Specjalny Ośrodek Szkolno -Wychowawczy w …sosw.zplubaczow.com/.../15/16/PORANNY_KRAG_W_R… ·...

1

ZESPÓŁ PLACÓWEK IM. JANA PAWŁA II

W LUBACZOWIE

SPECJALNY OŚRODEK SZKOLNO – WYCHOWAWCZY

METODA PORANNEGO KRĘGU

W REWALIDACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

INTELEKTUALNIE W STOPNIU GŁĘBOKIM

MOJE ZMYSŁY POMOCĄ W POZNAWANIU ŚWIATA.

LUBACZÓW, 2015

2

SPIS TREŚCI

Agata Wójtowicz

Wstęp………………………………………………………………………………………… 3

Anna Wrona

I. Podstawowe założenia metody stymulacji polisensorycznej według pór roku:

„Poranny Krąg”. ………………………………………………………………………….. 4

II. Przykładowe scenariusze zajęć prowadzone metodą stymulacji polisensorycznej

według pór roku:

Agata Wójtowicz, Teresa Hawrylak, Agata Pisarz, Anna Hawrylak

LATO ………………………………………………………………………………………. 8

Magdalena Jacyk, Dorota Młodzińska, Małgorzata Piskorska

JESIEŃ …………………………………………………………………………………… 21

Ewa Wojtanowska, Dorota Tworko

ZIMA …………………………………………………………………………………….. 29

Anna Wrona

WIOSNA ………………………………………………………………………………….. 35

Agata Wojciechowska

III. Metoda „Porannego Kręgu” w Sali Doświadczania Świata. …………………….... 47

IV. Wartości metody Porannego Kręgu – refleksje nauczycieli. ………………………. 53

Bibliografia …………………………………………………………………………………. 58

3

WSTĘP

Niniejszy biuletyn został stworzony, by przybliżyć Państwu podstawowe założenia

metody stymulacji polisensorycznej według pór roku: „Poranny Krąg”. Jest on zbiorem

przykładowych scenariuszy będących efektem pracy nauczycieli Specjalnego Ośrodka

Szkolno - Wychowawczego z dziećmi niepełnosprawnymi umysłowo w stopniu głębokim.

Zamieszczone w nim materiały mogą być wykorzystane jako pomoc w nauczaniu, mogą

również stać się pretekstem do dyskusji na temat wartości terapeutycznych tej metody.

W przypadku dzieci głęboko niepełnosprawnych intelektualnie, interakcje ze

środowiskiem są ograniczone. Mają duże problemy z odbiorem bodźców zmysłowych,

występują u nich wielozakresowe zaburzenia – sensoryczne, motoryczne oraz zdolności

werbalnego komunikowania się. Dla dzieci tych proces uczenia się oraz nabywania wszelkich

umiejętności jest trudny i skomplikowany. Podstawą ich rozwoju jest usprawnianie pracy

systemów sensorycznych oraz procesów układu nerwowego. Stymulacja wielozmysłowa

pomaga im w odbiorze wrażeń zmysłowych z otaczającego ich świata oraz z ich ciała, dzięki

czemu stanowi dla nich ważną metodę zajęć edukacyjnych. Dzięki integracji tych wrażeń

dziecko zdobywa poczucie bezpieczeństwa, zaczyna rozumieć otaczający je świat

i przyjmować go bez lęku.

Rozpoczynając pracę w zespołach rewalidacyjno-wychowawczych zaczęłyśmy

poszukiwać metod pracy z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie w stopniu głębokim.

Bardzo ciekawym doświadczeniem był wyjazd do Poznania do Przedszkola Specjalnego

„Orzeszek”. Jest to placówka szkoleniowa dla specjalistów pracujących z dziećmi

niepełnosprawnymi umysłowo w stopniu głębokim. Właśnie tam miałyśmy okazję

uczestniczyć w zajęciach prowadzonych według autorskiego programu Hedwig Abel

z Anstalt Stetten w Niemczech – „Poranny Krąg”, czyli stymulacja sensoryczna według pór

roku.

Podstawą programu „Porannego Kręgu” jest otaczający nas świat przyrody jako źródło

podstawowych bodźców. Metoda ta ma charakter stymulacji polisensorycznej, obejmuje

dotyk, wzrok, smak, słuch i węch. Celem zajęć prowadzonych tą metodą jest dostarczanie

dziecku określonych bodźców zewnętrznych oraz kształtowanie umiejętności nawiązywania

kontaktów. Dbając więc o pobudzanie ruchowego, poznawczego, emocjonalnego oraz

społecznego rozwoju dziecka, poznaną metodę zaczęłyśmy wykorzystywać w pracy

z naszymi dziećmi.

mgr Agata Wójtowicz – oligofrenopedagog

4

I. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA METODY STYMULACJI POLISENSORYCZNEJ

WEDŁUG PÓR ROKU: „PORANNY KRĄG”.

Metoda zwana „Porannym Kręgiem” została opracowana przez Hedwig Abel –

Anstalt Stetten w Niemczech, a zaadoptowana dla dzieci młodszych przez Jacka Kielina na

podstawie jej niepublikowanego programu autorskiego.

H. Abel odwołuje się w „Porannym Kręgu” do świata przyrody, którego jesteśmy częścią,

w którym jesteśmy zakorzenieni, uzależnieni od niego i poddani jego rytmowi. Jest to świat

żywiołów, barw, zapachów, smaków, wrażeń dotykowych i termicznych.

„Poranny Krąg” można określić jako stymulację polisensoryczną, czyli wielozmysłową

według pór roku. Obejmuje swoim zasięgiem wszystkie zmysły a więc zmysły „bliskie”, tj.

smak, węch, dotyk oraz „dalekie”, tj.: wzrok, słuch.

Proponowane w niej oddziaływania mają aktywizować zmysły w sposób odmienny dla każdej

pory roku, aby podkreślać zmiany zachodzące w przyrodzie. Świat przyrody jest źródłem

zróżnicowanych bodźców. Każda pora roku kojarzy się nam z kolorem, smakiem, obrazem,

zapachem itp. Metoda „Porannego Kręgu” przypisuje każdej z pór roku inną symbolikę. Tutaj

kalendarz narzuca kolor, żywioł, smak, zapach, bodźce wzrokowe, słuchowe, wystrój sali –

wszystko czym planujemy stymulować naszych wychowanków.

Polisensoryczne pobudzanie zmysłów jest najlepszym sposobem przekazywania cennych

informacji o tym, co nas otacza, a najlepszymi pomocami dydaktycznymi są te zaczerpnięte

z natury. Dziecko poznaje nowe bodźce, obcuje z nimi, dzięki temu poznaje wielozmysłowo

przestrzeń, która go otacza, a która jest mu nieznana.

Głównym, podstawowym i najważniejszym celem zajęć jest spotkanie terapeuty

i dziecka oraz dzieci ze sobą nawzajem. Spotkanie, którego istotą jest budowanie zaufania

i poczucia bezpieczeństwa. Stosowanie różnorodnych bodźców jest tylko środkiem do tego

celu. Poprzez zmysły zostaje nawiązana komunikacja z dzieckiem niepełnosprawnym

umysłowo w stopniu głębokim.

Podczas „Porannego Kręgu” praca z uczniem odbywa się na dwóch poziomach:

grupowym i indywidualnym. Praca grupowa daje dziecku możliwość śledzenia tego, co dzieje

5

się w czasie spotkania nauczyciela z innymi dziećmi. Ważne jest też czekanie na swoją

kolejkę.

Podczas "Porannego Kręgu" dzieci powinny czuć zadowolenie, przyjemność. Każdy

element zajęć powinien być dla dziecka przewidywalny, a więc bezpieczny. To rytuał,

którego reguły są dla dziecka bardzo dobrze znane, w którym niepewność została

zredukowana do minimum.

Równocześnie realizujemy wiele różnorodnych podrzędnych celów, które ogniskują

się wokół zmysłów:

1. Stymulacja percepcji wzrokowej

aktywizowanie zmysłu wzroku (doświadczanie bodźców wzrokowych),

rozwijanie spostrzegawczości, koncentracji wzrokowej,

wydłużanie czasu koncentracji wzroku na bodźcach wizualnych,

rozwijanie kierunkowości spostrzegania (zdolności poruszania oczami we wszystkich

kierunkach i podążania wzrokiem za poruszającymi się przedmiotami),

rozwijanie pamięci wzrokowej (przewidywanie kolejności następujących po sobie

czynności, przedmiotów, barw),

oddziaływanie za pomocą barw na nastrój, samopoczucie i aktywizację dziecka.

