ŚPIEWNIK BRACTWA CZAPKI STUDENCKIEJ CMUJ

Pereat tristitia, Pereant osores, Pereat diabolus

Quivis antiburschius, Atque irrisores.

WSTĘP DO WYDANIA PIERWSZEGO

Poniższe dziełko wymaga objaśnienia. Nie pretenduję ono absolutnie do bycia śpiewnikiem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Jego celem jest raczej zbieraniem okruchów żakowskiego życia – a dokładniej jego części śpiewanej.

Zebranie tych początkowych paręnastu piosenek zabrało mi niemało czasu. Nie dało się wielu piosenek zamieścić bez krótkiego objaśnienia. Czymże by one zresztą były bez nich! Czasami jeszcze trudniej było się do nich dokopać. Na szczęście dzięki internetowi poszukiwania były o wiele łatwiejsze. Przy opisach piosenek cytowanych z określonych zródeł od razu o tym wspominam pod .

Więc? Celem jest może właśnie to owo zbieractwo. Dlaczego? Bo go wcześniej nie było. A po co? Bo czegoś takiego po prostu w obecnej chwili nie ma. Może warto wiedzieć coś więcej? Takie jest właśnie dążenie tego zbioru – bezinteresowne zainteresowanie czytelnika przeszłością w przyjemny sposób. Sam do momentu zbierania piosenek nie posiadałem dużej wiedzy na temat życia studentów (żaków!) w średniowiecznej Europie. To właśnie im jest poświęcona Część I „Historyczna” Śpiewnika. Część druga, „Nowoczesna”, zawiera obecnie znane piosenki, nie wymagające żadnego komentarza.

Dlaczego taki podział? Wzorowałem się na podziale piosenek studenckich w Belgii, gdzie dzieli się je na „święte” i „świeckie”.

Życzę miłej lektury i mam nadzieję, że obudzi się w Was prawdziwy żak!

I) Część historyczna;

1) Gaudeamus Igitur

"Gaudeamus" jest tradycyjną pieśnią uniwersytecką od ponad dwustu lat, i nadal odgrywaną (a niekiedy również odśpiewywaną przez studentów i profesorów) podczas rozpoczęcia roku akademickiego, wręczania dyplomów i innych ważnych dla uczelni uroczystości. W przeszłości była to także studencka pieśń biesiadna, przedstawiająca swobodę i radość życia studenckiego.

Hymn "Gaudeamus" jest powszechnie uznawany za najstarszą zachowaną pieśń studencką. Według niektórych źródeł, został napisany już w XIII w. Rzeczywiście, w datowanym na 1267 r. wierszu "Scribere Proposui" pojawiają się niektóre słowa pieśni, jednak nie zawiera on tytułowego zwrotu ani tekstu pierwszej zwrotki, a towarzysząca mu melodia nie przypomina współczesnej.

Pierwszy zbliżone do współczesnego tekst zachował się w odręcznym śpiewniku studenckim z Niemiec z XVIII w. Odnalazł go Christian Wilhelm Kindleben i po znaczących zmianach wydał drukiem w "Studentlieder" ("Śpiewniku studenckim") w 1781 r. we współczesnej postaci. Niemiecki wpływ na tekst pieśni widać w użytym w siódmej zwrotce mało łacińskim słowie "antiburschius", pochodzącym od niemieckiego słowa oznaczającego brać studencką.

Pochodzenie melodii jest jeszcze mniej znane. Wiadomo, że kiedy C. W. Kindleben opublikował tekst, była już dobrze znana. Przyjmuje się, że muzykę napisał niemiecki pieśniarz Johann Christian Grünthaus. W 1717 roku ukazał się jego wiersz zawierający niemieckie tłumaczenie drugiej i trzeciej zwrotki. Choć brak było zapisu melodii, styl muzyczny współczesnego hymnu sugeruje, że pochodzi z tego samego okresu.

Kiedy w 1879 r. Uniwersytet Wrocławski przyznał Johannesowi Brahmsowi tytuł doktora honoris causa, Bernard Schols, przyjaciel Brahmsa mieszkający we Wrocławiu, skłonił go, aby w dowód wdzięczności napisał "Symfonię Doktorancką". W tym dziele można usłyszeć "Gaudeamus".

