จุ�ลสารเอเชียศึ กษาJOURNAL OF ASIAN STUDIES

เอกสารทางวิชาการลำ าดั�บท�� 3/2550Document Paper No. 3/2007

โดยโครงการเอเช�ยศึ�กษา คณะส�งคมศึาสตร� มหาวิทยาลำ�ยเช�ยงใหม!

Centre of Asian StudiesFaculty of Social Sciences

Chiang Mai Universitysopli003@chiangmai.ac.th

ค านำ า

จุ$ลำสารเอเช�ยศึ�กษาแต!ลำะฉบ�บม�จุ$ดัม$!งหมายเพื่(�อนำ าเสนำอบทควิามต!างๆ ท��เป็+นำ ควิามคดัเห,นำของนำ�กวิชาการท�.งในำสถาบ�นำเดั�ยวิก�นำแลำะต!างสถาบ�นำ ส าหร�บในำฉบ�บนำ�.ไดั1 ให1ควิามส า ค�ญก�บควิามส�มพื่�นำธ์�ระหวิ!างป็ระเทศึในำภู5มภูาคเอเช�ยตะวิ�นำออก ท�.งเอเช�ย

ตะวิ�นำออกเฉ�ยงเหนำ(อแลำะ เอเช�ยตะวิ�นำออกเฉ�ยงใต1 ในำมตทางป็ระวิ�ตศึาสตร�แลำะ สถานำการณ�เศึรษฐกจุ-การเม(องในำป็7จุจุ$บ�นำ

หากท!านำผู้51อ!านำป็ระสงค�จุะส!งบทควิามมาลำงพื่มพื่� ทางกองบรรณาธ์การยนำดั�เป็+นำอย!างย�งท��จุะพื่จุารณาจุ�ดัพื่มพื่�ให1ในำจุ$ลำสารฉบ�บต!อไป็ ท�.งนำ�.ใคร!ขอเร�ยนำให1ทราบวิ!าจุ$ลำสารเอเช�ยศึ�กษาไดั1จุ�ดัท าแลำะเผู้ยแพื่ร!ผู้!านำทางเวิป็ไซดั� www.soc.cmu.ac.th ต�.งแต!ฉบ�บท�� 2/2550 เป็+นำต1นำมา โดัยมไดั1จุ�ดัพื่มพื่�เป็+นำร5ป็เลำ!มแลำะมอบให1มหาวิทยาลำ�ยต!างๆ ดั�งเช!นำแต!ก!อนำ

รองศึาสตราจุารย� ดัร.โกส$มภู� สายจุ�นำทร�

ป็ระธ์านำโครงการเอเช�ยศึ�กษา

ค ณ ะ ส� ง ค ม ศึ า ส ต ร� มหาวิทยาลำ�ยเช�ยงใหม!

sopli003@chiangmai.ac.th

สารบาญ

Growth and Inequality in the Development of Mekong Region

ชาตนำยมแบบกษ�ตรย�เขมร

ป็7ญหาควิามยากจุนำในำก�มพื่5ชา

Growth and Inequality in the Development of Mekong Region*

Associate Professor Dr. Kosum Saichan

Asian Studies Center

Chiang Mai University

Historical Background

The Mekong River is one of the most important rivers in Southwest China and continental Southeast Asia, traversing the 6 riparian countries of the Greater Mekong Sub-region or GMS (Vietnam, Cambodia, Laos PDR, Thailand, Myanmar and Yunnan province of China) and thus serving as the central thread and common element for the sub-region. Its significance is further amplified by the fact that over 60 million inhabitants reside within the river basin boundaries.

In physical and ecological terms, the Mekong River is the tenth largest river in the world, with a total length of 4,200 kilometers, carrying 475,000 million cubic meters of water to the sea annually (Buapun 2004: 4). The origin of the River is in the Tibetan Himalayas, flowing southward through China, passing the north of Myanmar, its watershed encompassing almost all of Laos, northeast Thailand, most of Cambodia and the Mekong Delta of Vietnam.

In terms of institutions or common governance bodies negotiating for countries interests and their common attempts to protect the river comprises of three institutions; these are the Mekong Committee,

the Great Mekong Sub-region Program and the ASEAN.

Major plans of cooperation for the development of the Mekong River for multi-purposes such hydropower, flood control, navigation and irrigation began as far back as half a century ago. In 1951 the then Economic Commission for Asia and the Far East (ECAFE) conceived of a grand scheme for Mekong development which eventually led to __________________________* paper presented at the International Symposium on “The Regional Network in East Asia” on March 24, 2007 at Niigata University, Japanthe establishment in 1957 of the Mekong River Committee (MRC) to coordinate the investigations of the lower part of this important river basin. The members of this committee included Laos, Thailand, Cambodia and Vietnam. Due to many years of wars and ideological conflicts among the riparian countries from the 1960s to the 1980s, various plans, especially those within the mainstream river section, were not able to be implemented. Large-scale, region-wide schemes were revived with the end of hostilities in the region following the conclusion of the Cambodian peace accords in the early 1990s which enabled economic growth, development, cooperation and integration to take place more readily. The MRC was reincarnated in the 1990s when the four countries, namely Thailand, Vietnam, Lao PDR and Cambodia signed the “Mekong Agreement” in 1995. This agreement covers various aspects of cooperation on the

management of water resources. It also established the Basin Development Plan (BDP) and criteria governing water utilization and environmental protection.

Mekong Region under GMS Program

After the reform and the collapse of the Soviet Union, international donors became increasingly present in the region, especially from the 1990s. Among these, the Asian Development Bank (ADB) has played a crucial role. One important body invented by the ADB is now known as the Greater Mekong Sub-region Program (GMS).

The GMS Program which already has a track record of 15 years started off rather slowly but in recent years has increased in prominence leading up to a summit meeting of all GMS leaders in November 2002. Ministerial-level meetings have been held on a yearly basis.

The thrust of the GMS Program has been predominantly focused so far on promoting and facilitating economic and infrastructure development by integrating the countries in the sub-region with a system of transport and economic networks and corridors, energy grids and power interconnections, facilitation of cross-border movements of goods and people as well as telecommunications linkups. However the recently approved Regional Cooperation Strategy and Program, 2004-2008 (RCSP) under the GMS Program acknowledges potential risks associated with the Program especially related to equity, social and

environmental issues and plans to address these accordingly.

Mekong Region under ASEAN

Since its establishment in 1967 with its original five member countries, namely, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore and Thailand, the organization has doubled its membership to now include the ten countries of Southeast Asia when Brunei Darussalam, Cambodia, Lao PDR, Myanmar and Vietnam subsequently joined its ranks. ASEAN holds summit meetings of its leaders annually with regular meetings convened at the ministerial, senior officials and working levels correspondingly basically to its three broad areas of cooperation as follows:- a) political/security, b) economic, and c) socio-cultural or essentially the non-political and non-economic areas.

The summit held in Bali, Indonesia in October 2003 agreed to establish an ASEAN Community by the year 2020 in line with what was espoused in the ASEAN Vision 2020 adopted by the leaders back in 1997. This ASEAN Community would rest on three pillars, namely, an ASEAN Security Community, and ASEAN Economic Community and an ASEAN Socio-Cultural Community. Under the latter, one of the stipulations is for the Community to intensify cooperation in addressing problems associated with ‘environmental degradation and transboundery pollution as well as disaster management in the region to enable individual members to fully realize their development potentials and to enhance the

mutual ASEAN spirit’. The organization has finalized its next six-year plan to realize the medium-term goals of ASEAN Vision 2020.

ASEAN had set up an ASEAN Mekong Basin Development Cooperation (AMBDC) in June 1996 comprising all member states of ASEAN as well as China. The purpose of this forum is to mainly foster economically sound and sustainable development of the Mekong Basin through the establishment of economic partnership and linkages between the riparian and non-riparian members of the forum. China has been a dialogue partner of ASEAN since 1996 and the Mekong River Basin features quite prominently as a priority area in the various frameworks of cooperation between the two sides, be it political/security, economic or otherwise.

ASEAN-China’s current close and cordial relations offers a window of opportunity for constructive engagement efforts to tackle the more sensitive issues pertaining to the Mekong Basin such as the upstream-downstream water sharing issues including a comprehensive basin-wide assessment of the benefits and costs of dam construction and operations and navigation channel modifications. In this regard, precedence has been set in another similar case in the South China Sea where some lessons could perhaps be drawn. The South China Sea has, until very recently, been a source of friction and confrontation revolving primarily around sovereignty issues over territorial and marine resources.

In this connection, the Spratly Islands chain has been a zone of dispute and

contention over the past decades among half a dozen claimant parties bordering the area, namely China, Taiwan, Philippines, Vietnam, Malaysia and Brunei Darussalam, the latter four of which are member states of ASEAN. The South China Sea is of geo-strategic importance due to its location straddling vital sea lanes for both commercial and military vessels. It is also rich in marine natural resources and the underlying seabed purportedly contains deposits of hydrocarbons including oil and natural gas.

The Managing of Potential Conflicts in the South China Sea project began in 1990. It comprises of a series of annual workshop sessions cum research studies with the associated establishment of relevant technical working groups to address specific issues, and was led by Indonesian and Canadian institutions with initial financial support from the Canadian International Development Agency (CIDA). The project held its 13th

workshop in September 2003. The fundamental objective of this project is to reduce potential conflicts among the parties concerned by undertaking joint or cooperative initiatives that would then create an environment conducive to building trust and confidence so as to enable them to resolve the conflicts or prevent them from occurring.

It was decided at the outset that the forum of discussion should not be a formal or inter-governmental one as that would more likely lead to deadlocks and stalemates. The approach taken became known as the Track 2 mechanism within ASEAN circles as opposed to the Track 1 process which is the traditional

and official forum with accredited representatives of sovereign parties making known the official position on the issues concerned. Track 2 or informal diplomacy has no official standing and its decisions are therefore non-binding among the state parties and the participants, who can be government officials, academics, researchers and experts but become engaged in their personal and individual capacities only. These features allow a freer flow of ideas and discussion on some of the contention and sensitive matters with less concern and restriction of necessarily expressing an official stance or position on some of the issues.

Some of the potential disputes and conflicts that are likely to appear or intensify

within the Mekong Basin in the coming years include upstream-downstream riparian issues and in particular the distribution or allocation of water for multiple uses between countries, within a country or even between population groups as well as the possible environmental and social impacts of various development schemes on the millions of people who depend on the Mekong River system for their livelihoods. According to Apichai (2004:9) it could now be a timely moment to start putting in place some confidence building and cooperative measures as well as mediation and dispute settlement mechanisms for the entire Mekong Basin. In this regard, the South China Sea case, especially its Track 2 process could serve as a model for developing a similar framework for the transboundary cooperative management of freshwater and

related resources among the riparian countries. In fact, attempts are being made to explore the possibility of undertaking a South China Sea Track 2 approach to help resolve some of the water sharing and utilization issues in the Mekong Basin.

Growth and Poverty; Issues of Development in the Mekong Region

All economies of the Mekong Region have high rates of performance in that they all sustain a relatively high rate of economic growth. Even Thailand which was hit badly by the crisis in 1997, recovered sooner than was forecasted by international agencies such as the IMF and World Bank. The issue is whether such growth can be translated into development, especially to reduce poverty. This issue is particularly challenging for the countries which have just stepped away from their socialist regimes and entered into a new global market. Whether growth can be translated in order to reduce poverty is associated with three themes that will be discussed below (Buapun 2004: 13-14 ).

Hydropower, Water, Growth and Environmental Impacts

Economic growth in the countries along the Mekong River is also provoking environmental concern. These concerns are linked to the fact that ‘livelihoods’ of the poor are dependent on natural resources, therefore any changes in environmental conditions will

mean lasting impacts on their level of wellbeing. This issue is prominent in debates concerning dam construction or the hydropower industry that has been growing in the region. From upstream to downstream of the Mekong River, there are construction and planned construction of dams. Along the Lancang River (Chinese name for Mekong River ) there are currently 14 dam projects, some in the planning stages and others are under construction.

The construction of a dam in Lancang River will not only cause negative impacts to downstream people, but also to local people living in Yunnan. Farmland has been flooded and people were forced to move from their homes without proper consultation or compensation. Similar events have happened elsewhere including the construction of dams in tributaries of the Mekong River in Lao PDR. Therefore it appears that the growth generated by hydropower from most dams in the region is at the expense of the poor, especially the marginal minority.

In the northeast of Thailand, dam construction is at present subjected to public protests. This is especially apparent in the cases of Pak Mun Dam and Rasri Salai Dam in the Mun and Chi Rivers, the largest tributaries of the Mekong River in the northeast. In the case of Pak Mun, the Electric Authority of Thailand proposed to build a multipurpose dam (for hydropower and irrigation) in Ubolratchathani Province. Villagers whose livelihoods are dependent on fishing in the river staged a long protest, demanding the state to compensate their loss of income from fishing. After very long negotiations with the state, the Thai government finally agreed to compensate for the loss of income from fishing. The dam gates are also open for 4 months a year during rainy season.

The negative impact of dam construction does not only adversely affect people in the construction site, but also people downstream. The construction of dams upstream causes irregularity of water levels in the Tonle Sap and the Mekong Delta. More importantly, the decrease in the amount of water flows in the Mekong Delta causes the invasion of salty water that destroys rice and other plants growing in the Mekong Delta.

Cross-border Mobility and Poverty

Amidst the economic growth, trans-border mobility of the population in the Mekong Region has been increasingly evident. This can be seen as the transfer of poverty from one place to another. In the case of Thailand,

it has been argued that the prime force driving of mobility of the population from the Northeast of Thailand to Bangkok is its chronic poverty. For the past two decades migrants search for lucrative jobs overseas, such as Malaysia, Singapore, Taiwan, South Korea, etc. Recently, there has been also migration related with trans-national marriage. A great number of women seek to marry with foreign men, and the idea behind this is to escape from poverty.

Based on a report from the ADB, migration in the Mekong Region has been increasing along with economic growth. In Vietnam it was reported that as many as 700,000 people are unofficially reported to migrate from rural to urban centres (Ngugen 1998 cited in Buapun 2004: 15) and most of them are heading for Ho Chi Minh City and Hanoi. Migration across border from Lao PDR, Cambodia, Myanmar and Yunnan to Thailand is prevalent, and many emigrants work illegally. Over 30,000 young people from Sawannakhet, a southern province of Lao PDR, may have entered Thailand without official documentation Nguen 1998 cited in Buapun 2004: 15) and most of them are heading for Ho Chi Minh City and Hanoi.

Migration from Cambodia into Thailand is also evident. Since 1979 Thailand has housed a total of 745,000 Cambodian refugees, of whom 510,000 returned home and 235,000 resettled in third countries. Since the re-opening of Poipet-Aranyaprathet crossing point in 1992, it has drawn over 70,000 people to migrate to this area, resulting in shanty towns swelling. In recent years there were

seven luxury casino businesses open on the Cambodian side. A number of people commute across the border to work in Aranyaprathet, and in the opposite way, a number of labourers from Thailand are working in the luxury casinos. Many people from these countries immigrate to work in different industries and businesses.

Cross border migration of people in this region is closely associated with human trafficking. The victims of human trafficking are usually women and children, and the trafficking is usually destined for the sex industry, forced labour and begging. Trafficking of women for prostitution is particularly concentrated around border provinces such as Poi Pet and Koh Kong. Human trafficking is also domestic pervasiveness. A number of reports show that women and child sex workers in these countries have been increasing along with economic growth (UNICEF 1998, Le Bach 1999 cited in Buapun 2004:15). These reports also argue that women are increasingly being tricked into migrating by the traffickers, agents, friends or being kidnapped (IOM 1999).

Growth, Poverty and Inequality

Economic growth of the countries in the Mekong Region is relatively high. The current records of economic growth of Lao PDR, Cambodia, Vietnam, Thailand, Myanmar and Yunnan are 5.9 % (2003), 5.5% (2002), 7.1% (2003), 5.2% (2002), 6% (2002), 6.5 %(2002) respectively. Growing alongside economic

growth is socio-economic inequality. Inequality in Thailand is widening. For the past four decades although income per capita and GDP per capita steadily increased, gaps of income between the rich and the poor do not change in the same manner. Similar trends are starting to emerge in other countries of the Mekong Region. In Vietnam, for instance, inequality appears to be rising sharply. Regional disparity in China, i.e. between inner land of Yunnan and the East designated a special economic zone is also evident.

The growing inequality manifested in terms of differing levels of income is indeed the ‘outcomes’ of many factors, especially those institutions embedded in unequal social structures. New laws ensuring the ‘market mechanism’ have been promulgated. The socialist institutions of the past that were believed to ensure equity distribution are being abandoned and dismantled. In Vietnam, for instance, decollectivization has raised concern over its negative impacts on particular groups such as women, the elderly and children.

Conclusion

At the intra-regional level, development programs initiated by the Mekong River Committee and the Greater Mekong Sub-region still put emphasis on the building of

infrastructure, especially the promotion of the hydropower industry. Within the domestic sphere, development is mainly associated with institution building to draw and facilitate investment from outside. Therefore central issues of concern in the Mekong Region are the impact of development on the environment, trans-border mobility and the growth of inequality. All of these issues need to be adequately addressed by policy makers and institutions to ensure the successful development of the Mekong Region as a whole.

References

Apichai Sunchindah. 2004. “In Search of Paradigm for Durable Coexistence and Cooperation in relation to Sustainable and Equitable Management of a Trans-boundary River System and Its Natural Resources: The Case of the Lancang-Mekong Basin”, paper presented at the International Symposium on “ The Changing Mekong: Pluralistic Societies Under Siege”, 28-29 July 2004, Khon Kaen, Thailand.

Buapun Promphakping. 2004. “Development and Poverty in the Mekong Region”, paper presented at the International Symposium on “ The Changing Mekong: Pluralistic Societies Under Siege”, 28-29 July 2004, Khon Kaen, Thailand.

International Organization of Migration (IOM) Report ,1999Le Bach, Dong. 1999. Children in Prostitution

in Northern Vietnam: Rapid Assessment Findings.

Nguyen, T.H. 1998. Population Redistribution Policy and Migration Trends in Vietnam: Past Present and Future.UNICEF. 1998. Mobile Populations and HIV Vulnerability: Approaches to Applied

Research. Bangkok.

ชาตนำยมแบบกษ�ตรย�เขมร

รศึ. ดัร. โกส$มภู� สายจุ�นำทร�

โ ค ร ง ก า ร เ อ เ ช� ย ศึ� ก ษ า มหาวิทยาลำ�ยเช�ยงใหม!