2. Stymulacja percepcji słuchowej

aktywizowanie zmysłu słuchu,

poszerzanie zasobu doświadczeń w zakresie percepcji słuchowej,

usprawnianie koncentracji na bodźcach słuchowych,

zmniejszanie lęku przed dźwiękami nieznanymi,

reagowanie na różne sygnały (szukanie źródła dźwięku),

rozwijanie umiejętności różnicowania dźwięków otoczenia i dźwięków mowy

(dźwięki różnych przedmiotów, instrumentów, dźwięki natury, głos ludzki),

doświadczanie znaczenia pojęć: cicho-głośno, dźwięki wysokie-niskie, szybkie-wolne,

przerywane-ciągłe,

rozwijanie pamięci słuchowej,

aktywizowanie uczniów do wytwarzania dźwięków przy pomocy różnych

przedmiotów, instrumentów, aparatu głosowego,

oddziaływanie na samopoczucie i nastrój.

6

3. Stymulacja percepcji dotykowej

zachęcanie ucznia do badania przedmiotów o różnej fakturze (aktywizacja zmysłu

dotyku),

nabywanie różnych doświadczeń dotykowych (ciepło-zimno, sucho-mokro, szorstko-

gładko itp.) i łączenie ich z różnymi przedmiotami i sytuacjami (rozwijanie pamięci

dotykowej),

wyczuwanie poszczególnych części ciała w trakcie masowanie ich różnymi

materiałami.

4. Stymulacja percepcji węchowej

aktywizacja zmysłu węchu,

gromadzenie doświadczeń węchowych (poznawanie różnych zapachów),

poszukiwanie źródła zapachu,

kojarzenie zapachu z różnymi substancjami.

5. Stymulacja percepcji smakowej

aktywizacja zmysłu smaku,

rozwijanie percepcji smakowej (akceptacja nowego smaku, posiłku),

reagowanie na określony smak i nabywanie umiejętności różnicowania smaku.

6. Stymulacja zmysłu równowagi

doświadczanie ruchu,

normalizowanie napięcia mięśniowego,

rozwijanie orientacji w schemacie ciała,

rozwijanie orientacji przestrzennej,

wzbogacanie aktywności.

Aktywizacja poszczególnych zmysłów za pomocą bodźców stosowanych w metodzie

„Porannego Kręgu” przeprowadzana jest zawsze według stałego schematu, dzięki czemu

dzieci uczą się identyfikować działania i przewidywać zdarzenia, co ma znaczący wpływ na

rozwijanie u nich poczucia bezpieczeństwa.

mgr Anna Wrona

oligofrenopedagog

7

II. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ PROWADZONE METODĄ

STYMULACJI POLISENSORYCZNEJ WEDŁUG PÓR ROKU:

LATO

Opracowanie:

mgr Agata Wójtowicz, mgr Teresa Hawrylak, mgr Agata Pisarz,

mgr Anna Hawrylak

JESIEŃ

Opracowanie:

mgr Magdalena Jacyk, mgr Dorota Młodzińska,

mgr Małgorzata Piskorska

ZIMA

Opracowanie:

mgr Ewa Wojtanowska, mgr Dorota Tworko

WIOSNA

Opracowanie:

mgr Anna Wrona

8

LATO

Lato to najcieplejsza pora roku. Najważniejszym elementem letniego krajobrazu jest

wypełniające go całkowicie światło, które nadaje blasku bujnej zieleni, rozlewa się po

ulicach, zamienia piasek w złoty pył, napełnia pozytywna energią. Letni wiaterek ma w sobie

jakąś tajemniczą moc, nawet deszcz przynosi orzeźwienie. Nie można też pominąć dźwięków

lata: szum morza, śpiew ptaków, brzęczenie owadów nad rozgrzaną, rozkwieconą łąką. Lato

ma smak pachnących truskawek, czereśni i zrywanych w przyjemnym cieniu leśnych jagód.

Owoce dojrzewające w pełnym słońcu zawierają w sobie pewien nieuchwytny aromat, jakby

przenikające je promienie słoneczne zostawiały w ich miąższu swój zapach i słodycz. Jest to

okres, w którym zwierzęta wydają na świat swe maluchy i przygotowują je do dorosłego

samodzielnego życia.

Świat przyrody jest źródłem zróżnicowanych bodźców. Każda pora roku kojarzy się

z kolorem, smakiem, obrazem, zapachem, dźwiękiem. Metoda Porannego Kręgu przypisuje

każdej z pór inną symbolikę.

Latem oddziałujemy kolorem czerwonym, który silnie pobudza i ożywia. Żywioł lata

to ogień. Ma w sobie olbrzymią moc przykuwania uwagi. Nawet dzieci, które nie potrafią na

niczym zatrzymać wzroku, reagują na ogień. Dostarcza im wielu wrażeń: świeci i migoce,

porusza się i zmienia swój kształt, grzeje. Wymowne w tej metodzie jest podkreślanie

panowania nad ogniem poprzez gaszenie palącej się świeczki końcem zajęć. By stymulować

zmysł smaku i utrwalać smak słodki smakujemy konfitury z wiśni. Wrażeń muzycznych

dostarcza nam grzechotka, zapachowych - zapach róż. Przedmioty, które kojarzą nam się

z latem to piasek, muszle, kamyki, woda, słońce, kwiaty, trawa itp.

9

ZESTAW BODŹCÓW STOSOWANYCH W ZAJĘCIACH

„PORANNEGO KRĘGU”

BODŹCE PORY ROKU

LATO

KOLOR

(ścian, sufitu i chusty zakrywającej ucznia)

CZERWIEŃ

POMARAŃCZ

SUFIT – JASNONIEBIESKI ZE SŁOŃCEM

ZAPACH RÓŻANY

CIEKAWOSTKI PRZYRODNICZE

MUSZLE, PIASEK, KAMYKI, WODA

ŻYWIOŁ OGIEŃ

INSTRUMENTGONG (TYPU KOŚCIELNEGO)

GRZECHOTKA Z PIASKIEM

GŁOSKA „I”

SMAK WIŚNIOWA KONFITURA

10

SCENARIUSZ 1

Cele ogólne:

wprowadzenie podstawowych symboli charakterystycznych dla lata:

żywiołów, barw, zapachów, smaków, wrażeń dotykowych i termicznych,

budowanie zaufania i poczucia bezpieczeństwa,

stwarzanie ciepłego i pogodnego nastroju.

Cele szczegółowe: dziecko

kojarzy lato z obrazem, nazwą i konkretnymi symbolami: kamyki, muszelki,

piasek, ciepła woda,

poznaje lub utrwala kolor czerwony,

rozpoznaje szum morza,

manipuluje grzechotką,

poznaje smak słodki,

próbuje zgasić płomień świecy.

Metody:

czynne – stawianie zadań do wykonania,

słowne – rozmowa, sposoby społecznego komunikowania się,

percepcyjne – pokaz, samodzielne doświadczenia, obserwacja.

Środki dydaktyczne:

Wiersz o lecie pt. „Letni wiaterek” Marii Rudnickiej, piosenka pt. „Mój skarb” Michała

Ciechana, lampka, olejek i świeca o zapachu różanym, muzyka relaksacyjna z odgłosami lata,

muzyka relaksacyjna z płyty „Piękno Bałtyku”, piasek, muszelki, kamyki, plastikowe butelki

napełnione wodą, kilka świeczek pływających w szklanej misie, grzechotka, czerwona chusta,

konfitury z wiśni, czerwone tkaniny, kwiaty i inne motywy zdobiące sale, laptop.

11

Przebieg:

1. Zapalenie lampki zapachowej (zapach różany). Podchodzimy do każdego dziecka

eksponując palącą się świeczkę. Zwracamy uwagę na zapach i cechy ognia: ciepły,

jasny.

2. Powitanie piosenką, w której wymienia się imię każdego dziecka. Podczas piosenki

masujemy dłonie dzieci oliwką o zapachu róży. Zbliżamy dłoń dziecka do nosa, by

wyraźnie poczuło prezentowany zapach.

