nB BoJanagara. Dene garira

cacah Sa"g:r1 r.rlnlsudha dados kangJeng ratu. Ingglh puntka :

a). Devl Srenggana Retna ibunipun Gondo}usuns. (putranipun.Resl -Ssntanu Murtl lng Arca Manlk).

b). Dewi Ambara Retna. (Putrantpun Prabru Surawagesa ing Parang-Sigl

I

I

Page 68: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-58-

barJ a) .

c), Oewi Lesnanavatl. (I'r.rtrantpun irrabu Jaya Sangara ing Baratna-{va).

d). Devt Mayanavatl. (Putranlpun Prabnr Maye'a Kendra lng labela -Retna).

e). Devl Pandansarl. (zutrantpun Reel Dltya R1nl lng Karang ParnL-

dikan)

2). Raden Dlraiurr,redha kaJurnenengaken Neta lng Nagarl lbrtanagara. 0ar-va cacah gangoal ugl- vinisudha dadoe k.ngJeng !atu. Inggth punlka:

a). Desi Srenggana Sarl, ltnrnlpun Dewt Srirknavatt. (futranlpun Bg

si S€ntanu Murti lng Arca l'{anlk.

b). Deui hrloavatl. (hrtrantpun Prabu $rravasesa 1ng Parang-gfunbag

Je).-

c). Dewl Purpauatl. (hrtrantpun Prabrtr Jaya Sangara 1ng Baratnadya)

d). Devl Rantansarl. (Rrtranlpun Prabu Mayana Kendre lng Tabel-a -Retna).-

e). Deut Manikara putranlpun Rest Naga BtnaH RaJa lne ArdI I\non.-

3). Raden Gondolmeumo ginar{ar Jumeneug Pangera:r patt ing Nagert t'lal-e-

uapati.-

@.2? Jult 1983.

202.u$u$u$u$s$u$r$*$e$u$#u$u$*$ufu Cu$u$u$B$

rnnnrntn nnnn nmnmn nm nn nm nruln&mn Dm nm nn nn mn mmD nm IDmnn mm nn nm mm mn nn rnBBnnn trElmnmmn nnnnDrn Inmnnm nm nm nnn nnnnnnm nn Dm nn nn nm mD Dn nnunnn nn nn nn un nn nn nm mnrln nnn nn nn Dmnnn run nn nn lDnntut

on Enn nn nn DEnn ntr nnnm mll mm nn nm nn nm nEmm rDE nn Inm mn nu nun

HH'HE nH Hn'*HB Hm HH nEEurIDr[ nE nn nn nin nn nh fnmInID IDInn nmrnn mnlDm ntnEn

Hhtil, r$t"Htn nnmn nnmrutD mnlnnDnmm mn nnonm mm nmn nnn nn Do

trnDm nDnm Bmnn nn nm nn nEDn nD nlnnnmmmnmnmnmnmm mnmn r0 mn Dn mn nmnm n n nm DIII nm mn mDm nn mn nn nm l[nmn n n nn nmDntun mn mnrn nn nm nn nn nnnmmnnmmmm nmmmmonmmmnm mm nmmn nilfit mrn mm nm nmm nmn mrn nm nm nm mmmn mn nn nn nm nm nn ommn nn mE

mlll nnrlUn Dn;l:IillD

I. I,IAGARI K E D H I R I . (Manenang/Wtaarta/nana).

Prabu Jayarnisena nanpt ravuhnya kang rana narasepuh lrrg nrnggul Malaya

Prabru lllrasena. Renbac : - Prabu mrasena ndangu nrlng kang putra Jayanlsena

bab lngkang vayah Raden Kusuna Wicltra nggenya kapundlut putra nantu klayaa-kang rayi ing Nagari l"latalmn Prabu Jayaluouna plkantuk Devl Sona, nangtng kg

tlah,rng nengsah kang eyang piya"ubak inggth punLka RaJa Medhang lir\van Prabu

Suranadi. Prabu Jayanlsena matur bflih kabar nakaten uau panc€n nyata, 1an -mitrmt varta, Prabu $rranadi Banpun ng1-urugi Nagar{. Mata}un. Prabu l.Iirasena

dahat muring, gya panlt bldhal nedya nganpah kang rayl ing Medbang Trrlyvan.-

Page 69: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

-59-

Prabru Wirasena gya blclha'l kadherekalon llarya Kacanlrah, thrya furasana lan -D:rakotu.