Choć "Gaudeamus" został przetłumaczony na wiele języków świata, nadal najczęściej śpiewa się go po łacinie. W skróconej wersji śpiewana jest tylko zwrotka pierwsza i czwarta.

Zaczynamy śpiewać;

Gdy wieczorem marzę samTo w mej wyobraźni

Stają widma dawnych latSzczęścia i przyjaźni.

Gwar wesołych młodych słówW duszy mej się cieśni

Z dala słyszę znany głosUlubionej pieśni:

Gaudeamus...

Gaudeamus igitur,Iuvenes dum sumus;Post iucundam iuventutemPost molestam senectutemNos habebit humus!

Ubi sunt qui ante nosIn mundo fuere?Vadite ad superos,Transite ad inferos,Ubi iam? Fuere!

Vita nostra brevis est,Brevi finietur,Venit mors velociter,Rapit nos atrociter,Nemini parcetur.

Vivat Academia,Vivant professores,Vivat membrum quodlibet,Vivant membra quaelibet,Semper sint in flore!

Vivant omnes virginesFaciles, formosae,Vivant et mulieres,Tenerae, amabiles,Bonae, laboriosae!

Vivat et respublicaEt qui illam regitVivat nostra civitas,Maecenatum caritas,Quae nos hic protegit!

Pereat tristitia,Pereant osores,Pereat diabolus,Quivis antiburschius,Atque irrisores!

Radujmy się więc,Dopókiśmy młodzi,Po uciesznej młodości,Po przykrej starościPochłonie nas ziemia!

Gdzie są ci, którzy przed namiNa świecie byli?Idźcie szukać w niebie,Szukajcie i w piekle,Bo na ziemi już byli!

Życie nasze krótko trwa,Wkrótce się skończy,Przyjdzie śmierć ochoczo,I porywa nas okrutna,Nikogo nie oszczędzi.

Niechaj żyje Akademia,Niech żyją profesorowie,Niech żyje każdy członek,Niech żyją wszyscy członkowie,Niechaj kwitną zawsze!

Niechaj żyją wszystkie pannyPrzystępne i piękne,Niechaj żyją i mężatkiDelikatne, miłe,Dobre i pracowite!

Niechaj żyje i państwoI ten, kto nim rządzi, Niech żyje nasze miasto,Mecenasów łaskawość,Która nas tu chroni

Niech przepadną smutki,I zginą wrogowie, Niech przepadnie diabeł,I anty-burschowie, (antystudenccy)A także szydercy

Zródło: http://lacina.info.pl/index.php?dzial=teksty&opcja=gaudeamus

2) In taberna quando sumus

Piosenka ta pochodzi z Carmina Burana: jest to zbiór rękopisów, zawierający ponad 1000 wierszy i pieśni napisanych przed początkiem XIII wieku. W roku 1847 zbiór ten został odnaleziony w opactwie benedyktynów w Benediktbeuern. Prawdopodobnym miejscem pochodzenia jest jednak Seckau. Od czasów sekularyzacji opactwa przechowywanym w bibliotece krajowej w Monachium. Tytuł (łac. Carmina Burana - "Pieśni z Beuern") został nadany przez Johanna Andreasa Schmellera w 1847, który przygotował je do wydania.

Utwory, głównie w łacinie średniowiecznej, ale częściowo także w języku starodolnoniemieckim i starofrancuskim, zostały spisane przez uczniów i zakonników około 1230 roku. Większość z nich jest prawdopodobnie wierszami i pieśniami goliardów (wagantów, czyli wędrujących żaków, a także duchownych). Pieśni te mają różny charakter, począwszy od moralitetów, aż po pieśni do tańca oraz biesiadne (w średniowiecznej Europie klęski nieurodzaju i wojny były tak częstą przyczyną głodu, że jedzenie i picie należało do częstych tematów popularnych pieśni). Najbardziej znanym utworem jest tzw. Spowiedź Archipoety, anonimowego poety z Kolonii zwanego Archipoetą, wśród autorów znajdują się również Piotr z Blois i Walter z Châtillon.Zbiór jest podzielony na 6 części: Carmina ecclesiastica, Carmina moralia et satirica, Carmina amatoria, Carmina potoria, Ludi, Supplementum.

W XX wieku Carl Orff skomponował opartą o zbiór kantatę sceniczną Carmina Burana.