3. Opowiadania o porze roku połączone z prezentowaniem materiału przyrodniczego:

- czytanie wiersza barwnie opisującego tę porę roku

LETNI WIATEREK / Maria Rudnicka

Gdy lata nadchodzi czas

12

słońce mocniej grzeje

Blask znów ozłoci nas

Wokół wiele się dzieje

Świat w barwy bogaty

maluje pola i błonie

ogrodowe i polne kwiaty

rozległe łąki zielone

Kwiatów bursztynowe łany

łagodnie pieści wiatr

Plon będzie udany

Cudowny każdy kwiat

Wiatr śpiewa wesoło

Wtóruje mu szum drzew

Ptasi śpiew wokoło

ukoi twój gniew

Letni ciepły wiaterek

lekko twarz muśnie

Opali twą cerę

ty poślesz mu uśmiech

Wiatr ucichł nagle

zasłuchane stoją drzewa

już nie dmucha w żagle

tylko echo jeszcze śpiewa.

- słuchanie piosenki „Mój skarb” Michała Ciechana mówiącej o znakach lata: piasku,

muszelkach, wodzie itp., w trakcie piosenki eksponujemy wymienione w piosence „dary

lata”.

MÓJ SKARB / Michał Ciechan

Każdy skarb swój ma

jeden albo dwa,

ja mam skarbów sto

najważniejszy to:

13

Ref: Z wakacji muszelka,

pamiątka niewielka

mój wielki skarb (2x)

Zielony, kochany,

w szufladzie schowany -

od morza dar (2x)

Piasek, ciepły wiatr,

Kolorowy świat...

Wakacyjne dni

Przypomina mi:


pamiątka niewielka

mój wielki skarb (2x)

Czarodziejska moc

W tej muszelce śpi,

Kiedy błyszczy noc,

Bajkę szepcze mi...


pamiątka niewielka

mój wielki skarb. (2x)

4. Słuchanie szumu morza, oglądanie zdjęć – płytę odtwarzamy na laptopie każdemu

dziecku siedzącemu w kręgu.

14

5. Wyszukiwanie kamyków i muszelek w piasku przez każde dziecko. Wrzucanie ich do

wypełnionej wodą butelki, a następnie potrząsanie butelką i kojarzenie tego odgłosu

z szumem morza.

6. Spotkanie z żywiołem – ogniem:

- prezentujemy palących się jednocześnie kilka świeczek pływających

w szklanej misie by wzmocnić efekt wielkości płomienia.

15

7. Muzykowanie na instrumencie – zabawy grzechotką i próba samodzielnego zagrania

przez każde dziecko.

8. Zakładanie czerwonej chusty każdemu dziecku na głowę przy muzyce relaksacyjnej

z odgłosami lata.

9. Zastosowanie bodźców smakowych – każde dziecko próbuje konfitur z wiśni.

Poznajemy smak słodki.

10. Gaszenie lampki zapachowej – każde dziecko zdmuchuje płomień świecy .

16

Wszystkie czynności wykonujemy kolejno z każdym dzieckiem siedzącym w kręgu.

SCENARIUSZ 2

Cele ogólne:

wprowadzenie podstawowych symboli charakterystycznych dla lata:

żywiołów, barw, zapachów, smaków, wrażeń dotykowych i termicznych,


stwarzanie ciepłego i pogodnego nastroju.

Cele operacyjne: dziecko

kojarzy lato z obrazem, nazwą i odgłosem konkretnych zwierząt i ptaków,

poznaje lub utrwala kolor czerwony,

poznaje promienie świetlne o różnej barwie,

usprawnia narządy artykulacyjne poprzez naśladowanie odgłosów ptaków,

utrwala obraz niektórych ptaków, zwierząt i roślin,

manipuluje grzechotką,

poznaje smak słodki,

próbuje zgasić płomień świecy – ćwiczy kontrolę i siłę wydechu.

17

Metody:

czynne – stawianie zadań do wykonania,

słowne – rozmowa, sposoby społecznego komunikowania się,

percepcyjne – pokaz, samodzielne doświadczenia, obserwacja.

Środki dydaktyczne:

Lampka, olejek i świeca o zapachu różanym, muzyka relaksacyjna z odgłosami lata „Śpiew

słowika”, wiersz Teresy Fiutowskiej: „W przedszkolnym ogródku”, grzechotka, czerwona

chusta, konfitury z wiśni, czerwone tkaniny, kwiaty i inne motywy zdobiące sale, latarki

w kilku kolorach, ilustracje przedstawiające wybrane ptaki i zwierzęta, naklejki, lampka ze

światłowodami.

Przebieg:

1. Zapalenie lampki zapachowej (zapach różany). Podchodzimy do każdego dziecka

eksponując palącą się świeczkę. Zwracamy uwagę na zapach i cechy ognia: ciepły,

jasny.

18

2. Powitanie piosenką, w której wymienia się imię każdego dziecka. Podczas piosenki

masujemy dłonie dzieci oliwką o zapachu róży. Zbliżamy dłoń dziecka do nosa, by

wyraźnie poczuło prezentowany zapach.

3. Opowiadanie o porze roku – czytanie wiersza przy akompaniamencie muzyki

odzwierciedlającej odgłosy lata „Śpiew słowika”, oglądanie ilustracji

przedstawiających wspomniane w wierszu ptaki i zwierzęta – wskazywanie ich przez

dzieci, podejmowanie prób naśladowania odgłosów jakie wydaje kukułka. Każde

z dzieci otrzymuje naklejkę z jednym z letnich symboli, przyklejamy ją np. na ręce

(słońce, wiewiórka, dzięcioł, zajączek, żuczek, kwiat, trawa).

W PRZEDSZKOLNYM OGRÓDKU / Teresa Fiutowska

Tu w przedszkolnym ogrodzie,

a bywamy w nim co dzień,

oglądamy i krzewy i drzewa.

I widzimy u góry niebo, słońce i chmury,

I słyszymy, gdy ptaszek nam śpiewa.

Kto się bardzo postara,

może spotkać tu zaraz

bardzo małe ruchliwe zwierzęta.

By mrowiska nie ruszać,

a motylka nie płoszyć -

o tym każdy przedszkolak pamięta.

A po deszczu ulewnym,

kiedy mokro jest w ziemi,

dżdżownic wiele na piasek wychodzi.

Kret wychodząc z kopczyka,

wśród nas szybko przemyka

i w futerku po trawie już chodzi.

Pachnie trawa i ziemia -

w tym dziwnego nic nie ma,

bo i kwiaty nam pachną na co dzień.

I choć chwasty pod płotem,

mamy wielką ochotę

19

pozachwycać się naszym ogrodem.

4. Spotkanie z żywiołem – zabawa kolorami – promienie świetlne pochodzące z kilku

różnokolorowych latarek wędrują po sali, świecą w jedno miejsce, a następnie

pojawiają się na dłoni i innych częściach ciała każdego dziecka, obserwacja

i dotykanie lampki ze światłowodami.

20

5. Muzykowanie na instrumencie – zabawy grzechotką – najpierw dowolne próby

samodzielnego zagrania, a następnie wydajemy polecenie dziecku, by poruszało

grzechotką, gdy zobaczy czerwony strumień światła.

6. Zakładanie czerwonej chusty każdemu dziecku na głowę przy muzyce relaksacyjnej

z odgłosami lata.

7. Zastosowanie bodźców smakowych – każde dziecko próbuje konfitur z wiśni.

Poznajemy smak słodki.

21

8. Gaszenie lampki zapachowej – każde dziecko zdmuchuje płomień świecy .

Opracowały:

mgr Anna Hawrylak

pedagog specjalny, oligofrenopedagog

mgr Teresa Hawrylak


mgr Agata Pisarz

oligofrenopedagog

mgr Agata Wójtowicz

oligofrenopedagog

JESIEŃ

22

Jesień to piękna pora roku. W ten cudowny czas liście tańczą na wietrze, a wiatr

delikatnie rozwiewa chmury na niebie kołysząc równocześnie drzewa. Liście szybując

w powietrzu upiększają świat, który płonie barwami jesieni. Ta przepiękna pora roku, która

maluje park przychodzi do nas we wrześniu i trwa do grudnia. Liście przez cały ten czas

tworzą barwny kobierzec dekorując świat. Wiatr tańcz z nimi i kołysząc drzewami tworzy

piękny krajobraz jesieni. Ta piękna pora roku owocująca w barwne liście

i kasztany zwiastuje mroźną zimę

W czasie zajęć „Porannego Kręgu” jesienią prezentujemy kolor żółty. Symbolizuje on

spadające z drzew liście, dojrzałe owoce. Jest kojarzony z radością życia i rozpoczynającym

się dniem. Wzmacnia wolę życia, przekazuje ciepło serca i radość. Dodatkowo wpływamy na

uczniów wystrojem sali z przewagą barwy żółtej i tym wszystkim, co kojarzy nam się

z jesienią: kasztany, żołędzie, jarzębina, liście itp.