II. NACARI MEDHANG-TULIl{A}I.-

Prabtr Srranadl tryang arl Nata lng l{antlpure Prabu illnalayal dalah pu-tra Raden SenareJa lan lhrya Partaka.- Dalah patth Ecandrlya. Renbap r -sa.gNate kakalrh ne{ya males ukun sedaning kang raJDa srargi Prahr KUlng l,lahane-

dening leng uwa Prabr Jayabaya ing l.lidarba. Pranlla oanangke Prabu S\ranadl-lan Prabu Hlmalaya arsa nylrnakaken trah Jayabaya lng Kedhkl, yeku Prabtr Jg

yamlsena nyang putra Raden Kuguna lll-eltra, kanthl sarana, ne(ya ngrebat Dewl-

Sona lng Matahln lngkang BaDpun kaganra denlng Raden Kueuna Ul.cltra.Nunten kang putra Raden Partaka kLnen nempuh prnng nrlng Nagarl Mata-

hun, plnarlngan kanthl kang rayl Raden SenaraJa nyang patih EkandrLya. Sandi

kar gya b14ha1.

PERAI{G GAGAI : - Drmugl tengah merga, va{ya Medhang Trrlyua.n kapapag ua{ya eg

king Tunggul Malaya lan para harya lng Kedhiri. fulayanlng rembag dadoe bar-

dayuda. Prabu l.llrasena nuJa barat gedhe, neryuh Raden Partaka lan Raden Seng

rda sauadyane temah karnpnrng.

III. NAGARI MAI,AI'APATI.-

Prabu Angllngdama nyang garya tetlga, Devl Anbarawatl, DewL TrusllarJg

tl 1an Der.rl Mayangsari. @bgg : - Sang Nata dehat prlhatos !g! dehrrunlng -jagad, dene turun Pandhava tunggal- darah sanye pazulayan, l{asana, Prebu Ang_-

llngdarma pa.ntt jengkar nganthl Somar Gareng Petmkr,nedya nleah kang sarnl -pasulayan. Kal11an gya bldhal sapanakavaa€. S@98@'s - Wonton 1ng uana

Angllngdarna kabegal gaJah lan nacann tenah dadog pancakara. GaJah neeen pe-

jah, badbar ilyvary Basuki lan Hyuang Bayt Sangarar {ngkang han'tng ne{ta nyo-

bl sunyatanlng titis lllsnu. lfusnya prtrna lng gatl, Jawata kakallh gla afuna.

IV. NAGARI M_X_!_jL,A N G - T U L Y l,l A N .-. Prabu furanadi. myang arl Pratu llinalaya, na:ipl eouanipun kang rayl Na-

ta saking Purwanagara Prabu Deuastungkara nganthl punggaua sekevaa. Renbag :

Prab,r Devaahrngkara natur kang raka angrorepa nganpah se{ya sanpun tralaJen$-

aken nggenya ne{ye nyfu:nakaken trah Jayabaya. Prabu $rranadL datan nauplr ng

lah dahat nurlngl truo nyaraya Jathasurap EndraJayal &rdraJanu lan Jathayu -klnen mrartasa trah Jayabaya.