In taberna quando sumus non curamus quid sit humus, sed ad ludum properamus, cui semper insudamus. Quid agatur in taberna ubi nummus est pincerna, hoc est opus ut queratur, si quid loquar, audiatur.

Quidam ludunt, quidam bibunt, quidam indiscrete vivunt. Sed in ludo qui morantur, ex his quidam denudantur quidam ibi vestiuntur, quidam saccis induuntur. Ibi nullus timet mortem sed pro Baccho mittunt sortem.

Primo pro nummata vini, ex hac bibunt libertini; semel bibunt pro captivis, post hec bibunt ter pro vivis, quater pro Christianis cunctis

Kiedy w gospodzie siedzimy, o zmarłych nie rozmawiamy, lecz do gier się sposobimy i do dziewcząt zabieramy. Co się może dziać w gospodzie, jeśli wino ciurkiem płynie, kto ciekawy jest w narodzie, niech przysłucha się nowinie.

Jedni piją, drudzy wyją, inni czkając w karty grają. Łachmany brud ciał ich kryją, jedni drugich okradają, nawzajem się często biją, rany w worki owijają, nóż w zanadrzu nieraz kryją, śmierci się nie obawiają.

Kto przegra za wszystkich płaci, i wszyscy piją i jedzą, raz piją za swoich braci, dwa za tych, co w ciupie siedzą, trzy razy za tych, co żyją,

quinquies pro fidelibus defunctis, sexies pro sororibus vanis, septies pro militibus silvanis.

Octies pro fratribus perversis, nonies pro monachis dispersis, decies pro navigantibus undecies pro discordaniibus, duodecies pro penitentibus, tredecies pro iter agentibus. Tam pro papa quam pro rege bibunt omnes sine lege.

Bibit hera, bibit herus, bibit miles, bibit clerus, bibit ille, bibit illa, bibit servis cum ancilla, bibit velox, bibit piger, bibit albus, bibit niger, bibit constans, bibit vagus, bibit rudis, bibit magnus.

Bibit pauper et egrotus, bibit exul et ignotus, bibit puer, bibit canus, bibit presul et decanus, bibit soror, bibit frater, bibit anus, bibit mater, bibit ista, bibit ille, bibunt centum, bibunt mille.

Parum sexcente nummate durant, cum immoderate bibunt omnes sine meta. Quamvis bibant mente leta, sic nos rodunt omnes gentes et sic erimus egentes. Qui nos rodunt confundantur et cum iustis non scribantur.

cztery za biedne cygaństwo, pięć za tych, co w ziemi gniją, sześć razy za chrześcijaństwo.

Siedem za klan przemytników, osiem za siostry upadłe, dziewięć za cech rozbójników, dziesięć za wdowy bezradne, jedenaście za żołnierzy, dwanaście za zdrowie staruch, za królów i za papieży piją wszyscy bez umiaru.

Pije kmiotek, pije lekarz, pije rycerz, pije hycel, pije sędzia, pije piekarz, pije przeor, pije szpicel, pije żebrak, pije bogacz, pije głupia, pije mądra, pije kleryk, pije rogacz, pije szachraj, pije flądra.

Pije kuzyn, pije szwagier, pije mniszka, pije mamka, pije murarz, pije blagier, pije Jóźka, pije Franka, pije dziadek, pije babka, piją wnuki, piją brzdące, pije ojciec, pije matka, piją setki i tysiące.

Kraj marnieje, młódź dziczeje, gdy bez miary wszyscy chlają, cały świat już z nas się śmieje, już nas palcem wytykają. Lecz tych, wobec nas zelżywych, co po świecie z plotką krążą, wymażą z ksiąg sprawiedliwych i w głąb piekła ich pogrążą.

Zrodło definicji Carmina Burana:http://pl.wikipedia.org/wiki/Carmina_Burana_(literatura)

Polskie tłumaczenie piosenki z forum lacina.info.pl, napisane przez użytkownika magisterhttp://lacina.info.pl/forum/viewtopic.php?t=460

3) Nunc est bibendum

Nunc est bibendum ! Tak zaczyna się jedna z najbardziej znanych pieśni Horacego. Nunc est bibendum ! "Pora pić !" - czy jak kto woli - "Teraz podajmy dłonie pucharom !" (w ten piękny sposób przełożył to Stefan Gołębiowski). Oda ta powstała po zwycięstwie Oktawiana nad Kleopatrą (Akcjum, 31 r. p.n.e.). Skończyła się oto krwawa wojna : teraz dopiero można pić, teraz trzeba tańczyć, nunc puede libero pulsanda tellus ... Niech zadrży ziemia od pląsów, pora pić !