Żywioł, jakim stymulujemy dzieci to powietrze, tak często odbierane przez nasze ciało, ale

rzadziej przez ciała naszych podopiecznych. Zwykle tego rodzaju doświadczenia mają

ograniczone. Przeszywający wiatr odczuwany jest na całym ciele i powoduje

znieruchomienie. Powietrze jest podstawowym rytmem naszego ciała, powietrze potrzebne

jest do życia. Na dworze odczuwamy powietrze jako coś delikatnego lub gwałtownego. Wiatr

czujemy na skórze, jego działanie możemy zobaczyć i usłyszeć.

Stymulacja dotykowa:

Dotykanie materiałów o różnej strukturze i fakturze, manipulowanie rozmaitymi

przedmiotami, odczuwanie wibracji, odczuwanie ciepła ( powiewu wiatru wytwarzanego

przez SUSZARKĘ DO WŁOSÓW, podrzucanie suchych liści na znak liści spadających

z drzew).

Rozwiewamy suche liście, poruszamy tkaninami na ścianach i suficie albo

zabawkami, rozwiewamy włosy dzieciom; spryskujemy wodą dzieci chowające się pod

parasolem.

Stymulacja słuchowa:

Słuchanie muzyki relaksacyjnej i z nagranymi odgłosami przyrody (szum morza,

wiatru, lasu, śpiew ptaków, głosy lasu itp.), słuchanie nasilających się odgłosów.

23

Reagowanie ruchem na umówione sygnały; pobudzanie lub wyciszanie muzyką; gra

na instrumentach; wrażeń muzycznych dostarczają dzwonki rurowe, słuchowych zaś dźwięki

natury charakterystycznych dla jesieni.

Podrzucanie suchych liści (na znak liści spadających z drzew).

Stymulacja wzrokowa:

Obserwacja w lustrze własnego ciała, naśladowanie ruchu dorosłego człowieka.

Wspólne oglądanie ilustracji przedstawiających jesień w lesie oraz jesienne prace

w ogrodzie i sadzie.

Stymulacja węchowa:

Masaż, inhalacje i wdychanie. Pobudzanie, orzeźwianie, uspokajanie, odświeżanie

zapachami emitowanymi przez domek zapachowy lub palące się świeczki. Wykorzystanie

naturalnych zapachów do stymulacji (wąchanie herbat zapachowych, liści, olejku

lawendowego - zapach lawendy to zapach, który prezentujemy dzieciom jesienią). Lawenda

łagodzi napięcia, uspokaja i wzmacnia.

Stymulacja smakowa:

Podajemy dzieciom jedzenie o określonym smaku (wcześniej dajemy do

powąchania). Zmysł smaku pobudzamy miodem i kremem orzechowym poznając lub już

utrwalając smak słodki. Próbowanie produktów spożywczych o określonych smakach wpływa

na usprawnianie ruchów warg i języka.

24

ZESTAW BODZCÓW STOSOWANYCH W ZAJĘCIACH


BODŹCE PORA ROKU

JESIEŃ

KOLOR


ŻÓŁTY

SUFIT - GRANATOWO – NIEBIESKI Z GWIAZDAMI

ZAPACH LAWENDOWY


OGLĄDANIE LIŚCI, KASZTANÓW, ŻOŁĘDZI.

ŻYWIOŁ POWIETRZE

POWIEW WIATRU Z WENTYLATORA, SUSZARKI DO WŁOSÓW; WIATRACZEK

INSTRUMENT DZWONY RUROWE

GŁOSKA „E”

SMAK MIÓD LUB KREM ORZECHOWY

25

SCENARIUSZ ZAJĘĆ „PORANNEGO KRĘGU”

Temat: Usprawnianie zaburzonych zmysłów. Pobudzanie ukierunkowanych aktywności.

Czas trwania zajęć: 45 minut.

Zespół Rewalidacyjno – Wychowawczy: składa się z trzech chłopców:

Kamil

Damian

Konrad.

Cele główne:

integracja nauczycieli i uczniów oraz uczniów ze sobą nawzajem,

komunikowanie się za pomocą języka znaków i symboli,


pobudzenie ukierunkowanej aktywności ucznia.

Cele szczegółowe:

uczeń potrafi czekać na swoją kolej,

uczeń umie naśladować czynności nauczyciela,

uczeń umie zdjąć z głowy chustę,

uczeń potrafi zagrać na prostym instrumencie,

uczeń potrafi zgasić(zdmuchnąć) świeczkę.

Metody pracy:

stymulacji polisensorycznej obejmującej dotyk, wzrok, słuch, węch

i smak,

pokaz,

słowna – opowiadanie o danej porze roku,

naśladownictwo.

Formy pracy:

indywidualna,

grupowa.

26

Środki dydaktyczne: materiały służące do dekoracji sali, lampka zapachowa (domek)

pachnąca lawendą, oliwka do masażu, kasztany, żołędzie, szyszki,

suszone liście, suszarka do włosów, dzwony rurowe, żółta chusta,

miód, woda w spryskiwaczu.

Przebieg zajęć:

1. Stworzenie odpowiedniego klimatu spotkania i zredukowanie niepewności poprzez:

– utworzenie kręgu,

– ciepły nastrój panujący w pomieszczeniu,

– palącą się świecę w czasie zajęć,

– znajomy zapach.

2. Zapalenie przez nauczycielkę lampki zapachowej (lawenda). Obejście

z lampką siedzących w kręgu dzieci, zwrócenie uwagi na płomień świecy.

3. Śpiewanie powitalnej piosenki, w której wymienia się imię każdego dziecka

i jednoczesne masowanie dłoni dziecka oliwką zapachową. Tekst powitalnej piosenki (na

melodię „Panie Janie”):

Witaj…(imię dziecka), witaj…(imię dziecka),

Jak się masz? Jak się masz?

Wszyscy cię witamy, wszyscy cię kochamy,

Bądź wśród nas, bądź wśród nas.

27

4. Opowiadanie nauczycielki o jesieni z wykorzystaniem jesiennych rekwizytów: kasztanów,

szyszek, żołędzi i suszonych liści.

5. Spotkanie z żywiołem - powietrze.

Nauczycielka posługując się suszarką do włosów imituje podmuch wiatru. Podchodzi do

każdego dziecka i dmucha na jego twarz, rozwiewając włosy, na ręce i nogi jak również

pod koszulkę. Podmuch powietrza z suszarki jest ciepły. Nauczycielka obserwuje reakcje

dzieci na bodźce termiczne. W dalszej części zajęć nauczycielka kieruje podmuch powietrza

na zawieszone pod sufitem kolorowe paski bibuły recytując wierszyk:

,, Wieje, wieje wiatr

i spadają liście z drzew.

Listek tu listek tam

Raz, dwa, trzy”.

28

Dzieci obserwują, jak poruszane „wiatrem” liście wirują, kołyszą się i obracają.

6. Demonstracja dzwonów rurowych, pokaz różnych sposobów gry na tym instrumencie:

potrząsanie instrumentem;

uderzanie w dzwony pałeczką.

Zaproszenie chętnych dzieci do gry na tym instrumencie.

7. Zakładanie chust w kolorze żółtym, symbolizującym kolor jesieni, na ramiona i głowę

dzieci. Uczniowie próbują samodzielnie zdjąć chustę.

29

8. Stymulacja smaku - podanie dzieciom miodu.

9. Śpiewanie pożegnalnej piosenki, w której wymienia się imię każdego dziecka. Tekst piosenki (na melodię „Panie Janie”):

Żegnaj …(imię dziecka), żegnaj…(imię dziecka),

Nadszedł czas, nadszedł czas.

Dzisiaj się żegnamy, jutro się spotkamy,

Wróć do nas, wróć do nas.

