Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

78
mul.am trrntrtrnn mnmlnm mlo tnm Dnl InUl mm mm mt0 lntn Dur nnernmrn mmamn nmmmm n)14 nnl nltnm nn lIil mru m)0mm fnr4tDh lllllFmAIn Uju mmm mr4mm Innmrnmm mrn mm ntn mlD mll mln ntrnnmnm mm ntm I0!l mm nll! mrn mtn nm mm ltn IDMIIINM MruDM TNID MIII INh MM mn run mln urm mmmnm r0r0nmmm mrnm nm mt0 nlrflmn mm []!l nn mmn nm mm rrnnsun ltlll mm nn ntm i lnr.nn ! i;r ;t lr t.n mm Dm nmrDm InlDmmlnm muunm mm mnm lnm Dlm Infn mn lrm mn rnln UIm fnb mru nil0 lurn mm nm mrn lnni mt[ mm rnn unnnmm lnul nLrnmm11ryl *n,ttn ntn Inm mrr) lnro nll mm nlrl Dm hm l00l trm lr)u ruto rirjn lnnl mn lnm mmmt! hmrnm mm mru um md lilum mnIIlm glln Bn mn mm mm&mnlm mm rutn mm l|1ln mn nm IDmru mnm& mm mn mn ml[ nm mn fllm tnmmmnrrn mln mm mm nm md rnm ntm mErnln bm nn HIH"H* Hff fiH Hil*'fir $H n HH r$'*Hr hh mn a[. ntm mril nln mm l0mm nrn mm nm mmnmtr lnlD mm nmn'Jtu mm nlmn mm mnn$mm HH Hm Hm HHfi, ^Hrlf, lf,'H' HH HH lllln mruul Bm llIlr! tuu uut Dm lul nun ntr nm tnn tnnmnn nm mm mn nm mln mm mrn mn nln hilD -, nm nun lDtn mln mln md hm r nm mu n)ru mm mm nm mtn , mDnh nul lulrrnuu! lDu nulnrDul tDIn Isi 25 lampahanr ulwlt sakln€ BRATAYITDA SEf,A ngantos dunugl lanpaban SUDARS0N0 KETltr0K.- xoh{mnrrn rtanlnr . Kl s u R Y 0 s A P u T 'icrr^rLr/sr^ r{ur^rrr'i'| ' ing $lrrkark,. Hiwlt dl-nten. : Selaea l;age. 'fanggal z L2 JuLt 1983. BUBBE8UB8BBBB8B8EE8B8BBts88Eg8U8BUU8BU8EB8 nm m m m n m m rn mn m mmm m n m ntLm m [l m mmmm m m m mmlnm mlnm m mm RO

Transcript of Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

Page 1: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

mul.am trrntrtrnn mnmlnmmlo tnm Dnl InUl mmmm mt0 lntn Durnnernmrn mmamn nmmmm

n)14 nnl nltnmnn lIil mru m)0mmfnr4tDh lllllFmAIn Uju mmm

mr4mm Innmrnmmmrn mm ntnmlD mll mlnntrnnmnm mmntm I0!l mmnll! mrn mtnnm mm ltn

IDMIIINM MruDMTNID MIII INh MMmn run mln urmmmmnm r0r0nmmmmrnm nm mt0nlrflmn mm []!lnn mmn nm mm

rrnnsunltlll mmnn ntmi lnr.nn! i;r;t lrt.n

mm Dm nmrDm InlDmmlnm muunm mm mnmlnm Dlm Infn mn lrm mn rnln UIm fnbmru nil0 lurn mm nm mrn lnni mt[mm rnn unnnmm lnul nLrnmm11ryl *n,ttnntn Inm mrr) lnro nll mm nlrl Dmhm l00l trm lr)u ruto rirjn lnnl mn lnmmmmt! hmrnm mm mru um md lilum

mnIIlmglln Bnmn mmmm&mnlmmm rutnmm l|1lnmn nm

IDmru mnm&mm mn mnml[ nm mnfllm tnmmmnrrnmln mm mmnm md rnm ntmmErnln bm nn

HIH"H* Hff fiH Hil*'fir $H n HH r$'*Hrhh mn a[. ntm mril nln mm l0mm nrn mm nmmmnmtr lnlD mm nmn'Jtu mm nlmn mm mnn$mmHH Hm Hm HHfi, ^Hrlf, lf,'H' HH HHlllln mruul Bm llIlr! tuu uut Dm lul

nun ntr nm tnn tnnmnnnm mm mn nmmln mm mrn mn nln hilD -,nm nun lDtn mln mln md hm rnm mu n)ru mm mm nm mtn ,mDnh nul lulrrnuu! lDu nulnrDul tDIn

Isi 25 lampahanr ulwlt sakln€ BRATAYITDA SEf,Angantos dunugl lanpaban SUDARS0N0 KETltr0K.-

xoh{mnrrn rtanlnr . Kl s u R Y 0 s A P u T'icrr^rLr/sr^

r{ur^rrr'i'| ' ing $lrrkark,.

Hiwlt dl-nten. : Selaea l;age.'fanggal z L2 JuLt 1983.

BUBBE8UB8BBBB8B8EE8B8BBts88Eg8U8BUU8BU8EB8nm m m m n m m rn mn m mmm m n m ntLm m [l m mmmm m m m mmlnm mlnm m mm

RO

Page 2: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

Pindaian ini untuk studi wayang dan tidak diperdagangkan.

Pindaian ini adalah salah satu hasil kegiatanKonservasi / melestarikan Kepustakaan Wayang terbitan lama.

Kegiatan nir laba / non komersial dari perorangan sukarelawan di persaudaraan masyarakat wayanglndonesia, dengan cara memindah rekam dari bentuk kepustakaan tercetak di kertas menjadi bentukkepustakaan digital , dengan tujuan :

1.. Melestarikan kepustakaan wayang, agar bisa disimpan lebih lama, disimpan lebih ringkas tanpamengurangi isi kepustakaan, penyimpanan dengan cara lebih mudah ( tidak memerlukankondisi penyimpanan yang rumit ), memungkinkan dibaca dari jarak jauh / tempat yangberbeda.

2. Persiapan isi ' Perpustakaan DigitalTerbuka tentang Wayang'( ' Digitized Wayang Open Library')yang mungkin terwujud di kelak kemudian hari.

3. Memudahkan atau lebih memungkinkan siapapun bisa membaca kepustakaan tersebut.

Nama tulisan : Serat Pustakaraja Purwa jilid 1, 2,3, 4,5,6,7,8,9, Ll ( jilid 10

tidak ada ).Nama penghimpun cerita : Ki Surysaputro, Surakarta.Yang mengeluarkan ketikan : Ki Suryosaputro [ 8 Mei 1983 ].ICatatan : Ki Suryosaputro terkenaljuga dengan nama Ki Tristuti ]

Foto copy tulisan tersebut diusahakan oleh : Neno Giri, Leuwinagung, Depok Timur, Jawa BaratDikonservasi di : Jakarta, pada tanggal : O2 Juli 2O1.1.

Dikonservasi oleh : Budi Adi Soewirjo, laman Wayangpustaka

Untuk mengetahuijudul kepustakaan lain yang sudah di-konservasi, silakan kunjungi lamanhttp://wavangpustaka.wordpress.com , http://wavangpustaka02.wordpress.com atauFacebook : http://www.facebook.com/pases/Wavane-Purwa-Buku/82972305747

Peran serta Anda dalam kegiatan konservasi ini sangat diharapkan.Untuk ber peran serta dalam kegiatan konservasi buku wayang lama, silakan kunjungi halaman

http://wava ngpustaka.word press.com/konservasi-kepusta kaa n-wava nel

Page 3: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

Dalang Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro.

Oleh Budi Adi Soewirjo; admin blog Wayangpustaka, Facebook: Wayang Purwa - Links;Jakarta, 04 Juli 2011https://www.facebook.com/#!/notes/wava ns-nusantara-indonesian-shadow-puppets/dalans-ki-tristuti-ra h madi-survosa putro/10 1503699301261 10

Tulisan ini disusun oleh admin blog Wayangpustaka sebagai seorang penonton wayang kulit, dari

sudut pandang penonton awam di luar lingkaran pelaku langsung seni pewayangan, ditulis untuk

sesama penonton wayang kulit, dengan tujuan berbagi bahan pengayaan guna apresiasi yang lebih

baik terhadap pewayangan. Harapan lebihnya, mudah-mudahan, bisa menambah panduan bagi

peminat untuk mendapatkan banyak pengayaan lebih banyak, dengan akan disajikan banyak alamattautan sebagai sumber rujukan.

Admin blog Wayangpustaka mulai tertarik, bagi dirinya sendiri, untuk mengetahui lebih banyak

tentang Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah menerima dari Neno Giri seorang pecinta wayang

kulit bermukim di Leuwinanggung Depok Timur sepuluh bendel foto copy an naskah ketikan ukuran

folio dengan judul " Serat Pustakaraja Purwa " yang dihimpun oleh Suryosaputro, Surakarta. Sepuluh

bendel tadi merupakan jilid L sampai dengan 9, ditambah jilid 11. Tidak ada foto copy untuk jilid 1-0.

Foto copy tadi hasil copy dari foto copy juga yang didapat Neno Giri dari daerah Wonogiri, Jawa

Tengah.

Dari catatan lama bertanggal0S Oktober l8Pyaitu berita dari koran Solopos tentang meninggalnya

dalang Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra serta Obituari yang ditulis oleh Kitsie Emerson, ada hal yang

menarik bahwa Ki Purbo Asmoro melakukan penelitian terhadap karya tulis / naskah Ki TristutiRahmadi Suryasaputra serta pengaruhnya sebagai bahan thesis untuk mendapatkan gelar MagisterHumaniora.https://www.facebook.com/paees/Wavane-N usa ntara-l ndonesia n-Shadow-

Puppets/171041283735# !/notes/wava ne-purwa-links/08-nop-puianeea-pedalanean-ki-tristuti-rach madi-survosa putro-wafat/173895586085

Mengapa Ki Purbo Asmoro berminat untuk meneliti Naskah Tristuti Rahmadi Suryasaputra ?

Foto dari blog Melissa Alarez (seorang wanita asing yang meminati wayang kulit Jawa) 18 Juli 2008

http://castineshadowsindonesia.bloespot.coml200S/07lpak-tristuti-rahmadi-survosaputro.html

Penelusuran pertama dilakukan terhadap thesis tersebut dan didapatkan bahan pengayaan

mengenai Tristuti Rahmadi Suryasaputra sebagai berikut :

http://i-lib. uem.ac.id/iurnal/detail.php?datald=399

Thesis tersebut berjudul " Kehadiran Naskah Pedalangan Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra Dalam

Pertunjukan Wayang Kulit Gaya Surakarta ", UGM 2004, penelitian disusun dan dilaksanakan Purbo

Asmoro ( Sekolah Tinggi Seni Indonesia di Surakarta ) dan Soetarno ( Institut Seni Indonesia di

Yogyakarta ).

Page 4: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

Thesis untuk mencapai gelar Magister Humaniora pada Program Studi Pengkajian Seni Pertunjukandan Seni Rupa, Sekolah Pascasarjana Universitas Gadjah Mada, Yogyakarta.

Abstractnya termuat dijurnal Humanika, 18(3), Juli 2005 dan file format PDF nya bisa diunduh di :

http://www.4shared.com/document/b6NqpO2S/Abstract Thesis Ki Purbo Asmor.html

Penelitian ini memusatkan perhatian pada sejumlah permasalahan sebagai berikut :

1. Mengapa naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak digunakan para

dalang penganut pakeliran gaya Surakarta?2. Bagaimana cara dalang menyikapi naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi

Suryasaputra ?

3. Bagaimana dampak kehadiran naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra dikalangan pedalangan ?

4. Bagaimana aspek tekstual-kontekstual naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi

Suryasaputra ?

Di dalam abstract tersebut juga dijelaskan latar belakang kehidupan Tristuti Rahmadi Suryasaputrapada ' masa jaya ' nya sebagai dalang sebelum terjadi peristiwa G30S. Dan sedikit uraian mengenai

masa penahanan Tristuti Rahmadi Suryasaputra di Jakarta dan Pulau Buru.(#) Kemudian kehidupankesenian / pedalangan Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah kembali dari Pulau Buru terutama pada

masa Tristuti Rahmadi Suryasaputra produktif menghasilkan karya tulis pedalangan. Dengan rincidijelaskan tentang bermacam karya tulis pedalangan yang dihasilkan Tristuti Rahmadi Suryasaputra.

(#) Kalimat yang menarik berkaitan dengan penahanan di Pulau Buru :

..... " Penderitaan Tristuti Rahmadi Suryasaputra selama L4 tahun di pengasingan (Pulau Buru)sebagai tahanan politik di era Orde Baru, juga merupakan tempaan baginya yang dapat memacukreativitas demi mempertahankan kelangsungan hidup. Oleh karena itu, tidak mengherankan jika

teks-teks wacana pakeliran susunannya mempunyai ciri khas dan betul-betul mampu menyentuhrasa hayatan ". .....(Humanika halaman 374)

..... " Di tengah hutan belantara Pulau Buru inilah Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak mendapatinspirasi tentang sanggit pakeliran ". .....(Humanika halaman 370)

Selanjutnya, berikut ini Admin blog Wayangpustakaberkaitan dengan " Serat Pustakaraja Purwa " yang

Suryasaputra , termuat pada Humanika halaman 371

dariAdmin untuk lebih memudahkan pengertian I :

ingin mengutip abstrast hanya hal-hal yang

dihimpun dan diketik oleh Tristuti Rahmadi

I dengan sedikit suntingan tata letak kalimat

" Tristuti, sejak tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni 1983, juga membukukan lakon-lakon

wayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon ( Jawa: balungan lakon ), diberijudul " Serat

Page 5: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

Pustaka Raja Purwa (Sampun Kadhapuk Balungan Lakon ) ",yofrBdikelompokkan dalam sebelas jilid( lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ).

Jif id I berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Lohire Guru sampai dengan Amitayo.Jif id ll berisi 30 kerangka lakon, mulai dari lakon Rukmowotisampai dengan Rabine Kitaka.

Jilid lll berisi 28 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Sokrisampai dengan Pandhu Tuwuh.Jilid lV berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Sucitra sampai dengan Rabine Jayadrata.Jilid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhan Poksa Jondhu sampai dengan

Gandawordoyo.Jilid Vl berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Somodinola sampai dengan mBangun Candhi

Godamadano.Jilid Vf l berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Srotoyudo Seto Gugur sampai dengan SudorsonaKethok.Jilid Vlll berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RobineYudayako sampai dengan Potine

Anglingkusumo (lakon wayang madya).Jilid lX berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Ro./ Pamasa Robi Putri Bonyuwangi sampai dengan

Potine Danesworo (lakon wayang madya).

Jif id X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Robrne Jatimurtisampai dengan Lahire Rahwano(seri Lokapalo).Jilid Xl berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Potine Mohesosuro sampai dengan Probine

Kunthiboja (seri Romayeno). "

(cataton kaki nomor 8):Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehingga

urutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " SeratPustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunanK.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.

Admin blog Woyangpustaka :

Catatan kaki nomor 8 ini penting diketahui oleh pembaca blog Wayangpustaka yang mengunduh filedigital konservasi serta membaca naskahnya Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro ; supaya tidak perlubingung membaca isi naskah itu jika sebelumnya sudah pernah membaca naskah lain karya R.Ng.

Ranggawarsita dan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll

http://wavanepustaka02.wordpress.com/201Ll07l03/serat-padhalangan-rinssit-purwa-kspaa-manqkunegara-vii/

lniloh beragom khosonah kepustakaan woyang Jawo.

I tulisan tentang topik keragaman khasanah kepustakaan wayang bisa dibaca di

https://www.facebook.com/home.php# !/notes/wava ng-nusantara-indonesian-shadow-

ouppets/beraeam-khasanah-kepustakaan-wavans-nusantara/10150345064996110 l

Blog Wayangpustaka akan meg-konservasi ketikan " Serat Pustakaraja Purwa " tersebut dan

menampilkan bertahap ringkasan isi masing-masing jilid di blog Wayangpustaka t

http://wavangpustaka.wordpress.com ], sebagai salah satu kegiatan menuju ke Perpustakaan

Terbuka Wayang Digital.

Page 6: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

Nantinya file digital konservasi akan berukuran A4. Foto copy ukuran folio tadi difoto copy perkecilmenjadi ukuran 44. Hal inidisesuaikan dengan kemampuan alat pemindaiyang ada.

Dari penelusuran di dunia maya, banyak diketahui tentang KiTristuti Rahmadisuryosaputro; selamadi tahanan Pulau Buru maupun sesudahnya. Admin blog Wayangpustaka akan mencoba menulislanjutan dari tulisan ini.

Jakarta, 04 Juli 2011

Page 7: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

Karya tulis KiTristuti Rahmadi Suryasaputrasekembalinya dari Pulau Buru akhir tahun 1979 sampai dengan 2002 ( masa thesis Purbo Asmoromulaidisusun )

Data disusun oleh : Budi Adi Soewirjo - laman http://wavangpustakaO2.wordoress.comJakarta, A7 )uli2011".

Semua bahan untuk menyusun data terurut waktu / kronologis di bawah ini adalah dari abstrakthesis Magister Humaniaora Purbo Asmoro di Universitas Gadjah Mada Yogyakarta tahun 2004

berjudul " Kehadiran Naskah Pedalangan Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra Dalam PertunjukanWayang Kulit Gaya Surakarta ". Namun di sini data diolah dan disajikan terurut waktu. Terbentukdata mentah daftar karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra yang barangkali bisa dimanfaatkansebagai bahan pengayaan para pengapresiasi wayang ; dan barangkali bisa diolah lebih lanjut olehpeminat atau peneliti lain.

Mengapa saya merangkai data sehingga terbentuk data mentah ini ?

Landasan nya sama dengan ketika saya mengumpulkan data kepustakaan, meng-annotasi, meng-

klasifikasi serta menyajikannya dalam bentuk buku " Kepustakaan Wayang Purwa (Jawa). Terbitan

Indonesia antara tahun 1948 s/d 1995 " yang sudah diterbitkan tahun 1995 dengan sponsor

Senawangi dan KITLV Belanda. Landasannya adalah keingintahuan pribadi, keinginan

mendokumentasi, keinginan berbagi bahan pengayaan pengetahuan wayang.

Di era digital dan internet landasan tersebut bertambah dengan keinginan - sebatas kemampuan -untuk mengkonservasi ke dalam format digital ; "berbagi baca" dengan pengapresiasi wayang laindengan memperhatikan rambu UU HAKI lndonesia ; persiapan isi dari Perpustakaan Terbuka WayangDigital yang bisa dimasuki dibaca oleh siapa saja, dari mana saja, kapan saja.

Di bawah ini daftar terurut waktu karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra - sebatas data yang

ada di abstrak thesis Purbo Asmoro. Sekiranya ada Pembaca yang mengetahui atau bahkanmempunyai karya tulis atau foto copy karya tuli lain yang belum tersebut di bawah ini , sudilah"berbagi pengetahuan" ; sehingga makin banyak khasanah karya tulis yang tertelusuri,terdokumentasi, terkonservasi untuk kepentingan jagad pewayangan kita.

Daftar terurut waktu karya tulis :

Antara tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni 1983, menuliskan I bahasa Tristuti : kahimpun

dening ] lakon-lakon wayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon (Jawa: balungan lakon

), diberi judul " Serat Pustaka Raja Purwa ( Sampun Kadhapuk Balungan Lakon ) ", Y318

dikelompokkan dalam sebelas jilid ( lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ).

Jif id I berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Lohire 6uru sampai dengan Amitoya.Jilid ll berisi 30 kerangka lakon, mulaidari lakon Rukmawatisampaidengan Rabine Kitoko.

Jilid lll berisi 28 kerangka lakon, mulai dari lakon Robin e Sakrisampai dengan Pandhu Tuwuh.

Jilid lV berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Sucitro sampai dengan Robine Joyadroto.Jilid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhan Paksa Jandhu sampai dengan

Gandawordaya.

Page 8: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

Jilid Vl berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Somodinalo sampai dengan mBangun CandhiGadamodona.Jilid Vll berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Erotoyuda Seto Gugur sampai dengan SudarsanaKethok.Jilid Vlfl berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RobineYudayoka sampai dengan PotineAnglingkusumo (lakon wayang modya).Jilid fX berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Roji Pomaso Rabi Putri Banyuwangi sampai denganPotine Daneswora (lakon wayang madya).Jilid X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Jotimurtisampai dengan Lahire Rahwana(seri Lokapola).Jilid Xf berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Potrne Mohesasura sampai dengan PrabineKunthibojo (seri Ramayona). "

(cotaton koki nomor 8) :

Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehinggaurutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " SeratPustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunan

K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.

Antara 17 Agustus L983 sampai dengan 12 Oktober 1983 menulis naskah janturan yang akhirnyamenjadi satu buku yang diberi judul Janturan Wayang Purwa dengan kronogram Kagunan DhalangHangesthi Gusti, terdiri dari 52 macam teks janturan dan / atau pocapan yang siap pakai, antara lain: janturan jejer Astina Ptabu Parikesit, Dhayohan Sabrang, janturan Gapuran, janturan KeputrenPurwacarita, janturan Keputren Mandura Dewi Kunthi, janturan Keputren Pancala Wara Srikandhi,janturan Keputren Astina Dewi Banowati, janturan candrane Raden Dursasana, pocapan KretaJaladara, pocapan Gajah Puspadenta, janturan Karang Kadhempel, pocapan Madya Ratri, pocapanGara-gara, dan pocapan Gagat Enjang. Naskah janturan itu semula hanya digunakan oleh AnomSoeroto, Manteb Soedharsono, Sukasna Mudhacarita, dan Purbo Asmoro, akan tetapi selanjutnyaberkembang luas di kalangan para dalang, baik diperbanyak oleh Tristuti maupun disebarluaskanpara dalang bersangkutan tanpa sepengetahuannya.

Tahun 1983 data naskah tersebut:Judul "Janturan Wayang Purwa." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1983.

Tahun L985 Data naskah :

Judul "Lahire Harjunasasra." Naskah ketikan, tidak diterbitkan., 1985

Tahun 1987 menyusun naskah pakeliran lengkap 12 episode serial tokoh Bima untuk Ki MantebSoedharsono. Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode ] di Bentara Budaya Jakarta atasprakarsa Yayasan Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Duabelas episode tokoh Bima susunan Tristuti :

Bima Bungkus, Bale Sigala-gala, Gandamana Sayembara, Babad Wana Marta, Dewaruci, Sesaji Raja

Page 9: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

Suya, Pandhawa Dhadhu, Wirathaparwa, Kresna Gugah, Kresna Duta, Rubuhan (Duryudana Gugur),dan Pandhawa Muksa.

Tahun 1987 , data 3 naskah lain :

Judul : "Lampahan Babad Wana Marta," naskah ketikan, tidak diterbitkan, L987

Judul : "Lampahan Sasaji Raja Suya," naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1987Judul : "Lampahan Wirathaparwa," naskah ketikan, tidak diterbitkan., 1987

Tahun 1988, data naskah

Judul : "Lampahan Samba Sebit." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1988

Tahun 1993 menyusun naskah pakeliran serial Bharatayuda untuk Ki Manteb Soedharsono.

Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode ] di Bentara Budaya Jakarta atas prakarsa Yayasan

Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Kegiatan acara ini seperti yang sudah dilaksanakan tahun 1987.

Sembilan lakon serial Bharatayuda susunan Tristuti : Bisma Gugur, Ranjapan (Abimanyu Gugur),Suluhan (Gathutkaca Gugur), Tigas/Timpalan (Burisrawa Lena), Jambakan (Dursasana Lena, DrunaGugur), Salya Gugur, Brubuh (Sangkuni, Duryudana Gugur), Aswatama Nglandhak, dan ParikesitJumeneng Nata.

Tahun 1993 menyusun naskah Janturan Jilid ll, dengan kronogram Cahyaning Kusuma HambangunPraja. Buku ini berisi 24 macam janturan, 2 macam pocapan, 3 macam ginem, dan 30 tembangsinopsis lakon wayang.

Data naskah tersebut:Judul : "Janturan jilid ll." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1993

Data naskah lain :

Judul : "Lampahan Kresna Duta." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, l-993

Tahun i.994 menyusun naskah pakeliran Banjaran Karna untuk Manteb Soedharsono.

Tahun 1994 menyusun naskah pakeliran Anggada Balik untuk Ki Purbo Asmoro.

Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Baladewa untuk Manteb Soedharsono.

Tahun l-995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Rahwana untuk Manteb Soedharsono.

Page 10: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

Tahun L995 menyusun naskah pakeliran Sumantri Ngenger untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskanpada Festival Greget Dalang)

Tahun 1997 menyusun naskah pakeliran Wahyu Darma untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan diPondok Tingal Borobudur)

Tahun 1998 menyusun naskah pakeliran (bersama Sumanto) Rama Tambak untuk MantebSoedharsono.

Tahun L998 menyusun naskah pakeliran padat lakon Pikukuhan untuk Manteb Soedharsono.

Tahun 1998 menyusun naskah pakeliran Alap-alapan Sukeksi untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan di

Jakarta dan forum Rebo Legen). Judul lakon diganti oleh Purbo Asmoro menjadi Melik Nggendhong

Lali. Sanggit pakeliran ini banyak mengalami perubahan, dipadukan dengan sanggit pakeliran padatlakon Alap-alapan Sukeksi karya Sumanto (1980).

Tahun 1.999 menyusun naskah pakeliran padat lakon Srikhandi Gugat untuk Manteb Soedarsono.

Tahun 1999 menyusun naskah pakeliran Bimasuci untuk Ki Warseno Slenk {dipentaskan di lAlNSunan Kalijaga Semarang)

Tahun 2000 menyusun naskah pakeliran Babad Wana Marta untuk Muhammad Pamungkas PrasetyoBayuaji (dipentaskan untuk ulang tahun Rebo Legen)

*** Akhir daftar.

Page 11: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

mBllm mElnmtrn nruBmtrn nmnnIBm nm mm mm nn mmmn mn mm nm mmnBmrlmB mmnmu nm nnnnnn

mm mm mm mn mnnn mm mm nm mm mmnBEB nnmmnm mm mft nm

-1-lF'!-| 40.

mmrDtrm nmmnm mmmn nmnmtlltr ntnnn mm nn|nm mm ntr mm mn mn mn nn nn mn DIInn mn mm m:r nm nn mn mn mn run mmnmnnn mnnnn mmllu0nn nn mnnnnn Dm rDrnnn mn Bmn mn nn DII! IDID IDn uuunnnm mm mmmm nm mm nm nn mn IDIIrDr[rDmtr nn nnn mm IDIn nn mn nn nm

I

I

I

nn mm mmmnE [lltlnlttDm nn tnn nn nn ltIDmn nn nn trn nn nnl[n Dn mu Dn lorflnEmBrtDnt nm nm DD nln IDnllln nn nn mm mm nnnEntn mEnrnn nm nm

nlnlltn ntn mn mnnm mE uut nnmlnnmD rnrD nn rnE nm mn mn mn nn mmnn nm mm nn nn nm mn mnmD llnn nn mm mn Emn mn mtu lDrnmrnnmm mm nm nm nn nm mn mn nmtrun nn mn nm mm rul mn mn IntDrntnuuIIIDm nmrnm mnnn nmnn nn nmrn

I. NAGARI ASTINA

Prabu furXrudana, Blsua, -Dhastarastra, Prabu Salya, Prabu Ra{ya, Ra-den YBxnauidura, Dlrna, Sangkunl , Narpatl Karrra. Rembag : - Sang Nata nanggg

llb bab Pandhava lngkang nedya nyusun Nagarl Astlna oepa1J.h. Salta badhe -vont€n utusan GANDIiiK !,IASESA saklng Wlratha. Prarnlla eaking gladhag drnugi-pandhapl rinengga-rengga. Sang Nata gya nundhut nup"t a1,6x para rqjar racak-

sanl nayogyanl bll-tb Nagarl Astlns kaslgar senangka klayan Pandhqua. Na--nglng Narpati Karna datan sarujuk, vasana sulaya,renbag klayan kang ra.na ng

rasepuh Prabu Salya.

DeFeng purna nggenya sa$i imbal vacana, kasanr gegerlng njavl, gando!

uasesa saking Wiratha nenggih Sl Bathara l(resna rarmb sarlnblt l$v"ng liargda, liyvang Kanva, Wsang Janaka lan llyvang Rana Parasu. Sadaya san! uapag -ravuhlng duta, llarpati Karna nylingker kundur mrilg Auangga.

Sri Kresna gya ngaturaken vigatoslng lampahr yelat dlnuta kadalg Pan-dhawa kinen n)ruvun prda Astina sepallh. Narpati Dhestarastra gya nupalatan

klayan p&ra prayasungr uekasan sarui eanrJuk sepallhlng praJa Astlna kape-ringaken dhateng Pandbawa. Prabu Drryudana lngglh ngulungaken, sl-nekoen pa-

ra javata. !fuonya neksenl , liysarg Narada dalah Jauata totiga kundur nr{ng -Kahywangan. Nunten para tanu sinegah dbabu lan ngunJuk, nalging Sr1 Kreena

datan kerea dhalar. Jronlng kernbul dhahar, Prabu Drryudana tsnsatr mnlggallhbab uvallng praja Astlna saeigar sernangka dhateng Pandhave. Kada4ak kang -ibu Dewi Oendarl raHuh, ngutnan-umen Drryudana dene purun nanut dr'ateng Pa:r-

dhaua. Sri DrrymdBna gya ngedhepl kang parnan Sangktnl kinen tafa-tata para-

kadang Kurava amendhenra barls, den prayJ-tna tinurnpesan thr mng D*arar.lafi -avak Pandhaua, Ing pagele,ran njauL, DlrsaseJra nyempal-Z panggang, Jayadrata

nugel slrah kendhi, Sanglmnl prontah Kurar.ra gya ngebyuk ngmyok Sr1 Kresna.

Nanging Prabu Kresna nunten trilrikrana dados brahalar Kurawa bubar.

CANDHAKAN : - Ing alun-alun, Setyakl minangka larslripun Sri Kresna, kalarak

dening Buri-srava, tenah dados PERANG. GAGAL. Perang dedreg, kapisah dg

nlng praptanlng brahal-a. Burisraua keplayu earul preoetya mbenJang --Bratayuda kedah tandhing Setyaki. Sri Kresna rucat saking brahala, ng

Ii nitih kreta kinuslren Setyaki, marnplr mring Awangga kaJavi nganpi-

kang bibi Devl Kuntld ugl nedya nrlplh kang rayi Narpatl Karna.

Page 12: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

rI .W.-Devi Kunthi myang Semar Oareng Petruk. Nanpl kundurlpun kalg putra -

Narpati Kar':ea kadherekaken patlh Hadimanggala. .Bgg!gg, : - Devl Kunthi nri--pih ka-ng putra Karna supados ngeurpal kang rayi Pandhalra lng lllratba, Narpa-

tl Karna nboten purun. Katungka praptanira Sri l(resna matur mrlng kang biblkaturan kundur mring Wlratha. Devl Kunthl sagah, nunten panit lnrndur. Karng

nguntabaken dumugi saJavlalng pure. Nallka tedhak saktng pandhaptr Srl Kreg

na narlplh kang rayl Karna kinen ngeurpal mring lliratha, Narpatl Kartra, pang-

gah datan purun. Srl l(resna lan Deui Kunthl, Raden Setyakl dalsh panakauaat

gya nltlh kreta kundur mrlng lliratha.Sapengkeripun Sri Kresna, patlh lladlmangga1a uatur nrlng Prabu Katnat

bliih badhe wonten prang ageng Brata;ruda, teke lngk"ng ibu kalllan Jengkar

saking Auangga, punlka mangke tentu nengestonl pera Pandbava. Mldha:rget -aturing patih makaten Hau, Kartra nunten utusan llailluanggala ngantht ua{ya -

sagelar sapapan nututi Srl Kresna, klnen ngrebat Desl Kuntht. BEM[8-SES.A&;

Wa{ya Auangga nuhrti kretaning Srl Kresna, kapapagaken denlng Setynk{, t*nah dados bandayuda. Ha{ya Awangga kasoran eanl lumaJar.

ITT.NAGART l,lIBATHA. .

Prabr Matovapatl, Raden Seta, Utara, Wratsangkar Prabu Puntadeuar Ra-

den Wrekodara, Arjuna, Kenbar, nampl rauuhnya Srl- Kresna nyang Deui Kuntldt

Selyakl lan panakayan. Re.Jnbag : - Sri Kresna ngandharaken vigatosinS ainutabilih Kurar.ra ngukuhl I'lagari Aetlna. Pandhawa murlng, nunten netq>aken BRAI'A

IUDA kedab kalampahan. Sri Kresna ni:nangka kusiring Pandhawa. Seta madeg se

napatl, earta Utara Hratsangka kinarya sratl. Gya sani bldhal urlug Tegal -KuI:tt.

Wonten pagelaran nJawl wonten pandhlta souan uenggLh Begaran Rauan sg

king Hcacakra, pasrah sage.h rulnangka tavur netepi jenjl duk nallka kulauar-ganlpun tlnulungan snklng bebaya peJah denlng Raden Bratasena (Tanpahan Ba-

1o Sogala-gala). Tinampl dening Pandhawa, nunton Sri Kresna dharmh nrlng Ag

juna kinen ngujupaken panuyun, ArJuna darbe panlru!^rn : 1. Brataytrda Pandha-

ua unggul ing jurlt. 2. Bratayuda Pandhaua wetah datan cj-clr. 3. Brata)ruda-

Kurava kasora:r tur pejah Sadaya. Purnanlng uJub, Rawan pltaken t Punapa sq'n

pun ? Janaka ngandlka : Uwis. Iajeng Resi lLawen kalarih curlga, peJah. Kwag

dha kabeemi ing dahana aesaJir ternah sampurna.

Kacarlta, wonten Raja Ditya saking Guwa Sela Mangleng Prabu Kala Srenggir -nedya nales ukum sodaning rama swargl Prabu Jathagimbal denlng Sang Arjuna.

Kala Srenggi nyaut jangganlng Bambang Iravan, slnengguh 1ku Janaka. l'Jaeara

Kala Srenggi lan Irawan pejah sanpyuil. Jnnaka ngrungkopi kr.landbanlng putrat

Sri Kresna ngemutaken drrk rlkala Arjuna ngujubaken taumr, ingkang kasuvuna-

ken yuvana nsnung Pandbawa, pera putra mboten kasuwnaken. Ing nriku Janeka

1aJ eng trlurah.

IV.NI$]\RI ASTINA.

Prabu D:ryudana, Maharsi Bi-sma, Prabu Salya, Narpati Karna, furna, --i

Page 13: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-J-

Prabu Drryrrdana, Maharsi Blsna, Prabu salya, Narpatl Karna, Dlrna, -Sanglcunl. Rembas : - Pandhava sanpun siyaga ing Tegal Ku:rr, 1an senapatl Rg

den seta. sang Nata gya -lhavuh ngedali paprangan, senapatl kang eyang Blsnadalah srati kakallh Begavan Drrna lan Narpatl Karrra. !fusnya nirantos gya b!dha1. Sangkuni lan Darsasana plnanggih Denang Sagotra ing I'tedhang fur:ghan -nedya sovan Pandhava netepl Janjl sagah dados tawur, karoda peksi dening -Sangkunl klnen dados taniripun Kurar.ra. Sagotra nboten pumn, nanglng laJengdipun pejahl, kvandhe gulrletbak kutah ludlra. Nunten raonten kunara nyvenf,enbirih Kurawa badhe asor ;udanlpurr, ran tumpea kelor denlng pandhawa.

cANDfiAKAN I - Sang ArJuner dupt unlnga barlsan Kurawa kang sadaya takslh r.la-

rls tunggll darah, sanalika ngmngkepl padardng srl Kresna saryl na-b.rr klnen rourungaken Bratayuda. Sri Kresna dbavuh, sing sapa nurunga-ke Brateyuda bakal katanan elksa langgeng kang tenpa pangapura. Ne--nging sapa kang natl lng Bratayuda bakal tlnarnpa ing swarga. Sang Ar-juna nunten nanut, nglajengalcen ngedaf i paprangan.

BRATEYUDA JAYABINANGUN KAWIHITAN :

Canpuh prang raIner Raden Utara peJah denlng Pratu Salya. Raden Hrat--sengka pejah dening Bgu. D.rrrra. Raden Seta nganuk, neJahl putra Mandareke -Dyan lilloarate. Mabarei Bisma maJeng tandhlng Dyan Seta, ngadu kagekten de-dreg padha digdayane. rlesana Blsna ngunus dhuwung Kyai Udan Mes, Seta ngas-ta gada Kyal Pecat Nyava. Lanun gattuk pusaka kakalih mubal murub ntJll da-hana. Resi Bisma pinupuh gade, niba" Nunten tinoter ngantos liltbah ludlra.Kadadak Batbari Ganggawatl tumurun snk{ng slrarga nanggihi ka.g putra Resl -Bi,sna, kaparingan pusaka narnl Kyai Salukat Carib. Bisna maJeng prang malih,ng}epaeaken Salukaf Ca'ib, Raden Seta gugur.