หากการเร�ยนำร5 1ป็ระวิ�ตศึาสตร�ผู้!านำทางวิรรณกรรมของป็ระเทศึหนำ��งจุะท าให1เราไดั1ร�บร5 1แลำะเข1าใจุผู้51นำ าแลำะผู้51คนำของป็ระเทศึนำ�.นำๆ ไดั1มากข�.นำ การนำ าเสนำอบทควิามในำร5ป็แบบของการวิจุารณ�วิทยานำพื่นำธ์�ต!อไป็นำ�.ก,ม�วิ�ตถ$ป็ระสงค� เพื่(�อเร�ยนำร5 1เก��ยวิก�บป็ระเทศึเพื่(�อนำบ1านำอย!างก�มพื่5ชาถ�งควิามเป็+นำมาในำอดั�ต วิส�ยท�ศึนำ�ของกษ�ตรย�ก�มพื่5ชาในำสม�ยพื่ระนำคร แลำะสม�ยหลำ�งจุากไดั1ร�บเอกราชใหม!ๆ ซ��งนำ!าจุะช!วิยให1เข1าใจุถ�งบทบาทของพื่ระป็ระม$ข แลำะทวิยราษฎรชาวิก�มพื่5ชาในำอดั�ตไดั1ในำระดั�บหนำ��ง ผู้51เข�ยนำจุ�งขอนำ าเสนำอบทควิามเร(�อง

ชาตนำยมแบบเขมร“ ” นำ�.ในำลำ�กษณะของการวิพื่ากษ�วิทยานำพื่นำธ์�ของนำายธ์บดั� บ�วิค าศึร�เร(�อง เอกสารมหาบ$ร$ษเขมร“ : การศึ�กษางานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�สม�ยใหม!ของก�มพื่5ชา”

วิทยานำพื่นำธ์�นำ�. เข�ยนำข�.นำเม(� อป็; พื่.ศึ. 2547 เพื่(� อร�บป็รญญาอ�กษรศึาสตรมหาบ�ณฑิต สาขาวิชาป็ระวิ�ตศึาสตร� จุ$ฬาลำงกรณ�มหาวิทยาลำ�ย ควิามยาวิ 333 หนำ1า เนำ(.อหาของวิทยานำพื่นำธ์�แบ!งออกเป็+นำ 7 บท บทแรกวิ!าดั1วิยวิธ์�การศึ�กษา วิ�ตถ$ป็ระสงค�ของการศึ�กษา สมมตฐานำ แลำะป็ระโยชนำ�ท��จุะไดั1ร�บ

บทท��สอง กลำ!าวิถ�งสภูาพื่ของส�งคมแลำะอ$ดัมการณ�ชาตนำยมของก�มพื่5ชาในำช!วิงทศึวิรรษท�� 1930-ค.ศึ. 1955 โดัยนำ าเสนำอการจุ�ดัการศึ�กษาก!อนำฝร��งเศึสเข1ามาย�ดัครองเป็+นำอาณานำคม แลำะภูายหลำ�งจุากนำ�.นำวิ!าไดั1ส!งผู้ลำกระทบต!อผู้51ท�� ไดั1ร�บการศึ�กษาแบบใหม!อย!างไรบ1าง โดัยเฉพื่าะในำดั1านำควิามร5 1ส�กชาตนำยม ตามมาดั1วิยการต!อส51เพื่(�อเอกราชของนำ�กชาตนำยมเหลำ!านำ�.ในำเวิลำาต!อมา

บทท��สาม กลำ!าวิถ�งส�งคมราษฎร�นำยมของสมเดั,จุนำโรดัมส�หนำ$ในำช!วิงป็; 1955-1969 ในำแง!การขยายต�วิของการศึ�กษา ร5ป็แบบของงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�สม�ยใหม!ท��ม�ผู้ลำต!องานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�ก�มพื่5ชาในำดั1านำ ร5ป็ลำ�กษณะของการเข�ยนำ เค1าโครงเร(�อง แลำะเนำ(.อควิาม

บทท��ส�� เป็+นำการวิเคราะห�ลำ�กษณะของเอกสารมหาบ$ร$ษเขมรในำแง!ผู้51เร�ยบเร�ยงช าระ ป็ระวิ�ตการพื่มพื่� ท��มาแลำะลำ�กษณะของเอกสาร

บทท��ห1า เป็+นำการศึ�กษาสาระของเอกสารมหาบ$ร$ษเขมรท��กลำ!าวิถ�งเร(�องพื่ระมหากษ�ตรย�ก�มพื่5ชา แลำะป็ระวิ�ตควิามส�มพื่�นำธ์�ของราชอาณาจุ�กรก�มพื่5ชาในำอดั�ตก�บสยามแลำะเวิ�ยดันำาม โดัยไดั1กลำ!าวิถ�งการท าสงครามก�บพื่ระนำเรศึวิรของสยามดั1วิย

บทท��หก เป็+นำการศึ�กษาสาระของเอกสารมหาบ$ร$ษเขมรในำส!วินำท��เป็+นำเร(�องราวิของข$นำนำาง สงฆ์� แลำะชาวิบ1านำสาม�ญชนำท��วิไป็

บทท��เจุ,ดั เป็+นำบทสร$ป็

ลำ�กษณะแลำะสาระของวิทยานำพื่นำธ์�เอกสารมหาบ$ร$ษเขมร เข�ยนำโดัย เอง สดั ไดั1ต�พื่มพื่�เผู้ยแพื่ร!เป็+นำคร�.งแรก

ในำป็; ค.ศึ. 1969 ในำลำ�กษณะนำตยสารรวิม 76 ตอนำ หลำ�งจุากนำ�.นำในำป็; 1979 ก,ม�การพื่มพื่�ซ .าในำลำ�กษณะพื่มพื่�เป็+นำท�.งหมดั 2 เลำ!มจุบ (volume) เอกสารนำ�.จุ�บควิามต�.งแต!แผู้!นำดันำพื่ระบาทพื่ระองค�เจุ,ย (ครองราชย� ค.ศึ. 998-1048) จุนำถ�งพื่ระบาทนำโรดัม (ครองราชย� ค.ศึ. 1860-1904) รวิมระยะเวิลำาท�.งส.นำราวิ 907 ป็; กลำ!าวิถ�งกษ�ตรย� 52 พื่ระองค� ควิามยาวิท�.งส.นำราวิ 600 หนำ1า นำ�บจุนำถ�งป็; 2004 ม�การต�พื่มพื่�แลำ1วิ 8 คร�.ง แต!ไม!ทราบจุ า นำวินำเลำ!มท��พื่มพื่� แสดังวิ!าไดั1ร�บควิามนำยมมาก ท�.งย�งม�นำ�ยวิ!าก�มพื่5 ชาขาดัแคลำนำงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�ย$คหลำ�งพื่ระนำครระหวิ!างครสต�ศึตวิรรษท�� 14-18 จุ�งเป็+นำท��มาของวิ�ตถ$ป็ระสงค�ในำการศึ�กษาวิ!า สาระส าค�ญของเอกสารมหาบ$ร$ษเขมรม�วิ!าอย!างไร ม�ควิามเก��ยวิโยงก�บเอกสารอ(�นำหร(อไม! แลำะผู้51เร�ยบเร�ยงเร(�องนำ�.ม�ลำ�กษณะการนำ าเสนำออย!างไร อะไรเป็+นำสาเหต$ของการเร�ยบเร�ยง แลำะเร(�องนำ�.ส!งอทธ์พื่ลำต!อควิามร�บร5 1อดั�ตของชาวิเขมรอย!างไรบ1าง

สมมตฐานำของวิทยานำพื่นำธ์�เร��องนำ�.ก,ค(อ เอกสารมหาบ$ร$ษเขมรม�ต1นำเค1าของร5ป็แบบ แลำะเนำ(.อหามาจุากงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�แบบพื่งศึาวิดัารในำสม�ยจุาร�ต (traditional) แลำะสม�ยอาณานำคมของก�มพื่5ชา แต!การเร�ยบเร�ยงแลำะการพื่มพื่�เอกสารมหาบ$ร$ษเขมรในำสม�ยท��ก�มพื่5ชาเป็+นำเอกราชนำ�.นำ เป็+นำผู้ลำผู้ลำตของแนำวิคดัเร(�องชาต ควิามเป็+นำชาต แลำะชาตนำยม จุ�งเป็+นำงานำเข�ยนำ

ป็ระวิ�ตศึาสตร�สม�ยใหม!ของก�มพื่5ชา ซ��งแตกต!างจุากงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�แบบพื่งศึาวิดัาร

ส�งคมก�บควิามเคลำ(�อนำไหวิทางควิามคดัชาตนำยมเขมรในำทศึวิรรษท�� 1930-1955

ธ์บดั�ไดั1ให1ภูาพื่การจุ�ดัการศึ�กษาของก�มพื่5ชาในำสม�ยก!อนำท��ฝร��งเศึสจุะเข1ามา ซ��งม�วิ�ดัเป็+นำศึ5นำย�กลำางการศึ�กษา แลำะศึลำป็วิทยาการต!างๆ เช!นำเดั�ยวิก�บร�ฐพื่$ทธ์เถรวิาทอย!างไทยแลำะลำาวิ

หลำ�งจุากฝร��งเศึสเข1ามาป็กครองก�มพื่5ชา ชาวิก�มพื่5ชาส!วินำหนำ��งจุะไดั1ร�บการสนำ�บสนำ$นำให1ไดั1เร�ยนำภูาษาฝร��งเศึสก�บชาวิฝร��งเศึสโดัยตรง บ1างก,ไป็เร�ยนำท��ไซ!ง!อนำ ต!อมาก,ไดั1ไป็เร�ยนำต!อท��ฝร��งเศึส แต!จุ�ดัวิ!าม�โอกาสนำ1อยกวิ!าชาวิเวิ�ยดันำาม

โรงเร�ยนำแบบฝร��งเศึสแห!งแรกในำก�มพื่5ชาเกดัข�.นำเม(�อป็; ค.ศึ. 1873 ในำระดั�บป็ระถมศึ�กษา แต!ฝร��งเศึสสนำ�บสนำ$นำให1ชาวิเวิ�ยดันำามเข1ามาท างานำเป็+นำข1าราชการ ภูายใต1ระบบการป็กครองอาณานำคมในำก�มพื่5ชา มากกวิ!าจุะผู้ลำตชาวิก�มพื่5ชาเพื่(�อเข1ามาท าหนำ1าท��แทนำชาวิเวิ�ยดันำาม

ม�งานำนำ าเสนำอโดัย Thomas Clayton วิ!าท��เป็+นำเช!นำนำ�.เพื่ราะการต!อต1านำฝร��งเศึสของชาวิก�มพื่5ชาท��นำ าโดัยสมเดั,จุพื่ระนำโรดัม ซ��งรวิมไป็ถ�งการต!อต1านำภูาษาฝร��งเศึสแลำะโรงเร�ยนำแบบฝร��งเศึส นำอกจุากนำ�.ชาวิก�มพื่5ชาย�งไม!พื่อใจุท��ลำ5กหลำานำของตนำจุะต1องเร�ยนำร!วิมก�บชาวิเวิ�ยดันำาม จุ�งย�งคงส!งลำ5กหลำานำไป็เร�ยนำท��วิ�ดั ชาวิก�มพื่5ชาจุ�งขาดัท�กษะดั1านำภูาษาฝร��งเศึสซ��งเป็+นำค$ณสมบ�ตท��จุ าเป็+นำในำการท างานำก�บระบบการป็กครองของฝร��งเศึส

กบฏต!อต1านำฝร��งเศึสเกดัข�.นำในำหลำายพื่(.นำท�� หลำ�งจุากท��ฝร��งเศึสบ�งค�บให1สมเดั,จุพื่ระนำโรดัมลำงพื่ระนำามในำสนำธ์ส�ญญา ค.ศึ. 1884 เพื่(�อให1ฝร��งเศึสไดั1สทธ์ป็กครองก�มพื่5ชา

ในำเวิลำาต!อมา ฝร��งเศึสต1องการลำ!ามเพื่(�อเป็+นำต�วิกลำางระหวิ!างผู้51ป็กครองชาวิฝร��งเศึสก�บข1าราชการชาวิเขมร จุ�งไดั1ม�การต�.งวิทยาลำ�ยลำ!าม (College of Interpreters) ข�.นำรวิม 4 แห!งท�.งในำกร$งพื่นำมเป็+ญแลำะเม(องอ(� นำๆ ตามมาดั1วิยวิทยาลำ�ยในำอาร�กขา (College of Protectorate) เพื่(�อฝ;กคนำออกมาท างานำในำระบบการป็กครองท1องถ�นำของอาณานำคม

ฝร��งเศึสไดั1ขยายการจุ�ดัการดั1านำการศึ�กษามากข�.นำๆ เพื่(�อผู้ลำตข1าราชการท��จุะดั5แลำดั1านำการเก,บภูาษ�แลำะการเกณฑิ�แรงงานำไป็ใช1ในำกจุการต!างๆ มใช!การจุ�ดัการศึ�กษาเพื่(�อป็วิงชนำ หร(อเพื่(�อเป็Aดัโอกาสให1ป็ระชาชนำไดั1ม�ส!วินำร!วิมทางการเม(องแต!อย!างใดั

อ$ดัมการณ�ชาตนำยม ในำช!วิงแรกของการเป็+นำร�ฐอาร�กขา ควิามสนำใจุของข1าราชการชาวิ

ฝร��งเศึสท��มาป็กครองจุะอย5!ท��วิงวิ�ฒนำธ์รรม จุ�งม�งานำศึ�กษาดั1านำโบราณคดั�ค(อการส ารวิจุโบราณสถานำ การอ!านำแลำะต�ควิามจุาร�ก วิรรณกรรม การแป็ลำนำทานำพื่(.นำบ1านำ ป็ระวิ�ตศึาสตร� แลำะกฎหมายฯลำฯ ท าให1ม�ชาวิเขมรท��ร!วิมงานำก�บพื่วิกคนำกลำ$!มนำ�.ไดั1ถ5กช�กจุ5งให1มาร!วิมงานำดั1านำวิ�ฒนำธ์รรมดั1วิย โดัยช!วิยแป็ลำเป็+นำภูาษาฝร��งเศึสหร(อต�พื่มพื่�งานำของตนำเองเป็+นำภูาษาฝร��งเศึสแลำะเขมร

ในำเวิลำาต!อมาเม(� อก�มพื่5ชาถ5กป็กครองในำร5ป็อาณานำคมในำทศึวิรรษท�� 1880 งานำดั�งกลำ!าวิก,ไม!ไดั1ร�บควิามสนำใจุอ�กต!อไป็ แลำะป็ลำ!อยให1เป็+นำหนำ1าท��ของ Ecole Francaise d’ Extreme-Orient—EFEO) ท าต!อไป็ฝDายเดั�ยวิ ส!งผู้ลำให1ชาวิเขมรท��ท างานำร!วิมก�บข1าราชการอาณานำคมชาวิฝร��งเศึสไม!ให1ควิามสนำใจุก�บการศึ�กษาวิ�ฒนำธ์รรมของตนำ

ป็7ญญาชนำชาวิเขมรท��ม�จุ า นำวินำนำ1อยในำช!วิงทศึวิรรษท�� 1930 แลำะ 1940 ไม!ม�ควิามข�ดัแย1งก�บผู้51ป็กครองชาวิฝร��งเศึส เพื่ราะพื่วิกเขาพื่5ดัแลำะเข�ยนำภูาษาเขมรก,แทบจุะไม!ไดั1 ชาวิเขมรส!วินำใหญ!ย�งคงไม!ม�โอกาสเร�ยนำร5 1ในำโรงเร�ยนำแบบฝร��งเศึส

ชาตนำยมนำครวิ�ดันำครวิ�ดัในำควิามร�บร5 1ของกษ�ตรย�เขมรในำ ค.ศึ. 16-17 นำ�.นำเป็+นำสถานำท��

ศึ�กดัEสทธ์E ต!างไป็จุากฝร��งเศึสในำครสต�ศึตวิรรษท��19-20 ท��ร�บร5 1นำครวิ�ดัในำฐานำะสถานำท��ส าค�ญทางป็ระวิ�ตศึาสตร� ในำเวิลำาท��นำครวิ�ดัดั ารงฐานำะเป็+นำสถานำท��ส าค�ญส าหร�บเซ!นำสรวิงแลำะจุารกแสวิงบ$ญ

ผู้51เข�ยนำไดั1เลำ!าถ�งการเข1ามาค1นำพื่บเม(องพื่ระนำครของชาวิฝร��งเศึสต�.งแต!กลำางครสต�ศึตวิรรษท�� 19 เป็+นำต1นำมา นำ�บต�.งแต! บาทหลำวิง Bouillevaux ในำป็; ค.ศึ. 1850 Henri Mouhot ในำตอนำต1นำป็; 1860 จุนำถ�ง คณะส ารวิจุทางโบราณคดั�แห!งอนำโดัจุ�นำของฝร��งเศึส ซ��งต!อมาไดั1เป็ลำ��ยนำช(�อเป็+นำ ส านำ�กฝร��งเศึสแห!งป็ลำายบ$รพื่ทศึ (Ecole francaise d’ Extreme- Orient--EFEO)

เขากลำ!าวิวิ!า สนำธ์ส�ญญา ค.ศึ. 1907 ซ��งม�ผู้ลำให1เส�ยมเร�ยบกลำ�บมาอย5!ในำควิามครอบครองของก�มพื่5ชานำ�.นำเป็+นำควิามต1องการของฝร��งเศึสมากกวิ!าชาวิเขมร เพื่(�อครอบครองพื่ระนำครอ�กคร�.ง แลำะไดั1ท าการบ5รณะโบราณสถานำแห!งนำ�.อย!างอ$ตสาหะมาก

John Tully ไดั1กลำ!าวิวิ!า ฝร��งเศึสไม!ไดั1ค1นำพื่บเม(องพื่ระนำคร แต!“

ฝร��งเศึสนำ าเม(องพื่ระนำครออกส5!สายตาของโลำก แลำะเหนำ��ยวิร�.งควิามเส(�อมโทรมท��จุะนำ าไป็ส5!ควิามลำ!มสลำายของเม(องพื่ระนำคร”

มายาคตเร(�องพื่ระนำครธ์บดั�ไดั1กลำ!าวิถ�งควิามสนำใจุในำป็ระวิ�ตศึาสตร�ก�มพื่5ชาวิ!า ค!อนำข1างจุ าก�ดั

อย5!แต! เฉพื่าะสม�ยโบราณโดัยเฉพื่าะสม�ยพื่ระนำคร ดั5 ไดั1จุากงานำของ Lawrence Palmer Briggs ซ��งไดั1เสนำอเค1าโครงของป็ระวิ�ตศึาสตร�ก�มพื่5ชาวิ!าป็ระกอบดั1วิย 5 สม�ยค(อ Funan , Chenla, Kambuja or Angkor, Independent Cambodia แ ลำ ะ French Protectorate โดัยผู้51แบ!งสนำใจุเฉพื่าะ 3 สม�ยแรกจุ�งไดั1ต�พื่มพื่�หนำ�งส(อช(�อ The Ancient Khmer Empire เม(�อป็; 1950

ย$คก�มพื่5ชาท��เป็+นำเอกราชม�กเป็+นำท��ร5 1จุ�กก�นำในำช(�อวิ!า ย$คเส(�อม หร(อย$คหลำ�งพื่ระนำคร เป็+นำย$คม(ดัของป็ระวิ�ตศึาสตร�ก�มพื่5ชา แลำะย$คม(ดัของงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�อ�กดั1วิย ช!วิง 1432-1864 นำ�.แท1จุรงก,เป็+นำช!วิงท��ถ5กครอบครองโดัยสยามแลำะเวิ�ยดันำาม (อ�นำนำ�ม) จุ�งไม!นำ!าจุะใช!ย$คเอกราชอย!างแนำ!นำอนำ

ธ์บดั�นำ า เสนำอวิ!า ส�งท��ขาดัหายไป็อ�นำนำ า ไป็ส5!การลำะเลำย/ไม!สนำใจุเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�ย$คหลำ�งพื่ระนำคร ไม!ใช!หลำ�กฐานำทางป็ระวิ�ตศึาสตร� แต!เป็+นำท�ศึนำะวิพื่ากษ�เส�ยมากกวิ!า กลำ!าวิค(อ ท�.งนำ�กวิชาการเขมรแลำะต!างชาตถ5กครอบง าโดัยพื่ระนำคร ท�.งในำแง!ป็ระเดั,นำศึ�กษา (subject) ตลำอดัจุนำควิามคดั ท�ศึนำะม$มมองต!อป็ระวิ�ตศึาสตร�ก�มพื่5ชา

เร(�องของสองพื่ระนำครการสนำทนำาแลำกเป็ลำ��ยนำระหวิ!างฝร��งเศึสแลำะก�มพื่5ชา เก��ยวิก�บเร(�องของ

พื่ระนำครในำวิงกวิ1างเกดัข�.นำเม(�อม�การแป็ลำงานำของนำ�กวิชาการชาวิฝร��งเศึสเป็+นำภูาษาเขมร เป็+นำการท าพื่ระนำครให1เป็+นำเขมร (khmerized Angkor) ม�การเข�ยนำหนำ�งส(อนำ าชมเม(องพื่ระนำครเป็+นำภูาษาเขมรโดัยพื่$ทธ์ศึาสนำบ�ณฑิตย�ในำป็; 1927 ม�การออกวิารสาร ก�มพื่$ชส$รยา อ�ก 1 ป็;ต!อมา โดัยไดั1ม�การแป็ลำแลำะลำงพื่มพื่�บทควิามของ Louis Finot ผู้51อ านำวิยการส า นำ�ก EFEO เร(�อง ก าเนำดัพื่ระนำคร (Origine d’ Angkor) เป็+นำภูาษาเขมร ตามมาดั1วิยงานำของ George Coedes เร(�อง ป็ราสาทโบราณในำป็ระเทศึเขมร แลำะ กษ�ตรย�ผู้51 ย� ง ใหญ!แห!งก�มพื่5 ชา:ช�ยวิรม�นำท�� 7 (Un grand roi du Cambodge: Jayavarman VII) ตามลำ าดั�บ

วิารสารก�มพื่$ชส$รยาย�งเป็+นำเวิท�ส าหร�บการต�พื่มพื่�ต านำานำ แลำะนำทานำพื่(.นำบ1านำเป็+นำตอนำๆ ส!วินำท��เก��ยวิก�บต านำานำเม(องแลำะสถานำท��ของเม(องพื่ระนำครม� 2 เลำ!ม ซ��งไดั1ม�บทบาทส าค�ญในำการสร1างควิามร�บร5 1 แลำะควิามทรงจุ าร!วิมเก��ยวิก�บเม(องพื่ระนำครในำหม5!ผู้51อ!านำชาวิก�มพื่5ชา ถ�งแม1วิ!านำ�กวิชาการจุะป็ฏเสธ์วิ!าไม!ใช!ข1อเท,จุจุรงทางป็ระวิ�ตศึาสตร�ก,ตาม