10. Zgaszenie lampki zapachowej przez jedno z dzieci.

Opracowały:

mgr Magdalena Jacyk

oligofrenopedagog

mgr Dorota Młodzińska

oligofrenopedagog


oligofrenopedagog, fizjoterapeuta

30

ZIMA W czasie „Porannego Kręgu’ – Zimy, dzieci z głęboką niepełnosprawnością

intelektualną uczą się podobnie jak w czasie innych pór roku – przewidywać, ponieważ

zachowana jest rytualność bodźców. Podstawą tych doświadczeń jest w dalszym ciągu świat

przyrody i jego podstawowe symbole. Zima jest tą porą roku, która wzbudza duże

zainteresowanie uczniów, jest dla nich bardzo atrakcyjna. Dzieje się tak z względu na bardzo

wyraźny zestaw bodźców. Zaczynając od początku zimowy poranny krąg to - budujący

wspólne pole uwagi masaż oliwką i imienne przywitanie w rytm piosenki, w której wymienia

się imiona każdego dziecka z osobna. Zaciemniona sala budująca nastrój przyjemności

uspokaja, gdy pojawia się domek zapachowy z zapaloną świeczką. W tle słychać muzykę

oddającą nastrój zimy. Wzrasta zaciekawienie. Koncentracja uwagi skupia się na

prowadzącym zajęcia i bodźcach jakie proponuje on uczniom podchodząc indywidualnie do

każdego z nich. Pojawia się zapach mięty - stymulujący zmysł węchu. Miętowe pastylki lub

herbata również dostarczają intensywnych doznań smakowych. Ze względu na intensywność

smaku jak i to, że niektóre dzieci niechętnie próbują mięty, ta nie jest podawana

w nadmiarze. Już niewielka ilość pozwala na wyraźne rozróżnienie tego smaku i analizie

bodźca. Woda w stanie ciekłym i stałym. Śnieg i sopelki lub kostki lodu to kolejne mocne

bodźce dotykowe i termiczne. Niektóre dzieci wykazują wyraźne samozadowolenie i rosnącą

pewność siebie, gdy przełamują lęki związane z dotykaniem śniegu lub lodu. Trójkąt lub

dzwoneczki to instrumenty muzyczne bardzo lubiane przez małe dzieci. Nasi

wychowankowie również lubią dźwięki tych instrumentów. Poszukują źródła dźwięku,

a wytwarzanie go sprawia im szczególną przyjemność. Stymulowana jest tutaj percepcja

słuchowa i koordynacja ruchowa. Elementem muzykoterapii są tu pojawiające się

31

piosenki ,,Nasza zima zła’’ i ,,Sanna’’. Refren każdej z nich jest wyjątkowo lubiany przez

uczestników zimowego porannego kręgu.

Oddanie klimatu zimy odbywa się przez dobór barw. Wiadomym jest, że każda barwa

ma swoje właściwości. Biel promieniuje, uspokaja, rozjaśnia. Błękit jest kolorem ciszy,

spokoju, przypomina zimowy chłód. Ponadto używany jest cały wachlarz różnych folii, które

szeleszczą lub gdy są twardsze przypominają w odgłosach trzaskający lód. Wpływa to bardzo

stymulująco na zmysły i funkcje poznawcze wychowanków. Falowanie foliami, ściąganie ich

z siebie bardzo często wywołuje u dzieci uśmiech na twarzy i pozytywne emocje.



BODŹCE PORA ROKU

ZIMA

KOLOR


BIEL, BŁĘKIT

SUFIT – GRANATOWO-NIEBIESKI Z GWIAZDAMI

ZAPACH MIĘTOWY


OBSERWOWANIE ŚNIEGU, LODU

ŻYWIOŁ WODA W STANIE CIEKŁYM I STAŁYM

32

INSTRUMENT MUZYCZNY

TRÓJKĄT, DZWONKI

GŁOSKA „A”

SMAK MIĘTOWY – HERBATA, MIĘTOWE PASTYLKI CZEKOLADOWE


Temat: Doświadczanie różnorodnych wrażeń zmysłowych towarzyszących zimie.

Miejsce zajęć: Dom Pomocy Społecznej w Lubaczowie - sala zajęć.

Czas trwania zajęć: 60 minut.

Klasa/Grupa: zespół rewalidacyjno-wychowawczy.

Liczba uczniów: 8 uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim.

Cel główny:

Doskonalenie wrażliwości zmysłowej poprzez angażowanie zmysłu wzroku, dotyku,

węchu, smaku, słuchu.

Cele szczegółowe: uczeń-

zdobywa umiejętność poznawania następujących po sobie czynności,

nawiązuje kontakt wzrokowy z osobą prowadzącą,

reaguje pozytywnie podczas masowania dłoni oliwką,

skupia się na odbiorze bodźców zapachowych (mięta),

ściąga z głowy białą chustę,

33

reaguje na bodźce smakowe (herbata miętowa),

poszukuje źródła dźwięku (dzwoneczki).

Metody:

stymulacji polisensorycznej.

Formy:

indywidualna,

grupowa.

Środki dydaktyczne: dekoracja (bibułki, zasłony w kolorze białym i niebieskim), domek

zapachowy, herbata miętowa, oliwka do ciała, śnieg, lód, woda ciepła i zimna, dzwoneczki,

chusta w kolorze białym.

Przebieg zajęć:

Zajęcia wstępne:

Przygotowanie sali do zajęć (dekoracja, rozłożenie pomocy dydaktycznych).

Przygotowanie dzieci (usadzenie ich na krzesełkach, wózkach tworząc krąg).

Zajęcia właściwe:

1. Nauczyciel zapala lampkę i podchodzi do każdego dziecka; zbliża płomyk do jego oczu

i mówi: „Lampka się świeci to znak, że zaczynamy zajęcia.”

34

2. Nauczyciel podchodzi do każdego dziecka, rozciera w dłoniach oliwkę z dodatkiem olejku mięty, następnie bierze dłoń dziecka i powoli masuje jednocześnie śpiewając piosenkę na

melodię „Panie Janie”:

Witaj……. 2x. Jak się masz? 2x

Wszyscy Cię lubimy. 2x Bądź wśród nas 2x.

Podczas masowania dłoni nauczyciel przekazuje dziecku swoją bliskość, ciepło, poczucie

bezpieczeństwa.

3.Nauczyciel bierze lampkę zapachową, podchodzi do każdego dziecka, wymienia

jego imię, zwraca uwagę na zapach mięty.

4.Nauczyciel krótko opowiada dzieciom o zimie i jednocześnie na chwilkę otwiera

okno. „Pani Zima” przyniosła nam śnieg – nauczyciel pokazuje dzieciom śnieg: biały,

zimny.

5. Zimą gramy na dzwoneczkach. Nauczyciel bierze dzwoneczki i dzwoni z prawej i lewej

strony, za głową i przed oczami dziecka.

Dziecko rozpoznaje kierunek, z którego dochodzi dźwięk. Następnie nauczyciel

pomaga dziecku zagrać na instrumencie.

6. Kolor biały jest barwą zimy. Prowadzący zarzuca kolejno dzieciom białą chustę na głowę.

Dziecko próbuje samodzielnie lub z pomocą ściągnąć ją z głowy.

35

7. Zimą smakujemy herbatkę miętową. Nauczyciel podaje dzieciom na łyżeczce herbatkę.

8. Nadszedł koniec zajęć. Prowadzący obchodzi krąg dzieci z lampką – sygnalizuje w ten

sposób koniec spotkania. Następnie wybiera dziecko, które gasi lampkę samodzielnie lub

z pomocą nauczyciela.

Zajęcia końcowe:

Podziękowanie uczniom za aktywny udział w zajęciach.

Uporządkowanie sali.

Opracowały:

mgr Ewa Wojtanowska

oligofrenopedagog

mgr Dorota Tworko

oligofrenopedagog

36

WIOSNA

Wiosna to jedna z najpiękniejszych pór roku, w której przyroda budzi się do życia.

Słońce jest coraz wyżej, rozkwitają kwiaty i zwierzęta budzą sie z zimowego snu.

Możemy zaobserwować pięknie rozwijające się liście drzew i krzewów. W ogrodach robi się

kolorowo od rozkwitających kwiatów. Z oddali słychać wracające ptaki. Na polach zazielenia

się zboże, a rolnicy wykonują już pierwsze prace. Powietrze jest rześkie, dlatego czujemy się

lepiej. Mija zmęczenie szarą i ponurą pogodą.

Przyroda oferuje nam bogaty wachlarz bodźców, które oddziaływają na zmysł wzroku,

słuchu, smaku, węchu, dotyku. Metoda „Porannego Kręgu” przypisuje wiośnie odpowiednią

symbolikę.

Wiosną stymulujemy kolorem zielonym, który kojarzy się z siłą tworzenia, wzrostu,

z procesem dorastania. Tęsknota do zieleni jest symbolicznie postrzegana jako pragnienie

odnowy. Zieleń łagodzi, przynosi zadowolenie, uspakaja i odpręża. Żywiołem wiosny jest

ziemia. Ma zdecydowaną barwę, specyficzny zapach, a ze względu na swoją strukturę,

wilgotność i temperaturę dostarcza dziecku złożonych doznań dotykowych.