Sri Kresna gya dhavuh urring l.lara Srikendbi lcinen napagaken eyang Bis-nar Srlkandhl ajrlh. Nanglng dupi ko.tltlsan sulonane Deul Anba, Srikandhl sggah nunten naJeng prang 1an Blsna. Resl Bisna unlnga calryaning Dewr Aruber-nunten kengetan prajanjlne klayan Sang Deui duk makeih nud.ha, nunten pasrahpeJah gesang. srlkandhl nglepasaken jenparlng gragah lenang, nencep ing dludhanipun Resi Bisna. Saderenglpun seda, Bisna nlmball para vayah Pand.haua -Lan Kurava. Nunten rnundhut unJukan TIRTA SAfiCUNING PATI. Kuraua nboten sa-ged ngaturaken, nunten Arjuna ingkang ngaturaken uuJud 'IOYA 'flIRUHANING PUSA

KA. Bibar ngunjuk, llesi Bisxoa panolt-2 nunten gugur.

Paprangan kandheg sawatauis saperlu sani ngur:matl h.rnarpantpun Resi -Bisma kabesn{ i.ng dahana upecara, sarwi ngidungaken puJa pujl sampur:nanlng

pati.

.LZ juli 1983.

{##fr #####$fi {fi fi $d$$#tr$d$$d#fi $a66##$dff d$d$$

Page 14: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

157.

I. PASANGGRAHAN B U L U P I T U

Prabu Duryudana, Prabu Salya, Prairu Ra{ya, prabu Karna, furna, Sang&q

nl. I@gg : - sang Nata manggallh mentas sedanlpun knng oyang Maharsl Bls-na. Nunten Begauan Drrna nadeg senapati agungr karrthl eraU- : l. prabu Ga::-

dhapura lng Kasapta. 2. Prabu Gardhapatl ing singara. 3. pratu llersaya lng-Plasal onar. /r. Prabu Bagadenta l-ng Malarla. 5. Prab'; Prasaya lng, Srivantlpgra.6. Prabu Srdbaka lng BoJapura. ?. Prabr Widya AndJ.nJ. 1ng l,Ildarba. S.Prgbu Nara Nlnrrnda ing GubarJa. lfusnya savega gya bldhal ngedali paprangan.

TI. .

Prabu Matsvapatl, Prabu Puntadeva, Hrokodara, Sri Kreenal Arjuna, Keg

bar, setyeki, TrustbaJumna, nya.ng para putra. Reurbas : - sanl prihatos rnen-

tas sedanipun kang eyartg Raden Seta, Utara lart Wratsangka. Kasaru atgrlng -abdl pacalang bllih Kuraua'ngedall eenapatl Bgu. Dr::na ka:rthl sratl Naren*dra 8 cacahipun. Sr1 Kresna gya nuding Raden I\rrethajunna kaJurnenengaken sgnapatlr kanthl erati : 1. Raden wrekodara. 2. Wan ArJune. l. IIarya setyakiLlusnya siyaga gya bidhal napagaken mengsah. PERANG GAGAI : - prabu Bagaden-ta lan Prabu Praoaya peJah dening ArJuna. Prahu S.rdhaka 1an Prabu Wtdya An-dlnl peJah denlng lirokodara. Dene Prabu Nara Niruinda pejah dening Setyalcl.

Unlnga kasoran srat1. gangsal makaten vau, Bgv. Drrna nunten'na1ik ge-Iar. Prabu Gardhapura lan Gardhapatl klnen nantang Wrekodara nring gtsik sgmodra lor. Dene Prabu Warsaya klnen nantang Janaka mrlng gunung kldlrl. Ka-lampahanr Wrekodara bidhal nututl panantanglng Gardhapura/Gar4h+Fatl nring-segera 1or. Arjuna nganthi Senar Gareng Petmk nuhrtl Prabu llarsaya nring -gunung klduL. Sri. Kresna nulat glaget lngkang nutavatosl nakaten wau laJengnungka Arjuua dhateng gunung kJ.dul.

Drrna nunten nranata barls, Kurawa cacah 75 klnen ngepulg Pasanggratr-

an lfupalaviyar kadlrawuhal mlkut Prabu Darmakusuna. Sangkunl kinen nututL -

Gardhapura/Gardhapatl mri.rg gisik saroodra 1or ., kang pamrihe klnen nranatanggenya perang supados ngrrlur uanci. Dene Drrna nungka Prabu Warsaya nrlng-gunung kidul saperlu rnbotr:hl Warsaya nggenya perang lauan Janaka, 'supados -ngreronce r.rekdal mamrih Kurawa ?5 kaleksanan mlkut Puntadewa.

III. GUNIING K I D U L

Raden Janaka myehg panakaunn, tantangan pernig klayan prabu Warsaye -sauadya balane. Perang rane, ngantos durnugi glslk sanodra kidul. (PERAIIC S!KAR). D.rrna ngajani lrlarsaya supados ngivi-ivi Janaka, nanging kadhawhan -ngundurl. Janaka ngesuk pepangipun, dipun undurj. warsaya. sri Kresna rasuh

_ lr-j

_EnnE_ &E_ pE mrlE _rnuunn_ Eqrulnut nrnnn nD nn i

HH HH ms$",''' #H $H,,$H fifi;;fiH HilffiH fiffHnHfimmmmnn mm nmm!14 ltn sr!! mn Eu un srr[ rnn---- i[ih--fiiii iiiin -ft]ilUE DU Fm mm mn -&m nE !!rrr nm ifriii iiiiii Eiil ffiRmn mm nm mn nmmm nn mn inni ffiI mfr nfr ffiiii

ulnnmnmm nnnm nnNEMNIDmmnmmmmnm mmm

Page 15: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-5-

parlng sasnlta rnring Dyan ArJuna klnen nyengkekaken peranglpun. Cya nglepag

aken sanJata Sarotana, l,/arsaya pegat Janggane, pejah. Bubar para uadyar DrIna glls kundur mring Tegal Kunr. Srl Kresna dhavuh mrlng ArJuna kLnen eng-gal wangsul. Sandika gya kundur. Dene Srl I(resna nunten nungka h,rekodara -nrlng gislk eamodra 1or,CANDHIKAN : - Ing gislk samodra 1or, Qerdhapura/Gardhapatl ng:royok rltrokoda-

ra. Nanging narendra kakalih tansah kasoran. Sangkuni nunten ngaJanl-

Oardhapurar/Gardhapati klnen ngloropaken i,lrekodara nrlng glsik enrbel.

Saestu, Raja kal:Lh nufang Wre'kodara, gya Jinangkah, ten wrlh ing bi-IahJ. Wrekodara kableseg ing segara embel, tan saged ebah. $rrak pera-

va{ya sabrang. Sengkunl roledhlngl sl1lt saml nglul-ivl Wrekodara.

I.lasana Prab.r Gardhapura/Cardhapatl prentah dhateng para ua{ya blnen -nbenturi sela mring l,lrekodara lngkang sanpun datan saged budi punlka. Saes-

tu, l.lrekodara kabenturan sela agong-2, nanglng nalah kadoe nanpi pitulungan

Sela-2 lrau sareng sanpun nglempak kathah, kengtng klnarya pancadan -nentas saking enbel, tnrs Wrekodara nggererg mberot ngoyak Sengkunl. Sengkg

nl lumajar, Wrekodara dlpun papagaken Gardhapura/Gardhapatl dados perang rgme. l'/asana Narendra kakallhnya katundha denlng Wrekodara, nunten kablesega-

ken lng segara embel, sanalika pejah. Srl Kresna tawuh, nunten kang rayi gg

na enggal-2 kakanthl kundur mring Tegalkuru.

IV. PASANGORAIIN H U P A L A l,J I Y A

Prabu Matsvapatl, Prabu Da::makusr,rua, Kembar. Rembee : - Ranening pe-rang dereng sirep. Kahrngka souaning patlh Nlrbita matur bilth Pasanggralran

kinepung Kurawa, mangka senapatl TruethaJunna lan sratj- Setyakl Imualahen -kamban mengsah, sabab Wrekodara Janaka l-an Srl Kregna oncad tantangan pe-rang lng gisik lor Lan kldul. Gugup Prabu Matsuapati- gya nupalcatan klayan -Prabu Puntadeua. I'lasana Sri DarnaraJa nlnbell kalg putra Abinanyu hLnen na-gut pupuh. Sand:ika nunten nltlh turangga Kyal Ciptar,rllahal cinepengan Ban-bang funitra lan Barnba:rg Sayon, kalrlng putTa-2 Madukara nyang uadya Ma&rk4

ra ingkang tlnindhlban denlng patih Sucltre kanthl gelar enprit nab&o

Kacarita, dupl unlnga Ra{yan Abiuranyu ngedall paprangan, Kurawa "15 hoteg, -esnu girls. Nunten Narpatl Karna mrarata berls tanoa senapetl- (U.rrna derong

dhateng), gelar CMRA tsyUHA, Jayadrata kinarya kekiping, yen Ablnanyu !/ua -manjing kinen nglnepi. Purnanlng gatl gya vivit nenpuh prang. Ablnanyu n1--tlh turangga sarwl nglepasaken naraca-bala, Kuraua 10 pejah, yeku : f. ilIR-}4UKA. 2. SURTAYU. 3. SIJRTAYUDA. 4. SURTISAGSA. 5. ABISECA. 6. SECASRAWA. _?. SECADARI"IA. 8. SECADAfiGA. 9. DIR0ADAF/VA. 10. DIRGAI''IUKA.

Narpati Karna prentah sisaning Kurawa kinen ngmbut Abimanyu, gya an-

byuk sarvl ngrocok dedanel, para putra Madukara saml pejah : 1. Patih SIJCI-

TRA pejah dening pusakanlpun Jayadrata. 2. BAtlBAllG SUMITRA 1an 3. BAMBANC -SAY0I'I psjah taksjh nyepengl kuda tltlhanlpun Ablmanyu. Unlng& Bsdarring psra

kadnng putra Madukara, Abiroanyu ngalruk punggung, Kurawa pejah 10 naIlh. Ie-

Page 16: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-6-

rus nraJnng barisanlng nungsuh. Nanging Ablmanyu. datan ueruh lanun baries.n

Kurawa sangsaya mlpit. Jayadrata nunten nginepi barJ.s, Ablnanyu katulmp de-ning barisan Kuraua, dene barlsan Pandhava pedhot. Abinanyu karanJap gega-nan tumancep lng badan sakuJur tuwin kudanira, yeyah landhak nganukr tn.s -nenpuh prang tanpa kanclheg. Nadyan wu8 setengah pejah, eua8ananten Sang 81-nanyu datan kandheg nggenya nganuk barlsan Kurava tenah katheh ingkang ke-srenpet curigar peJah hanggelasah. Raden Lesmana uninga tandanglpun Ablne-nyu nakaten llau dahat nuringr Dunten njambak ri}naalpun Ablnanyu arga magag

jangga, nanging fan rrruh lenun curiganlng Dyan Binanyu nglar€ga dhadlraning-Lesnana, temah peJah siya-2. Sanallka geger wadya Kuraua, Jayadrata nturlng,gya nglepasaken sanJata Warastra Panungkasl kenging Dyan Ablman;ru, tenah --gugur sanalika. Geger wa{ya Pandhar.ra unlnga sedauing Dyan Blnanyu.CANDHAKA,N : - Ing Pasanggrahan lfupalarriya, Prabrr Matsuapati lan Prabu Puntg

dewa. Nampl ah.rring wadya bilih Ablmanyu lan putra-2 Madukara gugurr-sa:rallka udan tangls, Garv& kakallh Dewl Sttl fundari 1an Utari kantgka datan enget. Deul Senbadra gya nylngkiraken Devl Utart eabab nenbe

nggarbln:i. Dewi Sitl fundari nggenya nangis gulung-2 ngantos vadlnl-pun katlngal-. Gatlmtkaca uninga rnakaten wau, kurut kalanlra tan kara-os. Wasana Slti Srndari soda suduk sarlra.Katungka praptanlro l{rekodara, Srl Kresna ).an ArJuna, dupi unlnga oe-

daning Sang tslmanyu, ArJuna sanallka ngongleng. Kapriplh para kadang, tetepanJetung kedumng. Arjuna nunten kesah tanpa panlt, tinutrtan sri Kreena -lan panakawan. Kadadak lanpaldra Dyan Arjuna kapapag putranipun Jgyadrata -nama Raden l,lisanuka (citranlpun memper Abinanyu). Dlpun rangkul dentng Arjgna slnengguh kang putra gesaxg nalih. Nanging dupl enget blllh punlka sanesAblnenyu, laJeng kalangga dtuvung, Wlsarnuka peJah.

Ra4yan Arjuna nunten mlnggah nrlng Katlywangan arsa gugat dhateng javgta. Srl Kresna gya menba kumaranipun Abinanyu, ngandika nrlng ArJune bilittsi-ngkang mejahl piyambaklpun kang uva Jayadrata. ArJuna rumaos lega, dene ce

tba lngkang kedah kawales pejah-lpun. Gya oumpah jronlng eedhten kedeh sa-ged mraJaya Jayadrata. Manaul tan kaserobadan trimah pejah obong.

Kacarlta, Bgv. Sempanl mireng sumpah.ipun Arjuna makaten uau, nunten -kang putre Jayadrata kaslngidaken dipun allng-alingl prajurit Astlna pintenpinten ewu. Temahan sakalangkung eued Sang ArJuna nggenya erga n"les ukuru -dbateng Jayadrata. NangJ.ng Sri Kresna nboten klrarg akal, kang rayi Arjuna-kadhavuban api-apl pejah obong. Saestu, &rpl Sang ArJuna apL-api peJah

obong, bubar para prajurlt kang ngellng-allngl Jayadrata, sadaya sanl kep+-ngin ningali sang Arjuna ngger\ya seda ngIalu. Tenahan Jayadrata katlngal -muncuL mestakanlpun, trengglnas kaslpat sanJata Pasopati dening llan Arjunatemah tigas Jangganing Jayadrata, nestaka dhauah pangkonlng kang ra.na Resi-Sempani, ingkang nalika saxnanten nedheng dhlkir nemujl jayaning putra.

Nanging nadyan kantun sirah gumlundhung, Resl sempani sidhikara, si-

Page 17: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

'l-

rah Je.yadnata saged gesang. Nunten dlpun enutl- pusaka Panungkas, kinen vang

sul nganuk mring pa.pralgan. Saostu slrah nganuk, kathah uadya Pandhaua ing-kang pejah. Sang ArJuna gya nglepasolen pusalce Samtarna, slrah kontal ba -bLas nrajang kang rarna Resi Sonpanl, sanallka peJah sanp1ruh. Kaeaput lng dg1u gya seul lnundur nrlng palnrwon. Bgv. Drrna nernng gya oncad. rnanJlng lrana.

TANCEB - KAYoN.Lj JuIt L983.

fififif;fifififif,,ifififif,fififififififif,fifififinfifififif,f,f;f,nfi 4F 6,9sssssssr39assssasBssssssssaasassaass lu6.

nn nn lDuuln nn IDmnm IDIn nn mm mnn nnEm IDm nn mm mtnlDnnmnmnmmn mmmnmn mm mtrmIDm IDm nrn nm tum nmnm mm mm nm nm mmDttr mn nn nn uD rut

;id-'Y,','1.xi;?d*#j,tv r.Pqs*[email protected] Drrlrudana, Prabu Salya, Narpatl Karna, Sangkunl, Resi lkepa, Ag

uatarna. Rembas : - Sa:rg Nata nanggalih sedaning kang putra Iesmana, Jayadrg

ta lan Kurawa 20. Sarta lng senu Drryudana nutuh Drrna dene nrs Janji ne{ya

mlkut Prabu Darroakrsuma, nanging naLah gagal hrr engga nangke nboten katl-ngal kundur nring pakuwon. Katringka sovanlpun Raden Burisrewa natrr sagah -ningkes Pandbawa, Kalilan gya ngedali paprangan kanthi pandherek RaJa sa-brarg Prabu Pratipa lan Partipeya dalah Kurana 10, yeku 3 ]. CITRADARMA, --2. OITRAYUDA.3. UPACITRA.4. CAiUCITRA.5. JAYASUSIIIA.6. UJRI,IACATI. ?.IftRMANASA. 8. UJIiJ'1ATIA. 9. CITRAKSA. 10. CITRAKSI. !tusnya siyaga gya budhal.

II. .

Prabu Kresna, Pandharla myeng Sonar Gareng Petruk. Renba.g : - Sarni pr!hatos nentae sedaaing para putra Maclukara. Katungka aterring va{ya billh Ku-

rawa ngedali paprangan tanpa senapatl, ingkang katingal tng ngaJeng Raden -Burl-srawe. Sanalika Setyaki matur badho mapagaken, kanthl sesumbar bilih pg

saka gada l,lESI KUNING punlka pacanganlpun sirah Burisrava. Hrekodara €srDU -rengu untnga patraping Setyaki lngkang hanbeg lumalunglcr,rng nakaten !rau, nun

ten ngandlka billh lngkang bobot tandhing Burlsrava punika gadanipqn llreko-dara Kyat LUKITAIIUKA ITUJAK POIO. Setyakl panggah naiben, sunten dlpun Jajaldenlng \.lrekodara, Setyakl kapupuh gada RuJak Polo sepisan kiyat, kaping pigdho kiyat, sareng kaping tiga gunreter. Nunten Sri Kresna nglilani Setyaki -napagaken Burisrawa nanging mboten kapareng Bunbar. Sandika nunten bidhal -kadherekaken Raden Setyaka, Pancauala lan vadya Lesonpura.

PERANG OAGAL : - Canpuh prang rane, Prabl Pratipa lan Partipeya pejahdening Setyakl. Kurawa 10 pejeh denlng Setyaka lan Panceyala. Burlsr&ya tra-

Ju tandhlng Setyakl (Cn'lDltrN0 OANO8AftAN). Adu kasekten, Burisraea ngasta &da RUJAX BEiJNG SAI{BER MATA, Setyaki ngaeta gada WESI KUNING. Nanglng Setya

kl ndadair sesurobar, lrasana kepleset dhawah, kajanbak denlng Burisrava. Se-tyaki kapithing tan saged obah.

nmmnnm mmnnmnmnmtD

mnmm mmmmtrm

mn mn mn nm mmnm rDn mm mm mnnm nm mn nm nmmm mn lln mm mnnm nm mn nn mmmm mn nm nm mt!mmmm mmnnmm mmmm

Page 18: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-8-

Burlsrawa sesunbar naciya-clya. srL Kreena gya nlnbali Wan Arjuna kinen ngrepaeaken Jernparing Pasopati nurut klamar (onah kemangga) lngkang saqpun kapuja. Saestu, Arjutra nglepasaken Pasopatl, nratas bahunipun Burlsrauatenah pedhot, kendho nggenya nithlng, setyakt polah uvaI, nunten Burlsralra-kakepruk gada uesi kuning, Burj.srawa peJah. Kwandha arsa den renuk, Sri Irrrg

sna tan pareng, sarwi parlng dhavuh bab tatasing bahunipun Burlsrawa vau sgklng Dyen Arjuna. setyaki dahat mor&ng, gya oncad, ngamuk punggung, tenah -uadya Astina navut.

I1I. PASANGGRAHAN BULUPITUPrabu Dr4pdana nanpi aturing uadya bl1lh kang rayl Burierava lan Ku-

raua 10 pejah lng paprangan, dahat sungkava. Nunten nurlng-2 ngraosi furnadene senapatl datan tanggel jauab, nalah tllar glanggnng colong ilayu, sr-engga mangke mboten katingal. Sang Nata nafah ugi ngenbet-embet ndukanl ku-lauarga Sokallma, Reai Krepa Ian Asvatana ugi rl{pun dukqn'l kathah-2.

Res! Krepa gentos ngerang-erang Narpatl Karna dene agul-agul Astlna -teka narnung tansah kendel kernawon. Narpatl Karna kemropok, gya sagah tng -vancl dalu punlka nuntpos pera Pandhasa. Nunten Karna parnlt ngedc]{ paprang-an kadherekaken Resi Krepa, Asvatana, Arya Jurarrgsena, fan putra sangkunl :Raden AnggeJaksa lan sarabasetya, dalah Kuraua cacah 10 gya bidhaL.

Ing pagelaran njaui Prabu Karna nrrobali abdl tetelukan sak{ng Awa-ugga

denava Ditya Kala Lembuss.na savadye raseksa kinen nenpuh prang mrlng baris-anlng Pandhawa. Sandlka g)'a bidha]". Kabekta nalika sanenten wanci'da1u, pramila barisa:r Astlna sadaya sarni bekta suluh (obor).

]V. PASTNC.GRAHAN H U P A L A l,l I Y A

sr1 Kresna l-an Pandhawa, nanpl aturlng wa{ya bilih Kurava lng dalu pgnlka ngedali paprangan, ingkang kaplreng na.uung psnggemnlng wadye raeeksa.Kabekta rnengsahlpun para denawa tur lng varci dalu, pra.nila srl Kresna gya-dhauuh dhateng kang putra Ra{yan Gathutkaca dalah para kadang BraJa pringggndai kinen mapagaken. Gathutkaca matur sandlka gya btdtral saua$ra raseksa -Pringgondani, ugl mbekta suluh (obor).

Kac.arita, perang carnpuh lng warci dalu rane sanget. Raden /tnggaJaksa-

lan Sarabasetya pejah dening ltaden BraJa Lanatan lan Brqja Wikalpa. I'larpatiKarna tansah nyurnbari Arjunarngsnbs dipun sendhu denlng Resi Krepa. Karna-muring, Aswatana mrina kang paman, dipun pisah Prabu Salya. Narpati Karna -nunten ngerigaken ua{ya raseksa najeng, tawur klayan raseksa pringgondanir-

eatemah paprangen kebak blodug, obor sarnl pejah dados pet€ng ndhed.hot. Ra--

dyan Gathutkaca waringrrten, nunten nranbul prang ssking gegana, saben !ron-ten kumliver kasarnparr pejah. Ngantos gusls para raseksa, kalebet, ingkang -paJran kadang Braja lan uadya Pringgondanl sadaya sanl peJah dening Gathutkg

ca labet saklng petenglng papra.ngano

Narpati Karna nunter nglepasaken sanjata Kunta Druvasa saking langkapl'lijaya nDanu cumlorot, nruLat Sang Gatlnrtkaca gya mosat nggegana sarvi natak

Page 19: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-9-

aji PETAK BARI(AH oaking paparinglpun kang eyasg fi,rrya Seta, sanallka sontenGathutkaca 1000. Dene ingkang asli aling-aling nega nalang. sanjata Kunta -lunepas, meh tan kiyat mlnggah, slnaut dening oukarning llerya Kala Bendana -lngkang nedya nguntapaken sedaning kang putra Oathutkaca. Kala Bendana esnublngung ngupeJ'a pundi kang vuJud Gethutkaca saestu. Prarulla gya menba-2 svgran-ing kang mba)ryu Der.ri -Ari-mbl nimbaLi Gathrtkaca. Kadadak Sang Cathutkacamedal saking pasingidan, kapapagaken kang panarr Kala Bendana inglcang gya

-nyarungaken sanjata Kunta 1ng puseripun Gathrtkaca. Nelika zuIsna tl1ar ragaRaden Gathubkaca takslh kober nanggalih ne{i.a nurDpes kang uua Narpati Karnapramlla raga kadhawahaken lng kreta tttlhanipun Kanxa, nanging mulat Sang -Nata Awangga gya oncad saking kreta, temah kreta jaran kusir 1an panongsong

ajur kadhauahan kwandhaning Gatbrtkaca.Unlnga kang putra guBurr l,Irelcodara gereng-gereng nunten ngaDuk, fr,urag

we 10 pejah siya-siya (kapldak, katendhang, kesarnpluk). Tnrs rnbunr Narpatl-Karna. sang Prabu Karna mulat murlngipuu llrekodara, esnu girlsr gya nekuk -penjalin, nuter )qeta alilg-allng Jurang gosong, Wrekodara kecalan lacak, -nanglng terus ngubor nadogi Karna. Devl Artrubi nl-reng yen kang putra guguxr

kaltaka datsn enget, dupi vus wungu gya seda obong.CATIDHAKAN : - Ing vana Kandhawa, BgH. Drrna tapa nlruwun nrLng Javata supa-

dos saged nebus kawirangan nggenya !rus Bumanggem dados senapatl arsa-toikut Prabr Darmakusuma, nanging gagal nalah putra Astj.na Raden Lesnana peJah.

Katungka rarruhnya }iWang Rana Parasu (gurunipun Drrna) paring vlsik -yen gelar cakra Bwha lnglcang kangge numpes pand.haua tetela ugl saged mreJgya agur-2 Amalta, yoku : Ablrnanyu, Gathutkaca, l"n putra-2 Ma4ukara. pra.ui-1a Bgv. Drrna datan kapareng nglokrc, kinen terus magut pupuh mallhl sarla-pinaringal piyandol sarrjata sara Maruta. Durna sand.lka gya bldhal.Kacaritar dumugi Pasanggralran Bulupltu, Bgw. Drrna dlpun tanbuh denlng pra-hr Dlryudana sarta esnu d.i-pun erang-erang dene senapatl tur gunrnlng Kurasateka ngucira lag jurit. Drrna kernmpok, gya sagah ing dilten punlka nrupes-Pandhaua. Nunten panit najeng ing palagan, kadherekaken Raja Madhendha pre-bu Cedhaka nltih dwipangga nana ilesthltana.

I

Kacarita, durnugl paprangan carnpuh yuda rane, D:rna tandhing senapatL PandlB

va lladen l'ruethaJu:nna. Raden 'lrusthaJumna tansah kasoran. Kadadak katitlsansuloane Bambang Ekalaya (Prabu Palgunad:i) ilgke'ng nedya nales ukun pati dlgteng Ilrrna. satenah Trusthajumna dadya santoga, gya ngarnuk punggug. prabu-

Cedhaka, llarya Jurangsena, Citrasudirga 1an Kuraura 10 sani pejah denlng Ra-

den TrusthaJumna.

Sri Kresna gya prentah dhateng Wrokodara kinen nejab3- gajah Hesthlta-ma tll-as tumpakaring Prabu Cedhaka. l{usnya gajah rnatl , Srl Kresna dharmh -dhateng para wed;ra kinen aLok Hesthitana mati, nanging Hesthl-ne }lrih, Ta-ma-ne sem. ssestu, dupl mlreng alok-2 llesthltana nati, Durna blngung, ka-sengguh Aswatama inati, l{unten nglokro ngger\ya perang, nurut-2 pados katrang

Page 20: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-10-

an slnten saJatine ingksng peJah. Drpi pitaken mriug Prabu Daruakusuna, si-nangsulan kanthl pangucs.p llrih Heethitana (eabab Prabu Puntadewa mboten pg

run goroh), ewa,sa$anten Drrne salalr panireng slnengguh Asvatane, pre.nlla -

nunten kantaka. teengginas 1lusthaJunna ingkang mrs kapanJingan Fkelayar ng

1l ni-gas j angganlpun furna temah pej ah kapisa-nan. Aelrats.na ngemuk, kapapag:

aken l,lrekodara 1an Janaka tenah lumajar.

TANCEB - KAYON13 Jult 1983.

l59..ri.i llll.,m

I.mrtn

.1.. rl.-r1r" it

nm nnmmn nnnntrmnnnm nnmIDN INNmn mmnm mn

$+f++f $+f+$$${$}+i}{+l${{{}$}$+{f$f${

mrnmn ummm mnnm mmmnn mmmn nn umn nnu[mm mn nm m n mm mn mm nm mm mm mm En l[ntmm mmmmmnmnmn rnnnn mnmnnn ntll mnmmnnmn mm m m mn mmnnm mmlDlnmm mmnn mmnmmnmm mn nm mnn mn mm mm rDm mm nm nm mn nmmm nm Inn nmm nm mn nm nm mm nm mn nm mmtm mm nm rllm mnnmm mm nn nn mnn n& mn

IARN0 TANDHINC* t$tt***.x** ** {* n***** *tt ***il***

I. PASANCCRAHAN B U L U P I T U .

Prabu D:ryudana, Prabu Salya, Nazpati Karna, Prabu Radya, Sangkunl. -Rernbas :- Sarni prlhatos rnanggallh sedanlpun Begawan D:lrna. Nunten Prahr KaIna ingkang sagah gunanti- nadeg senapatl agung nggentosl kalenggahaqipun Be-

gauan Drrna. Nargtng nyuwun kanthi kang rarna narasepuh Prabu Salya roinangka

lcusir, lajeng pengapit kanan klrlng R.qja Carang Glagah Prabu Wikatllabona tglrin Rs{a Ngenbat l,andheyan Prabu Jayawikatha, pangiri.gipun Asr.ratarupl Resi-

I(repa, myang kang putra Raden l,Jarsakusuna lan Warsasena. Bldhal-ing senapatlnavi gelar dumuk angun-angun, Radon Drrnuka lan Drrda:ua sakadang Kurava 10

minargka cucuklng barls.

II. tsARTSAN P A IT C A t-A.-

Sonapati Raden Trusthajumna, Raden Setyakl, nanpl ravuhn;ra Srl Kresna

Lan Arjuna. Rembeg : - Samya manggallh lyan l.lrekodara lngkang siyang dalu -nboten kersa kundur mring palnruon, anggung jumeneng uonten pafagan labet pg

dos bela sedan:ing keng putra Gattn-rtkeca. Srl- Kresna uninga bj.Ith l,lrekodara-

ing batos dereng lega lanun dereng nraJaya Narpati Karrta.

Katungka sovanlng patLh 'lYusthalcefu ah,tr uninga bilih Kurawa nged'lJ-

senapati nangirg ingkeng katingal nembe pongapltipun RaJa mudha kaka11h. Tg

jeng sarni mapagaken. PERAN0.CACA! : - Prang canpuh rane, Prabu Jayawlkatha-

peJah dening Raden 'lrusthajumna. Prabu l/lkatbaboma pejah dening Raden Setyg

kl. l,'la(ya Astina mavut katrajang kridhaning San Arjuna, temah sani nundur.

III. TAI.{AN KADI LTNG-LING . (Astina).

Kangjeng ratu Dewi Banowati 1an kang rayi ipe Radyan Dlrsasala Ien K!

Page 21: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-lL-

lurah Togog. Remba,g : - Raden Drrsasara kaslngl,lalcen denlng keng raka Prabu

Drrlrudana, datan kapareng ngedali lng paprengan, sabab glagat Bratayuda ingkang saropun katlngal billh barlsan Kurava sangsaya tipis. Dlrsa.sana kaga-dhang gumantl pangeran-pati sapengkerlpun kang putra Raden Lesnana. I'iarging

Devi Banouatl datan sarju roring karsaning kang raka Drryudana, pranlla won-

ten Tanan Astina nriku Drrsasana tansah dipun gegasah, dipun erang-erang dg

ne ana satriya pangexan sepuh teka ngucira ing jurlt, ndhellk kaya patrap-ing sudra sampali. Sanal-ika Drrsasana laJong parnit nugul nrlng palagan, ka-dherekaken Togog.

IV. EINCdIR BENcAi,tAN G A N c C A .-

Radyan Wrekodara myang Semar Garong Petruk. Rembag : - Pana.kavan nglglipur bendarane kang nernbe sungkaua kecalan putra, nanging Wrolaodara tansah

kendel kemawon. Kadadak praptaning Drrsasane nantang petarrg netepi jaqji ne

lika jaman pendadaran slswa Sok'alima. PORAI,IG SEK4R : - Perang rarua, Drrsasg

na mbalang pusaka tumbak Kyal Barla kenging dhadhanipun l,lrekodars sanql{ka-dhawah, laJeng dipun gugah dening Semar. Gentos l,lrekodara nbalang sanjata -Bargavarastra, Drrsasana njengkelang, dipun jampeni Togog. Nunten perang 1g

varan, vasaua oyak-oyakan, l)rrsasana rulumpat lepen Cingcinggoling, Hrekoda-

ra bad.he nututl dipun penggak Semar (sinten ilgkang ngtangkahi lepen Clng-ci.nggoling badhe apes jurite). Nunten kinen ngundurl, yen lrus teblh sakir:g-J.epen klnen nandangi. Saklng kilen lepen, Dtrsasana noyolci Wrekodara : l,lre-

kodara anake uorrg,- tongeng. Nanglng Hrelcodara mboten mangsuli, ngentoei won-

ten vetan lepen. Sareng Drrsasana vangsul mlurnpat dhateng r"retan lepen, ka[4jung denlng Wrekodara, badhe mlumpat lepen kajegal zulcmanipun Ki Segotra, -Drrsasane. kepleset kalenggak, topong uwal, riloa nglewer kajarnbak denlng It4

den Wrekodara lajeng kapulasara, den kaicahi. Gegor Tegali<uru unilga Drrsasg

na dipun pala Wrekodara. IaJeng Kuraua lan Pendhawa sami ngrubung, Prabu fuyudana nyuwunaken pangapunten. Nanging Sri Kresne sung sasmita kinen nraja-ya. Pranil-a llrekodara gya tumandang, Drrsasana dipun senpal-sempal, dipun -potheng-potheng ngantos ajur dados salialang-wq'laJlB. Pandhaya Kurasa bubarr-tan wonten kang uentun nyaket. Katungka praptanira kang lbu Devi Kunthi len

kang nbakyu liara Drupadi. Der,ri Kuntld mundhut kullte,fursasana kinarya keu-

ben, dene Drupadi mundhut ludlrane Drrsasana klnarya ,kranes. lfusnya sarai 19

ga nglur.rari punagl, gya kundur nring pakur.ton.

v. PASANCCRAHAN BARTSAN M -A D U K A R A

Dewi Srikandhi nampi.'sowan:ipun putra Pagombakan atnajaning Raden Widg

ra kakasih Raden lianjaya, Rembae : - Itaden SanJaya natur ne{ra rnbalik tumut

Pandhava. Wara Srikandhl mundhut bebana slrahipun Nalpatl Karna. Sanjqya sq

"ah € ra bidha].

\.NDr \KAN : - i'larpati Karna nitih kreta kinusiran Prabu Sa1ya, kapapag lta-den Sanjaya, Jawab badhe nigas ja4gganlng senapatl Astina. Karna nu-

Page 22: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

t-2 -

rlng, Sanjaya kacandhak kabanting pejah. Krlandha slrna dados urobul. l,lara -Srikandhi. rnurina, nunten perang 1an Narpati Kartra. Srikandhi dipun jempa-ring ukellpun rilcna udhar, kawirangan gya lunaJar rnrlng lirpal-a.wiya.

Narpati Karna ngJ.ajengaken nitih kreta, kadadak lronten naga iovan, .-ngaken narna llardhawaUka n1ruwun palllah ned;ra rorajaya ArJuna, labet males -ukum pejah.ipun rana s!/argl naga Gumbang. Kama nalah muri-ng, rraga dlpun tu4dhung gye kesah tumuju barj-san Pandhasa.

Nalila Ltsfcn'lpun Karna lumanpah, yonten ngalanat awon, yeku uonten -peksi dhandhang kalih tetarungan, kang satunggal pejah. Nunten lronten peksil-ar.let kekalanganp lrae&na kasapu barat kentas sadaya. Kadada]e gouanlpun lng-kang garva Devi furtikanthi kadherekaken patih llrdinanggala nusul Prabu Kag

na sarwi nangis.'Prabu Salye gya nylngklraken kang putra. Kreta nunten IaJunring paprangan. I

uI. PA$4NGGBAHAX HUPALAt,JIYA.

Sri Kresna, Pandhawa, nyang panakawan. Rembag : - Wrekodara takelh -ngigit-lgit I'iarpatl Karna. Katungka sowanipun Wara Srikan,rhi uadul- clhateng-

Sang ArJuna billh nentas dipun wirang-wirangaken Kama. Wrekodara n1ruumn dg

dos sonepatl, nanging Sri Kresna tan kapareng. Saostunipun Raden Arjuna ingkang kinen madeg senapatl sgungr kinusiran denlng Sri Krssna,, pengapit ka-nan kiring Setyakl lan Yuyutsuh. trlusnya rnlrantos gya budbal.

Arjuna dtlh kreta Jaladara, kinuslran Srl Kresna. Ing n€qjeng bar{s-gelar vulan tumanr'€q,] , nunten ing wurl baris gelar ARDA CAI,IDRA, nunten ui*uit nenpuh prar€. Raden l,lalsakusuna lan llarsasena pejeh dening Yuyutsuh.

-Drrnuka Dtrdarma oejah dening Setyakj-. Kurawa cacah lB ngepung barlsanlng -Pandhawa.

l{aga tlardhawallka nylor.ot eaklng gega,ne arsa nyaut Sang Arjuna, ne-nging karuroiyinan lunepaslng sanjata Samtana, Naga llardhavalika pejair.- I,gjeng Karne 1an Arjuna tandhing yuda wonten ngtnggil kreta, perang jemparing

an. Karrta nglepasaken Naracabala, Arjuna ngembari panah eevu, temah sarnpyuh

jemparlng pinten-2 ing akasa. Karna ngedalaken pusaka h;rdrasara, mijil bu-ron vana galak-2, Arjuna nuJa barat, buron kaseblak lesus kamprung. Gentos-

ArJuna nglepasaken Naracabala, Karna allng-aling kaca gedhah, temah tan pa-

sah. !{asana Karna badhe nglenasaken sanJate Wijaya Capa, dlpun emutaken de-

ntng Prabu Salya oupados perang pengabaren langlung mniyln. Nanglng l(arna-nekat, jenparing kaembet, Salya nyendhal kendhall kuda, kreta lunarap nga-get, temah aber playuning jenparing, amung natas lungsening Janaka"'Arjuna-nuring gya nglepasaken sanjaia &rdra Capa, kenging makuthanipun Karna temah

kar.rlrangan sabab katingal yetr mestdrane ciri belang. tlywang Narada tumurun-

kairi-ng para hapsari, Karna lan Arjune dipun busanani kerobar satata'kadewa-

tan. I'lunten prang tandhing, dipun tingali sadqya kang uonten Tegalkuru, de-

wa-deui, jim pri prayangan, 1an kutu-2 rlalang ataga.

