SPIS ZAWARTOŚCI - kpbc.umk.plkpbc.umk.pl/Content/163141/Milewski_Jozef_1618_2557_Pom.pdf ·...
Transcript of SPIS ZAWARTOŚCI - kpbc.umk.plkpbc.umk.pl/Content/163141/Milewski_Jozef_1618_2557_Pom.pdf ·...
1
SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI
. 3
I./l. Relacja .—
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora ----
I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora _—
II. Materiały uzupełniające relację Pi/ , 3*1 3 . / t - ł O
III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.
III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945)
III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945Ct }k, £ H 5 4 - i 5
IlL/5. Inne... . ' 4 •/o )y - . b e . " < o
IV. Korespondencja
V. Nazwiskowe karty informacyjne h . f i
VI. Fotografie
2
l 3
5 t
4
B i b l i o g r a f i a d ot . ruchu oporu na Kociewiu w Igtgęh 1 939-1 945
. . . , , ,< 3 Wpłynęło °nia ----------
Ldz , _______k1 w la t a c h 1 939-1 945 '
u tc r e t .va J ó ze fa Milewsgieko
Skróty używane w tekś c i e ; yKKE Kociewski Ksntor Edytorsk iliEK Towarzystwo Miłośników % iemi Kocie wskie jTM 7j Towarzystwo Rozwoju Ziem ZachodnichBPK ^ eg iona lna Pracowania KrajoznawczaZEP Z r z e s z e n ie Kaszuosko-Pomorskie *!s . s t r o n i ogółem,w tym w naw ias ie dot .ruchu oporu
I H is tor ia
1 . J ó z e f M ilewski .Kociewie .Z a p i s k i Koc i e w s k i e .Z r z e s z e n i e Kociews- kie i Wojewódzki Dom Twórczości Ludowej w Gdańsku, Gdsnsk 19 57, s . > 2 / 2 4 - 2 5 / , maoka,1 o z d ję ć
2 . Szpęgswsk-z m a r ty r o lo g i i mieszkańców Kocie wie.Z w iosek Bojowników o Wolność i Demokrac ję -Z arząd Okręgu w Gdańsku*;wydawnictwo Morskie, Gdynia 1 9 5 9 , s . 251 .Na s . >8-114 m a te r ia ły d ot .ruchu oporu, mapka , s z k ic ,z d ję c ia
3 . J ó z e f Milewski. l a i e j e Starogardu Gdańskiego/miasto i p o w i a t / , Wydawnictwo Morskie , Gdynia 1 959» s .256 /2o1 -21 4 / , mapka ,z d j ę c i a ,w tym dwa związane z ruchem oporu.
4 . J ó z e f M ilew ski .K ociew ie w walce o utrzymanie p o l s k ó s c i . Z s rząd Wojewódzki TBZZ w udansku. Gdańsk 1 962, s . 1 03/ 66- 7 2 / . Mapka. Ma te - r i a ł y k o n f e r e n c j i popularnfnaukowej zorganizowanej 'w S ta ro g a r dz ie Gd. 13 maja 1962 p i ‘zez Woj.Komitet Frontu J ed n ośc i Narodu,Z W i ZP TBZZ w S tarogard z ie Gd. w porozumłniu z Prezydiami PKM
iłw Starogardzie G<j. i Tczewie.J ó z e f M ilew sk i .S y lw etk i a z i a ł s - z y k o c ie w sk ie h .M a te r ia ły h i s t o r j - czno-ekonojniczne K oc iew ia /p iaco zbiorowa / .Z W TRZZ w Gdańsku, Gdańsk 1 963, s . 2 o / / 1 o6-1 61 / . M a t e r i a ły k o n f e r e n c j i pop ula nona uko- wej zor^anizowa e j w Tczewie 9 maja 1963 pr^ez Z W TBZZ w Gdańsku
6 . J ć £ e f Milewski Aadam Tomajer,XI wieków Skór^za.Z W TBZZ w Gdański Gdańsk 1 9 6 4 , s . 9 4 / 3 7 - 4 ? / . M ater ia ły k o n f e r e n c j i popularnonaukowej zorganizowane j w Skórczu 19 IV 1964 r .p rz e z Z W TBZZ w Gdańsku. Z a łą c z n i k : s y l w e t k i dzałaczy k o c i e « s k i e j , w tym czfaków ruchu o p o r u / s . 8 5 - 9 4 /
7 . J ó ?.ei Milewski A. Mykaj. Nowe nad Wisłą 1266-1 966 .Zarządy Wojewódzkie THZZ w G^nsku i Bydgosz^zy. Gdsnsk 1 9 6 b , s . 1 1 4 / 5 9 - 6 6 / . Mater i a ł y k o n f e r e n c j i popularnonaukowej zorganizowanej' w Nowem nad Wisłą 12 V 1965 .Z a łą c z n i k : s y l w e t k i d z ia ła c z y k o c ie w s ; io h ze szczególnym uwzgxv dnieniem z ie m i newskie j / s .1 o1 - 1919/
8 . J ó z e f l i i e w s k i . Z walk p o l s k ie g o ruchu oporu n« Kociewiu z okupantem h it lerow sk im . Wojskowy P r z e g lą d AAis to r y ~ z n y 1 ^nr 3 , Warszawa 1 966 , s . 2 5 o -2 9 o .4 mapki, 1 3 z dj«?c. Wyjfcezy n iep e łn e -^ ru p ruchu oporu i ważnie jszycn s i t e j i bojowych. ' '%•
I 5
9 . J ó z e f Milewski.?; walk i « $ * s .n s łw » harcerzy s ta r o g a rd zk ic h w l a - t.ę r*h 1 939-1 94>. Starogard Gdański, 1 96?, s . >o.Autor ukazuje d z i a ł a l ność konsp iracyjną haferzy i przy tacza biogramy 31 d z ia ła c z y .
1 o. J ó z e f Miłewsui. E&ie je wsi pow iatu s to r ogar dz k ie go .Z.rz e sz en i« Ka- szubs ko-Pomorskie . Gdaalslc 1 9 6 8 , t . I i t . I I , s . 380/ ł ą c z n i e / .A u t o r omawia n i o t o r i ę ponad 1 00 w s i s o ł e c k i c h wraz z ich p r z y s ió łk a m i , n ie zapominając o ich u d z ia le w rucnu oporu.
1 1 . J ó z e f M ilewski .K ociewie w i » Lach opkupacj i h i t l e r o w s k ie j /1 939- 1 9 -5 / . Maszynopis pracy doktorsk ie j nap isanej w l® ta -a 1 971 -1 973
na ,-.ydziale Humanistycznym UMK w Toruniu pod kierunkiem naukowym p r o f . u r u - u .D .S t e y e r a . s .2 8 4 . / l 4 5 ~ 2 o 5 / .M a p iv i , z d j c ia .Z e względu na trudność w u s t a x e m u gran ic r e g io n u ,a u to r dokonał pra^y na przykł a d z i e powiatów Starogard i 'i'czew.
{ / 1 2 . J ó z e f M ilewski . Kocie wie w l a t a c h oa-upacji h i t l e r o w s k ie j 1939“1 945.Luu>.;~a S p ó łd z ie ln ia "ydawnicza, *a.rszawa 1 9 7 7 , s . 266/1 37-1 9 7 / P u b l ik a c ja jc o 'powtórką" pracy doktorskie j , dostosowane j do p o tr z e b wydawniczych. Doczekała s i ę r e c e n z j i dra Konrada 'Tiechauowsłi kie g o , z amies czoenj w'*Zieszy l-a-. Mu¥um Stuttho/* nr 4/1 981 , s . 1 96- 2oo. N<kW\t>,J. 53®tT
13 . Jó-zei E ilewsK i.M iejoca p am ięc i narodowej w S ta ro g a rd z ie ^da^skii 9— -6 Starogard Gd. 1 97?» a. 16 .Pu b l ik ac ja opracowana z o s i ^ a z prze znaczeniem dla młodzieży g*uwnie s z k o l n e j .
1/ l 4 . J ó z e i Milew0xvi. r f ięz ien ie sądowe w S tarogard z ie 4-9^1—745 1 939- 19 4 > .^ e fe r a t wygłoszony na sympozjum naukowym p t H i t lero w sk ie s ą d o w n i e u , w i ę z i e n i e t w o i obozy w Okrrfcu Rzeszy Gdansk-Prusy Zachodnie 1939-194-5 w S teg n ie 5 /6 Xi 1 9‘/6 r * s . >4/21 - 2 7 / . Orienta• Jfjny s z k ic w i ę z i e n i a .
sSff.cr AąęhMi di.1 > .J ó z e l M ilew sk i .K sięga imienna st /*. pogada k i e h - I I wojny światowej
/Kot-xewie/ .TKK-Starogard 1 9 8 > , s . 2 9 2 . Jedyna tego typu w kraju jju~~ikacja zM orcaa n ie tylKo jjuiuordowanych,a l e t e ż p o l e g i y e a w walce. .Zawiera 3 mapKx,w tym o^odków ruchu oporu Kociewia.
i 6 . J ó z e f M ilewski . Ja szczurka/1 941-1 9 4 ? / . Starogard Gd. 1 983, s . 68 P rzy tacza biogramy ponad 100 ja szczu r kowców jak i osób z tą o r g a n iz a c ją w spółpracujących.
u t < • 17. J ó z e f M ilewski. Helena Lange/1894-1 973 /• TiiEK Starogard 1984s . 1 2. / 3 - 8 / . Autor omawia ż y c io r y s i d z i a ł a l n o ś ć t e j d z i a ł a c z k i Wojskowej Służby Ko^iet.Z d j ę c i a .
1 8 . J ó z e f Milewski.Zygmunt Bączkowski.TŁEK Starogard Gd.1984, s.2o/24> 2 - l 7 / . P o i e g ł jako dowódca o d d z ia łu AK w Powstaniu warszawskim.Mapka,zdjęcia. ą
1 9 . J ó z e f E ilew ski .Z m a r ty r o lo g i i Żydów na Kociewiu w la t a c h
1 939-1 945 . TMZIK Starogard Gd. 1 985, s . 2 2 / 1 2-1 4 / . ' n’.
2 t
6
20. J ó z e f M ilew ski . Galeria Anna Felchnerowska/1 9o2-1 9 8 4 / . TMZiK|7 ? r
Starogard Gd.1 9 8 5 . s . 15/2-1 3 / . Autor omawia ż y c io r y s i d z ia ł a ln o ś ćt e j d z i a ł a c z k i Ak,w s z c z e g ó l n s c i .jako a u to r k i w ie r sz y i p i e ś n i*
* f ’ P i s s ^ ^ h ^ k u p o k rzep ien iu serc" w S t u t t h o f i e . Z d j ę c i a .2 1 . J ó z e f Milewski.3 ygmunt Grochocki 1 922-1 945 . TMjK Starogard Gd.
1 986, s . 2 5 / ^ - 2 5 / . Sylwetka j a s zczu r ko wa a, d z ia ła cza fra n cu sk ieg o r u chu oporu. Z g i n ą ł r o z s t r z e l a n y w Nantes we ‘‘'rancj i .Z d j ę c i a .
i ,'f. k. is 22. J ó z e f M ilewski . Kocie wiary w powstaniu Warszawskim 1944 r.TiEK Starogard Gd. 1 986, s . 18. Biogramy uczt s tn ików Powstania.Mapka, z d j ę c i a .
2 3 . J ó z e f M i lew sk i .P ar t jzan ck im i śc ieżkam i po Kociewiu 1939-1945TMZ.K Starogard Gd. 1 987, s . 3 3 .Autor omaóia pov krótce p oszczeg ó ln e grupy zbrojne podz iem ia . 2 m a p k i , s z k ic e , z d j ę c ia .
2 4 . J ó z e f Milewski.Harcerz J . G r z y b e k . T i E K Starogard G d.1988 ,s .22 / / - 8 / . Z o s t a ł r o z s t r z e l a n y w pierwszym o k res ie o k u p a c j i ,a l e od pierw szego dnia wojny p r z e j a w ia ł opór .M ap ka ,zd jęc ie .
2 5 . J ó z e f M ilew sk i .7, dz ie jów i t r a d y c j i harcerstwa s t a r o g a r d z k ie g o / l 921- t 9 8 5 / . TMJK Starogard Gd. 1 989. s . 1 o 6 /1 2 - 2 7 / .N a uwagę z a s ługuje duża operatywność p a t r i o t y c z n a w ie lu h a r c e r z y .Z d ję c ia
2 6 . J ó z e f Milewski.Szpęgawsk.KKE Tczew-Starogard Gd.Tczew 1989»s. 82 /53-58 / .7 jaspokaja zapotrzebowanie spo łeczne na tę p u b l ik a c j ę ukazując t e ż o sob y ,k tóry z g i n ę ł y jako u c z e s t n ic y ruchu oporu. Mapka ,z d j ę c i a .
1/ 2 7 . J ó z e f M ilew sk i .M iejsca p a m ięc i narodowej w Borach tu c h o l s k i c h Skórcz 1986 r .M ogi ły l e ś n e kryją w ie lu leśników,zangażowanych w rcuh oporu.Z d j ę c i a .
# 1 2 8 . J ó z e f Milewski.Męczeństwo i walka k o b i e t koc iew sk ich .Z arząd1 V v —■--—-iWojewódzki ŁKP.Gdańsk 1 9 8 6 , s . 1 9 .P rsaa winna zasygna l izow ać problem jako wymgający p e ł n i e j s z e g o opracowania.
2 9 . J ó z e f M ilew sk i .Z abytk i i n ie k t ó r e inne dobra k u ltury Starogardu Gdańskiego. Fundac ja"Fun dusz Rozwoju S a o izą d n o sc i L oka ln e j", S ta r < gar'^Gdański 1 9 9 3 -s . 1 35 . Nakład 2ooo eg zem p larzy .P u b l ik ac ja ukazuje w ie le z dj Ł;c ,związanych z ruchem oporu w m i e ś c i e .
30. J ó z e f Mile wski. Pamięć i Kociewiak^w-of i a r r e p r e s j i M ID w la t a c h1 939—I 9 5 6 .Maszynopis/prz ygotowany do druku/. Starogard Gd.1991,
r *s . 56 ,m apka ,zd jęc ia .A u tor ukazuje p r z y k ła d y , dot .ruchu oporu osób ^wiązanych z Kociewiem w formie u d z ie l a n ia p o m o c y więźniom,udanych prób u c i e c z k i , t w ó r c z o ś c i l i t e r a c k i e j / w i e r s z e / i t p Uwaga; N iek tó rzy wydawcy n ie podają wysokos^i nakładu.,który w
za sa d z ie n ie przekracza 1 ooo egzemplarzy z wyjątkiem poda- Sch w t e k ś c i e .
3 i
7
*I I Przewodniki tur^st .yczne/mowa w ni^h^pod p oszczegó lnym i hasłami hs
nazw m ie jsco w sc i lub n a z w is k /a Ąydawnie twa różne:
1 . J ó z e f M ilew sk i .S tarogara Gdański i o k o l i c e . S p o r t i 'Turystyka. Warszawa 1955 ,nakład 51 60 , s . 68. Mapka o k o l i c Starogardu Ges. ,zao^ '■ 'ia .
2 - J ó z e f Milewski L e s ł a w Skonka. Kociewie. «Vyda wnictwo Morskie, Gdańsk 1977 ,nakład 275o, s.4o3»mapki kolorowe i czarne ,w-=fcyffi herby kolorowe m ias t i 'Tzarnej <»ody ,z d ję c ia
3 . J ó z e f Mile ..Bici. P o j e z i e r z e Kociewskie i o k o l i c e , wydawnictwo Morskie Gdańsk 1 9 8 4 ,nakład 30. 000, s . 3 1 4 ,mapki czarne i k o lo rowe ,Zdj^Cla
4 .J ó z e x M ilew sk i .S tarogaru Gdański i o k o l i c e . yaa«nictwo"K ocie- wie" Starogard Gd. 1991 , s . 4mjiczne m a p k i ,szk ice i z d j ę c i a w kol o r z e czarnym.
5. J ó z e f M ilewski, łez e w i o k o l i c e , Wy dawnie two Pomorskie xczew / na u k o ń czeń iu / , 1 99^,
TT»b / Wydawnictwo Pom orskie:R eg iona lna Pacownia Krajoznawcza PTTK
w Gdańsku / s e r i a "Z e s z y t y Rpiewskie" pod red , i.' P K oz łow sk iego /
1 . Z . 4 - 6 J ó z e f Miiewaki.Kociewie w p iśm ien n ic tw ie i cuuku, Gdańsk 1 9 8 o , s .1 2 o
^ . z . 7 Jó^-cf M ilew sk i .Pogódki . Gdańsk 1 9 8 2 , a . 32. Mapka , z d j ę c i a3 . z . 8 -9 J ó z e f M ilew sk i .S tarogard Gdański i o k o l i c e . Gdańsk 1982
48s . , Sap ks , z dj y c ia4 . z . 1 o - 1 2 Skórcz 1 o k o l i c e . Gdańsk 1 9 8 4 , s . 5 1 , mapka , z d j ę c i a5 .Z . I 4 - 1 5 Francisz eic .Biernacki J ó z e f Milewski. Be de ker k o c ie w s-
ki.Gdańsk 1986 , s . 132 . £ d ję c ia6 . z . 16 J ó z e f Milewsii i . Borzechowo Zblewo K a l i s z a "żarna
>»oda i o k o l i c e . Gdańsk 1 9 8 5 , s . 7 8 , m ap ki ,zd jęc ia/ . o . 17 • J ó z e f Milewski.Lubic^Wu Ocypel Osieczna i o k o l i c e
Gd- ~k 1 985,s.72,mapKi,zdjęca.«. w .z .2 o J ó z e f Milewski.'"'z^sk i o k o l i c e . GdansK 198e ,& .92 ,
mapki,z d jęc ia9 .2 .c .c J ó z e f M ilew ski .O palen ie a o k o l i c e . Gdańsk 199©»s.3b
myj/ki, z d ję c ia
I I I Ka l e n da ra 31. J ó z e f M ilewski. Ha ucz y c i e l łw o. b i a ł a c z k a ruchu oporuK-alendarz
Gdański 1 9 8^ ,o. 1 9@-1 91*^92.Mow*. o H e l e n i e Lange , d z ia ła c z c eJ a szczu rk i i Wojskowej Służby Kobiet AK
2 . J ó z e f M ile w sk i .A l fo n s Jan Kwiczor.Kalendarz Gdański 1 9 8 5 , s . 359-361 .Przywódca grupy partyzan ck ie j 11 Gryf a Pom." i AIS
8
5
3 . J ó z e f M ilewski. Gdzie ś w i e c i s z u b i e n i c a . . . Ba lendarz Gdański 1)983 s . 9 4 -9 4 ,Z powstania i d z i a ł a l n o ś c i s ta r o g a r d z k ie j J a s z c z u r k i , z d j ę c i e grupy k iero w n icze j t e j o r g a n i z a c j i .
IY Roczniki-kwarta l n i k i - m i e s i g c z n i k i
Kociewski Magazyn Regionalny
1 . J ó z e f Milewski.Bernarda Sychty sk a r b ie c s ł ó w , z .4 ,1 9 8 7 » s . 32-36 z d j ę c i e kon sp ira tora k u l tu ra ln ego
2 . J ó z e f M ilewski .K ociewiacy wśród P o l o n i i , z . 6 . 1 9 8 9 t s . 18 - 2 2 .Z d jęc i3 . J ó z e f M i l e w s k i . ,fŚwierki" w ak^ j i , z . 7 , 1 989»s .2o-214 . J ó z e f M ilewski.Kociewiacy wśród P o l o n i i , z . 7.1 9 8 9 , s . 7 6 - 7 9 . z d j ę
c i e .
Jantarptf-e S z la k i
1 . J ó z e f M ilewski . Osiek-dz ie je i z abytkm. Gdańsk nr 3-4 ,1 9 6 3 , s . 3-5
2 . J ó z e f Mile s k i . Błędno, Gdańsk nr 3 ,1 9 6 9 ,9.1 5-1 9 . Opis walk i l e ś n e j p a r ty z a c n k ie j 27 X 1944 r .