W przypadku dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu głębokim, które rzadko mają

możliwość obcować z tym żywiołem jest to bardzo cenne przeżycie. Celem poznania bądź już

utrwalania smaku gorzko-kwaśnego jest smakowanie z dziećmi cytryny posypanej cukrem.

Fundujemy również dzieciom doznania muzyczne przy pomocy zabaw z bębnem, który jest

najlepszym źródłem bodźców dźwiękowo-wibracyjnych. Zapach przypisany wiośnie to

zapach cytrynowy. Działa on antyseptycznie, pobudza apetyt i ożywia. Zapach wywołujemy

37

rozcierając olejek cytrynowy na dłoni dziecka, zapalając lampkę zapachową, pocierając

nadgarstki dłoni skórką cytryny. Manipulacja barwą odbywa się poprzez zmianę całego

wnętrza pomieszczenia, w którym prowadzimy zajęcia. Przystrajamy salę jednolitym kolorem

bądź jej odcieniami. Kolor sufitu symbolizuje niebo: wiosną jest zielono-niebieskie.

Eksponujemy wszystko to co kojarzy nam się z wiosną: zieleń, sadzonki, kwiaty, motyle,

odgłosy owadów, ilustracje ptaków itd.



BODŹCE PORY ROKU

WIOSNA

KOLOR


ZIELEŃ

SUFIT – ZIELONO - NIEBIESKI

ZAPACH CYTRYNOWY


PODLEWANIE ZBOŻA W DONICZKACH

ŻYWIOŁ ZIEMIA

GLINKA ZASYCHAJĄCA NA DŁONIACH

38

INSTRUMENT BĘBEN

GŁOSKA „O”

SMAK CYTRYNA Z CUKREM


Temat zajęć: „Wiosna wokół nas”.

1. Czas trwania zajęć: 60 min.

2. Zespół rewalidacyjno-wychowawczy.

3. Liczba dzieci: 2 ( 1 dziewczynka i 1 chłopiec; niepełnosprawność intelektualna

w stopniu głębokim, mózgowe porażenie dziecięce, niedowład spastyczny

czterokończynowy).

4. Cele ogólne:

wprowadzenie do rytmów przyrody;

rozbudzanie kanałów zmysłowych;

akceptowanie siebie i innych;

stwarzanie ciepłego i miłego nastroju.

5. Cele operacyjne: dziecko samodzielnie lub z pomocą:

doświadcza bodźców płynących z otoczenia;

poznaje świat przyrody wiosną – jej żywioł (ziemia), barwę (zielona), dźwięk (bęben),

zapach (cytrynowy);

nawiązuje kontakt poprzez spotkanie z nauczycielem oraz dziećmi;

aktywnie uczestniczy w zabawie;

39

zgodnie współdziała w grupie;

podejmuje próby komunikowania się;

gra na instrumencie;

czuje się bezpieczne.

6. Metody:

stymulacja polisensoryczna wg pór roku;

masaż powierzchniowy dłoni,

elementy metod:

obserwacji i pokazu,

F. Affolter.

7. Forma organizacyjna:

praca indywidualna w ramach grupy,

zbiorowa zindywidualizowana.

8. Zasady:

- miłej i pogodnej atmosfery,

- indywidualizacji,

- akceptacji,

- rytualizacji.

9. Środki dydaktyczne: zielony wystrój pomieszczenia, zielony ubiór nauczyciela, zielone

pelerynki dla dzieci, glina, kwiaty naturalne, kwiaty sztuczne, lampka zapachowa z cytryną,

chusta w kolorze zielonym, cytryna, łyżeczki dla każdego dziecka, instrument muzyczny -

bęben, oliwka z dodatkiem olejku cytrynowego, odtwarzacz CD, płyta CD z dźwiękami

ptaków, ziemia, patyczki z zielonymi wstążkami.

40

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Zapalenie lampki zapachowej – w kręgu razem z dziećmi zapalamy lampkę zapachową

(zapach cytrynowy); zachęcamy do obserwowania płomienia świeczki, wdychania powietrza

tak, aby poczuć zapach cytryny.

41

Śpiewanie piosenki odpowiednio każdemu dziecku: „Witaj Milenka…”, „Witaj Arek…”

połączone z masowaniem dłoni oliwką o zapachu cytryny.

42

Przywitanie się dzieci nawzajem ze sobą przez podanie dłoni.

Przywitanie się z Panią Wiosną, która obdarowuje dzieci kolorowymi kwiatami.

43

● Demonstrowanie pory roku: „Wiosny” przez dostarczanie ciekawostek przyrodniczych

związanych z wiosną. Przykłady kilku wariantów; każdy z wariantów jest powtarzany

kilkakrotnie.

Wariant I – Zabawy ziemią.

Badamy właściwości ziemi: strukturę, wilgotność, temperaturę, zapach itp.

Wariant II – Sianie i podlewanie zboża.

44

● Spotkanie z żywiołem – ziemia /ziemię symbolizuje glina/.

Rozcieramy dzieciom glinę na dłoniach, najpierw jest mokra, śliska i zimna, a później ciepła,

szorstka i krucha. Osłuchanie się z wyrażeniami: „brudne ręce”, „czyste ręce”.

● Zabawa „Wiosenny wietrzyk” – wywoływanie podmuchów wiatru poprzez energiczne

poruszanie wiszącymi zielonymi wstążkami, spontaniczna aktywność dzieci.

45

● Zabawa „Wiosenny deszczyk” – spryskiwanie wodą ze spryskiwacza; słuchanie

spadających kropli na parasol; ćwiczenie umiejętności naciskania na przedmiot; chowanie się

pod wiosennym parasolem.

● Słuchanie wiosennego koncertu ptaków z płyty CD ( śpiew słowika, klekot bociana,

kukanie kukułki).

46

● Gra na instrumencie muzycznym: bębnie - otaczamy dzieci kolejno dźwiękiem; zbliżamy

i oddalamy źródło dźwięku. Dzieci również grają na bębnie na miarę swoich możliwości:

głośno – całą dłonią i cicho – paluszkami.

47

● Utrwalanie koloru wiosny: zielony. Zabawa z zieloną tkaniną (rozłożenie jej w widocznym

miejscu w sali) i zabawa z zieloną chustą: „A kuku”. Zadaniem dziecka jest samodzielne

zdjęcie chusty – ze względu na dużą niesprawność fizyczną rąk, dzieci pomagają sobie głową.

Zaciemnianie sali – szukanie z lampką dzieci, wymawianie ich imion. Żaden z uczniów

nie odpowiada głoską „o” (odpowiednią do danej pory roku) ale daje znak, gdzie się

znajduje przez podniesienie ręki.

Zastosowanie bodźców smakowych – podajemy dzieciom cytrynę z cukrem. Uczniowie

oglądają cytrynę, dotykają i wąchają skórkę cytrynową, a na koniec smakują

prezentowany owoc.

48

● Gaszenie lampki zapachowej oznaczające zakończenie zajęć: „Światełko zgaszone, zajęcia skończone.

Opracowała:

mgr Anna Wrona

oligofrenopedagog

49

III. METODA „PORANNEGO KRĘGU” W SALI DOŚWIADCZANIA

ŚWIATA.

Poranny krąg jest metodą, którą określamy jako wielozmysłową. Obejmuje ona swym

zasięgiem wszystkie zmysły: dotyk, wzrok, słuch, smak i węch. Proponowane w niej

oddziaływania mają aktywizować zmysły w sposób odmienny dla każdej pory roku.

Polisensoryczne pobudzanie zmysłów jest najlepszym sposobem przekazywania cennych

informacji. Głównym celem Metody Porannego Kręgu jest budowanie u uczniów poczucia

radości, bezpieczeństwa a co za tym idzie wzajemnego zaufania i komunikacji poprzez

dostarczanie im określonej ilości i jakości bodźców sensorycznych pobudzających zmysły

do działania.

Stymulacja polisensoryczna oparta na terapii snoezelen to nauka życia przez życie,

czyli celowe kształtowanie bodźców w celu wywołania zaplanowanych wrażeń zmysłowych.