หลำ�งจุากก�มพื่5ชาไดั1ร�บเอกราชในำป็; 1953 ม�นำวินำยายองป็ระวิ�ตศึาสตร�ออกส5!ท1องตลำาดั จุ านำวินำหนำ��งเป็+นำเร(�องป็ระวิ�ตศึาสตร�ของกษ�ตรย�แลำะราชนำ�สม�ยพื่ระนำคร ดั�งนำ�.นำเร(�องของพื่ระนำครจุ�งเป็+นำห�วิข1อสนำทนำาร!วิมก�นำของป็7ญญาชนำแลำะชาวิบ1านำ แต!ในำม$มมองแลำะระดั�บท��แตกต!างก�นำ

ผู้51เข�ยนำไดั1วิเคราะห�วิ!าพื่ระนำครเม(องเดั�ยวิก�นำนำ�.ม�สองเร(�อง เร(�องหนำ��งตามแบบฝร��งเศึสเป็+นำท��นำยมในำหม5!ผู้51ม�การศึ�กษาท��ไดั1เถลำงอ านำาจุร�ฐ เป็+นำการกลำ!าวิอ1างวิ!ากษ�ตรย�เขมรค(อ พื่ระเจุ1าป็ท$มส$รยะวิงษ�หร(อพื่ระบาทส$รยวิรม�นำท�� 2 เป็+นำผู้51สร1างป็ราสาทนำครวิ�ดั ส!วินำอ�กเร(�องหนำ��งเป็+นำเร(�องเลำ!าท��มาแต!เดัม ท��เช(�อก�นำวิ!าพื่ระพื่ษณ$การเป็+นำผู้51สร1างป็ราสาทนำครวิ�ดัในำแผู้!นำดันำพื่ระเกตมาลำา ซ��งนำ าเสนำอโดัยผู้51ม�การศึ�กษาท��พื่ยายามสร1างต�วิตนำข�.นำ แลำะไดั1นำ าเสนำอเร(�องผู้!านำทางงานำทางอ�กษรศึาสตร�ท��เกดัข�.นำใหม! ไม!วิ!าจุะเป็+นำแบบเร�ยนำ หร(อนำวินำยายป็ระโลำมโลำก ซ��งไดั1แพื่ร!หลำายกวิ!าพื่ระนำครแบบฝร��งเศึส

นำ�กชาตนำยมก�มพื่5ชาก�บการต!อส51เพื่(�อเอกราชในำทศึวิรรษท�� 1940 ไดั1 เกดักลำ$!มผู้51ท��ม�การศึ�กษาซ��งม�ควิามร5 1ส�ก

ชาตนำยม พื่ร1อมท��จุะก าจุ�ดัควิามอย$ตธ์รรมอ�นำเกดัข�.นำในำระบบการป็กครองอาณานำคม ซ��งหมายถ�งการท��ชาวิเขมรส!วินำใหญ!ย�งไม!ไดั1ร�บการฝFกฝนำให1ท าหนำ1าท��ป็กครองตนำเอง ต าแหนำ!งหนำ1าท��ในำระดั�บส5งแลำะกลำางย�งคงเป็+นำของชาวิฝร��งเศึสแลำะเวิ�ยดันำาม

ผู้51ป็กครองฝร��งเศึสม�ส!วินำส าค�ญ ในำการก!อให1เกดัควิามเคลำ(� อนำไหวิทางการเม(องของกลำ$!มป็7ญญาชนำ เม(� อม�การเดันำขบวินำในำเดั(อนำกรกฎาคม 1942 ในำช(� อท��ร5 1จุ�กก�นำภูายหลำ�งวิ!า สงครามร!ม “ ” (Umbrella War) เพื่(�อป็ระท1วิงการจุ�บก$มพื่ระแฮม เจุ�ยวิ ในำข1อหาวิางแผู้นำร�ฐป็ระหารโดัยไม!ยอมให1ลำาสกขาก!อนำ ฝร��งเศึสตอบโต1ดั1วิยการใช1กองก าลำ�งเข1าสลำายการเดันำขบวินำซ��งม�ผู้51เข1าร!วิมกวิ!า 1,000 คนำ แลำะจุ�บก$มแกนำนำ าเอาไวิ1ไดั1 แต! เซง ง,อก ท�ญ หลำบหนำ�ไป็ลำ�.ภู�ยอย5!ท��ญ��ป็$Dนำไดั1

เขาเป็+นำผู้51ร !วิมก!อต�.งหนำ�งส(อพื่มพื่�รายส�ป็ดัาห� นำครวิ�ดั ในำป็; “ ” 1936 เป็+นำหนำ�งส(อพื่มพื่�ท��ไดั1ร�บยกย!องวิ!า เป็+นำหม$ดัหมายส าค�ญของการป็ลำ$กชาวิเขมร

ให1พื่1นำจุากภูาวิะก��งหลำ�บก��งต(�นำ เขาแลำะเพื่(�อนำร!วิมก!อต�.งอ�ก 2 คนำ เป็+นำสมาชกของพื่$ทธ์ศึาสนำบ�ณฑิตย�ซ��งเป็+นำแหลำ!งรวิมแลำะเผู้ยแพื่ร!ผู้ลำงานำของผู้51ท��ม�บทบาทส าค�ญในำการเคลำ(�อนำไหวิทางภูาษาแลำะอ�กษรศึาสตร�เขมร นำครวิ�ดั กลำายเป็+นำ“ ”

ส�ญลำ�กษณ�ของชาต ควิามร5 1ส�กชาตนำยมในำทางการเม(องแลำะนำ�กชาตนำยมการเม(องก�มพื่5ชาไดั1ร�บอทธ์พื่ลำส!วินำหนำ��งมาจุากชาตนำยมทางวิ�ฒนำธ์รรมท��เกดัข�.นำก!อนำหนำ1านำ�.นำ

ช!วิงเวิลำาท��ก�มพื่5ชาป็ระกาศึเอกราชในำวิ�นำท�� 13 ม�นำาคม 1945 โดัยการสนำ�บสนำ$นำของญ��ป็$Dนำซ��งเข1ามาป็ลำดัอาวิ$ธ์ฝร��งเศึสท��วิท�.งอนำโดัจุ�นำในำวิ�นำท�� 9 ม�นำาคม 1945 นำ�.นำ แม1จุะย�งคงอย5!ในำการควิบค$มของกองท�พื่ญ��ป็$Dนำ แต!ก,เป็+นำช!วิงเวิลำาท��ควิามคดัชาตนำยมแลำะการเคลำ(�อนำไหวิทางการเม(องของชาวิเขมรม�โอกาสไดั1เบ!งบานำอย!างท��ไม!เคยป็รากฏมาก!อนำ

เม(�อฝร��งเศึสกลำ�บเข1ามาอ�กคร�.งหลำ�งจุากญ��ป็$Dนำยอมแพื่1ในำเดั(อนำต$ลำาคมป็;เดั�ยวิก�นำนำ�.นำ ฝร��งเศึสไดั1ส5ญเส�ยสถานำะเดัมไป็แลำ1วิ จุ�งต1องยอมผู้!อนำป็รนำให1ก�มพื่5ชาไดั1ร�ฐธ์รรมนำ5ญแลำะสทธ์ในำการต�.งพื่รรคการเม(อง ในำขณะท��ฝร��งเศึสย�งคงควิบค$มดั5แลำดั1านำการทหาร การคลำ�งแลำะการต!างป็ระเทศึ

ในำป็ลำายป็; 1953 ฝร��งเศึสซ��งก าลำ�งเพื่ลำ��ยงพื่ลำ .าในำสงครามก�บเวิ�ยดันำามไดั1ยอมสลำะอ านำาจุในำการควิบค$มกจุการทางการเงนำการคลำ�งแลำะการทหารให1แก!ก�มพื่5ชา เวิ1นำไวิ1เร(�องทางเศึรษฐกจุบางป็ระการ

การไดั1ร�บเอกราชในำป็; 1953 ไม!ใช!ผู้ลำงานำของ วิ�รบ$ร$ษแห!งชาต แลำะ“ ” พื่ระบดัาเอกราชชาต อย!างพื่ระบาทสมเดั,จุพื่ระนำโรดัมส�หนำ$เท!านำ�.นำ พื่ระองค�“ ”

เป็+นำต�วิป็ระกอบท��ไดั1บทเลำ!นำในำลำะครท��ฝร��งเศึสเป็+นำท�.งนำายโรง คนำเข�ยนำบท ผู้51ก าก�บการแสดัง คนำค�ดัเลำ(อกนำ�กแสดัง แลำะนำ�กแสดังนำ า พื่ระองค�จุ�งไม!ใช!นำ�กชาตนำยมแบบท��ก�มพื่5ชาเคยม�มาก!อนำหนำ1านำ�.นำ แต!เป็+นำชาตนำยมท��ไม!ไดั1เป็+นำไป็เพื่(�อแสวิงหาเอกราชบรบ5รณ� แต!เป็+นำไป็เพื่(�อข�บเคลำ(�อนำป็ระเทศึชาตแลำะป็ระชาชนำไป็ส5!ควิามเป็+นำสม�ยใหม! ป็ระการต!อมา ชาตนำยมของพื่ระองค�สะท1อนำให1เห,นำถ�งชาตนำยมท��องอาศึ�ยก�บป็ระดัษฐกรรมทางภูาษา แลำะอ�กษรศึาสตร�อ�นำม�จุ$ดัเนำ1นำอย5!ท��ราษฎร ก�บชาตนำยมท��องอาศึ�ยอย5!ก�บพื่ระนำครอ�นำม�จุ$ดัเนำ1นำอย5!ท��กษ�ตรย�

ส�งคมราษฎร�นำยมแลำะงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�สม�ยใหม!ของก�มพื่5ชาเม(�อสมเดั,จุพื่ระนำโรดัมส�หนำ$ทรงสลำะราชสมบ�ตถวิายสมเดั,จุพื่ระราชบดัาให1ทรงครองราชย�

เป็+นำพื่ระมหาก ษ� ตรย� เ ม(� อ วิ�นำท�� 13 ม�นำาคม ป็; 1955 นำ�.นำ ทรง ต�.งพื่รรคการเม(องช(�อ ส�งคมราษฎร�นำยม เพื่(� อลำงเลำ(อกต�.งในำเดั(อนำสงหาคมป็;

เดั�ยวิก�นำ ทรงใช1พื่ระองค�เองแลำะกลำไกของร�ฐสลำายพื่รรคการเม(องค5!แข!งจุนำส.นำก าลำ�ง พื่รรคของพื่ระองค�ไดั1ท��นำ� �งท�.งหมดัในำสภูาแห!งชาตในำป็;นำ�.นำ (รวิมท�.งการเลำ(อกต�.งในำเวิลำาต!อมาในำป็; 1958, 1962, 1966 ดั1วิย) พื่ระองค�จุะทรงดั ารงต าแหนำ!งนำายกร�ฐมนำตร�บ1าง ป็ระม$ขแห!งร�ฐบ1าง แต!ท��ส าค�ญท��ส$ดัค(อ ทรงเป็+นำสมเดั,จุพื่!อของป็ระชาชนำชาวิก�มพื่5ชาท�.งป็วิง

ราษฎรสาม�ญม�บทบาทอย!างส าค�ญในำ ส�งคม ของพื่ระองค�ในำฐานำะ“ ”

เป็+นำท��มาของสทธ์ธ์รรมของพื่ระองค� ไดั1ม�การอ1างต านำานำเร(�องพื่ระบาทตรอซกแผู้อมซ��งเป็+นำสาม�ญชนำท��ไดั1ครองราชย�เป็+นำพื่ระเจุ1ากร$งก�มพื่5ชา ในำฐานำะป็ฐมกษ�ตรย�ท��ทรงครองราชย�ในำกร$งก�มพื่5ชา พื่ร1อมๆ ก�บนำ าเสนำอควิามคดัแบบใหม!ท��วิ!า พื่ระราชอ านำาจุมไดั1ผู้5กขาดัอย5!แต!ผู้51ท��ก าเนำดัอย!างเทพื่ แต!ย�งสามารถมาจุากราษฎรสาม�ญ ท�.งนำ�.เพื่(�อพื่ส5จุนำ�วิ!าพื่ระองค�มาจุากสาม�ญชนำ แลำะราชวิงศึ�เขมรใหม!นำ�.นำเป็+นำป็ระชาธ์ป็ไตยแลำะไดั1ร�บการยอมร�บโดัยท��วิไป็

แนำวิคดัอ�นำเป็+นำท��มาของ ส�งคม “ ” สอดัคลำ1องก�นำก�บแกนำหลำ�กของอ$ดัมการณ�ทางการเม(อง

ของสมเดั,จุส�หนำ$ค(อ พื่$ทธ์กส�งคมนำยม (Buddhist Socialism) หร(อ ส�งคมนำยมเขมร (Khmer Socialism) อาจุอธ์บายไดั1วิ!า ผู้51คนำตามแนำวิอธ์บายแบบพื่$ทธ์กส�งคมนำยมม�ควิามเสมอภูาคก�นำ จุะต!างก�นำก,ดั1วิยค$ณธ์รรมแลำะการกระท าของคนำผู้51นำ� .นำ อย!างไรก,ตาม คนำเหลำ!านำ�.นำก,ต1องม�กษ�ตรย�เป็+นำเคร(�องนำ าทาง

ธ์บดั�ไดั1อ1างงานำของ David P. Chandler เร(�อง The Land and People of Cambodia (1991) ท��ให1ควิามเห,นำไวิ1วิ!าพื่ระองค�ทรงใช1ป็ระวิ�ตศึาสตร�เป็+นำเคร(�องม(อในำการสร1างพื่$ทธ์กส�งคมนำยม โดัยทรงมองไป็ท��พื่ระนำครแลำะต�ควิามออกมาในำทางท��วิ!า พื่ระนำครเป็+นำการแสดังถ�งควิามสอดับรรสานำแลำะควิามร!วิมม(อระหวิ!างผู้51ป็กครองแลำะผู้51อย5!ใต1ป็กครอง (พื่ระเจุ1าช�ยวิรม�นำท�� 7 ก�บป็ระชาชนำ) เป็+นำต1นำแบบของควิามส�มพื่�นำธ์�สมเดั,จุพื่!อส�หนำ$ก�บลำ5กๆ ของพื่ระองค� (ป็ระชาชนำ) ในำควิามส�มพื่�นำธ์�แบบนำ�. แต!ลำะคนำในำส�งคมจุะม�ท��ทางแลำะหนำ1าท��ของตนำเป็+นำการเฉพื่าะ ผู้51ท��ป็ฏเสธ์แนำวิทางของพื่ระองค�จุะถ5กพื่จุารณาวิ!า ไม!ใช!เขมร แลำะ อาจุจุะถ5กข�งค$กในำท��ส$ดั“ ”

การเช(�อมโยงก�มพื่5ชาในำป็7จุจุ$บ�นำเข1าก�บก�มพื่5ชาในำสม�ยพื่ระนำคร โดัยเฉพื่าะอย!างย�งในำร�ชสม�ยพื่ระเจุ1าช�ยวิรม�นำท�� 7 เป็+นำป็ระเดั,นำท��ฝร��งเศึสเนำ1นำอย!างมากในำช!วิงระหวิ!างป็; 1940-1945 ต!อมาสมเดั,จุพื่ระนำโรดัมส�หนำ$ก, เข1าสวิมแทนำ

ต าแหนำ!งของฝร��งเศึสในำก�มพื่5ชาหลำ�งจุากไดั1ร�บเอกราช แลำะทรงจุ�ดัต�.งพื่รรคส�งคมราษฎร�นำยมข�.นำ ทรงเป็ร�ยบพื่ระองค�เองดั�งเช!นำพื่ระเจุ1าช�ยวิรม�นำท�� 7 ท��ทรงพื่ระป็ร�ชาสามารถท��จุะนำ าป็ระเทศึชาตไป็ส5!ควิามเจุรญร$ !งเร(องเย��ยงในำอดั�ต

การพื่�ฒนำาก�มพื่5ชาในำสม�ยส�งคมราษฎร�นำยมจุ�งม�พื่ระนำครเป็+นำต1นำแบบ เป็+นำต�วิเป็ร�ยบเท�ยบ ภูาพื่การใช1แรงงานำเพื่(�อสร1างสาธ์ารณ5ป็การจุ�งเป็+นำภูาพื่ท��ชนำตาในำสม�ยนำ�. แลำะสม�ยเขมรแดังป็กครองหร(อสม�ยก�มพื่5ชาป็ระชาธ์ป็ไตย (ค.ศึ. 1975-1979) ดั1วิย

การสร1างงานำสาธ์ารณ5ป็การซ��งเป็+นำกรณ�ยกจุส าค�ญของพื่ระเจุ1าช�ยวิรม�นำท�� 7 จุ�งไดั1ร�บการส(บทอดัจุากสมเดั,จุพื่ระนำโรดัมส�หนำ$ ม�การสร1างถนำนำ ทางรถไฟ โรงเร�ยนำ โรงพื่ยาบาลำ อ!างเก,บนำ .า ฯลำฯ จุ านำวินำมาก

ควิามส าค�ญของพื่ระนำครย�งสะท1อนำผู้!านำทางภูาพื่ท��เป็+นำวิ�ตถ$ธ์รรมในำสม�ยนำ�. ท��ส าค�ญค(องานำสถาป็7ตยกรรม ช!วิงเวิลำาหลำ�งการไดั1เอกราชถ5กมองวิ!าเป็+นำช!วิงเวิลำาของการสร1างชาตในำท$กๆ ดั1านำ ภูายใต1การนำ าของพื่ระองค� อาทเช!นำ วิมานำเอกราช ซ��งทรงโป็รดัให1สร1างข�.นำในำป็; 1956 เพื่(�อเป็+นำอนำ$สรณ�ในำการเฉลำมฉลำองในำวิ�นำป็ระกาศึเอกราช โดัยต1องม�ลำ�กษณะต1องตามป็ราสาทหนำสม�ยพื่ระนำคร

พื่ระองค�เป็+นำผู้51ร �กชาต ชาตนำยมของพื่ระองค�นำ�.นำม�พื่ระนำครแลำะราษฎรเป็+นำองค�ป็ระกอบอย5!ดั1วิย แต!พื่ระองค�เองเป็+นำภูาพื่ท��เดั!นำกวิ!าพื่ระนำคร แลำะจุะข!มเอาราษฎรให1อย5!ภูายใต1พื่ระบารม� บทเพื่ลำงชาตช(�อ นำครราช ท��ทรงโป็รดัให1“ ”

แต!งข�.นำจุ�งแบ!งออกเป็+นำ 3 บท บทท�� 1 สรรเสรญพื่ระบารม�พื่ระมหากษ�ตรย�เขมร บทท�� 2 สรรเสรญการรจุนำาป็ราสาทเขมรโบราณ แลำะบทท�� 3 สรรเสรญค$ณของเขมรซ��งนำ�บถ(อพื่ระพื่$ทธ์ศึาสนำา

เอกสารมหาบ$ร$ษเขมรซ��งม�ช(�อรองวิ!า พื่ระราชพื่งศึาวิดัารจุากศึาสตรา“

ใบลำานำ จุรงแท1ไม!แกลำ1งกลำาย ถ5กจุ�ดัโดัยผู้51เข�ยนำวิทยานำพื่นำธ์�วิ!าเป็+นำพื่งศึาวิดัาร”

ฉบ�บหนำ��ง แต!เป็+นำพื่งศึาวิดัารของราษฎร� (Private Chronicle) ไม!ใช!พื่งศึาวิดัารของหลำวิง (Royal Chronicle) โดัยพื่จุารณาจุากเนำ(.อควิามท��มไดั1กลำ!าวิถ�งแต!กษ�ตรย�เป็+นำหลำ�ก แต!ม�เร(�องของผู้51นำ1อยค(อ ข$นำนำาง พื่ระสงฆ์� แลำะราษฎรสาม�ญคลำะเคลำ1าก�นำไป็

เอกสารมหาบ$ร$ษเขมรไดั1เป็Aดัช!องให1สาม�ญชนำไดั1นำ�บญาตก�บกษ�ตรย�ของพื่วิกเขาไดั1 อย!างนำ1อยก, 2 พื่ระองค�จุากท�.งหมดั 4 พื่ระองค�ท��ไดั1นำ ามาเร�ยบเร�ยงไวิ1ในำเลำ!มนำ�. อย!างไรก,ตาม คตควิามเช(�อแบบของผู้51นำ1อยก,ย�งถ5กควิบค$มพื่(.นำท��โดัยม�คตควิามเช(�อแบบผู้51ใหญ!ก าก�บอย5! แม1จุะม�บ$คลำกของควิามเป็+นำ

มนำ$ษย� แต!สทธ์ธ์รรมของกษ�ตรย�ก,อย5!ท��การบ า เพื่,ญพื่ระองค�ให1ต1องตามโบราณราชป็ระเพื่ณ� ต�.งอย5!ในำทศึพื่ศึราชธ์รรม แลำะท านำ$บ าร$งพื่$ทธ์ศึาสนำา ฯลำฯ