3 . J ó z e f Mile wski .Z dz ie jów s ta r o g a r d z k ie j b a s z t y przy Bramie Gdańskie j , Gdańsk nr 7,1 9 7 6 , s . 3o~33 ,zd jęc ie
4 . J ó z e f M ilewski.Ksiądz podpułkownik J ó z e f Wrycza, Gdańsk nr 4 ,1 979, s . 32- 36 , dwa z d j ę c i a
5 . J ó z e f M ilew sk i .K s.Jan O lszew sk i-w ybitny sp o łe ^ z h ik i d z ia ła c z n ie p o d le g ło ś c io w y Kociewia, udansk nr 1 ,1 981 , s . 1 6-1 8 , z d j ę c i a
6 . J ó z e f Mile wski. Bernard Syohta-w 7 5 - l e o i e urodź in . Gdańsk nr 21981 , s . 2o-23
7 . Jó z e f M ilewski .^wiązek J a s z c z u r c z y , Gdańsk nr 1,1 9 8 2 , s . 33-34-8 . J ó z e f %łkiewirar M ilewski . Józ e f % lk ie wioz , Gdańsk nr 3»’| 982,
S . 2T-23 .Z d j ę c i e9. J ó z e f M ilew sk i .F ra n c iszek ■Di e r n s c k i . Gdańska nr 1 ,1 984, s . 28-31
z d ję c i e1 o . J ó z e f M ilew sk i .O biekty i walory krajoznawcze Kociewia. Gdańsk
n r 2 ,1 988, s . 25- 2 8 ,12 z d j ę ć .1 1 . J ó z e f Milewski.Edwin Rozenkranz. Gdańsk nr 1,1 9 9 3 , s . 38- 39 ,
'1- 1le*>s(*-l\ U* Hi- co C o C c e ' L M i ' S 5' Pomorz e
1 . J ó z e f Milewski.Z dziejów ^miny żydowskiej w S tarogard z ie ^d. Gdansk,n4,1 9 8 8 , sjl 4-1 6 . ^wa z d ję c ia
2 . J ó z e f M ilew sk i .*'1 e s p ó ł obozów h i t l e r o w s k i c h w Knybawie k.Tczewa Gdańsk,nr 2 ,1 9 8 9 ,3 . 1 1 - 1 2
3. J ó z e f Milewski.Mjr r e z .J a n Kazimierz Sz; a le .vski. Gdańsk tir 3 -4 ,1 9 8 9 , s . 2 2 - 2 4 , z d j ę c i e U
i9
PomeraniaJ ó z e f M ilew sk i .Sz lak iem Kociewiaków w Powstaniu Warszawskim. Gdańsk nr 8,1 9 8 5 , s . 2 5 - 2 8 . Do opracowania za łączon y wykaz u c z e s - ników.
V.Kroniki n ie k tó r y c h or&anizacj i zawodowych i zakładów pracy tz
których wynika k o n sp ir a c y jn y , a n t y h i t l e r o w s k i ruch oporu1 . Józ e f Milewski.OSP Starogard Gd. 1 862-1 962, s . 262. J ó z e f M i lew sk i .S tarogard zk i Klub Sportowy"Start" 1 926-1 976, s . 533. J ó z e f M ilewski . Pa bryka Mebli Okrętowych" Pa mos" Starogard Gd.
1852-1 976, s . 484 . J ó z e f M ilew sk i .S tarogardzk ie Nakłady K l e k t r o te c h n ic z n e ^ le k t r o n *
1 9 1 2 - 1 9 8 2 , s . 2 2 ,6 z d j ę ć .5 . Jó z e f Milewski.Kupiectwo-prywatny h a n d e l - u s łu g i /o d n a js ta -
szych do 1987 r . / , s . 2o6 . J ó z e f M i l e w s k i . S t u le c i e S z p i t a la d la Nerwowo i P s y c h ic z n ie Cho
rych im.St .Kryzana w S tarogard z ie Gd. 1 893-1 992, s . 39.
Starogard Gd.,dn.3o VIII 1993 r .l lAou ' Ł <Łn> VĄ r
/ - / J o z e f Milewski
Z. okupacyjnej l i t e r a t u r y p ię k n e j /w ie r s z e / :
1 . J ó z e f M ilewski .W iersze z okupacyjnego Kociewi*/1 939r1 9 4 5 / . Druka-¥ ,} .. "Z-ęrC&lPi €
r n ia w £>t«r o gardzie 1 947♦ s .4 6 /1 2 - 2 / A A u t o r p rezen tu je 8 w ierszy chc n ie o wysokim a r t y ż m i e ,a l e mimo to p a t r io t y c z n y c h .
2. J ó z e f Milewski.Bohaterom ^ s ^ e j p l a t t e . Jednodniówka 8o - l e c i agimnazjum w S tarogard z ie Gd.Wiersz s p e c j a ln i e napisany na j u b i l e t uszo y z j s z d absolwentów.
3 . J ó z e f M i l e w s k i .L i s t z b u n k ra do matki,Nagrobek p a r t y z a n t a .Żona partyzan ta ukradkiem korespnBuje z swym mężem w l e s i e , S ł o w a wyryte na b rzoz ie przydrożnej w od dz ia le 132 nad leśn ic tw a 4?ewniacz- ki-Swiadectw o z ł e g o czasu . Wydawcy: urząd Miasta,TM5K i ZKP.Starogard Gd 19 8 o ,s .7 5 /5 3 ~ 5 6 / .W y ż e j wymienione t y t u ł y to h a s ła c z t e rech w ie r s z y / .
6 £
',v10
-gy-rlżiJL +ft r e o - nz j i , a m ie sa cz o . e j yr^e sz y ty ch Vue urn S tu t th o :Tłnr 4 /1 foi l y s . 1 ^ó-
_ l£ f iJ ó z e f Mile wsjsA . *»oc ie wie w l a t a c h ok u p acj i h i t l e r o w s k i e j 1 939-1 945*..3i'S3 3 wa 1 9V ( , 3S . .< 57
Ł..auen r e g io n iromorse Gdańskiego n ie docsekol s i * j e s z c z e tak szczegó łow ego opracowania o l o t a c h ok u p acj i h i t l « r ^ wskiej , j a k i a j e s t oma Arian* k s ią żk a . Jej au tor , J . Mile wski , n i e p r o f e s j o -nalny h is toryk ,m a w swjnkm doroDku s z e r e g opracowań o dr.iejach b i e rni s t a r o g a r d z k ie J / t j .o y ł © g o powiatu s t a r o g a r d z k ie g o / ,w tym n ajw ię c e j o la ta c h c k u p c c j i h i t l e r o w s k i e j . omamianej k s ią ż c e J . G i l e w s k i n ie ogranicza s i ę , j a k do te g o cz a su , <?o z i e m i s t a r g ^ ^ ^ j ^ l e j , ł e c z obejmuje c a ie ^ocie w ie .M e p r z e s t r z e g a przy tym g r a n ic r s d m in i s t r a - cy jn ych ,a .ja,;© gra n ic? omawianego terenu przyjmuje war« jako j e dyn; e/ . identny e l e u e u t odrębnośc i tego n g i o m od r e s z t y r ©mero a Gdański* t o . Je k sam zaznacza , i s t n i e j ą zres-stą pewne tru d n o śc i b a rd z ie j dokładnym oznaczen iu g a r n ie Koc ie wia , które mogą być p r z y j ę t e ty lk o umownie. . . .
. . . a r to s c p u b l i k a c j i p odnos i w łaśnie f a k t , i e j e j autor poza
ruchem rporu i m artyro log ią lu d n o ś c i p o l s k i e j omamia problem y, które dotychczas n ie stanowimy j e s z c z e przedmiotu badan zarówno h is toryko! p r o ; .« s j o n s l i s t ć w , ja k i amatorcw.~t<£ u t e ż omawiana ks iążka ma charakt e r p i o n i e r s k i , 2*1 ©szcza j e ż e l i *-$»£& chod z i o sprany h i t l e r o w s k i e j p o l i t y k i gospodarcze j , k u l tu ra lno-ośw ia tow e j , narodowościowej i spo-i.e cz n o -so c ja ine j . . .
. . . 'mawiając poxSicie przygotowania do obron y ,au tor pokazuje także u d z ia ł młodzieży p o l s k i e j , s z c z e g ó l n ie h a r c e r s k i e j • ..^o-A-ym z a gadnieniem dotychczas nie ponoszony n w p u b l ik a c ja c h dno śn ie Pomorsi j v s t powoływanie przez ewakuujące s i * p o l s k i e władze ©reiietćw rby /i t e l s . ich i i t r s^ y Cuy ws t e i s k i c h . . ,
. . . s k a z u j ą c ty le pozytywnych s t r o n k s ią ż k i J . i l e o s k i e g o ,n i e można jednak pominąć pewnych mankamentów i p o tk n ię ć autora oraz kontro.ex'syjnych ocen.Trudno np z g o d z ić s i * z autorem,że porską ludność miejscową na ^ocie ; iu traktowano gorzej n i ż sszubów.. . Podobnych u s te r e k można by wyliczyć w i ^ e c e j .Należy jednak podkreś l i* , że n ie p r z e k r e ś l a j ą one ogó ln e j w artośc i omawianej Książki*
/ - / Konrad Giechanowski
11
*u * -V1 .X
do ouG li - ^ i p t .i-oj..la podziemna n a romo.;. z u ....^ ? l a -łi 1?3>-1g4j>.'lc ,gi-r;sc. ;c Haukowe .v a o r u n i u , l e ru n 1 / _____
s t r o n e ___ j e s t __________________________,vinno by c /uw a j. 1 /
8o,w .4 dół. *£e 2 IX 1 935 r . . .n a rad a -n a s . 3-33* /. 14 ' d ó ł : n w dniu 3 Ix1 >39 r . odbyła u i , t a n a ra d a .A ..i,, -> k t ó r a da ta j e s t
1 co , 8 dół " leniczówce ..da . . !t152,/.-. 11 gó j a ' D^szpa § u r s i w o : ks
3re dz i . i sk i . . :1 >o , W. 11 gói*a " b p . sz . c l . . .2 1 4 , -v.1 dół 'lprov/a dz i ł a do21 7, .7.1 5 gó ra ;!3 wiązek J a s z u r - z y ”
2 4 1 ,w. 5 dół: l!z domu Szepetys"245, w. 5 g ó r a : "zmarła ..., 1 98o r . ' 1 2 1 g ó r a : i: maju 1941 r "
w.3 g ó r ę : “w począ tkach l i p - a . . .v.21 d ó ł : " ks. Gutmann''
.9 , dół :1 3 XII 1943 r . podporządkował s i . AK
2>8 ,w.1 3 g ó r a : “z a ł o ż y ł 30-osobowa komórkę ,v , ;a n t e s . . '
32o, w. 9 góra: '3 xs -o jc ie-hem Gutt ma nem.. 11
w leśniczówce .'/decki Młyn.ks mgr H.Mr oss , Os i e i s ' . o , s p e c j a ł i - s t a od t ' c h spraw,-ta k ie go n ie zna2 p . s z w o l .
1 >45 prc,;a dz i ł a do koń'*© 1 943 r . ' 1to nic argument, -Lę otrzymywała _ a z e t k i 5 £Ta L a c : g di ł im S u i r u " , Ga z e -
t k i p rzyw ozi ł z Gu 'Iz.Dawicki iciie t a k i e , jaicie odpowiadamy o rg a n i z a c y j n i e p o t zębom członków,ie z po p r o i t t $ 8 t r z y m a i w <arsza \d o r o z p r o w a d z e n i a . . .czy 1Sopoćko"?zmarła 1 973 r . zimą 1940/41 29 czerwca 1941 r .Paweł tyczyńsk i go n ie wymienia , r a c z e j n a l e ż a ł do Związku J a s z - cz u r ie go w p o b l i s k i e j Gdyni/od m ja 1 94.:. r .m i e s z k a ł , ,<ejherowie/
t a k , a i e ty lk o częś^ciowo Poza tym p ie rw otna nazwa o r g a n i z a c j i lo łiJa sz c z u rk a '1p r z e s t ą p i ł do grupy rucJau oporu
,(Regiment 1 o 8 Miowódcy F ranc iszka " Me ye r / a
z ks.Pawłem Janem Gutt anem.
UvV3i_i przygotował J .G i l e w s k i S ta ro g a rd Gd.,1o I 1992 r .
12
1 Dagioz członków Z-,;Z/ AK. i współto.yarzyszy więź ionych ./ sądowym. 3 o k ła
dzie karnym ,/ S ta ro , ardz ie w r a t a c h o k u p a c j i h i t l ./ze s ta w ien ie n ie p e ł n e / .
1 in te rn o - /a n i po tiywersjach kolejowych pod Zblewem 9 VI 1942 r . i ^ a rn & -«odą 21 71 1942 r .
3/g le śn icz ó w k i Dłu, ie Ł-,miny Osieczna w nory a 27 na 28 VI 1 9-+2:1 / C i e s i e l s k i J ó z e f , urodzony y l i p ca 1 9o4 r . , łeśsi^yy^aia-i-er-a-
3-WV&£ w Orłowie pow ia tu . .ąorzeżno, bsrat .<s->łav/s C i e s i e l s k i e g o , s e k r e t a r z a z a rz ąd u woje y/odzkiego Si, i re jMjora^&fcowa Pomorskie u
_:o" w Toruniu , l e śn ic z y ^ d z ia ła c z Z , /AK, żona ty z H ildę gardą z domu Karaska ,po pobycie w d n i e n i u w S ta ro g a rd z ie sk ie row any do obozu w S t u t t h o f ie , gdz ie zm ar i”na sk u te k o s ł a b i e n i a mięś n ia sercowego'’ 27 a.II 1942 r . , s p a l o n y Jo tego m ie s ią c a .
2/Cie s i e l s k a Hi___ S • s ego , .uo. (1 w c j i i , ^ 2 / / <3/Cz arne c ka .-#a le ska ,4 /C za rn e c k i S t e f a n , k t ó r y po .yyjć^iu z -yięz i e n i a jako p a r t y z a n t
AK z g i n ą ł w 1 944 r .w p o tyczce z żandarm er ią n iem iecką koło Bo b o .vra y. p o .. ie c ie s ta ro- . ' rdz kim.
5 / fió rno J ic z J ó z e f ,ó / J a s i ń s k i Brunon/Br on i s ł a w-?/-“Kuno” , p p o r . , p ie rw szy o r g a n i z a t o r
/ i n s p e k t o r / Z uZ k Bydgosz czy , a y. 1 942 r .w AK.». jego sprawie 9! l i p c u 1 >42 r . a r e s z t c .ano - B y d g o szczy ,T o ru n iu ,S ta ro g a rd z ie K al inę S t r z e l e c k ą i k i l k a n a ś c i e innych kobiet.Namordowany w cz e r wcu 1945 r .w Bydgoszczy.
7 /M rotek B a r b a r a , s t a ł s iszkanka Bydgoszczy,Ae.?e*wn'c4, ^ s U ( H i b / z inn.ych mie jsccy /osc i :
1 /.Bartę 1-Rogozinsk® laź i m i e r a - ! Ja dwiga“ ,ur .w 1 >o9 r.we i ł o ^ ł a - wku,zayrudnionc w hurtowni rodziny ,C d 194o r.wNWZ w Ęy-dgo-
s z c z y o-d 1 vi o -a*. .ur ierka i obsługująca punkt kontaktowy s z e fa wywiadu Korendy C kręgu .A reszto:-;.ana 2 711 1 >42 r ... i tz io- na w Bydgoszczy, S tarogardz ie , Goais ku i S t u t t h o f i e .Ponownie aresztc . /ana w 1 945 r .p r z e z UB .. Gdańsku.Uwolniona po 2 xatacj zam ieszk a ła w Gdyni.
2/Buśko 5 p f i a , S t ą r o g a r d , ha rce rka ,zape m e ip n e k Z „ Z /AK3 / ^ i e s i e l s k a 3e c y l i a , S t a r o , , a r d , na uczy c ie rka robo t rocznych ,
a r e c z t o .ansi 26 VI 1‘942 r . , wieziona .. Baoscie G dańsk ie j ,a po te i w w ię ź ie n iu sądowym .v S t a r o g a r d z i e .
4 /Pelchnerowska Anna >»areria/1 >o2-i 9 3 4 / , urouzona wjPiecaoh pow ia tu S t a r o g a r d , n au c z y c ie lk a w Bydgoszczy, i n s t r u k t o r k a ZHP, w o k u p a c j i jako za t ru d n io n a w aintskomisar ia « ie *v Osie ku wys - ta ,viaia f ik c y jn e dokumenty o s o b i s t e d la członków ruchu oporu,
cz łonek Z *75/AK, a resz tow ana i więziona w " t a r o •: r oz ie 7 VII13
1 >42 r . d n i u 1 grudnia 1 >42 r . .vraz z innymi w ięźn iarkam i p r z e t ranspor tow ana z o s t a ł a do obozu .v S t u t t h o f i e ,_dz ie przebywała do końca o kup a j i, a z a s ł y n n a jako au to rka . . i . r s z y pa t r io tycznyc .h»sp ic ..a. ych tam 'ku p o k r z e p ie n iu s e rc " .P o wojnie p rzez Szwecję w ró c i ła do k r a j u i ~hoć z p rzeszkodam i n a d a l p racow ała w n a u c z y c i e l s t w i e .'jmarła w S ta r o i a rd z ie Gd. 11 Ii. 1 '984 r . , pon o w n a n s /c m e n ta rz u w La - o i s z e w i e , odznaczona m. in . Krzyżem Kwalerśkim Orderu Odrodzenia P o l s k i . P o z o s t a ł o po n i e j . / ie le n ie opublikowanych j e s z - z e wierszy obojowych o raz niezwykła pam iątka w p o s t a c i różańca ze * t u t t h o f u tam w łasno ręczn ie wykonanego 5 głodo ?ycb r a c j i więziennego chie a ,
5/Guz F r e n c i s z e k , I e ś n i c z y , B rzósk i koło Lubichowa ,Zfpewne czLonek Z Wj /AK, aresz tow any w l i p c u i więziony w tapog . , / ir"
6 /Ja rocka H elena , Chełmno n. w is łą ,n a u c z y c ie lica , h a rce rk a ,Z ..Z /A K /?/? /kopeć Z of ia , urodzona w “"e r l in ie w 19o> r . , księgowa , d z ia ła c z k a ZHP,
Od 1943) r . w Z tiZ , potem w AK,łączn iczka w Okręgu .A re s z to ana 3 l i p -c.a 1942 r . w t a r t a k u F ran /ko w Bydgoszczy.więziona w S t a r o g a r d z i e , a po 1 aI I 1942 r . w S t u t t h o f ie .Po z w o ln ie n iu zam ieszka ła w Sopocie .
8/Kryn B ru n o n ,u r .27 s ty c z n ia 1 9o8 r . , l e ś n i c z y w Lasku ko ło Wdy , c z ło n e k Z ,.Z /AK, aresz towany w l i p c u 1 942 r . ,powie s i ł s i ę w w i ę z i e n i u w S ta r o g a r d z ie 3o V I I I 1942 r .
9/Paszko'wska /H/Anna- ' tyia r t a " z d. Dydynsks , u r . w warszawie w 1 9o2 r , z zawodu lekarka , d z ia ła c zk a ZHP,od 1 94o r w ZWZ , sk a rb n iczk a Komendy Okręgu .Z o s t a ł a a resz tow ana wraz z mężem 2 VII 1 942 r . , więz io n a w T o r u n i u ,S t a r o g a r d z i e , G dansku /urodz i ia c ó r e c z k ę / i w S t u t t hof ie .P o ew akuacj i do Szwecji w róc i ła do k r a j u i zam ie szk a ła w <«a r sz a wie
1 o/Pa sz ko ws .ii Je rzy /Ka 5 im i e r z ? / - ' K opern ik" , in ż . ,po ruczn ik ,m ąż Anny Paszkowskie j , s z e f d y w ers j i Pomorskiego Okręgu Z W3/AK, więziony w S t a r o g a r d z i e ,zamordowany w S t u t t h o f i e .