Za Stephanus, historycy.org

nunc est bibendum! łac., a teraz pijemy!; czas uczcić wielki (niespodziewany) sukces, radosną nowinę. Etym. - z Horacego (Pieśni, 1, 37, 1); z gr.: okrzyk radości Alkaiosa z powodu śmierci Myrsilosa, tyrana Lesbos.

Za Słownik wyrazów obcych i zwrotów Władysława Kopalińskiego

Nunc est bibendum, nunc pede libero pulsanda tellus, nunc Saliaribus ornare pulvinar deorum tempus erat dapibus, sodales.

Antehac nefas depromere Caecubum cellis avitis, dum Capitolio regina dementis ruinas funus et imperio parabat

contaminato cum grege turpium morbo virorum, quidlibet impotens sperare fortunaque dulci ebria. Sed minuit furorem

vix una sospes navis ab ignibus, mentemque lymphatam Mareotico redegit in veros timores Caesar, ab Italia volantem

remis adurgens, accipiter velut mollis columbas aut leporem citus venator in campis nivalis Haemoniae, daret ut catenis

fatale monstrum. Quae generosius perire quaerens nec muliebriter expavit ensem nec latentis classe cita reparavit oras,

ausa et jacentem visere regiam voltu sereno, fortis et asperas tractare serpentes, ut atrum corpore conbiberet venenum,

deliberata morte ferocior : saevis Liburnis scilicet invidens privata deduci superbo, non humilis mulier, triumpho

Teraz podajmy dłonie pucharom, teraz w takt pląsom ziemia odpowie, teraz czas ofiar salijskich, czas wieńczyć bóstw wezgłowie.

Cekuba dzbanów, amfor pomszałych z piwnic dobywać się nie godziło, póki w szaleństwie królowa zbrojna rzezańców siłą

Kapitolowi niosła niesławę ruin, imperium kres gotowała, uwiedzioną mocą władzy i nadzieją zuchwałą.

A ledwie jeden okręt ocalal: winem mareockim upojoną Cezar otrzezwia, paniką napawa, trwożną gonią

od Italii nawy, niczym w locie jastrząb gołębia albo myśliwy szaraka na śnieżnych polach Hemonii, by łup żywy,

niestworę zakuć w kajdany. Jednak ona zakończy życie szlachetniej: ani drży na widok miecza, którym odwrót odetnie,

ani w bojaznie azylu szuka, tylko patrzy na upadający swój pałac okiem pogodnym i jad do ciała sączy

zabójczy. Sama siebie uśmierca. Nie poniesie nawa liburnijska branki, triumfu uniknie,

sławę dumnej pozyska.

Tłumaczenie pieśni - Stefan Gołębiowski, przypisy autorstwa Gabrieli Pianko i Lidii Winniczuk.

4) Breve regnum

Breve regnum erigitur – incipit najstarszej znanej piosenki żakowskiej, powstałej w języku łacińskim wśród uczniów krakowskich. Została ona zapisana wraz z notacją muzyczną na karcie 181 verso rękopisu przez nieznanego kopistę w XV wieku.Utwór opowiada o zwyczaju panującym wśród XV-wiecznych żaków krakowskich, którzy corocznie, w dniach 15–22 października, porzucali obowiązki, aby oddawać się hucznej zabawie. Dochodziło wówczas do odwrócenia hierarchii społecznej – uczniowie przejmowali władzę w szkole, wybierając między sobą króla i dwór. Następnie zabawa przenosiła się na ulice, przejmowano we władanie miasto. Zwyczaj ten był znany także i w innych państwach średniowiecznej Europy (w Niemczech, Czechach, a przede wszystkim we Francji – jako kontynuacja rzymskich saturnaliów).

W łacińskim tekście piosenki żaków krakowskich charakterystyczny jest żal i zaduma nad faktem, że zabawa ta nie będzie trwać wiecznie[1]. W pierwszej zwrotce występuje nawiązanie do motywu obracającego się koła bogini Fortuny: Sublimatum deprimitur / Et depressum elabitur / Transmutato tempore, co dosłownie oznacza: W zmieniającym się czasie to, co wyniosłe, jest strącane w dół, a to, co nisko położone, doznaje wyniesienia w górę. Utwór zbudowany jest z pięciu strof czterowersowych.