ส�มพื่�นำธ์ไมตร�ก�บราชอาณาจุ�กรเพื่(�อนำบ1านำไดั1ม�การกลำ!าวิถ�งการท าสงครามก�บสยามไวิ1ดั1วิย แต!ก,เพื่�ยงแต!บอกวิ!า

เป็+นำห�วิเม(องเขมรเดัมซ��งไม!สามารถต�เอาช�ยชนำะไดั1 ไดั1แต!กวิาดัต1อนำผู้51คนำกลำ�บมา จุ�งต!างจุากพื่งศึาวิดัารฉบ�บอ(�นำๆ ซ��งเทดัท5นำพื่ระบรมเดัชานำ$ภูาพื่ของกษ�ตรย�ก�มพื่5ชาวิ!าสามารถป็ราบอรราชศึ�ตร5ไดั1อย!างราบคาบ

ส าหร�บพื่ระราชอาณาเขตของก�มพื่5ชาต�.งแต!สม�ยเร�มแรกไป็จุนำถ�งครสต�ศึตวิรรษท�� 17 นำ�.นำ เอกสารมหาบ$ร$ษเขมรให1ควิามส าค�ญกลำ!าวิถ�งไวิ1มากกวิ!าพื่งศึาวิดัารฉบ�บอ(�นำๆ โดัยกลำ!าวิถ�งป็ระเทศึเส�ยมหร(อสยามสม�ยพื่ระร!วิงหร(อพื่ญาโรงเป็+นำเอกราช แต!ส.นำสม�ยแลำ1วิส$โขท�ยก,ต1องนำ าส!วิยสาอากรดัอกไม1เงนำดัอกไม1ทองมาถวิายกร$งก�มพื่5ชา ส$โขท�ยจุ�งไม!เคยม�เอกราชบรบ5รณ�

เร(�องพื่ระร!วิงนำ�.นำส�มพื่�นำธ์�ก�บเร(� องของดันำแดันำ กลำ!าวิค(อดันำแดันำป็ระเทศึไทยเก(อบท�.งหมดัหร(อท�.งหมดันำ�.นำเป็+นำดันำแดันำท��กษ�ตรย�ก�มพื่5ชาทรงมอบแก!พื่ระร!วิง ซ��งเป็+นำพื่ระเชษฐาของพื่ระองค� สายส�มพื่�นำธ์�ของควิามเป็+นำพื่ระญาตวิงศึ�ของกษ�ตรย�เขมร-เส�ยมขาดัตอนำไป็ เม(�อกษ�ตรย�ลำาวิจุากเช�ยงรายแลำะสาม�ญชนำ (ท1าวิแสนำป็ม) ไดั1แย!งชงแลำะครอบครองนำครเส�ยมต!อจุากวิงศึ�พื่ระร!วิง แต!เขมรก,ไม!เคยคดัจุะเอาดันำแดันำซ��งเคยเป็+นำเม(องข�.นำของตนำกลำ�บค(นำ ม�แต!สยามท��ม�แต!จุะร$กรานำก�มพื่5ชาการกลำ!าวิถ�งการต�.งร�บการร$กรานำของสยามนำ�.ม�อย5!หลำายตอนำในำเอกสารฉบ�บนำ�. ซ��งลำ1วินำแต!ม�สาเหต$มาจุากการท��สยามป็ระสงค�จุะไดั1ดันำแดันำของตนำค(นำ

นำอกจุากนำ�. ย�งม�การกลำ!าวิถ�งการท��กษ�ตรย�ไทยค(อพื่ระนำเรศึวิรทรงใช1ให1คนำเข1ามาท าค$ณไสยแลำะท าลำายส�งศึ�กดัEสทธ์Eป็ระจุ าพื่ระนำคร ม� ก า ร ต ดั ต! อคร�.งแรกระหวิ!างก�มพื่5ชาก�บสยามในำแผู้!นำดันำสมเดั,จุพื่ระเจุ1าตากสนำในำป็; 1768 ท�.งย�งไดั1การกลำ!าวิถ�งพื่ระเจุ1าตากวิ!าทรงวิป็ลำาสเส�ยจุรตตามอย!างพื่งศึาวิดัารไทย

ในำเอกสารมหาบ$ร$ษเขมรย�งไดั1พื่5ดัถ�งดันำแดันำแลำะควิามส�มพื่�นำธ์�ก�บเวิ�ยดันำาม แบ!งออกเป็+นำ 2 แบบค(อ แบบท��ญวิณต1องพื่��งเขมร ค(อดันำแดันำท��ญวิณย(มไป็ แลำะแบบท��เขมรต1องพื่��งญวิณ โดัยในำป็; ค.ศึ. 1605 กษ�ตรย�ก�มพื่5ชาค(อสมเดั,จุพื่ระศึร�ส$รโยพื่รรณ ป็ระสงค�จุะผู้5กส�มพื่�นำธ์�ก�บพื่ระเจุ1ากร$งเวิ1 จุ�งทรงขอพื่ระราชธ์ดัาของพื่ระเจุ1ากร$งเวิ1มาเสกสมรสก�บพื่ระราชบ$ตรห�วิป็;ของพื่ระองค�ค(อ พื่ระช�ยเชฏฐา เพื่(�อไวิ1คานำอ านำาจุการค$กคามของเส�ยมหร(อสยามซ��ง

เข1ามาย �าย�อย5!บ!อยคร�.ง จุากนำ�.นำพื่ระเจุ1ากร$งเวิ1ก,แต!งราชท5ตมาขอย(มดันำแดันำก�มพื่5ชาไวิ1ส าหร�บฝFกทหารญวินำ 500 นำายเป็+นำเวิลำา 5 ป็; เพื่ราะในำขณะนำ�.นำทรงม�ป็7ญหาก�บพื่ระเจุ1ากร$งจุ�นำ ซ��งทางกษ�ตรย�ก�มพื่5ชาก,ทรงยนำยอมดั1วิยควิามเช(�อท��วิ!า ถ1าเส�ยมข!มเหงเรา เราจุะไดั1ญวินำเป็+นำท��พื่��ง “ ” ในำตอนำท1ายของบทไดั1กลำ!าวิถ�งส�มพื่�นำธ์ภูาพื่ท��เส(�อมทรามลำงระหวิ!างเวิ�ยดันำามก�บก�มพื่5ชาจุนำถ�งข�.นำท าสงครามก�นำในำช!วิงเวิลำาใกลำ1เค�ยงก�นำนำ�. แต!ต!างร�ชกาลำก�นำ โดัยไม!ไดั1กลำ!าวิถ�งดันำแดันำท��เวิ�ยดันำามย(มไป็อ�ก

ร5ป็แบบของงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�สม�ยใหม!ม�ลำ�กษณะส าค�ญค(อ การแสวิงหาแลำะอธ์บายสาเหต$ของเหต$การณ� โดัย

ช�.ให1เห,นำถ�งควิามส�มพื่�นำธ์�ในำเชงเหต$แลำะผู้ลำของเหต$การณ�ท��เกดัข�.นำในำอดั�ต เนำ1นำควิามส าค�ญของการอ1างองอย!างลำะเอ�ยดั แลำะพื่ส5จุนำ�ข1อเท,จุจุรงดั1วิยการอ1างองแลำะวิเคราะห�หลำ�กฐานำ

ร5ป็แบบของงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�สม�ยใหม!ท��ส าค�ญของก�มพื่5ชาม� 4 แบบค(อ

1. แบบเร�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�2. หนำ�งส(อแลำะบทควิามป็ระวิ�ตศึาสตร�3. เร(�องป็ระโลำมโลำกป็ระวิ�ตศึาสตร�หร(อนำวินำยาย4. เร(�องเพื่รงหร(อต านำานำถ1าจุ าแนำกโดัยใช1ควิามร5 1ส�กชาตนำยมผู้51ใหญ!-ผู้51นำ1อย แบบเร�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร� แลำะหนำ�งส(อ

แลำะบทควิามป็ระวิ�ตศึาสตร�ก,เป็+นำงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�แบบผู้51ใหญ! ส!วินำเร(�องป็ระโลำมโลำกป็ระวิ�ตศึาสตร�แลำะเร(�องเพื่รงก,เป็+นำป็ระวิ�ตศึาสตร�แบบผู้51นำ1อย

ผู้51เข�ยนำจุ าแนำกป็ระเภูทงานำออกเป็+นำ 2 ป็ระเภูทค(อ งานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�ฉบ�บป็7ญญาชนำ

(intellectuals ’history) แลำะงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�ฉบ�บป็ระชาชนำ (popular history) โดัยแบบเร�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร� รวิมท�.งหนำ�งส(อแลำะบทควิามป็ระวิ�ตศึาสตร�เป็+นำแบบแรก ท��เหลำ(อเป็+นำแบบท��สอง

พื่งศึาวิดัารของก�มพื่5ชาดั าเนำนำเร(�องตามอย!างงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�ของนำ�กวิชาการฝร��งเศึส การแบ!งย$คสม�ยก,เหม(อนำก�นำค(อ ก!อนำพื่ระนำคร พื่ระนำคร แลำะหลำ�งพื่ระนำคร โดัยย$คหลำ�งพื่ระนำครจุะองก�บพื่ระราชพื่งศึาวิดัารซ��ง

เป็+นำงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�แบบจุาร�ตเป็+นำหลำ�ก จุ�งส�นำนำษฐานำวิ!าคงเป็+นำเพื่ราะไม!ม�จุาร�กให1ท าการศึ�กษาเหม(อนำสม�ยพื่ระนำคร พื่งศึาวิดัารจุ�งเป็+นำหลำ�กฐานำส าค�ญ แม1จุะม�หลำ�กฐานำของชาวิตะวิ�นำตกเช!นำนำ�กเดันำทาง พื่!อค1า หมอสอนำศึาสนำา แต!ม�ควิามสนำใจุท��จุะบ�นำท�กท��จุ าก�ดั แม1จุะเช(�อถ(อพื่งศึาวิดัารไม!ไดั1แต!ฝร��งเศึสก,มองวิ!าเอกสารท�.งหลำายของเขมรเป็+นำแหลำ!งข1อม5ลำท��ส าค�ญย�ง เพื่ราะพื่งศึาวิดัารท1องถ�นำจุะให1รายลำะเอ�ยดัเก��ยวิก�บเหต$การณ�ไดั1อย!างต!อเนำ(�องแลำะป็ระมวิลำเหต$การณ�นำ�.นำไวิ1

กลำ!าวิไดั1วิ!าพื่งศึาวิดัารเป็+นำรากเหง1าของงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�สม�ยใหม!เร(�องสม�ยหลำ�งพื่ระนำคร แต!ก,จุะพื่บวิ!านำ�กวิชาการเขมรจุะอ1างงานำเข�ยนำของนำ�กวิชาการฝร��งเศึสเส�ยมากกวิ!าจุะไป็อ!านำต1นำฉบ�บของพื่งศึาวิดัารในำภูาษาเขมร งานำเข�ยนำเหลำ!านำ�.นำเป็+นำงานำท��เข�ยนำข�.นำใหม!ท�.งหมดั เป็+นำการเข�ยนำแบบนำ าเร(�องเดัมท��ม�อย5!มาเลำ!าใหม! แลำะอ1างองงานำของนำ�กวิชาการฝร��งเศึสอย!างมาก ยกเวิ1นำเอกสารมหาบ$ร$ษเขมร

เร(�องป็ระโลำมโลำกป็ระวิ�ตศึาสตร� ม�บทบาทอย!างส าค�ญในำการสร1างควิามร5 1ส�กชาตนำยมให1เกดัข�.นำแลำะถ5กใช1เพื่(� อจุ$ดัม$!งหมายทางการเม(อง โดัยเร(�องป็ระโลำมโลำกป็ระวิ�ตศึาสตร�แบ!งเป็+นำ 5 ป็ระเภูทตามแกนำเร(�องแบบชาตนำยมค(อ ต!อต1านำไทย ต!อต1านำเวิ�ยดันำาม ต!อต1านำฝร��งเศึส ต!อต1านำสาธ์ารณร�ฐ แลำะต!อต1านำกษ�ตรย�

ป็ระวิ�ตศึาสตร�ส าหร�บสมเดั,จุนำโรดัมส�หนำ$ ค(อบทเร�ยนำท��ช�.ให1เห,นำถ�งควิามผู้ดัพื่ลำาดัในำอดั�ต แลำะให1ข1อเต(อนำใจุส าหร�บการดั าเนำนำไป็ส5!อนำาคต รวิมถ�งใช1หยบมาป็ระณามศึ�ตร5ของพื่ระองค�ค(อไทย แลำะเวิ�ยดันำามอ�กดั1วิย

ผู้51เข�ยนำไดั1นำ าพื่งศึาวิดัารของป็ระเทศึก�มพื่5ชาฉบ�บกระทรวิงศึ�กษาธ์การพื่มพื่�ป็; 1952 ก�บพื่ระราชพื่งศึาวิดัารของป็ระเทศึก�มพื่5ชา แต!งโดัย โร โกวิท มาเป็ร�ยบเท�ยบวิ!าต!างก,ไดั1ร�บอทธ์พื่ลำจุากงานำเข�ยนำของนำ�กวิชาการฝร��งเศึส

พื่งศึาวิดัารของป็ระเทศึก�มพื่5ชากลำ!าวิถ�งม5ลำฐานำค(อ ศึลำาจุาร�ก โรบากส�ตร แลำะบ�นำท�กของชาวิต!างชาต เป็+นำการเลำ!าเร(�องตามลำ าดั�บกษ�ตรย� โดัยกลำ!าวิถ�ง กรณ�ยกจุ พื่ระราชพื่ธ์�ต!างๆ แลำะการณ�อ(�นำใดัท��เก��ยวิก�บกษ�ตรย� เทวิราชา บารคร5 แลำะการสร1างวิ�ดั เอกสารหลำ�กท��ใช1ในำการเร�ยบเร�ยงหนำ�งส(อเป็+นำฝร��งเศึสท�.งหมดัโดัยนำ�กวิชาการฝร��งเศึส ศึ�กราช แลำะศึลำาจุาร�ก ไม!ม�ห�วิข1อแยกอธ์บายต!างหากอย!างพื่งศึาวิดัารของกระทรวิงศึ�กษาธ์การ

ห�วิข1อจุะแบ!งตามกษ�ตรย�ท��ครองราชย� กรณ�ยกจุ แลำะเหต$การณ�ท��เกดัข�.นำในำร�ชสม�ยนำ�.นำๆ ท1ายเลำ!มเป็+นำตารางรายพื่ระนำามกษ�ตรย� ร�ชกาลำ แลำะราชวิงศึ�

เอกสารมหาบ$ร$ษเขมรของ เอง สดั จุะแบ!งออกเป็+นำ 3 ย$คสม�ยในำช!วิง 2000 ป็;ท��ผู้!านำมา ไดั1แก! สม�ยก!อนำพื่ระนำครอ�นำสะท1อนำควิามเก!าแก!ทางป็ระวิ�ตศึาสตร�อ�นำยาวินำานำ สม�ยพื่ระนำคร สะท1อนำควิามเจุรญร$ !งเร(องแลำะควิามย�งใหญ! แลำะสม�ยหลำ�งพื่ระนำครซ��งสะท1อนำควิามวิ$ !นำวิาย สงคราม แลำะควิามร�กชาตบ1านำเม(อง

งานำเข�ยนำของ เอง สดั พื่เศึษตรงท��ม�ร5ป็แบบผู้�งงานำเข�ยนำจุาร�ตแบบพื่งศึาวิดัาร เนำ(.อหาคลำ1ายก�บงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�สม�ยใหม! ค(อ เกดัข�.นำดั1วิยควิามร5 1ส�กชาตนำยม แลำะเข�ยนำข�.นำใหม!ท�.งหมดั โดัยเข�ยนำแนำะนำ าเร(�องเดัมมาเลำ!าใหม!โดัยอ1างองงานำของนำ�กวิชาการฝร��งเศึส เป็+นำงานำเข�ยนำป็ระเภูทเร(� องป็ระโลำมโลำก แลำะเร(�องเพื่รง เป็+นำเร(�องผู้51นำ1อยแทรกอย5!ในำพื่(.นำท��ของผู้51ใหญ! หร(ออย5!ในำชาตเดั�ยวิก�นำ

บทส!งท1ายเอง สดั ใช1พื่งศึาวิดัารฉบ�บวิ�ดัก,อมป็งตรอฬาจุเป็+นำหลำ�ก แลำ1วิใช1

พื่งศึาวิดัารฉบ�บจุวินำแลำะอ(�นำๆ เสรมควิามในำ 2 ลำ�กษณะค(อ เสรมควิามเร(�องเดั�ยวิก�นำแต!ใจุควิามของเร(�องต!างก�นำ แลำะเสรมในำส!วินำท��ฉบ�บซ��งใช1เป็+นำหลำ�กไม!ม�กลำ!าวิถ�ง โดัยไดั1นำ าควิามจุากพื่งศึาวิดัารท��ป็รากฏในำค�มภู�ร�ใบลำานำต!างๆ พื่ร1อมท�.งม�การต�ควิามดั1วิย ไดั1แก! ศึาสตราวิ�ดัก,อมป็งตรอฬาจุ ศึาสตราวิ�ดัสตฆ์5 ศึาสตราวิ�ดัเตร�ยลำหร(อโรบากส�ตร ศึาสตราวิ�ดัโกกกาก ศึาสตราซ��งม�เก,บร�กษาอย5!ในำพื่ระราชบรรณาลำ�ย แลำะหนำ�งส(อของท!านำตาฑิ$จุท!านำยายพื่นำ โดัยส�นำนำษฐานำวิ!านำ!าจุะไดั1เร�มรวิบรวิมศึาสตราพื่งศึาวิดัารฉบ�บต!างๆ เหลำ!านำ�.มาต�.งแต!ป็; 1960 แลำ1วิ

เหต$ผู้ลำท��เลำ(อกหร(อไม!เลำ(อกท��จุะใช1พื่งศึาวิดัารฉบ�บใดันำ�.นำ เอง สดัไดั1ร�บอทธ์พื่ลำของช!วิงเวิลำาท��ตนำก าลำ�งเร�ยบเร�ยงซ��งเป็+นำสม�ยส�งคมราษฎร�นำยม สมเดั,จุส�หนำ$ทรงพื่ยายามแสวิงหาควิามสนำ�บสนำ$นำจุากป็ระชาชนำโดัยตรง วิธ์�การหนำ��งค(อการเผู้ยแพื่ร!ต านำานำเร(�องพื่ระบาทตรอซ,อกแผู้อมหร(อพื่ระบาทองค�เจุ,ยซ��งเป็+นำสาม�ญชนำท��ไดั1ทรงราชย�เป็+นำพื่ระเจุ1ากร$งก�มพื่5ชา แลำะเป็+นำต1นำราชวิงศึ�กษ�ตรย�ในำกร$งก�มพื่5ชา เพื่(�อเช(�อมโยงพื่ระองค�เองซ��งส(บราชส�นำตตวิงศึ�มาจุากพื่ระบาทองค�เจุ,ยเข1าก�บป็ระชาชนำ

อาจุกลำ!าวิไดั1วิ!า เอง สดั เลำ(อกท��จุะใช1พื่งศึาวิดัารฉบ�บท��ก!อให1เกดัควิามร5 1ส�กชาตนำยม แลำะให1ผู้51อ!านำไดั1ร5 1ถ�งชาตก าเนำดัของป็ระเทศึตนำ ตลำอดัจุนำเพื่(�อให1

สมเดั,จุส�หนำ$ทรงพื่อพื่ระท�ย เป็+นำองค�ป็ระกอบท��ไม!ม�ในำงานำเข�ยนำแบบดั�.งเดัมของก�มพื่5ชา แต!เป็+นำองค�ป็ระกอบท��ส าค�ญในำงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�สม�ยใหม!