11/ S t r z e l e c k a Haiina-"Z o f i a " , "Angora" , u r . w S t r z e l n e w 1 9oV r . ,na -‘I i W* U, Al' P c « i' i f o /Y,
ucz y c ie lka V dz ia ł a cz ka ZHP^Od 1 94o r . w Z WZ .Wea&ug Jó z e fa C hy l iń s k iego p ie rw sza komendantka wSK Okręgu.Aresztowana 2 l i p ca 1942 r , więziona w Toruniu , S ta ro g a rd z ie , Gdańsku i S t u t t h o f i e .Z marła w Szwecji w 1968 r . , dokąd z o s t a ł a ewakuowana po w ojn ie .
1 2 /S ie g m u l le r T e o f i l , u r . 22 IV 19o5 r .w Z e lg o s z c z y , s y n Jakuba i Marianny z d .Sadowskiej , p rzed wojną m ły n a rz ,W l a t a c h o k u p a c j i
r o b o t n i k t a r t a c z n y ,a r e s z to w a n y w I I po ło ,ie 1942 r . j a k o agend wywiadu AK, więziony w S ta r o g a r d z ie i B e r l i n i e , skaz any 8 I 1^43 na karę ś m i e r c i , s t r a c o n y 8 IV 1943 r .
1 3 / Sz k ia r s k a -^orota, dz i a ł a c z ka Z HP w ‘xc zew ie , zape wne w Z V«Z /AK, więz iona w S ta ro a r dz ie
14/Sz multa Józ e f , na uczycie 1, Sucho brz e < n i c a , k o n ta k t v z / e z krupowa -niem AK" Gra ba,ł, are sz to wanyvi więziony ; S ta ro g a rd z ie , a z g ią ą i
w S tu t th o f ie .tś ) lu-ft i ok f ( r^- l11! 7t>J r
f c ę p t k f l l W t t f f e - J M , • * * • ? • * 5 • i A t j T i J b e i u c ~I<s a a \ c -j , w . ^ , 7 H k f , ___________
14
Sprawa J a r o c k i e g o . '
J a r o c k i A l f o n s / v e l Jan G o łynsk i-^T erenow icz" / - " J u h a s 1*, "A n to n i11 "Roman",p ie rw szy o r ^ a - i z a t o r 2 .iZ w ^rirfdnicy, p ie rw szy o r g a n i z a t o r I n s p e k to r a t u Z .iZ . ś ro d n icy w l a t a c h 1 94o-1 941 . .v 1941 r . p rze s z e d ł na t e r e n Podokręgu Półnó^nó-Z a>ho dniegó Z Y.Z . -V poło vie 1 942 r . odwiedzić melinę AK w leśn iczówce Długie , a swoim sprawozdaniu p i s a ł : ” ,, dn iu 1 l ip o a 1 942 r . o t r z y ; ałem od sp . ko l e g i A n d rz e ja / Józefa O lszew skiego»komendanta podokręgu Morskiego Z u Z /AK-J .. . . / rozkaz p o d e j ś c ia do TG . Gryf.Pomorski ^eiem po-dporz: d ko wania j e j
• . ¥ jego p o ie ^ t i i i e s t a ro g a rd z k a grupa J a s z c z u r k i Izydora ^encz i Mariana Kogi z o s t a ł a włączona do AK 1 3 XII„1943 r .P o te m komendany, iI n s p e k t o r a t u Ohojnicko-Tczewwkiego AK do^1 >44 r . / n i e p o p u l a r n y / ...edług .ariana Kogi w _ o ł r ;ie 1944 r . z b i e g ł z w ie z ie n ia .. ~ t a r o -
z ie , czemu z a p rz e c z a /n ie p rz y c h y ln y mu,/ Ii?. ia iąskowski. ■* I I po ło* ./ie 1 944 r . J a r o c k i z o s t a ł ,:o men daniem Ins . e k to r a t u wybrzeża A K ,
Ze względu na b rak p e łn y ch ź ró d e ł dokładne opraco wanieczłonków '!■ vVZi/AK-więźniów s ta ro g a dz kie go z a k ła d u karnego j e s tr z e cz ą n ie mo ż 1 iw ą .
ź r ó d ł a :1 . ^iechano s k i Konrad, .ywaz pc_ :g w d ru g ie j wojnie . . la to e j
ż o ł n i e r z y i p a r ty zan tó w z iem i gdańsk ie j oi-az.trudzęstnikow ru^hu oporu zmarłych i pomordowanych w h i t l e r o w s k i c h obozcch i w ię- z i e n i a c h . Gdańsk 1 9/9
2. " iechanowski Konrad.Ruch oporu n a Pomorzu Gdańskim, ;arsz«»a1 ,72.
3. Lsięga imienna s t r a t ludz k ich 11 wojny światowe j /K oc ie w ie / S ta ro g a rd Gd.1983
4 . Gile wski J ó z e f . .v ięz ien ie sądowe w Staroga dz ie 1 93k-1 94>. S ta ro g a rd Gd.1976
5 . M ilew sk i J ó z e f . W a le r ia Ajma i-h ^ e ro w sK i/1 >o2-1 > 8 4 / .S ta r o g a r d Gd. 1 v ,
6 .R e l e c j a pisemna Jó z e fa O ie s ie I sk ie g o ^ z o XI]E 1 9-57 r . / w p o s i a daniu a u t o r a / .
/ . . . a l k a podziemna na pomórz u w r a t a c h 1 939-1 94 5. TUT. Toruń 1 99 o
3
cj7 y (Ą c o Ct.' i ■■ W) i*? tO -S & )
PppiS*/ (J “/* t O . I ’ 1 J ^
15
W przypadku Józefa Milewskiego jesteśmy w tej szczęśliwej sytuacji, że posiadamy jego własny, szczegółowy życiorys, napisany tuż przed śmiercią.
Chronologia życia Józefa Milewskiego1914.18 lutego. Data urodzenia w Zelgoszczy powiatu
Starogard Józefa Konstantyna Mielewskiego vel Milewskiego /22.6.1946 r./ w średniozamożnej rodzinie rolników /29 ha/ Juliana i Walerii z d. Murawskiej Milewskich jako ich pierwszego z siedmiorga dzieci syna. Ojciec zamieszkiwał w Zelgosz czy dopiero od roku, był prawie nieznany, ale wnet zyskał miano dobrego gospodarza, społecznika /od 1914 r. członkiem Banku Ludowego w Lubicho wie/ i patrioty, utalentowanego mówcy i śpiewaka oraz twórcy ludowego w drewnie.22 lutego. Został ochrzczony w parafialnym kościele rzymsko-katolickim w Czarnymlesie.
1921 1 lipca. Rozpoczął naukę w Publicznej Szkole Powszechnej w Zelgoszczy. Uczył się nieźle, uczęszczając do niej do 16 czerwca 1925 r.
1925 1 września. Wstąpił do 1 klasy 8-letniegoPaństwowego Gimnazjum Klasycznego w Starogardzie, przyjęty na podstawie pomyślnie zdanego egzaminu. Do szkoły dojeżdżał codziennie pociągiem.
Prezydent Mościcki opuszcza budynek bursy po jej poświęceniu6 września 1929 r.
16
1926 16 maia. Przyjęty w Starogardzie przez katechetę gimnazjalnego ks. prof. Aleksandra Klucka do uroczystej I Komunii Świętej.
1929 1 września. Przyjęty na stancję do nowo zbudowanej bursy gimnazjalnej w Starogardzie za opłatą 50 zł miesięcznie.16 września. Jako uczeń szkolny wziął udział w uroczystości poświęcenia bursy przez biskupa chełmińskiego, ks. dr Stanisława Okoniewskiego w obecności prezydenta RP prof. dr Ignacego Mościckiego.Bierzmowany przez ks. bp Okoniewskiego w kościele św. Mateusza w Starogardzie z dobranym imieniem Stanisław.8 grudnia. Przyjęty do gimnazjalnej Sodalicji Mariańskiej /z otrzymanym medalikiem nie rozstawał się nigdy w życiu/. W gimnazjum szczególne zamiłowanie zdradzał do historii.Wykładowca tego przedmiotu, prof. Władysław Bąkowski, poprosił go jako ucznia klasy piątej na lekcję historii w klasie wyższej, by jej wychowań kówpo prostu zawstydzić stopniem opanowania wiadomości przez Milewskiego.
Widok Starogardu z okresu międzywojennego
554
17
1930 17 lutego. Śmierć ojca, która spowodowałapogorszenie warunków materialnych licznej rodziny. Kształcenie w Starogardzie jednego tylko jej członka stawało się finansowo coraz cięższe.
1933 7 stycznia. Desygnowany przez wychowawcę klasy, prof. Konrada Górskiego, przeprowadził się z bursy na bezpłatną stancję do dworu-majątku b. ministra Kazimierza Hący w Owidzu pod Starogar dem, co wyróżniony i jego rodzina powitali z prawdziwą ulgą. W Owidzu przez prawie pół roku towarzyszył Henrykowi Hąci, koledze klasowemu z gimnazjum.19 czerwca. Złożył egzamin dojrzałości, wybierając uprzednio n p . z historii temat, przez nikogo niepodjęty: Udowodnić na przebiegu his torii, że w starożytnej kulturze tkwi nieprze brana siła i moc, która odnawia się w coraz to nowej formie i postaci.18 września. Nie mając pieniędzy na studia wyższe i nie mogąc dostać się do żadnej pracy biurowej, wstąpił jako ochotnik do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, gdzie został przydzie lony do 1 kompanii ckm. Po ukończeniu szkoły od końca marca do 17 września 1934 r. praktykował w 2 Baonie Strzelców w Tczewie.
1934 29 września. Po zdaniu egzaminu konkursowego został przyjęty na I rocznik do Szkoły Podchorążych Piechoty /zawodowej/ w Ostrowi Mazo wieckiej. W warunkach ówczesnego kryzysu społeczno-gospodarczego /bezrobocia/ fakt ten był wielkim wyróżnieniem dla Milewskiego.
1935 sierpień. Odbywał 3-tygodniową praktykę w 45 p.p. w Równem na Wołyniu, biorąc udział w charak terze dowódcy drużyny piechoty w manewrach let nich. W Ostrowi Mazowieckiej, w szkole, w czasie skoków z wysokiej wieży do basenu wodnego doznał trwałego zniekształcenia kości nosowej.
1936 15 października. Mianowany został z kolejnością 143 podporucznikiem w korpusie oficerów piechoty XIII promocji SPP imienia gen. dyw. Stefana Dąb- Biernackiego z przydziałem do 67 p.p. w Brodnicy nad Drwęcą. W pułku został dowódcą III plutonu kompanii szkoleniowej pn Kursu Podchorążych Rezer wy Piechoty 4 D.P.
555
18
1939 5-18 marca. Pobyt w Siankach, w Beskidzie Wschód nim, na kursie narciarskim.24 sierpnia. W wyniku zarządzonej na Pomorzu nie jawnej mobilizacji alarmowej, „kolorowej", został wydelegowany na południe Polski, do Rzeszowa, do organizującego się tam ośrodka /batalionu/ zapa sowego 67 p. p. Dotarł tam nazajutrz.28 sierpnia. Przygotowanie kwater w Domu Ludowym imienia Tannenbauma /gimnazjum żydowskie/ dla przybywających do Rzeszowa nowych organizatorów ośrodka z mjr Wroną na czele.1 - 2 września. Prowadzenie ćwiczeń aplikacyjnych z oficerami i podchorążymi rez. oraz ćwiczeń tak tyczno-bojowych w ośrodku zapasowym, przekształconym z pułkowego w dywizyjny.7 września. Przeszedł chrzest bojowy w czasie silnego zbombardowania dworca kolejowego, w którym służbowo się znajdował. Wieczorem opuścił dworzec jako dowódca kolejowego transportu wojsko wego, liczącego 4 oficerów, 43 szeregowych,34 cywilów-uciekinierów oraz m. in. 3 działa przeciwlotnicze z pobliskich zakładów Cegielskgo, a skierowanego do Przemyśla. 11 września.Na zachód od stacji PKP Głęboka transport po krótkiej walce został rozbity przez zmotoryzowany oddział niemieckiej piechoty 1 Dywizji Górskiej. Jako dowódca dostał się do niewoli, z której jeszcze tego samego dnia udało mu się zbiec.17 września. Stracił brata, Jana, który jako żołnierz 62 p. p. w Bydgoszczy zaginął w walkach nad Bzurą.8 października. W pobliżu stacji kolejowej Kretki koło Brodnicy wpadł w ręce 3-osobowego patrolu pn „Straż Obywatelska". Ta „przygoda" mogła skończyć się roztrzelaniem, gdyż Milewski posiadał przy sobie broń krótką palną, czego pod karą śmierci zakazywały ogłoszenia publiczne wroga /Bekantma chur/. Udała się ucieczka przytrzymanego.9 października. Powrót do Brodnicy.10 października. Późnym wieczorem zawitał w rodzinnym domu w Zelgoszczy, przemierzając w tym dniu na obładowanym rowerze trasę ponad 100 km, w tym nader ryzykowne, mocno patrolowane przez wro ga mosty w Grudziądzu /bez przepustki/. Tu
556
19
AH
%
21
przystąpił do nowego etapu swego życia, na stopie nielegalnej, w podziemiu. Oparciem w nowej sytua cji stało się dla niego rodzeństwo a głównie matka, której w latach 1937-1939, kiedy borykała się z trudnościami materialnymi, przekazywał przez pocztę znaczne kwoty pieniędzy, pochodzących z poczynionych oszczędności. Na jed nym z 13 przekazów na łączną kwotę 1125 zł tak na odwrocie napisał „Zapłaćcie podatki, dajcie zaległy deputat i już nowy za kwiecień" /22.4. 1939/, podczas gdy np na innym „Pamiętajcie 20 zł dla Babusi, dla Zosi nowe buty"/l 6 1939/. Były to wcale niejedyne świadczenia na rzecz rodziny.
1939 październik-grudzień. Opracował pamiętnik pt „Wspomnienia z roku 1939", s. 184, 10 załączników, w tym dwa szkice bojowe.
1940 mai-grudzień. Opracowanie skryptu pn „Historia wojskowości i wojen" w oparciu o 65 wykładów
/godzin/, wygłoszonych w latach 1934-1936 w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej przez kpt mgr Janusza Rowińskiego, kpt dyplom. Franciszka Kłoskowicza i kpt dyplom. Rożyckiego s. 152.
1939-1945: Prowadzenie diariusza wydarzeń wojennych pt „Wojna 1939-1945" w oparciu o przeżycia osobistei najbliższych, wiadomości wyczytane w lokalnej prasie niemieckiej gdańskiej itp. Kompletowanie wycinków z prasy hitlerowskiej, dotyczących głównie spraw polskich na świecie.
1939-1945: Pisał wiersze patriotyczne, okolicznościowe, dotyczące piękna krajobrazu itp /łącznie 54/. Zostały one opublikowane w Starogardzie w 1947 r. pt „Wiersze z okupacyjnego Kociewia /1939-1945/". Poza tym 5 wybranych wierszy ukazało się drukiem w 1980 r. w zbiorze pt „Świadectwo złego czasu".
1939-1945: W oparciu o zachowaną biblioteczkę własną, sprowadzane książki niemieckie, prasę niemiecką itp uzupełniał swoją wiedzę naukową. W oparciu o podręcznik pt „Język niemiecki dla Polaka bez po mocy nauczyciela" H. Adlera /Warszawa 1936/ opanował w dostatecznym stopniu tę mowę.
1939-1945: Brał udział w antyhitlerowskim ruchu oporu P.A.P., działał w organizacji podziemnej, wyjeżdżał do miejscowości Śliwice, Kościelna Ja
557
20
)nia, Bobowo, Starogard, Skórcz /też w przebraniu żołnierza Wehrmachtu/, Lubichowo, Szlachta,Czersk i n p . Zalesie w powiecie chojnickim. Umożliwiał ukrywanie się Polaków /Jan Słowik/, umacniał ich w postawach patriotycznych, organizował „czarny ubój" i wysyłkę żywności do obozów, wpływał na umniejszanie dostaw produktów rolnych na rzecz okupanta, tajnie nauczał itp. Wśród tych, którzy z nim współpracowali lub o nim wiedzieli, znalazł ludzi zaufanych i oddanych sprawie jak np Elżbietę Rezmerównę.
1939-1945:Pomagał fizycznie w prowadzeniu gospodarstwa rolnego matki w Zelgoszczy. Z okupacyjnego dorob ku patriotycznego, naukowego i pisarskiego szczo drze korzystał przez wiele lat po wojnie.
1945 4 marca. Wieczorem w Zelgoszczy przeżył chwile wyzwolenia przez żołnierzy radzieckich.1 czerwca. Wybrany przez GRN w Lubichowie wójtem gminy.4 września.Wprowadzony w urząd wójta w Lubichowie 1 listopada. Zorganizował w Lubichowie Koło To warzystwa Przyjaciół Żołnierzy i prezesował mu do 1947 r.1 grudnia. Udział w powitaniu nowego proboszcza parafii Lubichowo, ks. Klemensa Przewoskiego.
1946 15 października. Poświęcenie postawionego przy zabudowaniu Walerii Milewskiej w Zelgoszczy krzyża wotywnego z napisem: „Najwyższemu w dowód wdzięczności za moc wytrwania w wojnie 1939- 1945".2 6 października. Zawarcie związku małżeńskiego i ślubu w kościele w Lubichowie ze Stefanią Pelagią Rydzinską, u r . 5 4 1917 w Ocyplu, córką Maksymiliana, kolejarza, utalentowanego budowniczego odcinka kolei Szlachta-Skórcz 1908 r., i Walerii zd. Rogowskiej. Zmiana miejsca zamieszkania z Zel goszczy na Lubichowo.10 listopada. Odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi przez wojewodę gdańskiego inż. Zrałka.15 listopada. Udział w akcie poświęcenia kuchni ludowej dla najuboższych w szkole podstawowej w Lubichowie, zorganizowanej z inicjatywy wójta Milewskiego.
1947 26 czerwca. Udział w uroczystości sprowadzenia
558
21
15"
symbolicznej urny z prochami pomordowanych lubi chowian w Lesie Szpęgawskim jesienią 1939 r. Przemowa nad grobem.17 listopada. Urodziło się pierwsze dziecko, syn Stefan. Udział w uroczystości oddania do użytku pierwszego w powiecie ośrodka zdrowia wiejskiego w Lubichowie, powstałego z inicjatywy wójta Milewskiego.
1948 29-30 marca. Udział w zorganizowanych z jego inicjatywy uroczystościach z okazji 50-lecia kapłaństwa ks. radcy Adama Lorenza, szczególnie zasłużonego dla polskości w latach okupacji w Lubichowie i okolicy.1 ma~ia-5 grudnia: Prezes zarządu GS Lubichowo.22 czerwca. Po raz drugi witał w Lubichowie biskupa chełmińskiego, ks. dr Kazimierza Kowalskiego .1-21 sierpnia. Przy wydatnej pomocy wójta M. w szkole w Lubichowie gości kolonia młodzieży polo nijnej z Westfalii.7 listopada. Z inicjatywy i przy jego pomocy urządzony cmentarz 712 żołnierzy radzieckich wraz z pomnikiem odsłonięty w obecności m. in. przed stawiciela konsulatu ZSRR w Gdańsku.
1949 6 kwietnia. Dekoracja ks. radcy Lorenza Srebrnym Krzyżem Zasługi przez przewodniczącego WRN w Gdańsku. Krzyż otrzymał na wniosek wójta Lubi chowa.22/23 lipca. Udział w I ogólnokrajowym Kongresie Odbudowy Warszawy w charakterze delegata Gminnego Komitetu Obywatelskiego Odbudowy m. st. Warszawy w Lubichowie.24 października. Wybrany przez MRN w Starogardzie burmistrzem tego miasta.15 listopada. Wprowadzony w urząd burmistrza / urzędował do 19 czerwca 1950/.