W czasie porannego kręgu terapeuta pragnie przede wszystkim jak najpełniej spotkać się

z dzieckiem, dać mu poczucie bezpieczeństwa, radości i zadowolenia. Aby było to możliwe

konieczne jest stworzenie odpowiedniego miejsca, nie wywołując u dzieci lęku,

a jednocześnie dającego duże możliwości oddziaływania na wszystkie zmysły. Takim

specjalnym miejscem może być Sala Doświadczania Świata, której wygląd możemy

dostosować do potrzeb w zależności od pory roku i prowadzonych zajęć. Do stymulacji

możemy wykorzystywać sprzęty znajdujące się w sali, które oddziaływują i pobudzają

jednocześnie kilka zmysłów. Dodatkowym atutem zajęć prowadzonych w Sali Doświadczania

Świata jest dostosowanie terapii do indywidualnych możliwości i potrzeb dziecka, ponieważ

zajęcia te są indywidualne. Daje to możliwość skupienia się terapeucie na jednym

konkretnym uczniu, a dziecku daje możliwość wyboru bodźców, które mu najbardziej

odpowiadają i stymulowanie tych zmysłów, które najbardziej potrzebują pobudzenia.

Elementy wyposażenia, które wykorzystywane są to:

Projektor Solar – w połączeniu z różnymi tarczami rzuca na powierzchni ścian fantazyjne

obrazy. Do Porannego Kręgu można wykorzystać tarcze z obrazami chmur, kwiatów,

zwierząt, które w połączeniu z odgłosami np. ptaków czy wiejącego wiatru, szumu morza

daje dodatkowe efekty.

50

Światłowody – giętkie przeźroczyste włókna świecą punktowo na całej swej długości

zapewniają zróżnicowane efekty optyczne zachęcając jednocześnie do dotykania. Kolor

światłowodów można dobrać odpowiednio do danej pory roku lub w zależności od potrzeb.

Kolumna bulgocząca – jest elementem przyciągającym uwagę dziecka. Angażowane

są jednocześnie zmysł wzroku, słuchu oraz dotyku. W wypełnionej wodą przeźroczystej

kolumnie widać wirujące pęcherzyki powietrza, których kolor możemy odpowiednio

51

zmieniać. Dziecko słucha odgłosów bulgoczącej wody, obserwuje zmieniające się kolory,

dotykając wyczuwa wibrację i drgania.

Telewizor dźwiękowy – stymuluję jednocześnie zmysł wzroku, słuchu poprze odtwarzanie

na nim muzyki wzbogaconym pulsującym kolorowym obrazem o różnym nasyceniu barw.

Kula lustrzana – obroty kuli powodują, że na suficie, ścianach i podłodze powoli przesuwają

się gęsto rozmieszczone punkciki świetlne, które zmieniają kolor pod wpływem wąsko

ukierunkowanej wiązki światła z małego reflektora.

Sala Doświadczania Świata jest doskonałym miejscem do stymulacji dotykowej. Dostępne

urządzenia pozwalają na poznawanie różnych powierzchni, faktur, krawędzi struktur

przedmiotów, które można odpowiednio dostosować do panującej pory roku.

Scenariusz zajęć indywidualnych w Sali Doświadczania Świata z wykorzystaniem

metody „ Porannego Kręgu”.

Temat: Zimowe wieczory z bajką – Jaś i Małgosia

Cel główny:

Aktywizowanie ucznia do podejmowania i realizowania zadań.

52

Cele szczegółowe:

- stymulacja zmysłu wzroku poprzez oddziaływanie światłem, zmianą barw, ilustracjami

w książce;

- pobudzanie zmysłu słuchu poprzez odgłosy natury, odgłosy urządzeń SDŚ, intonację głosu

nauczyciela – czytanie książki , utwory muzyczne;

- stymulacja dotyku poprzez oddziaływanie materiałem naturalnym, plastycznym, pomocami

dydaktycznymi z SDŚ;

- stymulacja dotykowo – proprioceptywna, na torze fakturowym, na trampolinie;

- koncentracja wzroku na wykonywanym zadaniu przez 1 minutę;

- samodzielne podejmowanie działania przez ucznia w proponowanym zadaniu;

- do realizowania zadania do końca;

Metody:

polisensoryczne poznawanie świata; snoezelen, muzykoterapia; porannego kręgu; elementy

metody behawioralnej; elementy integracji sensorycznej;

Przebieg zajęć

I. Zajęcia wstępne

1. Przywitanie przez podanie dłoni, dotknięcie dłonią twarzy nauczycielki, nawiązanie

kontaktu wzrokowego.

2. Obserwacja pogody za oknem, wskazanie kart z elementami pogody, słuchanie piosenki

z wykonywaniem gestów ilustrujących jej treść, odszukanie koloru białego na kolumnie

bulgoczącej.

3. Muzyczne witanie części ciała :

- dotykanie dłonią ucznia jego części ciała podczas śpiewu;

- zabawy naśladowcze (np.: klaskanie, pukanie, kosi -kosi, aja-aja, tupu –tup).

53

4. Wskazywanie przez ucznia dłonią znanych jemu osób (pokaż np. mamę, panią; nagradzanie

rzeczowe poprawnego wyboru).

5. Nagroda za pracę dla ucznia w postaci zabawy paluszkowej „Sroczka” i swobodnej

przerwy z elementami integracji sensorycznej – skoki na trampolinie.

II. „Poranny Krąg” - Zima

1. Prezentacja zapachu zimy – zapach mięty, wyczuwanie zapachu olejku na dłoni ucznia.

2. Doświadczanie cech zimowej pogody – doświadczenie dotyku zimnej wody w butelce

z drobinami lodu.

3. Instrument charakterystyczny dla zimowej pory roku: gra z naprzemienną aktywnością

ucznia / nauczyciela.

4. Barwa pory roku – wskazywanie niebieskiej kartki, koloru niebieskiego na kostce

interaktywnej i światłowodach.

5. Prezentacja smaku zimy – mięta –smakowanie miętowej pastylki / czekolady.

6. Rekwizyty zimy – śnieg lub manipulacja kawałkami białego papieru jako płatkami

śniegu.

III . Zajęcia właściwe.

1. Realizacja zadań związanych z tematyką zajęć:

- obserwacja obrazu lasu na rzutniku obrazu;

- słuchanie bajki czytanej przez nauczyciela, oglądanie ilustracji dzieci, wskazywanie chłopca

i dziewczynki;

-smakowanie pierników;

- naklejanie na ilustrację elementów bajki oraz rysowanie ich pisakami fluorescencyjnymi

przy panelu UV;

- zabawa muzyczno –ruchowa „Co robią dzieci”, naśladowanie muzyki ruchem – taniec.

54

2. Wskazywanie i praktyczne działanie zabawką (piłka, klocki), nauka konsekwencji wyboru

przedmiotu.

3. Zadania wyzwalające współpracę z nauczycielem i rozumienie poleceń z elementami

integracji sensorycznej: chodzenie po torze fakturowym, taniec w kole „Kółko graniaste”.

4. Nauka dopasowywania, manipulacji, kierunkowości ruchu rąk – układanki płaskie i przestrzenne.

IV. Zajęcia końcowe

1. Program Ch. Knill.

2. Pożegnanie przez podanie dłoni i wykonanie gestu „pa- pa.

Opracowała:

mgr Agata Wojciechowska

oligofrenopedagog,

specjalista w zakresie Terapii Stymulacją

55

IV. WARTOŚCI METODY „PORANNEGO KRĘGU” – REFLEKSJE

NAUCZYCIELI.

Na zakończenie prezentacji metody polisensorycznej według pór roku: ”Poranny Krąg”

zostały zamieszczone refleksje nauczycieli pracujących od kilku do kilkunastu lat

w zespołach rewalidacyjno-wychowawczych. W związku z powyższym spojrzenia na

wartości tej metody są różnorodne.

Metoda „Porannego Kręgu” jest jedną z głównych metod pracy z uczniami

niepełnosprawnymi intelektualnie w stopniu głębokim dlatego, że wszystkie elementy zajęć

pomimo wprowadzania różnych bodźców ( w zależności od pór roku) są powtarzalne, a przez

to przewidywalne. Dzięki temu dziecko ma zapewnione poczucie bezpieczeństwa.

Stosując metodę „Porannego Kręgu” od 18-stu lat obserwuję i analizuję zachowania

uczniów z zespołów rewalidacyjno-wychowawczych. Zauważyłam, że ważne jest

systematyczne wykorzystanie tej metody, bowiem wtedy uczymy dzieci rozpoznawania

rytmu dnia, przewidywalności zdarzeń, koncentracji uwagi na przebiegu zajęć. Większość

dzieci z głębokim upośledzeniem umysłowym dzięki temu zaczyna kojarzyć swoje imię,

podejmuje podstawową formę komunikacji - przywitania się. Wprowadzając polecenia typu:

"daj rękę", "patrz", "słuchamy" utrwalamy schemat ciała oraz funkcję poszczególnych

zmysłów ( oczy patrzą, uszy słuchają, ręka dotyka). Ponadto jest to dobry moment do

wydłużania wspólnego pola uwagi u ucznia, wydłużania kontaktu wzrokowego, kształtowania

umiejętności słuchania. W przypadku osób z głęboką niepełnosprawnością umysłową jest to

szczególnie istotne. Ponadto uczestnictwo w zajęciach stymuluje ich potrzeby poznawcze,

umożliwia doznawanie nowych wrażeń, pozwala na dokonywanie wyborów.