Page 23: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

_L3-

PERAIIG TANDHING KARNA - AR.IIfN$ kavlwitan, para hapsari wonten ing ge-

gana. Saben wonten ingkang dbauah, para r.ridodarL ngudani sarl-sari veuangi.

Karna nglepasaken sanjata Hijaya Capar para uidodarl naaJing dhateng Arjuna

mlla datan pasah. Gentos Dyan Arjuna nglepasl sanjata Pasopatl, kenging --jangganing Karna tatas, dlrawah lenggah, sirah sanpun peget nanging dereng -uval. Dlurvung Kyai Jalak kaastar sarvl nguuuh nring Arjuna kinen nyaket ar-sa karangkul. Srl Kresna nrlsik Arjuna billh puni-ka akalipu-u Karna nedya ngg

Jak pejah sarnpyuh. Pramila ArJuna gya mbebeda saklng kateblhan, Karna arsa-junangkah ngrangsang, dhavah kalenggakr nestalca potholr laJeng peJah. Devi-

$.rrtikanthi kantaka, vrusnya enget nunten sud.rk sanila.Patih lhd:inanggala nganuk, kapapagaken Patih Udawa. lhdimanggala kasg

d.uk dhuwung Kyal Ca:rdeludira, Iladlurarrggala peJah. (Udarla & Ilndiroangg+'la pu-

nlka taksih kadang tunggil biyung, anak Nyai Sagopl).

Kuraua 18 ngarnuk, Wrekodara tunandang. Nrajarg barlgan Kurava, tonah-

sani pejah siya-2. llarya Prerneya ndhellk ngempit dluwung ligarl, kepidak ll|rg

kodara, Preneya pejah kenging korisipun plyanbak. Pratru Ra{ya uninga Wreko-

dara ngamuk, girls nunten mundur-mundur dlnsar rlus Berep suryar tan vnrh tgkaning bilahl, Prabu Radya kepleset kecemplung Jurang, peJah. Iiaden Karta-n&rma rumaos m1-ris, gya oncad. Aswatama tansah geten-geteur dhateng Prabu -Salya dene katingal yen mbelani Pandluua, nunten nundur sarvl nggeget vqia.

100.

TA.]'ICDB - KAYON.L3 juli 1983.

nnnnnn Rrqr&EnPmngr$$BqrBqnnssn+p{I glqrPY?r*nrFrFr"rYsrtilr'rtr;FrrFFxli1mrF flF*lFFFrr

mnmmmnm mmnm mmmrnmmummmnmnmmn nnn

I^ PASANCCRAIIAN B U L U P I T U .,.

Prabu Dtryrrdala, Praru Salya, Resl Krepa, Sanglruni, lan l(urava keltuncacah 20, rah: euruhan kanbun 10. Jlg-Ubg ; - Kasoring prangr lan montas ke-

calan andel-2 kang raka Narpati Kar-na. Katungka sowanlpun Aswatanar mahrr -pab sedanipun llarpati Karna hawit salring paekanlpun Prabu Sa\a. Sarlslike -Prabu Salya ciahat muring, rrunton diprrn ripih denlng Drryudena. Satemah Aswg

tama }an Krepa katundh.rng kesah. l,lunten Prabu Salya sagah jumeneng senapati

agung, kanthi paldherek wadya l"landaraka tinindhlhan patih 'fuhayata lan Kurg

va cacah 10. l,vlsnya siyaga gya bebldhalan.

II. P A SJANOG,RAHAN IiUPALAl"lIYA

mn lln mmmnm mm mmmn tnn mm mm mm mmmm Inm mm mm mm nnmn lDln Inmmmm mm mnnm nn nm mm nl0 mmmm tnn mm mm mm mmrlnml[ mnmmn mnnm

Prabu l'latswapatl, Prabu Darnakusuma,

Kenbar, Trusthajumna, Setyaki, dalah Semar

mnnm nn mnmm nm nmm mmmm nm nmmnnmnunmmnn mn nmmnm mm mm nnmm mm mm nmmm rum nm mm

Srl Krosna, l,lrekodara, Arjuna, -Gareng Petruk. Renbag 3 - (ss-

nn mmmm mmmm mmnnnmnmmn mnmn nnmn nm

Page 24: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-u-tang-etang, bonggoling Kurava nanung kantun tlga, inggih punika Prabu Drryr

dana, Prabu Salya lan patih Sangkunl, Katungka Bouanipun patih Udawa matur,

bilih Kurawa ngedall sonapatl Prabu Salya. Sri Kresna gya natur d.humateng -kang ray5- Funtadewa kersoa Jurneneng senapatl. Ing purwanipun Sang Prahu Da3

malorsuroa datan purun, nanglng dupi sinendlm abur dening l,lrekodara lan Jana-

ka, nunten kersa. Lajeng nranata barie, Prabu Punta nitth kreta, pengapit -kanan kirlng Nah.rla Sadev.r, kadherekaken srati Raden Tmsthqjunna, SetynLl ,1an Yuyutsuh dalah Pancavala. Ifus runantl gya bldhal mring peprengan.

PDRANG GAGAL : - Canpuh prerlg ran€. l'ladya l'larrdaralca katbah lngkang pgjah. Petih T\rhayata peJah sampph kJayan patih Hraprawa salcing Pagornbakan -(patihipun Yuyutsuh). Prabu Salya gya matak ajt Candhaberawa, miJll buta bg

jang pinten-pinten yute, bal-a Pandlrava giris. Sri Kresna prentah dhateng pg

ra vadya kinen seleh dedarreL sarvl sedhakep patrap sanadi. gstls'llka buta bg

jang sani blsu datan saged polah. Sineput ing da1u, Srl Kresna gya utuoen -dhateng kang rayi Nalerla Sadewa kinen nusup sowan..nrlng kang uwa Prabu Sal-ya sarr.ri pasrah nyuvun peJah. Kembar natur sandika gya bidbal kadherekaken

Semar Gareng Petruk.

III. PAKUWON NATA M A N D A R A K A .-

Prabu Salya tinangisan dening lcang garva Deul Setyavatl ingkang men-tas oupena awon. I(ados-2 katingal Sang Naba ngagern busana penganton ilipun -arak nltlh turangga nanglng, trus manJing sarnodra. Premila Sang Devl n1ruwun

supados Prabu Salya murungaken anggenlpun juneneng senapati. Prabu Salya --mboten vangsulan bab puniko, nanging gya ngarih-arlh kang gama tms kapon-dhong nanjlng pasareyarl. ly'usnya sare kepatl, Salya medal sakirrg palmuon pi-nalggih Nakula Sadewa ingkeng nunten nangis ngrungkepi padar sarvi sarnbat -Qruwun peJah. Prabu Salya cahat trenyuh, kare.na enget nring kang rayi svar-gi Dewi }ladrim ibunlpun Kembar. Nunten dhawuh, mbenja:ng eqjang kang raka -Prabu Darnakusuna katuran mapagakon kanthi Jl-nat Kalisrasada. Kenbar sandikagya panit mundur. Prabu Salya nunten nbldhalaken barls nempuh prarg rur1.ng -palagan.

Kacarita, Dewi Setyawatl dupi !rungu sare, nadosl kang raka Salya tan won--ten nuli nusul mring paprangetr kadherekaken enban Nyai $rgandJ..

CANDIIAKAN : - Prabu Kresna lan Pandherle, nanpl sovanipun Nalflrle Sadova, na-

tur biliir kalg uwa Mandaraka sampun pasrah jilra raga, tngglh punika -kinen napagaken Prabu Darmakusuma kanthl ngasta Jinat lfullmasada. Pua

na ing gati gya sarui bidhal nempuh pranrg.

PDRAI'IG StrKA]] : - Kurawa 10 pengapit senapati Astina pejah dening Wrekodara

lan Arjuna. Pratr.r Salya gya matak aji Candheberawa, urljil buta bajang tanpa

wicalan nempuh ve{ya Amarta. Prajurit funarta nunten sarni seleh dedanel sar-vi sedhakep petrap samadl, katemahan denawa bajang sani linga.k-linguk kaya

bingung. Prabu fu1ya gya nitih kreta kabandhangaken tumuju kretaning Prabu

Dalmakusuna. Kaca:.'i.ta, kretanipun Salya langsarn labet uninga Prabu funtade-ua sabet jagong kariyan suknanlpun Begawan Bagaspati ingkang nedya maLes --

Page 25: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

15-

ukum nring kang putra mantu nenggih Prabu Sa1ya. Candhaberawa dupi uninga -pangauening Bgw. Bagaspatir gya sarni sowan, nunten &ipun sarrpurnakaken, signa saking paningal. Bagaspati gya nitis mring Darmalrusr:rna, tenah Sri Ptrnia-

dewa darbe kasudiren nunten sesumbar. Mireng surnbarlpun Prabu Darnakusuura -raakaten wau Prabu Salya nboten pangltng bitth punika suantenJ-pun ingkang rgna narasepuh, trus enget janji duk kawuri. Prabu Salya gya ndheplok ing

-ngarsanlng Prabu Darnakusuma, kaungkulan Jimat Kaliuasada, tenah Salya lun-puh sarwi ngulungaken curiga. Trengginas curlga kataropi dening Prabu hrma-kusuma nunten klnarya nlgas jaaggaling Pratnr Salya, seda kapisanaa. Srloan!ra sarlobit lclayan kang rama Bagaspatl kundur mrlng alaro langgeng.

Geger barisan Astina, Prabu Drryrrdana nlris gya nyemplung ing lepen -Klauing kang anjog mring sanodra.CANDHSTqN : - Dewl Setyawa+"i lan emban Sugandi ing wancl- dafu tur javah de-

res peteng ndhedhet, madosi }unarpaning kalg raka Prabu Sa1ya. Banjirgetih klnJ.ra toya, lenggah bathang gaJeh kin:ira se1a. Drpi na.nbet ba-

cin nembe unlnga Lamun ing mri.ku banjir ludlra sarah bangke. Wonten -kwandha gumlethak tanpa mestaka, rinungkeban kinira kang raka, jebulkllntu. Sareng r^rus gagat bangun enjang nenbe pinanggih kuandhaning rgka Prabu Salya, rirurngkebaa sarwi nangis gero-Z. lJasanp Deri Setyawa-

ti seda suduk sarira. Daban Srgaldi ugi bela pejah suduk sarira.

IV. BAUSAN P A i'{ D I{ A l,l A

Sri Kresna lan Pandlr,e,va, nampl. aturl-ng Petruk bilih Prabu Drryrdana -lunajar nyernplung lepen Klawing. Sri Kresna 1an para kadang gya budhal nya-ta-kaken nri-ng sungapan. I(urawa 10 i.ngkang mmeksa dupi mulat dhetenging Pa4

dhawa, sami keplayu.Sang l3ima unin3a wonten uleganing toya ing kedlmng nunten dlpun sun-

bari. Drryudama medal krembyah-Z labet, kasampiran ganggeng lumut gundha wc-

weyarl. Lajeng prang tandhlng klayan Wrekodara. Dedreg nggenya tarung dhadha

kadadak praptanira Prabu Baladeua seking Grojogan Sewu, ndukani Vrekod&r'a -dene patrap daksiya til-ar jiva kasatriyan. Sri Kresna murlna dhateng Wleko-

dara, temah Ilalader.ra ringa. l/asana Dtryudala dipun busanani cara narendrar-dipun aben tnadh-lng llrekoda.ra. furyudana ngaota gada l(yal lukita llangga, dg

ne Wrekodare. mbokta gada Lukltnnuka, nunten tarung gede. Wrekodara keng'ing-

kapupuh gada pltinganlpun, nlba. Nunten kausap dening Kresna, Wrekodara wa-

ras. Gentos Drry:dana kasabet gada ventisipun sempal. Cya aglis nggebyur -sanodra.

Kurawa 10 nganuk, kanapagnken dening Yuyutsuh lan Setyaki-, temah sa.nl

peJah. Igsa4ilgr Prabtt Drr/rrdana ingkang angslup ing sa-urodra, dipun tuJ.ungi

dening llyvang I'larada. $rlru ingkang sompal dipun sopak, nunten ma"jeng perarg

malih. I'ianglng dhasar nls dumugi janjl, Buku sopakB.n kasunpar gadB.nipun lilgkodara, Drryuclana rebah, dlpun kurebaken, uaclana kaasap ing padhas curl. Kg

lit daging sirna, anung kantun balung kuthah getih. }lunten kakepmk gada Ig

Page 26: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

16-

kltanuka, Drryudana pejah aJur k',randhane. Kadadak rlonton suanten kunara bl-llh ing terube nec\ra roales. Patih sangkurd nlabung, gya cinandhak dening l,lrg

kodara, cinubles kuku mboten nenpan, dipun kepruk gada mboten tedlras. Sri -Kresne nunten paring easmlta, bilih Sanglorni vue nate gufung 11sah Ta1a, ro!

La tan tedhas dedanel. Nanging taltsih r,ronten sarandunlng badan lngkang d+-reng kasipatan lisah Tala, lnggln punika ing dhubur (silit kodlnk). Wrekortq

ra gya tumandang, Sangkuni dipun jungklr, slllt kodhok kacubles kr:ku panca-ka, lajeng kaboset larlite kados rrgoncekl kulit pisang, dadi 1an patlne.

TANCEB - KAYON.t3 jull 1983.

10tr .

nr1 illnt: mDmnfn:- :!i nl: mfDLttri rnn mmIflmmm r' :t:. mmllmF mln L.iI mmfn: mlli trY.n mmml:il mm mm

NMNMN NNMMMID MINDNT NMMN DIDNM DIDNID IDIDIDIDMmm nn mm mn Dnlnnmnmnmn Dmnm [tmmm nm mn mn mmmmmmmnmn nmmm nEmmmmn mm mm mm mm m m /nm mmmmmm nnmmmmmm nrm mm nn mn mmm Inm mm mm nmmmmmm nm mm mn mm nmn mn mm mm mrn&mmm mmn mm mnnm nm mm mm nm mm hnm

mmnm nrumm mnmn mm mn mm nD mnmmmmmmmnmm mnmm mmmmmnm mmmm m m mm mm nm mm mm mnmmmm mmmm m m mn mmnnmm mn mm mn mmm mm nnmmm mnm rum nm mm nn mn mn mm mm mmnm nmn lnm nm mn nm nm mm nm nm tutnn Inn nm nn mnnmmn Dn mtn nID nmxDni

EWH

tDIIUtm nIDEm mmmr'mn ID n mtn mn mmmrumnmnnm mlimmmnmnmn nmmm nmm mm mm nnmm nmm mn mlll,mnmm mn mmmn

I. PASA],ICGRAiI.A.T] iI U P A L A l,J I Y A .

. Prabu }latsuapati, Srl Kresna, Pandhaua. iembas : - Sri Kresna 1an Pa4

dhawa enget nalika Drryuda.na pejah, uonten kunara swaten btlih badhe nales.Sri Kresna nunten matur dhateng Pre.bu Matswapati bitih para kadang Pandhawa

nedya kakanthi nenuwun napan lng Tegal Kuru, nugi sLrnaning swanten kurnara-

wau. Kalllan nuntsn sani bldhal. Setyaki, Tmsthajumna, Udaua nguntabaken.

TI. I{AGARI NGEMBAT LAI'IDI{EYAN.

Prabu Dirgasena myang ari Harya Darrnapatl (sadaya anak Prabu Jayawlkgtha ingkang sampun pejah ing lJratayuda), patih ilirga{yasta..l!9&gg: - Ne--dya nales ukum sedaning kang rana Prabu Jayar.rikatba, pranila gya bidhal neq

puh prang Pandlrawa mupung taksih uonten ing Tegal Kuru, dereng boyong dha--teng Astina. l'EltANG CAGAL :- Wadya I'lgembat Landeyan kapapag barlsan Pandha-

va dadya perang. Prabu Dirgasena pejah denlng Setynkr. IIarya Datmapati saug

dyane ss:nya mirls, gya lunajar maljlng wana.

III. ]NG. I/ANA PAi,ASARA

Itadyan Arjuna myang Seman Gar.eng Petruk. RgJLbag : - nDherek, para ka--dang arsa nenuwun ing Tegal Kuru, ngiras nltlpriksa hanbok bilih takslh wog

ten sisaning vadya Kuraura ingkang ganggu damel mring barisan Pandhawa. !$-RAi\iG silKAR : - l/ad;'a raseksa Ngembat Landeyan mbogar larrpalr-ira salg Bagusr-dados pancakara. Wasala para denawa kasoran, tumpes kelor.-

Page 27: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-L7-

IV. I4N4 MINANGSRAYA.-

Raden Frartana::na, Barnbnng Asuataua, Ian Resl Krepa. Renbae : - Karta-narna Eynng Asvatana tan trinah eedanbg para kad,ang Ifurava, lab€t salc{ng -tanda'gJ't€ Pandhava Lan uata pltaya Denl BanovatL. PranlLa area lalu cldra-nrbg Tegal Kuru dalab ne{ya uanJlng dhuEtha urlng Kacthaton Aettna nylfua -Dsul Balouatl. Bosl Krepa nrlplh kantht sosul"ng utanL, nenglng satrLya ka-kalth datan nggegar roalah nunten bldhal nrlng Tog.el &rru.CANDEAKAN : - Sri Krosna nys,yrg para Pandhava uontoa lng Tega1 Ku4rr srni 9g

nadl ulah brata nenlnta nugrahtnlng bathara nugl urial satclnd plval.ee-rng Drryudana. Nuntsu voaten nlelk btlth,Pandbasa nboton perlu Darsag

Jalaran sadaya ttndlrk lunanpah lng nargt tang leroar &usrg lteha Hlsgea tansah ha:rgayouin lfuenya nanpl vlotk, gya ean! bldr,al kundur EdngPasanggraban ErpaJ.aulya.

V. PASANffiRA}IAN H U P A L A I{ I Y A .

Prabr,r Matouapatt, Prabu Ba1ad.eva, Davi Kunthl, l{ara Dnrpadil }lara Seg

badra, Uara Srlkandhl, Set'yckl , TmotbaJunDa,, Pancanal-a, Udaua. Rcnba.s I -Prabu !4angeahpatl ngandlka bllth sapongkerlpun para Pandhana, supona anrolr-pra-uiIa dbanuh dhateng para vayah klnen prayitna. Nunten oanl napan saro, -eabab ketanan siroplpun Kartanarna.

Kacarita, Kartanarne Asvataua Lan Krepe yua naseng petak olrop, gya -n&nJlng palarvon lfupelavlya. Aovatana p'lnnngglh srllcandhl fugkarrg nuJu oare,gya plnraJaya. Nunten ugl nFpgglh rggonya s&re Raden TrustheJunna., lqjeng -dlpun prajaya. Kartanq::rna slnnngglh Raden Pancanqllo lngkang nenbe i$rngu Ba-

re, dercng ngantos tunandang saepu:r kaaangga dlmuung dbadlranlpun. ,PRncanra'la

peJah kapJ-oaran. I

Baladeva Setyakl nireng ssatrtsn, rane-rano gya rnrngu, truo nlabung pe-rang. MalLng tetlga neh kapthrt, agllo ngoncadl. Geger Jmnlng p"h'Hon, Ja-vah tanglo, Deul Dmpadl rgmngkepl kvandhaning kang putra Panoaval-a,, Denl-Kunthl lan Senbadra ngntngkopi }unarps!{ng Daul g3lkandh{ lan trr.sth"Junn!!.

Katungka ravuhnya Srl Krosne lan Pandbava, gye nLtt prtkse kada&salruau. KatLt{} snk{ng katratrganlpun Prabu Baledoua lan Satyakl lngkang Barprm

abon yuda klayan nal.lng agumr tetela tnglc$g nanJlng dhuetha pun Kartanar-&a Aelratana lan Resl lkepa. Ifuonya ngruktl kuandhe, Sr1 Kregna nathr dha-teng pera kadang Pandbava, sallpun kadangon mapan'l'tg Tegal Ifuru, enggara !gyong dbateng Kadhaton Astlna. Para kadang sanJuk, gya tata-tata boyong dhe

teng Kadhaton Aetina.CANDHAKAN : - Xarta.raarma l.svatarna ]an Rool Krepa. fiunaos bLngah dene vuo sg

ged nyldra darah Par,cala. Nunten aglls budhal uri.ng Kadhaton Aetlna -aroa nyldra Dewl BanonatL.

Page 28: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

VI. KADIIATON

-18-

ASTINI

KangJong ratu Deul Barpvatl nanpl aovanlpun Kartanarna lan .Aeuatana.-

Ronbas : - Kartona-rna natur dora blIlh Bratayuda sdnpun ranpung, Pandbava -lngkarg unggu3., deae Kartarnama ngaken yon teluk dhatrng Pand,hana. Nunton -kedh^suhan nboyong Dsvl Banovati. nrlng Tegal Kuru napag Dyen Arjuua. Detrt -Bi:oouatl tanpa ouJanal g;'a nanut, kakantbl ned.al' ssk{ng Eadhaton.

$acarlta, funugl furg wana, BanoyatL area kagana deulng Kartana::nar'-kagyat trus lunaJar. Agvatana nenggak Kartanarrnal sebab plyanbaklpun ugl kg

pengln Dggana. Srlayaning renbag dadob p€rangr Kaploah denJ-ng Real Krepar-

nunton seDl sasarengan ngoyak Balouatl lngkang lurnaJar pnnJlng usna-eaoro

CANDHAKAN : - Srl Kresna lan Pandheva drpl duaugl Kadhaton Aotlna, Sary 4IJurra uedoef kaxg ntakyu Devl Danovatl datan nonten. Para cethl uaturblllh ka.ngJeng ratu ks,bekte dening Kartanarna len Aanataoa. Saag Ar.-

Juna gya keeah tanpa parnlt, panakauan nututl.Srl Kreena lan Pandhaua clngak, nunton aanl nlnggab Sanggar PanuJan -

nenuvun nrlng Javata, nugl Dyan ArJuna kaparlngana engot purna dukalna.

Kasaru p'nganuklng Harya Daruapatl nyang patlh Di-rga{yaeta aaua{yar-kapapagekon denlng l{rekodara, slneblak barat, oanl kanprung kabuncang.

TANCEB KAYONL3 Jult L983.

162.rllrDtr sruumn nE lut nutD nDInD EnEllEm uun tr|m Iu! nn lln trn nll utr tnE rlla !u!Dt0 mn nn nur nn nn nn nE nn nn bnnnEEnn DnEnD mtr un DlurEllu [Iulnn|! Emluuglnn nn Em ullr nnnn nn nM uD nnnn nm Dn Btr Iu[ nm DE n[ nD nm DnIDn nu nmn4rr no Ba Etl uEnn nE EIt

Dnnn nntrn mtr! nE nE En! pnmtr! Bln nnnnnmnDDn EmDn DD Dl! Hnh'n n hnnm n D nll n4 Dm trn n& na DE Etm &"nBB N N FII NN NIo EIIND DTINMNE BN DEN ENru! Dn& EU mD En rDm Er! nE IUI !l E lllltmn nutr nBr nn mn nu nn E! nn lnnrn nnllnm ruu InDnn trn Dmm Dnnn nn EB

lt!!lItru&El!tr FrltIU0nDnn IllE M.tDM Mlnnn !l'q,

(LAr{rRE PARTKESTT)* I.{ J{ ! I I* *'r *n *r **}* **I *It i* {**}I*

I,W.Prabnr Daroakusuna, llrekodara, Sr1 Kr.eena, Naku1a, Sadeua, Setyakr, -

Prabu Baladewa. RenbaE I - 1. Devl Utarl nrg babaran nlJtl kshrng dereng $parlngan narol, sabab Jana^ka ruurcs. Sang AltJuna lngkary 6y'ng laJe1. ue1tgng -par{ng n8,!0&r 2. Woaten Krota callye ttnarlk brrangga oatus, Honten Dgl4gg[-Sanggar ParnuJan. Nunten Sr1 Kroena bldhaL Dgupaya pusganing ArJunar dene $g

tyakl klnen sovan nring Sapiarga ngaturl rasuh lnng o1r€n€ Bgv. Abyee&r Pata

kadnng sanl nguntabakon.

II. NAGARI MUKABUMI

Prabu Saya Keothl uynng arl {nB GllLnguesl Prabu Pracnapatl..Eeglgg:

Page 29: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

.19_

Sang Nata keka'lih runaos dlpun nuktekaken denlng Paadhava, eabab nalLka Pag

dhava takslh tlnur, dlpun kuya-2 donlng Kurava, nunten kaslngtdakcn denfurg-

tlyang oepuhlpun nengglh Begavan Metrlya Dy'ng lJlku RaJa. Scnangkc ulreng -pauarta bilth Pandbava nentlrs ttngguJ. lng Eratayuda, Ifuraua Banpun sanl pe--

Jah, Ian sanpun boyong dhatong Astlna. Sang Nata kaksllh arsa soHan atur bq

Iu bektl dhatcng Asttuu.Katungka aonanlpun panrlhLte s"kl.g Tana'h Kbling, Resl Brebana nyrng -

Resi Slsya, natur nyuvttn blyantu Dy€peng kuda tltls Clptavllatra fngkarg duk

veu badhe kasosanaken Seng ArJune, 6angka nbemt nbedbal eaklng pa-ndengaa.

Prabu Sayakesthl lan Prasuapatt gya prentah,lhat€ng patlh Sarablea tgvln patih Bleaka kinen nyep€ng kuda. Sandlka gya bldhll oauagra. PER.ANC G.A-

Gt-L : - l,iadya Mukabuul ran Glllr€veo! ngoyak kuda, nnr'glng hrda' nbindakala-ni tenah dadoe pancakara. Para ua$ra sanl kasoran, kathah lngkartg kantala.-1lagons Kl Petlh Sarabiea nynng Btgaka lngkang nqlur earrrl natak aJi gendan

sato, tenah saged ny€p€ng hda, gya katur Sang Nata. lfusnya n:nantl Sang 8g

Ja kakallh dnlah Sang tnku sarlnblt gya nglrld ponang kuda db"teng Aotinar-ned3ra katur dbateng Pandhava.

III. [iryUANq4N SUROLOYO

Eynang Guru nyang Narada. Fenba"{ : - Babagan badhe gunantlnlng Janan-lanl dbater€ Janan enggal. Nunten para Jallata kLnen tununrn nJdagl kaaan-purnanlng Bgv. Abyaoa lngkang vus uinancl kedah kundur nrlng kagedan Jatl.-I\vln l{ywang Bayu kadbavuhan par'Lng loargs oanpu:rranlng turasnya lng Nagarl-Pa'ca]'a. Sancllka taJeng san! panlt bldbal,

IV. I.IANA MINANGSRAY A.-Raden ArJuna Bynng Senar Gareng Petmk. Reuba.e ; - Sang Bagua tanaa-b-

kasnaraD ur{ng knng ubak;ru DevL Banovati, nnngka airtra 6nlr{ng Kadhaton Aat!pa. Prarnlla den upaya ngantos phangglh. PERANG SEKAR r - l{agra raseksa si-saning bala Avangga, balanlpuu Prabr lonbuean€, (peJeh denl.g Gatbutkaca), -oanl urbegal lanpahlra ryan ArJuna teroah dadoe bandayuda. Para denava ssnl -kaooran, kathah tngkary funugi tlvag.

Saelrnanlng ua{ya rasekaa, Sang ArJuna nircng slranten vanod;ra aosan-bat nlnta plfuIungan. Dlpl den upadl, uonten salebetlng Jur.t'g Derrl Banova-

t1 dahat kanrna, gya tlnulungan. Ihdangu Salg Derf natur blllh dlpun oyak-zKartarnanna l-an Aevatana. Sang ArJuna dahat kasuaran, pranila sonton sarra -nrlku nedya cuubala, ',a'glng dereng ngantos kalekgalan, katrngke reuubnya -Srl Kresna nltth krete Jaladara. Kang rayl Lan Bnnovatl daLah panakavan gya

kakanthi kundur rnrlng Aotlta, eabab kang uayah putra Ablnanyu sus lahlr.

V.PERTAIAN SAPTA - ARGA.

Bogavan Abyasa nanpl souanlpun Raden Setyalrl, natur kautue para Pan-

Page 30: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

20-

dbava kLnen nboyong Sa:lg Ufku urLng Astlna, sabab nont€n kaelokan vuJud krgta cahya ttnarlk turnngga satue tng ngtnggtl sanggar PamuJan, sarg tllku sa-gah nunten kedhorekaken bldhal.

Drnugl tengah sanar Abyaea Sotynk{ kaPapag lrrng-irlngq,n buron va3a -arsa uangea. SetyakJ. kan8 hrnandnng, dados pcrang rane, Sato gal-ak satll ka-Boran, badbar dados l$rrang Frdra, $uang Brarar, Ian Srang IaEa. Nunten sa-ui bantah bab kaunth kaoo.nlrurna.ntt g patl klayan Egv. Abyaoa. Para deva ss.EL

kasoran, nunten kundur nrlng Ka\ysargan. Abyaaa J,an Setyakt ngLaJengaken -lanpah nrlng Astlna,

W. NAOARI PANCALA.-

Prabu Drupada nyFng patlh TrusthakeUl. Renba.q t - Sang Nata dabat -sulgkaya kara:ra kecalan putra-Z lng Bratayuda, tutrln kang ga:rua Dent Ganda-

vatl ugl sarlpun oeda ngoner . llasana Sang Nata pa.nLt nedya J enCTu nr{ ng As-

tlna arga nekeenl keelokan krota ca\ra. lfusnya oauapta, gya bldhal..

Wonten narga, Prabu Drupada kapapag Reei Mudra nbegal njarag prakara,temahdadogpera!g.Drupadakaaoran,gya1unajarur1ngAstina.

\EI. NAGATII A S T I NA.-

Prabu Darrnakusuxoa, Srl Srosna, "Jrekodara,

ArJune, Kenbar, prabru BalrqgH&r dalah Banovatl. lgElprg : - Sr1 Kresna nasrahaken Desl Benovatl dhateng

Prabu Da:makusuna. Ntrnten t:tnatpi dados tavanan, plnaarahen tunut uonong JgSang bayl putra t\bJ-manyu. Srrng Der.rf .Sandlka gya nanJlng Kadhaton.

Sang ArJuna dereng vantun parlng nanl dhateng tngkang vayah Jabang bgyl, sabeb ngeutosl ravuhlpun kqng cyaag Saptarga.

F'atungka soualipun Pratru Sayakeothl, Praauapatl, Reol Brabana Lan RFsl Slova, ngaturaken pleungeung kuda tLtl.s Clptavilaba. Kuda nuntea kaoobl-donlng Sang ArJune dlpun tltlhJ- t.g alun-2, tetola kraos yan punlka Clptarrllaha ngeJatrantah. Pranlla para kadang oanL blngah.

Nunten raJa kakallb slnabda denlng Prabu Darmalorsunar ing tenbc badhe

eaged kenpal klayan darah Pandhaua. Dene Rssl- Brabana kaperlngan grnJaraJa -vuJud bunt KUNINGAN, sarta kadhaupakorr klayan DenL Darrauatl atuaJr.lng IIag

ya Durnuka. Nunton kadhayuban bldhal rnrlng Tanah Kunlngan earinbLt garva !gvl Drrnawatl. Sandlka gya panlt bldbaL.

Kahrngka rarmhnya Bogava.n Abyasa kadherekaken gran Setyaki. !fuonya bg

go blnage, nunten Sang !{lku kadhsrekaken nyakotl Sangger PanuJan. Unlnga vg

Jud kreta cahya, /rbyaaa nggrahlta lanun rnrs drrmugl vanei ouksua. Prarnlla -nu,nten parlng sabda dhateng para r.rayah ; 1. Para uayah plnaringan uevarah -bab kasarapurnanlng patl. 2. jaba-ng'bayL kinen narlngL kakasLh Raden Dnlpayg

na. DeDe Sang Arjuna natur t'adhe narlngl non{ Rsdea Perlkeatt, Sang Ulku uA

ronga.ken. Puruenlng vocana, Begawan Ahyaea gya nltlh krota ca\ya, bablae -eirDa saklng panlngal, nuksva sarogalre.

Kasaru ravuhnya Adlpati Dhotaraetra lan DorJl Gondarl, pasrah Jlua ra-

Page 31: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-2L-

ga, sarta pastah kalepatal dhateng Pa"ndbaua. Ing salanlt t{rekodara badbc ng

rlngr kara.na enget trokallpun kang uwa nggenya ngububt angkar'r,{nb Kuranar-.apglng plnenggak denfug kang raka Darnakueusa. l.lala,h llrekodara plnasrahan-

nya.opurnakaken ingkang usa garlnblt, llrekodara oagab, gya sedhakep petrap -Eanadl, sarvl ngeethl eanpurnanlng patl (ugecakaken ueJa:rganlpun knng eyang

Abyasa). Senallka Dhataragtra lau Gendarl seda nuksva sunusul trang rela Be-

gavas Abyasa.

. Katungka praptanlra Prabu Drupada, ngandtka yen dlpun bujung Real Mug

da, pranlla nundlmt blyantu. I'lrekodara, ArJuna, Sietyakl blahal napagalccn -nengoah, nangl-ng e&ni kasoran tcndhlng Roet Murda. Nunten Srl Krer*na uatur-dhateug kang pa.nan Dmpada, bllfh Reet Murda punlka Lantaranlng karukssan.

Prabu Drupada laJeug uajetrg prsng nallh, uasana Roel l,turda nyandhak Dnrpada

san L oldhikara, nunten krrsabetaken 1ng bantala, Prabu Drupada Eoda. Kuan-dha eirna lng a'la' kauukslran. Kadadck patlb Ntrblta Eorlan, uatur dhatong pg

ra Pandhava bllih Prabu Metouapatl uanekung ganadl {ng Sanggsr PanuJan l'ltrXg

tha, vaoana seda, Knandba rlnu-ktl, tenahan psgaroyanlpun sl:na d.adog SerF-dhang. Srl Kresaa lan kadang Pandhaya nuntea oanl ngtntun puJl sasant'l sa!-purnanl-lg patl.

TANCEB - KAYOil.-U JuIr 1983.

163.l!lurn

EN NEnm nnnuDnnnt[tD ulllrnn nntrN DIN

nnllll!rM!DMEEr0ult!r0tutun ru!

NNIIE

nnnEuln nnmnBN EIIIDnm trltnn mnnnnn

lunuBIItINI!tnnnmlltnn

!trnn Dl!|hE tlllurDEn n[EIlnnEnEn u!nonnEnDIT NN DN D N TIDnn E![ Er! nnD ninun nn run E[uI nEEElnE DU [E

IIt EN Ttl3UIE Ii nmDm nnN NNE EN EN ENn nltt pE Eut $nnDnr[nnID nnDPN ENN DTO MDnE ntn nEntr

lE n[nn nE ED Il[urE nn nnnn EE nn nuut rln nn nE En nEnn tnE mE nrltrtlnB Bn nn nEt trnIDII NNIININD DIM DMN DE! ND UE&DDNnn mn llm Dl4 Eu trtr mD Dn DmnB mm nm nn DE nn Em uh nnnEnmu nlll nn mu m! BnDIM0h En

Dll Dt!nD! ![nnmtrnEnIIIIU IDINNEln mnIrul NNnn &&

Fnnrn nll DilnEN 'DE

NN NEnn It! Elll EDIDIllIIlluDtr NEtsIOMM DN NL BEnm nn nn nn&n Eu nn DDn

I. TJC.AEI_IjI.T.LEJ .

Prabu Dornakusuna, Sel Kreeaa, Baladeva, l,lrekodara, Janakap Keubar, -Setyakl. Romba-s : - Takslh eatrl- lan-larnen nuksvanlpun lrang oynng Bgv. Abya-

ga. Sarta Sang Nata nontalg plkentuk pralanbang Jroning pasupenan kados unl-nga vonton vlt pucang lngkang auoh kranbJ.l, oarte oyodlng gIWu nsdal mgolanlpun. Drpl katur Srl Kresna., vlnangeulan bl1ih vekdal punlka Earpun vanclgunentlnlng mangsa kala, badho nonton Junonengan narendra agung. Kasalu so-vanlpun abdl cethl, rnatur lrllth kang uayah Jabang bayl Raden Parlkeelt na-ngle kekoJer nbo'ien purun rrlrep. Gugup para eepuht Ela eanl nanJing kadha-ton. IAggILlg, dupl vus sani dunugl lng pura, gentl-gentl sanl nyandhqk nbg

pong Dg€uong-oneng Jabang bayl ParikosLt, parandons nbof,en purun Eoud€L, ug

lah eangsaya keJeng ngg€nya revel. Katungka ravutrqya {yv".g Narada parlng -vlolk, Jabang bayl kinen ngu'leng Prabu Damakuewla1 islnlng pangudaxg s ifiSNGGDR, I'IENENGA NGCONMU NANCIS, MBESUK YEN WIS DIIIASA, JIttEllG SIM INCKANC -

Page 32: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-22-

BATAL gIN JII}IENDIGAXE NATT CI]UANTT PI'N EYA}IC ANA INC PRAJA ASITNA. UIS

NGGER MENENOA NCCONIRA NANGIS PARIKESIT PTITTItstr BOOAf, BACUS.II

Sena]{fta Jabarg bayl alrep Dggonya nongLsl Ealah Eunten sar€ kspatl -laleng lraps3{ngaken dhater€ kqng lbrr Desl Utart. lfuonya kaenban 6enlng Devi

Utarl, Sang uuna nyakotl keng vayah sanrl Dgandtks : KIJLUP PUT0ff PARIK.E-

sIT BOCAE BAGUS, SEKSn'IAN.| BUMI LANGIT SATSINE, WilfIT DINA IKI KABEA l.IAHrU

KAIIG trus INGSIIN ta,{pA, suN PARINGAKE I4ARANG' SIRA, DAEYA PIYNDET TASAXIOSA

NIP(A KAKI.