1950 23 stycznia. Doprowadził do zorganizowania Rolniczego Zespołu Spółdzielczego w Rywałdzie.luty. Został stałym korespondentem terenowym i przedstawicielem „Dziennika Bałtyckiego", wydaw anego przez „Czytelnik" w Gdyni na powiat Staro gard. W latach do 1982 r. ukazało się w tej gaze cie ponad 1500 informacji, wzmianek, notatek, felietonów, artykułów itp jego autorstwa.
559
22
IŁ
12.(
--------Korespondował też z „Głosem Wybrzeża",„SłowemPowszechnym", „Banderą", „Turystą", „Poznaj swój kraj", „Gazetą Handlową" i innymi czasopismami, wiosna. Zakończył akcję odgruzowania miasta Sta rogard i oparkanienie na trwale obiektów gazowni w tym mieście.20 czerwca. Został przewodniczącym Komisji Orga nizacyjnej, a od 23 listopada 1952 r. dyrektorem MHD w Starogardzie, pełniąc tę funkcję nieprzerwanie do 31 grudnia 1972 r. jesień. Został prelegentem TWP o specjalności regionalisty, pełniąc tę funkcję do 1985 r.
1951-1954: Zorganizował i prowadził klub korespondentów wiejskich „Dziennika Bałtyckiego" w Lubichowie.
1954-1957: Korespondent „Głosu Starogardzkiego".1954 Współorganizator zespołu chóralnego /tanecznego i
muzycznego/ przy MHD w Starogardzie, a w 1956- przyzakładowego teatru kukiełkowego /inicjator: Grandys/.
1955 28 czerwca. Urodził się w Lubichowie drugi syn, Piotr. Pierwsze publikacje książkowe SiT,Warszawa, „Starogard Gdański i okolice" /przewód nik turystyczny/.
1957 11 grudnia. Przewodniczącym Powiatowej Komisji Wyborczej w Starogardzie Gd. dla przeprowadzenia wyborów do PRN.
1958 30 kwietnia. Wyróżnienie Wydziału Kultury Prez.WRN Gdańsk w konkursie na pamiętniki z okresu okupacji na Pomorzu. Odczyt nt. regionalizmu ko ciewskiego w WDTL w Gdańsku.
1959 17 września. Przeprowadzka z rodziną do Starogar du Gd. Doprowadził do przełożenia na język polski Wilkierza miasta Starogardu 1634 r. i udostępnił go społeczeństwu.
1960 13 grudnia. Uruchomienie po remoncie i przebudowie Domu Handlowego MHD w Starogardzie Gd.
1961 8 lutego. Przewodniczącym Powiatowej Komisji Wyborczej w Starogardzie Gd. dla przeprowadzenia wyborów do PRN.28 marca. Odsłonięcie głazu pamiątkowego ku czci Jana z Jani /przed 1400-1461/ w Starej Jani i nadanie szkole podstawowej w Kościelnej Jani jego imienia /inicjator/.
560
1
II
23
2 6 listopada. Odsłonięcie pomnika ku czci obrońców mowy polskiej 1906-1907 w Kasparusie, postawionego z inicjatywy Milewskiego.
Starogardzki Ratusz, widok z końca lat 50-tych
1961-1982 /I półrocze/: 4 4 artykuły popularno-naukowe o tematyce krajoznawczo-historycznej w „Jantarowych Szlakach".
1961-1964: Członkiem z kooptacji Komisji Oświaty i Kultury PRN w Starogardzie Gd.
1962 15 kwietnia. Został przewodniczącym PK FJN w Star ogardzie Gd. /był nim do 30 6 1975/.28 października. Odsłonięcie pomnika czynu par tyzanckiego pod Blędnem /inicjator/.
1963 1 września. Rozpoczęcie dodatkowej pracy w charak terze nauczyciela-opiekuna praktyk uczniów ZSH w Starogardzie Gd. /nieprzerwanie do 28 2 1971/.
1964 czerwiec. Odsłonięcie pomnika w Ocyplu ku czci 20 patriotów ziemi gdańskiej, zamordowanych 23 9 1944 r. postawionego przez ZP ZMW /inicjator/.
1966 13 października. Zmarła matka, Waleria M . , pochow ana na cmentarzu w Czarnymlesie w pobliżu grobu ojca, Juliana.
1968 jesień. Odczyt nt regionalizmu kociewskiego w Klubie Morskim w Gdyni. Ukazały się Dzieje wsi powiatu starogardzkiego, t. I i II nakładem
561
24
Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, o których Ste fan Gołąbek w recenzji p n . „Unikalne dzieje wsi", zamieszczonej w roczniku „Ziemia", PTTK i SIT, Warszawa 1974, s. 338-339, tak m. in. napisał:„Nie najnowsza to publikacja, ponieważ ukazała się w 1968 r.. Warto jednak dla niej uczynić wyjątek w regule prezentowania pozycji wydawni czych z ostatnich 2-3 lat. Publikacja dotyczy bow iem części mało znanego regionu etnicznego. Pon adto jest ona pierwszą /bodajże/ w Polsce próbą przedstawienia dziejów i innych elementów krajoznawczych wszystkich wsi wybranego obszaru...Jej autorem jest Józef Milewski... Dzieje wsi powiatu starogardzkiego są kolejną pracą kociews kiego regionalisty i krajoznawcy".
1969 7 lipca. Otrzymał Złoty Krzyż Zasługi.1971 20 czerwca. Odsłonięcie pomnika ku czci Fr. Bu
kowskiego i Fr. Rybińskiego w lesie koło Kasparu sa, zamordowanych 31 7 194 6 przez grupę reak cyjnego antykomunistycznego podziemia „Łupaszki".16 października. Przyjęty na seminarium dok toranckie Wydziału Humanistycznego UMK w Toruniu w trybie art. 4 pkt 3 ustawy o stopniach nau kowych i tytułach naukowych /Dz. U. PRL nr 4 z 103 1969, poz. 32/.
1972 22 lipca. Odsłonięcie pomnika ku czci Czesława Szymanczaka w Bartlu Wielkim, poległego w 1946 r. „w walce o utrwalenie władzy ludowej" /inic jator/.2 9 października. Odsłonięcie pomnika ku czci żołnierzy radzieckich-wyzwolicieli 1945 i 22 żywcem spalonych Polaków przez hitlerowców w Grabowie /inicjator/. 31 grudnia. Przekazanie agend przedsiębiorstwa MHD w Starogardzie Gd. WPHS-owi na podstawie ogólnowojewódzkiej decyzji WRN. Przeszedł na stanowisko zastępcy dyrektora d/s handlowych WPHS.
1974 23 kwietnia. Obrona pracy doktorskiej pt „Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945" na Wydziale Humanistycznym UMK w Toruniu. Praca opublikowana przez LSW w Warszawie w 1977 r. W „Pomeranii" 197 9, nr 5, s. 28 tak o niej napisał m.in. recenzent W T : „Żaden chyba region Pomorza Gdańskiego nie doczekał się jeszcze tak
562
25
szczegółowego opracowania o latach II wojny światowej, jaką jest wydana nakładem LSW książka Józefa Milewskiego, autora szeregu opracowań o historii regionu kociewskiego. . . Książka Milewskiego w wielu przypadkach ma charakter pionier ski..."9 maia. Odsłonięcie pomnika ku czci Józefa Harasa w Czarnej Wodzie, poległego w 194 6 r . "w walce o utrwalenie władzy ludowej" /inicjator/.
12 lipca. Wyróżniony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
1975 14 stycznia. Został laureatem nagrody wojewodygdańskiego za wybitne osiągnięcia naukowe w popu laryzacji historii ziemi gdańskiej.
197 6 31 marca. Przeszedł na przedwczesną ZBoWiD-owską emeryturę.
197 8 4 grudnia. Został członkiem Prezydium Wojewódzkiej Rady Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Gdańsku. Członek komisji historycznych ZW ZBoWiD w Gdańsku i WZSR w Gdańsku.
1978-1980: Opublikowanie 11 artykułów popularno-nau kowych na tematy związane z historią i krajo brązem dolnej Wisły w „Wodniaku Bydgoskim" /do datek: Flis Wiślany/.
Książka Józefa Milewskiego
„Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej”
KOCIEWIEW LATACH OKUPACJI HITLEROWSKIEJ
JO Z E FMILEWSKI
563
26
197 9 19 czerwca. Wygłoszenie referatu nt „Harcerstwo Kociewia w walce z okupantem hitlerowskim" na sesji popularno-naukowej ZBoWiD, Fed. Socj. ZMP i ZHP w Gdyni.3 października. Wygłoszenie referatu na sympozjum naukowym OKOPWM w Gdańsku pt „Oddziały par tyzanckie na ziemi gdańskiej i ich walki z hitle rowskim okupantem". Odsłonięcie głazu pamiątkowego na miejscu masowej egzekucji 20 Po laków 23.9.1944 r. w Ocyplu /inicjator/.
1980 25 kwietnia. Wygłoszenie referatu na sesji popu larno-naukowej w Tczewie pt „Lata okupacji hitle rowskiej na ziemi tczewskiej". Wyróżniony nagrodą prezydenta miasta Tczewa.1 września. Odsłonięcie pomnika w Lipinkach Szla checkich ku czci około 20 Polaków pomordowanych w pobliskich lasach Jabłowskich przez okupanta /inicjator/.20 września. W czasie przemówienia wygłoszonego podczas uroczystości 100-lecia gimnazjum w Staro gardzie Gd. wnosi o przywrócenie nazwy ulicy ks. Szumana w Starogardzie Gd., obywatela zasłużonego dla polskości Pomorza Gd. /zrealizowano w 1982r./
1981 5 maja. Referat nt 35 rocznicy powstania Miejskiej Biblioteki Publicznej w Starogardzie. Opracował: Księga imienna strat ludzkich II wojny światowej /Kociewia/ obejmująca 7423 nazwiska poległych żołnierzy polskich, PSZ, LWP, spadochroniarzy polsko-radzieckich, żołnierzy radzieckich, par tyzantów i innych uczestników ruchu oporu oraz ofiar terroru hitlerowskiego i działań frontowych 1939 i 1945. Pierwsze tego typu kompleksowe opra cowanie w kraju.
1982 22 września. Podpisanie z Wydawnictwem Morskim w Gdańsku umowy wydawniczej na „Pojezierze Kociews kie i okolice"/ nakład 30 tys. egzemplarzy/.
1983-1995. Doszło 27 nowych publikacji książkowych, w tym monografie starogardzkich kościołów, udział Kociewia w wojnie bolszewickiej 1920, kociewska lista katyńska, łącznie od 1955 r. około 100 pozycji. Starogard Gd. 8.V.1996 r.
Józef Milewski
564
27
AZ
Józef Milewski: ordery, odznaczenia państwowe PRL, odznaki honorowe regionalne, resortowe i inne /wg stanu na 30.9.1986 r./
1. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,2. Złoty Krzyż Zasługi,3. Brązowy Krzyż Zasługi - Krajowa Rada Narodowa4. Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,5. Medal 30-lecia Polski Ludowej,6. Medal Pamiątkowy GKBZ HP-29 marca 1945, marzec 19817. Medal Za Udział w Wojnie Obronnej 1939,8. Medal 40-lecia PL,9. Medal Rodła,10.Medal Tysiąclecia Państwa Polskiego .
Jedno z ostatnich zdjęć Józefa Milewskiego, wykonane podczas spotkania zorganizowanego z okazji 80-lecia jego urodzin
565
28
i jr 'Zo.pr.jfWpłynęło dnia
-■fs j/ f gCB3ZEDŁ RA VUEGZią WABSę
d.p. JĆZEF IIIISWSKI, oficer Wojska Polskiego, uczestnik kampanii './rzędniowej 1939 r.t historyk, publicysta, wielki miłośnik Kociewia
Po trosk li wy a i intensywnym poszukiwaniu przez rodzinę i policję oraz przyjaciół, po dwóch tygodniach - w dniu 12 marca 1998 r. - na polnej drodze pomiędzy Lubichowem a Zelgoszczą odnaleziono ciało Józefa L&ilewskiego. Z wielkim zaangażowaniem wielu wzruszonych starogardzian starało się pomóc w odnalezieniu historyka, który opublikował kilkadziesiąt różnych prac o dziejach miasta i okolicach kociewia i Pomorza. V czwartek wieczorem rolnik, idący polną drogą z Lubichowa do Zelgoszczy natrafił przypadkowo na zamarznięte ciało Józefa Milewskiego, które leża-ło od 26 lutego 1998 r. na rodzinnej Zieni Kociewskiej, którą ta-k ukochał i starannie oraz pieczołowicie opisywał.Przyczyną zgonu najpra wdopodobniej były kłopoty z sercem i zasłabnięcie a śmierć nastąpiła w sposób naturalny*Przy okazji moja uwaga dla osób starszych, aby nie udawali się samotnie w podróż, jak w przypadku Józefa Milewskiego, który miał już 84 lata.
J.p. Józef L&lewski był synem rolnika Juliana Gilewskiego i Galerii z domu Murawskiej. Urodził się 18 lutego 1914 roku w Zelgoszczy, tu też wyrastał w urokliwym żelgoskim pejzażu. Zasmakował trudów pracy na roli, ale tęaknił do wiedzy 1 nauki.W starogardzkim gimnazjum klasycznym zakosztował uroków historii.Po maturze w 1933 r. wybrał studia wojskowe, ufając i ż ta właśnie droga zda się Ojczyźnie najbardziej przydatne. Kształcił się w podchorążówce w C 3trowi-Lomorowi e a potem ze statusem wykładowcytrafił do 67 p.p. w Brodnicy. Ikrótwe po wybuchu II wojny światowej, gdzie brał czynny udział w kampanii wrześniowej 1939 roku, nastąpiły straszne lata okupacji hitlerowskiej. ./.
29
- 2 - ^ 0
Przeżył tę koszmarną okupację ukrywając się w rodzinnej miejscowości i utrzymując kontakty z konspiracją. Natychmiast po wyzwoleniu rozpoczyna organizować administrację na ziemi starogardzkiej* W latach 1945-1949 pełnił funkcję wójta gminy Lubichowo, przez następny rok A 949-1950/ był burmistrzem Starogardu Gdańskiego. Następnie pracuje, do emerytury w 1976 roku, w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu Wewnętrznego jako dyrektor w powiecie starogardzkim, uzupełniając jednocześnie kwalifikacje w studium sopockiej <7yżdzej Szkoły Ekonomicznej /WSE/.
Zainteresowanie historią ukoronował uzyskując tytuł doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w 1974 roku. Na polu badań lokalnej historii długo pozostawał osamotniony, a w wielu tematach wręcz po pioniereku wydobyw&ł ukryte lub zapomniane fa-kty, okoliczności, zderzenia i osoby. Penetrował rozległe zakątki Kociewie pieszo i rowerem, spotykał się z ludźmi wtajemniczonymi w szczegóły wydarzeń, wysłuchiwał relacji świadków historii, gromadził najdrobniejsze ślady przeszłości, aby z tego źródła ułożyć obraz prawdziwej historii. Ujawniał ją i upowszechniał, aby pozostała dla potomnych. Odtąd potoczyły się coraz to nowe publikacje i artykuły w prasie ogólnopolskiej i lokalnej, w czasopismach naukowych, niezliczone wręcz prelekcje, odczyty, wykłady publiczne, wystąpienia na sesjach historycznych. Odkąd zaczęły się pojawiać regionalne czasopisma stał się ich stałym współredaktorem - począwszy od "Głosu Starogardzkiego" i "Zapisków Kociewskich" przez "Pomeranię" i "Jantarowe Szlaki" do "Kociew- skiego Magazynu Regionalnego", którego kolegium jako pierwszy przewodniczył. Gdy w 1973 roku powstało Towarzystwo Miłośników Ziemi Kociewakiej /T&ZŁ./ z całą energią włączył się w jego nakreślony program. Inicjował upamiętnianie miejsc i faktów
30
historycznych, martyrologii okupacji hitlerowskiej, wydał książkę o Lesie Szpęge wskin, gdzie zginęło około siedem „ tysięcy osób, kwiat kociewskiej inteligencji. Przyczynił się do stworzenia ekspozycji historycznej w ETuzeum Ziemi Kociew- skiej. Cieszył się zawsze autorytetem dobrego znawcy i nieustępliwego tropiciela zagadek przeszłości. Ha ich wyjaśnienie nie szczędził czasu, ani pieniędzy, często kosztem odpoczynku i życia rodzinnego. Plon swoich historycznych dociekań opublikował w blisko czterdziestu tytułach, niezliczonych przewodnikach, okolicznościowych monografiach, szkicach i tekstach źródłowych. Z jego zbiorów czerpały materiały osoby do prac magisterskich i dalszych opracowań naukowych.W 1996 roku na V Zgromadzeniu Delegatów Stowarzyszenia Autorów Polskich /SAP/ w Gdańsku nadano dr* Józefowi Milewskiemu ze Starogardu Gdańskiego "Godność Członka Honorowego SAP*.
Godność tę nadaje się najwybitniejszym osobom o ogromnym dorobku dla kultury polskiej. Poza tym posiadał m*in* Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyś Zasługi*L‘edal tysiąclecia Państwa Polskiego, Kedsl Zwycięstwo,Złotą Odznakę za Opiekę nad Zabytkami, Złotą Honorową Odznakę POT:, Medal “Zasłużony Ziemi Gdańskiej” i in.
Pozostaję wdzięczny Panu Józefowi za to, że pierwszy zmobilizował mnie do tak cennej współpracy i poszukiwania prawdziwych źródeł historycznych oraz ich opisania w czasie naszych spotkań i rozmów. Podczas naszych spotkań mówiliśmyo Kociewiu, Dorach Tucholskich, rzekach Wdzie i Wierzycy oraz gazecie okupacyjnej pt. "Głos Serca Polskiego" drukowanej w moim rodzinnym gospodarstwie we wsi Jsstrzęble na Kociewiu. Kiech za tę Twoją pracę Boski król v7ieków i Pan Historii wynagrodzi Cię obficie.
31
- 4 -Pogrzeb d.p. dra Józefa lii lewak i ego odbył się na cmentarzu
w Łapiszynie - Starogard Gdański w dniu 17 marca 1998 r* z udziałem wielu sympatyków i weteranów oraz władz miejskich. Nie sposób wymienić wszystkich organizacji. Łlsza św» żałobne celebrowana przez trzech księży została odprawiona w kościele pw. św. Mateusze w Starogardzie Gdańskim, który był wypełniony po brzegi. Homilię i słowo pożegnalne wygłosił proboszcz, ks. prałat Stanisław C zła pa, który podkreślił m.in. wielkie zasługi Zmarłego jako historyka i Jego umiłowanie Ziemi Kociewskiej na której umarł. Powiedział ponadto, ie zawsze kartka od spowiedzi wielkanocnej ś . p . J ó z e f ę była pierwsze w parafii. Jwisdczy to o tym, źe służył nie tylko rodzinie, ojczyźnie, ale i Bogu.
Niech odpoczywa w pokoju.
Józef* Te Itr owaki ps. "Pstrąg**
Przypisy;
1* Zieraia Gdańska rocznik 1994 PTIK autor Edwin P* Kozłowski
2. Zapiski Kociewskie Hr 1 /l4/ 98 Ryszard Szwoch i Ma~ria Falkowska-Thons3. Mowa pożegnalna Kronikarza Kociewia- Byszarda oZ#ocha z 17.03.984. Własne kontakty ze d .p . dr. Józefem Milewskim i jego rodziną oraz współpraca w wydawaniu broszur historycznych
32
33
a, U ^ n c C s t e u nr v
Przyszły ksiądz Roman naukę w szkole podstawowej rozpoczął w 1951 r. Przez wiele lat był ministrantem. W 1958 r. został przyjęty do Gimnazjum Klasycznego w Chojnicach, tego samego, do którego uczęszczał Florian Ceynowa. W czasie nauki w gimnazjum poważnie chorował. Przeżyte cierpienia i w iaraw doznanąłaskę wyzdrowienia, spowodowaną modlitwą matki, w yw arły niew ątpliw y wpływ na podjęcie przez niego decyzji o wstąpieniu, po uzyskaniu w 1963 r. świadectwa dojrzałości, do Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. W 1969 r., po sześcioletnich studiach otrzym ał św ięcenia kapłańskie.