ผู้51เข�ยนำวิทยานำพื่นำธ์�ไดั1สร$ป็วิ!า เอกสารมหาบ$รษเขมรเป็+นำงานำเข�ยนำแบบจุาร�ตท��ถ5กนำ ามาเลำ!าใหม! โดัยม�การเลำ(อกเร(�องท��จุะนำ ามาเลำ!า โดัยม�ชาตเป็+นำผู้51ก าก�บ โดัยม�ท�.งชาตท��เป็+นำเจุ1านำาย แลำะสาม�ญชนำ (ผู้51นำ1อย) เร(�องท��นำ ามาจุ�งคลำะเคลำ1าก�นำไป็ ม�ท�.งป็ระชานำยมพื่อๆ ก�บทางการหร(อระดั�บพื่งศึาวิดัาร โดัยในำช!วิงครสต�ศึตวิรรษท�� 14-17 ม�ส�ดัส!วินำของเร(�องราชพื่งศึาวิดัารมากกวิ!า แลำะกษ�ตรย�ในำราชพื่งศึาวิดัารม�ควิามเป็+นำมนำ$ษย�มากกวิ!ากษ�ตรย�ในำราชพื่งศึาวิดัาร แลำะงานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�อ(�นำๆ

ส าหร�บผู้51นำ1อยท��นำ าเสนำอก,ม� 2 ร5ป็แบบค(อ พื่วิกท��สนำ�บสนำ$นำควิามย�งใหญ!ของกษ�ตรย� ก�บอ�กพื่วิกหนำ��งซ��งเป็+นำต�วิแสดังนำ าเส�ยเอง ซ��งม�จุ านำวินำมากกวิ!าพื่วิกแรก แลำะม�ควิามหลำากหลำายมากกวิ!าค(อ ม�ท�.งข$นำนำาง พื่ระสงฆ์� แลำะสาม�ญชนำ

ธ์บดั�เห,นำวิ!าเร(�องนำ�.เป็+นำป็ระวิ�ตศึาสตร�ท��เข�ยนำโดัยผู้51นำ1อยหร(อสาม�ญชนำ แต!โครงเร(�องก,จุะเป็+นำแบบเดั�ยวิก�บหนำ�งส(อป็ระวิ�ตศึาสตร�อ(�นำๆ โดัยเป็+นำโครงเร(�องซ��งฝร��งเศึสเป็+นำผู้51วิางไวิ1 แลำ1วิผู้51ใหญ!หร(อกษ�ตรย� แลำะผู้51นำ1อยสาม�ญชนำไดั1หยบย(มมาใช1เลำ!าเร(�องในำเวิลำาต!อมา โดัยไม!สนำใจุเร(�องจุาร�กหร(ออ�กขระอย!างนำ�กวิชาการฝร��งเศึส แต!ผู้51นำ1อยจุะเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�ของตนำในำลำ�กษณะท��เป็+นำเร(�องท��สนำ$กสนำานำเร1าใจุ ดั!าวิ!าป็ระเทศึเพื่(�อนำบ1านำท��ร$กรานำก�มพื่5ชามาหลำายร1อยป็;ก!อนำอย!างไทยแลำะเวิ�ยดันำามเส�ยมากกวิ!า

เอกสารมหาบ$ร$ษเขมรไดั1ช(�อนำ�. เพื่ราะเนำ(.อควิามเป็+นำเร(�องเก��ยวิก�บพื่ระมหากษ�ตรย� ข$นำนำางข1าราชการ แลำะเสนำาทหารท��ม�ควิามชอบในำแผู้!นำดันำ แลำะเพื่(�อให1ป็ระชาชนำร!วิมชาตของเขาไดั1อ!านำก�นำ ป็ระชาชนำอ!านำแลำ1วิจุะไดั1ร5 1ส�กวิ!า ตนำเป็+นำส!วินำหนำ��งของเร(�องเลำ!าแบบช�วิตชาวิบ1านำท��เข�ยนำไวิ1ในำเอกสารมหาบ$ร$ษเขมรดั1วิย มใช!ม�แต!เร(�องของเจุ1านำายแต!ฝDายเดั�ยวิ

ม�ข1อส�งเกตวิ!า กษ�ตรย�หร(อผู้51ใหญ!ในำหนำ�งส(อเลำ!มนำ�.ม�ท�.งท��เป็+นำกษ�ตรย�ในำอ$ดัมคต เป็+นำสถาบ�นำป็ระม$ขของชาต ในำขณะเดั�ยวิก�นำก,ม�กษ�ตรย�ท��ม�ควิามเป็+นำมนำ$ษย�มากกวิ!า อ�นำเป็+นำลำ�กษณะท��พื่บไดั1ในำสาวิดัารหร(อเร(�องของผู้51นำ1อย จุ�งท าให1หนำ�งส(อเลำ!มนำ�.ต!างไป็จุากพื่งศึาวิดัารฉบ�บอ(�นำๆ

ในำภูาพื่รวิม จุ�ดัไดั1วิ!าเป็+นำงานำวิทยานำพื่นำธ์�ท��ม�ค$ณค!าหากม�การเผู้ยแพื่ร! เพื่ราะให1ข1อม5ลำเก��ยวิก�บป็ระเภูทของพื่งศึาวิดัารของก�มพื่5ชา ซ��งแสดังให1เห,นำ

วิ!าไดั1ม�การเก,บข1อม5ลำอย!างลำ�กซ�.ง พื่ร1อมท�.งวิเคราะห�ดั1วิยควิามคดัของตนำเองโดัยอาศึ�ยทฤษฎ�ป็ระกอบ

ส าหร�บผู้51วิจุารณ�ซ��งไม!ใช!นำ�กอ�กษรศึาสตร�หร(อนำ�กป็ระวิ�ตศึาสตร� แต!เห,นำค$ณค!าของงานำวิทยานำพื่นำธ์�นำ�.ในำเชงร�ฐศึาสตร�แลำะควิามส�มพื่�นำธ์�ระหวิ!างป็ระเทศึ ตรงท��ม�การนำ าเสนำอรายลำะเอ�ยดัเก��ยวิก�บก�มพื่5ชาในำย$คก!อนำไดั1ร�บเอกราช อ�นำจุ�ดัวิ!าเป็+นำโอกาสอ�นำดั�แลำะม�นำ1อยมากส าหร�บชาวิต!างชาตท��จุะไดั1ร�บร5 1บทบาทของป็7ญญาชนำในำย$คเอกราช แลำะบทบาทของสมเดั,จุนำโรดัมส�หนำ$ก�บส�งคมชาตนำยม

การนำ าเสนำอข1อม5ลำดั1านำควิามส�มพื่�นำธ์�ระหวิ!างไทย-ก�มพื่5ชา แลำะเวิ�ยดันำาม-ก�มพื่5ชาในำอดั�ต หากไดั1ร�บการเป็Aดัเผู้ยอาจุท าให1คนำไทยแลำะคนำเวิ�ยดันำามไม!พื่อใจุนำ�ก ดั1วิยม�หลำ�กฐานำเข�ยนำไวิ1แจุ1งช�ดัวิ!าก�มพื่5ชาเคยป็กครองไทย แลำะไทยตลำอดัจุนำเวิ�ยดันำามเคยร$กรานำก�มพื่5ชาอย5!หลำายคร�.ง แต!ผู้51วิจุารณ�เห,นำวิ!าเป็+นำงานำศึ�กษาท��สมควิรไดั1ร�บการเผู้ยแพื่ร! โดัยลำดัทอนำรายลำะเอ�ยดัลำงแลำะใช1ส านำวินำภูาษาไทยธ์รรมดัาท��อ!านำง!ายกวิ!านำ�. ท�.งนำ�.เพื่(�อให1ม�การถกเถ�ยงหาควิามจุรงพื่ร1อมท�.งท าใจุกวิ1างในำการยอมร�บเอกสารทางป็ระวิ�ตศึาสตร�ของป็ระเทศึเพื่(�อนำบ1านำ

เอกสารอ1างอง

ธ์บดั� บ�วิค าศึร�. เอกสารมหาบ$ร$ษเขมร: การศึ�กษางานำเข�ยนำป็ระวิ�ตศึาสตร�สม�ยใหม!ของก�มพื่5ชา. วิทยานำพื่นำธ์�อ�กษรศึาสตรมหาบ�ณฑิต สาขาป็ระวิ�ตศึาสตร� จุ$ฬาลำงกรณ�มหาวิทยาลำ�ย 2547.

ป็7ญหาควิามยากจุนำในำก�มพื่5ชา*รศึ.ดัร.อ$ดัม เกดั

พื่บ5ลำย� หลำ�กส5ตรภู5มภูาคศึ�กษา

มหาวิทยาลำ�ยเช�ยงใหม! ภู5มหลำ�งของป็7ญหาควิามยากจุนำ

ก�มพื่5ชาต1องผู้!านำพื่1นำช!วิงเวิลำาของควิามท$กข�ยากแลำะวิกฤตท��ม�ผู้ลำตกทอดัมาถ�งการพื่�ฒนำาเศึรษฐกจุแลำะสวิ�สดัภูาพื่ของก�มพื่5ชาทางเศึรษฐกจุแลำะส�งคม ค(อ

(1) การป็กครองแลำะการป็ฏร5ป็ส�งคมอย!างร$นำแรงของกลำ$!มเขมรแดังในำระหวิ!างป็; 1975 -1979 ท��ม�การท าลำายลำ1างเผู้!าพื่�นำธ์$� ในำขนำาดัท��ไม!เคยเกดัข�.นำมาก!อนำในำเอเช�ยอาคเนำย� การท าลำายลำ1างเผู้!าพื่�นำธ์$�ตดัตามมาดั1วิยการท าลำายระบบเศึรษฐกจุ ส�งคมแลำะทร�พื่ยากรมนำ$ษย� เศึรษฐกจุลำ!มสลำาย ค!านำยมทางส�งคมถ5กท าลำาย ทร�พื่ยากรมนำ$ษย�พื่นำาศึส.นำ ป็ระชากรในำวิ�นำท างานำโดัยเฉพื่าะท��เป็+นำชายในำกลำ$!มอาย$ 40 – 44 ม�เหลำ(อเพื่�ยง 66 คนำ ต!อป็ระชากรหญง 100 คนำ บ$คคลำท��ม�การศึ�กษา นำ�กวิชาการ คร5 อาจุารย� หร(อแม1แต!บ$คคลำท��สวิมแวิ!นำตาก,ถ5กกลำ!าวิหาวิ!าเป็+นำป็7ญญาชนำก,กลำายเป็+นำเป็Jาหมายของการท าลำายช�วิตดั1วิย

(2) ควิามส�บสนำแลำะควิามไม!สงบทางการเม(องในำช!วิงเวิลำา 30 ป็;ท��ผู้!านำมา ก�มพื่5ชาต1องตกอย5!ในำสภูาพื่ของเวิท�ของการต!อส51แลำะควิามข�ดัแย1งระหวิ!างกลำ$!มท��แสวิงหาอ านำาจุทางการเม(อง ม�การใช1อ านำาจุบ�งค�บให1ป็ระชาชนำย1ายถ�นำดั1วิยเหต$ผู้ลำทางดั1านำควิามม��นำคง เป็+นำท��ป็ระมาณวิ!า 100,000 คนำ กลำายเป็+นำผู้51ไร1ท��อย5!อาศึ�ย ป็ระชากรไม!นำ1อยต1องกลำายเป็+นำคนำท$พื่ลำภูาพื่จุากการต!อส51แลำะก�บระเบดั ป็ระมาณวิ!าม�จุ านำวินำถ�ง 30 คนำ ต!อป็ระชากร 1,000 คนำ การส5ญเส�ยช�วิตของป็ระชากรท�� เป็+นำชายท า ให1เกดัคร�วิเร(อนำท��ม�ห�วิหนำ1าครอบคร�วิเป็+นำผู้51หญงในำอ�ตราส!วินำถ�งร1อยลำะ 25 ของจุ านำวินำคร�วิเร(อนำท�.งหมดั

อดั�ตอ�นำไม!สงบม�ผู้ลำกระทบต!อการพื่�ฒนำาของก�มพื่5ชาเป็+นำอ�นำมาก ท าให1ก�มพื่5ชาเป็+นำป็ระเทศึท��ยากจุนำท��ส$ดัป็ระเทศึหนำ��งของโลำก นำ�บแต!ป็; 1993 ร�ฐบาลำเร�มใช1มาตรการฟK. นำฟ5แลำะร�กษาเสถ�ยรภูาพื่ทางเศึรษฐกจุแลำะการเม(อง ในำแผู้นำพื่�ฒนำาเศึรษฐกจุแลำะส�งคมฉบ�บแรกส า หร�บช!วิงเวิลำา 1966 – 2000 เป็Jาหมายท��ไดั1ร�บควิามส าค�ญในำอ�นำดั�บส5งก,ค(อการลำดัป็7ญหาควิามยากจุนำ ในำช!วิงเวิลำาภูายใต1แผู้นำพื่�ฒนำาฯ ฉบ�บนำ�.ไดั1ม�การส ารวิจุข1อม5ลำเก��ยวิก�บควิามยากจุนำแลำะก าหนำดัรายไดั1ระดั�บยากจุนำ (Poverty line) ท��อาศึ�ยรายจุ!ายท��เพื่�ยงพื่อดั ารงช�พื่ข�.นำต �า ท��ม�ระดั�บต!างก�นำส าหร�บป็ระชากรท��อย5!ในำกร$งพื่นำมเป็ญ ป็ระชากรท��อย5!ในำเขตเม(องของจุ�งหวิ�ดัอ(�นำแลำะป็ระชากรในำชนำบท แลำะดั1วิยเกณฑิ�เช!นำนำ�.จุ�งป็รากฏวิ!าในำป็; 1997 กร$งพื่นำมเป็ญม�คนำจุนำ 9.9 % เขตเม(องในำจุ�งหวิ�ดัอ(� นำๆ 10.7% แลำะเขตชนำบท 79.4% ของป็ระชากร แลำะโดัยเฉลำ��ยท�.งป็ระเทศึก�มพื่5ชาม�ป็ระชากรในำข!ายยากจุนำอย5! 39% ของป็ระชากร ต�วิเลำขดั�งกลำ!าวิแสดังวิ!าคนำจุนำของก�มพื่5ชาส!วินำมากอย5!ในำชนำบท

* บทควิามนำ�.เป็+นำส!วินำหนำ��งของงานำวิจุ�ยเร(�อง “การเป็ลำ��ยนำแป็ลำงทางเศึรษฐกจุ ส�งคม-วิ�ฒนำธ์รรมแลำะการเม(องของก�มพื่5ชาในำป็7จุจุ$บ�นำ ” โดัยไดั1ร�บการสนำ�บสนำ$นำดั1านำการเงนำจุากบ�ณฑิตวิทยาลำ�ย มหาวิทยาลำ�ยเช�ยงใหม!กลำ$!มคนำยากจุนำในำก�มพื่5ชาแลำะแนำวิโนำ1ม

คณะผู้51วิจุ�ยของสถาบ�นำ CDRI ไดั1ส ารวิจุต!อไป็เพื่(�อทราบวิ!าคนำจุนำในำก�มพื่5ชาป็ระกอบดั1วิยกลำ$!มชนำป็ระเภูทใดับ1าง ผู้ลำการส ารวิจุม�ดั�งนำ�.

(1) ชาวิชนำบทแลำะเกษตรกรเป็+นำกลำ$!มท��ยากจุนำท��ส$ดัท��เห,นำไดั1ช�ดั แลำะป็ระชากรส!วินำใหญ!ของก�มพื่5ชาอาศึ�ยอย5!ในำชนำบท อย!างไรก,ตามแม1แต!ในำเม(องก,ย�งม�คนำจุนำแลำะเป็+นำท��คาดัหมายวิ!า จุ านำวินำคนำจุนำในำเม(องจุะเพื่�มข�.นำ เม(�อคนำจุนำในำชนำบทอพื่ยพื่เข1ามาหางานำอาช�พื่ในำเม(อง

(2) คนำไร1การศึ�กษา ป็รากฏวิ!าป็ระชากรท��มไดั1ร�บการศึ�กษาม�ส�ดัส!วินำคนำจุนำส5งท��ส$ดั ค(อในำป็; 1996 ม�คนำในำกลำ$!มนำ�. ม�คนำจุนำร1อยลำะ 41.7 เม(� อเป็ร�ยบเท�ยบต�วิเลำขร1อยลำะของคนำจุนำในำระหวิ!างกลำ$!มชนำท��ไดั1ร�บการศึ�กษาในำระดั�บต!างๆ ก,ป็รากฏวิ!า คนำท��ไดั1ร�บการศึ�กษาในำระดั�บป็ระถมม�คนำจุนำอย5!ร1อยลำะ 39.7 กลำ$!มม�ธ์ยมต1นำ ร1อยลำะ 23.8 แลำะกลำ$!มม�ธ์ยมป็ลำายร1อยลำะ 12.4

(3) ผู้51หญง ผู้ลำของสงครามแลำะควิามร$นำแรงทางการเม(องท า ให1ป็ระชากรท��เป็+นำชายต1องเส�ยช�วิตเป็+นำจุ านำวินำมาก เหลำ(อแต!ผู้51หญงท��ต1องป็ระกอบอาช�พื่หาเลำ�.ยงครอบคร�วิแลำะอย5!ในำสภูาพื่ยากจุนำ

ส าหร�บแนำวิโนำ1มของป็7ญหาควิามยากจุนำ ไดั1ม�การส ารวิจุอ�กคร�.งหนำ��ง หลำ�งป็; 1997 ม�ป็รากฏวิ!าอ�ตราส!วินำป็ระชากรยากจุนำลำดัลำงจุาก 39 เป็+นำ 36% แลำะในำบรเวิณเขตนำอกเม(องของพื่นำมเป็ญ คนำจุนำลำดัลำงจุาก 37 เป็+นำ 30% แลำะลำดัลำงเลำ,กนำ1อยในำเขตชนำบท แต!คณะผู้51วิจุ�ยของ CDRI ย�งไม!สามารถให1ควิามเห,นำไดั1วิ!าควิามยากจุนำไดั1ลำดัลำงจุรงหร(อไม! เพื่ราะข1อม5ลำม�ควิามคลำาดัเคลำ(�อนำมาก แลำะม�บรเวิณหลำายแห!งท��มไดั1รวิมไวิ1ในำกลำ$!มต�วิอย!าง เนำ(�องจุากเหต$ผู้ลำทางดั1านำควิามม��นำคง อ�กป็ระการหนำ��งควิามเช(�อมโยงระหวิ!างการเตบโตของ GDP ก�บการลำดัลำงของควิามยากจุนำ มใช!เป็+นำส�งท��เกดัข�.นำเองดั1วิยกลำไกในำระบบ ส!วินำป็ระกอบของภูาคการผู้ลำตท��เตบโตแลำะลำ�กษณะของการเตบโตก,ม�ผู้ลำต!อควิามเป็ลำ��ยนำแป็ลำงของควิามยากจุนำ การเตบโตทางเศึรษฐกจุท��เกดัข�.นำในำก�มพื่5ชาในำช!วิงเวิลำานำ�.ส!วินำมากเป็+นำภูาค อ$ตสาหกรรมแลำะภูาคบรการท��ม�การจุ1างงานำเพื่�ยงส!วินำนำ1อยของป็ระชากรท�.งหมดั อ�ตราการเตบโตของการผู้ลำตในำภูาคเกษตรย�งไม!เป็+นำท��นำ!าพื่อใจุ การเตบโตของ GDP ท��เกดัข�.นำอาจุกลำ!าวิไดั1วิ!าเป็+นำผู้ลำจุากการจุ1างคนำงานำเข1ามามากข�.นำเท!านำ�.นำ แต!ผู้ลำตภูาพื่

(Productivity) ของคนำงานำมไดั1เพื่�มข�.นำ แลำะผู้ลำตภูาพื่ของคนำงานำในำภูาคเกษตรกลำ�บลำดัลำงอ�กดั1วิย

ต1นำเหต$ของควิามยากจุนำในำก�มพื่5ชาคณะผู้51วิจุ�ยของ CDRI ไดั1วิเคราะห�ถ�งป็7จุจุ�ยต1นำเหต$ของควิามยากจุนำในำ

ก�มพื่5ชาแลำะสร$ป็ไวิ1ดั�งนำ�. (CDRI 1999: 44 – 55)(1) ควิามกดัดั�นำทางดั1านำป็ระชากรต!อทร�พื่ยากรธ์รรมชาต(2) ควิามขาดัแคลำนำทร�พื่ย�สนำท��เป็+นำป็7จุจุ�ยการผู้ลำต(3) ควิามขาดัแคลำนำการศึ�กษา(4) ควิามขาดัแคลำนำบรการร�กษาส$ขภูาพื่อนำาม�ย(5) ควิามไม!ม��นำคงในำช�วิตแลำะทร�พื่ย�สนำท��เป็+นำผู้ลำมาจุากการไร1

กฎหมายแลำะควิามเป็+นำธ์รรม

ควิามกดัดั�นำทางดั1านำป็ระชากร นำอกเหนำ(อจุากอ�ตราการเพื่�มของป็ระชากรท��ย�งไม!ลำดัลำงแลำ1วิโครงสร1าง