Huoqya olrep ponang Jabong brytr Srl Kroana nunten Dgandlka dbateng -pere kadang blllh nltunrt petangan, Kurava dereng peJah aadaya, to&slh uon-

ten elsa tunggakenlng nungsuh ingka',g ne{ya uales ulcur lara rlrang, Pra.ulLa

para kadnng kadhavuhan sarrl prayltna. Nunton para oatriya andun tlanel nga-ng]a.g praJa.

II.NAGARI TAMBAK GI B-I .

Prabu KartaraJa (anat Kartana;ua) uy""g ari patlh D"rrsotya. .EggH, l-Sa:rg Nato, nurinn sedanlng para popundhen Kuravar nglrae ngl,ad kang rana BE

deu Kartarna:roa. Gya robld.helakon vadya ngLurug nrLng Aeti:ra. PERAIG GAGAI l-I,la{ya TanbalrgLrl- kapapag barlaan Aotlnar dadya bandayuda. }ladya sabrang ka-

sor&tr, nunten nyluprng uargl.

III. KASJTUITN BONOKELINC.Raden ArJuna ngarpbf Sonar Gareng Petnrkl kakalttht nganSlr.g pra$a,-

PERAIICJSJjKAR I - lJadya raaokea saklng lanbelcglrt n\Sal tlndnlcJra Sang Ba-gue tenah dadoe pertsrka3s, Para denasa kasor.nr kath.h lngLang pojab.

Jlegglltg, duuugl Lala'ran Tegal Eunr, Sang Ar:J"na kapalgglh eato galak DacaB

Ian naga araa rD&ngsa. Dedye. porarg, lacan katanan JenparLng ol:nra, lunaraqlre nanJlng kuburanlng Drryudana. Naga poJah, kunare na{'lng yu6ulanfu€ Dr$-

sasarra. Kat"ngka ravuhnya Srl Kresnar knng rayl gya kaks-nthl a"Va-4 kundlrr.

IV. tlANA M I-II A N G'.l LA T A. (ourrun uabaeuprts).I

Raden Kartarnanna lan Asuata.na dalab Reel lfuepa. 898!98, s - nStsly8 -ngoyak-oyak Barouitl kecalan Lacak. Kartana:na nutuh AsvatEna dene nmlc Pan

dhtta Unangkung teka tan darbs kasekt€n. Aevatana kenropok, gya aldhrkarat

ngratrubakon ka:rg lbu Batharl lJilutana. Saxg Dovl parLrrg Brana sanJata kade-

vatan Kyal Cundhruanik kangge nglandi:akr nnnJing dhttatha nr{,ng Agtlna.

Saeotu, Asuatana Kartamarma lan Ftrepe nbabah bunl, danel tronrcngan ag

Jog nrlng Kadhaton Aetlna. Dene Batbarl Wllutana ngurbar payudara uoutea -vtrrgklng klne:rya obor. Nanglng dqpl dunugi tengah-2 trononganr Agsatcra sa-

nget kepengln unl:rga cahya pepadhang tngt ang klnarya obor punlka, praplls -nuntea noleh, veruh payud.aranlng knng lbu satleransn. Yllutana nJerit, gya-

ngoucadl Earlrl trurfugr nunton nyabda bll1h tlyang tlga vau badbe kat,anaa bllahl.

Page 33: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

_?-3_

1t NAGARI ASTINA.-

S1 Daroakustner Prabu Kresna, Prabu Baladeva, llrokodara, ArJuna, llarItula, Sadcva, Sotyak{, nyang pan4kavan. Renbqg : - Srl Kresa dbawh bllth-nltlk glagat Buasnn&, badhe uont€o duratools. Pranlla para kadang H.non prgyltna. Jabang bayi Parlkoelt klnen nyandhlng pusnks PasopatL la,l prr'lnng(cuJ.

Sadeya rms sanl eanapta, gya blbaran alyaga rondha.

fracarltq, Asvatana Kartamanna lan f,repa sus JuncdtuJ. {ng Kadhqton Astlnar-gya pasang olrop. Tenah vong eaprqja sanl tllen kepatl katanan alrqr. Arung

SrL Kresna lngk"ng takstb llungon, ngularlnken Jabang bayl.Asuatana Kartaroams, nanJlng !:aclbaton, plnangglh Devl Barlor.atl irerg 1g

g1 oare, gya glnugah don utralr-rllnsnr truo dlpun slkge.pfnarjaya rlnaJang- ryJang ngantoo ajur sarlta[e. !fusnya uakaten naltry agura gya nfnJ{ng petsng-ganlra Jebalg bayi. Parikeelt dlpun ura[-unen nqlnh gunuJeng ::uDaos d{Fun -1l1lng. llarhguten Aeuatena area nraJaya Jabang bayl, lcatladalc kekiyata.ning

uahyu saking ArJuna lngbng sespun oqllua klayan Jabalg bayl, su!il naJrcal:puonka Paoopetl, lunopao o4k'lng gandheua nrates naljng tettga Asncta.ua, K"E

tana:na Krepa peJah sareng. Gogor Jronlng purar nunton eanl rnrngu, nglayatnrlng kadhaton.

Srl Kresna unlnga kvantlbanlry ualIng tetJ,ga, nuntea kasabda I f,arta-Eartna dadoe BREIIGKUTIS, Aouata.na dadoe KOLIANGAII, denc Krepa dados El{GEIf-${GKIK.AS. (Saaaya vau kovan altt lngkang oaba lng Jojeober). ,

Kacaritgr dttpt Salg ArJuna rrn{DBB krand}ranlng Derrl Banovatl, gya r€e-.nglengr trus kesah tunpa parnltr panakavan nututl. Kasa:xr panganu$ng Prabu-Karta,reJa lan patlh hrrsetya, kapapagaken denlng Urebdara. EartaqaJa peJah

dening lJrekodara, Drreotya peJah denlng Setynkl. Slaanlng uadya Tarbekglrl-bubar navut, vangoul urlng dhangkane.

W. q Ju}L 1983.

HH HH Hn'"Br nffnH! ilE ts Hfr nF *Un

filH HH ffi m HH""nfl HH f,Hfl m Eft"Hnhn bn hxl Iu[ hn m|! rut n E l0ll IDE mll

^f,'',S" Hf,rrP $fr Hf, 'HE ffil Sn ES

rF'f,"NEn!! llllu0El[ EUIno nn

tlnDn

"fiH* nHil$n ffi--ffi H$*-$ n$ffin ffi-*ffimm 6h--nin- nih InD Iu nq EE P4 llE DEinni nn nm nm nn nn nn nn nn Dtr nBiilh nn nni Du tron Dnulnm D! nI! I[.8 DI!

164.

I.NAGART ASTINA.

Prabu Da::nakrrsural Srl Kreena, Prabu Baladeua, llrekodara, Kenbar, Se-

tyekJ, Udava, lbustbaketu. .Eglgg : - Muroanlng Sang ArJunar ert€84 d{nten -sanangke dereng tlnbuL. Srl Kresna sagah ngupqys.r gya jongkar et'ggegana. Pa

ra kadang oani nguntabaken.

Page 34: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

21, -

II.NAGAEL ?ARANC GUt{A.Prabu Cltrahoya nyang patJ.h lanbangcltra. Renba.ei 3 - Sang [ata nedya

tuvl kqng rayl lpe Prabu ArJunsFatl lng Nagarl Srlvedarl. lfuonye nLrantorgya btrlhql. PDRAIIG GAGAL : - Hadya Parangguua kapapeg bo3Lean Aotlna, sqlgyan{ng renbag dadoa banda;mda. Harlya Parangguva kagoraar gya 4yiprpe.g ua:s

III. l.lAN{ L-lL!_dJl3-A .

Dyan ArJuna nyaxg Senar Gareng Petnrk. Rsnbag : - Salg Kus!'qa tansahgandnug kqng nbalyu DenI Bartouatl lngkang peJab denlxg Assatana. pERl,EG -SEKAR : - uadya raaeksa ealdng Parangguva nbcgal larpahira .qarrg Bagus, ds-dos palcakar&. Don&ua kasoran oaul poJah.

Saslrnan{ng wadya tasoksa, katungka rauuhnya Sr1 KrssDa peifng dba-vuh blllh lngknng nyldra l.ang nbakyu Banovatl J-ng unl", Asvetsra tr-g kabl-yeltu ien{ "€ futbsrl L1lut"rrra, .\r:'ts rrgi lirJ li.rrqrrtrr ,'l ar{ t ht 1t lr l\rg f rrtnpur:un kundur nrlng Aotlnn, nodya kapar-Itgau gat'uo lugkan6 cltrarrlpun ulr'.!1r

suargl Desl Ba,nouatl. Dyan Arjuna nunten ltltb ngg€uya cungkaua, na^lah la-jeng para gana hapearl fagkaDg Eapan 1ng algga'gggedalrkea tnrs kapogatl-

kadhavuban wangoul nrlng Kabyuangan. (Para hanearl s l. Ing nbun-rbunan -Retoa R-A.RASI{ATT. 2. I:ls Ig!X!. : - Retna KII*AT}!.AX..|' Lan KILITH.AXA. 3. I!8-ks.rna : - F,e',na SLi*IT}1-:.iA la:r SIRATX-I,fA. {r Ire lldbqb I - Retoa G.\}IDA UTI ran GAIiDARASA. 5. I5's tut'{k : - Retoa TAIJRASA lan TAiJBRATA. 6. Lqg-uranah : - Retna DERSANALA. 7. Igfg&lglg : - Retaa DXRSAUATI. 8. Igg--pg-Beq : - Retna DUMYAWATI. 9. Ins puruq : - Retna KENCAI{AHAII. 10. Ins dhu-bur : - Retna K-BICANARARAS. ).-

IV. l{AgaEl ASTINAPrabu Darmakusuna, Prabu B'r'ladovar Urebdara, Kenbar. Naupt rarnrhnysr

Srl I(resna nyovanaken Raden Janrlra Eynng panaksvan. Para karro.g dnhqt Buk8.

Nunton Srl Kresna netopl janJlnJ-ra dheteng kang rayl ArJuna, no{ra parlng -L[ru garua kang ntrlp svargl Devl Balovatl, Lngglh prr'lka ga:ruaatpun ka.ng -putra gioua, I'larond,ra Srluedarl Prabu ArJtm"Fati uevangl Desl Cltraboyl.

Sr1 Kresna gya utusan patlh Udar.ra klntun nas€,14 mrlng Prabu ArJt'nsF.-

tl Srluedarl, slnabda sa,ged nganbah Juraantara la''kapavlngan kantb! panika-

san. Sandlka gya panit lldht1.

v. g4g4RI SNIHBDARI.

Prabu ArJunapatl uyang arl patlh $tuandal nanpi ravuhya ksng ra.ka -nata Paranggulra Prabu Cltraboya. Rcnbas : - Sang Nata prlhatos sabeb lng-kang garua Derd Citraboyl doreng atut. Katungka praptanlra patlb Udava nl-uah paaakass!, nunten narl.ngakon navals Eeklng Srl f'rosne, D+l vus tlnup$sa Lslnlng eerat, $r1 Kr:rsna nund.hut kang gana Deui Cltraboyi nedSre kepa-

Page 35: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

_25_

rlngak€n rlhqteDg Raden Janaka. Nanala k'parLngaken dbateng kang ragl patthsuuanda. Drpi naoo lelnlng naualal petlh srnando nurllg, gya nantang ud,awa

tenah dados perang. Udava taneah rrnggul. Parxcak&ra kaploah deni-ng Prabu Aa

Junapatl, karthl natur bllth kang garuo ne$ra kaaturaken ptya.lobak rlring 49t1na. Patlb Udava gya palolt kundur runlyLn, dal'h panakeuen ugl.

Sapengkerlpun Udauar Patlh $tvantla tangab ngojok-oJoki keng ra,ka Ar,-

Junapatt klnen ngekabl kang garva. Sang Nata kongguh, pranlla uunten ArJu-napatl- dandog care Cltraho;rl, kadherekeken denJ:rg Patth grvanda gDvan nrin€Astlna.

III.NAGtr&T ,ASTINA.Pratu Dame.Irueuna, Srl Kreona, Hrebd,ara, ArJun8,, Kenbar. Narpl soya&

lpun Udawe nyang panekasan. Udave rnatur btltb Sang De.rl Cltrahoyl badhe ka-sosanaten piyanbak dening l)rabu ArJunapatl.

Katungka souanlpun prrtLh $ruanda ngaturakou Devi Cltraboyl. Tlnanpl -nunten kadhaupeken klayan Sang ArJuna, laJeng kapondhong nanJlng rng tllan-ruo. [gggg;t [9, Cltraboyl palsu gya natak aJl panylrepnn, tenah S€xg ArJuna-

eare kepatl. Nun'bon Sang Dovl badhar Prabu AeJ'maFatlr true qyldre puoake -d^buwng Kala Nedhab, Sarotana. Nunten JeneLa dlpun praJaya. Lajeng onead sg

klDg kadhaton sarul sogunbar. Tenaban geger praJa Aetina, alok ans qaling,

Kwandhane Arjuna Sla kagesnngaken donlng Srl Krss[a, sarta nunben sa-nl nututl naIlng. Dados peraxg rau€, narrg{ng ArJuna taneeh kasornn. Srl. Prg

bu Kresna nlslk dhatsne ka::g rayl bltth pusaka Kala Natlhab 1ax Sarots.Ea ka-cldra ArJunapatl" Pranila Dyan ArJuna gya nglepasaken SanJata Sengka'lr !!-uon ngrebat vangsul pusckanLra saklng nengsah. Saeotu, Sengkall aaged ayl-dre [ala Nadhah 1an Salotans snl{ng Prabu ArJunapatl, nunten katur dhst€Dg-

Radon Janala. IsJeng sanJ. najeng prang nalihs Salg Parta nglepasakon SsJrolg

na, Prabu ArJunapatl peclhot Jangganer peJatu

Patlh Surlande nganuk, kapapagaken derilng Patlh Udava, perang rars, vg

sala poJah sa.npyuh. Prabu Cltraboya sanrl nganthl putranlpun Arjuapatl J.ng

kang nanJ- Raden Pertanadl, aon6n mrlng para Pandhava natur te1uk, earta ngg

turaken kang rayi Der.rl Cltraboyi dhateng Sang ArJuna. Sang ArJuna ryunaos 1g

ga, nunton dherruh rnri.B Prabu Cltrahcya klnen rqundhut putra nantu rlh't€Dg -Rad.en Partanadi kadhaupna klayan putranlpun l-ngkang aana Derri Citranatl. -Cltrahoya oandlka, nunton ndbaupaken kang putra Cltranatl plkantuk Partana-

dl. Seha ual1h Raden Partanadl ka3'unenengaken naxendra lng Srluedarl gursrkelenggahanlng kang rana Prabu ArJunapatlr pinarlngan JeJuluk PRABU APi.IIIN!-

DI. Dene Nagarl Srlvedarl dipun piudbah nsol NAGARI B A T U K A lJ A B -SA.-

TANCEB - KAYON.U Jutl 1983.

Page 36: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

ET!!Tmn, nE!an' nnE'|lilrrmnlun mrnn[NEBItr IIIInn rmrrlr

nnnHnnmtlt!lrDEnE H

fi"ff $" H f,"f, $ il' HH" ffi E! HH D Hfr rH*frr '"*H'"E tr rnErrul u n n u ntrnnltrn nn nn EInn Dn nn !u0 ]trnnluD n ltn m[nD Bm nu nntr uD tln tuln nn nnErrmn nnn En Bn r[nu nn nEDmtrnnnDDmE IItIt bnB r!n nn nn n &n Dnnt! mu!lunn mn nn DDE n III Xt D I[ m nut Dt[ mm lln nn Dn n& nD I[I!

InnEn DpBn mnnn nn nntllom nnEI[ ulll B&l!![ n !l nnBln mnmmmnnnn nnmn mm nm Dn I0n ntnDnn nntnH H,H HH HH'"HH Hfr HH" Hhnn fl H-il H'BH M A"EH "' Hfi HH f,H Effi*r f;Hr" 'H"rH' HrrH E H H H H H A

-?6-165.

I. NAGru.Prabr Da:uakusuoa, Srl Kreona, Resl Balatana, Urohodara, Keubar, Satya-

ki, Setyaka. Re$bae : - Para kad"ng eanl nuJl syukur, deno Salg ArJuna vus -dhaup klayan Devl Cltrahoyl, dadya lttth nggenya oungkeva.

Katungka souanlpun patth Ka'ln fJ64ha utuoantpun Prabu NrLsdaallkauaca qg

Lty'g NsgarJ. Hirna-hrqantaka (anat Nlrratakasaca suargl), Matur kautus clenlng -kqng gustl klnen nanta-ug prnng klayan Sang ArJunap karana nedya naleg ulntn -so,ranlng bapa. I'lrekodara murlng, gya kalarak ne,inl nJavl1 dadoe PqRANG GAGAI

Perang rsrne, Ditya Maurangyaksa, Dttya !'tsnqngkq1n, DLtya KaIa I'tarnrangr 1an DI

tya Kala Gendhu saul ngebyuk praJa AstLna. Ttnadhalir$ denlng Prabu Cltraboya

lan Prabu Arjunadl, Hasana para raoeksa kasors.nr Bya nundur.

II.M.

Prabu Sayakegthl lan patlh Sarablea. Renbas s - Nallka kattg ganra pra-nesvari Devi Srlnl babaran nlJtl putrl plnarlngan naml DesL Nlyata, lranya-rengl vlyoelpun Jabang bayl Aottaa Raden Parlkeelt hgkang sanpun glnadharg

jumenong nareudra, Mangka Sang Nata enget sabdanlng Srl Kreepa duk lng unlr-b1llh badho aaged trnggll darah klayan Pandhaua. Pranlla Prebu Sayakesthl 1g

jeng bidhal dhateng Astlna piyanbakan, saperlu aroa nyatakaken pavarta bab -Iahlrlpun darah Pandbasa uau. S 1 g e g 1-

III. KASATRIIIN B0N0KELINg,

Raden Jalnka nenbe kamnsth klayan garva eqggal Deul Cltrnroyl, kaeartr

Bouanlpun Sanar Garong Petruk, natur bllth Nagarl Astlna kadhatengan palang-

rouka RaJa Dltya saklng Rtura-hlnantaka, anqk Nivatakasaca JcJuluk Prabu Nlla-dadl Kauaca, nedya nantarqg prang 1an lyan ArJunar labet nales ukuu sedanlng-

rat1ao Dyan ArJuna gya parlt urrlng lang ganmr bldhaL nogPuh Prangr kadherek-

aken pa::akavan P.DRAI|G SEKAR : - lladya denava snk{ng llina-hinantaka nbegal -tlndqk{ls Sang Baguo, dadya pancakara. Raeeksa eanl kaBoralx.

IV. .

Raja Ditya Prabu Niladadl Kavaca Eysng enban l(ala Dakar6. Naupl sovarlpun patlh Kala Wedha, rnatur bltLh sarlpun rrLuit nenpuh prsng nrlng Astlna qg

nCtnC sarll kasoran. Sang Nata gya Jongkar ngodall pupub, kaLrid vadya denara

nganbah dlrgantara, ngantoe nggenggeng kadya nondhapg lunaupah.

Page 37: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

_27_

Kacarltar lanpahlra Prabrr Sayakesthi kapapag bad.ean lliua-trlna:rtaka. fupiunlnga yen sayakesthl ne{ya sou&n nrlng Aetlne, gya pinenggak. Dadya pen-cakara. Prabu sayakestht karrcban uengaah, tenah kasoran gya keprayu gtte-nrlrg Astina.

V. NAGART ASTINA..Prabu Darrakusuual sri Kresna, RosL Bal.sraxa, ldrokodara, ArJuna, Nar

kular sadeual sotyalcl, setyalra, Prabu cJ.trahoya, prabu partanadl (11.Xuna-

dl"). Renbas : - Sanya silaga tekanlng nungouh. Katungka souanLpun prabu {yakeethl, natur yen ne{ya nyatakaken pavarta la}rlrlpun jaba:rg bayt dareh -Pandbasa. Nunton nartuvi Radon ParlkesLt lngkang s&npun yugva 3 telun. Husrnya nakaten nunten Prabu Sayakeothl matur bltLb nentas bandayuda klayan prgbu Nlladadl Kavaca, nanglrg kasoran. srl Kresna gya dharnrh para kadang !d.-nen napagaken parargruka. Satdlka gya bLtlhaL.

.Kacarltar lng na{yanfng prlagan earrpub prang raner,vasana Prabu }il]adadl Kg

waca nesat anggogena, ngoithi uadya denava Ingkarg sagod ngarubah Junantara,sarvi nuja pepeteng, tonah lellnengan Jrpntng ps,prangan. Dadya brngung va-{ya Astlna, nnngka enlr{ng "kasg uedya raseksa ndhasabl denanel sarta ge1a.

Reel Baladesa nulton ngedalaken senJata Nanggala nurub bedbre \ya -obor, dadya padharg oalndhenging pn'tngan. Wan ArJuIrs gye nglepesaken B.nJgta Pasopatl, kasueul Naracabala. Prabu Ntladadl Kavaca katanan Paeopatl pe-Jah kaplsanon, kaeusul r.ra{ya raEokga lcang nggegqna kata.oan Naracabala, ku-nrutug dbavah 1ng bautaln, ngglasah dadi bangke. aoban r(aLa Dakara gugup laJeng rglarak putra nata nana DLtya Nlradhe Kawaca, kabekta J.unaJer wangzuLnrlng Hirna-hlnantaka.

TANCEB - KAYON^U JulJ. 1983.

166.

I.ISGART ASTINA.Prabu Partkeeit lngglh hlpayona, nyqng patlh |ara (anat Sa&ba), da-

lah patth h-numodhn (apat OntorJo). Na^upi ravuhnya pare €yang c sri hnarkusunar srl Kroens, Rool Balnraoal llrokodaral ArJuna, Nakula, sadova, tuvraPrabu Setyaka lng Draravati. @bgg ; - Para olnng parlng dhamh nrlng rrary

EUllIll rtr tnn

HB Hfi Hf, "8" SSfiH^HN HN HEH HSHN Hfi 'Hfi f,f;n

E4mIUq nruUl trBr nD nnu'trn EnHS HT HH Mfi HHT,'HH HH HH HFrnmrDrrrn tf,rrfffi HH r$f, sH f;H ms"tHA HS ffi NH fiff fiH,,$" HH

rDrrtul ntrn[ nn [n nE !u[n nlllllunhSfiHHHHS HSHH"H'Hf, NDntr n n nm Dn nm nDno llllulnnHfl fiHn f;f; ryEnHfi HH'fin, %,Hff

EII!tDnnIHffIDIITult!

DI!

ffiDr!

nl

Page 38: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-28-

sayah ParlkeeLt, bill"h lng candra prtnlka para Eyalg ne{ra kundur nr{,ng kaegdan Jatt kanthl J.aropah nuketr&. Nanglng sadorenglpun eeda nukesa, Sr1 KreBDa

badhe pslnkralnlkakep 'lrnng putra Prabu Setyaka pllcartuk putri enk{ng perta-pan Ardl Revantaka atrnaJenJlg Begavan Uatrtke narna Dodlralg hrspavatL. Para-Pandhaua oar-uJuk, nglrae panteo lol-ana putor puJe !€udL clpta saanlta, sar-ul nglarung pueaka. sang Nata Parlkesit gya dhawuh dbateng patih Duara ki-Den yasa sesana kanukewan : CANDHI RUKMI ny4rg CANDHI SEKAR. lfusrlya pq3na -lng vacana, Srl Kroona lan Pandliaua eaul pa^nlt bldhal leJ.ana, dens Rss| Ba-larana datar kaparerg hrnut, klnen rurnekga kang vayah parlkEeLt.

Para vayah fngkang nguntebaken Pandhaua lnggfh prrn{}g c 1, patih Dl{A

RA. 2. patlh Danurvedba. 3. HARyA NAI{A-sA}tcA (anak setya}l) tug svalabunl4. PRABU ISABRA;IA (anat Hleatba) lng ilaadure. 5. RADEN sAsr KTRANA (anat-Gathrtkaca) lng Pringgondani. 6. PRABU TRUSTHAKA (a.r,al TrusthgJrinna) fog -Pancala. ?. HAnyA HIRAHAKA (anat Pancat ala) {ng Anarta. 8. HARYA KISRA}IA

(a,"at Burleraua) i-ng Mandaraka. 9. HARIA SURYA KIRAIIA ( puhr Prabu Karna)-lng Avangga. 10. IIARYA KERTILIINDU (uoat Sougkurd) lng Cdah Oya, 11. H.ARIA-

DURSABALA ('.ak D,rsaeana) lng BarrjarJungut. f2. HARIA KARTAIA (anat Kartgnarna) ing Tirtatinal-ang. 13. HARyA crrRANA lng cla.uJ.o (anat cltrakea). -L/+' HARYA CITRAKA (ana:< Cttrakal) Urg ClanJur. Dene Prabu Selvaka narondra-harauati klnen ndherekaken kang ra.na Srl Kreona, Iabet aroa kadhaupaken.-

II. NAGARI SINGALA.-Prabu Gardaka (anak Gardhapura) nyang ari narendra lJantlpura Prabu -swahesvara (ar:at Gardhapatl), aahh patlh Pragtawa ran patlh Nlrbaya. EgE--

baq : - sang Nata kakaLlh nedya na].ee ukun sedanlng rama., pranlla gya nb1-dbalaken uadya nglurug nrilg AstLru nedya nurpes. Pandhaya. PERANG GIGAL I -l,la{ya 5rngal-a lan wantipura kapapag praJurJ.t Astlna, daclya bandayuda. ga-nglnC vadya eabrang sanl kasorer gya lumqjar nanJlng s&na.

III. KASATRIYAN BONOKELINO.Radon ArJuna nyang kang garr.ra DevL cltraboyt dalah sonar Gar.eng pe

-tntk. Renbas ; - Sa::g Bague parnlt ka4g garue ne{ra {rdherokaken para pepun-dhen lelana puter puJa. ltusnya pondhongan, Sang Bagus gya bJ.{rhel kJ.ayan pa-nokavan. PER.A'NC SEKAR : - l.Ja{ya raseksa SlngaLi kang rontea nana sa.n1 nbo-ga1 lanpahira Qyan ArJunr, tonah dados pancakara. Para denane kasoran, aa.ul

peJah. Kacarlta, saslrnanlng denawal wonten furangga sirah na.nulgga aouaB -nyuuun peJah dhatong sang ArJuna, nangLng Sang Kuguna datan puruD, tenah d4

dos perang. i(atanen sanJata Sarrotaua, jaran sima. wangsul dadoe nanungsa -ngaken ttlae abdl garuellpun Prabu Oardhapura nana Ki Iurah HILASMIA. Nall-ka ranonlng Bratayuda, katdran dederyrol kerng{ng lnmh'3glpun, na:rgka rnbekba -llsah SIWGKAL PUTUNGT lieah vutah nolosl lanbung lan bangkekan kuda lngkangdlpun tunpa-ld, tenah sanLung dados wJud Jaran alrah &anullgsa. sarqg arJuna-

Page 39: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-8-

ftslengkung blngah, nunten (d hrah tlllaaraya kaparC"ngan neuala tandhs tapak

astra, kl.nen sorran mrbg pura Aatlna, kadadooaken abdJ- ganel ngopenl kuda \&tnngonanlra ryan ArJura. Ullaaraya sandlka gya pauit bi.lhaI.

rv. PERTAPAN ARDI REIiANTAKA.

Real HantrJka nydrg putra ExdIErg PuspavatJ.. Renbag r - Sang Desl su-pona kagama Nata DlraralrutL Prabu Setyaka. Sat€ Hfku gya sldh{.karra1 nuntenr

katarfunah, katitlk Srl Kresna'lan Pa:rdbasa rarnrh dr,lah Setytleq. hggarlng -carlta, Prabu Sotyaka uus .kadhaupalen klayan hclhang Puopavetl. !fuenya dba-upanr Srl Kresna dalah Pandhaua parnl-t nglsjengaken lelana puter puJa.

Kacarltal vonten Lng nargl Srl Kreguu, lan Pandharra oall iubaL vacsna ulqh -lungldlng karrnh kaoanpurnan, Banbirng slnarbnng nLturrrt gegeyongaaLns kayuD

piyanbak-2. Kadadak uonton nl-n1-n1nl nlnba lng surnur. Saben angsal toya, \tuangsulaken lng surrrur nalil, laJeng nayrgio ngguguk. Nunten Srl l(reeDa lan -Pandhaua sarnl nyaketi, lcad,'ngu natur blllh 'qn,L Nyai RIJHINTA btyunglpun Ben

bang Ravan (tavrrlpun Pandhs,va lng Bratayuda). MlIa nakaten Hau haslt ngupA

ya donyanlpun lngkang kaceguraken lng sunur rtrrlt tuuapakbg Bratayuda. Sa-

rengke nyuvu.n uangsullng donya vau saking uasesanfu€ Perxdbasa.

Srl KreeDA nunten nluball. plnlaepuh'lng dhusun SA!,IAHITA nrlku, kadangu

tenen apa dora aturl.g Nyal Rrr.nlnta punlka ? Kl Denang natur bl}Lh A)'ata -fngkary kaaturaken Nyal Runtnta uau. Srl Kreona nwrten dbawh dhatrng tt-yang sadhueun klnon nbekta toya srlctyatlpun kangge ngebek{ Bunurr Saben to-ya kasuntak iug aurnur, nallh dados brana. I,laeana aunur kebak nas lntsn. Sa-

nallka Nyal Rurolnta ngaken1- parlguasano Sri Kreena lan Pan4r'ena, nunten raJabrana kabagl varsdln dbateng sadaya kavula. Kreenar/Pandhqva 1g'lnjengaken 19

lana, kanthl ngratongl pralanbang LeJ,a.rpahantng Nyal furnLnta seu. Na.nglng -eadalra datal oaged. nangglh karanpungan{ng oaonLta, hanung l{rskodara lngkaDg

senbada narnpt sasmlta garlb lngkang suninpen lela.npahanlpun Nyai Runinta -uau, {ngglh punl.ka : Llt}lUN NGUDI SA}{PURNANINO PATI, ILAYWA KABANDA SAIJRING

KAMNTAN.

Kacarltq,, lanpahlpun Sr1 Kresna lan Pandhar.ra dunugl glaik ssnodra kl-duI, nulya Srl Kresna nglabuh pusakanlra Sokar l.llJaya Mulyal l"anthl elnabda

dadlya aaraJra pltulungan sabon tltah leng nandtrang c1-ntraka. Sekar llnanrngdunug! eatunggllt4g pulor tuvuh dados tiga;1. WADI|IIL 2. SEiAn. 3. TIIIUP.

Qya aan! kundur nrlng Astlna. ilalglng kadadak plnangglh deoa suuungr-

Wonten grlya allt satunggal, kortno ulnep, dlpun uvub2 sek'lng nJerl Elntskonten, vinangsulan btJ:Lh mboten oaged. BJ.na nuring, korl dipun alupak Je-bo1, gya oanl nanJing lobet; grlya, Jebul ronten tlyqng kenul. Kadangu naturnanl Kl Ltrrah lngglra, eukunipun kakalih rant'aa1 Janan dadoe abdl bokel arytt luda titihnnJpun Prabu Gardhapatl, d* nalJka Bratayuda katanarr dodrm61.

Nurten sani parlDg vlelk danpurnanlng patl, lng pa^rarlb nurtb lngglra

Banpun kadangon nandh,ang sangsara. llanglng eadalra uleik, ingkang d,e'el lcga

Page 40: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-30-

nanrng rrislk saklng Raden Hrekodara. Nunten uatur bl}ih sag€dlpun dunr.rgl pg

pan nrlku, iagko.ng nbskts saturggal{ng kuda ingkaxg eanangke n"q"g dadoe -dlmkun lng dhrsun S0KA. Sang Nata Kreena lan Pendhava gya bldhsl nrtlg Soka,

CANDHAKAN s - Ing dhueun Soka, kabah para tlyang padhusunan lDgknng sanl og

Jud dhateng sotunggaling kuda. Srl Krsena lan Pandhasa ranh, un{Dga-

kavontenan nnknten vau dahat ngunguno Nangrng Qyan ArJuna datsn pe-ngltng lanun kuda uau tltloipun Bogauan Du::na. Gya llnepaean naniata-Sarotarnar kuda peJahl ouhglrlng Dlrna oncad sanrl nl,lar kulara ssan-ten par{ng tandha panarlnah dhateng Janqkn dene vug Baged ny"mpurnat-aken dha.tong oedenJng bapa guru.

i

Purnaning gatl, Srl Kreena lan Pandhaea gya kundur Dtlng Agtt.ar p{'lgpeg para kadang sarta para uayah. Kacatltae salebctlng candra puntka NagsrlAstlna katanan tandha-tandhq kunaranlng Jagad, ssant€n getor patar, katbal-Javah salah utangs&. Nr.ging saxeng dunugl {ng dlnten purna.oan{ng tanggal, -slrep sa11r{"9 ruhara, dadya rep tldhon t8:r ona sabasa. Ksdadak iVnang Ng'g

da ravub, mundturt ,SanJata Cal<ra sek{ng Sri Krosne, kaaota kundur nrlng SlrgIaya. Nellka seeanten, llrokodara gya panlt arse pinanggth kq.g vayah hnul-wedha.

V. &ISATRIIAN B AN J A RJ UN C U T .

Raden PotLh Danunrodha &y'ng kang oyang llrekodara. Reurbo,s : - lJreko{gdara nlulk kasekten Jaya kaviJayan nrlng lnng vayah, tuvln pLnar{ngan pusa-ka Tmbak Wllugarba dalah Gada Lukltanuka. lfusqya punra, p&pat{.g, Blrna pa-mit nedya kerpal para kadang, nnngl-ng Danurvodba nggubel ouku, urekodara ngrlng nunton ka:rg wayah lqnk{pata.ken dhauah kalenggak. lJrekodars gya bldhal -nrLng Astina. Danuruedha nututl.CANDEAXAN : - Ing Easana ftnmqlsgrrn. Srl l(reene]an psndhava uus ngerpal. Ng

11 Prabu Darnakusuna neoo Jlnat Kallqaeada rnnton 1ng pura. Kapisan"" Deyl-Kunthl nsnJlnC jronlng cendhl rulcli, gya ngeathl rucatlng sarlra, kabyantu-pnngeethl dening l,lrekodera, tenah Sang Deul s!r.na. Gentos Sang Ar.Jrrnq Dyang

garua Devl Sonbadra lan 01traby1 na4J'tng nrlng caarlh{ sokal, ngmcat sarC--

ra gya glrna saearengan. Nunten Nalsu-La Sadeva nanJing candhl n hlr rgrrcetearlra, glma saiong sanalika. Kantun Sri Kroena l-an Urekodara. Srl l[resna

ngatag dhateng llrekodera, vlnangouLan kedah uavL Jn'lnran eaklt. Prallla lqgkaug raka klnen nbubut vulunlpun puhuor Jenggotr elnbar JeJar brengoo klneu

ngroelkl. Nunten lmku dlpun copotl", Gya nanJlng nrLng candhl oekarrl ngesthl

saupurnaning pati, l{rokocara slttts. Srl Kreena gya nsnJlng cand}d ntbnl, -ngmeat, rsga gya sl-rata, Saeana kanukeuan, oandhL-2 gya kabeml denlng para-

vayah. I{acarita, Prabu Datruakueum6 bibar uaoe Kallnaeada, nedal lng qJavl,ruln€a lanun papar knns[6sr6p vug olrnsr gya neaat nrlng [a]Vvanga-n gWat

-nrlng fuuang Guru, vlnangsulan bllih dereng dunugJ. narrgean'lFun Sang &Igslgna rnuksua, klnsn ngontosl ngantor nbonJqng JAI'IAN D}}{/IX, ara! Jl.FlAif hfAiJI{.AlJ.

Page 41: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-31 -

Inggih pun{ka Jananlpun para UaIl log Tanah Jard. Srl Daroalilsuna gya pa-uit

trundur, nedya ngentosi ing a'lam antara, kanthl nggendt' ng Kallnaeada.

Kacarlta.l Ing NagarL Aatinar nodhonglpun para prayagung oanl tatugur-

a:r neruJa nrJnS Hyvang Agt'g, nyurmnaken suatganlng para Pepundbeu tngkang-

sani muksua, kadadak katonpuh prqng donlng parangpuka sak{Dg Nagari Slngnle

BysJtg l{antlpura, Prabu Gardhaka 'lon p16!q Snabegvara, nedya ualeg ukun para

vayah Pendlrava. Kapapagaken donLng ?rabu Srrvyaka, Harya Nara Sangar RaJa kg

kall[ peJah lng palagan.-

@.U Jutl L983.

HE Ef,Hil HHnnI|n

n$IIE

IOE NNIIN DBHH HBnB [ulIIIID DqImn!|lu

tDtulnnD|nnrD EnD'lunB nI! nEnln DIINNDtrEN DNE!En mnlrn nn Emnmnm cuut-lE

tDtlEtro llul nnnn nri nn nnDm nm nEmrn umll ntt nstbIN DN MM EFnE nm nn nI!nDDE nllnn

nD&!r Dl! Dtro nEltul mrl En EnIOIO IDTI DD [D Dtr[Inllllurn nnlrD DrDtur llu0 nn D! utnEm nn nn nD nI!nn nE nn utun EI!

!lnmtEnn m!nm nEDmnnnnmnh[ullt nE lIlInEtDr[ !lt[E .llltr nulnElo

r. NAGARI 4_$3J_Ul .