Jego p ierw szą p laców ką w ikariu- szow skąbyło pięciotysięczne miasteczko koło Grudziądza. Pracował tam pod kierunkiem księdza prałata Alfonsa lV^uzalewskiego, byłego więźnia Da- chau\przez przeszło osiem lat. Jak sam twierdzi, lata te były dla niego nie tylko czasem niesienia posługi duszpasterskiej,'ale również szkołą sum iennej/ pracy. Następne sześć lat był duszpąi sterzem w parafii Gdynia W itomino.W 1984 r. otrzymał probostwo nowo tworzonej p a ra fii\v Klukowej Hucie. Z właściwą sobie energią przystąpił do budowy tam kościoła i plebanii. Dzięki zaangażowaniu wiernych i życzliwej postawie księdza kanonika Lubińskiego ze Stężycy, prace posuwały się szybko. W 1989 r. ksiądz biskup, doceniając talenty księdza Romąna, skierował go do większej parafii w C zarnej Wodzie, gdzie trzeba było dokończyć budowę i wyposażyć kośpiól, i plebanię. Został bardzo szybko zaakceptowany przez parafian, zwłaszcza ze od razu włączył się w nurt życia miasta. Prace przy dokończeniu budowy i wyposażenia kościoła przebiegały bardzo sprawnie. Był wszędzie, gdzie się cos działo, nie tylko organizował, ale niekiedy sam pracował. Niebawem św iątynia otrzyma nowe organy. Z tej okazji planuje się wielki koncert organowy.
Prawdziwym oczkiem w głowie księdza Romana jest przykościelny chór Cor Matris prowadzony przez Elżbietę Buce. Chór ten śpiewa nie tylko w swojej parafii, ale koncertuje także poza jej granicami, między innymi w kościele Świętego Krzyża w Warszawie, był w Niemczech, Danii, Belgii, Holandii i Francji, a teraz wybiera się na
Litwę. Przy parafii działa wiele stowarzyszeń.
K siądz proboszcz Rom an Bruski wrósł mocno w pejzaż miasta. Służy je go mieszkańcom nie tylko posługą kapłańską. Cierpiącym niesie słowa otuchy, biednym pomoc materialną. Jest przy tym niezwykle skromnym człowiekiem. Wierni i władze kościelne oraz samorządowe doceryają jego pracę. Kiedy w 1994 r. obchodził jubileusz 25-lecia kapłaństwa otrzymał niezliczoną ilość życzeń i kwiatów.
Jest ksiądz Roman wielkim entuzjastą kultury. W salkach katechetycznych czynna j^st stała wystawa malarska, a on sam został ostatnio wybrany sekretarzem nowo powstałego Towarzystwa Przyjaciół Czarnej Wody.
Kiedy losy rzuciły go na Kociewie, pokochał je, bo to malownicza ziemia i do rodzinnych Kaszub stąd niedaleko. Na bocznej ścianie kościoła w Czar-
/nej W odzie widnieje napis: „K apłanem jesteś na wieki” . Słowa te stały się życiową dewizą księdza proboszcza.
J.L.
Pożegnaliśmy Józefa Milewskiego kronikarca Kociewia
W lutym zmarł wybitny znawca Kociewia, autor blisko 100 publikacji na temat tego regionu, dr Józef Milewski.
Józef Milewski był rodowitym Ko- ciewiakiem. Urodził się 18 lutego 1914 r. w Zelgoszczy, gmina Lubichowo i ukończył w Starogardzie Państwowe Gimnazjum Klasyczne (obecne LO nr 1). Podczas wojny dostał się pod Chy- rowem do niemieckiej niewoli, z której uciekł. Powrócił do Zelgoszczy i działał w polskiej arm ii powstańczej. Po wojnie'U7HnuTo'g(rna wójta Lubichowa. W październiku 1949 r. został wybrany na ostatniego burmistrza Starogardu Gdańskiego, gdyż już w czerwcu 1950 r., po reorganizacji, na czele miasta stanął przewodniczący Prezydium M iejskiej Rady Narodowej.
Wkrótce też J. Milewski mianowany został dyrektorem Miejskiego Przedsiębiorstwa Handlu w Starogardzie, gdzie pracował do końca 1972 r. Trzy lata później przeszedł na wcześniejszą emeryturę.
Największą pasją Józefa M ilewskiego była historia Kociewia. Materiały historyczne zaczął zbierać jużjako uczeń gimnazjum, a pierwsza jego publikacja „Starogard Gdański i okolice” ukazała się w 1955 r. W wieku 60 lat, w 1974 r., obronił pracę doktorską w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu na temat „Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej”. W swoim dorobku wydawniczym ma blisko 100 publikacji oraz nie mniejszą liczbę artykułów prasowych i odczytów historycznych.
26 lutego br. Józef Milewski nagle zaginął. Ostatni raz widziany był w Starogardzie, w'bibliotece przy ul. Sobieskiego, gdzie wypożyczył „Żywoty św jętych”. Od tego dnia poszukiwano go przez ponad dwa tygodnie. Znaleziono go, niestety już nieżyjącego, przy drodze polnej prowadzącej do rodzinnej Zelgoszczy, gdzie wybrał się po materiały do kolejnej publikacji...
17 marca, na cmentarzu Lapiszew'- skim w Starogardzie dr. Józefa M ilewskiego pożegnały tłumy starogardzian. Po ubiegłorocznej śmierci innego w iel- kiego miłośnika tego regionu, Edmunda Falkowskiego, jest to kolejna duża strata dla Kociewiaków. (teka)
v/
4934
Starogard Gdański
Historyk nie żyjeW czwartek wieczorem, po dwóch tygodniach p o szukiwań, na polnej drodze pom iędzy Lubichowem a Zelgoszczą, odnaleziono zw łoki Józefa M ilewskiego.
Józef Milewski, starogardzki historyk i publicysta, zaginął dwa tygodnie temu. Od tego czasu poszukiwany był przez starogardzką policję i członków rodziny. Znajomi sędziwego historyka przypuszczali, że udał się on w kolejną ze swoich wypraw po Kocie- wiu, aby zebrać materiały do następnej publikacji. Potwierdzały to pojawiające się co jakiś czas, informacje, żt J. Milewski był widziany w Smętowie, Czamymlesie i Lubichowie. Nikt jednak nie potrafił podać dokład
nego miejsca pobytu poszukiwanego.
W czwartek wieczorem rolnik, idący polną drogą z Lubichowa do Zelgoszczy znalazł zamarznięte zwłoki starogardzkiego publicysty.
- Po oględzinach denata jesteśmy pewni, że zmarł on w sposób naturalny. Nie może być mowy o zabójstwie. Przyczyną zgonu, który mógł nastąpić nawet kilka dni temu, najprawdopodobniej było zasłabnięcie, wynikające z kłopotów z sercem. Należy pamiętać, że J. Milewski miał już 84 la-
aSIeUNK 'WHTV«I /lWn.;
Dnia 26 lutego 1998 r. zmart nasz najukochańszy Ojciec,
nasz najdroższy Teść i Dziadek
ś. f p.
d r JÓZEF KONSTANTY
MILEWSKIOficer Wojska Polskiego i uczestnik kampanii
wrześniowej 1939 r.f historyk, wielki miłośnik Kociewia.
Msza święta żałobna odprawiona zostanie 17 marca (wtorek) 1998 r. o godz. 10.30
w kościele pw. św. Mateusza w Starogardzie Gdańskim, po czym pogrzeb na cmentarzu w Łapiszewie.
kfltTV(XI[ A.W h b , 'C c 3 .
R-3055/A/182 Prosimy o nieskładanie kondolencji.
Pogrążeni w smutku i żalu Synowie z Rodzinami.
Józefa Milewskiego poszukiwano dwa tygodnie.
Fot. Roman Sikora
ta i w tym wieku piesze wędrówki w znacznym stopniu osłabiają organizm - powiedział nam kom. Robert Rataj czyk, szef starogardzkiej policji. (toroj
35
♦
36
LAUREAT NAGRODY WOJEWÓDZKIEJ
1 Jozef MilewskiJ ó z e f a M ile w s k ie g o , j a k
s ą d z ę n ie t r z e b a p reze n t© w a ć m ie s z k a ń c o m p o w ia tu s ta r o g a rd z k ie g o . J e g o ż y c io w ą p a s ją , u h o n o ro w a n ą u z y s k a n ie m w u b ie g ły m r o k u s to p n ia d o k to r a n a u k h u m a n is ty c z n y c h n a U n iw e r s y te c ie im . M ik o ła j a K o p e r n ik a , j e s t h is to
r i a K o c ie w ia w o k r e s ie o - k u p a c j i h i t l e r o w s k ie j . J e g o p r a c a d o k to r s k a z a w ie r a w ie le m a ło z n a n y c h f a k tó w z te g o o k r e s u . M ile w s k i p r z e d s t a w i ł w s w e j p r a c y m . in . m a r t y ro lo g ię , r u c h o p o r u , g o s p o d a r k ę o k u p a n t a w p o w ia t a c h s ta r o g a r d z k im l tc z e w s k im .
J ó z e f M ile w s k i j e s t k o m b a t a n t e m z o k r e s u n w o j n y ś w ia to w e j . J a k o o f ic e r
W o js k a P o ls k ie g o d o w o d z ił o d d z ia łe m a r t y l e r i i p r z e c iw lo tn ic z e j . P o u c ie c z ce z n ie w o l i d z ia ła ł p rz e z p e w ie n c z a s w „ G ry f ie P o m o r s k im ” . P o w y z w o le n iu o d l c z e rw c a 1945 r o k u p e łn i ł J ó z e f M ile w s k i f u n k c ję w ó j ta g m in y w L u b ic h o w ie . P o te m , d o 1950 r o k u , b u r m i s t r z a S ta r o g a r d u G d .
P r z e z t r z y d z ie ś c i la t z b i e r a ł M ile w s k i m a te r i a ły h is to r y c z n e o m a r ty r o lo g ii K o c ie w ia . W ie le ty c h m a te r i a łó w z w ią z a n y c h J e s t z Je g o o s o b is ty m i p r z e ż y c ia m i , co n ie p o z o s ta ło b e z w p ły w u n a w a r to ś ć h i s to r y c z n ą o p r a c o w a ń .
O p ró c z p r a c y z a w o d o w e j (M ile w sk i p e łn i f u n k c ję d y r e k t o r a O d d z ia łu W P H S ) z a jm u je s ię o n p o p u la r y z a c j ą s p r a w z w ią z a n y c h z n a jn o w s z ą h is to r i ą K o c ie w ia w ś ró d m ło d z ie ż y s z k o ln e j .
P a n J ó z e f j e s t t a k ż e d łu g o le tn im w s p ó łp r a c o w n ik ie m n a s z e j g a z e ty . K o n t a k t y z „ D z ie n n ik ie m B a ł ty c k im ” d a t u j ą s ię o d 1946 r o k u , p r a w ie o d z a r a n i a g a z e ty .
N a p o c z ą tk u b r . M ile w s k i o t r z y m a ! n a g r o d ę w o je w o d y g d a ń s k ie g o . N a to z a s z c z y tn e w y r ó ż n ie n ie p r z y z n a n e tu ż p r z e d SO r o c z n ic ą w y z w o le n ia G d a ń s k a i S t a r o g a r d u , z a s łu ż y ł p o d k a ż d y m w z g lę d e m .
37
I
Dziennik sobota.rfedziela 7, 8 marca 1998 r.O ^
Poszukiwania starogardzkiego historyka
Zaginął czy pracuje
W Starogardzie po raz ostatni Józef Milewski był widziany w miejskiej bibliotece przy ul. Sobieskiego.
Dłuższa nieobecność w domu mieszkającego samotnie znanego starogardzkiego historyka Józefa Milewskiego, zaniepokoiła wpierw jego rodzinę.
Ponad tydzień temu najbliżsi zaczęli poszukiwać84-letniego Józefa Milewskiego na własną rękę i wciąż to czynią.
- Są sygnały że ojciec widziany był w Lubichowie oraz w okolicznych wsiach, w Zelgoszczy i Czamymle- sie. Przed zaginięciem na pewno był w dobrej kondycji umysłowej - twierdzi syn poszukiwanego, Stefan Milewski.
W minioną sobotę sprawą zajęła się sekcja kryminalna Komendy Rejonowej Policji w Starogardzie. Poli
cja szukała zaginionego nawet w województwie bydgoskim. Szukano śladów jego obecności na dworcach PKP i PKS, w szpitalach, w parafiach i u znajomych.
- Ustaliliśmy, że zaginiony zainteresowany był tematem ochrony bobrów w dolinie rzeki Wdy. Rozmawiał też przed zaginięciem ze znajomymi o szlaku martyrologii Żydów w okolicach Skórcza, Osieka i Warlubia. Możliwe więc, że przebywał w tych miejscach, zbierając materiały do nowej książki. Jedną
Fot. Tomasz Rogalski i Roman Sikora
z osób, która ostatnio widziała J. Milewskiego w Starogardzie jest jego sąsiadka, Elżbieta Rekowska. - W środę popielcową byliśmy razem w kościele - twierdzi ona. - Gdy przyjechał do niego nazajutrz wieczorem jego syn, już go nie zastał. Była tylko książka, którą pożyczył tamtego dnia w bibliotece.
Jak na razie ostatni ślad policji w tej sprawie mówi o pobycie Milewskiego w miniony wtorek w Lubichowie i jest on obecnie sprawdzany. Osoby, które w ostatnim okresie widziały zaginionego proszone są o kontakt z policją pod nr tel. (0-69) 16-240-21.
(MJ.)38
Milewski Józef, /Mielewski/, ur. 18 II 1914 w elgosz- \ czy w średniozamożnej rodzinie rolnika Juliana i Walerii z Murawskich. Był pierworodnym synem, posiadał sześcioro rodzeństwa. Maturę zdaje w starogardzkim gimnazjum w 1933 i wstępuje w szeregi
Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie. Kończy ją 17 IX 1934 i po zdaniu egzaminu konkursowego 29 IX 1934 zostaje przyjęty do Szkoły Podchorążych Piechoty w Os- trowi Mazowieckiej . W 1936 mianowany zostaje podporucznikiem WP z przydziałem do 67 p.p. w Brodnicy n. Drwęcą.Wojna zastała go w Rzeszowie i w tej okolicy dostaje się do niewoli niemieckiej z której zbiegł tego samego dnia. Wraca do Zelgoszczy 10 X 1939 i tu ukrywa się przed Niemcami. Czas wykorzystuje do nauki m. in. niemieckiego. Działa w konspiracyjnej organizacji P.A.P. / Polska Armia Powstania /, pomaga ukrywać się Polakom, organizuje „czarny ubój” i wysyłkę żywności do obozów, prowadzi tajne nauczanie. W miarę możności pomaga Matce w prowadzeniu gospodarstwa. 4 III 1945 Zelgoszcz zajmują wojska Armii Czerwonej a 1 VI 1945 zostaje pierwszym powojennym wójtem w Lubichowie. Żeni się 26 X 1946 ze Stefanią Pelagią Rydzińską, zamieszkując w Lubichowie. Z małżeństwa tego doczekał się synów Stefanai Piotra. 24 X 1949 zostaje burmistrzem Starogardu Gd. i urzęduje do 19 VI 1950. Od 20 VI 1950 do 31 XII 1972 jest dyrektorem Miejskiego Handlu Detalicznego w Starogardzie Gd. Był korespondentem wielu gazet w Polsce a szczególnie Dziennika Bałtyc-
274
39
k ie g o . W 1971 zostaje przyjęty na seminarium doktoranckie Wydziału Humanistycznego UMK w Toruniu. Broni pracy doktorskiej 23 IV 1974, a dotyczyła ona jego umiłowanego Kociewia, pt.: Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej 1939 - 1945. Za wybitne osiągnięcia naukowe w popularyzacji historii ziemi gdańskiej zostaje laureatem nagrody wojewody gdańskiego 14 I 1975. Na przedwczesną emeryturę zbowidowską przechodzi 31 III 1976. Nadal aktywnie działa w organizacjach społecznych m. in. w Oddziale PTTK w Starogardzie Gd., w Regionalnej Pracowni Krajoz-nawczej PTTK w Gdańsku i w tamtejszym Wydawnictwie Pomorskim pełni liczne funkcje społeczne, jest m. in. wiceprzewodniczącym Rady Programowej RPK PTTK, wiceprzewodniczącym Wojewódzkiej Komisji d/s Inwentaryzacji Krajoznawczej PTTK. W PTTK otrzymał Złotą Honorową Odznakę. Aktywnie działa jako współzałożyciel w Towarzystwie Miłośników Ziemi Kociewskiej. Był członkiem korespondentem Wielkopolskiego Klubu Publicystów Krajoznawczych i członkiem Oddziału Gdańskiego Stowarzyszenia Autorów Polskich. Przez lata swojej aktywnej i mrówczej pracy publicystycznej napisał ponad 4 tys. artykułów. Opracował inwentaryzację krajoznawczą 18 gmin Kociewia. Wydał ponad 100 tytułów książek o Kociewiu, które doczekały się licznych wznowień. Część z tych pozycji wydał własnym nakładem ze swojej skrommej emerytury. Najwyższe swoje odznaczenie państwowe - Krzyż
275
40
-h%
*>1Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski otrzymał 12 VII 1974. Stowarzyszenie Autorów Polskich na zjeź- dzie krajowym w Gdańsku w 1976 nadało mu godność Członka Honorowego a władze miasta Skarszew za wkład w opracowania dot. historii miasta i okolicy nadały mu pośmiertnie godność Honorowego Obywatela Skarszew w 1998. Zmarł 26 II 1998 na polach Zelgoszczy i jak wspomniał w czasie mszy żałobnej w kościele św. Mateusza w Starogardzie tamtejszy proboszcz ks. prałat dr S. Człapa „... zatoczył koło życia i ostatnim gestem przytulił się do tej, najbardziej umiłowanej, ziemi kociewskiej dla której pracował do ostatniego tchnienia...”. Pochowany został na cmentarzu łapiszewskim w Starogardzie Gd.
41
JÓZEF MILEWSKI }*j v ,(1914-1998)
Dr, działacz samorządowy i społeczny, Członek Honorowy SAP
Honorowy Obywatel Skarszew
Urodził się 18 II 1914 r. w Zelgoszczy, na Kociewiu, jako pierworodny syn w średniozamożnej rodzinie rolnika Juliana i Walerii z Murawskich. Posiadał sześcioro rodzeństwa.
Maturę zdaje w starogardzkim gimnazjum w 1933 r. i wstępuje w szeregi Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, którą, kończy 17 IX 1934 r. Po zdaniu egzaminu konkursowego 29 IX 1934 zostaje przyjęty do Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. W 1936 r. zostaje mianowany podporucznikiem WP z przydziałem do 67 pp. w Brodnicy n. Drwęcą. Wojna zastała go w Rzeszowie i w tej okolicy dostaje się do niewoli niemieckiej, z której zbiega tego samego dnia. Wraca do Zelgoszczy 10 X 1939 r. i tu ukrywa się przed Niemcami. Czas wykorzystuje do nauki m.in. niemieckiego. Działa w konspiracji PAP (Polska Armia Powstania), następnie w AK, pomaga ukrywać się Polakom, organizuje „czarny ubój” i wysyłkę żywności do obozów, prowadzi tajne nauczanie. W miarę możliwości pomaga matce w prowadzeniu gospodarstwa. Wojska Armii Czerwonej zajmująZelgoszcz 4 III 1945 r.
Zostaje powołany na pierwszego powojennego wójta w Lubichowie 1 VI 1945 r. Burmistrzem Starogardu Gdańskiego zostaje 24 X1949 r. i urzęduje do 19 VI 1950 r. Od 20 VI 1950 r. do 31 XII 1972 r. jest dyrektorem Miejskiego Przedsiębiorstwa Handlu Detalicznego w Starogardzie Gd.