Katungka eowanl-pun kang putra lbrya Partaka lan thrya SenaraJar natur-

nring kang rarna bllth mentas bandayuda klayan kang uua Prabu !{lraeenar Jalafan rebatan DewL Sorna. Prabu Suranadl dahat dukar gya ngerlgaken va{ya budhal-

nempuh prang mring Nagarl Tahunan.

ilegggllgr dumugl nargi Prabu $:ranadi kapangglh kang vayalt Prabu Ang-llngdarna. Ifusnya Jarva-Jlnaruan, Prabu AngJ.lngda::na atur pepenget nrlng

-kang eyang Srranadi supadoe nganpah duka dhateng trah Jayabaya, ngengetaken-

Page 70: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

60-

trr1ng Prabu Srranadl yen !flrs kaladuk sspuhr oupadoo ulah kasabaran. Prabu S.1

ranadl datan kengguh malah &rka. Pranlla Pratu Angltngdama nunten ngat{ngal

aken pratandha, lngglh punlka pusaka PasopatL lan Sesupe psnrrnggul Manlk Prg

nasa, kaunbulaken ing nkaaa. fupl pusalca kal<allh dhayah lng sLt1, Pasopatl -nurnpnng lng Sesupo. Punike pratandha blllh kang eyang $ranadi lan lllnalaya-badhe kasoring prang. Pratandha nakaten vau eanl kallyan Janan eya:rg snargl-Prabnr KlJlng Wahana ne{ya nempuh prang dhateng Prabu Jayabaya lnggth ua.npl -pralanbang kados nalcaten. Dlpun pratandha nakaten uau, Prabu $uanadl lan Elroalaya rnalah sangsaya murLng, pusaka kakallh Paeopatl 1an Seeupe arsa lcoban-

tlng, kadadak pusaka nallh dados rasekea ageng arsa nangsa para rdar tenab-

sarnl keplayu. Prabru Devaetungkara gl-lar gya lunaJar uangoul nrlng praJanira.

v. NAq4gI MATAHUN.-

Prabu Jayahrouna nFnpl ravuhnya kang parnarr tng 1\mggul Malaya Prabu !I!

rag€ng r daLah besan Prabu Jayanisena, tuuJ.n Prabu Angllngdama, punapa dene

sang nantu Raden- Kusuna Hicitra. Rembas : - Sanya ngrenbag panonpuhya pata-

eyang. l,Iasa.na Raden Kusuna Wicl-tra pantt ne{ya ngeda}l- paprengan napagaken -krtd.hantng kang eyang furanadL lan llfuna1aya. KalLlan gya bidhel kglrld para-

raja lan para barya.

llonten lng palagan, Raden Ktrauna lllcl-tra nglepaea.kan pusaka Brena K--dhall, tenah kenging Prabu $tranadl lan Pratu Hlmal.aya drnugl paJah. fhraa -Partaka nyang iiarf,a SenaraJa teluk. Nunten Raden Kusuna Hicit'ra aarinblt gar

wa Devl- Soma kakanthl denlng kang rana Prabu Jayanleena, lundur urlng Kedhl-

ri.CANDHAKAN : - lng Kedtrlrl, Prabu Jaya.nloena gya ealeh kaprabon, gunantl- kang

putra Raden Kusuma WicLtra kaJunenengaken Narendrar plnar{ngar JeJuluk PRABU

AJ I P AM AS A.- Gantl warsar Prabru ADgUlgdartnanyarg PrabuJayanl.oe-

na sasarengan eoda nuksra. K.acarlta, sa-nuksvane Sang Nate Prabu Angfhgdsr-

ma, hlAiilU KARAT0N katanpl dening PRABU &II PAMASA.-

@.21 Jull 1983.