Obecnie rękopis piosenki przechowywany jest w Bibliotece Narodowej w Warszawie. O odkryciu tekstu pierwszy doniósł w 1973 roku Henryk Kowalewicz w "Pamiętniku Literackim", w artykule Średniowieczna poezja polskich żaków. Piosenkę na język polski przełożył Zygmunt Kubiak.

Fragment rękopisu Breve regnum wraz z notacją muzyczną

Breve regnum erigitur, sublimatum deprimitur, et depressum elabitur, transmutato tempore.

Puerilem militiam, perargutam peritiam, regentium industriam, hane eduxit in opere.

Cracoviae filium, fulgentem velut lilium, ac de numero militium cunctis referendum.

Octo dierum spatium hoc sustinet solstitium, post hoc regis palatium plagis feriendum.

Nam regis ellectio et fit studii neglectio ac desolat lectio tota septimana

Ot, królestwo się zakłada, krótko się w nim tylko włada i zniesione w niwecz pada, kiedy minie władcy czas.

A żakowska nasza wiara O pomysłach co niemiara w myśl się profesorów stara króla obrać spośród nas.

Wybieramy Krakowiaka, z wszystkich najlepszego żaka. niczym lilija chłopaka przepełnego wszelkich kras

(potrzeba pełnego tłumaczenia Zygmunta Kubiaka)

Zródło definicji; http://pl.wikipedia.org/wiki/Breve_regnum_erigiturZródło tłumaczenia; http://www.bibliotekapiosenki.pl/Breve_regnum

5) Hymn medyków lwowskich (potem krakowskich)

Raz pewien medyk na nudnym wykladzieZasnął i umarł na wiek.

A, że o zwłoki tak trudno w ZakładzieNa stół sekcyjny wnet legł.

Przyszedł profesor z ogromnym tasakiemGłowę mu rozciął i zbladł.

Pierwszy raz w życiu on spotkał się z takim.Więc ze zdziwienia aż siadł.

Mózg cały pływał w wiśniówce i winieZawój o zawój się tarł

Opony miał on na wskroś w nikotynieLecz nie od tego zmarł.

W sercu, osierdziu i całuj aorcieOgnisk miłości sto miał.

One zatruły mu cały krwiobiegLecz nie od tego on zmarł.

W malym żołądku, skurczonym w kącikuUstaw żydowskich stos miał,

A Radkiewicza* postać w odzwiernikuZwolna zmieniała się w kał.

Zmarł biedny medyk na nudnym wykładzieSala tonęła we łzach

Nad grobem śpiewał mu chór weterynarzyI tak fałszował jak ja!

„(Ze skarbca wspomnień prof. W. Sroczyńskiego)

*Przed wojną było „Jędrzejewicza” czyli ministra oświaty, autora osławionej reformy zwanej jędrzejowiczowską. Po wojnie zaszczycono w ten sposób Radkiewicza, ministra Bezpieczeństwa Publicznego, czyli szefa słynnego UB. Sporo szczęścia mieli wykonawcy tej piosenki, że nie dotarła wiadomość o niej „tam gdzie trzeba”. Skończyłoby się wielomiesięcznym więzieniem ubeckim lub...współpracą. Takie wyjście też było!”

za Zdzisław Gajda „O ulicy Kopernika w szczególności Wesołej w ogólności”

6) Pije Kuba do Jakuba

Pije Kuba do Jakuba Jakub do Michaławiwat ty wiwat ja

kompanija cała.

A kto nie wypijetego we dwa kije

łupu cupu cupu łupupóki nie wypije.

W dawnym stanie choć w żupanieszlachcic złoto dźwiga

dzisiaj wpięto kuso wciętoa w kieszeni figa.

Kto za modą żyjetego we dwa kije

łupu cupu cupu łupuniech modnie nie żyje.

Koroneczki perełeczkimiała pani sama

dziś szynkarka i kucharkastroi się jak dama.

Kto nad stan swój żyjetego we dwa kije

łupu cupu cupu łupuniech nad stan nie żyje.