Był korespondentem wielu gazet w Polsce a szczególnie Dziennika Bałtyckiego.
W 1971 r. zostaje przyjęty na seminarium doktoranckie Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Broni pracy doktorskiej 23 IV 1974 r. Praca dotyczyła jego umiłowanego Kociewia, pt: Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945.
Na wcześniejszą emeryturę kombatancką przechodzi 31 III 1976 r.33
42
2M
Przez lata swojej aktywnej i mrówczej pracy napisał ponad 4 tysiące artykułów w prasie lokalnej, ogólnopolskiej i naukowej. Jest autorem ponad 100 tytułów książek o Kociewiu i ludziach tej krainy, niektóre doczekały się wznowień. Część z tych pozycji wydał własnym Nakładem ze swojej skromnej emerytury. Do najcenniejszych jego prac należą: Zabytki i osobliwości Starogardu Gd. (1979), Dzieje Starogardu Gdańskiego (1959), Zabytki i niektóre inne dobra kultury Starogardu Gdańskiego (1993), Kociewie, przewodnik turystyczny (1977, współautor), Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej (1977), Przewodnik turystyczny Pojezierze Starogardzkie i okolice (1984), Kociewie w piśmiennictwie i druku./Pr7.ycz.ynek do przewodnika - informatora turystycznego/ (1980), Dzieje wsi powiatu starogardzkiego (1968, dwa tomy).
Józef Milewski bardzo aktywnie działał w Towarzystwie Miłośników Ziemi Kociewskiej, którego był współzałożycielem. W organizacji tej zasiadał w Radzie, wygłaszał referaty itp.
Aktywnie działał także w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym (wstąpił w szeregi PTTK w 1962 r.). Działał w Oddziale PTTK w Starogardzie Gdańskim, gdzie także wybierany był do władz tej jednostki (od członka Zarządu do wiceprezesa, pełnił jednocześnie funkcję przewodniczącego Oddziałowej Komisji Opieki nad Zabytkami). Ściśle współpracował z Regionalną Pracownią Krajoznawczą PTTK w Gdańsku, gdzie zasiadał w Radzie Programowej, jako wiceprzewodniczący (od 1971 do 1998 r.) i, w Kolegium Wydawniczym Wydawnictwa Pomorskiego RPK PTTK (w tym samym okresie). W Wojewódzkiej Komisji ds. Inwentaryzacji Krajoznawczej PTTK był wiceprzewodniczącym Komisji. Zinwentaryzował wszystkie gminy Kociewia. Zasiadał także w Wojewódzkiej Komisji Historii i Tradycji PTTK. Był także wiceprzewodniczącym Wojewódzkiej Komisji Opieki nad Zabytkami (przez kilka kadencji). Był członkiem korespondentem Wielkopolskiego Klubu Publicystów Krajoznawczych PTTK w Poznaniu.
Do 1998 r. działał bardzo aktywnie we władzach wojewódzkich Spółdzielni Spożywczych „Społem” w Gdańsku.
W 1985 r. wstąpił w szeregi Stowarzyszenia Autorów Polskich i działał bardzo aktywnie w Gdańsku w tamtejszym Oddziale i we władzach centralnych SAP.
34
43
Za swą aktywną działalność zawodową i społeczną otrzymał liczne odznaczenia państwowe, resortowe, organizacji społecznych i miast, oto najważniejsze z nich:- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (12 VII 1974),- Złoty Krzyż Zasługi,- Medal „Tysiąclecia Państwa Polskiego”,- Medal Zwycięstwa,- Medal „Zasłużony Ziemi Gdańskiej”,- PTTK przyznało Złotą Honorową Odznakę PTTK,- Złotą Odznakę za Opiekę nad Zabytkami”,- został Honorowym Członkiem TMZK,- Zjazd Krajowy SAP w 1996 r. nadal mu najwyższą godność - Godność Członka Honorowego SAP,- został laureatem nagrody wojewody gdańskiego /14 I 1975/.
W Lubichowie żeni się 26 X 1946 r. ze Stefanią Pelagią Rydzińską i z małżeństwa tego doczekał się synów: Stefana i Piotra.
Zmarł 26 II 1998 r. na polach Zelgoszczy i jak wspomniał w czasie Mszy żałobnej w kościele farnym p.w. Św. Mateusza w Starogardzie Gdańskim tamtejszy proboszcz ks. prałat dr S. Czapla „ ... zatoczył koło życia i ostatnim gestem przytulił się do tej, najbardziej umiłowanej ziemi kociewskiej, dla której pracował do ostatniego tchnienia...”. Tłumy mieszkańców Kociewia żegnały go w kościele i na cmentarzu Łapiszewskim, a nad trumną pochyliły się liczne sztandary.
Pośmiertnie otrzymał w 1998 r., z okazji 800-lecia miasta, Honorowe Obywatelstwo Skarszew.
Róża Janca-Brzozowska, Jerzy Kotlarski, Oddział Gdański Stowarzyszenia Autorów Polskich. SAP sapie ju ż 30 lat, Gdańsk 2007, s. 31, 73 (foto), Edwin F. Kozłowski, Słownik biograficzny Skarszew i okolicy, Sopot 2002, s. 273- 276 (foto), Edwin F. Kozłowski, Józef Milewski, w: Ziemia Gdańska. Rocznik krajoznawczy i kalendarzem imprez 1994, [Gdańsk 1994], red. naczelny Edwin F. Kozłowski, s. 45-46 (foto), Edwin F. Kozłowski, Jubileusz dra Józefa Milewskiego, w: Biuletyn Informacyjny Elbląg - Gdańsk - Słupsk. Stowarzyszenie Polaków Poszkodowanych przez III Rzeszę, Nr 2/1994, s.41-42.
35
44
45
46
Borko-.sKa Jć e f a - >ll5 lu t e ,>/1 S»t4~1 ^65/
urodziła s i ę 2j l i p - s 1^14 r.w ro d z in ie Konstantyna i ,-ei‘o n ik i
z :UopoAki«h w ^torofcsrdzie na Pomorzu Gdens.rcim» Ukon^zyia szkol*
średnią w okresie mi.rdzywcggmiym pracowla przy r o -
dzi^s^b w Kupie-twie.Po przegranej wojnie polsiiotniem ie^Kie j
znaiazł© s i ę w uarszawietŁ<fcie vwsięia u d s ia l w Powstaniu «arsa#
wakim*Pracowała * -*haraktei*ze p ie lę g n ia r k i w s z p i t a lu fclównym
s i ó s t r e lż b ie ta n e k n® Gói©stm - o k o to wie przy u l . Gosz~ayns kiego*
obsługującym w za sa d z ie pu łk AK!' Beszta" .Po 2o s ie rp n ia 1^44 r ,
z o s ta ła w ramach s z p i ta la ewakuowana w nowe m iejsęe .P o wyzwo
le n iu w 1^4? r .w r ó « iła do Starogardu,trudniej'* s i ę wraz z rodzę
nst.»efli drobnym nandlem*^ marła maja 1^85 r * A ^taro&a-dzie Gd
i tam z o s t a ła po^bo^ana#5 .1 1 W I ** / - / Józef Milewski
wioliOE-rafieJ nef k i l e ,,s iii . iio^ie wi#«y w Powstaniu -arsz* ,.SKim/1 r / lo-.arzyatw o iii^osników bierni Ko<-ie . s s i e j , Staroń rd G d.iy86 r
47
ijorkoaso. .admund-^Pirat" 'O
U rodził s i * 26 l ip ~ « 1921 r ,^ »»t*rofc,8rcBie na Pomorzu w r o d z i
n ie kup ~ a Konstantyna i .er^nitci z d .K łopockie j . ^ i a ł s io s t r y
imieniem J ó z e fa . B y ł uczniem m i e j s k o g i m n a z j u m . K i e ch<rą©
przyjąć n ie m ie c k ie j v o i k s l i s t y u sz e d ł w 1942 r . do «#rsaa*'y,
lam n a le ż a ł do ru^hu oporu,odorą" udziai. w Powstaniu warszaws
kim. .ai^aył ,v grupie .AK"Półno^". p ierw szych dniach września
1944 r , wycofał s i s kanałami do " ród m iese ia .P o zakon^zeniu
wojny i opuszczeniu obozu je n ie c k ie g o o s i e d l i ł s i$ na Zacho
dzi® iiui-opy.
J ó z e f Milewski . Ko^ie wia^y w Powstaniu ‘*arsza&skim/1 944 r / v TiRKt ótarofcerd Gd, 1 986.
■ vV
48
b.lorko,>ski ffj an* i s z e k - ” 1 3 j o 1' /I A o-1 jftż/
Uroda i ł 3iśr 11 w rześn i* w -itaro*# da i# w r r d a in ia Kup'*# Kon
s ta n ty ; /® i a r o n ik i a ło p o * s ic h . ł # i m łodszą s i o s t r y , J ó a a f x9
i młod«a«fce fcrata^dmunda,, Ukończył szkoły średnią w Starogar
d z ie ,# potem uzyskał w ykszta łcen ie w y ż s z a s p e c ja l i s t y ' ’ na w
•■akr.sie handlu m orski*^o.Pra-owsł a In sty tu c ie ’ andiu i la^ h-
n ik i ro r to e j w Gdyni,# od 1^38 r.w firm ie prywato* j i3#yer#
,i uarszawifi#H #l«ź#ł do k o n sp ira cj i p a tr io ty c z n a j »ersz«wy,
Diorąc udai# ł w Powstaniu -arszawsKim. Ce kon-%* s ierp n i# 1* 44 r
w a r z y ł na óródmias^iu w Kompanii"Grażyna” p o r .”Larnasia"/Ma
rian# Kra w "Z y k# /* Po wyzwoleniu w rócił do swego zawodu,aamie-
sz.oij * w r.w O is;$Jn i* . .yróżnia ł s iy w ptf»e*y spoi.e~znaj
ii a rzaca te t>o mi*»ste, ..yrćżfciony z o s t a ł m. in.Krayiem Kawalers
kim Orderu Odrodzenia io i s K l , iarszawsKim krzyżem Powstańczym,
oraz godnością Honorowego Obywatela c ia s ta O isatyn#.lam zmarł
w l y ó j r . i z o s t a ł pochowany*3 I 1993 r . / - / J ó ze f G ilewski fi , 0
- i c l i o t .rafiauÓ5ef Mile wski. Kocie wia^y w Powstaniu “arszawskim/l ^44 r / T . . 7 j K , Staro£ard Gd. 1986.
49
buko. siei P* ..eł L j
U r a d z i ł s i ę Jo i u t e wo 191o r .w ok arszt a«h ns Fouiorzu Gdans-
Kiriu , y s . Bauera i:-.enx’a<ja#.3 douył w y k sz ta łcen ie •» zawdefeie s i u -
scr?,s maszynowego* kaapanii w ł a ś n i owe j 1939 r ,w a lc z y ł *
2 B a o n i e o t r z e !*«. .v l ^ z e . . i e * ^ a . . i e s s k a i n a s t a i e w " a r a r , © w ie ,
Ł. d z i e w z i ą ł u d z i a ł w P o w s t a n i u • • a r s z a ^ s k i a w c h a r a k t e r z e r u s z
n i k a r z a * p o ^ j j a ^ m i e n i u p r a - o <ał m. i n . w P o l s k i c h S a k ł a d a c h ^ b e
ż o w y c h . S t a r y m m i e j s c e m z aiui e s z k a n i a w l a t a c h 1 9<So b3 i.a
< > * ra 7 .8 * a ,u l , j i ró r tk O A isk © 2 .
3 I 1 9 9 5 r » / - / J ó z e f M i l e w s k i /•UUt*'¥ s-Ą.
L j ui.ię^i a i l .s
J ó : e f M ile .6 fd . . jft.o«ie .v i a ' ' ^ # P o w s t a n i u " a r s z e w s k i o / 1 9 4 4 r / ,
i^ K .#t>tarottard Gd* 1 ?86.
50
Gołkowi >.i Br o d . on J a a / 1 91 -1 / v5"
u ro d z ił s i * p s ie r p n ia w ^taroLaj. cz ie jako jedyny syn p ie k a r z a
lgnącego i S o f i i z i'!aIgowek i-*ii*Tu ukoii^^yi szk ó ł* ^ d zia łow ą*
w k tó re j oyi harcerzem drużyny nr 2 1 , Do wybuchu wojny 1939 r ,
pracow ał <v p ie k a r n i o j« » . • p a źd z ie r n ik u 1939 r , wraz z Józefem
isa^a je ws kim i K o t o w s k i m w yjechał do “erszaw y, Tam p r a c o w a ł jako
k a s je r w k i n i e p o d zarządem Ae . . ie - k im ,S n a jomcs* j ę z y k a n i e m i e
ck ie lo u ł a t w i a ł a mu k o n t a k t y a Kiem'*ami,a n ie p r z e s z k a d z a ł a w
p r z y n a l e ż n o ś c i k o n s p i r a c y j n e j • l n i a 6 s ie r p n ia 1 9 4 4 r . j a k o uczę*
s t i k P o w s t a n i a « a r s z a w S K i e ^ o w z i ą ł u d z i a ł .v b u d o w i e , a p o t e m
w o b r o n i e b a r y k a d y na u l i ^ y M a r s z a ł k o w s k i e j / r ó g u l . 7< ł o t e j / »
w p o b l i ż u m i e s z k a n i a s i c s t r y , A n n y i \ i k l a s , t » r y k a d a z o s t a ł a z bom'
bardówana p r z e z iMiemców.Pe n i e j i j e j obron^a^h n ie p o z o s t e i o
1.^^eiecj© u stna l c.n«ceŁo ^ałko . .sk ie g o , o j c y p o le g ł e g o ,z 1 96o r ,
2 , Jó’' e f auile wsiJ..Karcerze s ta ro g a rd zcy 1 939-1941?.Storo^ar d Gd
żadnego s ia d u .
-.iijliOŁ r a f ia
j i 1 9?3 r , / - / JóM-f M ilew skilit*-* "P *iof Lc
1967 r .
51
£Gi-o^acki J ó z e f / l o^o-l ^y^-/
Uroda i ł s i ę w F«ipi.in ie 18 marca ,v ro d z in ie kup-*© Pawła i J u l i i
2 d.Kaaela. iy^ho.^anej 3 o i i e t ium Majcianum w t e j wsi i gimnazjum w
ita wica u. Studiował na uniwersy te ta cfc w otjMłSburgu i Frankurcie
n*ienem *£ył komendantem otra^y Ludowej w Gniewie od połowy 1919 i
do stykania 192o r*Brał u d z ia ł w p le c i s z c i e na .*armii i Maauraci
a od s ierp n ia 1 92o r .w wojnie ooi$z«ewi^Kiej.Potem pracował w
Gniewie i Poznaniu.*, la ta ch 193^-1939 był posłem na sejm HP.& ok\
p a ^ ji m. in . w ramach dy wersyjnej ak^ji"^" w „arszawi* pisywał artykuły do wydawanych tam konsp iracyjn ie w la ta ch 1 y 4 l-1 944 dla
niem ieckiego czy te ln ik a gazetek'1 iriamjaer und i>hwert !i"Der Soldat"
.spółp a ^ o .a ł z powstaniami warszawskimi 1>44 r .P o wyzwoleniu
19*0 r ,o s ia d ł na s ta łe w Gdansku»tdsie zmarł 30 I 1972 r . i zo sta i
pochowany. Odznaczony m. in . Arzy żem V ir tu t i M iiita ry V k la sy ,
18 I 19993 r . / - / J ó ze f Mj.le.veki IW-Ł-— sC«’bibi.iOfe-.raf iaJózef Mile s,_i. oty~zen 1 920»lu ty i ifcarsec 1 947 na iCo^iewiu*S aro&ard Gd.1‘>84 r .
r 1
52
: andke itenryk-^Przei XI" "f*
Uroda i i s i ę 2o -Listopad# 192? r.w ■*■'■*zewie jako syn cankow*®
iiotueła*a i 7, o f i i 5 kaduasKi^h* Ukon~z;yi jedną kies,? gimnazjum*
w 1 94o r . ^ysi^diony z redsi-a .u i do G G *P o ..s tan iu •arszatfekim
a a i-zy L jaKo sz e i e to •. ie " a oaonie ’£€±t" /lirenue isen/ztrupo-wania
"oarna41 /B ia ły s t o k / pod p er . Z b i tn ie we m / x i e c«re» m. in* u r e jo n ie
a l.U erozo li& sK l^ h /łiród a iee^ ie / do 'd a 1 944 r.-^yi jeńcem ^taic^u
318 nr 1o4o>2 w i.aaDinoAi^a-h/i.aaasdorf/ , « od 11 aI 1 ?44 x ' .-S ta l
iiU '/II A w i:cosDurfc. -yz «olcny przez a mery kanw w z obozu * acn«eli iiun 3o 1 / 1945,po '‘aym w .11 Korpusie PS5,* 1947 r . w doznaniu*a od 19i>5 r.w A*ze wie, o s ta tn io jako księgowy w PGR kalinowo.
M m m m l m " " 1J o z e f Milewaici.Ko*iewia*y .. Powstaniu .*arsz ©«vskisi/1 944 r /*K, Starogard Gd. 1986 r .
53
hoffraaim ja& ina/l $
lo U z i ła s i r i s ierp n ia w gródku nad ■ dą^UkOi.-Jiyła o k la s
'•rticzenió *vki przy panelowym *aemia©x'ium In® uczycie isKim i 2 k lae
gimnazjum * toruniu*2 rodzi-a ia i marnie szk ica i a « Katowi" aoh/
1 / , Kra&o*ifl/l 941 -1 ^ 3 / i * ..arszawie/1 ?4>-1 ^ 4 4 /* i« ie -
~ał« do ^zars^Ja s e r e t ó w ,b io r ą c u d z ia ł w i^h d z ia ła ln o s^ i*
. .z ię ła u d z ia ł w Powstaniu -ar6zawskim,z początku jako lą ^ S -
n i^ z k a ^ potom san itar iu szk a .U n ia ^o s ierp n ia otrzymała p os
tr z a ł z kara oinu maszynowego w obi dwie no^i. -x'’jenoszono ją
a ce lach le^ sn i-zy^ h do rćżn.y~h s z p i t a l i .^ a _inyi® bez ś la d u .
4 .1 19^3 r , / - / J ó ze f Milewski
b l01ip a ra fiaJ ó ze f M ilew ski.óo^ie wia^y # Pows , oniu "arszewskim/1y44/ ilBK,St»xog#rd Gc, 1 98b r .
jhc,
54
Jarosz ir a n c jsz e k /l 1 o-'ł
Urodził s i ę 2o arzaśni® w USA,*, fci*Gzywojniu wr^ó^ii do P o l s k i ,gi i ia i u d z ie l w Kampanii wrześnio .aj 1 r * , u k tórej z o s t a ł ranny'.
..p di do n ie d o l i n iem ieckiej*Po w yjściu z n ie j przebyć*! * a r -
szaw ie fa n ia żu ją /' s i v * d z ia i -a in - s c i k o n sp ir a c y jn e j , dniu j s i e r - 914 r, 6«/T
t a ł JO *ltlB 1 i a » g W > k iBI>« 6! %• » VVDXk3*W3tk.'*ti% ffObOtllB'
p.zymusojśrcb w Kitacze^h. r,s ta tn io nami*-sakiwał u znajomych Franko-
;veicich w wiłiytoAie Granicznym na Koc iew iu,^ ozie z ner i 13 s ty cz n i*
1969 r * i z o s t a ł pochowany,$ t a b l ic y ns^róbko.v®j yjni ■» u d z ia ł w
;o.v s ta n iu •* ar szewskim, | - )
55
Jasno^h .. c-cit/l >-0" i j i M / - ..A O
Ur o dz i i s i* lo k»ie tnie*M ieszkanie~ i^sewajwy^bowaneJt gimnazjum
męskiego*;/ 1 938 r .w ^una^ki^h . .uf-a^h Pra<*y /»■ *»i<*poni koio Gnie*
*».~d 1 V4o r . ja ,0 uSw i*cki'‘ w o r g a n iz a c j i konspiracyjnej w Lub
l i n i e ,a w grudniu 1* +1 x*.dzisi.®^a konspiracyjny w v.arsze.vie*JSe
~ ie ie grupy 4? harcerzy wykrsdl z k o stn icy zw łoki t^zewiaa fi*,
'"brnieie»skiofco i P .o z u l~ a tpoi«2^iych * wai-»e z ^estapo. .Nal^zył wPowstaniu -ax Ik ilW i Oddziale '•ypado^ym*' ras" ne Sterówce §
ranny .v nogę na barykadzie prz$ u l . s e n a to r sk ie j 7/1 3 onia 12
s ierp n ia 1 v44 r . Spłoną! * s z p i t a lu po^stan^ym przy ul* Długiej
o >v południe n ie d z ie ln e So s ie r p n ia 1 >44 r . c z a s ie pooyiu w
stoa-i^y studiow ał pi’ay,'o.