203

HHt'H' rH"$' nnntHnn ii ffHu-Hff ffH'"t6fr Ed nri nn EE HH Hfr'SffH HHrnnnmnn HHttf,H fift nm EE! ts!! pu

#A ilff Hm f,H HH nf, HH fis"'

f;H,- frfr HH--Hfi mfi.:n- H$'*n; HH..HH *5:;ffi

nEntnrnr

HH HH HH'H H"f,fl rH'SnHm HH Hn H H HB Hil-ffimn Dn run nnn nE [lE nnmn mm mm mmn nn nn mmnrnru nn En Inn ilm

I. M . (Manenang/wraarua,/naU).

Prabnr djl Pa.nasa lngglh Prabu Kusuna l.l{eltra, ingglh Prabu Al[ Dravar'

lngglh Prabu Klswara, nyang puJangga Resl Sucltra dalah Pa.tih Ta.nbakbaya.-

nn!rEl

Page 71: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

61 -

Renbae : - Sang Nata dahat prlhatoar labet nonbe B&-Harga ngggnya nadeg na-rendra tdg Kedhirl, sarnpun katempuh sanbekala, lnggth punlka kang rana Eara-

sepuh Narendra 1ng Matalrun Prabu Jayakuouua oeda kenging utsa. No"tlng Sang-

Nata wue plkantuk sislk melik slnten ingkang nanaka.ken vlsa nau. Nuntan dhq-

uuh nrlng patlh Tanbakbayar Sang Nata arsa totlhalc pspara nring vana nglras -lelana brata. lfusnya mnantl Sang Prabu {Jl Paroasa gya Jengkar kadherekaken-

Harya $rnaba fng l€sarpura, llrrya SenaraJa {.ng Wanti-pura, Harya $rdarea ing-BanJarJungut, ilarya Saranba, Harya Iongkawa nyeng Tunenggung lllrapraba.

II. NAGART BOJANAGARA.-

Prabr Angllngkusura nyang arl Prabru Dhalurdedha ing Kartanagala, dalshpatlh S.rg9ara. Rembag ; - Sang Nata esnu cuva labet nggonya Dggekqlrgl trlea -mrlng Prabu Ajl Panasa, nlturut attring abtli Sanbarta}a nleset kenglng rana-

marasepuhlpun Nl Panasas yelu Prabu Jayaluouna lng I'latalunr tenah katlvaean

l./asana Sang Nata AnglLng)ruourna nlrer:g narta btLlh Prabu AJI Panaea ne-

dheng lelana brata nrlng vana, prarnlla gya utusan lhrya fuanJayar SvanJata'-

MarJaya, kLnen ueJahl Prabtr AJI Parnasa. Sandlka gya sarll pa.nlt bldhaL.

PERANO GAQIL : - Wadya BoJanagu.ra kapapag uadya saktng Kedhirl, tonah-

dados bandayuda. lladya BoJanagara kaaoran, nalah utueanlng Prabu Angl$gh,tag

na sa.nl peJah lng rananggana. Prabu {Jl Panaea gya }undur.

III. .

Raden Gondotrilsumo myang garwa Dasl $ttlnauatll dalah S6nar Gareng Pe-

truk. Rembaq : - Raden Gondokusueo dahat sungkaua nariggalth kareanlng kang -rana Prabu Angllrgkusrlna lngkang bantreg engkare. Mlnangka pangenggar-enggsJ-

lng nanah, Sang Bagus gya kapareng tedbak lelana, kadherekaken panakavan.

PERA-I{Q SUTAR : - funugl na{yanj-ng vana, Raden Condokueuno kabegel ne-can, tenah dadoe pancakara. Macan pejah, badhar Wvang $rngkarar parlng vl-slk zupadog Gondokusumo manut nrlng Prabtr AJL Penasa,lug Kedhirl. lfusnya ul-sik, Hyvang $rngkara gya nesat sitna.

IV. NAGARI P U R }TA N AC A R A.

Prabu Dewastungkara llyaltg punggasa sekavan, Ilarya Jathasural Earya Ja-

thayq, Ilerya IhdraJaya J.an llarya &rdraJanu. Renba.e : - Sang Nata nangga[h -kang putra kepuJ-unan Srl Angllngicusuna nggenya hanbeg angkara. llasana Prabu-

dewastungkara nganthl punggava sekavan vaur bldhal. nrlng BoJa::agara arsa -nganpah sodyaning Srl Angllngkusura.