W grupach, z którymi dotychczas pracowałam zaobserwowałam radość i zaciekawienie

prezentowanymi bodźcami a także strach przed „nieznanym”. Zainteresowanie bodźcami

sprzyja jednocześnie ćwiczeniu koncentracji uwagi na wybranym przez ucznia „materiale”.

Uczniowie leżący ze spastycznością kończyn dolnych i górnych, o bardzo ograniczonych

możliwościach podejmowali (na miarę swoich możliwości) aktywność ruchową.

Podczas zajęć podchodzę do uczniów z szacunkiem, zachęcam do aktywności, ale do

niczego nie zmuszam, akceptuję własne tempo każdego z nich, co pozytywnie wpływa na

56

wzajemne zaufanie, wzmacnia istotną więź emocjonalną. Po skończonych zajęciach

uczniowie są radośni i bardziej otwarci na opiekunów i otaczający świat. Sprzyja to

wszechstronnemu rozwojowi ucznia, co jest podstawowym zadaniem edukacji specjalnej.

Dlatego chcę polecić tą metodę terapii wszystkim nauczycielom pracującym z osobami

z głęboką niepełnosprawnością umysłową. Pomoże ona lepiej zrozumieć tą grupę uczniów,

nawiązać z nimi lepszy kontakt oraz wspomoże rozwój ich poszczególnych zmysłów.

mgr Anna Wrona

oligofrenopedagog

Zajęcia „Porannego Kręgu” rozpoczynają codzienną pracę w zespole rewalidacyjno-

wychowawczym, są wstępem do zajęć właściwych. Dzięki temu nasi wychowankowie uczą

się rozpoznawania rytmu dnia, przewidywalności zdarzeń, koncentracji uwagi, umiejętności

oczekiwania na swoją kolej.

Po wieloletnim oddziaływaniu tą metodą uczniowie poprawnie przewidują strukturę zajęć.

Chętnie uczestniczą w poznawaniu ciekawostek przyrodniczych (muszle, piasek, lód, śnieg,

glina, ziemia itp.). Manipulują nimi, chociaż pierwsze kontakty budziły wiele oporów przed

dotykaniem czegoś, czego dotąd nie miały okazji poznać. Wiele radości sprawia im

muzykowanie na instrumencie odpowiednim do danej pory roku. Żywo reagują na smaki

i zapachy. Początkowo nieufnie odnosiły się do nakrywania chustą, jednakże i to się zmieniło.

Teraz jest to dla nich świetna zabawa. Dzieci sprawniejsze manualnie i ruchowo pomagają

swoim mniej aktywnym kolegom. Wyraźnie widzimy jak wydłuża się czas koncentracji

uwagi na opowieści nauczyciela o danej porze roku. Zapalona lampka na początku zajęć

wywołuje u dzieci pozytywne skojarzenia i radość. Wiedzą, iż oznacza ona rozpoczęcie zajęć.

Tak samo kojarzone jest zdmuchnięcie świeczki symbolizujące zakończenie zajęć: „Światełko

zgaszone – zajęcia skończone”.

Reasumując powyższe refleksje, można stwierdzić, że polisensoryczne pobudzanie

zmysłów jest najlepszym sposobem przekazywania cennych informacji o tym, co nas otacza,

57

że najlepszymi pomocami dydaktycznymi dla naszych wychowanków są te zaczerpnięte

z natury.

„Nie próbuję wyobrazić sobie Boga; wystarcza mi odczucie potęgi i majestatu przyrody,

o tyle, o ile możemy ją poznać za pośrednictwem naszych niedoskonałych zmysłów.”

Albert Einstein

mgr Anna Hawrylak


mgr Teresa Hawrylak


mgr Agata Pisarz

oligofrenopedagog

mgr Agata Wójtowicz

oligofrenopedagog

Dzięki stymulacji polisensorycznej dostarczamy dzieciom głęboko niepełnosprawnym

umysłowo określonej ilości i jakości bodźców sensorycznych pobudzających ich zmysły do

działania. Budujemy w ten sposób u uczniów poczucie radości, bezpieczeństwa, a co za tym

idzie wzajemnego zaufania i komunikacji.

Podczas zajęć stymulacji polisensorycznej Poranny Krąg:

Dzieci oraz nauczyciele integrują się ze sobą, wytwarza się wówczas miła i przyjazna

atmosfera.

https://cytaty.eu/cytat/nie/probuje.html

https://cytaty.eu/cytat/nie/probuje.html

58

Wychowankowie aktywnie uczestniczą w zajęciach angażując się w wykonywanie

zadań, cieszą się, iż mogą zaprezentować siebie z jak najlepszej strony.

mgr Magdalena Jacyk

oligofrenopedagog


oligofrenopedagog, fizjoterapeuta

mgr Dorota Młodzińska

oligofrenopedagog

Na zakończenie chciałabym w imieniu swoim i koleżanek podkreślić, że „Poranny

Krąg” jest to doskonała metoda pracy z osobą niepełnosprawną intelektualnie w stopniu

głębokim. Sprawdza się w każdej grupie wiekowej spełniając wielorakie funkcje. Daje

59

poczucie bycia w grupie, czegoś w rodzaju spotkania koleżeńskiego, które zawsze miło się

kojarzy. Bliskie sąsiedztwo innych dzieci powoduje rozwój więzi koleżeńskich.

Z doświadczenia widzę, że dzieci, które samodzielnie się poruszają, siadają na krzesełkach

zawsze w tych samych miejscach i obok tych samych osób. Z tymi też osobami częściej

wchodzą w interakcje koleżeńskie. Uczestnictwo w „Porannym Kręgu” pozwala wyróżnić

wśród wychowanków przewodniczącego czyli osobę bardzo aktywną, ciekawą

prezentowanych pomocy dydaktycznych. Osobiście prowadząc te zajęcia zawsze wręczam

dzwonek pewnemu chłopcu, który dzwoni na rozpoczęcie zajęć. Pojawiają się indywidualiści,

samotnicy, którzy w grupie lecz jakby z boku skupiają się na eksponowanym bodźcu, np.

płonącym światełku w domku zapachowym czy nieodzownej muzyce.

Prowadząc wiele lat „Poranny Krąg” widzę wszechstronność tej metody, która uczy

i relaksuje jednocześnie. Uczy bycia w grupie, współdziałania i pozwala na indywidualizm.

Nauczycielowi pomaga w analizie psychologiczno - pedagogicznej ucznia.

mgr Ewa Wojtanowska

oligofrenopedagog

60

BIBLIOGRAFIA

Affolter F. (1997). Spostrzeganie, rzeczywistość, język. Warszawa: WSiP.

Borowiec A. (2004). Opis zachowań dziecka głęboko upośledzonego w czasie stymulacji

polisensorycznej według czterech pór roku. „Rewalidacja” nr 2.

Charbicka M., Raszewska M. (2007). Magiczna kula i mgła w terapii dziecka

niepełnosprawnego. „Rewalidacja” nr 1.

Frohlich A. (1998). Stymulacja od podstaw. Warszawa: WSiP.

Kielin J. (red.) (1999). Rozwój daje radość. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo

Psychologiczne.

Krzyszczak L. (2003). Terapia Snoezelen. Praca z dzieckiem upośledzonym umysłowo

w stopniu głębokim – refleksje. „Rewalidacja” nr 2.

Mikulska J. (2007). Zabawy z wykorzystaniem żywiołów w pracy z dzieckiem

niepełnosprawnym intelektualnie. „Rewalidacja” nr 1.

Miosga L. (2005). Pomóż mi być. Komunikacja i stymulacja zmysłowa osób ze znaczną

i głęboką niepełnosprawnością umysłową. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Materiały do biuletynu zebrała i opracowała Anna Wrona.

Specjalny Ośrodek Szkolno -Wychowawczy w …sosw.zplubaczow.com/.../15/16/PORANNY_KRAG_W_R… ·...

Documents

Transcript of Specjalny Ośrodek Szkolno -Wychowawczy w …sosw.zplubaczow.com/.../15/16/PORANNY_KRAG_W_R… ·...