Pratnr Parlkeslt tryang kang eyang Resl Baladeva, Rosl Srbrastbo (axak-

Yuyutsuh, putu Yaroauldura), patlb D,rara, patLh Danuruodha. 39gb8. i - I\rrun

TraJutrisna mbalola, malah dus ngamcan nedya nbedhah NagarL Dlaravatl. Kaag

ru souanipun patlb Yudaka (anat Udava), natur kautus denlng lqng u{a Prabu-

Setyaka l-ng Dr.raravatl klnen nyuvun biyantur sabab Narend,ra lbqJutrisna Pra-

bu Klelrak& nenpuh preng uJublpun naleo aedanlng knng rana svatgi Prabu Bong

narakasura. Sang Nata gya perJ,ng bebantu Patlh Danurvedha, Resl $,rbraatba -saputrane yeku }larya SwuhsLrna. Gya eandlka gegatrcFngan btdhal nrl* Drara-

yatl.II. NAOART T R A J U]--B-I-_LN-A .

Prabu Klsvaka nyang arl sanes ib,r.r rralol llarya Anantavlrya, dalah lng-kang uua Dltya Antsundba, Dltya Ancakogra, patlh Dltya Erdranuka. lgglSg :-Sang Nata nurin^a sodaning rdna swargJ- Prabu Bonanarakaoura denlng kang e-ya.ng SrI Kresna. Pranlla nedya nales ukuu nybnakakea Prabu Setyaka. Gya eg

vega budhal kertg lauplt 1radya raseksa nerpuh Prang nrtng haranat!.CANDIUIKAI : - Ing Dr,raravatl, Prabu Setyaka nyeng trang putra Raden Kreonaya-

na, Ilarya Jayanlngrat. Narupl ravuhnye Resl Srbraotbar Patlh Da.nurve-

dha ny"ng Ibrya Smhalrna, nedya oablyanfu Dearauatl. Gya budha'l na-pagaken mengsah. PERANG GAGAL : - I'la{ya Tr4iutrlsna ca.npuh pralg laa-

rady& fuaravatl/Astlna. Dodreg dorong rctrten vasenans. S t g a I ,-

167.nnHH$!tBllmn

nru!!t!rut!N ENDnnnIII IOEnuuul

Page 42: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-3-

III. E-A-LI-N-G E-dDHEHPEL.Kl Iurah Senar Gareng Petnrk, narpl rauutlya Raden Patlh Drara. &9g-

bas : - Sang Kusuna kautus denlng Prabu Parlkoslt klnen nusul para kadnng -kang eanye bebanbr nrlng Drararratl. Raden Dvara ndangu nrlng Seuar babaga!-

Prabu K1syska TraJutrlsna, kadoe pundl unrtanlpun klryan dalah herayatL. -Ssnar natur blIih estunipun Kdsuala punika putra kvalon{Fun ovargl Prabu !gna Nara}asura, dadoa bektanipua kang gana Derrf lhgnyanasati. Deas rngksng-

putra patuta:rlpun plyauba.k eaktry Boma ]q! lhgqyanavatl, nanl llar.ya Ananta-

v3.rya. lfuenya terang, D.rara gya bidhal nr{'g Duarauatl kadborska}etr prnekr-ean. 3!zug$[48 : - rarnpablra pailh Drara, nraJang barl.ean 1laJutrlonal -dadoe p€rang. Dltya Ks,la Nlnpuna, I(aIa Pracandha, Kala, Praceka, peJah de-nlng Raden Dsara.

IV. NAGd,RT LESANPURA.

Prabqr Setyakl Dyang putra lhrya Nava Sanga. 39gh!8, s - Satrg Nata. ul-dlranget pavarta gogerlrg praJa Duaravatlr gya b14ha1 aabiyantu karrg putra -Prabu Setyaka.

V. I{AGAFJ D-U-A.NA.-U.I-LL .

Prabu Setyeka trysng patlh Yudaka, nnn'pl ravuhnya [ang panan Prahr Se-

tyauilInn l{arya Nave Sanga. .@!gg 3 - fts[sn{ng pal,agan dereng olrop. Pran!la tan oaranta, Setyakl gya panit nusul nlabung prrng. K8Lll-sn nunton bl-rrhel.

Kacarltal Jmnlng paprangan carnpuh )nrda sadya 1laJutrlena lavan vadya

Dlaroyatln Astlna lan Leaanpura. Dltya Ancalogra pcjah donlng IIarya Sruhslrna. Ditya Anlgundba peJah denlng patlh Drara. Nunton Prabu Kisrraka ndeDg -lng palsgan kapapagaken Prabu Setyakl, dados perarrg tandhlFg adu kasekten.-llasana canpuh rukot, wokaoan peJah BanpyutL Uadya TraJutrlsne bubar Eauutr-Harya Anantavlrya to3.uk, nunton katur dbateng Prabu ParlkesLt.CANDIiAKAN ! - Ing Astina, Prabu ParlkeaLt tuupl sonanlpun para karlqng ba4ya

natur btlth ka.ng eyang Prabu Sotyakl sarnpun gugur sarpyuh klayan Prabu K5's-

saka. Saha ngaturaken teluka:r kadang nata TraJutrisna nana Earya Anantarlr-ya. Drpt kadangu, lna:rta',rlrya natur bllth putra pedrui aaklng ovargl Prabu -Bona Narakasur&. Sang Nata Parlkeslt }ega lqg PaYtgge'l{hr nunten Anantavirya

kaJunenengaken narendre lng TraJutrlena, na-ng{ng kabavah Astlna. Sarta ptn&

rlngan JeJuluk PRABU S l,J A R K A.- Sang Prabu Suarka ngaturaken penuwn,

gya pa-nlt vangaul nrJ,ng tcal utrisna.

TANCE.B - KAY0N.L,i JuIt 1983.

hri*%*r*

Page 43: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-33-

fifr"frn ilfi"il* tt"$n y fiH -$fl'U-H"168. HH''*" $H'ffi Hfrru;. Hfi Hfi"Hfr;. Hirn

nnDNtunH#NE

llIEnDID lIEIluEENDIIN

I!ElID Mnlnrnm

onDt!TN NEnn nnulD t0t!trn nnnn , tD[INENE

Hilffi$ffi;;Hilim ffiffi

!!.8 EENME!mtn

Dlr0 nl[NU IIIJ!DD DNllln nnnn Dn

I.NAGA4I ASTINA.Prablr Perlkoslt lngg.Lh Drlpay"na, patlb Dvara, patlh hrrunrcdha, Bcgg

van B"Ladeua, Reel srbraotba. Reubas r - salg Nata irea todhak n"uJrs glp-gor nrlng lJana Palaeara. rngkqng kapatah nrnekra praJa, oys4g Bgv. Bal.adevanyang ResL sibraotha. Gya bobldhalanr pam ka'rang Lan punggava aanL ndbere!rken.

Kacarlta, vugr\ya rayrh ing wana palaaara, gya plota raJa buJana. nar_pung anfuaulnar .qang Nata 'r,lrggab peparggungan 1ng paoanggraban. Nrrnten d!&vuh nrlrg kang raka patlh Dsara lan Danurvedha khen nlrrtti uyepengl bmnon-vana. PEnil'lG CAGAL : - hara lan Daauruedha nunten trmandang nyepengl eato-gF]ek elnga-tumng tuvln tnscan genbong, katur sang nata. LaJeng gcntoo-gen-too para barya oa}a para nenggal.a oani nyepengl truron unnrr gdahr baathengtaksaka, sardula, kl.rarg nenJangan, rep. lfusnya kathab burdn keng rrqptkulr-sary Nata dhawh kendel runlyln. Prabu parrkeglt gya nanJing Jm'r,,g page--pen. Done Petlh Drara ngaqgl"ng ngubeugl peranggralrarr, kadarrtk pinanggth kgnya karLa,o araa. Drpl kadangu ngaken nana EI{DEANG s II y A T r atnaJanlng-panrth{,ta saklng pertapan.rATr Prru Bogavan Druuasa (pufu Dusasa,o). D6ne -ngantoe kapleyu labet kabum denlng denasa ala.aaa DITfA SIBISRANA (anak Uf-tya Lenbrsana 1ng Pager /tlun). Nuntoa tlnulungan donrng Raden Dvara oarta -kapuudhut garua.

Kacarltar na1lka gana-Bt€n Prabu Parlkeslt yonten ealebetdng pasqpenr-talsah pqngge'l{[ kasektenhg para harya lngk""g dahat ngedabedabl d,ono ea-ni oaged tandblng yuda k).ayan oato galak. Mangka pauJenengaalpun {.gka:rg uNlangka ratu guotlnlpun uong oaprqja, derong gadhah kadlgdayan. pra.nlla mngoo llngaen gangBtl va8srr! sang Nata rucat bueana kaprabon, ngage! braoala \gaatriyanr nganthl panakauan senar Garong Petmk, gya loloo salclng pasarrg-grelan oucad tanbuh kang ttnuJu, tanpa pellt pala kadang.

Kadadak Patth D;rara nanpl vangoit bltth kang gusti lolos soHng pa -

aanggrehan. Pramtla kanthl dhedhenttan, kang gan a &rdtury Sryati ka.tandoran busa.na kaprabon dados Prabr.r Partkealt laJeng lcalenggaharren lng pepa5g-gungal (Lng panilh aupadoa nbten adanel kagetlng para kadang futya), done.Radon D*ara api-apl n€oyak kldang noDJangar, tnrs nggeblas ngupaya oursanl.-pun Sang Nata.

II.IANA MIilIIICSNAIA,Prabu Parlkeslt nyang Senar Gareng Petrrk. Rcubag, . - .q.ng Nata dahai;

Page 44: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-31+-

sungkava labet llngnen dhateng kadlgdayanlng para ladnng herya i.ng Astlna.-Prarotla tansah sesairbat nrlng suergl kang rana a+lah eyang-Z Pandbbrra, nyu-rmn keeokten. PERIXG SEKAR s - l*onten pandblta tngkang ng&gor buaona gaFea-

taksakar nens lsgguan ilardavallka. Sang Ulku ngunan-unan Parlkeatt, dene rgtu Jlrlh getlh vedl natl, ora dune kadlgtlayan, Isp.,Parlkeslt uurlng uunton

dados pancalara. flardawaLtka katanan Jenparlng olrna, babar lSvang Bcaukl.r-

paring dl Jaya kaulJayan, nivah parLDg puerlrq Jenparlug kenbaranlpun Pe6o-

patl. JenpariDg tinanp!, kacladak bedbr uunrb, nlJll buta baJaq tmg nan-J tng nrlng Sang Nata. Wnong Bagukl gya panlt lundur. I

Nunton vsnten nalth pandhlta :/alsa nunggiqg Edabr nana Begavan Mergg

patl, ugi nantang Parlkasit. Ngantoa dados porang, pandhlta yaksa peJahr b3

bar ityvang Gana, parlDg ulelk kapravlrau varni-varnl, aarta partng JejuluklPRABU IIAHABAR.AT-4,. (ynaag Gana 1aj eng Blnea.

Saperrgkerlpun llyuang Gaaa, uonton ganrdha nlyup s"klng dfugantara n'lg

btrng Parikealt, narna Kagapatl. Tonah dadoa perargr gantdba katanan Jeupa--rlng babar Hprang Sanhr, parlng kadlgdayan sarta par{ng pusaka Jeuparlng q&

na ; SANJATA UllA, t{wang Sanobu dhquutr nrlng Sang Nata klaen lq.pah tetulungltuenya parlng vlelk, t$vaug Sarbu dlrn!.

III. NAGART GILINCLTESI

Prabu Praouapatl Dynng putra Devl Teteyl lngglb Retna Ulyool, patlh,-Blsala. Renbas t - Sang Dovi oupena kaganra Nata Agtlna Prahr Parlkcslt. !greng ngantos purna. uaca.na, kadadak tonten Naga Manoauaxna arsa nygrt Derrl -lllyosl , Prabu Praovapatl nyang pat'ih BLsqka hrnandnngr dados perarg. l{a

-nCiuS sanl kasoran, Hasana Prab,u Praenapatl- Eyang kang putra lllyorl lunaJarngupaya Braya, Naga Xancavarne ngoyako

[Sgetrlf,gr palayunlng Prasvapatl ptnanggth Prabu Parlkestt, gya natur-nyuuun biyentu. Parlkeelt aagah, nunten napagaken Naga, tenah dados bandqnf

da. Naga katanan Sanjata Uva, babar Batharl SIJANI.ANA ga.rsrn{hg Wsang SsDtm

nunton parlng nugraha A.lI ASI{ARACAIA dbateng Parlkes!.t. Purna lr,grgatL Ba-ths:rl Svanyana gya kundur. Prabu Parlkeelt nunten kadhaupatcn plkantuk pu-tra Olllngvesl Devl l,llyosi.

Kadarlnk praptanlra Narendra MukahrnL Prabu Sayalesthl lan patlh Sare-

bisa, natur mrlng Sang Prabu Parlkoslt kaparonga pinarak nrlng Mukabunl, ng

{ya kadhaupaken klayan kang putra Deui Nlyata. NanglnS Parlkesit datan pu-run, tenah r}odapeksa, c.adoo peraDg. Patih SarabLsa kasorenr Prabu Sayalreg

thi natak aJi panytropan, Prebu Parlkeslt katauan eirep tenah sarp kepatlr-gya kabopong kuridur nrlng Mukabunl. Prabu Prasvapatl, Retna ldlyoel, Patlh -Bi.sakal Sarablea ]an panakevan ugJ. Iajeng sarnl ndhorek 4tateng Mukabunl".

qANDHAK.AII ; - Pertapan Glrl &rknal Begavan RaraJatl nanpi sowq.{Ful patlb -Dware, nyaravodekal:en nurcanlpun Prabu Parlkeult. lllnarah kl.neu 6uau-

sul mrlng Nagari lttikabuui. Drara gandlka gya panit pangkat.

Page 45: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-35-

IV.PERTAPA}I GUt,A - SILUMAN

Pandhlta yalsa Begavaa $gandha Eyang putra fudhang Slgandbl.rBenbCC,:

Sang Devt kasnaran Nate Astlna Prabu Parlkestt. Nunten ktng putra kaksntblbldh8l ngupaya Parlkesit.CAIIDHAXAN : - IDg nagarl Mukabuol, Prabu Sayakeethl ndhaupalou knag putra-

Devl Niyata plkantuk Prabu Parlkoelt, eabab sareng ParLkeelt tnlnga'-cltrantng Ntyata lngkrng tulnr endah nuntou purun &nggarra. Balda pon-

dhongan, katungka eovanlpun Patih Dlara rlgaturl lmndur Sang Nbta. Prg

bu Parikeslt gya panlt kundur, garya ketrallh Devl Nlyata lan Rotna Ylyoel kakanthl rnr!,ng Astlna. Kalllanr nunten aaul pnngkat.

Kac-arLtal dunugl rra{yanlng vana, Prabu Parlkealt r€ldal. }uta tapa hrnr, na-

ua Dttya SUBISRANA (anak lpnbusana lng Pager Alun tngkalg poJah deulng Ga-thrtkaca J anan Brata;ruda slluban). Srblsrans tapa labet Dgupaya bunonlpun -yeku Erdhang fuyatl ingkang satrpun kagarva patih Dssxa. Drpl unlnga y€n Sr-

yatl eanpun kagarva Raden Iuara, $rblsrana nurlng, dados peraJ:g. Parlkeslt-lan hara kasoran, tenah lumaJar. $rblgrana ngoyak.

Palayulng Parikeelt pinarggth Begauan $rgandha. Gya Sang Nata tt"nan-tuu arsa kapundh'{' nantu. Petrlkesl-t purun, nangj.ng nundhrt bebana klnen nrg

Jaya $rblsrana. Sang tlllu eagahr Bya nagut pupuhr perang Lan Dltya fublsra-na. Denaea katanan kenayan HAITRA SENGtrAI,I, tenah dhavah nghupnrk, gya tL-nlgao Jalgganlpun, poJab. lfusnya slrna denava S,rblaraaa, ParlkesLt gya ka-dbaupaken kelayan hdhang $tgandh{. Ranpung pondbonga.ul Sang Nata p+.lt }on

dur urlng Astlna.

a

Bogava. Drrrsass (putu Drroaoana), tlnangloan kang putra ENDHAUO CE-BIOKAN (ffnUut)r gldra-gldm ngaJak nJ-ngall tedhakan Nata Astlna lng lhna -Palagara. Mangka Sang Uilnr nenbs grrngkaua pn;rgggL{h kang putra nbaJeng Eo-dhAng Suyatl S.ngkeng sirna kacldre yakoa $rblgr"na. SaDg itlhr dat,an punrnr-vaa&na Dad}rang Ceblokan bldhal plyanbalc.

CNDIIAKAN 3 - Ing vana Pafaoara, Prebu Parlkoslt salrpun lundurr kadheroka-

kon patlh hrara. Nunten hdbang Sryatl karrcat bueana kaprabonlpunr -ua.ngeul dados putrl nal-lb. Nuntsn keklerprkayl'klayan para kadang har-ya. lfusnya nakaten, Sang Nata kapareng t€dhak ngubengl pagrogoran n1-

tlh kreta kadherekaken para kadang lan punggaua, dalab para ganta Devl Nlyg

ta, Retna lJlyooi lan hdhang $rgandht ugl sauahane kreta.Kacarlta, laupahlng lrlng-lringan krota Natar dlpun cegat dsn{ng Enr-

dhang Ceblokan, ngadbangl dalan salvl noyokl pera Sarva Nata. Sarqg Prabu ng

rLng uunten Ceblokan kaburu, lundar vraagsul nring p'ertapan Jatlpltu.Drnugl pertapan Jatlpltu, hdhang Ceblokan uadul knng rana Bgu. Drur4

sa ysn dtpun olak prrnggava Astina. Kudadnk patlh hara uynYrg ga.rys hdhanS-

Suyatt sov&nr andadoeaken gukan{rg nanab Sang I'Jlku, dcne k'ng putra takslhul1uJ eng malah vuo kagama prayagung Astlna.

Page 46: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-36-

Pratu Parlkesit ravuh lng pertapaa Jatlpltul hdhrng C€blokar rrtFqg,-

suduk nboten peJah, nalab uongsul, dadog alul aoftrnlpun DaDa hdhang Jati-r6snt. Kang ra.na dahat Buka, gya ngaturaken paDuwn dhateng Sang Nata aar-vl natur, blllh lngglh punlka vuJudlpun kang putra rvrgkang ea1l. hggatrngcarlte, hdhang Jatlresnl laJeng kegarua denlng Prabu Parlkeeit. Bakda pog

dhongan sang Nata narlngalccn pusaka dhrvung Kyal Pulanggent dhateug Jatl-resml, kanthl dbavuh blIIh lng tenbe peputral Pulanggenl kLneu narlngaken-dbateng kang putra. Pum.a lng gatl, sang Nata gya parnlt kundur nrlng Aeti-na. D:nugi Paaanggrahaa lJana Palaeara, Salg Nate gya dbasuh nring kL patlhbldhal kurdur nrlng Actlna.

Amugl praJa Astlnap eadaya naraecpuh vus gaut ravuh, Sang Nata da-lah Bgv. Balade'ra, Reel- Subraotba ryang para kadang keklenpatanr bun,ton -plsta raJa buJa'n andravlna, earvi ngiurari punagl.

TANCEB - KATON.L5 Jult 1983,

169.

NN DN DT IIEEJII! DINE Dn!DE ND !D llBNN

HHHBHH BH HH,# H,s^Hil Hfi HH H{-ffi ffi""H$IDM IND DE DAE NN DN ED IIII IUN UIN Etr DNNlll IUN DD EDru EN ED ltn ND EN NN NU NEntr trD [!n DI lllqn nxo nE nEDtlt !l[ t[D Dt! t[E

nH HH" 'Hl'E"' HH

"ilo fif, H$*h HH"'fu HH flEtrm nE EE nn mnnntsB BnnBnu un tstlE Bm nnnEnn Ea IInDnbnlut tuE nn nm nn m n nn nn nn En nn il!mn n! nn llm nuul nnn nm nn En nn nE nnnn Dom Dn nE rnm EB IllE nE nnD[ nn hir

JAMAN ANDRASirt*nI**i*riirII*ri****ttltI****

I. }IAGART ASTTNA.Prabtr Parlkcelt Eysng patlh Dnara dalah patlh hrtrr:r,redha. lgl!3g r -geng Nata tlnantang perang denlng RaJa Dltya Hlna-hlnantalg Pratu Nlrarrhq -

Kavaca (pufu Nlvata Kavaca). PranLla gya dbarmh para harya kLneu pacak ba-r1e.

II. NAGARI HI M A- HI M AN TAK A.

RaJe DLtye Prabu Nlradha Kavaca lnggth Radye Nlvatar patlh KaIa nlb}4ra, Dltya Krldhagsa, Dltya Wrlslka. Ronbas 3 - Sang Nata ne(ya ua].ea ukua -oodanlng kang rana dalab orang deulng Pandhava. Oya blrtha] kerig larplt va-

(ya raseksa nenpuh prang nrlng Asttna. PERANG 0A0AL : - lJadya rageksa llbe-h{nsDtaka canpub prurdl, klqyan vadya Aattna. bdreg ratso, kasaput lng daJur-kandbeg nggenye oa:ni baadayuda.

I1I. PNRTAPN G R O J O G A N 1OOO.

Begavan Bal-adeva nyog Besl fubraotha, narpl sovardpun kang vayah pr3

bu Parlkeelt lngkang nro q;raouk busana kaoatrryan, dalah senar Garerg po-

Page 47: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-37-

tmk. Rsnbas : - Perikeslt natur nrlng kAng €yang Baladova, bttLh Negar{. Ag

tryra katenpuh pralg dening Narendre llLna-hLnantaka putu Nlvata Kanraca. Sa::g

l,liku Bal-ara.na kalangkung nurlngr gya ngantbl ReeL srbraetha bi.ihsr ngedalr-paprangan. Prabu PerlkeeJ.t ugl udhorekaken, taa kantun panakauan. PERANG SE

KAR : - Prabu Parlkealt nraJang barlsanlng denava trlna-hlnantata, da&e po-

rang, para donava katbah rngkang peJah. Slean5.ng uaftra aanl lundar atur u-ulnga nrlng ratu gustlne.

IV. PASAI{(IGRAHAN TARITAG - BANC. .

Prabu Nlradha Kauaca lan patlh KaLa nhkara, nanpi aturlng nadya, bl-llh Prabu Parlkeslt Dgeda'Il palagan k1ryan Bgv. Baladeva tyahg Regl $rbrartba. Sa:rg Nata dabat nurl-ng, gya tedhak urbg paprrngan nganuk p,tnggurlg.-

Reei Srbraetha clnokot denlng Prabu Nlradhqr .sang Resl PeJ"h. Rda 4tya nesat lng gegana earyL nuJa pedhut pepotengr patlh Kal.a nDakara saua{ya

raseksa nganuk. Begavan Ba.i-adsva naJeng ganrl nusus Saajata I'ltnggal.a rurub-yayah obor oevu, nadhangl palagan, Gentos va$ra Astlna nganukr Patl,b K&1a-nlhkara kesrompot Nanggalar peJah.

Prabu Nlradhe gya mallh Harna dados RaJa Mandura Prabu lll-sabraJal fi)-san ngarsanLng Bgv. Baladeva, n)ruvun gnnggala oengadl kangge nbragtbr El,ng-

ouh. Nanggala kaparlngaken, UleabraJa vangeul dadoa Prah,r Nlradha Kavaca og

cad sarvl eesulbar; Baladeua keget, gya rebah kapldhara. trengginao pata vgyah, Baladeva kaboyong nundur saklng paprangan. Prabu Parlkesit nganuk, no-s

dalaken SanJata Uva, kalep&s"keBr kenglng Jangganhg Prabu Nlradtra, peJatr.

Nar:glng nboton dangu, Prah,u Nlradha saged geseng rallh sabab kengLngr-

dayanr.g !/ESI nII lngLang dununung lng Ltdhah. Prabu Parlkeelt ruuaor llng-Bc& gya ngundurl sayatarrls,Ka.carlta, naraeepuh'lpun Parlkealt, nengglb pandhlta yakoa {ng Pertapan Gusg

Sllunan Bogauan Srgendha, dupt nirong kang putra nanhr kulboalan, gya sunu-

BUI urlng papr&ngan. lbus nganuk, tandM:cg yuda lavax Prabu Niradh" Kanraca.

hp1 RaJa Dl-tya kasoran, gya nglepasekon Nanggqlar kenglng dbartha.lpun Begg

vax Srgandha, Sang l,Iiku poJab. Pratu ParlkesLt dahat cungkaua, gya karavub-

an lVuang Naradar p4rlng vlslkr Parlkesit klnen nlnta sraya Begauan Gurundg

ya lng Pertapan Gunung Nlrna. Salg Nata gya bldhal ngupaya sraya.

v. . (Sarnlltrs-Ill]sa

Begavan Ourundaya Dyang putra hdlung Garondlo Nanpl sorranlpun Prabu-

Parlkeslt uatur nl-nta sraya nylrna.kaken Prabu Nlra4ha Kasaca. Sarg l{lku ea-

gab, kanthl paqyurnrn nugl kang putra Retna Garondl kagena tur kedab da&sgane oopuh (XangJeng ratu). Parlkeelt aagah. Sang l{lku gya atdhrkara, sa-klng dharihenttun uriJlt I,IESI na-na SUHAYA YATNA. Nr:nten datur nrlng Sang Ns6

bl]1h I{ESI SUIIAYA YATIIA punlka jodhonlpun (tanairfnganlpun) UESI ^{.II tngkpng

uonten ltdhahlpun Prabu Niradha Kauaca. Nuntea Sang Nata klnen aldhlkara, -tetela l,lESI SUHAIA YAT}{A nesat saklng papan Bya nnnJlng }tdhahlpun Prabu Ntradha, nunten vangeul ngareanlng Sang liata sa-Epun ubekte bandhnngan LIESI -A,rI.

Page 48: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-38-

Hesl AJI lan Uesi $rbaye kata.rpl denlng Prabu ParlkeeJ.t, nanunggel dadya pg

oala. Salaj engipun ?rabu Perlkeslt kadbaupaken L.J-ayan edbatrg Oarendi. ilun-ten sang Neta kundur nrJng Aotlnal knng ga:xn deleh salg Lrlku ugl kakanthl.

D::nugl praJa Aetlna, uuo keklenpakan para kadalg dalah.kang rana nar1tr

sepuh Prabu Sayakesthl 1an Praavapatlr sarol nengganl Begauan Baladeua na1r-dhang gerah. Prabu Parlkeglt gya ngedal! papraJrgan, tandhing yuda klayan IgJa Dttya Nlra,lhn Kasaca. Parlkeelt nglepasaken oanJata kadatbsanlpun rregi-AJI 18n voel $rhaya, Prabu NLradba Kalraca peJah, Sarljata Nanggnla nunten k4,

pundhut, kaaturaksn dbateng ka:rg eyang Begavan Baladeva, nJala.rt caraa Bar:E

llke.Slreptng p€perangan, Sang Nata kapareng nlsrdba ka:rg rana naraoqluh -

Resi Gurundaya dadoo PuJnngga Aatlna. Deno ka:rg gena R€tna Grendl rrfurlsu-dba dadoe Kangjong Ratu, plnarlngannanl RETNA DEANG AN. lbnhenogqS

va eaneslpun kabekta narung peputra eotrdr pranila nalrung dadoe gan a pa-uingglr. Devi Nlyata (anat Prabu Sayakeotbl) peputra estrl narna DEIII SRI -gfAXI IOII. Retna lllyoei (an rt Prsbu Praeuapatl) peputra setrl uana DEI{I -NIYODI.

TANCEB KAYON.L5 juIl 1983.

ETI EIUTT [E ND E[ NE!!C UTTnlttnn En nL DE lrn nn t! nEnn lur nn nE lII En nn |nI! Dnnn Dnnruu ul!|nnl un nFlDll Ernnanun En Er nn mn u! Dr0t EnlrE t0D En lln ulll| [u[ DE![ [nunnnn El[ &E t![ n![ il! En [n[ ruInlDn

E$"'t' HH"* HHn Hfi HH*kED DnD Enlln!0 xlB tlnn ntr nnuD mE orr tu[ rrn run nnrPN DD DII ND DN NN DNEEDIq lqDnrhnE !U! nn nnFultrl

Hk"Hf, H$-frnnn nEtr nntr!rutEn nnnm lnl!toE nn nn !!lll|! nn nn nn

IttElt !ll0 nn nnnnE llnmn nEMou IoD&Effi NDHfl HHHH HHilH HIHB HilHS fTluqluqlu! nn nn nu nn nnDntrtn nEnltl nnoEEt!

NN trD NIl lltD t![t BA BN EBE ruIEN NIl EN NIT IDII IIIID 'IIN

NI! IDDINN DI! NEmnrnm nnmm nlulltn run nln ntr nlln nnnn

nlllnltn nnDN ENE|nn|'lnhrnn nmnm nnnn n[

nnuulm mEnFHf, EN BN Hfiunnnn nn[DnoE0n nD nnnnnm InE mtnn mnn nn nm

$H HHn[ nrBnriDllnnn[

ng!t!HH HIDrltlrDuIln Dnnm mmnn !u[

m$"TnIIIElNruIlD ruNEr! lllnnu nn

lltr EnNHN,HHn[ !!ulTOID EIIHH HN

I. NAGARI ASTTNA.Prabu Parlkeslt Tngg|h Prab'u Drlpayana loggit Pratu l'lababorata, Dyang

patlh Danuruedha, tui.rln Sang PuJa-ngga Resi. Gunrnda;ra. &embqg r - Sang Nata-

nodya nyiraul kang ganra panadya kakalih : 1. Detrl Satapa tngglb Derrl Tapon

(putra Reel Sldhi l{acana Xng Portapen tlrtakavana)r 2. Dovi Srganar,r flggfbDerd Puyengan (putra Begarran Sugan.lhs lng Pertapan Guve gi'lrrn6n). Narylng -rggenya nggarbtnl gaTua kakallh uau nyusurr tdh$Fldh$lan dhabar ula.u uo4ja-ngan vulung, uenJangan b€1ang saha nenJugsr pnnssl. Sary PuJalgga iuattr b!11h kang rqka patlh hara s&npun bldhal ngupaya nonJangan kasebat.

Kaearrr eovanipun kang rarna naraoerpub Panii.hr.te lng pertapan tlrtakeva-na Begavan Slr"rh{vacana, nrtur nyuvun, blyantu, eabab nggonya badhe palek:.a-uakaken kang putra Banba4 Sldhlkara plkanfuk put'ri oaking Ardl. Asuata atng

t70.'

Page 49: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-39-

Janlpun Roel Hudra, nanl Fldhnng hdravatill kabegal ronbag denlng Da$uarySvela (anat Asvatana) rngkang ugl badhe nalah'axraloken putra-{pun ingkar\g-nara Banbarrg DrrJaya. Ing nrlkut ugl, Rccl SldhJ.uecaJla nyurnu panit nboten -eaged ngootrenl nggenya Sang Nata badho nlngkcrpl kang ganra Devt Satcpa.

Salg Nata nunton parlng bebantu narendra knl{hr yeku Narpatd. Naua $g

nga tng lasanpura dalah Raja lruethrr.ka tng Pancala. lfusnya nmantl , Sang -lliku uyang rd a lrqkalth gya pantt pnngkat.

rr. @ (BoJanegara).

Prebu Sayaka (anat Prabu Praaaya kang gugur nallka Bratayuda) r ry4.g,patlh Mandretnaka. Igp.bl : - Sang Nata nedya naLes qtuq ssdan{ ng bapa, 1gjeng ngorlgakon uadye nglurqg nrlng Aetins. PERdNO GACAL.: - lta{ya BoJapu-

ra kapapag uadya Astina, aulayanrng relbag dedos bandayuda. lJae&na vadye -Bojanegare kasoran, gya rlylmpang narga nanJtDg ua!a.

III. WAN,\ T.UNGiGUL.-

Patlb D;ara xoyang Souar Gareng Pet:rrk. Renbqg : - Sang i{uauna ngup4ya

oenJnngan wulung / be'ta g / pancal. PAnAlfO SE(AR I - Uonten densva al.asan -jaler estri n$ma 3 Kala lJordhana lan Herdlrlnl alsa nangse Sang Patlh, tenahdadoe pancakara. Denave peJahl kvandha sllra, badho- t$vary Karrrha.a nyahg-

tu€kary rayl Bathari Karilhinl. l$vang Kardhana paring ulolk, bllth nenJa-nga:r lngkeng don upayar napanlpun sout€n Uana Palc,sEra tllae pBpap pagrogoian. Hywang Kardhqns / Xaranfnf kundur urlng Kahyunngan, patJ.h Dnara sapa[a-kauano bldha] nrlng vana Palagara.

IV. PERTAPAI{ }.I AHACUPITA. (tar l,rrlagra).

Daliyvang Suela (anat Asuatana) nyang kang putra Banba.g DlrJaya lng-glh Baubang Kuubaya. Iepbae t - Saag l.llku uanggeltb paqyunruiDg lrnrrg putralkepengln rabl putrl oek{19 Ardl Asvate atuqfenrng Reel Mudra nqni tr}rdhrng ;

ENDRAIIATI. Naryf.ng pangrunaripun ketarnpik, Jalaran Dndravatl vua kapae'rlga-

ken klayan putranipun ResI Sldblvacana lng Ttrtakavana ua.ni Bqnbang Sidhi\Ara. Sang l{lku nuaten utuearx nurid kinaslh narna DLtya Kala Tonung |d"gl , klnen nraJaya RoeL l'ludra. Sandlka gya bldha1 nganthl vad3ra lelenbrt DLtya Ar'r!

gora uya.ng Kala Thenger.

PERTAPAN A R D I A S I.T A ll A

Resl Mudra nyang ka-ng putra hdhang Erdravatl, nanpl ravuhya celon -beean Pandhtta lng Tlrtakavana. Resl Slclhlwacana dalah lrqng putra calou na!-tet Banbang Sldh{kar's trvtn bebantu sa}lng Astba Narpetl Naraoanga lan RaJa

trusthaka. Renbap : - Sang l{lku gya andhaupaken kang putre Eandheng &drargtl klayan Banbang Sldhikara.

Kacarl.!r., bakda dhaupen, ksd6'lnk praptanlra DLtya Teuung Jalegl inS-

rv.

Page 50: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

l+O -

leng uue naealg kenayan pedhut peteng tuqulxt€n Jayah deres uor lecus, ptahg

re Bggeglrloi nenpuh pertapan Ardl Agvata. Slnaronga.u para lelobnt Dltya -AnJ.gora, Ditya Jl{akala, Kala thenger sa.Ei nggeglml tenah geger aatolntngpertapan. Sang llilu g{dh{rilggana rya ngagen aipat kandel llsah Pranaval sarr-

ta eadaSra para tanu kaslpaton. TEnah Bsrl unfu€a Eujurl{ng para dubr{ksal -Nunten sall fr,rnanaang nraJang bar'loan5.ng ya.ksa, dados poreng rano. I'lasana -Di.tya lnJ.gora, JilJekala lan KaLa Thenger LaFllmt denlng Narpati Nasaaanga-

La- RaJa I?ustha. Nunten oanl. rlnuvat dadl reca yatu. Dl.tya Tonung Jalegl -kala:cgkung nurlng, nunton nallh varna dados GENI IIPAS ngsnuk puFggqngo Re61

Mudra lan Bgv. Sidhlvacana kobong dening geni-upae, tenah psJah snnal{lra.Banbang Sl4hikara gya natak mantra lfIKRAl'{A kap{ng tlger Dltya Jalegl

kantaka tanpa ngglavat, vnsana aJur dados toya vioas kaseblak barat kan-prurg. Katungka praptanlra Dahyvang Svela Ian Banbang DrrJaya ngallukr dados

p€rdeg lasan raja Iasanpura nyang Palcala. Nang{ng apea Jurlte Nazpati Navg

sanga, konglng pusakanipun Dabyuang Suelar Uanaoanga peJ.aL Gentos Dujaye-

kata.na-n Jemparlnglpun Ilusthaka, D'rrJaye peJab. h\yvarg Svela gfrlsl nun-ten oncad. Banbang Si,lh{kara sarlnblt garsa lqp RaJa }mstheka gya lundur -nrirg Astlna.CANDHAKAN : - Wana Palasara, uonten nenJa:rgan tlga, Ja1er aatunggal va:nri -

vulurg, ingkang kall.h ootrl, satunggal $61nng safunggal pancal. 3gB-!eC, : - Sangoan Jalor nontas a)rtuk uangolt yen tar dargu 6e1{fu bactho-

luyar ea-klng prnandharg vonten prqJa Aetlna. Ibdad"k Patth Dsara ra-vuh, dalah pnnakavsll. Wusnya nldbanget renbagLng sanggo^E nqkaten vaur

kl patlh nunten anggereg nonJangan ttga dbateng Asu.na.

V.W. I

Prabu Partkee{t, Bgv. Bal.adova, ResL Gunudayal patlh hrrunrerlhn. Na&

pl sovanlpun RaJa lbuotha, Ba.nbang Sldhlkara ngaturaken le)-arpqhfin tng p€r-tapan Ardi Asvata,, blI1h l,liku knkallh Regl Mudra, Bgv. Sldhivacana tuvln -Narpatl Nauasar€ar oeda donlng Dabyvang Svela. Sang Nata dehat bela suagka-

ua. Kaearu oovanipuu patlh hera rgaturaken nenJa:rgan vuluug/belarg/panca1.

Kadadak nonJangan totlga budlr gya Jinenparlng tlenlng Sang Neter narlsa4Jata Cundharnanlk nurub nlJll datrarra, tenah Balgean tetlga peJah kobar.