ทางดั1านำอาย$ของป็ระชากรก,ม�ผู้ลำต!อการพื่�ฒนำาเศึรษฐกจุแลำะป็7ญหาควิามยากจุนำ กลำ!าวิค(อ ป็ระชากรก�มพื่5ชาในำกลำ$!มอาย$ท��อย5!ในำวิ�ยท างานำแลำะม�ส!วินำร!วิมในำการผู้ลำตของชาต ค(อกลำ$!มท��เกดัก!อนำป็; 1980 ม�อย5!เป็+นำจุ านำวินำนำ1อยเม(�อเป็ร�ยบเท�ยบก�บกลำ$!มท��เกดัหลำ�งป็; 1980 ท��เป็+นำคนำวิ�ยร$ !นำย�งไม!เข1าส5!ตลำาดัแรงงานำแลำะเป็+นำกลำ$!มท��ย�งต1องไดั1ร�บการเลำ�.ยงดั5จุากคนำกลำ$!มแรก ต1นำเหต$ท��ท าให1คนำในำกลำ$!มท��อย5!ในำวิ�นำท างานำม�จุ านำวินำนำ1อยก,ค(อ เหต$การณ�ควิามร$นำแรงในำย$คเขมรแดังท��ท าให1คนำในำกลำ$!มอาย$นำ�.เส�ยช�วิตไป็เป็+นำจุ านำวินำมาก โครงสร1างของป็ระชากรในำลำ�กษณะนำ�. ท าให1อ�ตราส!วินำของป็ระชากรท��ต1องไดั1ร�บการเลำ�.ยงดั5 (Dependency Ratio) ม�ค!าถ�งร1อยลำะ 45 ของป็ระชากรท�.งหมดั (1995) ท��จุ�ดัวิ!าส5งมาก จุากข1อม5ลำการกระจุายของควิามยากจุนำระหวิ!างคร�วิเร(อนำขนำาดัต!างๆ ป็รากฏวิ!าครอบคร�วิยากจุนำส!วินำมากม�สมาชกหลำายคนำ แลำะมากจุนำถ�ง 10 คนำ

การม�ป็ระชากรเพื่�มแลำะอ�ตราส!วินำท��ต1องเลำ�.ยงดั5เป็+นำต�วิเลำขส5งเช!นำนำ�.ม�ผู้ลำไป็ถ�งควิามส าเร,จุในำการพื่�ฒนำาเศึรษฐกจุต!อไป็ข1างหนำ1าหลำายป็ระการ ค(อ

(1) การม�ป็ระชากรในำกลำ$!มอาย$นำ1อยเป็+นำอ�ตราส!วินำท��ส5ง เป็+นำส�ญญาณบ!งช�.วิ!าเกดัควิามกดัดั�นำต!อทร�พื่ยากรการเกษตรในำอนำาคตท��จุะต1องผู้ลำตอาหารให1มากข�.นำให1เพื่�ยงพื่อก�บควิามต1องการ เม(�อท��ดันำท��ม�อย5!ถ5กใช1หมดัไป็แลำ1วิจุะต1องนำ าท��ดันำท��ค$ณภูาพื่ต �าลำงไป็มาท าการเพื่าะป็ลำ5ก แลำะเป็+นำท��

ป็รากฏวิ!า อ�ตราผู้ลำผู้ลำตข1าวิต!อพื่(.นำท��เพื่าะป็ลำ5กของก�มพื่5ชามไดั1เพื่�มข�.นำ แลำะในำบางพื่(.นำท��ย�งป็รากฏวิ!าลำดัลำงเส�ยอ�ก

(2) อ�ตราเพื่�มของป็ระชากรในำกลำ$!มอาย$นำ1อย จุะท าให1จุ านำวินำคนำเข1าส5!ตลำาดัแรงงานำเพื่�มข�.นำในำอนำาคตอ�นำใกลำ1 ซ��งจุะม�ป็7ญหาวิ!าระบบเศึรษฐกจุของชาตจุะเตบโตแลำะสร1างต าแหนำ!งงานำในำอ�ตราท��เพื่�ยงพื่อจุะดั5ดัซ�บคนำงานำเหลำ!านำ�.ไดั1หร(อไม! ในำเร(�องนำ�.ม�ทางเป็+นำไป็ไดั1 2 ทาง ค(อ

(ก) ถ1าระบบเศึรษฐกจุของชาต ไม!สามารถก!อให1เกดัโอกาสการม�งานำท าไดั1อย!างเพื่�ยงพื่อ การเพื่�มของจุ านำวินำคนำงานำจุะท าให1ผู้ลำตภูาพื่ของคนำงานำลำดัลำงไป็อ�กซ��งจุะป็รากฏให1เห,นำในำลำ�กษณะของการท างานำไม!เต,มท�� แลำะการวิ!างงานำแอบแฝงในำภูาคเกษตรแลำะการอพื่ยพื่เข1าเม(อง ภูายใต1ข1อสมม$ตนำ�. เป็+นำท��คาดัหมายวิ!ารายไดั1เฉลำ��ยต!อบ$คคลำจุะตกต �า แลำะอ�ตราส!วินำคนำยากจุนำจุะเพื่�มข�.นำ แม1วิ!าโดัยภูาพื่รวิม GDP จุะเพื่�มข�.นำก,ตาม ป็ระชากรในำภูาคเกษตรจุะไม!ม�เงนำออม การลำงท$นำจุะลำดัลำงแลำะในำข�.นำต!อไป็จุะแพื่ร!ขยายไป็ส5!ภูาคการผู้ลำตอ(�นำๆ ดั1วิย ผู้ลำตภูาพื่ของคนำงานำจุะลำดัลำงอ�ก แลำะเศึรษฐกจุของชาตจุะตดัอย5!ในำวิงจุรควิามยากจุนำท��ยากจุะหลำ$ดัพื่1นำ

(ข) ถ1าสมม$ตวิ!าร�ฐบาลำแลำะระบบเศึรษฐกจุของชาตสามารถท าให1เกดัการจุ1างงานำท��เพื่�ยงพื่อ ค(อไม!ท าให1ผู้ลำตภูาพื่ของแรงงานำลำดัลำงเม(� อป็ระชากรในำกลำ$!มอาย$นำ1อยนำ�. ไดั1ร�บการดั5ดัซ�บเข1าระบบเศึรษฐกจุ รายไดั1ต!อบ$คคลำจุะเพื่�มข�.นำแลำะควิามยากจุนำลำดัลำง กระบวินำการเช!นำนำ�.เกดัข�.นำมาแลำ1วิในำป็ระเทศึไทยจุ�นำแลำะอนำโดันำ�เซ�ย อย!างไรก,ดั�กระบวินำการนำ�.มใช!จุะเกดัข�.นำเองโดัยอ�ตโนำม�ต แต!ต1องการมาตรการสนำ�บสนำ$นำจุากร�ฐบาลำ

(3) ควิามส าค�ญของการพื่�ฒนำาภูาคเกษตร เป็+นำท��คาดัหมายก�นำวิ!าก�มพื่5ชาจุะป็ระสบผู้ลำส าเร,จุในำการก!อให1เกดัการจุ1างงานำหร(อไม!นำ�.นำข�.นำอย5!ก�บการพื่�ฒนำาภูาคเกษตร โดัยท��ร1อยลำะ 75 ถ�ง 80 ของป็ระชากรม�อาช�พื่อย5!ในำภูาคเกษตร แหลำ!งจุ1างงานำใหญ!ท��ส$ดัก,ค(อภูาคเกษตร การผู้ลำตในำภูาคเกษตรจุะต1องเพื่�มข�.นำอย!างต!อเนำ(�องในำอ�ตราท��ท�ดัเท�ยมก�บการเพื่�มของป็ระชากรในำวิ�นำท างานำในำอ�ตรา 4- 5 % ต!อป็; อย!างไรก,ดั�เศึรษฐกจุชนำบทในำส!วินำท��มใช!การเกษตรจุะต1องเตบโตดั1วิย โดัยควิามเป็+นำจุรงแลำ1วิเศึรษฐกจุชนำบทจุะต1องม�การขยายฐานำแตกสาขา (Diversify) ม�การผู้ลำตสนำค1าท��มใช!พื่(ชผู้ลำแลำะป็ศึ$ส�ตวิ� แลำะการผู้ลำตในำภูาคเกษตรจุะต1องม�ควิามก1าวิหนำ1าเชงพื่ลำวิ�ตร (Dynamic) ค(อท าเป็+นำธ์$รกจุ ผู้ลำตเพื่(�อตอบสนำองควิามต1องการของตลำาดัแลำะตอบสนำองภูาคอ$ตสาหกรรม มใช!ผู้ลำตเพื่(� อการบรโภูคแต!อย!างเดั�ยวิ

อย!างไรก,ตาม คณะผู้51วิจุ�ยของ CDRI ให1ควิามเห,นำวิ!าการเป็ลำ��ยนำแป็ลำงในำภูาคเกษตรของก�มพื่5ชาย�งไม!ป็รากฎแนำวิโนำ1มท��สร1างควิามหวิ�งไดั1มากนำ�ก ส าหร�บการผู้ลำตพื่(ชหลำ�ก ค(อ ข1าวิ การเกษตรของก�มพื่5ชาก,ย�งสามารถป็ร�งป็ร$งไดั1อ�กมาก เช!นำป็ลำ5กข1าวิพื่�นำธ์$�ใหม!ท��ให1ผู้ลำผู้ลำตส5งกวิ!าเดัมแลำะการใช1ป็$Lย

การขาดัแคลำนำทร�พื่ย�สนำท��เป็+นำป็7จุจุ�ยการผู้ลำต ทร�พื่ย�สนำท��ส าค�ญในำกรณ�ของเศึรษฐกจุก�มพื่5ชาก,ค(อ ท��ดันำ เงนำท$นำแลำะเคร(�องม(อการผู้ลำต

1. ท��ดันำ คณะผู้51วิจุ�ยของ CDRI ไดั1ส ารวิจุสถานำการณ�เก��ยวิก�บท��ดันำแลำะสร$ป็ไวิ1ดั�งนำ�. (1) แม1วิ!าก�มพื่5ชาจุะม�ควิามหนำาแนำ!นำของป็ระชากรค!อนำข1างนำ1อยแต!ท��ดันำส!วินำมากไม!เหมาะก�บการเกษตรจุ�งไม!สามารถใช1วิธ์�การผู้ลำตท��หวิ�งผู้ลำจุากท��ดันำจุ านำวินำนำ1อย (Intensive Farming) ท��ดันำจุ านำวินำหนำ��งอย5!ในำสภูาพื่รกร1างวิ!างเป็ลำ!าท��ย�งมไดั1ไดั1ร�บการพื่�ฒนำา (2) ป็ระชากรในำชนำบทเพื่�มในำอ�ตราส5ง ขนำาดัการถ(อครองท��ดันำต!อคร�วิเร(อนำท��นำ1อยอย5!แลำ1วิ จุะย�งนำ1อยลำงไป็อ�ก (3) ม�ควิามเหลำ(�อมลำ .าก�นำมากในำการถ(อครองท��ดันำ ภูายหลำ�งป็ฏร5ป็ระบบการป็กครองร�ฐบาลำม�นำโยบายจุ�ดัสรรท��ดันำให1เกษตรกรให1เท!าเท�ยมก�นำ แต!โครงการนำ�.ลำ!าช1าแลำะย�งไม!ป็รากฏผู้ลำเป็+นำร5ป็ธ์รรมแลำะม�ควิามแตกต!างก�นำในำระหวิ!างภู5มภูาคต!างๆ คร�วิเร(อนำท��ม�ผู้51หญงเป็+นำห�วิหนำ1าไดั1ร�บท��ดันำจุ�ดัสรรนำ1อยกวิ!าคร�วิเร(อนำท��ม�ห�วิหนำ1าเป็+นำชาย (4) การเพื่�มของสมาชกในำคร�วิเร(อนำเกษตรกรท าให1ม�การแบ!งแยกท��ดันำเป็+นำแป็ลำงย!อยท��ม�ขนำาดัเลำ,กลำงไป็อ�ก ไม!เหมาะสมก�บการใช1เคร(�องท$นำแรง (5) การม�หนำ�.สนำท าให1จุ าเป็+นำต1องขายท��ดันำ กลำายเป็+นำคนำไร1ท��ท ากนำ ป็7ญหานำ�.ก าลำ�งเกดัข�.นำแลำะเป็+นำท��นำ!าวิตก ในำช!วิงเวิลำาของการส ารวิจุ คณะผู้51วิจุ�ยของ CDRI พื่บวิ!าท��ดันำม�การเป็ลำ��ยนำม(อ 10 – 13 % แลำะตกเป็+นำกรรมสทธ์Eของผู้51ม� �งค��ง

ป็7ญหาเร(�องโอกาสของการเป็+นำเจุ1าของท��ดันำย�งม�อ�กป็ระการหนำ��ง ท��เป็+นำป็รากฏการณ�ของก�มพื่5ชาโดัยเฉพื่าะ ค(อผู้51ลำ�.ภู�ยจุากเขมรแดังท��กลำ�บค(นำถ�นำต1องเป็+นำฝDายเส�ยเป็ร�ยบ เพื่ราะกวิ!าท��จุะกลำ�บมาแลำะรวิบรวิมหลำ�กฐานำกรรมสทธ์Eท��ม�อย5!เดัมไดั1 ท��ดันำก,ถ5กจุ�ดัสรรให1บ$คคลำอ(�นำไป็แลำ1วิ ตามควิามเห,นำของผู้51วิจุ�ยของ CDRI ควิามไม!เสมอภูาคในำการเป็+นำเจุ1าของท��ดันำแลำะการเป็ลำ��ยนำสถานำภูาพื่ไป็เป็+นำผู้51ไร1ท��ท ากนำเป็+นำป็7ญหาท��หนำ�กมาก

2. เงนำท$นำแลำะเคร(� องม(อการผู้ลำต ก�มพื่5 ชาขาดัแคลำนำท�.งโครงสร1างพื่(.นำฐานำ (Infrastructure) ท��จุ�ดัวิ!าเป็+นำ ท$นำ“ ” ของส�งคม (Social Capital) แลำะท$นำส!วินำต�วิของภูาคเอกชนำ (Private

Capital) ค(อระบบชลำป็ระทานำของก�มพื่5ชาให1ป็ระโยชนำ�ไดั1เพื่�ยงร1อยลำะ 16 ของพื่(.นำท��เพื่(�อการเกษตรท�.งหมดั ทางดั1านำผู้51ผู้ลำตภูาคเอกชนำ เช!นำ ในำภูาคเกษตร พื่ลำ�งงานำท��ใช1ก,เป็+นำแรงงานำส�ตวิ�เกษตรกรเพื่�ยงร1อยลำะ 1 – 2 เท!านำ�.นำ ท��ม�รถไถ แหลำ!งส.นำเช(�อม�นำ1อย ต1องอาศึ�ยองค�กรพื่�ฒนำาภูาคเอกชนำ (NGO) แลำะเงนำช!วิยเหลำ(อจุากต!างป็ระเทศึเข1ามาสมทบเกษตรกรยากจุนำร1อยลำะ 63 – 92 ต1องก51ย(มจุากเจุ1าของเงนำท$นำท1องถ�นำท��คดัดัอกเบ�.ยในำอ�ตราท��ส5งถ�งร1อยลำะ 170 ในำบางท1องถ�นำ

3. การขาดัแคลำนำการศึ�กษา ระบบการศึ�กษาของก�มพื่5ชาถ5กท าลำายโดัยส.นำเชงในำระหวิ!างการป็กครองของเขมรแดังแลำะหย$ดัชะง�กลำง ไม!ม�คร5ท��ม�ค$ณวิ$ฒเหลำ(ออย5! โรงเร�ยนำส!วินำใหญ!ถ5กท าลำาย แต!ภูายหลำ�งไดั1ร�บการฟK. นำฟ5แลำะฟK. นำต�วิค!อนำข1างเร,วิ ในำขณะนำ�.ร1อยลำะ 68 ของป็ระชากรท��อาย$ต �ากวิ!า 10 ป็; สามารถอ!านำออกเข�ยนำไดั1 แลำะ 2 ในำ 3 ของป็ระชากรท��เป็+นำผู้51ใหญ!จุ�ดัวิ!าร5 1หนำ�งส(อแต!ควิามร5 1ท�� ไดั1ร�บย�งเป็+นำท��นำ!าสงส�ย จุากการส า รวิจุในำป็; 1997 (CDRI 1997 : 50) ป็รากฎวิ!าส�ดัส!วินำของก�มพื่5ชาท��ไดั1ร�บการศึ�กษาในำระดั�บต!างๆ ม�ดั�งนำ�.

ไม!ไดั1ร�บการศึ�กษา 37.5 %ป็ระถมศึ�กษา 14.7 %ม�ธ์ยมป็ลำาย 4.8 %อาช�วิศึ�กษา 0.3 %มหาวิทยาลำ�ย 0.9 %ไม!ทราบ 1.3 %

ต�วิเลำขเช!นำนำ�.แสดังวิ!าป็ระชากรร1อยลำะ 78 (82 ในำชนำบท) ไดั1ร�บการศึ�กษาในำระดั�บป็ระถมศึ�กษาหร(อต �ากวิ!า แลำะนำ1อยกวิ!าร1อยลำะ 6 ท��ม�การศึ�กษาระดั�บม�ธ์ยมต1นำ ซ��งเราจุ�ดัวิ!าเป็+นำค$ณวิ$ฒข�.นำต �าส$ดัส าหร�บการเร�ยนำร5 1วิชาช�พื่ท��จุะเข1าส5!ภูาคเศึรษฐกจุสม�ยใหม! นำอกจุากนำ�.ย�งม�การเลำกเร�ยนำเกดัข�.นำในำอ�ตราส5งค(อ ร1อยลำะ 30 – 40 ท��ไม!สามารถเลำ(�อนำข�.นำต!อไป็ไดั1 จุากม$มมองของทร�พื่ยากรมนำ$ษย�ทางดั1านำเศึรษฐกจุการท��ม�คนำสนำใจุเร�ยนำอาช�วิศึ�กษาก�นำนำ1อย (0.3%) เป็+นำส�ญญาณบ!งช�.วิ!า อนำาคตของการพื่�ฒนำาเศึรษฐกจุท��จุะต1องอาศึ�ยการเพื่�มผู้ลำตภูาพื่ของคนำงานำนำ�.นำย�งอย5!ห!างไกลำมาก

4. การเข1าถ�งบรการส$ขภูาพื่อนำาม�ย ส$ขภูาพื่ม�ส!วินำเก��ยวิข1องก�บควิามยากจุนำท��เป็+นำท�.งเหต$แลำะผู้ลำของก�นำแลำะก�นำ ในำก�มพื่5ชาอ�ตราการเส�ยช�วิตของเดั,กแรกเกดัม�ระดั�บส5งท��ส$ดัในำภู5มภูาค ค(อ ป็ระมาณ 90 – 115 ราย ต!อ

การเกดัท��ม�ช�วิต 1,000 ราย แลำะช!วิงอาย$ข�ยของป็ระชากรก,ต �าท��ส$ดัดั1วิย ค(อ แต!ลำะคนำคาดัหมายไดั1วิ!าจุะม�ช�วิตถ�งอาย$เพื่�ยง 54.4 ป็; ค!าใช1จุ!ายในำการร�กษาพื่ยาบาลำในำโรงพื่ยาบาลำช$มชนำเฉลำ��ย 16 ดัอลำลำาร� (640 บาท) ถ1าเป็+นำคนำไข1ท��ต1องร�กษาต�วิในำโรงพื่ยาบาลำค!าใช1จุ!ายจุะส5งกวิ!านำ�. 3 – 4 เท!าต�วิ แลำะป็รากฏวิ!าค!าใช1จุ!ายในำการร�บการร�กษาพื่ยาบาลำแต!ลำะคร�.ง ม�ม5ลำค!าถ�งคร�.งหนำ��งของรายจุ!ายท�.งหมดัต!อป็;ส าหร�บรายการอ(� นำๆ ท��มใช!อาหารแลำะถ1าต1องนำอนำพื่�กท��โรงพื่ยาบาลำค!าใช1จุ!ายจุะเพื่�มข�.นำจุนำเท�ยบเท!าก�บค!าใช1จุ!ายส าหร�บการร�กษาพื่ยาบาลำรวิมก�นำ 6 ป็; ดั1วิยข1อม5ลำเช!นำนำ�.จุะเห,นำวิ!า คนำจุนำไม!สามารถร�บการร�กษาพื่ยาบาลำจุากคลำนำกช$มชนำไดั1 ผู้51ท��ไดั1ร�บป็ระโยชนำ�จุากบรการนำ�.ก,ม�แต!คนำรายไดั1ส5ง ซ��งคนำในำกลำ$!มนำ�.บางส!วินำย�งไดั1ร�บการยกเวิ1นำหร(อเบกจุากหนำ!วิยงานำไดั1