Indyk z sosem zraz z bigosemjadły dawniej pany.

Dziś ślimaki i robakijedzą jak bociany.

Kto żabami żyjetego we dwa kije

łupu cupu cupu łupuniech gadem nie żyje.

Tyś Polakiem i ja takimw tym jest nasza chwała

wiwat ty wiwat jakompanija cała.

A kto nie wypijetego we dwa kije

łupu cupu cupu łupuniech po polsku żyje.

Pili nasi pradziadowiekażdy wypił czarę

jednak głowy nie tracilibo pijali miarę.

Kto nad miarę pijetego we dwa kije

łupu cupu cupu łupuniech po polsku żyje.

Pili nasi pradziadowienie byli pijacy

byli mężni pracowicibądźmy i my tacy.

A kto nie wypijetego we dwa kije

łupu cupu cupu łupuniech po polsku żyje.

7) Io vivat

Io vivat jest międzynarodową piosenką studencką. Śpiewano ją podczas podczas powstania w Lejdzie za czasów Republiki Batawskiej. Byłą bardzo popularna w XIX wieku, kiedy wydano w wielu śpiewnikach studenckich. Jest śpiewana do dziś podczas otwarcia roku akademickiego w wielu holenderskich uczelniach.

io vivat! io vivat! nostrorum sanitas

hoc est amoris poculum doloris est antidotum

ref; io vivat! io vivat! nostrorum sanitas

io vivat! io vivat! nostrorum sanitas

dum nihil est in poculo iam repleatur denuo

ref; io vivat! io vivat! nostrorum sanitas

io vivat! io vivat! nostrorum sanitas nos iungit amicitia

et vinum praebet gaudia

ref; io vivat! io vivat! nostrorum sanitas

http://www.hetcollegium.nl/images/iovivat2.jpg

8) Panie Janie po łacinie (Domne Jane)

Domne Jane, domne Jane, dormisne? Exsurge!

Omnes nolae sonant, omnes nolae sonant,

Bim bam bum, bim bam bum.

9) Ergo bibamus (Carmina clericorum)

ergo łac., (a) więc, (a) zatem, (a) przeto. ergo bibamus! łac., pijmy więc (tytuł wiersza Goethego; ulubione zawołanie papieża Marcina IV, 1281-85).

1. Convenimus huc, simus ut hilares,Fraterculi, ergo bibamus!Scyphi crepitant, est sermonum quies,Confidite, ergo bibamus!Est vetus, est semper egregia vox,Certissime quae non delebitur mox,Quae sonat ceu echo de festo velox,Egregium ergo bibamus!

2. Me fatum vocat ab amicis meis:Fraterculi, ergo bibamus!Discedo ab iis parvis sarcinis,Quare duplex: ergo bibamus!Et sordidus quoquo se fraudat homo,Satis tamen manet semper hilaro,Quod semper bonus mutuatur bono,Fraterculi, ergo bibamus!

3. Quid de hodierno dicamus die?Nihil puto nisi bibamus!Est propria ille semel specie,Ab integro ob id: bibamus!Ducit per apertum laetitiam osEt Phoebus dispergit nimbos splendidosIcuncula diva salutat dum nos,Sonamus, cantamus: bibamus!

http://www.academic-corporations.org/songs/convenimushucsimus.html

10) Ave vinum (Carmina clericorum)

Vinum bonum et suave, Bonis bonum, pravis prave, Cunctis dulcis sapor, ave,

Mundana laetitia!

Ave felix creatura, Quam produxit vitis pura, Omnis mensa fit secura

In tua potentia.

Ave color vini clari, Ave sapor sine pari.

Tua nos inebriari Digneris potentia.

Ave placens in colore,

Object 1

Ave fragrans in odore, Ave sapidum in ore,

Dulce linguae vinculum. 11) In laudem vini (Carmina clericorum)

Ave color vini clari, Ave sapor sine pari, Tu qui nos inebriari Digneris petentes.

Felix homo te plantavit, Qui te vinum nuncupavit;

Contra talem potum Nullum est periculum.

Felix guttur, quod rigabis, Felix venter quem intrabis Felix est, quem satiabis,

O beata labia!

O quam placens in colore, O quam fragrans in odore, O quam sapidum in ore, Dulce linguae vinculum!

-Ergo vinum collaudemus,

Potatores exaltemus Non-potentes confundemus

Ad inferni palatia.