Slrepqng latu, babar Begauen CIIRUNADI nya.g kang garua DEI{I NAI,INGIJUL/INr dA

lah putra Il{DtlANG MASTUIIA. Raganing gqngsalu tetige dados nateng kadya ka-o1ah. Para raJa oanl nangglhL ReeL Gurunadl Bagarua putrar kad,adnk Resl Gu-

nrndaya ngrangkul Resi Gu:runadi sabab puniku kalores ingkarg raka. Nuntsn -natur dhateng Sang Nata blllh Resl Gurunadt punlka taksih kadang ntjll se-puh. Prabr,r Parlkeelt tr.rnut btngah. Ecdbar€ l,laetura nunten kaganjaraken dha-

teng patJ-h Danurvedba.

Knandha sangeatr lngkary sanpun mateng rreu uunten kadhahar denlng Ka4g

Jeng ratu DevI Satapa lax $rgandhl. Bakda dhahat, putti kskaHh ueu sanl bg

baran.

Page 51: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

'4'L-

Devl Srgancthl (garua sepuh) babaran trljl1 kakung, p{.e-lngan kakaglh RADBI-

Y U D A I A N A . Dev1- Satapa tnggih Devl Tapenr babaran niJll kakungr pir4rlngan kakaeih RADIN G E N D R A Y A N A .-

Katuugka praptanlpun kang rana marasopuh sak{ng Portapan Jatlpltur Bg

gasan Druvaoa, natur nrlng salg Nata btlth garwa Nat'a (anak Dnrvaea) f!c-keng nana hdbary Jatlrosul , lngkang saongga Dpngke katllar rloBteu portapaad{nfen punlka ugl sa[pur babaran ntJll ka^kury. [en{ng L"ng eyangz Jabang \gyl pinartngan ka.kaalh RADEN S U. D A R S A N A . Dbuvurrg Kyal PuJ^anggsn{ -lnggih sa.npun kaoandhlngaken jabang bayl, s{nangka tandha prur{kn puttanLpur

Prabu Parlkseit. Nalika sanirnt€n Sang Nata Astina dercng saged turrl dhateug

pertapan Jatlpltu, eabab lng praJa Aetlna nenbe sonton tingalq', agong-ageDg

an, ngantoo solapan dlnten. Sang lllku gya panlt uang8uJ.r i

Kasaru panganuklpun naje BoJapura Prabu Sayaka eavad5rane, kapapagalcen

denlng patih Danuryedha hgksng nglepaoaken puoake tllaranlpun ka-g reya.g -llrekodara, nongglh Tunbek K;rai I{ILUGARBA, sarrl lra,{rlng barat gedhe. Tenab-

an Prati' Sayaka oava(ya-balue katuncang kanpmng.

TAN.CEB -.KAION.L5 JuIt 1983.

l7l .

nnnuNM DTItulll nllruntulnnnn nm

NB Hfi frN

i[n nnn nr.,ilm4 rul luoEntn nn ]nn llhmnllln nE r.li., rur nn nn nn mtr nm EE&tD mm ,.itr lllo nm nE rnn nn En nm nngulllm r;r'rno mu nm nm mmDlnmm umnnnnnn ntr )li::,': mll nd mm un mm nm nloOn mm ftJl:;.4! Un mn mn mD nln mn Dnnuu nnm ui;:l ,nnrn nn nnnnm mm nI[ EIt mm

noEnl!! nEDlo nrnrnE nnnrnt!tr mn nDDnnnmEt!tr nn nnnnDnnEHH fiil"'ft{ Hff HrH HnHN HH Nfl Hfi -' HE

I. NtrCAET a_.$-I--I-[,f, .-Prabr Parlkesl-t trya'rg puJqngga kakallh Rest Gurutrad3. 18-n Gunrndagral-

patlh Drara, patth Danurvedha. .Bg4lgg : - sang Nata nentaa peputre nallb, -nlJil snk{ng garua t(engJeng ratu Devl Garendl i:rggih Retaa Dhangan, nJ.yoa -konba! kakr.rng, plnartngan kakeeth RADE{ RAMAIAIIA Larr RADEN RAl"lA PRAI{A. [s-nCtng sa.uL prlhatos, sabab garva eepuh kakallh Dovi Nlyate Lan Rstna lllyoelsaaarengan neldhang OERAE GINJEL terr vus aanget.

Katungka sovanlpuu utusan aald.ng Nagarl Htua-hlnsntakar ,,61sqn{Fun 84

Ja tutpangga jejuluk Prabu Hesi;ld JunlLl lngglh Prabu Dsltuennar patlh Drl-randana lan Knla CLntaka. Matul kautus donlry Prabu D,rlmcana, kinen Ebo-yongi Sang Nata Prabu Parikeslt Erlng llagarl Hlma-hluantaka klnarya turobal.,

nakaton vau rniturut vangsltlng Javata. Prabu Parlkeeit dahat ron{r {ng pa!g-gallh, nsll.ging patlb Drarra tan zukap sanri Euting dhateng cundbake r.akrlitr.l'/usnya tantangan, nunten nedal nJawt, dados PERANG GAGAJ,. Utugan trakell,h &&

soran tenah luraaJar vnnSoul nrlng dharglra.g.

TT PnRTAPN C R o J_o G A N - S LUJ .Bogaual Baladova mynng Dovl Utarl, dslsh Sonar Gareng Petnrk. Renba.sr

Page 52: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

L2-

Bgv. Bal-adosa lan Deul Utarl oekalnngl$ng suka labet rus kagutrgan vsyeh, t4l

vin eadaya pulung ngenpal nrlng Asttna. Nanung kuclua dene garva Nata kala-llb Devl Nlyata 'lqn Retna l{lyoel aarll nandbang gerah santer.

Katungka eouanlpun Prabu ParJ.kesit, nyuuun sevarah eaidng kqng eyang-

Baladena kados pundl nenggair oanyat'anlpun karganl"ng RaJa lll.sa-hlnantaka n'g.,

turi ravuh Sang Nata. RogL Balaraxa dhavuh, klnen niti prtksa urlug l+lna-\!nantaka langkung nrniyLn. Pranl.la Prabu Parlkeslt gya utuean patth Dlara $nen loledha.g nrl-ng bayah Nagarl lilroa-h-lnantakel padre slelk mel1k kar.sa-nlng Prabu llostbJ. Jural.lJ.. Drara eandlka gye panlt bldhal nganthJ. paloskayan.

PERANG SEKAR : - Patlh Dsara dunugl bawah Nagarl }Ilna-binantaka kapapag rra-

dya raeoksa. Saklng katrang4nlr€ para reaoksa, kl pattb uninga bllth Pratru-HeethL Junlll nodya nraJaya Prabu Parikeeit. Pranlla gya nerpr:h p1nng. Deqg

va sanl peJah. Saoirnanlng raaokea patlh Dsara gya kundur, labot rnre s.Dtrk-

katrangaa. ,

III. NAGARI I'I U K A B U }'{ I .-Pratu Sayakoothl nyang ari nata Gt'lrngvegl Prebu Praouapat!,r patlb -;

Sarabiea lan patih Blsaka. Rerabap : - Sang Nata kakaEh nentae p{kantuk ln-pen auon, gya easarengan Luwl kang putra (Devi Utyate Isn Ulyoal) nr{.ng Artlna.CANDHAKAN : - Ing Nagarl lfim6-h{rnsnba.ka. Prabu Heettri JunlLl lngglh Prabu -

Duinocana, nenbe sungkaua hault nagari katatan pagerlng. Mangka nitu-rut vangsit, kedah dtpun tunba]l fudl1nn{1g Prabu Perikeslt. Katungka

souanlpun patth Dwirandana, roatur btlih Prabu Parlkegit panconlpun kersa k4,

boyong, nanglng para punggaua Astina tan suka, pratl118 nunten karebet ing -prangr nanglng vadya rasekea eanl kasoran. Sanallka Prabu Hesthi JunL1i du-ka, nunten pr.entah kerlg larnplt nglurug urLng Aetlna. Ltuenya elyage gya bi-dhal. Kacarlte' arong uargar uadya llina-hl-nantakr kapapag Prabr,r Saya.keethl-lan Prabu Prasvapati. hpl uninga yen raJa kakallh punika narasepuh'lpqn Prgbu Parikeelt, laJeng dado$ perang. Narendra k"kallh kasoran gya keplayu.

IV. Nrq48r____A_S jL I N A.Prabu Parlkeslt nyarlg puJarrgga knkalJ-h Rest Gurunadl lan Gurund.qlrer-

patlh Danuruedha. Rembap : - Sang Nata u"nggal.ih gerahnya kang gan a Derrl -Nlyata 1an l/iyooi kang oangsaya Barber (gerah glnJel). Katungka rayubqya -Prahr Sayakesthlr Prasrlapatl oaoarengan oouanlpun petlh Duara nyang panaks-yan. Sarlg nata kakallh rarruh gye ngrungkepi kang putra lngkang na''dhang go-

rah nus asa.vang kunarpa. )ane patLb DuarE ngaturaken katralgan eaklng sa4ya

illna-hinantaka, blllh Prallu Drirpcana nodya nyldra oedanlng Srang Nata"

Katungka panganuklpun Prabu Dr{lmcana sava{ya raseksa, gya pa,ra harya

sanya tumandang napagaken mengsah, nanglng saal- kasoran. Prabu Padkesit tgdhak lng pelagan nglepaoalcen SanJata Uve, Prabu Hesbhi Junlll (Dtlrrcca"a) -rucat saking vuJud gaJah, dados oatrlya aadaya oavaQra baLane. Nunten n€a--turakou agenglng panuwun rlhateng Prabu Parlkeslt dene oaged saui luvar sa-

Page 53: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

'lr3 -

klng pana.dhengr vangsul dadoe satrlya. Saha laJong natur nedya suu!.ta Sa:rg

Nata AstLna. Makaten sau hault cocog klayan dhavuhnya kang rarua svargl Pra-

bru Nungkara duk ing unl.Kasam aturLng cothi, bll|h kangJeng ratu kakallh Deul Niyata }an Re!

na !{lyosl seda saaar€ng4n. GWup Sang Nata dalah Prabu Sayakeetht Ia'l Pras-

vapati, gya nanJLng pura ngruktl kunarpa gya kabesul lng upacala.

Nunten vonten aturlpun Patih t\rara lngkang nanpi varta s"klng vadya-

pacalang, bllib kang panan haravatl Prabnr Sotyaka eoleb kaprabon datan La-

pur nri:rg Astina. Malah salnpun njurnenengaken kpg putra JeJuluk Prabu l(ree-

nayanao Sang I'lata Parlkeelt nboten rongur rualah katfngsl rona ing pe''ggallb

'E\ ffi'li't:\tt"

q $o$o$o$o$o$o$e$€

^tv:'"ii|;r11;11-,* HHrrH'" .H*Ho HH ,Htt$q HH.tilE ffff* fiH -p_ UE Eflfin;g'';1r','i:t' HHllHn nfrilfi I HH nH.,fim Hfi"Hn HfiH fiH mu HH Hffifu

i:: t72)','r ',1', Hfi,,H* Hfi'"Hi Hfr,,, lfrH*Hfr HH"fiH Hffi' oHnH-HnH'ffi*fiH

( -,,,r' r l( [ f\

,'/'' : ' -i/ t \,\;, frfrnnE'- nin mr Eiunnn nE IIIB Inluumn tr!' , ,di{Jul,[.rh,,., \\ "*r u'm Es nF Bn ntrn nnDE nn IoE -B'EE-

H-H'ffi fff;..HH HH'-ffi: ng"'ffi $H-n-m#fi Hffiffi

Pj.g?' ,Q''; i: , " jf i'

:!'R1,)1t,;') i:.1 \',::itt?{',lii;-',,,i,i.,, !:i1j,.., r. W.

Prabtr Parikeslt lngglh Dllpayana lngglh l.{ahabaratar patlh D'rara la[ -patlh Danunredba. .BgEbgg : - Sang Nata nanggallh panbangkange RaJa trqju-triena Prabu Ssarka lnggth Antaufuya. Sarta ugi kang raka fuarasetl Prabu -Kreonayana datan nate seba mrlng Astina. Sar"arlng tyas nbok blllh. saeka pqg

ya klqyan Prabu Swarka sabab ttrnggll darah tunrn Eyr.reng Lflou. Nunten patlh

Dsara kauhrs nanjlhaken nr{ng haravatl. gqrrd{ka gya bldhal ngantbl harya -Saelklrana (prabu Kacaputra), Raja 1lusthaka lng Pancala, nysJlg Raja Klora-

va ing Mand.s.raka.

II. NAGARI D II A R A 1.I A T I .

prabu Kreonayana (anak Setyaka) nyang patlh Yudaka (anak Udava) r da-

lah kang panan !lar':fa Dayaningrat Lan l!*rYa langruvat. Renbag : - Salg Nata-

nedya nyobi eeplnton kadlgdayanlng para harya Aotina, pranila nigJal tan sg

ba nring Astlna. Le,n wus plrsa lanun badhe katlnba-Lan souan denilcg Prabu Pg

rikeslt. Sang Nata nunten panlt,nedya slngidan, kaJxthl rleli'g y€n ana utus-

an aaklng Aetlna klnen mb&lekake. Para barlra eandLlca, Saag Nata gya Jengta3

nggogans..

PERANG 0I0SL ; - Pstlh Dwara lan para raJa rarnrh, ndangu dhatong han'

ya Dayanlngrat, uonten puncll Prabu Kreonayana. lllnangsulan yen datsn venrb.

Page 54: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

14-

Tenaban dadoe bandayuda. Para harya Drerauatl sall ka6oran, Prabu Krosnaya-

na nunteu sldhJ.kara saklng gegana, uallk parlngal 1.9 ve$a AetS-na, get€nab-

prda D;aravatl katlngal dados uana. Patlh Dsara aanaffa gya kundurl Da!g-DgtrC Pratru Kresnayana ngntnlylnl bablag souan Drlng Aetlna.

III. P A N .E P E N A S T I N A . (Palenggafranlng para Bgsgpuh). I

Begavan Baladeva, Rsel Gurunadlr Reoi Gurundaya, nqrpl aovantpun Pra-bu Parlkeslt nyang Sonar Gareng Petruk. Renbas r - Sang Nata natur beb Pra-bu Svarks lng TraJutrlsna lngknng nadeg kr8n"n. Saha nyanarakcn gJ.agatlpuri

keng r4La Dnarauati Prabu Kresnayana tngkang Bqnpun Bauataylg nbotcn geba.-

Bgu. Bal-adeva parlng dhamrb, bab Sverka pa.ncen ksdab enggaL dlpun tugpeo sabab lorea-2 badhe nJonplang kaslbauaD Astlna. N"nglng babagan Prabu -Kreanayara, Baladova takslh pltadoo bll1h Sang Nata Draranatl nboten badha-

kasinungan hanbeg durglla. Pranlla perlu dlpun tanJlh"ken langtung nrnlyln.Kahrngka eouanlpun Prabu l(reanayanar nunten sungken nrl'B Sang Nata -

Parlkeslt sarta nyuvun pangapunten nggenye tan sebe hrnulg bailhe ndaclar ka-

digdayan Ian kaprautranlpun para ha:ya Agtlna. Ingka.g punlka K:eonayana dlpun dulr.n'l dening keng eyang Bgu. Baladeva. NangLng Parlkeolt parlng paqga-

punten. Kasueul sovanlpun Patlh Dnara, badhe natur beb kang rayi KresnayaJca

nslglug Jebul Bslupun katlngal seba, prarnlJa lngglh nanung ngaturaken anggeg

lpun sarnpuu netopl d,hayuh.

Begavan Baladova nunten dbawh dhet€ng kang uayah Parikeelt klnen pa-

rsntah nggelar barLg roapagaken krldlnnipun Prabu Svarka, panjenenganlpur sg

gah nlnangka senapatl. agung. Sang Nata gya dhavuh nrlng patlh Drara kinen -pacak barls. Sandlka gya bidhal nganthi panakavan.

PERANG SEKAR : - Patlb Drara ssltpun nbldhala.ken vaQra, kapepeg barls-an raseksa lbaJutriena 1. Dltya Prayara. 2. Dltya Pr&cendha. 3. Dltya .Anca-

ka. Dados preng canpuh, donasa kasoran nunten oani luroaJar.

IV. KAItrWANGAN SUROLOIO.

ftyvang Guru myang Naradar ninbali fu]nanlpun Srl Kresna 1an Janaka.-Reurba.e : - S.rlrcra'kakalth narapi dhavuhlpun ttyue"g Gunr, kinen napag uuksvano

kang ra-ka Baladoua sabab rrue durnugi titi sanci. Sarr*ika gya bldhal kairlng-para hapoarl.

XgggXllqr laupahlpun Kresna lan ArJuna nglangkungl nrokar guba.ipun

Prabu Dlryudana, Sengkunii lan Darna, sanl sesanbat nj:rta tulung. Nnnglng -

uboten dlpun pao1u, true bLdbal hrnurun nrlng narcapada.

v. NAGART T Lj J__U_-T_B_r _S N__A .

Pratu Suarka ingglh Antavlrya Eyang ar1 lpe tlarya Srtradeva dalah pa-

tlh hdramuka. nembae s - Ss,lrg Nata ne(ya nbalol.a oaklng Aetina, nglras na-

Lee ukun sedanlng rdna s!ra)81 Prahr Boroa Narakasura dening Sri Krosna'lnn -Gattmtkaca.

Page 55: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-/r5-

Kabrngka sovanlpun para va{ya dltya, raatur bllth Nata Aetina nalab Barpun -rulvltl ngrabasa prang. Sarrg Nata nurlng gya ngerlgakeu vadya ngIurug nrtng-Aetlna,. S6dsrlqk plnapagaken barlgan Auangga Prabu $rryaklrana fngksrg nl-nangka tetlndhlh, dados porang. $rryaklrana kabuncang dhasah ngareqnlng Be-

gasan Baladova. Sarg Ulku gya dbauuh para vayah; klnen ngrnk{.t gelar pr^h8-

tandblng. Sandlka gye BaEl bldhal ngedal{ palagan.

Raden Kacaputra tandhlug levan Prabu Suarka, Harya Ssnga Soktl (uml-Prab.r Navaoanga, putu Setyaki) tanafrfng lan tlarya $rtradewa, Raja Klsrava -tandhing lavan patth Dldranul<a. Per"ng d.edregr kaoaput J-ng dalu. Slgeg.

W. KA}ITWAN(IAN SAPTA PRATALA.-

IVua.nC Anantaboga tlnangi.san kang uryah Raden BraJadenta lngkang pl-taken slnten sudarnanlpun, trllnangeulsn bllth putra Raden Gattrut&acer duk r1g

nenlng Bratayuda RanJapa.n, Gattmtkaca unlnga Devl Sltl $rnclari nangta gu-lurg ngaatoe katlngal. uadlnlpun (kara''a Ablnanyu gugur), kana lurut .rhavah-

lng bantala nanj'rng Saptabuul dados Jabnng baylp tinenu Wvang Antabogar p!nupu plnartngan nanl Raden B::aJadenta. Dedos t epetalg putra pujanlpun Radeu

Gathrtlcaca. Nanglng sanangke Sang Gattutkaca sainpun aeda, lngkarg uonten -kantun putra.iFun Ingkang Juneneng Nata lng PrJ,nggondanL k"kaeLh Raden Sao!

kirana lngglh sang Kacaputra. BraJadenta laJeng palrLt ned;ra nglum kang ra-ka Saslklrana. Kalilen gya pangkat.

Kaca$-ta, BraJadenta nJedlurl oaking bunl nJuJug ngarsenlng Baladevar-

oinengguh hrnggalnnlng nungsuh, pranila tanpa takeu tinaken, BraJadenta ka-joJoh Nenggalal peJah.

Kahrngka praptanira Srl, Kreena lan ArJuna, Baladeua gye ngruDgkepl -yqng r4yl saryl eanbat nJaluk netl. lllnangsulan blllh p&ncen Banpun vinanclNunton ArJuna niubaJ-l kang voyah Parlkoslt saha eadaya para vayah, pranllapeperangan kandheg nrniyJ-n. Sri Kresna padng plrsa dhatong Bgv. Baladeua-

bllth lngka.g pluarJaya yau Bna.klpun Gatlu,rtkaca, prarnila gya glnugeh tenah

gesarg. Nunten kapaerabaken kang raka Sasikirara.Nunten Srl l(reena partng unlnga dhateng para vayahr blllh lcang ey"-g-

Bgv. Baladeva saxnpun vancl kundur nrlng kalanggengan. Prabu Parjlceeit natur

Bumangga. Begavan Baladsua gya aodhakep patrap sanadl, ngeothl oanpurnanlng

patl, gya elrna eeda nukssa saragans. SanB ArJuna gya parlng aJl Jaya Eyang

kanugrahan nrlng para wayahr vusnya katanpl gya olrna.Prab,r Parlkeslt gya dhavuh ngJ-ajorrgakon paPrengan. BraJadente {ngkan{

nandhlrgl Prabu Suarka. Prang ruket, Svarka katuveg kulorr p6Jah, Ilarya $r-bradeya lunaJar kanthi nggendhong putra nata traJutrl-ena lngkang talBlh

-a,lit, nana Radon RENGCANI SURA.-

lJNCEB - KAY0JM.V Juli L983.

Page 56: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

173.

$ffiffiHffiffiffiffiffiffiffi-ffi^HH'T H'ffi HffiHf, HH--ffi

-"$H"- Hh HHnn DED, trt! lltt nn nn Dn ntr nn nu

nB -' HH HE Hfi Efr nH Hf, "nr"n' ffi BBBEB*""

I.NAGARI ASTINA,Prabu Parlksglt nyang puJangga kakatLh Regi Gtrnura,itl 1sn Rsel @nrndg,

yar dalah Patlh Dnara Eyang Patlh Danursedha. .!Anhgg, r - Taktlh a8!i ltr-lanen nentas sedanlng kang eyang Bogauan Ba^La,dese. Seba ua]lb Sang Nata ne-

dya kagungsn koroa nsnhr kalg putra putrl lrakal{fu, yo]u t I, nstna Srl tantyutl (putra ouargl Deut [lyata, amk Prabu Sqyalceethl 1:rg I'tukahrf) plkan-trrk putra l'{adrrra atndan{ng Prahr l{iaabraJar Radsn }IIRAf,l. 2. Rotna Nlyodt(putra ovargl Retna tllyoolp qnql. Prabu Prasvapetl lng Gltlngvocl) plk'ntrk-putranlpun Patlh Dnra lngkang nena Harya fupadno.

Kahrngka oovanlpuu Patib Krldhauakar utuonn{Fuu Prabu $rdhakq ltrg A-vantlpura (anak srlargl RaJa Sodha lngkang poJah Janan Bratayuda dening Pan-

dlnna) I Bov&rr ngatura]en serat panantang aedya nales ukun sedant-ng tisrl6o

Panalt"ng tinanpl, patlh f,rldbauaka ldnen va::ganl, 6snd{lra gya pantt-nundu!. srl Nata gya 'tharruh nrlng patlh Dvare ]an Danurve4hn klnsn pacak !gris. Sandlka gya sanl bldhrr.. Prabu Parfkeal-t nunten lrrndur ngo.theton, pLna

pag gsrrra kangJeng rahr tctlga t

f. brrrhong Slgandhl lngglh Derrl Inpun, putri sak{ng pertapan Guna,Sl-lunanr annk legsvan S,rgandhr ouargL. Pun{kn ltmnlpun Badon Yudaya-

na .-2. Eldlung Satapa lngg:lh Devl Tapcn, putrt snLlng pertapan tirttkara-

na, anak Begavan Sidhluacana ovargl. Puaika lburlpun Raden Gendra-

yanao

3. Drdhang Garondi lnCgfh Retua Dilangatrr putrl gakrnS Grnung f,Lma, -anak Sang PuJargga Gurundaya. Punlka llrunJ.pun Badon Raroayanar Rang

prauar Prauasetya lan Swarasetye.-

Sang Nata dharruh nggeqye badhe uantur naqglng nonten nrbedanlpun, Nug

ten huJ ana.

II.NAGART. AIIANTIPUR A.

Prabu fudbaka (anat RaJa Soahq suargl) nanpt souanlpun patlh Kirlrthang

ka. -&g!gg : - K1 patlh nafur blllh sorat panantang mring Astlna vua tlnarn-

pl. Saag Nata gya utusen dhatong patlh Krldhauaka klnsn ngruniy{nt nenpuh -prnng nrlng Aetina. Sondlka gya bldhal sauad;ra. PERA]'IC GAGAL : - Ha{ya Ava&

ilpura kapapag uadya Aotlnar /rya carpuh prang, l.lasana nadya Avantlpura kaeg

ssr uunten nundur, tata-tata :edya va-rgsu1 nggobag 1ruda ronllh.

Page 57: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-1.7-

III. KASATRIYAN K,A,ilOMA}I A S T I N A .

Raden YUDAYANA nyang knng rayl Raden GENDRAIANA, dalah Soaar Gareng -Potmk. Repbop : - Sa:rg Kuzuna lrakell! ndangu .ihlteng Kl Ii,lrsh Serar bab -Iaropah brata flgkang dlpun tlndakaken deni'g kang rana hryla lcang ayang-Z -Pandhave svargl. Senar nunton nyarlloaaken blllh para leluturlpun Sang Ba-gua &k lug unl sani gentur tapa bratanipune aarta taneah sanl ttndoL anorggal dhonen totulung nrlng kaclntrakanlng raEanL.

Katungka rawlmya kang Lhr Devt Srgandhl lnSClh Ratna Irpun, parlng -tlbantb nrlDg kang putra Raden ludaya.na Iau Gondraya:ra LLnen napagalon D€Dg-

gah. Saudlka gya sarnl bldhfl sapana]a$ano. EE&tr491-.SEEAB : - Uadya laseksa -esklng Nagarl Auanttpura fngkang eanl pacak uarle 1ng wana, katraJring !cL-dhryrlDS Sang Bagge krkn[!, tonah dadoe pqng€rlnrr'. tladlra denava ganl kaeon-

an; lcathah irgkang drnugl tluas.

IV. PASANCOMH.AN B L A B A R iI A J A .-

Pratu $dbaka narpl rbuanLpun Pandhtta eaking Ounung hrlagra, peprrab

Dba\runng Svela (enat Asva',;sua).3gghng: - Dha\yua',g Suela natur sagah aa-blyantu uylrnakaken Parlkogltr labot ngger\ya nedya nales ukun lodanlng ka:rg

rana Banbang Ag$at€ra lan kalg €yang Bgy. Ilrrna.Katrugka pnnggnuklng Raden Yudaynna lan Gendrayana, kapapagaken de-

n{ng Dtrah}ya.g Suelal nglepaoakon puoaka arcpub. Satrlya Aetlna knlcal{! knl-prung dalah plnakava"nlpun.

v, NAct\Rl ASTINA.-Prab,tr Parlkeelt naupl ram\ya kang rana naraeq>ub Prabu Sqya EoatbL-

lng Hukah,ul, Prabu Praevapatl lng Glllngveel, oaha narendra Pararg Glra -

Prabr Cltrahoya kadherelakon putra nantu salctng Nagari Batu Kavarna Prahr -ArJunsdl.. Renba.c t - Sadaya vau sani Jagong nggeqya Partksclt badbo kagung-

au kerga uantel.

Kasanr dhavabnya Radeu ludqyana lan Gendrayana daLeb parslauanr kads-ngu natur bll1h ngntas kasoran tandhlng Prabu fudb&ka Dleng Dhabyvang Syela

n'vrggalinS ksndh€,, Sang Nata gya ndh+upakoa kang putra putrL t

1. Devl Sl TanlyutJ, plkanfuk P"aden lJlraka {ng l{andurar trre Jlnun -Jung adlpatl Jojuluk Prabu IIIRADANU.

2, Devi Nlyotll pikantuk }hrya StPAIt'iO ing hararratl (putra patdb hryg), trus JlnunJung AdlpatJ. JoJuluk PR.A.BU SIJPADT{0 lnggl.h PRIBU SI-TIKNO.

Kahrngka prngandoya Prabu Sidhaka lan Dhabyv+.g Svola, kapapagaken -dent-ng para raJa, nanglng eani kasoraa. Nuntsn Prabu Partkeslt ngeeta pusa-

ka Sa.nJata Ornclhanqnlk, Dhahyusng Svela BlIa, laJeng oncad. Prahr Sir.lh+a -nqJeng prqtrg, kapapagaken donlng Prabu Sotya&a lng haravati ea.rul sesuubar

yen garvanlpun nana Devl PUSAIJATI. Kacarlta, drrpl- ulreug sunbaripua Prabu-

SetyakE noketen vau, Prabu fudhEkr nrnaos karpn asu, laJeng teluk.

Page 58: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-48-

Nuntsn kadangu denlng Prabu Parlkealtr Sang Nata $rdhaka nattr, blllb tung-g11 darah kalayaJr Doul Puspanatl. Makaten aluranipul 3 - Szang ca.ggahlpun-

Prabu fudha.ka punlka putranlpun vonien kallh Jal.er eadaSra. Ingk"'g se'puh-Jgjuluk Prabu Clnalba Sryas4, dene lngkalg anen JeJuluk Prabu Clndho fupa]r". -Prabu Clnriha $ryasa peputra Prabu CLndha Srpala, nuntsn peputra Prabu $rpa-}e {ng Nagari Cedbl (faffngga), laJeng perput'ra Prabu Sodha. Daibs Prabru $r-dhokr puntka vayahipun Prabu Srpala {ngk4ng dlpun praJaya denlng Dt'an ArJu-

na janan lanpahan nbargun Tanan Maherakaca.

Dene eys.gPrabu Clndhrr $rpaya peputra eyang Prabl $gdholra hlapa, argten peputra Dewl Puepawatl lrrgka.g lcaganra denlng Prab,u Sotytka. Pranlla Qg

vl hropauatl punika kaleree blbl klayaa Prabu $rdh.ka.l'lldhanget atrrr aldbaranlpun Prabu fudhatre nekaten uau, Prahr Par:lke-

slt dahat karenan lng panggallh. Nunten Srl Srdbaka kapaerabaken dhatong -kang uva Prabu Setyaka i-ng Dnaravati.

W.L6 Jult 1983,

17'.NMtrDTN TU|aN EIUIEN BA nIO DTI DBDIIEm[ mE EIU nE nn IIE nuE Dk trnn nn nn nE nm nE nm nErrlun [utnomlllE nnDErlu ntrlllluD mn mm nnn unrnnmB n$ Eo nn nE mn lul t0I0 DnrDrlnn mm mm Dn nD nm nF Dm mmnD DDn mrn nn [l[lDllI nn !u! mln Dlulna

i fl HH HH HH ffH"f,t nfr"Bm HS HH rH@f,r Hf,r Hr' "H""fl".xr! Dn mD n[ nm ruo ru! Eill D[ nm nn nn h'tlblnnrB nm DmIIIID I[I[ IDB Uq NN IDN N'BINNNN ND NE NMNIIDID DN DNll DINM'INDnDrntl nn trE mtn nE Dll nn nmMD nn tnlll IIE nm llnfiH 'H..H'HE,.H'HH HH HN HH HN MS HB HH HB

I.Prabr Psrlkeslt {ngglh Dutpayana tngglh Mababaratar nyang puJangga kg

k"'lih Roel Prava (putranlpun Rosl Metriya, datbs arlnlpun Prahr Praeuapatl-lng }tukabunl), tan Resi llera'/ana ( kada.nglpun anen Resl lfudra ). Dsne pu_1

Je'gga ]o'nl : Resi Gurrnadl ran &rnrndaya kalenggahaken nlnangka popundhen.

Ugl kattngal eovonlFun patLb Dsara 'lnn Danurvedha. -Bepbgg : - Sang Nata ds-

hat kaduhkltan nanggallh nurc"'ipun kang putra Raden Yuda;rana, kaououl ugl-nurcanlpua kang putra Bekavan I 1. Raden Ranayanar 2. Raden Ranapravar 3.!gden Prauaeetya, /+. Radon Svaraeetya.

Nuntsn ki patlh kakallh kadhavuhan ngupaya nurcanlng para putra nata.

SsndLka nunton sa.ul panit bebldhalan.

II. NACARI iI I M A - H I M A I A SJIIIMAI{. (Pager Af*).

Rqja Dltya Pratu Yakea Gotana (putranlpun Dltya Srblerana srargl), dg

lah patlh Kala Cotaksa. "BgBlsg ! - Ssng Nata nontas ndhuetha putrl saklng -Nagarl Gondara atmaJanlng Prabu Condra Prava, na.ul Dovl Gondrauatl. Nang{ng

engga dlnten nangke derong rrtut. Sang Nata gya dhaurh nrtng patlh faU Co-ltsgsa klnsn pacak barlg. Der ro Prabu Yakaa Cotroa uanJl-ng kadhaton &r'sa Don-

Page 59: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

_/"9-

l

tlbong Deul. Gendravatl. Nanglng dupJ. dunugr fug ka,lhetonr sang Derri alga ks-pondhong datan purrnr ualah lunaJar. Tlnuttrtan ctenlng Prablr Iaksa Gotaua.-PERAIIC gltCAL : - l{adya rasekga snk{ng H{ns-h[6aya trggenye baris ajanjrangl -Prabu lakea Gota.rna, kapapag sa{ya Aetina. $llry"ning ronbag dadoe bandayuda

llasara pala raoeksa kasorant {!a lunaJar tranJing uarar

III. }' A N A PALASARA.-Raden Yudayana nyarg Sonar Gareng Petmk. Reubs.p s - Shng Kusua no-

(ya puruvlta nrlng karg panan lng pertapan lY.rta Kavarna, Bogavau Sldhikara.PERANG SEKIR : - wonten ltacan nana Desa Jalna araa Dangsa sang Baguo, dadya

perangr Macan peJah, badhar lVueng Kan4Jaya, par{ng vislk aJt Jaya kavlJa-yan brrrln pueala SaqJata Sar.otana" Sart'a Raden Yudayana lgdbaruhen tatulungnr{r'g putrl saklng Nagarl Gendara lngkaxg nanl Dorrl Geudrayatl. Sandlka nu!ten bldhal-. qfuang Koaal aya lcundur nrlng Kal5rva:rgan.

Kacarlta, jroni''g lurna.npah, Raden ludaya.a ulrong svant€n pavcetri nalgls.-Gya plnurugan JebuL DouL Gendrasatl soDten lr:g Jurrng. Mll.a' gya tunulungan.lfuoqya taken t!.lakon, kahrnlka praptanlra Prah.r Yakse Gotana area ngrebat -DevI Gendravatl, nanglng Yulayana tan oukal tenah dacbs bandayuda. Radon Yg

dayana nglepasakon Sanjata Sarotana, kenghg dhadbanlpun Yakge Gotana tenahp€Jah kaplsara.n. Saairnaning yaksa, Raden Iudayana laJeng ngunduralen Derl-Gendravati ur{'g Nagarl Gendara.

IV.NAOM ,, ,

Prabu Oendrapraua Dyang garua Devl Proglva.ka, dalah patib-Prariaata.-Ronba.q s - Sang Nata narggal.lh slrnaning kary putra Devl Gendravati., b{ltu-rrt rengsLt, SaDg Deul badhe uangeul eoklng ptfulungpntfun aatr.J-ya darah Bg

rata. Katungka souanlpun Radon Yudayana oapanakavane ngaturaken kuudur Derrl

Gendravatl. Nuntsn Sarg Dovt ngandharaken lol.arpahanlpun. Prabu Oendraprava

dahat guka {.g panggallh, nalah nunten area ndhaupaken kang putra Deri GeD-

dravatl klayan Raden Yud,ayana. Nanglng Sang Kueuna doreng keroa, talglh se-naya sabab kopengl-n badhe puruvlta runly1n dhrt€ng karg pa.uan Bgv. Sldhlka-ra. Sang Bagua L'Jer€ panlt dalah panakauan. KaIllaD Bya bldhq'I. Sapengker-

lpuu Raden Yudqydna, !sy{ Cendrauatd nangiel kang rana nCaJak mvan dhatong

Aotlne, oaperlu pasrah jiva rage dhatong Prabu Parlkoalt, Bsgoda tl-narp|. og

vlta. Raden Yuda;rana. Kqng r€.rn& nayogyantr gya knkanthi nrlng Astina.

V. &RD.t P U-l Aer R d . (Pertapan M"he Guplts),

Dbahyvang Sue1a nanpl paourltanlpun putra Aetlna 4, lngglh prrrllka 3 -f. Raden Rarnayana. 2. Radon Ra.naprava. 3. Raden Pravaootya. 4. Raden &rara-

oetya. Rembae : - Safrlya sekavan uau ngupqya nursanlng kang raka Raden Yu-

dayana nanglng nboten plnangglhr pranila kaeasar gya eeguru nrtng Dha)ryvang

Suela.

Page 60: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-fr-

lfuonya ulnarah all Jaya kavlJayan lan kanoragan, nangka sanpun oanl Lebdar-Sang t/lku runsos plkantuk nargl nggonya area naleg ukun eedenLng rana Asua-ta.ua ]an trang putra Banbang DrJrya (Banbang Kuubaya). Nunten uatrrr ,rhltengoatrlya soksuen nurldipun uau, b3-11h Sang Ulku gadhah klrrtp, lnggth punlkapandhlta lng pertapan Tirtakasana uara Begavan S[{rhrker.a. Pralulle pata sa-triya Astlna /+ vau kadbarmhan DjaJa1 kaeekten dhateng Ttrtakauana. Sandlka-

nunten sanl bldhal.