5. ควิามไม!ม��นำคงในำช�วิตแลำะทร�พื่ย�สนำ การท��ก�มพื่5ชาเพื่�งจุะฟK. นำต�วิจุากควิามลำ!มสลำายทางการเม(องการป็กครอง ท า ให1เป็+นำป็ระเทศึท��เก(อบจุะป็ราศึจุากกฎหมายแลำะระเบ�ยบแบบแผู้นำ ตลำอดัจุนำการบ�งค�บใช1กฎหมายในำส!วินำท��เก��ยวิก�บควิามยากจุนำก,ค(อ กฎหมายท��ก าหนำดัข�.นำเพื่(�อค$1มครองทร�พื่ย�สนำของบ$คคลำท��ม$!งหมายเพื่(�อป็ระโยชนำ�ของคนำจุนำ เพื่ราะคนำม��งม�สามารถอย5!ไดั1โดัยไม!ต1องอาศึ�ยกลำไกของร�ฐแต!กลำ�บกลำายเป็+นำวิ!าคนำจุนำไม!ม�โอกาสไดั1ร�บผู้ลำป็ระโยชนำ� คณะผู้51วิจุ�ยของ CDRI (CDRI 1999 : 55) เลำ!าถ�งกรณ�ต�วิอย!างท��เกดัข�.นำในำระหวิ!างการยกเลำกระบอบส�งคมนำยม แลำะร�ฐบาลำเอาท��ดันำท��ถ5กย�ดัไป็ในำสม�ยเขมรแดังมาจุ�ดัสรรให1เกษตรกร ป็รากฏวิ!าม�คดั�ข�ดัแย1งเก��ยวิก�บกรรมสทธ์Eท��ดันำเกดัข�.นำมาก เช!นำ ใครจุะม�สทธ์Eถ(อครองบ1านำเร(อนำแลำะท��ดันำแลำะข1อเร�ยกร1องท��ดันำค(นำ ป็7ญหาส!วินำใหญ!อย5!ท��เอกสารแสดังกรรมสทธ์E เกษตรกรส!วินำมากไม!ม�เอกสารกรรมสทธ์Eม�แต!เพื่�ยงใบอนำ$ญาตให1ใช1ท��ดันำแป็ลำงนำ�.นำเป็+นำท��ท ากนำ แต!กลำ$!มอทธ์พื่ลำท1องถ�นำใช1อ านำาจุเข1ามาจุ�บจุองแลำะย(�นำค าร1องขอเอกสารกรรมสทธ์Eไดั1 การใช1อทธ์พื่ลำเข1าย�ดัครองทร�พื่ย�สนำของส!วินำรวิมขยายขอบเขตไป็ส5!แหลำ!งป็ระมง ป็Dาไม1 ท��รกร1างวิ!างเป็ลำ!าท��ใช1เลำ�.ยงส�ตวิ� ผู้51ม�อทธ์พื่ลำจุะเร�ยกร1องค!าบรการจุากชาวิบ1านำท��เข1าไป็ใช1ป็ระโยชนำ� คนำยากจุนำท��ไม!ม�ท ากนำต1องอาศึ�ยการจุ�บป็ลำาเป็+นำอาช�พื่ ท าให1เกดัการจุ�บป็ลำาเกนำข�ดัควิามสามารถรองร�บของธ์รรมชาต ป็ลำาส5ญพื่�นำธ์$� การต�ดัไม1ท าลำายป็Dาม�กกระท าโดัยทหารท��ไดั1เงนำเดั(อนำนำ1อยไม!พื่อดั ารงช�พื่ นำอกจุากนำ�.ย�งม�โจุรผู้51ร 1ายแลำะเจุ1าหนำ1าท��ท1องถ�นำใช1อทธ์พื่ลำเก,บภูาษ�นำอกระบบแต!ต ารวิจุไม!ต1องการเข1ามาร�บผู้ดัชอบ

สร$ป็ป็7ญหาควิามยากจุนำในำก�มพื่5ชาในำบรบทของแบบจุ าลำองทางเศึรษฐศึาสตร�

ตามท��บรรยายสร$ป็การค1นำพื่บของ CDRI ท��กลำ!าวิมาแลำ1วิ เรากลำ!าวิไดั1วิ!า ป็รากฏการณ�ควิามยากจุนำในำก�มพื่5ชาเป็+นำไป็ตามค าอธ์บายทางทฤษฎ�ของแบบจุ าลำองเศึรษฐกจุท��ม�โครงสร1างต!างระดั�บ (Dual economy Model) ป็ระกอบก�บต1นำเหต$ป็7จุจุ�ยทางการเม(องท��เป็+นำลำ�กษณะเฉพื่าะของก�มพื่5ชาเอง ในำบรบทของแบบจุ าลำองนำ�. เราสามารถกลำ!าวิสร$ป็ไดั1ดั�งนำ�.

(1) เศึรษฐกจุของป็ระเทศึก�มพื่5ชาย�งอย5!ในำข�.นำตอนำท��โครงสร1างย�งไม!ป็ระสานำก�นำ ค(อ ป็ระกอบดั1วิยภูาคการผู้ลำตท��ม�ผู้ลำตภูาพื่ แลำะลำ�กษณะทางดั1านำเทคโนำโลำย�การผู้ลำตแลำะการจุ�ดัการตลำอดัจุนำศึ�กยภูาพื่ในำการเตบโตท�ดัเท�ยมก�บป็ระเทศึท��พื่�ฒนำาในำระดั�บส5งกวิ!าไป็แลำ1วิ ก�บภูาคการผู้ลำตท��ม�ผู้ลำตภูาพื่ต �า ใช1เทคโนำโลำย�การผู้ลำตแลำะการจุ�ดัการในำร5ป็แบบดั�.งเดัม ผู้ลำตเพื่(�อดั ารงช�พื่เป็+นำส!วินำใหญ! ภูาคการผู้ลำตท�.ง 2 ย�งไม!ม�การเช(� อมโยงก�นำทางดั1านำการค1าแลำะก ร ะ บ วิ นำ ก า ร ผู้ ลำ ต ท า ใ ห1 ผู้ ลำ ป็ ร ะ โ ย ช นำ� ข1 า ง เ ค� ย ง (Economic Externalities) ท��เกดัข�.นำในำภูาคท�นำสม�ยไม!ตกทอดัไป็ถ�งภูาคการผู้ลำตดั�.งเดัม

(2) ในำภูาคการผู้ลำตดั�.งเดัมม�ป็ระชากรอาศึ�ยอย5!เป็+นำจุ านำวินำมากท��ท าให1ม�ป็ระชากรจุ านำวินำหนำ��งเกนำควิามต1องการในำกระบวินำการผู้ลำต แต!อย5!ร !วิมแลำะบรโภูคผู้ลำผู้ลำตดั1วิย ท าให1ไม!ม�ผู้ลำผู้ลำตเหลำ(ออย5!ท��จุะเป็ลำ��ยนำสภูาพื่เป็+นำเงนำออมท��จุะใช1ลำงท$นำต!อไป็ ผู้ลำตภูาพื่ของคนำงานำจุ�งม�ระดั�บต �า ป็ระชากรท��เกนำควิามต1องการนำ�.กลำายเป็+นำจุ$ดัเร�มต1นำของควิามยากจุนำ ป็รากฏการณ�นำ�.สอดัคลำ1องก�บผู้ลำการศึ�กษาของ CDRI ท��พื่บวิ!าคนำยากจุนำส!วินำมากอย5!ในำชนำบท

(3) การท��โครงสร1างเศึรษฐกจุไม!ป็ระสานำก�นำ แลำะภูาคการผู้ลำตดั�.งเดัมเป็+นำการผู้ลำตเพื่(�อดั ารงช�พื่ ฐานำภูาษ�ของร�ฐบาลำจุ�งม�แหลำ!งเดั�ยวิ ค(อ ภูาคท�นำสม�ยท��ย�งม�ขนำาดัเลำ,กท าให1ร�ฐบาลำเก,บภูาษ�ไดั1เพื่�ยงเลำ,กนำ1อยในำขณะท��ควิามจุ าเป็+นำทางดั1านำการจุ�ดัหาบรการทางส�งคม แลำะการก!อสร1างโครงสร1างพื่(.นำฐานำท��ย�งขาดัแคลำนำ เงนำงบป็ระมาณส!วินำท��ใช1ไป็ในำการจุ�ดัหาบรการสาธ์ารณส$ข การศึ�กษาสาธ์ารณ5ป็โภูค ฯลำฯ จุ�งจุ�ดัสรรไดั1เพื่�ยงเลำ,กนำ1อยแลำะไม!ตกทอดัไป็ถ�งคนำจุนำท��อย5!ในำท��ห!างไกลำในำชนำบท ก!อให1เกดัป็7ญหาควิามยากจุนำทางส�งคม

(4) ค าแนำะนำ าของ CDRI ให1เร!งพื่�ฒนำาภูาคเกษตรเป็+นำค าแนำะนำ าท��ถ5กต1องในำบรบทของแบบจุ าลำองนำ�. ค(อเป็+นำการเร!งร�ดัวิงจุรของกระบวินำการพื่� ฒ นำ า ใ ห1 เ ก ดั ข�. นำ เ ร, วิ ดั1 วิ ย ก า ร นำ า เ อ า ค วิ า ม เ ป็+ นำ ส ม� ย ใ ห ม!“ ” (Modernization) เข1าไป็ส5!ภูาคการผู้ลำตดั�.งเดัม ดั1วิยมาตรการสนำ�บสนำ$นำวิธ์�ต!างๆ

(5) ควิามไร1สมรรถภูาพื่ของการร�กษากฎหมาย ควิามบกพื่ร!องแลำะควิามท$จุรตของเจุ1าหนำ1าท��ร �ฐบาลำ เป็+นำผู้ลำมาจุากควิามยากจุนำของร�ฐบาลำท��ไม!สามารถจุ!ายเงนำเดั(อนำให1อย!างเพื่�ยงพื่อต!อการดั ารงช�พื่ ซ��งควิามยากจุนำของร�ฐบาลำเป็+นำผู้ลำมาจุากโครงสร1างเศึรษฐกจุท��ม�ฐานำภูาษ�แคบ นำ�.นำค(อ จุนำกวิ!าภูาคการผู้ลำตดั�.งเดัมจุะป็ระสานำเข1าเป็+นำเนำ(.อเดั�ยวิก�นำก�บภูาคสม�ยใหม! ฐานำภูาษ�ของร�ฐบาลำก,ย�งม�ขอบเขตจุ าก�ดั แลำะการแสวิงหาผู้ลำป็ระโยชนำ�จุากอ านำาจุหนำ1าท��จุะย�งคงม�ต!อไป็

การแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำของร�ฐบาลำก�มพื่5ชา

ควิามตระหนำ�กในำป็7ญหาควิามยากจุนำในำเอกสารแถลำงแนำวินำโยบายของร�ฐบาลำฮ$นำเซนำ ท��เผู้ยแพื่ร!โดัยคณะ

ก ร ร ม ก า ร พื่� ฒ นำ า ส� ง ค ม แ ห! ง ร า ช อ า ณ า จุ� ก ร ก� ม พื่5 ช า เ ม(� อ ป็; 2002 (Kingdom of Cambodia Council for Social Development, 2002 : ii – x) ร�ฐบาลำก�มพื่5ชาไดั1ป็ระกาศึใช1กลำย$ทธ์�สามเหลำ��ยมของการพื่�ฒนำา (Triangle Strategy) ในำป็; 1998 ท��ป็ระกอบดั1วิยการสร1างส�นำตภูาพื่ เสถ�ยรภูาพื่ แลำะควิามม��นำคง การเข1าส5!ควิามส�มพื่�นำธ์�ก�บภูายนำอกในำระดั�บภู5มภูาคแลำะระดั�บระหวิ!างป็ระเทศึ แลำะการพื่�ฒนำาเศึรษฐกจุแลำะส�งคม ในำบรรดัาเป็Jาหมายท�.ง 3 ป็ระการนำ�.ไดั1ก าหนำดัให1การลำดัควิามยากจุนำเป็+นำป็ระเดั,นำท��ไดั1ร�บควิามส าค�ญส5งส$ดั ดั1วิยวิส�ยท�ศึนำ�วิ!าก�มพื่5ชาจุะเป็+นำป็ระเทศึท��ม�ควิามเป็+นำป็Fกแผู้!นำทางส�งคม ป็ระชากรท��ม�การศึ�กษา ม�วิ�ฒนำธ์รรมท��ก1าวิหนำ1าแลำะเป็+นำป็ระเทศึท��ป็ราศึจุากควิามยากจุนำ ควิามไม!ร5 1หนำ�งส(อ ควิามอดัอยาก แลำะม�ส$ขภูาพื่ดั� เพื่(�อท��จุะบรรลำ$ถ�งเป็Jาหมายตามวิส�ยท�ศึนำ�เช!นำนำ�. ร�ฐบาลำไดั1ก าหนำดัแนำวิทางกลำย$ทธ์�แห!งชาตเพื่(�อลำดัควิามยากจุนำ (National Poverty Reduction Strategy : NPRS) ท��จุะบรรจุ$ ไวิ1เป็+นำส!วินำหนำ��งของแผู้นำพื่�ฒนำาเศึรษฐกจุแลำะส�งคมแห!งชาตส าหร�บช!วิงเวิลำาระหวิ!างป็; 2005 เป็+นำต1นำไป็

การร!างเอกสารส าหร�บกลำย$ทธ์�ฯ เร�มข�.นำเม(�อเดั(อนำพื่ฤษภูาคม 2000 พื่ร1อมก�บการร!างแผู้นำพื่�ฒนำาเศึรษฐกจุแลำะส�งคมแห!งชาตฉบ�บท�� 2 เอกสารฉบ�บนำ�.เป็+นำฉบ�บช��วิคราวิแลำะเป็+นำผู้ลำงานำร!วิมก�นำระหวิ!างกระทรวิงเศึรษฐกจุแลำะการเงนำ (Ministry of Economy and Finance) ก�บกระทรวิงการวิางแผู้นำแห!งชาต (Ministry of Planning) ภูาระหนำ1าท��ในำการนำ ากลำย$ทธ์�ฯ ออกป็ฏบ�ตให1เกดัผู้ลำเป็+นำควิามร�บผู้ดัชอบของคณะกรรมการเพื่(�อการพื่� ฒ นำ า ส� ง ค ม (Council for Social Development) ซ�� ง เ ป็+ นำองค�กรร!วิมม(อระหวิ!างกระทรวิงท��เก��ยวิข1องแลำะม�ร�ฐมนำตร�กระทรวิงการวิางแผู้นำเป็+นำป็ระธ์านำ

แนำวินำโยบายแลำะมาตรการแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำ

แนำวิควิามคดัเชงวิชาการของนำโยบายแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำ ในำการก าหนำดัแนำวิทางแลำะมาตรการทางการป็ฏบ�ต ร�ฐบาลำของป็ระเทศึก�มพื่5ชาอาศึ�ยแนำวิคดั เชงทฤษฎ� ของธ์นำาคาร เพื่(� อการพื่�ฒนำาแห!ง เอ เซ �ย (Asian Development Bank : ADB) ซ��งเป็+นำแหลำ!งเงนำก51ท��ส า ค�ญของก�มพื่5ชาเป็+นำหลำ�กเกณฑิ�ป็ระกอบก�บข1อพื่จุารณาจุากสภูาพื่ควิามเป็+นำจุรงของก�มพื่5ชา แลำะลำ าดั�บควิามส าค�ญของป็7ญหาจุากม$มมองของร�ฐบาลำก�มพื่5ชามาป็ระกอบก�นำ ดั�งนำ�.นำในำท��นำ�.จุะนำ าเสนำอท�.งแนำวิคดัของร�ฐบาลำก�มพื่5ชา แลำะของธ์นำาคารเพื่(�อการพื่�ฒนำาแห!งเอเช�ย

1. แนำวิคดัของร�ฐบาลำก�มพื่5ชา แนำวินำโยบายของร�ฐบาลำก�มพื่5ชาในำการแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำจุะสะท1อนำถ�งการยอมร�บแนำวิคดัทางทฤษฎ�ของเศึรษฐศึาสตร�กระแสหลำ�ก ท��นำ ามาป็ระย$กต�ก�บป็7ญหาควิามยากจุนำ โดัยก าหนำดัเป็Jาหมายแลำะลำ าดั�บควิามส าค�ญของการลำดัควิามยากจุนำไวิ1ดั�งนำ�.

(1) ควิามยากจุนำจุะหมดัส.นำไป็อย!างแท1จุรงก,ต!อเม(�อเศึรษฐกจุม�การเตบโต พื่�ฒนำา แลำะม� เสถ�ยรภูาพื่

(2) การผู้ลำตในำภูาคเกษตรจุะต1องม�ผู้ลำตภูาพื่ส5งข�.นำ(3) จุะต1องสร1างโอกาสการจุ1างงานำให1กวิ1างขวิางย�งข�.นำ(4) ทร�พื่ยากรมนำ$ษย�จุะต1องม�ท�กษะแลำะค$ณภูาพื่ส5งข�.นำ(5) ร�ฐบาลำจุะต1องท าให1เกดัม�การป็กครองท��ดั�แลำะซ(�อส�ตย�ส$จุรต(6) ร�ฐบาลำจุะจุ�ดัหาบรการสวิ�สดัการทางส�งคมส าหร�บผู้51ท��ถ5ก

กระทบกระเท(อนำท��ไม! สามารถช!วิยต�วิเองไดั1 (7) ส!งเสรมให1ม�ควิามเสมอภูาคระหวิ!างหญงแลำะชาย

(8) ม�การวิางแผู้นำป็ระชากรเพื่(�อให1ม�อ�ตราเพื่�มท��เหมาะสมก�บทร�พื่ยากรของป็ระเทศึ

รายลำะเอ�ยดัเก��ยวิก�บเป็Jาหมายท��ม�ควิามส าค�ญในำอ�นำดั�บส5งม�ดั�งนำ�.การเตบโตพื่�ฒนำาแลำะเสถ�ยรภูาพื่ทางเศึรษฐกจุ เป็Jาหมาย

ของการเตบโตแลำะพื่�ฒนำาเศึรษฐกจุไดั1ก าหนำดัไวิ1ในำแผู้นำพื่�ฒนำาฯ ฉบ�บท�� 2 ส!วินำทางดั1านำเสถ�ยรภูาพื่ทางเศึรษฐกจุร�ฐบาลำจุะต1องร�กษาวิ นำ�ยทางการเงนำโดัยจุะไม!เพื่�มป็รมาณเงนำเพื่(�อชดัเชยการขาดัดั$ลำงบป็ระมาณ แลำะป็ร�บป็ร$งสภูาพื่แวิดัลำ1อมทางสถาบ�นำเพื่(�อส!งเสรมให1ม�การลำงท$นำในำภูาคเอกชนำ

การขยายโอกาสการจุ1างงานำ มาตรการในำส!วินำนำ�.ป็ระกอบดั1วิยการอ านำวิยควิามสะดัวิกให1ภูาคเอกชนำพื่�ฒนำาธ์$รกจุ ส!งเสรมการส!งออกแลำะการท!องเท��ยวิ

การเพื่�มท�กษะทร�พื่ยากรมนำ$ษย� จุ�ดัให1ม�การศึ�กษาภูาคบ�งค�บ 9 ป็; เพื่�มโอกาสให1คนำยากจุนำแลำะชนำกลำ$!มนำ1อยไดั1ร�บการศึ�กษา ทางดั1านำส$ขภูาพื่อนำาม�ยจุะจุ�ดัหาบรการร�กษาพื่ยาบาลำให1อย!างกวิ1างขวิางให1บ$คคลำท$กกลำ$!มในำส�งคมสามารถเข1าถ�งแลำะใช1ป็ระโยชนำ�อย!างเสมอภูาค

การเสรมสร1างป็ระสทธ์ภูาพื่ทางสถาบ�นำแลำะการป็กครองท��ดั� มาตรการก,ค(อจุ�ดัให1ม�การป็ฏร5ป็สถาบ�นำทางกฎหมาย แลำะการร�กษาควิามย$ตธ์รรม กระจุายอ านำาจุการป็กครอง ป็ฏร5ป็ระบบการคลำ�งของร�ฐบาลำ ป็ราบป็รามการท$จุรตในำหนำ1าท�� ป็ฏร5ป็กองท�พื่แลำะลำดัจุ านำวินำทหารป็ระจุ าการแลำะป็ฏร5ป็ระบบการจุ�ดัการทร�พื่ยากรธ์รรมชาต