12) In dulci jubilo

In dulci jubilo – niemiecka kolęda napisana częściowo w języku łacińskim, a częściowo w języku niemieckim, około 1328 roku. Jedna z najstarszych dziś śpiewanych kolęd. Autorem był prawdopodobnie Heinrich Seume niemiecki mistyk XIV-wieczny. Za klasyczną dziś uchodzi jednak inna wersja z 1440 roku, której autorem jest Piotr z Drezna (Peter von Dresden). Muzykę do niej skomponował Johann Walter (1496-1570). Znana jest tez i cneiona późniejsza orkiestracja J. S. Bacha (BWV 729). Angielski kompozytor XIX-wieczny Robert Lucas de Pearsall przetłumaczył tekst na język angielski zachowując makaronizmy i elementy łacińskie.

Oto studencka „parodia” kolędy z 14 wieku.

In dulci iubilo nun singet und seid froh! Unsers Herzens Wonne latet in poculo, gezapfet aus der Tonne pro hoc convivio. Nunc, nunc bibito! Nunc, nunc bibito!

In dulci jubilo Sing we, make merry so! Since our heart's pleasure Latet in poculo, Drawn from the cask, good measure. Pro hoc convivio, Nunc, nunc bibito!

O crater parvule, nach dir ist mir so weh. Tröst mir mein Gemüte, o potus optime, durch all deine Güte! Et vos concinite: Vivant socii! Vivant socii!

O vini caritas, o Bacchi lenitas! Wir haben’s Geld versoffen per multa pocula, doch haben wir zu hoffen nummorum gaudia. Eia, wär`n sie da! Eia, wär`n sie da!

Ubi sunt gaudia? Nirgends mehr denn da, da die Burschen singen selecta cantica und die Gläser klingen in villae curia. Eia, wär`n wir da! Eia, wär`n wir da!

O crater parvule! How my soul yearns for thee! Make me now merry, O potus optime, Claret or hock or sherry! Et vos concinite: Vivant socii!

O vini caritas! O Bacchi lenitas! We've drained our purses Per multa pocula: Yet hope we for new mercies, Nummoram gaudia: Would that we had them, ah!

Ubi sunt gaudia? where, If that they be not there? There the lads are singing Selecta cantica: There are glasses ringing In villae curia; Oh, would that we were there!

Tłumaczenie J.A. Symondsa

http://www.hymnsandcarolsofchristmas.com/Hymns_and_Carols/Images/Shaw_Dearmer/In_Dulci_Jubilo_19b.jpg

http://pl.wikipedia.org/wiki/In_dulci_jubilo

13) Bonum Vinum

Bonum vinum cum sapore bibit abbas cum priore, sed conventus de peiore

semper solet bibere.Bibit semper misere,

qui non habet solvere. -

The abbot drinks good flavorful wine with the prior. But thecongregation is always used to drinking worse stuff. One alwaysdrinks miserably if he doesn't have anything to pay with.

Tłumaczenie Paula Pascala, Profesor Emerytowany Klasycznej Literatury, University of Washington

14) Meum est propositum (napisane przez Archipoetę, najsłynniejszego wędrownego studenta)

Kimże byli Ci waganci, wędrowni studenci?

Waganci (łac. vagantes), zwani także goliardami - w średniowieczu wędrowni żacy (studenci uniwersytetów angielskich, francuskich i niemieckich) oraz klerycy pełniący przygodnie funkcje kapłańskie. Pierwsza nazwa - waganci - oznaczała łazików włóczących się od miasta do miasta w poszukiwaniu łatwego zarobku, bywalców szynków i dworów. Nazwa druga - goliardowie - wywodzi się od imienia sławnego wówczas wędrownego poety pochodzenia niemieckiego, Goliasa, równie popularnego jak Primus, przypuszczalnie Francuz.

Wytworzyli rodzaj poezji wesołej, hulaszczej i swawolnej. Utwory spisywali w języku łacińskim; powstawały one w X-XIII wieku. Najsłynniejszym zbiorem, w którym się zachowały jest Carmina Burana, powstała około 1230 roku; zbiór znaleziono w opactwie benedyktyńskim w Benediktbeuern (Bawaria).