VI. .

Bgu, Sidhllcara nyang garya blrdha4 hdrauati. Nanpi oouanlpun Ls.g pg

tra kepulunan Raden Yudayana lan panakavan. lggbgg ! - Sang Bagua natur .tgtong kalg panarl, bilth kepengln noguru aJl Jalra kar,rlJayan. Sdrg l'Jiku ng}llgni, gya ulnlsaik sallrlng kadigdqyan ngantoa lobda. lfuaqya putuo lng guna -pangarlkan, Yudqyana pa.rult ne{ya aneng-an€n€ lrrg tanan, KalLlan gya nundrr.

F'ab.rngka pangarnukipun satrlya Astha sokauanr lngkang doreng sangettl

bl}th Bgv. Sldhikara punlka kaloreg lngka"g paran. Sananten ugl Si'th{1rar6 -ingglh tan plrsa bllih Ranayana sakadeng llau takslh putra kepulunan. Prani-Ia gya tlnandsngan dados prang rarno, l.lasana satrlya eekasan kasora[r kapl-lut de"{ng Reel Sidhllsra. Kadadak Radeu ludayana ra!,uh, nunten pltokeu d}tg

teng para ari meuggah larah-larnhlng lelanpeban. Para ka,rang nunteu Eani ng

tur bllJ.h i-ng purvanipun ngupaya murcunlpun ka:rg raka Yudayanar na^nglDg ka-

sasar nring Gunr'qg Pulagra, neguru Bogawan DhatVuang Sue1a, nunten knlolsp-aken kinen nraJaya kang pa$en Sldhlkara. lfusnya oanL uninge dhodlnk selcb-lng prakavla, Sang l,llku gye bangantbl putra-2 Aet{'a uau .lrlab pana}avanl-pun Boyan nrlng Astlna.

\[I. NtrGA&I ASTINA.

PraLu Parikeslt nanpl sovenlpun kang rqyl Bgu. Sldhikara lnglmng n.rhg

rekaken Raden ludayana, Ranavonar Ranaprauae Prewasetyal Svaraoetya lan pa-nekawan. Renbag : - Sa::g l,fih ngandharaken eadaya lelanpahanlpun pa3a oatrlye gangoal prn{ka. Sang Nata dahat auka lng par€gal{}L

Katrngka praptanlra ReJa Gendara Prabu Gedraprava nasraha-ken Tgl.g pu-

tra Derd Gendravatl dbateng Prabu Pa.rlkooltr kaparonga t{nanpl eurlta dbs-teng Raden Yudagranq. Prabu Parlkeelt karenan tng panggalih, gya ndhaupalen-

Raden Yudayana plkanfirk Der,rt Gandrawatl.

Kasarir panganu}1pun Dllahyvaag Swolal uradoel putra Aot'lna cacah seka-ven tngkang kaanggep cidra tng jar1jl. Satenah dados p€mng kLayan para ltar-ya. Raden Yudayana nglepae,rkon Sa:rJate Sarotanar Dhabwang Snela peJab.

W.18 Jutt 1983.

Page 61: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

nfilru!nn nnNE TUIlnlnnmmNNIDnntrI!nn mrnn

t75 .

- 5r-

HffTm ffi Hfu.H$nnulnn nm lun Dmtnn En mn nn mmnn ntr Em nm mnnumn nn Dn lln

EFMDnnllru!HflrlllllEnm

lIuDnIIlull ElIIIDEn nIDntrn nnnn mll

!u!IIUD

t

IIIUDIL! DlUlUlU! nuuonlut nn nn mn nn unmtr !lr! nn nE un Mmn nn mtrnnn nnmhlunnn nn mrun nm nEnm nn nturntr mn llljllurluDnn M nnm nn mn

mlnlltElltnnmonnru0nutm4IDTLUUII!

HH H$nH"HnHfu#nH*'frH'H"rH' HH"ffi HH 'f,fi Hm"Hfrnn uu mm nn nn nn mnmE !u! trut DMuu nn nn IIE

RAI'IAYAIIA - RA}{APRAI,IA - PRAIJASEIYA - 1an S'*ERlSnff.L ).-I. W.

Prabu Parlkesit, ny&ng puJangga katLh Roel Praya lan Resl Heraveqa, -da'lah Patlh hara nyarl8 patlh Danunredha. .Egglgg : - Sang Nata manggn'l{fu s6

rat sal"l.g narendra gangoal nqgarll 1. Pratm Cltraboya lng Parangguua..2.-Prabu ArJunadl Ing Batr Kasarna. 3. Prabu fuathala lng Avantlpura ($1 t{anttpura). 4.Pr. Uiratnnlca lng Anartal-eys. J. Prabu Clndhanuka lng Mq!'LFqntaka.

Ingkang sani. kepengln bebesanan klayan Prabu Parl-keeitr arsa nundlut nantr-dhateng putra Astlna J cacahlpun, Sang Nata Aetina nunl,en darbe pepun4lntten

tngglh puulka : 1, Kedah saged robatang cangkrinanr nslat kadoo Janan Prabu-

lrJatu Gunung arsa pinoJahen duk lng unI. 2, Kedah saged rnuJudaken BaJ.e Kencg

na Saka Dhonasl havit punika hrnggillpun pusaka Mskutba Rane {ngkang dlprn-agen Prabu Parlkeait.

F"atungka yonten serat panantang eaklng Nagarl Slngala, Prabu f{agloua-

ra (anal Bagadonta) ne{ya uruji pepullh oedanlng rana d.rk ranening Bratayuda

Sang Nata gya dhavuh nring pepatlh ka1:l,h klnen pacak barle napagaker-

parangnuka. Sandika gya eanl pamlt bidhal.

II. NAGART SINCALA.

Prabr tlaglsuara (anak Bagadenta) Dya:rg arl Nate ilagada Prabu Partlea-ra (anat Partipeya), dalah patlh Magada Raden Anbirastha. @M : - RaJa -keka'llh vau nedya Ealee ukuo dhateng Astina. Kafungka oowarripun patlh Stnoq

14 Raden Danoadraetha, natur billb sorat peiantang Earrptrn kata-npl denlng -Prebu Parlkeelt, l.an katlngal blllh rla{ya Astlna salnptrn pacak barls. SaJrg -Pratu t/aglsvara len Partlsara gya bidhal saua{yane ne{ra nenpuh prang url.gAstlna. PERAIG GA0AL : - t'le{ya Slngala lan Magada kapapag ua{ya Astlna' da-

dya prang canpuh. Waeana undya Slngala/Magada kasoran gya nundur nanJing ng

II8-UaS8o

rrr. HANA TUNG(iUt.

Raden Gendrayana nynng Sena{ Oareng Petmk. 3g4}gg, I - Sang Baguo t€[sah nelad lekaeing para €yang Pandhawa suargir pranlla Gendrayana $ggung -ng'le'npalxi tapa ngiklg rattL. Saha nalih Ss:rg Kusuua na:rggaI1h karsanfug

-knng ra$a Prabu Parlkeelt rrggonlre ngarontonahen pepund.h,rtan nrhg Para r1a-

je irykary sani kepengln bebesanan. PERAI{G SEKAR : - lfionten denava aLaean-

Page 62: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

52-

kakql{[r nana Dltya Kala ft,rloa ren YakaL h.rht araa nangoa sang Bagua. Te-nah dados pancakara. Denesa sant peJah, badhar Wsang Kusora Lan tV!.ans sclta, parlng aJl Jaya kapravlran 1an puoaka SanJata prngruvet. Saba ugi dha-vuh nrlng Raden Goadrayana klnen oablyantu kang uva Patlh Drera, oabab nen-be nandhang sungkaua kepengln bebesarutn klayan .qang Nata Parlkeslt nrngLn{lr

datan kadugl roat4r. Sang Bagus ssrdika gya panlt sapanakavaJxe. Javata kaka-llh sitra.CIEDIII'K4U 3 - fng Kapatlhan Astl:xa. Raden Patlh Dsara eya"g gairye hdhang -

Sryatl. Renbaq : - Kl Patlh oungkava labst kepengln nundhut putra uag

tu satrlya Aetiaa, nanging a.Jrlh badhe uatur nrlng Prabnr Partkeait.-Katungka oouanlpun Re.den Gendrayana, uettr blIlh Bagah sabl.yantu kar-

sanlng kang uva patlh. Raden Dneua oouu garmk dene kang putra Gendrayana -unlnga nrlng parygallblng kaJ€ una. llasana Kl Iurah Sonar oagah nodalaken -dunrugi:rg Bale Kencana saka Dhonasr Bya eanl ksdherekaken norlng gLolk segaF

ra kidul. Senar earlyos b1llh duk ltrg unlr nrl{ka para Pandhatra eani kurpu}

a:r, Bale ksncana dlr,ayah uonten nr{llr. Patlh Duara daLah Raden Gendrayana 14,

Jeng sldhlkara. Katadnah nggenya nenulrunr katitik Efvang Bamna ranrh, pa-

ring visik sagah ndhatengaken Bale Kencana rorlng AstLna. lfuenya tereng fug-dhavuh, brara lan Gendrayana dalah panakauan pantt kundur nr{ng Astina. De-

ne lfovang Baruna gya marontah para vadya lolonbut balanlFun Nyai Rara Kldulklnen nguzung BaIe Kencana Saka Dhouas nrlng nngarl Astlna. SakedhoF netra,Bale Kencana lrus dunugl lng alun-alun Astina. Patlh Drara rqn Gendfayana 1g

Jeng nrlng puraya.

IV. NAGART ASTrilA.-Prabu Parlkesit Dyang gerlra tetlga t 1. Deul $lgan.lh{. 2. Derrl Satapa

3. Dovi Garendi lngglh Retna Dhangan, 4^Lah Reet Praua lan ReeL Herara[a.-Nanpl rararhnya para raJa : 1. Prabu Cltrahoya. 2. Prabu ArJunadl, 3. Prabu-l,lLratrneka. 4. Pratnr $rdh'ka. 5. Pratm Cintllunuka. Para ral a eanl natur bl-llh tan saged ngaturaken Bale Kencana, nnngLng eagah nedya nbatang snngkri[an. Prabu Parlkesit gya ndbavuhaken cangkrfunanlpun, lngglh punlka :

1. SUPILA-,!IIpALA. 2. SUpALA-KUpAtA. 3.KU_PILA-HUPALA.- I

Prabra Cltraboya nbatang savanda : SUPILA-IJIPALA, punika l{IT DEIKIH -l{OH DHAKAH. Nalglng tan oaged ndunungsken.

Nunten Salg Mantu, Prabu ArJunadi lngkang ndunungakeo. rngglh punlka:Drnunglpun dhateng SII'{ANGKA. Ingknng nengku uerdl, putra vayahlpun Prabu -Parllceelt lngkang kajlbah nulyakaken seng Nata.

Prabu Parikeslt runaos karenanr sarte ngandlka bl}Lh lngglb pua1'ka -lDgkang dipun pikaj engaken.

Nunten Prabu $.tdha.ka nbatang lngkang argka kalLh r SUPALA-KUPALA. I\r-dka l[IT DHAKAH ]rOH DHAKAH. Drnunglpun yonton rng IIT KIIPL Ingknng neng]o,r

Page 63: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

I

I

I

I

I

I

-53-

verdlr popengot dbateng S'rg Nata Protm Pard-kesLt arrpadoe taneeb nr€ernanl -putta sayah. Sanpun ngantos Dlllk di'atong gorenn{ng para putra..

Pratu Parlkesit dahat zuka {'B pangga'l{h, lan ngaad{kq bf1lh batangan

punika sau lerss.LoJeng Pratm t{lratnaka nbatnng Lngrreng q.gka tlge ; KUPILA-HIIPALA, Pltr

n1I8 lrIT DIIAK.IH IOII DI{IKIH| &rnuagl,pun sonteu {ng }IfT I,IARINCIN. Irrgkang ka-sordekakon donlng Prabu Clndhanuka, blllh anrlhqhanlng Nate tunl-n para pu:tg-gava kg'la"'tr)aLuu g111r gunaltt oupados guLur hengleubaka.

Prabu Partkeslt rena lng gellh, lan ngand!.ka bllLh batangen vau leregEatta nunten rlhqvuh bll:Lh batangan cengbloan salupun purna sadaSra. Katungkagog€rlng nJavl pera uadya Ball alok voat€n kaelokan, rngglh punlka Bele Keg

cana Saka Dhonas lngkang dhateng tng alun-alun lab€t lrausung denlng Lelen-but. S"ng Nata lan pera garva ugl sanl cingak un{nga endah{ng Bs,Lc Ksaca:ra.

Kafungka sorranipun Patlh Drara, Raden Gendraya.a,, l.aJr panakavan. Nga-

turaken Dale Kencana trnnjuk .sang Nata nlnangka pltrnbasan pasang gta. Sa'qa

llkar Prabu ParikesLt dhaualo.ken sl-h tresna dhatong Patth Duara, sarta dba-

ruh dhauplpun para putra nino-ngka tandln btbaring pasangglrl.Putranlng Patlh D{ar,r frgkang nanl DevI PAil{0t{AtL kad}raupaken p{ken-

tuk kang putra Raden Gendrrryana. Ssmanten ugl putrnn'tFun Prabu ArJunadl rrglang rurll1 DEtfI SRt KIS}r.A.RA kadbaupaken klryan Raden 0endrayn.e.

Putranlpun Prahr Cltrahoya kad'oaupaken p{k^rltrrk Raden Ranaysnar narl-DEWI CITRA RDSI'II.

11l.anlpun Prabu $rdhaka lneka:rC nana DEWI SIDHAI.IATI kadbaupalen pl-ka'tuk Rsden Ranaprava.

hrtranlpr,rn Prabu l'firatnaka 1n6 Anarta lngkang narol DDI{I SRI WIRA'nlAr-

kadhaupaken klayan Raden Prauaoetya"

Putranlpun Prabu Clndharnuka rng Manlualxtaka lngkeng nana DEI,II CINDH.A-

KAI{ATI kadbaupaken klayan Raden Svarasotye.

Kaearu panganuklpun Prabu lleglewara lan Prabu Partlsara, kapapagaken-

denLng para rqJa bes4nr nong{ng sall kasorqF. lJasana llarya BaJradenta (aDa&

Catlnrtkeca) nuJa barat. RaJa kakalth kieeblak lesus tenah katturcnng sasadyg

balene.

176.-

TANCEB - KAYoN.18 Jull 1983.

r* *r*tt****'ili * ** r*r*rr***** r *f, tf***ftYsYOYOYEIOTOY6Y@Y@I@YOYOY@Y@YEY6Y@T@Y

Hn " HH rS^Hr HH BH HH Hfi Rfl H{nm ntnm nn nm mn nn mm mm ou ntr runnn lilnn nn nmrnmnn nnmnmm Br! Bo nm nntull n n nn nm nm nm lln nnnn trn nn

Brnn nnB nm str mu IllII uuD Bln nulrnn D.D trtn mm nm n$ IIID qmlnln

NDDNDN ED I!n!U! EDIIDllu0 lla u! nn nEnn &D nn rut unmm ?ntll mn nnn mmnlnl!nn nn nn nn Drr Ennn n![ DII qln tnID nmDIo lun DmUn mm Dn ffi

r. AIAG4BI ASTINA.

Prabu Parikesit na,npt rauuhnyc kang panen besen Prabu Cltrabya lng-Parngguva lan BaJa Batukavaroa Prabu ArJunadl. &enbap : - Sa.ug Nats ka-ka-llh earl Dyuvun ptrsa bab parn putra kang aanl plnordl tapa brata uonten -portapan sapta Arga, napak tllao tapanlpun ovargt kang eyang qnnggab Bega-

Page 64: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

i

I

-54_

nan Abyasa. l.Illa.ngsulan btll-h lngksng putre ludatrr"rro, Gendrayana uyang RangyAn^ saepu]l btd}8-1 nrLng Saptarga kadharulnn tapa brata ngudl turunrning -vahyu, Denc putra tetlga eaneeipun yeku Raden Banaprawe, Prauaeetya lan Sr1g

rasetya nunton katfuobalan. Ifuenya Eangarsa gya kadharnrban nugul kang rnkq -tapa brata nrl-ng pertepan Saptarga. Sang PuJangga Resl Prasa lngkang kapa-tah ndhereL'ken satrlya tlga vau. Sa.ndlka nuntetr saul palnLt pangkat.

Sang Nate Barlkeelt nunten dhavub udng patih fuara 1an Danunedha 4non pacak barlep eabab uonten parangnukq tlnrn Kuraval Narendra Malava Pra-bu PratlvaraJa (anak Pratlpe lngkanC pojah lng Jaran Bratqyuda) nedya Dales

ulun sodanlng bapa. Patlh kakallh sandlka gya panlt bi4hal.

II. NAGART MALA!tA.-

Prabu PrativeraJa (anak Pratlpa) Eyang puJalgga Begauan BuJarcanar t41

vln patlh Batlkala. Renbaq s - Sang Nata no{ya nales lrrtun patd ndng Asttna

karn.a nur1:ra sedaning kang raraa Prabrtr Pratlpa dening Pandhasa duk nqltka -Bratayuda. Sang PuJangga tan saruJukl sabab gab€n uonten turun kurarla ned;ra

nales ukurn nrlng Astina tontu tanpa vusans. Prabr PretivareJa nud,ngp gya -parontah nrlng patlh Batlkala klnen ngerLgaken vadya nenpuh pralg nrlng Ae-

tina. Se"adlka gya budhal savadya. PDRAIIG GACAL : - lla{ya Malara lcapapag na-dya Aetlnar dadoo perartg ralo. l,laea.ua va{ra Xa]etra kaooran, gya nundur nan-

Jltrg vana.

III. PERTAPAN S A R T A A R G A .-Radon Yudayana, Ioyartg arl Raden Gendrayana lnrr Raraynna tluLn Senarr-

Gareng Petmk. Ronbas : -.Satrlya tetlga sanl kapordl tapa den{ng La-g rana

vJ€atos klnon Bnggayub wa$ru. Nunten s8nl bar.a raoe bab lelabulrantrg ratrr-lngkane kangge balil wAT.AKrNc DEHA 8. Ideng renbag patrap !-ngknng oanbet \gIlyan ngelnu, ingknng kangge baku patrap tlndak tanduklpun pa1'a €yang pan-dhana ovargl.

Kad,adak uonten sato vana tetlga 3 L. Naga Basukondra. 2. Ganrdha Kagg

patl. J. Macan Slnga Kisvari. Sato totiga yau sagod tata jal-na, ]nn nCdak-bantah dhateng satrlya Astlna tetiga plean, nangka totohanlpun Jangga. sa-trlya tetlga sagah, nunten kapurlh nbatang uerdlnlpun pananggih aekauan prgkasis rngglb punlke : I. BRATA. 2. SJPAIIA. 3. YEKTI. ,(,. WASKITIIA.

Yudayana nbatang : BRATA punlka tegeoipun LAMPAH. t/erdlnipunl eed;ra -lngkang tq.npa vlnantu lng larapah, punlka datan saged k+'lanpahan.

laJene Gendrayana nbatang : SUPIIIIA punlka tegesipun MARCA)IING SEDYA -INGKANG SAI'IPUN GUMOIONG. Wordlllpun, narganlng oe{ya lngkang sanpun guno--loqg punlka nanavl Banpun tetep, badhe dadoa Darganlng nugraha. Dene YS(Iln

punlka togeolpun TITAH INGKANG NGRUNGI(FI KAI"IANUNCSNIPUN.

Nuntsn Raden Rauayana nbatnng : I/ASKITIIA, punlka tegeolpun TAIIGCAP -.'t[DHATENG crPTA sAS!,lrrAliING JAI,IATA. Naqyan uonten sato galak cacsh trsa, n$/ |."ll ilt 1

Page 65: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

- 55-

ton badhe kasanaran. |,tldhqnget atur wa.ngsularlpun Raden Rauayana.nak"tan

uau, sato galak tetlga nuring, gya nerpuh prangr dados PERAIIG SEKAR. llesalagato gal-ak oanl peJahl nangir^g badhar dados deua. Naga babar IVv""g Baaukll

perlng I,|AUIJ DARHA dhateng Yudayana. Gantdha badhar iVvang Sanbu, pard.ng -HAHIU TAMA, hruin ngelmu JATINING^ SRI dln'patong Radeu Gendraya"". Deno nar-

can badbar l{wang Srital pat'lng I{AWU |IJASGT}IA dhateng Ranayana.

Nunten jauata tetlga dbarmb ror{ng putra Aetba tetlga klnen }undur qg

bab vus anhrk nugraba. .qandlka uunten panlt. Dene para Javata ug1 nunton -glrna.

.[!*gfl!gr d.rnugl lng narglr Raden Iuday"na, Gendrqyatur Ranayana lant penalr&

van plnangglb kang rayl tetlga Raden Ranapreral Prawasetya Laa Svarasetya -kairl-d Resl Pra!,a. Kadangu sarDl roatur bltth nanpt dharruhtng kang rara lrlnen

gunusul kang r&ka topa lng Saptarga ngudl valryru. Kang raka vosarah bi.lth -sanpun purra nggenya tapa lun saropun plkanhrk ual4p salrlr€ Javeta. Satangke

area lundur mrlng Aetlna natur kang rana Pratu Parlteslt. Para rayl nJrusue-

pangeshr ne{va ulnggab nrlng Saptarga hrFak tllae tapa bratanlng knqg 3nka.

Senar Garong Petnrk klnen ndherekeken Ranapraval Prauaoetyar Swaraoetya lsnReel Prava, vengsul nrlng Saptarga. Done Raden Yudayanr, Geadrayana 'la. Rs-

n&yene hrndur nrlng Astlna.Eacarltarduuugi Sapta:.'ga, Senar kadangu denlng Raden Ranaprara lleDg-

gah punapa Jalarane kang raka plkantuk valtru. Iilnalgeulan bl}tb gegara! n8&

16! lan nedhep. Nunten satrlya tetlga ssnl sidhlkara. Katarlnah, dene lcare-

rruha' gulcnqnlng kang eyang ifuang Pa1asara. Para vayah kavLelk bllih tsn klyat juneneng Nata lng Aetlna, nanging 1ng tenbe saged nurunaken vljt ratrr -lng oabrong uetan. Sarta nunten ylnarah aJl Jaya LavUaya,n. lfusnya lebda 1g

Jeng katundhung na:rgsul. Sandtka nunten panlt nundur. Ifuat'g Palasara ugl -laJeng eima.

rV. NAC-ABI

Prabl l,tlratnaka nya.ng garya Deyl- Pancauatl (anak IluetheJunna), tt-ra-ngloan lrng putra eetrl DevL Srl lJl-ratua karnna kangen Dring kang raka Ra-den Pravasetya. Kqpant praptanl.ra lnglang paran lng Gendara Prahl Oendraprg

va, saperlu nundhut katrangan bab Ast1x81 sabab lsng putra nantu Raden Yudg

yana eanpun dangu atatan nate sosan. Wlnangsulan bllLb aadaya putra Astlna

uenbe ptnerdl tapa brata ngudl funurunlng va\ru. hrgg"l{ng kqn.lhar sadaya -tdeng sasarengan narhrul nring Astlna.

Kacarita, dumugl tapol vates Nagarl Aetiaa, Prabu Wiratnaka lan Prabu

Gendraprava kapapag Prabu Pratlr,raraJa. Dsul Sri Uiratna kaJaluk, tcnab dadi

per^ng rane. llaja kakallh kagoran'r BYa lunaJar naaJing praja Aotlna, tnre -kaburu denlng Pratu PratluaraJa.

v. NAGARI ASTINA.I

I1

n.)

I

iI

J

Prabu Parlkesl"t, naupL rarmbqya para boaan : 1. Prabu Gendraprave, -

Page 66: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-56-

2. Prabu l;lrsfxnsLn, 3. Prabu Cltraboya. /+. Prabu ArJunadl. 5. Pratu furtxaka

5. Prabu Clndbamuka. 3gglgg : - Para raJa vau sarl nundhrt pirsa bab putra-putra nantu lngkang kaperdJ. tapa brata. l{lnangsulan billh neube kagugul- de-

nlng Sang Pujangga Resi Prava. Katerngka uoyon{puD Rosl- Praua nglrtd para pg

tra : Raden Yudayanal Gendrayana, Rarnayana, Ranapravar Pravasetya, Suaraso-

tya lan panakavaa. Drpl kadangu denlng kang ra.na, putra tetiga t<ang aepuh -natur bllth nrs naupi nugraha vahXru eaklng Javata. Dene putra tetlga lng --kang anen natur .b111h vtrs karasuba.n ksng eyang ltyvang Pc'lagara turln na"upl-

nugraba dl Jaya kaulJayan. Prabu Parikeelt kafangkung lega lng naneb.

Nunten Sang Nata paring dbauuh dbateng kl patihl klnen slyaga n!61-jeng vulan ngaj€Dg ne{ya ngepyakaken kalg putra oepuh Juneneng Nata lng Ao-

tLna. Kasaru panenpuhnya Pra.bu Pratlvaraja saua{te saL"l'g Nagari l{alaras \gpapagaken para raJa besan, nanglng sani kaeoran. Nunten pattb Danurvedln -ngedali paprangan, nglepasakon puoalca tllarrr!{FuD kang eyalg svargi. Raden -I'lrekodara, nana brnbak Kyai llllugarba. Prabu PratlvaraJa savadya balan€ k"n

prung kapracondhang dhauah 'lng dhangkans.

@.18 JUlt L983.

t77,DmrnrpumnmnnmDlImmnmNNDMD

NEllEnm nnnn il!nnmIrnnIrut ltnuul nnIrn nn

ffH-fin ffH ffimmlllllu trlr nNN EtrilNnn uDnnr nu

MN IDNUTnm n]rmn mnmnulDnn mqtnu mnND NNE

Hil Hn nil Hil Sf,i-f,r rflMH" Hfl Hf,rDm nn nn trm nm nn nu nm nn nnDrn nn nn mm llttrl llrn Dmnmntn nn nnnnnn mn nn Dn Inn &n nu nllnnEn |nm InIl IAn nn nn nil nE!u0 EMll[ rnnnnn non En uI

I. ILAqAII ASTIN4.Prabu Parlkeeit nyang patth Dwara 1an Danune4hnr narpl rarnrhnya raJa

besan sek'lng Gendara Prabu Gendrapraua. &gbgg : - Prabu Parl.keelt parf.rg -unlnga dhateng Prabu Gendraprava bt1!h kang putra Raden Yudatrrana area kake-

pyakaken Junoneng Nata rng Aetlna. Nanglng nLturrt nangeltlng Javata, June-

nenganipun Raden Yudayana punlka kedeh mawl tandha sundhrk Sekar l{aya Streg

na ingknng tlvuh ing segara kllon, tl1ae pueakanlpun suargl Sri (resna ing-kang tb!.lkulipun nljll tiga (vadhah - sekar - hrtup). Prabu Gendraprava nay9.

gyenl. Pranlla Sang Nata gya utusan nring patlh Dwara hlnen nethik S€kBr l&

Jaya dbateng sanodra klleu, sabab patlh hara ingkang tunggll darah klayan-

suargi Sri Kreena. Kl patlh sandlkar gya panl-t bidhaL.

II. IAqARJ HI. l,t A-- HI M AN T AK A.Raja Dttya Prabu Drava Kauaca Lnggth Prabu Drauallka, myang patih Ka-

$f,

Page 67: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-57-

Ia nDakala lan patih KaIa Darga. Renbag : - Sang Nata ta:r trluah oe4an{ng -kang rana ovargl Prabtr Nlradha Kanraca denfug Prabu Parlkeolt, roil-a nedgra ng

los ukun ur{'g Astlna. Nangirrg oaderengipun nenpuh pregr Sang Nata arsa ng

doeslen kranating Sekar t{ljoya kangge leetarlnlng t4ng putra ingkang nljll-dhanptt (tekoth Jabang bayl) nana Dltya hauayana lan Deul Dravlya.a{.. Nun-ten patlh Kala nDekala kautue nrtng segara klIen, nethlk S€kar l,Iljaya Krsu-ua. sandlka gya panlt pangkat. P4RANG GAGA! s - Para rasekse bala illna-hl-nentaka kapapag barlsan AstJ-nar sulayanlng renbag dados ba:rdalruda. Raseksa-

eaDl kasoranr Bya nylupnng xoarga nanjlng snna-!,raaa.

III. l,tANA TI KB R A SA RA,-

Raden Gendrayara nyang Sonar Gareng Petruk. Renbqg s - Ssng Kusuna kgpengln Juneneng na,rendta lng Ast{na, Ear}a{yan keng tana vus aroa nJunenergg

ken kang reka Raden Yudayana. PERANO SEKAR : - Uonten necan s{nga Deuata, -arBa Mngea Sang Bagus tenah dados pancakara. Macan peJahl badhar l$vang Kg,

naJayar parlng vlsik bLllh gegayuhanlpun Gendrayana badho kaeenbadsnl D.B-nClng kinen nueul l.4ng ratla naraeepuh Patlh Drare nrlrg eanlodra k1leu Dgupg

ya Sekar Wtjaya, Sang Peklk natur oandlka, gya panlt bldbal.

rv. sal4_ AI'IARTALAYA.Prabu lllratnaka narpl rambnya kalg uva ParanggUva Prabu Cltrabye Q

vi:r kan€ pauan lng Srl LJantipura Pratu $rdhaka. Renbaa : - Sanl ngronbag \gbagen kareanlng bosan Prabu Parlkoslt nggenya arsa ngepyokRken Raden Yudayg

na nadeg Narendra lng Astlna. Narondra totlga Hau nunten oanl oeeka-pra,ya -ne{ya soleh kaprabon nrlrg para putra nantu plyanbak-Z, sabab eaul datsn -darbe putra kakung. Sarta ugl ngengell gangkr{roan ingkang vus kabatalg &.rk-

nallka badhe bebesanan nrmiyin. lfusnya puran lng nacarnr Bya Eaearengan bl-dbal nrlng Aetlna.CANDH.AKAN| : - Ing gtsiJ< sa$odra kllon. Patlh Drlara Dyang kqng rayl Narendra

Iaoanpura Prabu Sengaoektl, nanpl. sovanlpua kalg putre nantu Raden -Gendrayana dalab panalcava:t. Gendrayana uatur trrlng [qng tana nafaae-puh, blllh kavisik denlng Javata klnen sablyantu. KJ, patih langlung -rena lng gallh. Gya sarnl eldhlkara, kadadak katan:funah, katltlk Sekar-

r,rlJaya Mulya katlngal b.lmh lng pulo tengahlng sanodta' Patlh Dtara gy& ne-

sat rnrlng puJo a.}iN nau. D)nWi tttg pu7o, Dvara pinanggih kang eyang Sri -Kresna, urarlngaken Sekar LllJaya Kueurna, saml nlglk bllth Radsn Yudayana Jgneaeng Nata lng Aetlna naeung kiyat tigeng ta,tmn. tfusnya purna lng uacanar-

Patih Duara n)ruwun panlt, gya nundur mundhl- Sokar l,llJaya. Sri Kresna sinta.tunugl lng gislk Dvara dhasuh mri:rg kang rayl Sangasektl lan kang pu-

tra Gendrayana bi1lh rnrs antuk karya. Katungka praptanlra patth Kala nDska-

la, mahr kautus rab,r gustlne klnon nempll Sokar Wijaya sepa3.lh kangge sra-na lestari-ning putra lllna-hlnantaka. Raden Gendraya.na lngkeng ngukuhi, satg

Page 68: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-58-

uah dadoe bandayuda. Wasena Patlh Kala nDakala len Kala Darga kasolr. Bya -lunaJar r.rangsul nring H{mg-hlr0aDtaka. Patlh harar Prabr Sangasektl-r Raden-

0endrayana lan panakav&n gy& hrndur nrlng Astlna.CANDII $AI{ : - Ing Nagarl Hlna-hlmantaka. Prabu Dra.va Kanaca (Draualika)

""gpl aturing petlh kakallh bllth Sekar lliJaya fusuua eanpun kaboyong @ning patth hara nring AstLna. Prabu DraralLka nud.ngr gya bldhal sa-

va(ya raseksa nglung nring Astlna.

V.

Prebu Parlkeeit nanpl renthqya raJa-2 bosan I Prabu Cltraboya lngkarg

natur nedya seleh kaprabon urlng kang putra nantu Raden Ranayana. Prabu Sl-dhsla ugl natur ne{ya eeleh kaprabon nr{ng kang putra nantu Raden Ranaprava

Prahr tliratmaka lng Arnarta ugl ue(ya eeleh kaprabon dbateng keng putra nan-

t1 Raden Pravasotya. Prahu Clndhamuka lng Mqn{nantaka ugl natur badhe Beleh

ksFratnn nr'lng kang putra nantu Raden Suaraeetya.

llanung Prabu ArJuadl lng Batu Kavanea lngkang roboten natur punrFa-2t

eabab aarpun nate nantun tcen€! putra nantu Raden Gendrayana araa kaJunenengg

ken Nata 1ng Batu Kavartra, vi-nangoulan yen nboten purun pisah teblh ka:l{y&a

Nagarl Aetina. Sang Prabu Parlkogit nidhanget aturlng para beeanl nanung Jgourung lng karsa. f'atungka oouanlpu-u Patih Dvara, Pratu Sangasekti (putu 9g

tya]ri) lan fiaden Gendrayaua clalah panakanan, ngaturaken Sekar lJlJaya Kuguna

Sang Nata kalangkung suka t.g gallh, uanpl Sekar UtJaya Kuguna. Nun-ten ngepyakaken kang putra Raden Yudayana Juneneng Nerendra lng Aetina o1-nundhukan Sekar l{tJayaKusuna, plnarlnganJeJuIukPRABU IU DAI AU A.-

Dono ingkang garya putri Gendara Dosl Gendravetl nlnlsu4hq Junenong -kangJeng ratu Astina. fngkang nlnangka pepatlh, putranlpuu kl Pattb Drarar-Sang Mantu Nata Astlne kekasJ.h llarya $rpadno, plnaringan eosebutaJr RADEil P4

TIH S U T I K N 0 . Nunten putra Nata lngkaDg panenggal, Radon Gendrayana

vlnlsudha juneneng Pangeran-patl, nenang JeJuluk IIARIA PRABU GD{DRAIA}IA.

Dene Saag Parlkeej.t rrus aelsh knpratonr trlnah nandblta.

Katungka penganuklpun RaJa Dltya Hlna-hlnantnka Prabu Dravallka ne{ta,

nyuvun Sekar Wljayb Kusura kangge cundlmk kang putra dharplt. Pepetlh Drara

lau Danuruedha dahat murlngl tonah dados perang canpuh. Danunredha nglepao-

aken Sanjata I'lllugarba, Prabu Dr.ayallka sar,ra{yane kabuncang t€bih.

tfus4ya elrep parangrnulca, para raja besan se.nL panlt kun&rr nrlng pra-

jane, nedya ngepyakaken junenergrr'lng pare putra nantu piyanbak-piyanbak.

Ka] lIanr gya sasarengan bldhal aesouangan kundur nrlng praJane dhevrdheve.

@' 18 Jult 1983.

j

i

.1

A

[Uu{U{du{tuuiuuddUudt{d{dddtdddtdildw{tJ

Page 69: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

59-

trnrulE EEllrE llEllllltD nl Dn unn mnnEE nlutn nn l|rtnnErnnm mn nD nn an nn lDD u! nn Dn ult mn- -l7o HBrrH'HHrrEf, ilH"rH'ilH HflrB' HHr" E$"rrr HH Hf,I t f\ . mE mln ntll ulmn trB lln Dn nn mn nln nm- - v - mD Inn nm mErutD lIrE nm nn Dm Dnt nn nm DIDmm trn mn EE IIIUD mm InD nnn nuDIIun ullllln nm run

nnllll nDrnrn DD nl! Dn Dnm InnDu! IID !u! uunDnmn n D I!.!t pn nm mm nn nB |lllD tull n nt[ !!h DDnn n x! nn IDn nm ID[r nll mm DrI nnE nn nn nnmn D E IDn nm Dn l[IllEn l[nlnllp[ ruo lll|lun,nn nmmnmnIIB Intllm nB mn nn mn IDMn nn M nn nn EnnE trllm S$ '$rr$" il$ HHr 'E-H' 'Hn HHn HS HH Sfl

I.!-AGARI.__JSTINA.

Prahr luda;ronq dnla! Bang lpe Patlh Sltlkne, nysng puJargga ka.kellh,Resi Praua 1an Reel Horavana. Renbap : - Sang Nata nggorlya nadeg narendra-nenb€ tlgqng tahun, parandene vus arsa kattlar nukssa den{pg kang rana Pe-

rikeeit. Saroangke kang ra.na nenbe lelana bratal nuLad lekasing knng oyang-

Pandhrva duk lng unl. Prabu Iudaya:ra gya dharuh nrlng patlh futllna lr{nes-

nueul kang raroe kaatlrana enggal }ruudur. Ki Patlh sandlkal gya panl-t bl-dbaL. Pumanlng vaca.nar Sang Nata gya hrndur ngadhaton plnaFag Lang garwa-

praneovarl Devi- Gendravatl.

II.W.Prahr PratlvaraJa my€ulg patlh Batlkala dalah Sa.tlg PuJangga hrJercana

nanpi souanipun kang rayl Raja llagada Prabu Partlsara (anal Partlpoya 1lrg*kang peJah lng Bratayuda). Prabu PratluarqJa punlka annk Prabu Pratipa, u-g1 peJah lng Bratayuda. .[pgr!CS, : - Rd6 kqkeJ;ltr vau earnl saeka-praye ne$aoales ukun sedardng bape urring Astlna. Gya eaoarengan nbldbalaken vad;ra -nglurug nrLng Aetlna. PERANG GAGAL : - Irla{a Malava/Magade kapapag barleanAstl-na, da(ya perang canpuh, llaeana vaSra oabrang kaeoran, gya manJing va-D8-lI8'8&o

III.i.IA}IA,W.Begauan ParLkeslt Dyang Sonar Gareng Petnrk. Eenbqg : - Sang Ulhr ne-

dya eesucl sinanbl leland oadorenglpun nuksua. PERANO SEKAR :- Kadaqielr yon-

ten nacan s.rga Dangsa, dados porang. Macan peJahr badhar f$rang Narada pa-rlng vlslk, bllih Parlk,aglt klnon enggal larndur. Sandlka gya pantt kundur.