J ó z e f .-..ile *a k i . Kociewia cy u Pow staniu •»®rsza#skia/1 r / m K , Starogard Gd, 1^36 r .
;-ii>lioŁ,r a f i o
4 . 1 1 r . / - / J ó z e f G ilew sk i
fco\- - \Ą/\( ’ o ~ sTQJo 4,-
56
Aa -■?, w . re k .yran^ i sz e k - 1' Ka n a r f '* ' *
U r o d z i ł e i ę 9 s t y c z n i e 191!? r .w " ie® *® e^Ja/H am born/.A bsolw ent
S z k o ły P o d c h o r ą ż y c h A r t y l e r i i w ^jruaziądzu , . Kam panii w r z e ś n i o
wej 1^39 r .d o w ó d c a p l u t o n u 1^ b a t e r i i p r z e c i w l o t n i c z e j • B r a ł
u d z i a ł w o b r o n ie warszawy* a 1^42 r , w s t ą p i ł do AK, P o w s ta n iu
<«ar s s a wskim w a lc z y ł ja k o p p o r dowódca p l u t o n u baonu"Obrobry" na
,. o l i , 7! o s t a ł c i ę ż k o ran n y odi.smk.Lera p o o isK u ' ' z o i ^ o m ^ o na daohuo-'
; s ir t e r -^ a , o domu p r z y o b r o n ie barykady u l i c H ł /o d n a - - r o n i» /u
H a b e r b u s z a / .P r z e b y w a ł w s z p i t a l u poio.»ym p r z y u l , C ie p łe j ,p o te m
w s z p i t a l u M a lta ń sk im , na s t o p n i e w ś r ó d m i e ś c i u p r z y u l *7. £ o d a ,
w r e . z o i e do końca P o w s ta n ia p r z y u l . Bo due na /P iy k n a 2 4 / .P O wo«j-
n i e o s i a d l i ł s i * w S t a r o g a r d z i e Gd. t g d z i e p o d j ą ł p r a « ę zaw odow ą.
O dznaczony z o s t a ł m. i n , w 1984 r , marsza wskim Krzyżem P o w sta ń
czym .4 i 1 » 3 r . / - / J ó z e f . . i le ' i i ZJU, •
b ib i - io ^ ra f i a
J ó z e f M i le w s k i .K o c ie w i» c y w P o w s t a n iu “a r sz © w sk im /1 ^44 r / .
TABK, S ta r o g a r d Gd, 1 9 6 6 r .
57
marek J a n in a -“Janka” , . <~ \rN Ą Su
Urodził© s i e 17 września1915 r .w ómolensku w r o d z in ie Sudarów,
uo 1937 r .za m ieszk iw a ła przy r o d z ic a c h w Sokołowie Podlask im .
T'd k w ie tn ia 1957 r .o y i a t e l e f o n i s t k ą * M in is te r s tw ie Spraw
ojskowyHu w warszawie. ~zei.vnu 194.: r .w s t ą p i ł a jako łą ^ z n i^ z k
to? do zgrupowania AK"Sosna’* ,&dzie bezposre dnim j e j przełożonym
oył ppor. 0 k en erf '1 /o b e c n ie m ąż/. Ukoncsyia kurs sa n ita r n y , w Pow-
stanu -tarsza *SKim byi.a s a n i ta r iu s z k ą w Czp i ta la c h Maltańskim
/ 1 - S V I I I / ,p r z y u l . ^ o d a / 8 - 1 2 V III/,.A rm ii Lu/dowej przy u l .
uoduena/12 V lII~1o I a / i Armii LudoweJ p rzy u l .P iu s a /1 o IX-
2 A /.B y ia w ięźn iarką obozu j e n ie c k ie g o w P ru szk o w ie ,U c iek ło z
a® Wschód z tra n sp o rtu ewekua«yjnefeo.Ukrywał® s ię .O b e c n ie wreZ
z m^em-pows tańcem zam ieszkuje w S ta ro g a rd z ie ud.przy u l . l r a u -
vutta 2 / . 4 I 19^3 / - / J ó a e f „ i le s k i-d u l io ^ i-o i ia ; o^ję „jg^-y Vv Pow st. —wąskim/l 9 4 4 / . o t s r o w*rd Gd.1 986
58
■tl a i e c k a - ozenkranz .za M i l
Uroda i l e ais? 28 s ty cz n ia 19^6 r .n a ■'io^iewiu, - Powstaniu «r»
ssaw skia oyjLs sa n ita r iu szk ą w s z p i t a lu z j^upowania^hrobry 1 1 ”
pi-zy u l . iV'*ri«cici8 J w śródm ieściu . Obecnie j « 3 t lekarzem” dentystką
w Gdansitu. ^
. i s ig ^ K i Józef/1S91 -1 9 6 ? /
. r o d z i ł siv‘ • asr^a # ^ ą s a ^ ie ,~ d 1 ^2o r ,* a m ie sz .całym na Po
morzu* z zcwodu kupcem « -cze wie ,&one^ym z Ko^ie .ianką z ^ s iek a
pod okór^ em . ■* Pow staniu <arszavskim był in tendtn tem w baonie
'•Kiliński." w ~ rćd m ies" iu .7j;aarł w Gdańsku ? ^rudnia 1^6? r .
x.isie*£i 'y^.muntU rodził s i - i 17 lu te g o 192? r . .. iardkoss-zy z matki . o -
'•hodzącej z Osieka pod Gkór-aea* * 193^ r ,z a . iu e s z k i* a ł w i c z e -
w ie . .a l^ z y ł w Pow staniu >arsz az/sAim w zgrupowaniu "'"broDry I I
w śró d m ieśc iu . .* l a t s - b 1 9 4 ? -1 9^7 był w PJ& we „pan^ji,® potem
w A n g l i i . °dzna<*zony z o s t a ł m, in . tory ty jakim wyróżnieniem" .ar
■~edal 1^3^-194?'* i «arsza#sk ia iirzy^&m *-o.<s t a n c y m .
59
M M f e a Ł g Ł , S-l&iU, ■. ' ' ^•iedysiaw i>*iderr.ar Ozimek u r o d z ił s i , 50 maje 1 92? r*w rio r u -
n iu -v r o b i n i e F e lik s* i Janiny C 5laków ,którzy w 1928 r ,sprow adzi*
i i e i e do S tarogardu, gdz. e o j ^ i t c zawodowo s ł u ż y ł w 2 Pułku Szwo
leżerów Kokitniar.8ki*h* aide :n e r u k ca -a y ł s z k o łę powszechną,® p o te i
p ierw szą k la s , gimnazjum. By* h e ^ m e a i # M s 2o V III 1?39 r * n ie po«
porz< dkował s i e z arz^ c ie n iu o ew akuecji rod in woj skorych# 3 ojcem
w zią ł u d z ia ł a wojnie 1939 r##w tyci od 14 w rześn ia z bronią w ryki
początkowych l a t a - h ok u p acji skierowany na ro b o ty przymusowe,
dwukfcotnie .5 n i - h u c ie k a ł ,c h o ó saw sze przyłapany* O&ia 4 m^rce 194’
z n s l s z ł s i e w warszawie»tam p r z y j ę t y do AK i w n i e j sk ierow eny do
grupy d yw ersy jn ej• ii s i e r p n iu 1943 r , przebywał okresowo w S ie d lc a c j
g d z ie skontaktow ał s i e z 'ludźmi Gwardii Ludo^ej• Dnia 17 marca
1944 r*wre« z Edwardem Pawelcem a ..arszawy o tr z y a a ± i ważne zadania
organiz a«y jne ,po wykonaniu k tó reg o s k r y l i s i e w aaua y n ie broni
AK, Gestapo wpadło jednak na i c h tr o p . . w a ik u o s t r e j w yliśm y s t r z i
łów p o le g ł o k i lk u Niemców,ale ś m ie r t e ln ie ranni z o s t a l i również
Os inek i P« -exec, l*th z <*łoki p rzew iez io n o p rzez Uiemców do k o s t n i^
« o b c a s ie s c i ą g n i ty«h outów z nóg Ozimka z n a le z io n o za św ia d cze
n ie o jeg o u d z ia le w w ojnie 1939 r « • wystawione przez je d n o s tk ę >P«
Po To dn iach grupa 'K wykupiła z w ło k i obydwóch p o l e g ł y c f a pou-ak^w
dla zorgan izow anie im p og ra eb u ,k tó ry n a s t ą p i ł na cmentarzu komu
nalnym na Bródnie#1 a I 1 9 9 2 -r . / -/ J ó ie T G i le w s k i
B ib l io g r a f ia
1 , J . .ś l lcw sk i*K arcerze s ta ro g a rd zcy 1 9 3 9 -1 9 4 ^ ,S t a r o ^ r d Gd, 1967 2 . - s i ę g a imienna s t r a t lu d zk ic h II wojny ś w ię to ^ j/< o c ie w ie / ,
Starogard Gd. 1933 r .
60
r g l . i k i Paweł admund/1 ^03-1 ^do/
Urodzi! s i ę 4 tru d n ią w $aiym Bukowcu k o ło j biev.a w r o d z in ie
i?r©n~iszka i Marty** k tó r e j u r o d z ił* s i t te ż 1o iJL V^2o ^orka
łie ien o .* b so i .en t ^ ia u a z ju a w o te r o g e r d z ie w 1 y Z ? r . .. 1 ^ 3 1 r .u z y *
kał dyplom m agistra fara® ^ j i na U n iw ersy tec ie Foznanekia* Pra<*o -
a , in .w aptece w ‘-'tsro^sciz ie ,a ca 1 IV 19>* r,w febiy^e ^łie-
a i^ z n e j iioskampe. , ok u p a cji w ię z ie ń V i«kori* S^hule w Gdańsku*
po -'łyni T,am iysakoł w ..arssaw i« , * Pow staniu **arsz&wskia u d z ie l a ł
p ie r w sz e j pomocy rannym w rródmies-*iu,w s*bonach przy u l .J a s n e j
''hmielnej i ' x o t e j . i* z i e n o doz ów o-. wi-^ciat "hemitz i ^ u la u /* ro e
ła w s k ie / .P o wyzwoleniu uruchomił aptek* w lo z e w ie ,* w lo t a c h
1 94^-1976 p row adził apteką w M iestk u ,5marł w Gdańsku 22 II
1 9 6 6 r* ndznw«zony m, in* 'vrsy*.em kawalerskim Ox*deru Odrodzenia
Poxsk i Z ło ty m Krsyżea Zasługi,M edałem k A k-ie^ i* P o l s k i ludowej
oraz r dzn*ką z* Ozorową pra^^ w “łu ż b ie Zdrowia,4 . 1 1>>3 x'. / - / J ó z e f i l e s i
t .' ?armo«ja Polska'*, #arszaw* k, 1 y79» e#6112 . J ó z e f L.ile .vski* Ko^iewia^y a Powstaniu “©rasawskia/1 944 r /
i ^ K , ©tarogsrd Cd, 1986 r .
61
Urodził 3 i? u ic^ewie 17 l is to p a d a 1 ^ o r . '* Po s ta n iu “arsza ^słcj
w alczył w Śródmieściu * baonie aajor*MIwo"/Sakracwskiego/ w cha
rakterze dowódcy drużyny saperów w p lu to n ie saperów p o r . iłDobro-
siaAa ' od 6 IX do p X 1 944 r .O d d zie l ten wykonywał m .in .przeko
py w a 1 . Jerozo lim sk ich .P rowadr.il dziennik wydai-zen je d n o s tk i .
Po wojnie . r ó c i l do ' cfce wa. Inżyn ier-m eciisn ik . Odznaczony m.in*
Brązowym Krzyżem £ a s lu £ i ,Z ło ty m rtrzy^em ■■'asiugi i .arszswukim
**■ zyżem Powstańczym.
62
y k /l £ 8 _ r ± 2 ¥ * - / \ Ą f
Urodził s i t '- lu tego .* l^sewie w ro d z in ie K!»ksymilion« i Marty.
A b so l/en t sokoły povaae*fcnej»h sr* e rs . <c w riesn iu 1939 r .u c i e k ł 4
do Anina,s potem go w«rszswy,U"7,estnik ta jn ych kompletów nau~zni<
. .a ie ż o i do J e r y c h ~zere£.ów* c h w il i wybuchu Prwstanis '-arszawsk
i t Ło był ł y ż n ik ie m w kompanii szturmowej 3 Baonu ? p.p.AK
1 G«rluchM ^.cjors" .«ysoc ,iet,o ’A -t^ n is ir i jj n « / n* " k ^ iu ,
P o le g ł 1 sierpni® 1944 r .
63
- te f oni ą .z Jó iw ia kó »/1 101 - 1 LJS 1 / { \f fi g
Uroo^iifc s iv 3 s ty cz n ia .v "arszawie rod z in ie ilemene© i Floren
tyii.y z ux śnicie widzów. ,r®z z ~órką ^tef»ni#..Aomylną a s t j a s / brała
aniu ««r8Zawskim jako tPBitttittSsJAi .« '■>rupie"Pól-
uo*", -'-rżę by#a'Ł» .» odozs^Jo k o n c e n tra cy jn y c h ^evens oru^lc i “'a c b se r
■..auseniTr*ni*nDurfc.Po wojnie i^a: it, i ^ c r > U Jonią w Jta-
rogard’. i e Gdt&dzie zmarła ł iiiaje 1^81 r . , taru/.e pochowane, .-dow *
4 I 1^93 **• / - / J ó z e f M i l e w s k i
„ibiiOf.rafiaJ Ó 2 e f M ile weici. K o ^ ie w i# c y w P o w s ta n iu ‘© r s fw s k im /1 94*4 r/ xM5K , S t a r o g a r d Gd .1986 r .
Łufc
64
h q ii n t >• u 1 ie g a
Uroda i i 0 3 i*j w ^ e « ' i e 3 k /le tn ia 1 9oo r ,v ro <33 in ie Leon® i
■filarii z Hrze-sinakich, ia a ukon^ayi® 3*5 koię powsse «hną i Brednią
«v latach 1 ^o6 - 1 91 5.^t,j©inin dojrzał os " i uayakeł® w Łimneajum hu-
mani .t.yrzi^m /j lo ru n iu w 1922 r , Studio .vox® j ę z y K i l i t e r a t u r ę
niauaierką na Uniwersytecie Jag ie l lo ń sk im w Krakowie,^d 1 V III
1 929 r.n*ucT,®ia v Gimnazjum dolskim .» Gdańsku,Od .srseanis do 4
listopad* 1939 r,pracowała */ konsulacie sswedzkim w Gdańsku,
lj«teieloxa po :.c. ' j *■olakoau resi to/*®na i 9 aII 1 959 r , wywiea i one
do “ara^awy, . -'.■•asie Powstania *'arssa>vskieto,^ którym brei®
ud3iał*zostaie rann® od ułamka pocisku or ty lery J skie^o , -e wrześ
niu 1 ' A j r,/wróciła na .ybi^ e l e ,7. ostała od!flscf.onp m, in, Arayżeia
vv®lerskim Orderu Odrodzenia PoiS ii{^ /19 7 3 /,4 .1 199^ r , / - / Józef tóileAski \ l u * ' Z t - ,
65
Aad?.dsg,..pg3.Łj - . ! n I O
Tadeusz ‘'eaery Reko»ski u ro d z ił s iv 27 VIII 1921 r .w S tero g er -
dsie w rod zin ie kontro lera kasy m ie jsk ie j A lfonsa i Stenisłe*vy.
4 la ta c h pooytu w gimnazjum n a le ż a ł do o r g a n ia c " j i h e r « t r s k ie j .
.v początkach 194o r . udał sis? na s t a łe do "ars3aVĘf*.V c^ e s ie Pow
s ta n ia ersaawskiego był żołnieraem bata lionu AK"Bssata” na Moko’
towie.E&łia 2 s ie r p n ie aoatei. ~ivżko ranny w n ogę ,k tórą mu am
putowano w sapitel^u 53 e lż b ie ta n e k 27 s ierp n ie ." 'au ł s i ę doskona- \
I e ,a le w c a e s ie n a lo tu n iem ieckiego z o s t e ł przysypany w p i/vn i/cy
29 s ie r p n ia , x e stąp i ł krwotok.7* marł ne skutek upływu krwi z> wrae“
n ia 1944 r.w s a p ite lu ,w p iw nicy przy u l .o z u s tr a nr 13*Pochovveny
a o s c e ł w ogródku przy u l . l u s t r a pod pseudonimem/oez nazwiska/*
• 194> r . z o s t e ł ekshumowany ne *mentera Powstenców na * o l i do
wspólnej mogiły p o w ste n c a e j .J e s ie n ią 1983 r.Rede Penstwa PRL
pośm iertn ie nadęła ma warszawski Krzyż Pow stańczy.który s i o s t r a ,
c iż b ie te ,p x “5ekeaełe w derze Muzeum Siem i Ko^iewskiej w S tero^er-
dzie Gd. Imi*: RekowStcieto f ig u r u je symbol-..canie ne pomniku walki
i a e" 'e n s t a h a ^ ^ n y w Starogardzie Gd.lVi i '
1 A l 19992 / - / J ó ze f MilewskiB ib liom a f la
1. J.M ile vski, Har« trz# stero^erda^y 1 939-1 9 * 0 .Starogard Gd. 19^72.K si«ge imienna s t r a t ladak ich I I wojny św ię to vej/Koniewie/•
Sterog£d Gd. 1983 r .
66
\ P j U ts 6 ^ ,2 A
ivoz ti u .-a• o nz ł d * in / 1 ^25-1 y -j.i /-"1 Ka a ie n '
U rodził s i e 2 cztrw co we wsi '"'zatitowy pod łozewem jako n a j
s t a r s z y i;yn ona r aa, in^pe któro k o n t r o l i s&.orbo>ej no d o n i c y
75 .-.ołnym Mikstem Gdańskiem*! iinny z d. <ąs. . la t a c h 193?~1$39
iidwla u c z ę e z iz o ł do Państwowego idceum i Giumoz jum O s k ie g o w
'i^aewie. l o t a c h ok u p acji red lin ® z o s t e ł a o s i e d l o n a przez h i t
lerowców do Ge ne r o ln e j G ubern iif "O p o z w o li ło -c.vino«vi na ukon^ze-
nie ne kompletach pry w'* tn;yoh dwóch ko-iejnycn kis-s szkody śred n ie ;
i uzys *nit y .u su e ^ i jo Goj rz ©i. o s - i . — 51. „ ie v/stąp i ł o» n i e
bawem do i- K i jako e trze l e c p kompanii Ba to lionu" Goz do wo '* im.