CANDHAKAN : - Ing Nagarl BoJanagara, Prabu Angll-ngh.rouna nanpl ranuhnya kang

paxnan Prabu Dewastlngkara, ngendhak karsanlng kang putra nggonya aroa-

menungsuhan klayan Prabu ffl Panaoa. Nanglng Srl Angllngkusuna datan -nggega, nalah nganptL punggasa sekavan kautus nganteb Pratu AJI Parasa

mrLng Kedhlrl. Jathasura, Jathayu, DrdraJaya lan hdraJanu sandlka gya

Page 72: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

_62_

pa.nlt bldhal.-V. NAOARI __K EDHI RI. (Ma.nenang/l{ldarbar/hha).-

Frabu .\Jl Panasa nenpl utusan punggava sekawan bok.l.ng BoJah.garar 1ng-kang nakyenaken antebl-ng nanah Prabu .AJL Panasa babagan panantanglng Prabu -A4ttnghrsuna. lllnangoulan btl-lh Prabu AJi Panasa nboten nulak perantnng sa-1{ng slnten kenayon. Ibr:fa Jathasura uurlng, gya ngrangsa.ng Sang Nata, na-nglng tan klyat kenglng ps,ngari.balrs. l"enah kantaka. tlrrya kang tiga lnggth ng

katen, sadaya sanl dhasah datan enget, vasrna eanl'natur tobat. lfuanya kaea-rasakenr utuEan gekasan uau gya kaltlan vangsul nrlng BoJanagare, lcln€n naturmrLng Srl Angllngkusuna.CANDHAKAN ' - Ing BoJanagara, Pratu Ang[ngknsuna na-npl aturlpun Jathasura -

sakadang bltth Prab'u AJI Pauasa nanakaken kaaekten, narnpi panantanglng

Prabnr Angllngdarna. Sang Nata dahat ntntlk, gya ngerLgaken vad5ra nglu-rug mrtng Kedhlri.

Xgggrltar prang carnpuh wadya Bojanagara lavan Kedhfui., Resl Slcltra rnagut pg

pub kapapagaken denlng,Prabu AnglLngkuouna, katanan pueaka -anpuh, Resl $rcl-tra peJah. Para raJa Eanl naJeng, nanglng tnggth ka6oran. Prab'u AJL Panaea -nunt€n sidhlkara, kadadak llywang Kela raurh parlng nugraha .A,lI BERAUA irrg-ka.ng kwasane larnun vltatakr saged nallk panlngallng nengaah. Ilrrln paflrrg -AJI PAIIUNGKAS, lngkang kwasane lanun vfutatak, uengsah lngkang k6nglng kagra-yang tentu luluh bayu otote. lfitanya parfu€ nugrahe kasekten, i$uang KA'l! gya

sirna. Prabu 41i lanaaa nunten neJeng lng paprangan, sarvl natak aJt Barava.

Prabu Angltngkueurna katanan .AJ1 Eeraua, tenah bingung }reeana nalLk pallngallra, gya nempuh prang mrlng kang rayl Prabu Dbaaurvedha. Ngantos dados prnng-

nrket, dangu-dangu AngtLngkrrsuna Lan Dlranurvedha peJah sa:npyrb. Prabr Desas-

tungkara nyang kang putra kepulunan Raden Gondolmsuno natur teluk.Katungka praptanlra garvanipun Prabu Angl{ngkuouna, Devl Srenggana Reg

na (lbunipun Gondolusuno) lan kadang nanr sekavan, nasrahaken prqJs a1{ng -Prabu di L Pamasa. Sananten ugi gar:r'anlpun Prabu Dhanurveclha, hnl Srenggana-

Sari lan kadnng ma:rr gekavan nasrahaken praJa uring Srl AJI Pamasa.