Od strony naukowej wagantami zajmowali się uczeni angielscy i wydawcy niemieccy. Znany filolog i mediewista Ryszard Gansiniec odszukał nieznane teksty, np. "Pieśń niedźwiedników", która najprawdopodobniej powstała na Śląsku lub Podkarpaciu.

Pierwsza polskojęzyczna pieśń świecka: Chcy na pannu żałować powstała w XV wieku. Obok Córuś, czego ty jeszcze chcesz, wychwalającej studenta jako kandydata na męża, jest typowym przykładem poezji waganckiej. Na kanwie najsłynniejszej pieśni goliardowskiej: Moim zamiarem umrzeć w karczmie (łac. Meum est propositum in taberna mori) oparty został komiczny marsz pogrzebowy A gdzieś ty bywał, miły Sewerysiu, opisujący śmierć pijaka w piwnicy, przy dźwięku kufli w miejsce dzwonów. Pieśń o wszechwładzy pieniądza Za pieniądze ksiądz się modli przetrwała do czasów dzisiejszych jako przysłowie.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Waganci

Tercio capitulo memoro tabernamIllam nullo tempore spreui neque spernamDonec sanctos angelos uenientes cernamCantantes pro mortuis: Requiem eternam

Hei, quam felix est iam uita potatorisQui curarum tempestatemSedat et meroris - dum flauescituinum in uitro subrubei coloris.

Tales uersus facio, quale uinum biboNichil possum facere nisi sumpto ciboNichil ualent penitus, que ieiunus scriboNasonem post calicem carmine preibo

Meum est propositum in taberna moriUbi uina proxima morientis oriTunc cantabunt lecius angelorum choriDeus sit propicius isti potatori

Przeznaczeniem moim jest by skończyć życie w szynku podsuń więc ku gębie kubek nalej wina synku by odrzekli aniołowie stojący w ordynku udziel Boże pijaczynie rajskiego spoczynku

tłumaczenie Andrzeja Sapkowskiego

http://www.markomannenwiki.de/images/f/f3/Meum_est_propositum.gif

15) CANTILENA INHONESTA

Cantilena inhonesta (piosenka nieprzystojna) to najdawniejszy żakowski wiersz erotyczny w języku polskim, zapisany ok. 1416 r. przez franciszkanina Mikołaja z Koźla w kodeksie nr I Q 466 Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Później tekst został zamazany inkaustem. Podajemy tu najnowsze jego odczytanie za opracowaniem: M. Eder, W. Twardzik, Czy staropolska kicz/kić naprawdę była wyrazem nieprzyzwoitym? ("Cantilena inhonesta" odczytana na nowo), w zbiorze: Od fonemu do tekstu. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Laskowskiemu, pod red. I. Bobrowskiego i K. Kowalik, Kraków 2006, s. 163-175.

Chcy ja na pannu żałować,Nie chciałat' mi trochy daćMemu koni owsa.

Mniszli ty, panno, bych był mał?U mniet' wisi jako *skalNożyk przy biedrzycy.

Rozżży, panno, świecyczku,Przysuczywa dratwiczku,Jako pirwe było.

Na pisane pierzynieDamy sobie do wolePiwa i miedu.

Rozżży, panno, kahaniec,Ohledawa hned wianiec,Jeszczeli je cał.

A ktorak może cał byci,Dałaś z tym ji starhaci,Kto pirwe przybiehł.

Mniszli, panno, bych był ślep? Uderzym ja kijem w kierz,Wyżenu zajece.

Objaśnienia

cantilena inhonesta (łac.) - piosenka nieprzystojna.żałować - skarżyć się.mniszli - czy sądzisz.skal - odczyt niepewny (możliwe też: skarb).przy biedrzycy - przy biodrze.rozżży świecyczku - zapal świeczuszkę.przysuczywa dratwiczku - przędźmy dratewkę.pirwe było - dawniej bywało.na pisane pierzynie - na zdobionej, wzorzystej pierzynie.miedu - miodu.kahaniec - lampka, świecznik.ohledawa hned wianiec - oglądajmy zaraz wianek.

jeszczeli je cał - czy jeszcze jest cały (nie naruszony).ktorak - jak, jakże.starhaci - stargać, potargać.kierz - krzew, krzak.wyżenu zajece - wygonię, wypędzę zające.

http://staropolska.pl/sredniowiecze/poezja_swiecka/Cantilena_inhonesta.html