Stefana o r n ie o kie &© tfz ią ł od 1 s ie r p n ia 1 'pąą r . u d z ia ł w Pows-
to n iu -ar sz tysk im , .a ło z y i przez c e ły ~zrs no StorÓAoe pod p seu
donimem" Kamień". "'hrzest ognió^y otrzym ał ju ż w p ie r w s z e j nocy
po • t a n i e j .» krwawym szturm ie na kompleks gmaonów Państwowej y*
t.vórni Papierów wartościowy oh#Jego kompanio s t a c z a ło i p ó in ie j
" i t źk ie wołki*w których s t r a c i ł o oitoło 8o/« sw oich ż o łn ie r z y ,
unio 50 s ie r p n ia Jdwia z o s t o ł ronxiy,po -*zym skierowany na l e
czenie Go s z p i t a l e aa w śr ó d m ie śc iu . Dowództwo po .aten^ze odzno-
c z y ło go Krzyżem ■•alecznycb. « Powstaniu p o z n e ł s a n i ta r iu s z k ą
Izooe 1* l i s i e c k ą , z k tó rą p ó ź n ie j s i* o ż e n i ł . I o upadku Pow steni#
z n o lo z ł s i v u n ie w o l i n ie m ie c k ie j .P o wojnie opublikow ał wspom
n ie n ia p t Dwonoscie opo^iodon ż o łn ie r z y bo t a l i o m ! ’Gozdowo" im.
o te fo n o ',zornie<3kie«_o.Po wyzwoleniu w ró c i ł do l^zewa*gdzie pod
j ą ł procę w a d m i n i s t io c j i państwow ej. • let ,och 1 ^ 8 - 1 ?p2 ukoń
c z y ł .y d z io ł Pr».vo U niw ersytetu Posnansk iego w s to p n iu m o g is tra ,
.. 1^6o r .u z y s k a ł s t o p ie ń naukowy doktor© nouk p r a w n y c h ,o w 1968
o b r o n ił prec^ doktoi'© b a b ilito w o n eg o w U n iw ersy tec ie Poznons*.i»«
<~d 19Vo r.pr©co-voł jo ko naukowiec w Uni wersy te c i e danskimjgdzi*
w 1^8^ r .u z . s k o ł nominooj%ł no p r o fe s o r a nadzwyc^ajnego»Pro.vedzjJ
wykłody w p a r y sk ie j -o r b o n ie . Opublikował oko ło 1 po proc nauko
wych.] ryw otnie jjromodsił s ta r e minety* Był ?no»cą pra^s morskiegc
67
*kwenu balty^kia^o* Daisasl .. Gdanskia Towarzystwie H*ukc«(y* i innych. Był -z!onki«m Z je ano 'zenie *£rzejKśi,}aasJco--lJ8rodo«#g©*iie lezal do ■‘owarzystw® ^iioanikb * Sitr.ai Koc iewsa; i* j# 3 a*rl 1J IX 199? r.« Gdańsku i toa zoazoi. pochowany. Posi® dał a. in. następ u ją- « odzn»c’.tnia *Krzyż Kawalerski Orderu ^drod -enia irolski* loty i>rzyż a sługi* Krzyż ^alicznych, .'ar sa® weki .rzyż Powstańczy i od*znakę honoro-vą Zasłużony r. iemi Cdon^kiej,
ż - 1 993 r . / - / J ó z ś f I l e ..., . i ,
.dciiOj^r.^f jg1. Gilewski* Ko "lewi® cy w Powstaniu "arszawskia/1 9 4 4 /.
i MjK Starogard Gd.19862 . M ateriały wyborcze na senator© RP ii.Ror,enkram a/2o A 1 991 /.
o i
śt OJ X A 01 dX Cs» lxx*x ó • ■.
.v.'"X-j.Luioi dylowe «\o8 oioao axi«®xła nófci * tJUIaw
-*i a tną- av;c o ttatt*? ieJsos ałwóii. aiaq,i»Ia o" alaU.
ęjisa.jłietflnae i»asoq uluaiawo^ ». ♦d^^uscela*’ a&^saH o# oi^ff''
liaadswoT. naiba^u o .Alasko *ia fiió^ai a^palcelelJ. v l^ ® ^ l
-co^aw ia%oaiiIdi/qo »iato/. o^.Lalai^simeia llowein » yia iseieaf .ml "ewebsoO, xmoiiedred t r a t l a i o i aabaiv.oqp ei^esnawu. Ją alanin
-bo<£ a irb^»awaff*"!' ob iłc& ni nlaaiov.S£w 0tl * 0j&i;łł09l a ,ie£'’’' anelsJ -
-aoiisj Sęf f-8^t r d ^ eja l . „£,9*.ostfanaq 1 tca i^ a in ia b a w *o®*iq.
alj,aa uiacoJa v. o^ela^casoH i/eJta*xa*-. tnli **e*xci iaisbt* iz?* >k. ę i * •ęd+z&t »*«. 2łn*.i a-iotaob ^'-o^aa asigpJa iaałassjj.i ooi? t . .witana soj al*ttf ai.ewłaU w oi»iia*o^lXldaa aaoj^ ob ęp«iq. ilao*ido i»±>t> ■ ,\<ib ex*'yj'ts'1©- l-f- * c9i'A02łuaa OJłat, ia^o^aaą.a oSVf b^
LI » ox .OjaatarcYiweb . a *‘ioa&lo,x<i aa ^ tcaa iaoa iaaia ;«ł., .*x - 8<t? r w
-o.- n a i ca ią oc f o io io iawoiiiIdjjQP, ©iaodio'-* fc exai8'£i8<i * XbaiJlt*•
5 v j » ł o m »v.mq it if i .^ ^ a c a aiaJa iist>aao*łj »ło£awarii•d*'^
68
P-i S Ł IS.rocKii.® sis? 1 / Bsr^a 1928 r .w **®rsas#ie w r o a z in ie ^ ta n is ł®
.v® £<s bandę 1 i S t e f a n i i 2 Jóitfi«kó.v. < i o S ten iu -ersasask im
u.ył© łą-rs n ija k ą i 2 s o p ® t r a n i e a ; grupie AfC,P ó im v 1' ppłk®
Karol® ^i®insiŁi®fco—'1 ♦actmowskie&o".Potem w i^aione j ą w oboaach
koncentracyjnych itav@nsbi'uck i *js*i.isen*.iausen-r'rsriienbur£.;. o
wojnie analogi® s i e *v *^t«rot®ra2ie G4. Uaujpelnil® *vyksatsł-en ie
s r e d n ie . ^y*® Jcierowni^aką sk lep u op tycan eto w tym mie s^ie.jiffie-
ry tk® •
I b ł io t r a f iaJ ó z e f i i l e w ski. Kocie wie cy w Pow staniu ’*®rsaa.vsKim/1 ^44/. 'i ?.K ,o arogsrd G<3,1986 r .
4 I 1 r , / - / J ó a e f G ilew sk i
69
horuęyt <*sie . sk i/1 j21 -1 942 /
Norbert - ę s ie r s k i u ro d z ił s i* j l is to p a d * 1921 r .w Gdansku-
,rzesze?, u » rod zin ie Jan* i Marty«d z ia ła -zy P o lo n i i Gdańskiej*
.e wr eśn iu 1933 r . o s t a ł p r z y ję ty ór gianazjum państwowego w
Staro^ards i e »które ukończył. .. czer p u 1*39 r , uzyskał w tym m ieś
c i e świadectwo d o jrza ło d c i w li-eu m . b i e ż a ł do drużyny h a rcersk ie j
.< i i s to p o d z ie 1939 r ,h it le r o w c y w y s ie d l i l i rodziny w o k o lic e Lubli
na.Stąd w lutym 194o r.^ .orbert wyjechał do ‘iarnow* .Pracował w
" Caritasie"*® następnie w placówce Kaciy Głównej Opiekuńczej^zejmu-
ją«j s i^ n ie s ien iem porno« więźniom i wysiedleniom oraz zaop atrzę-i
niem kuchen ludowych w £y wnoś-*. ** dniu 1> ~zerwcs 1942 r . .y s ier j k i
z g in ą ł z rąk gestapowca w mieszkaniu p i s y u l^ a ted ra ln ej w la m o
wie .Pochowano go na starym ''mentarzu w (Ceranowie.Przyczyną t r a -
_ e d i i był© przynależność- Norbert® do o r ^ a n iz a -j i konspira-jr.e j #
■*»*>e wno do AK* W-v, tv. i ^ c s ^1 aI 1*92 / - / Józef Mi xe wski
. io i.io . r a f ia
1 .Kor, spondfcn*ja dr I . ^ s i e r s k i t j z 15 IV 196'/ r .d o autora2 . J .ó iile wski*har~trze staro^a., dz«y 1 93^-1 94 j .S tarogard Gd. 1967
y , \ ^ t c U u Ł
t
70
»i t r 1,4 l a l - - ■« t t a / I >£ 1 -1 9ft4/r!!iBife,ł
. i t o ld Ussimierz e t t o u r o i l i s iv 2V a s ja 1 f21 r.w Starogardzie
.v rod zin ie robotnika Kazimierza i Anny z d. ' l i z i k . ■ cooył ,y kjszt*-
i^ n le w s a k i , a le szk o ły pow8%f*h; ej.tto wybuchu wojny 1 93V r*
pracował w k a n c e la r i i adwokata Stankiewicza w ‘•'tarot® r d z ie . Był
harcerzem .O statnio był zsst<j?po»vym 41 Pomorskiej i4?u^yny h arcers
k ie j /w o d n e j / ,* memencie cybuchu *ojny 1^39 r , z g ł o s i ł s i ę w oh®r«li
terz e ochotnik® do .<P, Dostał s i ę do n ie w o li n iem ieckie j»z k tó re j
w rócił na przełom ie 1*39 i 1^4© r . • maju 1^42 r ,w y jech a ł na s ta łe
do -arszs <vy, lam w >^44 r ,u k ończy ł w stopn iu kaprala podoficersk ą
szk ó ł konspiracyjną. Br'ał udzia ł w Powstaniu *©rsz®wskim jako do
wódca drużyny kompanii P-d o-2 pułku AK" Basa ta" pod pseudonimem
"Osik", . a l e r,y ł m.in.n© w ysuniętej pl®cówce w a l ^ i e p o d l e t ł o s c i
nr 11V-11V, Dni® 26 w rześnia w południe a o s t a ł tao. c io tk o ranny
, t r a c ^ obydwie n o^ i.^koio godziny 18 do zn iszczo n ej placówki
wdarci s i* fiitmcy i w bandycki sposób z a b i l i m.in."Daika% Kapral
v.ett® w uznaniu zo s łu g i wykazanej na p o lu walki odwagi j e s s c z t
w c z a s ie j e j trwania z o s t a ł oaz raczony rjrzyiem V ir t u t i a ś i l i t a r i
‘J k lasy*Jtgo im ię z o s ta ło sym bolicznie umiszczone t a pomniku
.valki i myczenst® her-erzy .v otsro^ardzie Gd,
1 aI 1^92 r , / - / J ó ze f Milewski• / *-.• l\.— . "■ - • + 1 •
. ik.iiCi.rof ia1 , r.«Ł>wiadc enie nr 4 /2 o 3 a 4 a I 1 > 7 r J « k cj i fcistor; czno-- «•*
r y f ik®cyj .4 j b,pułku AK"Boszt«' w >®rs * a«vie/w posiad an iu s io s l try pole Łł«fe:0 » S o f i i Be la u /
2 , J .M ile /jsk i.h src erse starogardzcy 1 ^3>-1 i* łj,S tarogard Gd.1 ^ 7
'fovąL
71
72
/io ic ' M ^wiurnĄcoc, , /MA O' '•■ At i '
F lorek Tadeusz-"Tadeusz" A 926-1 991 / ^ ----------------------------------------------------------------------------
U rodził s i ę 2o p a źd z iern ik a w «arszaw e w r o d z in ie v F ranciszka/^AAy2^/V&>Vvt|
i S o f i i . ..yoicu.Sc.ji n a le ż a ł d o \b r g a n iz a c j i k o n sp ira ^ ’ j:: e j . ,Vziął
u d z ia ł w P ow staniu “arsza wskim ,walcząc w s to p n iu s t . s t r z e lb a
/v Pułku A$?' Baszta" na “. r a s ie Sa dy ba, S ie 1 ne , ' 'z e r n ia k ó w ,o k o tó w.
Po wyzwoleniu ukończył s tu d ia medyczne i w charakterze lek arzap
o s i e d l i ł s i r na s t a łe w S tarogard z ie GdJPracowa^. sp o łe c z n ie * w *1
w o r g a n iz a c j i kombatanckie j . >< 1 979 r . z o s t a ł a/snsowany do s t o p
nia majora r e z . Cs&ttnio pracował jako s p e c j a l i s t a chorób płi^c
w s z p i t a lu re jono//ym.Odznaczony był myŹn*Srebnym Krzyżem 3 a.s-
łu^i,M edałem zc .arszaw$ 1 939-1 94>/^edałem 3 w ycięst . .a i . .o łnós
c i 1 94i?,Odznaką Grunwaldu,Arzyi^m Kwałerskim Orderu Odrodzenia
P o ls k i /1 ^64/ oraz warszawski^ j£rzyżem Powstancz ym|3 marł w S ta
rogardzie Gd.14 l ip ^ a 1991 r . i tam z o s t a ł pochowany.
3 .1 1993 r • / “/ J ó z e f ..lirę s k i
- i b i i o g r a f j a ^
J ó z e f i. i l e ;;sK i.ilocie wiacy w Pow staniu "arszawskim /1944 r / . liilZlK, Starogard Gd. 1 986 r .
73
Gn
/ u ^ € / 0 W & j-£ * f
Garnuszewski A n to n i/1 886-1 96 4 /
U rodził s i ę 26 marca w “arsza w ie. .włączył s i ę w wydarzenia rewo
lu cy jn e 1 ?o? r . .v O d ess ie . Dyplom in ży n iera m orskiego 1 sto p n ia
u zysk a ł w P etersb u rgu w 1913 r . 7, o s t a ł o f icerem marynarki wojen
n ej c a r s k ie j R o s j i w K ronsztadzie .^ organiz ował i w ła t a c h 192o-
1929 wył dyrektorem p ie r w sz e j w P o ls c e Szkoły M orskiej w Tcze
w ie ,k tó r e j p ierw szy r o c z n ik z jeg o in ic ja ty w y w z ią ł w w ię k s z o s c i
u d z ia ł w w ojnie b o ls z e w ic k ie j . . . 1929 r .p rz e p r o w a d z ił s i ę do Gdy§
n i , z k tó r e j .. 1939 r . okupant h i t l e r o w s k i w y s i e d l i ł go do Genera
ln e j Guberni. Brał u d z ia ł w Pow staniu .'Warszawskim,które sk oń czy ł
v obozie dla internowanych w P ruszk ow ie«po tem w J ę d r z e je w ie ,a
n a stęp n ie we wsi ^ ierno .P c wy 3 7/0 l e n iu w s łu ż b ie p o l s k ie go morza
pracow ał w Gdańsku.3marł w Gdyni 17 V III 1 964 r .B y ł odznaczony
m. in.Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia P o l s k i . .. Tczewie j e s t
O sied le Inż. Garnusze wskiego.4 I 1993 r / - / J ó z e f . . . i lew sk i >
i^ ic l io ^ ra f iaJ o z e f Wiile wski. Kociewiacy w Pow staniu -arszaw sk im /1 944- r /ILE K, Starogard Gd. 1986 r .
74
Kołówko B oiesłgw
U rodził s i § 1 l i s to p a d a 1^24 r . ,v s i l n i e . . / ± o., s l e n iu #arsz a '.vskim
v/a i^z y ł od 1 s ie r p n ia do 2y w rześnia 1^44 r*na - oko to wie w pułku
.4IC* Ba sz ta " /d o upedKu t e j dz ie i n i ^ y / , w baonie"Clza''/.'*ia dysiaw Ja
w orow ski/, v/ kompanii"Oś*' .Odznaczony m. in .K -rżyżem w alecznych i
Brązo.vym Krzyżem ^ a s łu ^ i z £ ie ^zami. o wyzwoleniu z o s t a ł lakarzem -
vveterynarzem ,ostatn io zatrudnionym -n Skar zewach b .pow iatu k o ś c i e -
___rs .c i6 a o ._________________ _____ ( i .
75
J arosz Prań"is£ e k /1 91 ż-1 95 9 /
U rodził s i ę 2o .vrześni« w USA, . Międzywojniu w r^ócił do P o l s k i ,
iir-oi u d z ia ł -v kampanii w rześnio .ej 1939 r . , v k tó r e j z o s t a ł ranny.
:.p,dł do n ie w o l i n ie m ie c k ie j .P o w y jśc iu z n i e j przebywał w .^ar—
s z a wi e , a n g a ż u j s i ę v d z ia ł a ln o ś c i k o n s p ir a c y jn e j . « dniu 5 s i e r -' Otjf
p n ia z o s t a ł newtta&HM « 8 k u « H f f m ranny. »$ii/n* robota en
p zymjsoy^h w i^iemeze cb. '"'statnio '-^mi sz k iw ał u znajomych Franko-
«vsi-ej. Ja w Smętowie Granicznym na Kocie wiu,^ dzie zmarł 13 s ty c z n ia
1969 r . i z o - t a ł poebo .e n y .”. t a b l i c y na^róbkowej wynika u d z ia ł w
Po .. s caniu "ar sz a wskim. )— )
76
Rok ita -.acław A; 0 cjLA*j& as U rodził s i ę 9 IX 1 925 r . w »arsz awie w r o d z in ie p iek arza 5
/W'A' Walentego i A p o lo n ii z Szerów. .< p ierw szych la t a c h ok u p a cji n a
l e g a ł do *3zaryc|i ^ e r e g ó w na - o l i w warszawie. Cd 1 V III 1 944 r
w alczy ł tam jako s z e .e „owiec w 3 grupowaniu AK p p łk ”Radosła%a” /
Jana Ma z ur k ie wic z a / . ■‘•'-anny w nog§ 2'/ s ie r p n ia z n a la z ł s i ę w obo
z i e przejściow ym w Pruszkowie , skąd 2 w rześn ia z o s t a ł prze wie z io
ny do obozu koncentracyjn ego w M authausen-G usen ,otrzym ując tam
l i t e r s ,łP” i nr 94 1 óp. . . ięk szo sc cza su s p ę d z i ł w podobozie Kom
ina n do rtiener-iśeustadt k o ło - ie dnia , skąd w r ó c i łMmarszem ś m ie r c i”
do centra i i w Mauthausen-Gusen 30 IV 1 945 r.Cbóż w y z w o l i l i Ame-
ry a n ie .R o k ita w ró c ił dc a ju ,za m ieszk u ją c . la t a c h 1946-1981 „ ii lb lą^ u ,p o c j j i w Tczewie . Inw alida wojenny,kom batant.
4 . 1 1993 r . / - / J ó z e f M ilewski !: ib iior-rafiaJ ó z e f Mile wski. Ko-ie wiacy w r o w stan iu “arsz a wskim/1 9 4 4 / . fIM2K. Starogard Gd. 1 >co r .
77
) cy y>
Szymański B ron is ia w-" S tr u ś 11 -
i i " u rod z ił s i ę 25 s t y c z n ie 1 9jo r .w "srsz, v ?i«* l«a l e ż a ł co “ zarych
Szeregów, b iorą o u d z ia ł w i^h d z ia ł a ln o ś c i k o n sp ir a c y jn e j . ■• Powstań
iu Warszawskim d o n o s i ł welcząo^m ż y w n o ś ć ,z b ie r a ł z rzutów amunicja
żywność i lek a rs t-v a /1 8-30 Ił. 19*+4/ n a jp ierw na Marymoncie , a potem
na W oliborzu .^ ył jednym z najm łodszych u czestn ik ów t e~o P ow stan ia .
Przebywał w ob oz ie koncentracyjnym Ravensbruck,a polem na ro b o -
ta c h przymusowych, w rócił do “arszauy V maja 1 94? r .Potem p rzep ro
wadził s i ę na s t a łe do xczewa. In ży n ier r o ln y . Odznaczony m. in*
Srebnym Krzyżem Z a s łu g i i ‘“e dałem i^uL-lecia P o l s k i Ludowej.4 . 1 199: r . / - / J ó z e f M ilewski .
[ W £ < u , U . ■-ujpiio, r a f i a
J ó z e f i i i l e wski. Koc i e wiać y -n Pow staniu “‘arszawskim/1 9 4 4 /1I.ZK Starogard Gd. 1 988 r .
78
79
80
81
82