Prabtr AJI Panasa narpt- aadaya ploungsungl Barte nunten ngavontenaken -upacara ngruktl kunarpanl.ng para raJa lngkalg oan! gugur {ng pa'lagan.-

@.-2'l JuIl L983.

Page 73: Srt pustakaraja prw 08 suryosaputro

nDr|mn BnDn DnDnEEt[ nn Dn D! nnnrD nn nE mn nDEn lon DrpnlnDn n[uonnn nn nn nm nnnm lln n!} nm nrDEt[nnn nm run nn

nnnn nnmn nnnn nmnnM NID N INN DN D IT ND DImnmn mnn mnnn nEllmnnt mn n nn ntn mn n mmnrnmnnnmn nn m

nnnn nnrlD nn nnnrnn mn m nn nn nn n nn !lENNII NNND D IDNMIIEn n n n!! nnn m nn En tnI! trD IOIDDNDD N

-63-

Narnl le.npaban :

Rablne Tudayaka

Babad Ma.nenang

aaaaaaaaaaata

Latdre KlJing llahono . . . . . . . . . . .

I,ahLre J4yabaya . . . . . . ., . . . | .Rablne Dltya Sarslhara . . . . . . . . . .Lahtre Menr $rpadno o o . . . . . . . . .

$tdargoronuksga ... o...... r 'Rabtne.Tayabaya ........ ' f .. ?

Lahlre Jaya AnlJay& r . . . . . . . . . .

Patlne KfJhC l.Iahono . . . . . . . . . . .

Hayangkara ...........Rablne tr'aya AnJ.Jaya . . . . . . . . . . .

Lahlro Angl{ngdarmb . . . . . . r . o . .Jtayabaya nuk8wa . ., . . . . . . . . . .Rablne Jayaniseno . | . . . . . . . . . .

Ment Srpadno r . . . o . . . . . . . . .

Lahire Kuguna llicitra r . . . . . . . . .Setyavatl obngBadhare Angllngdamo o o r . . . r . . . r

Rablng Angllngloslllto r r . . . . . . . . .Iahlre Gondo!:ueuno . . o . . . . . . . . .Rabtne Kugula lJlcltra . . . . . . . . . .Patlne Angllnglrusuna r r . t . . . . . . .

t!!nn!!EDllln.uIIID

n nn nrnmmDnrnnEll n ulE! nnrmEll t[ BBDN!In Fnn nI

HH HfiilH H n's HHHH 'n', ,""" HfiH,,H $"",

.'fi Hr" H H Jrud _"r"'- H fi

-PnnI_ EEilnn- ntr nnDnEE 4g [E n[ EE -nnFll Inn nn DI nn mulumuDlln nilunn mE DnDDtrDnm E[l uBtn nn nnmlD Dlt uuult lln En n[lnnl nE Ea Entr nn nnnn

nnEn m E nEnn nmrrnlt| ndnnn nm nD n n h rDul nE rnD n Iu nnDEnm nnnr0n n n8tulnlnnnnnnutn m nn n D n ntu trnnn nnErn n n n

DEnlrnnnmnnENEIImnnn

nnE&trn

nnnD

trnnEtrq

H

H

Noner urut : f,acarL

3

5

7

10

L3

16

19

22

24

27

30

35

?7

40

12

/+1

L6

n5)

55

58

60

181.

182.

183.

78/r.

185.

186.

187.

188.

189.

1go.

191.

192.

L93.

Lg4.

Lg5.

l)6.19?.

19g.100

200.

20L,

202.

203.

KalaJengaken lng Serat Plrstalca RaJa Purva JlLld IXlsl 22 lanpahanr vlvl.t sa^klng AJI PAMASA RABI PUIRIBANrul,lANAI ngantos dunugl lanpaban PEIAIIIPUN DANES-WARA.-

Purna ing dinten Rebo .Wage, tanggal l 27 - Jull - 1983.