Hyvang Narada nesat nriFg Kalvuangan.

Kacarita, lanpsblra Parikeslt ptnangglh nlnl-nlrd nana Nyal lielas

Aslh. Kadangu yen ns{ya ngangsu nglseLt Jun. Kadangu mallhl Mhrr yen 1lg-kang dlpun argsu vuJud toya. Sang l,llku dbarruh, yen islning Jun fudu baayur-nangJ.ng ernas. Drpl Jun kasuutak, miJl1 tirta koncann. Nyal l{elas AeLh nga-turaken panuHun dhatong Parlkoslt, earta nunton kapar{.ngen hrni 25 Juug, slnaetan BANIIIMAS. sang tliku gya lundur, plnapag donlng patlh tutllna, nunten

kadherekaken.

IV.NAGART ASTINA.

Prabu Yudayana narpi tawhnya para oopuh Prabru Gendraprava ing Genda-ra1 Prabtt ArJunadl lng Paranggurrsr Prabu l,tlratnala lng Anartalaya, prabu fu-

Page 70: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-60-i

dhaka lng Sri l.lantlpura, Prabu Cindhanuka lng Mnn{nantaka, Renbag : - Sada-

ya para raJa vau sanl kopengln nekesnt Ssng tlilal Parlkesit nggenya arEa se-da rukssa. Kagant ravuhnya SsDg Parlkoelt kadherekaken Patlb fut{kna Eyang-panakauan, plnapag para garua : Dev! $rgandhl, Deul Satapa, tuvln Desl Ga-rendl.

llusnya eatata lenggahr Parikeslt parlng dharuh nggsrr1ya 1e1ana vus pulf,

na. Nunten nuadhrt huJana Basarsngan. Ba.kda andravlna Sarrg Uiku Parlkeslt -tedhak nrl.B alun-alua, aaperlu dhamh nrlng para kautrla, kabakta Sang Uiku

badhe seda truksrral sinten lngkang runaoo notangakenl eanangke klnsn. naleo,Kadart"k uonten Naga nana I'Iloanuka, matur badho nalee uln'n Sang Parlkg

alt, sabab rlkali Vlea.nuka kangBe bugana dening Resi llardayallka &k Jananlanpahan Parlkeslt 9ro9oL, pandhita H&r'daynllka dlpun pidana donlng Parlke--s1t. Sang l,ttku Parlkeolt enget lelanpahan vau, nunten dharnrh klnea naloa.

Nanglxg Prabnr Yudayana lngkang datan auka, teuab dados perang kLayan -Naga l.lisanuka. Sang Nata Yudayana kasoranr Bya lundar, .nang;{ng kabunt de -ning Wlaa.nuka.

v. NAGARI C tl tIA - UPAS.

Naga Rqja OaJagaa Eyang kang putra Devl Sarplnl 4"1ah arl Naga Kunara.

Rombag : - Devi Sarplnl supena kagarrla Prabu Yudayanal pranlla tsnsah 4''gge-gonj eng kang rana kj nen nyovanakeu nring Astlna. Nunton Naga Kwara lrgkang-natak qjl puter-glllng, Prabu Yudayana nggenya lundar kaeasar urlng Guva -Upas. Drpi vuo nengarse, tlnantun badhe kadbaupaken klayan kang putra Derl -Sarplnl, Yudayane sagab nangtng ntrndbut beb'rnar supadoo Naga R4Ja geubada

-nylranakakon Naga lflsanuka. NagaraJa Gajagoa sagahr nr:ntpn bldh&l. Prabu Yu-

dayanq sasanpunlpun nondhong kang ganra Devl SarplnL nunton panlt nedyra nu-sul kang rana NagaraJa nrlng paprangano

Kacarlta, Naga Wlsanuka kapangglh Nagarda GaJagsa, gya psra.ng ra&e, -bunr binuru ngentoa duougL praJa Astlna, tenah g€ger,para rq]a. Pratnr Yudayg

na tunut ulabung prang, lJleaxouka kaooranr gya lunaJar. Pldenglpuu Naga ULeg

nuka plnanggth Hyla:rg Baeukl, plnaringan kaaekten UPAS RA.IA, nunten var:gsu1-

rorLng paprang&n mallh. Prabu Yudayara prang lan l{lsurukar cI-nokot Jangganer-garwl natak UPAS RAIA, tonalr Yudaya.na poJah. Pulung nanond.ra ngallh dhateng-gang rajl llarya Prabu Gendreyana. Sang l,ltku Partkesit nunten paring Barjata-Uva dhateng Gendrayena kinen napagaken lllea!ruka. Kata.nan SanJata Uvar Naga -lJlsanuka peJ ab.

Sang }llku Parlkeslt nuntsn nanjing pura kadherekaksn para rda began.

ltusnya mnantl, Parikeslt hanganthl para garsa tetlga kabekta nanJlng nrlng-CANDHI PARIPURNA yelu eaeana kanuksuan. Dene Devi GendravatL (garvanipun Prg

bu Yudayona) ugl odherek kang raroa maraeepuh nanJ{ng Candhl Parj-purna, nesra

tlnut nuksua hault d&tax sag€d plsah kJayan knng raka ludayana lngkang 8a!*pun gugur. Kang ra&a Parlkoslt ugl uarorgaken, gya kavlvitan ngen{nga}en pa4

ca-l:rdrlya. Para brahruana eanl sablyantu sld.h{kara, katungka rarnr\ya kang -eyang liyvang Dananjaya (ArJuna) napag kundurlpuu kang vayah Parlkoslt.

.t

J

Page 71: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

_51 _

Parlkealt gya hangeotbt pangnrvatan, kadadak rpnten tsndba catrya guroobyarr-

Sang tilku Parikeslt dalah para garua nyang Deut Genclrauatl, seda nuksva eerggane. Satenah ad.anel cingaklng para raJa kang aa.ul unlnga. Xaearu tluunrnJ.-pun Sri Kroena gya rnundhnrt kaxg uayah Duara kqksltfu[ nukasa }undur ngl"ng sa-lrarga langgerrg.

I(acarlta, dupl unlnga blllh Radsn Dnara ugl nukanal patlh lanunrs.rhs -Bla manJlng lng Candhl Parlpunra, natsk ngclnu kasarpurnan paparlnglpuu kang

eyang l{rekodara svargi, ngrucat raga, teneh nuksrta slr:ra eakrng panlngal. Xg

dadpeen vau sengsaya adsnel ngungunlng para raJa.

Kasarl panga.nuklpun raJa kakallh nengglh Prabu PratlvaraJa 1an Pratu -PartLsara. Prabu Gendrayana nurlng gya nglerpasakou $anJata Uva, RaJa kakr]l}1pgJah sateng.

Katungka ravuhnya Wvang Naradar saperlu nJunenengaken IIarya Prabu Geg

drayana juneneng Nata lng Aetlna, plnarlngan JeJuluk Prabu Oendrayana. Done-

garpa kalallb yolor Devl Padnouatl (ana:c Dsara) lan Devl Sr1 lLlsuara (anat -Prsbu ArJunadl ing Bab.r Kavarna)ulnlsudba dadoe ksngjeng rahr AstLn&. Sasan-

punlpun ngepynkaken Junenengan Natal lfusang Narada gya }undur nrlng Kabyua''g

an $ra1aya.

IANCEB - KAr0N.18 Jull- L9E3,

179._Enxon.' Enuuln EE- FE nEtrn!! pEEnE [u!nE nlr nn nnEE Bn En ErunltIpD DIo nE DpF_D4 pU pE En 4n pD !u! nn ltm Dn--nn mEn 6n nE-nnUts -__ FE._ FEntrEU Eu Em Sq__EI E4__EE Fn nE ntr Eiii maEinhfi En EErlp rrDrp nmmn mn Enn llp rom pnnnE: FunrulE Dn t[I! EEnnFE DE-6DE ffinnfiEfiE__BH $ff___ EU Un E$__Es BBffiE _ $$ $il n$f,r H$-m Hf,

-HH m-EEDDmrIl mnunn nn nn hmtrmn mn hnE [lti nE Fin m FE EE mfr ffi Efr

DE|[nI0 Um EEDn nn nn ntltl}Ill nn Dn mtEnrnnm nm nnNN DN DN DDBttl lrm Em nmnnnlllm trulnl'|

[email protected] Gendrayana myang patlh futlba lngglh $rpadra, dalab puJangga \g

!n'l{[ nengglb Begavan Heravana lan Mabarsl- Praya. Reg_bae : - Sang liata nrng-

kava labet lngkang garva Deul Padnovatl (onak Dnara) nanChalS gerab, Ing uau

naUrr yen tan kraean napan ing Astlna. Pranlla Sang Nata gya dhamrh nrfng klpatlh futlkna (lngglh anak Drara) klnen ngupaya Jaupi kangge kang rali Partng

vatl. Sandlka gya pantt pangkat.

l{onten paeeban qJavl, patlh $lti}cre nlnball pare hsrTa : l. IIarya Naug

Setya (anat Navaeektl , putu Sanga-sanga, hryut SetyalC). 2. llar)ra l{Lraeena -

DEDN&t !!EN DDnmnulrnmltn nnlun mrlDto tnD

nnnlnDflllnn,nmnnErlNE

n[u!Dr! nB nn nBruu0t! nnnmn n:!nn nD nn IDn M nn nlltmn mn nm nn mn mn mn BBnntrnn nn mm trn mnnnn mlrnn u[ ultu nm nnn nmnn nn mn mn nunn nnEm Blnnn nn nE Intnn nm

l

i

Ica

Page 72: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-62-

{ng Prlnggondanl (anak Eacaputra lneelh Saeiklrarar putu Gath"rtkaca). 3. }lag

ya Sadhaka ing Mandaraka (anak Klorava, putu Burisrasa). /+. ilrrya trrsths.ua-ra {-8 Pancala (anak RaJa Tnrsthaka, putu l6stheJunna). 5. Harya $r:lyaketu-lng Anongga (enak $rryaklranar puhl Uarsahrsura, buyut Karna). 6. Har?a Ssag

Jaya lan lhrya Swanjata lng BanjarJungut (a:rat Dlrsabala, putu Drrsasana).

?. Harya KertJbasa lnS CoJsh Oya (anak Kertlrrlndur puh Senglilnf). f. ila,rya-

Kartaka 1ng Tlrtatlnalang (anat Kartasuta, puhr I'rartaroama). 9. Ilarya Cltra-hagnya lng Cia.nls (anat CJ.trana, putu Cltraksl). Oya sani n€untapaken Joug-karlpun Patlh futlkna ngupaya Jaupl.

II. NAGARI li_Llt,4_,= HI}.{ANTAKA,

RaJ a Ditya Prabu haua Kavaca ( Draval { ka) rnya',g putra kakallh Dltya -Dravayana lan havaya, patlh KaIa nDakala lan Kala Darga, -@bgg I - Sang Ng

ta manggalLh nurcanlng kang putra estrL Desl Drawlya.{ Jalaran kaenardx dba-

teng Prabu Goudrayana. Prenlfa Seng Nata gya utuoan kang putra Dltya Dravaya

klnen ngaturaken navala nrlng Prabu Gondrayana ing Astlnar lngkang sutaosL-pun naerahqken kang putre Devi Dravlyanl nugl tinanpla kajatukrarna Ssng Nata

Aettuu. Dltya Drauaya sandlka gya bldha1 mrndhl nauala. PE&A]'IG GrUAI I - ila-

{ya rasoksa }Ilna-h'lrnantaka lngkang nguntapa}cen Jengkarlng ka:rg gustl Ditya -Dravaya, kapapag barlsan Aotlna, eulayan!-ug renbag dadoe bandayuda. Para ra-sekga kasoran, gya mundur nanJlng y8n&r

III.W.

Prabu Gendrayana nartuvl gerahipun kFng ga:na DevL Padnouatl {ngkalrg -plnqngku <ienlng garrra anen Doui Srl Kisuara (anat Prabtr ArJunadl lng Batu {gva:na). Ugl katingal souranlpun Somar Gareng lan Petnrk. !g$gg s - saqg Dorri

Padnovatl narpl uangslt bfLih oagedlpun ualuya kedah antuk janpi sak{ng auqX

ga. Kahrngka eouanlpun Dltya Dravaya ngaturakon serat eakLng kang rana Prabu

Drauallka ing }tlna-hlnantaka. ltusqya tlnanpl denLng Prabu Gendrayana gya tl-nuplksa, lelning nalraLa, Seng Nato, Gendrayana kabrran ravuh nrlng Hlna-hlnag

taka arsa kadhaupaken plkantuk kang putra Deul Drar.rlyanl. Prabu Gendrayana -nurlng, Dltya Drawaya kaguoah mboten purun tenah dados PERANG SEKAR. l,lasana-

Ditya Dravaya kasoran gya lunaJar vangsul.

Prabu Gendrayana nunten bldhal nrlng Kahyvangan nedya ngupaya Janpl -kangge kang garua, kadherokaken panakauan.-

IV. KATTI{ANGAN KARA}IG - K .A E N D R A N .

I{yua''g ftrdra, Ilyva,r"g laoar ilyuang Kuera, }Iywang Candra, 88ni ngrenbag-

karsadng Nata Aetina Prabu Gondrayana rggeqya arsa nLtrrutl pa:eyurunlng gag

ua. Ingkang purlka datan kaparengakon, pranlla para janata gya napags.ken so-

vanlpun Prabu Gondrayana. Hlronya plnangglh, Sang Nata kavangsulaken nbnton -purun temah dados pancakara. Drpi para deua neh kaoorarr, gya ndhauahnksa gprt

-d

Page 73: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

l

iN

.1

I{1

$

I,i{

_63_

tur nanrtae Prabu Gendrayane sapanakasano kabunc"ng kanpnrng.

CANDHAKAN :- Ing l{ana, Krendha }Jahana. Deri Dravlyan{ tapq, karam}ran Batbarl

furga. Drpl kadangu, Sang Dovl natlrr yen kaenaran Prabtr Gendrayana. 14

jeng Devl hawiyanl kang oakavtt rnrJud raeekal, kadnndogan nalLh uaratdadoe putrt endah, nana &rdbang Panlkatelh. Nunton kadbarmtran lurarpabnrlng llana Palaeara klnen nltulungl oangearanlng Prabu Gendrayana non-

lng vana nrllo'r. Pa-mlketalb sandlka gya panlt pnngkat. Batharl hrga -gya olrna.hgqaLlns carlta, hvl Pqllkatslh rnro kapanggih klayan Prabu Gendraya-

na la.n panakavan lngkeng ngndhlng gerah try tlaaa Palaaara, gya kaaaralakon.-

lfuenya valuya, nunten Sang Devl kr8arpa denlng Prabu Oendrayana, sart{r kabe!

ta kundur mrJng Aetina. (nevt ps.Elkatelh ugl mafur oagah naluyakaken ksrg -

garsa Natq, Devi Pa&nouatl). .

V. PERTAPN T I R T AK A U AM A.

Begauan Sidhlkara xoyang garwa Brdlurxg Klndrawatl narnpl sovanlpun patib

$tiha. Renbae : - Kl patlh natur kautue Sarrg Nata Aetlna klnen nyuvun Jan-pJ. gerahlpua k"ngJeng ratu Dert Padnovatl (lnggtb k+.g rayl-nlpun Srtl]cn8).-Sang lJiku dhavuh, bilt h gerrrhlpun Sang rqyl Padnowatl punlka hanung leledar-nlnangka pratandha yen datan kraean uapan lng pura Astina. nBoten dnngu ua-llh badhe katunrtan llnggar saklng Aatlna. Xalah Patlh Slttha kardsik btl1b[nng oinuuun Gendrayana earoangke kqgodba rabl putri buta eaklng tllna-h.lnantg

ka narna Devl Dravlysl, ngantoe supe para garsa oanealpun. l(1 Patlh vlnanah,klnen nyirnakaken putrl buta vau. Sandlka gya pa.nlt kundur nrlng Astlna.CANDHAKAN : - Kaputron Astlra, Prabu Cendrayana nenbe ka:ronsih klayan Devl -

Parnikatelh. Kaeam sorrenipun patJ.h $ltlhra, uatur btlth datan antuk -janpl labet Sang Nata plyaubak daten prlhatos nalah karonslh klayan pg

trl rasekaa, ngertos supe dl:ateng gaxsa lngka.ng nenbe geralL .[gcarlt4,Devl Draulyanl nlreng aturlpun patlh futLkna nakaton vau, laJong nurlng. Te-

roah dados perang lan Srtllna. DevL Panlkatslh katanan pusaknnJpun futikna -dhruung Kyai Mahesa Kresna, Sang Devi peJahr kvandha baclhar raeekai DeHi Drg

viyanl. Kvandha kaseblak barat, kabuncang dhavah ing Nagarl l{1ne-htnentaka.

Prabu Gendrayana gya ngrangkul ki patlb Srtikna, esnrl'uaringalen dhanrh tag

dba panarlnah.

CANDHAKAN : - Ing lllna-hinantaka. Prahr Dravallka (Uraua Kavaca) narpl aturtpun ka4g putra Dltya Drauaya bllih kang mbakyu Devl Draulyanl sa'nFun -kalanpahan kagarwa denlng Prabu Gendrayana. Sang, Nata Yaksa kalsng!ilng

blngah. Nanglng kadarlek kahrngka dhavahtpun ksandha Devl DcevlYonlr d4

nel kagetlng Prabu Drevallka, laiong nuring tnts ngerlgaken vaQra denn

va nglunrg ,nrlng Astlna.Kaqarita, duraugl Astlna, r.ra{ya raaekea ii1roe-h1rna:eta}a kapapaga.ken denlng pa-

tih futlba, dados prang rarne. Dltya Dnavaya naJeng, katanan dluvung Mahesa-

(""sna, Dravaya peJah. Prabu Drava Kavaca unlnga [eng putra peJah, gya ng8-nuk punggung. Pratu Gendrayana napagaken kantbl nuJa prahara, nempuh Prabu -

Page 74: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-6/+-

Drava Kasaca tenah kabrncang dalah kang putra DLtya Dravayala savadyane kan-prun€. Kaca.rita, Prab'tr Drava Kaeaca nyang ftnng putra Ditya Drauayana dhavah

lng Wana bavah Nuea.kax[banar gya glnolaran Pusaka Manlk Mentaka, sa,na]ika da-

dos praJa vj.nastan Nagarl Nusa Kanbane. Prabtr Drava Kavaca gye Juneneng Nata

lng Nuea Kanbana. Dene kang putra Dltya Dravayana kinen ruadeg Nata tng Naga-

ri lllna-hlrlant€,ka. Sandlka gya bldhal kr,rndur eauadSla raseksa.

TANCEB KAION18 JuIt L98),

lg0.En nntrlltn luDnnEnprnnn nmnnn nllnm unInE tnm

tlnnm trm nn mmElttr ntDrullIDIII ND DN ND DU DD EIII NMnm &n mn nn ut nn nnnnnDlun mD Inn nm nn mnmnnn

IDn rnn nm nn Er! nn Dulnn n! nn nD mm nn mD mnIDmlnn IUmtD nmqnm IDMII

nm nEn ntrntrE lulFnnn nE nn InnDItl nn nn5nm nE rnn nE n0 BIn nm nE nr! nDrlm nm mm nn mn nn nn nm nn DnMDDD trOIIIDIN DD DIIDDDNN DN NN UTNDEEn llr! nD no nn mo nm Dn nn Emmn Dn nm mn nn !!n nm u||l Do oE . lnltnm mnn nnnnn nllt nn Dn ulllnn nn nil!' llllll

Dttutu[! nEDIt lDrrmDnn nD Dn nn nD nEun n& &n Dn nllnnllnn nnEnEx! nn nnBUln nE nn rnlllmDnrn nm nn DD mmnn nnn mEDm nnnn

E&Dnn nnDt! rnlDnn nFnn Il!0mn nEnru![

I.W.Prabru Gendrayana ny?.g patlh Srtlloa, nenpl souanlpua keng ralt Prabu-

Ranayana lng Parangguuar Prabu Ranaprava tng Srl l/antlpura. Renbag s - SEDg-

Nata ndangu nring kang rnyl kakallh bab pusaka kraton Agtlna fngkErg nana KlAgeng Pulanggonl, lngkang kassrat lng urltanlng nala-Z puoaka pu.ggvong brhrkraton, nanglng nyatanipun 1ng gedhong pusaka datsn uonten rnrJudlpun. Ka:lg -rayl RaJa katallh nat'r blllh tan unlnga babagan Pulanggenl. Pranlla Sang NC

ta gya ahavuh nrlng kl patlh S.rtllnl, klnen ngarontonaker yara-v&rtr olnten-Lngkang eaged nyovanakon puoaka dhuvurg Kl Ageng llrnnggenlr ne{a kaaken \gdang Nata Aetba. R[ Petth natur oandlkar gya panlt Eundur. Sang ilata nunten

Imndur hangedhaton, plnapag garle kangJong ratu kakallh r 1. Denl Padnovatl-(anak patlh Dlara svargi). 2. Doyi Srl Klavera (anak Prabr ArJunadt lng BatjKava::na), nuntan tnJane anfuavlna.

II. IIAGART NUSUA - KAMBANA.

R4ja Dttya Prahr Draya Kevacq (Dranaltka) punlka putranlpun Prabr Nlrg

dba Kavaca lng lltma-hlnantaka srrargl, wayahlpun Prabu Nlladadl Karacal huyu!

lpun Prabu Nlrlata Kavaca suargl. Kahadhep patlh DLtya Erdranuka lan enban -yaksi Nyal Ekasandl. !e4bg 3 - sqng Yaksendra ne{ya nales ukun nrlng Astlna

nurlna pejahlpun kang putra Dltya Dravaya denlng Prahr Gendrayanar aaba para

lelulu"rr oeda denlng darah Barata (fananaua). Nunten sang Nata nlJl dbateng :

t. Nyai hban Ya.ksl tr'.kasandlr kadandosan da{ya nlpl-nlni, klnen na.nalaken vtsa nrlng Prabm Gondrayana

2. Agul-agul Dltya Kala Impuka, kadandosan da$ra hde, klnen nbandhangaken -

.J

Page 75: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-65-

Prabl Gendrayana.

3. Senapatt Naga Kernbang (Naga hrepa) klnen nyidra Prabqr Gendrayana J.an paragarua lng kadhaton.

Pundl nangke lngkang seubada nytdra sodanlng Prabu Gendrayana, nedya kngar-J ar brana donlng Sang Nata. Sadaya eani eandlbr g1ra parnlt bidhal. Patlh bl-tya hdra.rouka nguntabakenr nga.nthl va{ye raoekga. PERANC GAGAL r - Uadya ra-soksa Nueva Kanbana kapapag barisan Astina, sulayanlng renbag dadya bandayu-

da. Para donava kasoran, gya nylnpqng narga nanJS.ng uana.

III. PERTAPAN JATIPITUBegavan Drrwasa (D,rrsasana) punlka nayah fuisaoana, tlnarglcan kang vg

yah Raden $tdarsono pltaken suda:sa. Ugl katingal nangaraa Kyal Seuar Gareng

Petnrk. Renbas : - Sang Ut}u paring tuduh nrlrg kang uayah, blllh plyanbakl-pun punlka putradpun svargl Prabru ParLkeslt patrtan klayan ksng 1bu Derri Jgt1 Reenl lngglh hdhang Ceblokan, llanglng ksng rana lan lbu sslq)un soda. Iqgkang vonten kantun furunLpun lnggih punlka Nata Aetlna Prabu Oendrayana. Prg

nlLa Raden $rdarsono kadhavuhan euulta nrlng Astl:ra, eaffi pinarlngan t,gnrlhq

yoktl vuJud pusaka dtuvung Ki Ageng Pulanggeni pun{ka puoakanipun svar€i Prgbu Parlkeelt lngkang oengaJa katllarakon nring kang putra nallka takslh uon-ten kandhutan. Sang Baguu natrrr oandlka, gya parnJ.t btdhal kadhorekalcen paJxa,-

kasan. PERAN.G S3KAR I - Drnugt uadyanlng uana, Sld,areono plnnngglh denava vgnan naha Dltya Kala Devayakea, aroa karoangaa, tonah dadoe porarg. Denaua pe-

Jahr badbar fuvang lGraaJa.ya, paring vlelk bltth Sang Kusuna nangke mnten Ng

garl Aetlna badhe naropi cobinlng lelanpatra-n lngkang arrratl nanslDg punlka ngIah dados narganlng kalugrahon. lfuenya purra lng vacaner lfvang rryoaJaya elgna, Raden Srdareotro laJu tlndalrtra nrlng AetLna.

IV.W.Reky"na Patth futtlna nyang gan a Dev! Kestu (anak patth Danurredba og

vargi) r nIenB kang putra Desi $rtlloayatl. Ronbac ; - Derrt $rtLlrravatL supo-na kagarva Raden $rdarsono, pranlla tansah nggegonjeng kang rana supados keg

sa nadogi lnpenipun. Kl Patlh gya bldha] ngupaya kang aran SrrdareoDo.

59.Q.EI1l9r dunugl lng Cladhag, Patlh Sltlkna plnanggtb Raden $rdarsom-

nyang panakavan. Kadangu natur bllth ne(ya sulrita nrJng Prabu Gondrayana, sg

ha ngakon putra sr.rargl Pratnr Parlkeelt kanthJ. nedahaken tendha pusalr,a dhr-uung Ki Ageng Pulanggent. Drpl uninga pusaka Pulanggenl, Kl Patlh dahat guka

nunten dharuh nrlng Song Bagusl sagah nyouannken nrlng Srl Nata Prabtr Gendrg

yana nanging kanthl bebana, puruna Radsn fudarsono kadhaupaken klayan ing-kang putra Devl futl}mauatl. fudarsono natur eandlka, nunten kak"nthl nrlng-Kepatlhan, kadhaupaken hlayan Dsvi futtlnauati. ltuonya dhaupan (pondhongan),

Sudarsono gya kakanthi dening Patlh futtha aosan nring pura Aetlna.CANDHAKAN : - Ing pandhapl Astlna, Prabu Gendrayana nanpi oouanlpun kl petlh

Page 76: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

-66-

Srtllna ngaturaken Ra den Srdareorb lngkang ne$ra zuvlta, tur ta nga-ken putra Blrargl Prahr ParikesLt kanthl tandha puoa.ka dhrmmg Kl Ageng Pu-fanggenlo Dlpl dhruung vuo tlnalrpl, Prabu Oendrayana dah.at Lega fu1g nanah, -nulya $rdarsono katanpl paeuvltanlpun 1an kaaken kadang. pplanggenl kapun-dhrt denlng Sri Nata, dene Srdersono kapaxlngan ]{ntu dhuuung puoaka Kyat Kg

Ia Nadhah.

Kasanr eor,ranipun Nyal EkaaandJ. ngaturaken plsun6eung h,ldar ttnaupt de-

ning S"ng Natap nunten dlpun cobl tlnltlhan l-ng aluu-alun. Kadadak kuda nbqg

dhang, nanglng pray:tna Raden $rdareono gya nesat nututL. Kuda kafututan, -Salg Nata nodhak, gentoe $rdareoDo lngkong nJ.tlh saryl natak aJl panganteb--

anteb, satenah lorda tan klyat ngargkat, Iqjsng badhar Dltya KaJ.a Inpuka. De-

ne Nyal Ekasandl lnggth nunten badhar vernl enban yakoL, dadog perarg klayan

$rdargono. Ditya Inpuka lan emban &asa:rdl peJah denlng fudarsono.

Saoirnaning yakoa, Prabru Gendrayana panlt nedya napan sarc, sabab rnro-

ua:rci da1u, Sarrl pasrah dhatong kang rayl S.rdarsono bab karabarJnnlng pula-

Astlna. $rda.reono nahrr sandikar gya kundur nrniyin nrlng Kepatlhan.

Kacarlta, dumugl daLen Kepatlhan, Raden Srdarsono ngandlka klayan karrg genla

Devi Srttlcravatl, billh tansab kraoa ounelang. Oya panlt nga:rglattg pura lng-yancl lingslr dalu. Drnugi pasateyanlpun Prabu Gendrayana, $rdarsorn unlnga-

vonten Naga ne{ya nyaut Sang Prabu, nuntan glJ-s alnnngga dhrvung Kala Nadhah

Naga peJah, ludira nylprat nrl'g kasenokanlpun kangJeng ratu Deyi Padnorratl,

kadadnk Raden fudarsorp Bugupr nunten gunagah ngusapi getlh lrrgkang uonten -kasenoekan'lpun (kenbon) k".g nbalqru Padnovatt. Sanartka Deul Padnoyatl kraos-kadoe kagrayang payudars,nlpun, temah vungu saklng nondra, drpl unlnga lng-kang nggrayang punl)-,a Raden $rdarsono, nunten qJerlt. De{ya geg€r galsl.ltg-kadbaton. Pralu Gendrayana ndangu nrlng kang rayi $rdareorc apa karepnu deue

vanl nggrayang kenbene nba$unu kang lagl oare ? $rdarsorn natur bab ludlre-nlng Naga lngkang nyJ.prat, sanrl ngaturakon buktl kva^ndbanlng Naga, NaDCiDg-

KangJeng Ratu tetep duka lan nboten trlnah. I'lagana Raden $ldarsoro kadhaseh-

an UKUM KUTHUNG ( epek-epek klsa tengon dlpun kethok, wates ugol-ugel), te-nah nundur oaktng ngarsanlng Nata vlrandhungan saryi Druvlln nalangsa gya kun-

dur nrlng Kepatihan.

V. NAOART NUSUA - KAMBANA,

Prabu hawa Kavaca lngglh Sang Drauellka, dupi nanpl aturi-ng patih b!-1lh utusan tetlga Bani pejah sonten pura Aotlnar Sang Nata dahet nurlng. Gya

nallh yarna dados GAJAII NETRA WMALA, trus lunaJar nglurug nrlng Astina.Kacarlta, dunugL Aotina, Gajah Netra Kuna1a nyaketl purar late nJerun -

sajak Iulut. Na:rglng dupl kallnpe gya nyaut Prabu Genfuayana kabekta lunqjardadya geger para punggava nututlr nanging sadaya sani kasoran fsndh{ng gdahuau, tan saged ngrebat vangsul Prabu Gendreyana,

CANDHAKAN : - Ing Kepatlhan, Iladen fudarsono lngknng tlnanglsan kang ganra -

Page 77: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

_67_

Desl futiloavatl labet kang raka lothrng astn.lpun kann4 klrlng.Kadadak voaten punggava Bowanr natur bl1lh Prabu Gendrayana kabekta -duratnek,l rruJud Gajah Netra Kuuala, Sanallka fudarsono supe aaklng ra-

qs snk'l.tr gya neoat nututl nalJ.ng agunar &rggartng kandha, yus ketutut€n, qg

dya pt:a:rg raroe. GaJah tlnondhang denlng $.rdarsono tenah kontaL, Preb,n Gendrg

yana uval saktng tlale, gya kaboyong donlng para punggaua kundrr nripg pura.CaJah perang tandhlng k)"ayan fudareono (na{yan aatanlpun kuthrng), te-

nah badhar vuJucl RaJa Dltya salrll gegunbar btllh narendra Nuava Kanbana Pra-bu Draua Kauaca inggih Draval.lka, aslta ancaxg-ancqng nedya nyaut $rdaraono.Nang{ng datan kirang akalr Raden $rdarsono nglnger rangka, dhuvung clnakot,-uklrnnjpun, nunten kalolos saklng BaruDg. Kanthl nggeget curlga, $rdarsono -napagaken krldhaning Yakaendra, yasana kenglng kesrenpet KaIa Nadhab, Prabu-

Drava Kasaca nlba sarul nggotak, fudarsorb kanpnrng. Prabu Drava Kavaca pe-jah, para punggavs Astina'sa&l nututl Wan $rdarsono nanglng dataa plnanggthCANDHAKAN : - Ing Pertepan Jatlpltu, Begavan Drrvaeana (Dcuwasa) tanaah sana

dL Drlbatos&kon kang uayah fudarsono. Kadadak dhavahl-pun Radon $rdarsgnor tlnangloan denlng kang eya.g labet katlngal aota:ripwr kuthung aad4

ya. Saldng trnrning oungkava, Resl Drrvasana gya sldbr.kars, kataduah -katlttk q.stenlng kang vayah dadya pullb kaya vlngi uni, banyarengl rarnrbnya-tVvang Narada lngkang ne{ya ndhavahaken pangadl] an nrlng Nata Astlna. lfusr\ya

sanl ngabektl, gya kakauthl- nrlng Aetlna.

w.NAGAR: $STINA.Prabu Gendrayana nyaxg garya k*kallh Derri Padoosatl lan Deul Srl Klsvg

ra. Naupl ranrbnya iVvang Narada nglrld Raden $rdareorp nyang Bgv. D,rnragana

ifwang Narada nedha-kaken sabdanlng M.ar3S Guru, btlih Prebu Gendrayana

satunggallng narendra lngkarg kirang tltl lan klrang uaekltha, pranlla kap"gbon Astlna kapundhrt, kaparlngaken dhateng Raden Sudareono, Yen ba:rgga nodya

kaslkga. Pratru Oondrayana katundhung Eagaruane ketlah n1Iar pr4s Aetlua ki-nen napsn lng Jagad uetan (bang vetan), plnarlngan Uana Mauenang kadbamrban-

batrad. Prabu Gendrayana $agaryane dal-ah punggava lngkang setya natur sandlka

gya panlt budhal nrlng Alaa Maroonang.

iiyvang Narada nuuton nJurnenengakon Sudareono nedeg narendta lng Astl-na

ptnarlngan jeJuluk PRABU YUDAIAKA. Dene lngkang ntnhnika pepatlb, HARYA SlitA{

JAYA krng ulnlsudha eabab punlka lngglh tunggll turun D:rgasana. !fuanya Ji,r€

nengan Nata, tVvang Narada gya kundur nr'lng Xahyvangan. Perang anuk-anukan -va4ya dltya slsanlng baLa Nusira Kanbanar kaseblak belat eanl kanprung.

TANCEB --KAYON.19 Jull L983.

-d

Page 78: Srt pustakaraja prw 07 suryosaputro

$B*H" "rr-H"

tf,* lrEmrDun0

"Hrril, HHrrf,, rnn rrniln nn

EE BE UE- - EB En- ntr rrul nE nF ED nt[ hil * rtIDlr nn unnnmts nnllll nn ErDumlruD nnEnh nE hrunlet! m[nn null Fr! trn DrI nn nn Dn nDn nE - dh nFHffrr$' HB Hr' HE HE Ht H$ Ef,EBr" m '$"'H' Hfr

nD!l! Enlu DIIIIE EDDD nnunn UUUnU n q nEnn i'Etn'|Ir IUBDE n nn nnEafi__iE_ B__EU__H [i B BH HH n-B F-flH!n-$ nll[tEII EnE Etsltul Ennq D! EEEII [i in Enm E nnnE E[- EEltnEH H',Hfi fii H**HH*-n H H'"fiH*l,H"'fiunrurDnnun En E u r[ lnEt[[EDnn n E nn nDn n

H*H 'H H*H $^B H H H*B fl *, H trT \ ""'H HP'H H H"H f;i* H H HHf "fr

H"" ffi Jura-'", ".' H HN EN EN Em nnllann n !t rnnnn D I[n n n t! dE

FltrNFIEt!E""HDENllDD

-68-

Nanl lannahau :

Bratayudtt Sota gugur . . . . . . . . . . . .RanJ apan ............Su].uhan ............J a n b a k a n (fa::na tandhfng) . . . . .Rubuhan ..... r..... r

Kartanar:ne pal{ng . . . . r . . . o . . .Abyaoaurtkglla o . . . . . . r . . . .AggataDa nglnndhak . . . . . . . . . . . .Udava ta,Itdnng . ?... r o.... !Anak Nigata nales Janol"a . r r . . . . . .,Pandhavauukgva ..... r... r..Setyald gugul . . . . . ., . . . . .Parlkeslt grogol .......... . e o

Nlradha l(avaca Janan Anerag . . o . . o . .Inhlrs Gondrayana & fudarsana . . . . o .,Krldhatan! o o.... r..,..Baladcga nukgva . . . . . . | . . o .,Parlkesl'b nantu ........Rablne Yudayona .' . . . . r . . . . .Rablnc Gendrayanq sakad.ng . . . . . . . . .!lahyu tlgaKepyakar Yudayana

Parlkeslt nuksva

Gendrayana rabl putrlSidareala ketlpk

a..a..ot..aa

aaaaaaaaaoaa

aaaaaaaaaaaa

htta....... r.

IigseE-s!. :

L56.

L57.

158.

r5g.1@.

16r.162.

L6).

L6/r.

165.

L66.

].67.

169.

169.

l.rc.171.

L72.

L73.lntI /Jro

175.

176.

L7'1.

l?8.r7g.190.

Kqca:1

l+

7

10

L3

16

I8?J.

23

26

27

3L

93

36

38

lr].

lr3

16

485L

53

*n6r6l-

f'alaJengaken 1ng Serat hretaka RaJa JtlLd YIIIr lngkantgLst 23 la'rnpalran. l.Ilslt saldng RABINIPIiN PzuBU IIIDAIAKAT-ngantoe dunugl la.cpahan PEIAHIPUN A.IIGIJUGKUSIII'{A.-

Purna lng dlnten Selaga lagt, tanggal ! 19 Jull 1983,-