2. แนำวิคดัของธ์นำาคารเพื่(�อการพื่�ฒนำาแห!งเอเ ช� ย ธ์นำาคารแห!งนำ�.ในำฐานำะผู้51จุ�ดัหาสนำเช(�อเพื่(�อการพื่�ฒนำาให1ร�ฐบาลำก�มพื่5ชาไดั1ม�บทบาทอ�นำส าค�ญในำการก าหนำดัแนำวิทางป็ฏร5ป็เศึรษฐกจุ เพื่(�อช!วิยให1ก�มพื่5ชาป็ร�บต�วิแลำะก1าวิลำ!วิงพื่1นำวิกฤตเข1าส5!แนำวิทางของการจุ�ดัการระบบเศึรษฐกจุ ตามแนำวิทางของเศึรษฐกจุกระแสหลำ�กของภู5มภูาค ในำกรณ�ของก�มพื่5ชาธ์นำาคาร ADB ยอมร�บควิามเป็+นำจุรงของควิามยากจุนำในำก�มพื่5ชาวิ!าม�ต1นำเหต$ท�.งป็7จุจุ�ยทางเศึรษฐกจุ การเม(องแลำะส�งคม ต1นำเหต$ทางดั1านำส�งคมแลำะการเม(องต1องการมาตรการระยะส�.นำท��ม$!งไป็ท��แต!ลำะป็7ญหาโดัยเฉพื่าะ แลำะการนำ าเอาหลำ�กการทางดั1านำป็ระชาส�งคม (Civil Society) มาใช1 แต! ADB ม$!งไป็ท��ต1นำเหต$ทางเศึรษฐกจุท��เป็+นำมาตรการระยะยาวิแลำะระยะป็านำกลำางเพื่(�อให1เกดัการเตบโตแลำะพื่�ฒนำาท��จุะส!งผู้ลำตกทอดัไป็ถ�งคนำจุนำ (Pro-poor growth) แลำะส!งเสรมการขยายต�วิของธ์$รกจุภูาคเอกชนำ นำ��นำค(อการสนำ�บสนำ$นำของ ADB จุะม$!งไป็ท��

การลำงท$นำในำโครงการก!อสร1างโครงสร1างพื่(.นำฐานำแลำะการผู้ลำ�กดั�นำให1ม�การป็ฏร5ป็นำโยบาย ท�.งนำ�. โดัยม�เหต$ผู้ลำท��วิ!าการลำงท$นำขนำาดัใหญ!เพื่(�อก!อสร1างโครงสร1างพื่(.นำฐานำจุะช!วิยให1เกดัการเตบโตทางเศึรษฐกจุ ท��จุะส!งผู้ลำไป็ถ�งการแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำโดัยตรง การม�นำโยบายแลำะสภูาพื่แวิดัลำ1อมทางสถาบ�นำท��ดั�จุะช!วิยลำดัป็7ญหาควิามยากจุนำในำมตส�งคม (ADB 1999 : 8 – 9) ดั1วิยแนำวิคดัเช!นำนำ�. ข1อเสนำอส าหร�บแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำของ ADB จุ�งป็ระกอบดั1วิยมาตรการ 3 ส!วินำ ค(อ

(1) มาตรการเพื่(�อการเตบโตท��ย� �งย(นำแลำะส!งผู้ลำป็ระโยชนำ�ถ�งคนำจุนำ

(2) การพื่�ฒนำาส�งคม(3) การป็กครองท��ดั� (Good Governance)(1) มาตรการเพื่(�อการเตบโตท��ย� �งย(นำ จุะก!อให1เกดัควิามต1องการ

คนำงานำ ค(อม�การขยายต�วิของโอกาสการม�งานำท า การม�ผู้ลำตภูาพื่ท��ส5งข�.นำแลำะค!าแรงงานำส5งข�.นำ การเตบโตทางเศึรษฐกจุย�งก!อให1เกดัภูาษ�รายไดั1เพื่(�อร�ฐบาลำจุะไดั1นำ าไป็ใช1จุ!ายจุ�ดัหาบรการการศึ�กษา สาธ์ารณส$ข แลำะการก!อสร1างโครงสร1างพื่(.นำฐานำ การเตบโตทางเศึรษฐกจุท��อาศึ�ยกลำย$ทธ์�การผู้ลำตเพื่(�อส!งออกตามแบบฉบ�บของเอเช�ยตะวิ�นำออก ค(อ อ$ตสาหกรรมท��ใช1แรงงานำเป็+นำป็7จุจุ�ยส าค�ญของการผู้ลำต จุะก!อให1เกดัควิามต1องการใช1คนำงานำเป็+นำจุ านำวินำมากท��เป็Aดัโอกาสการม�งานำท าของคนำจุนำโดัยเฉพื่าะอย!างย�งผู้51หญง ในำการนำ ามาตรการนำ�.มาใช1ให1เกดัผู้ลำจุ าเป็+นำจุะต1องทบทวินำแลำะป็ฏร5ป็นำโยบายท��ม�ผู้ลำเป็+นำการบดัเบ(อนำราคา แลำะเป็+นำอ$ป็สรรคต!อการส!งออก รวิมท�.งยกเลำกร�ฐวิสาหกจุท��ไร1ป็ระสทธ์ภูาพื่ แลำะจุ�ดัให1ม�บรการสนำเช(�อส าหร�บธ์$รกจุขนำาดัเลำ,ก (Micro finance) เพื่ราะเป็+นำแหลำ!งจุ1างงานำท��ส าค�ญส าหร�บคนำจุนำแลำะผู้51หญง ธ์$รกจุขนำาดัเลำ,กย�งม�ศึ�กยภูาพื่ท��จุะเป็+นำผู้51จุ�ดัหาบรการพื่(.นำฐานำท��ย�งไม!เพื่�ยงพื่อส าหร�บคนำจุนำ มาตรการในำกลำ$!มนำ�.อ�กป็ระการหนำ��งก,ค(อการเข1าร!วิมระบบเศึรษฐกจุก�บต!างป็ระเทศึโดัยเฉพื่าะอย!างย�งกลำ$!มควิามร!วิมม(อระดั�บภู5มภูาค การเข1าถ�งตลำาดัท��กวิ1างขวิางย�งข�.นำ เกดัผู้ลำป็ระโยชนำ�จุากการผู้ลำตเป็+นำธ์$รกจุขนำาดัใหญ!แลำะเพื่�มป็ระสทธ์ภูาพื่ในำการใช1ทร�พื่ยากร

(2) มาตรการพื่�ฒนำาส�งคม การเตบโตทางเศึรษฐกจุจุะนำ าไป็ส5!การม�รายไดั1แลำะลำดัควิามยากจุนำทางเศึรษฐกจุ แต!เพื่(�อให1ผู้ลำป็ระโยชนำ�ทางเศึรษฐกจุแป็รสภูาพื่ไป็ส5!การม�ค$ณภูาพื่ช�วิตท��ดั�ข�.นำแลำะตกทอดัไป็ถ�งคนำจุนำเราจุ าเป็+นำต1องม�การพื่�ฒนำาส�งคมควิบค5!ก�นำไป็ดั1วิยซ��งป็ระกอบดั1วิยมาตรการต!อไป็

นำ�. (1) ม�การจุ�ดัสรรงบป็ระมาณให1ก�บการพื่�ฒนำา ท$นำมนำ$ษย� ให1มากข�.นำ“ ” ซ��งหมายถ�งท�กษะของป็ระชากร (2) จุ�ดัหาบรการสวิ�สดัการส�งคมท��ม$!งไป็ท��คนำจุนำ (3) ขจุ�ดัควิามไม!เสมอภูาคระหวิ!างหญงแลำะชาย (4) ม�นำโยบายป็ระชากรท��เหมาะสม แลำะ (5) จุ�ดัให1ม�บรการป็กป็Jองแลำะค$1มครองสวิ�สดัภูาพื่ของป็ระชาชนำ

(3) การป็กครองท��ดั� ค$ณภูาพื่ของการบรหารงานำการเม(องแลำะการป็กครองจุะอ านำวิยควิามสะดัวิกให1มาตรการเพื่(�อการเตบโตทางเศึรษฐกจุซ��งจุะม�ผู้ลำตกทอดัไป็ถ�งคนำจุนำ ป็ระสบผู้ลำส าเร,จุส5งข�.นำ การป็กครองท��ดั�จุะต1องม�หลำ�กป็ระก�นำควิามโป็ร!งใสในำการใช1เงนำของร�ฐ สนำ�บสนำ$นำให1ภูาคเอกชนำเตบโตแลำะในำระดั�บเศึรษฐกจุมหภูาค การป็กครองท��ดั�จุะอ านำวิยให1เศึรษฐกจุม�เสถ�ยรภูาพื่

ควิามส าเร,จุแลำะข1อจุ าก�ดัของนำโยบายแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำ

จุากการป็ระเมนำของธ์นำาคารเพื่(�อการพื่�ฒนำาแห!งเอเช�ย (ADB 2005 : 1 – 5) ส าหร�บเป็Jาหมายการเตบโตทางเศึรษฐกจุป็รากฏวิ!าก�มพื่5ชาม�อ�ตราการเตบโตเฉลำ��ยส าหร�บช!วิงเวิลำา 1996 – 2002 ม�ค!า 6.5 % ต!อป็; ซ��งส5งกวิ!าในำช!วิง 1995 – 1998 ท��ม�อ�ตราเฉลำ��ย 5.6 % ต!อป็; ต�วิเลำขเช!นำนำ�.แสดังวิ!าก�มพื่5ชาเร�มเตบโตในำอ�ตราท��นำ!าพื่อใจุย�งข�.นำ ท�.งนำ�.เป็+นำผู้ลำมาจุากการช!วิยเหลำ(อจุากต!างป็ระเทศึ การท าส�ญญาการค1าทวิภูาค�ก�บสหร�ฐอเมรกาในำป็; 1996 ท��เป็Aดัโอกาสให1อ$ตสาหกรรมเส(.อผู้1าของก�มพื่5ชาไดั1ร�บสทธ์ป็ระโยชนำ�ในำการเข1าถ�งตลำาดัของสหร�ฐ เราอาจุกลำ!าวิไดั1วิ!าอ$ตสาหกรรมเส(.อผู้1าของก�มพื่5ชาไดั1เป็+นำพื่ลำ�งผู้ลำ�กดั�นำท��ส าค�ญของการเตบโตทางเศึรษฐกจุในำช!วิงเวิลำา 10 ป็; ท��ผู้!านำมาแลำะการส!งออกของผู้ลำผู้ลำตจุากอ$ตสาหกรรมนำ�.ม�บทบาทส าค�ญท��ส$ดัในำการนำ า เงนำตราต!างป็ระเทศึเข1าก�มพื่5ชาแลำะการจุ1างงานำคนำงานำจุากชนำบท อย!างไรก,ดั�ในำภูาคเกษตรการเตบโตย�งลำ!าช1าแลำะม�อ�ตราต �ากวิ!าการเพื่�มของป็ระชากร ทางดั1านำเสถ�ยรภูาพื่ทางเศึรษฐกจุก�มพื่5ชาสามารถควิบค$มเงนำเฟJอไดั1เป็+นำท��นำ!าพื่อใจุท��เป็+นำผู้ลำมาจุากการใช1เงนำดัอลำลำาร�แทนำเงนำเร�ยลำในำการซ(.อขายแลำกเป็ลำ��ยนำท��ม�ม5ลำค!ามากเพื่ราะเงนำดัอลำลำาร�ม�ค!าท��ม� �นำคงกวิ!าเงนำเร�ยลำ แลำะเป็+นำผู้ลำมาจุากการใช1มาตรการทางดั1านำเศึรษฐกจุมหภูาคท��เคร!งคร�ดั

อย!างไรก,ตาม ADB ม�ควิามเห,นำวิ!าก�มพื่5ชาจุะต1องแก1ป็7ญหาบางป็ระการท��เป็+นำต�วิจุ าก�ดัการเตบโตของเศึรษฐกจุ ป็7ญหาส าค�ญก,ค(อ การเตบโตท��เป็+นำอย5!ในำขณะนำ�.ต� .งอย5!บนำฐานำทางเศึรษฐกจุท��แคบมาก ค(อ อ$ตสาหกรรมเส(.อผู้1าแลำะการท!องเท��ยวิ ซ��งเป็+นำภูาคการผู้ลำตท��อ!อนำไหวิต!อการเป็ลำ��ยนำแป็ลำงของ

เศึรษฐกจุโลำกแลำะนำโยบายของต!างป็ระเทศึ ก�มพื่5ชาจุะต1องแสวิงหาแลำะพื่�ฒนำาแหลำ!งใหม!ของฐานำเศึรษฐกจุเพื่(� อรองร�บป็ระชากรในำวิ�ยท า งานำจุ า นำวินำ 250,000 คนำ ท��จุะเข1าส5!ตลำาดัแรงงานำในำอนำาคตอ�นำใกลำ1 แลำะโดัยเหต$ท��ร 1อยลำะ 90 ของคนำจุนำอย5!ในำชนำบท การส!งเสรมให1ภูาคเกษตรเตบโตจุะเป็+นำลำ5!ทางท��เหมาะสมท��ส$ดัเพื่(�อให1ม�ผู้ลำตภูาพื่แลำะโอกาสป็ระกอบอาช�พื่ท��กวิ1างขวิางย�งข�.นำ ท��จุะเป็+นำแหลำ!งรองร�บคนำงานำท��จุะอพื่ยพื่เข1าส5!ตลำอดัแรงงานำในำเม(อง

การขยายฐานำของการเตบโตให1กวิ1างขวิางแลำะหลำากหลำาย จุ าเป็+นำจุะต1องม�การลำงท$นำท�.งในำดั1านำโครงสร1างพื่(.นำฐานำแลำะเคร(�องม(ออ$ป็กรณ� แต!ร�ฐบาลำไม!สามารถลำงท$นำไดั1มากนำ�กเนำ(�องจุากม�รายร�บนำ1อย ส!วินำทางดั1านำเอกชนำม�กป็ระสบป็7ญหาควิามขาดัแคลำนำโครงสร1างพื่(.นำฐานำ แลำะสาธ์ารณ5ป็โภูค โดัยเฉพื่าะอย!างย�งพื่ลำ�งงานำไฟฟJา การขนำส!ง ตลำอดัจุนำระบบการเงนำการธ์นำาคารท��ย�งไม!สามารถให1บรการอย!างเพื่�ยงพื่อ การขาดัแคลำนำคนำงานำท��ม�ท�กษะแลำะการบรหารงานำท��ไม!ม�ป็ระสทธ์ภูาพื่ของภูาคร�ฐ กฎระเบ�ยบท��ไม!เอ(.ออ านำวิย การจุ�ดัหาบรการของร�ฐท��ไม!ม�ป็ระสทธ์ภูาพื่แลำะควิามท$จุรตในำหนำ1าท�� ฯลำฯ ควิามข�ดัข1องเหลำ!านำ�.ม�ผู้ลำเป็+นำการเพื่�มต1นำท$นำการผู้ลำตให1ภูาคเอกชนำแลำะเพื่�มควิามเส��ยง การป็ฏร5ป็การบรหารงานำแผู้!นำดันำย�งไม!ก1าวิหนำ1าไป็ตามท��ควิร

เม(�อพื่จุารณาโดัยภูาพื่รวิมถ�งควิามส าเร,จุของการแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำในำมตเศึรษฐกจุ ADB ให1ควิามเห,นำวิ!าย�งไม!เป็+นำท��นำ!าพื่อใจุ แต!ยอมร�บวิ!าก�มพื่5ชาย�งเผู้ชญก�บอ$ป็สรรคหลำายป็ระการ ค(อ

(1) ควิามแคบของฐานำการเตบโตทางเศึรษฐกจุแลำะควิามเตบโตท��เกดัข�.นำในำภูาคท�นำสม�ย ค(อ ภูาคอ$ตสาหกรรมแลำะการท!องเท��ยวิเก(อบจุะไม!ม�ผู้ลำเช(� อมโยง (Backward Linkage effects) ไป็ส5!ภูาคการผู้ลำตอ(�นำๆ

(2) การอย5!โดัดัเดั��ยวิแลำะถ5กทอดัท.งจุากระบบเศึรษฐกจุกระแสหลำ�กของคนำจุนำ

(3) ควิามดั1อยค$ณภูาพื่ แลำะการเข1าถ�งบรการทางส�งคมท��จุ าเป็+นำส าหร�บการป็ระกอบอาช�พื่ของคนำจุนำ

(4) ควิามไม!เสมอภูาคในำการเข1าถ�ง แลำะใช1ป็ระโยชนำ�จุากทร�พื่ยากรธ์รรมชาตของคนำจุนำในำกรณ�ท��ดันำ ป็Dาไม1แลำะแหลำ!งป็ระมง

(5) ค วิ า ม ดั1 อ ย โ อ ก า ส ข อ ง ค นำ จุ นำแ ลำ ะ ช นำก ลำ$! ม นำ1 อย ใ นำกระบวินำการเลำ(อกโครงการพื่�ฒนำาท��จุะเป็+นำป็ระโยชนำ�ต!อคนำจุนำ

นำอกเหนำ(อจุากควิามยากไร1แลำะควิามขาดัแคลำนำแลำ1วิ ควิามยากจุนำในำมตเศึรษฐกจุย�งเช(�อมโยงก�บควิามเสมอภูาคทางเศึรษฐกจุแลำะส�งคม จุากการป็ระเมนำผู้ลำนำโยบายควิามยากจุนำของร�ฐบาลำก�มพื่5ชา (ADB 2005 : 3) ป็รากฏวิ!าควิามเหลำ(�อมลำ .าของรายไดั1ระหวิ!างบ$คคลำไดั1ขยายของเขตกวิ1างขวิางย�งข�.นำ การเตบโตท��ลำ!าช1าของภูาคเกษตรแลำะการม�ผู้ลำตภูาพื่ต �าม�ส!วินำท าให1ควิามเหลำ(�อมลำ .านำ�.เกดัข�.นำ ควิามเหลำ(�อมลำ .าของรายไดั1ย�งป็รากฏข�.นำระหวิ!างกลำ$!มชนำท��เป็+นำป็ระชากรส!วินำใหญ! ก�บชนำกลำ$!มนำ1อยท��ต1องอพื่ยพื่หนำ�ภู�ยระหวิ!างสงครามแลำะควิามข�ดัแย1งภูายในำป็ระเทศึแลำะระหวิ!างชายก�บหญง

สร$ป็แลำะวิจุารณ�ผู้ลำ

ป็รากฏการณ�ควิามยากจุนำในำก�มพื่5ชาเป็+นำกรณ�ต�วิอย!างของควิามดั1อยพื่�ฒนำาของป็ระเทศึ แลำะเป็+นำกรณ�ท��สามารถอธ์บายไดั1ดั1วิยทฤษฎ�การพื่�ฒนำาเศึรษฐกจุ ในำแบบจุ าลำองเศึรษฐกจุท��ม�โครงสร1างต!างระดั�บในำข�.นำตอนำท��ภูาคการผู้ลำตท��ท�นำสม�ยย�งไม!ม�ส!วินำเช(�อมโยงก�บภูาคการผู้ลำตดั�.งเดัม ท��ท าให1ผู้ลำป็ระโยชนำ�ข1างเค�ยงจุากภูาคท�นำสม�ยไม!ตกทอดัไป็ถ�งภูาคการผู้ลำตดั�.งเดัม ถ1ากระบวินำการพื่�ฒนำามไดั1ดั าเนำนำไป็อย!างราบร(�นำจุะป็รากฏควิามยากจุนำข�.นำในำภูาคดั�.งเดัม

โดัยเหต$ท��ควิามยากจุนำม�มตท�.งทางเศึรษฐกจุแลำะส�งคม มาตรการส าหร�บการแก1ป็7ญหาจุ�งต1องป็ระกอบดั1วิยมาตรการทางเศึรษฐกจุแลำะมาตรการทางส�งคมควิบค5!ก�นำไป็ มาตรการทางเศึรษฐกจุจุะม$!งไป็ท��การท าให1เศึรษฐกจุของชาตท�.งระบบเตบโตแลำะแตกสาขาเป็+นำหลำายภูาคการผู้ลำต เพื่(�อก!อให1เกดัควิามต1องการคนำงานำท��จุะเป็+นำโอกาสของคนำจุนำไดั1ก1าวิออกจุากส�งคมดั�.งเดัมเข1าส5!ส�งคมใหม!แลำะระบบเศึรษฐกจุกระแสหลำ�กท��จุะพื่าให1หลำ$ดัพื่1นำจุากควิามยากจุนำ ส!วินำมาตรการทางส�งคมม$!งหมายท��จุะเตมเต,มควิามขาดัแคลำนำทางส�งคมแลำะควิามสามารถในำการเข1าส5!ระบบเศึรษฐกจุกระแสหลำ�ก

อย!างไรก,ตาม จุากม$มมองทางดั1านำเศึรษฐกจุ การแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำในำมต เศึรษฐกจุ เป็+นำส� งท�� ม�ควิามส า ค�ญในำอ�นำดั�บส5งกวิ! า นำ�กเศึรษฐศึาสตร�ม�ควิามเช(�อวิ!าวิธ์�แก1ป็7ญหาควิามยากจุนำท��จุะไดั1ผู้ลำแลำะขจุ�ดัควิามยากจุนำไดั1อย!างถาวิรจุะต1องท าให1เศึรษฐกจุเตบโตเส�ยก!อนำ เพื่(�อให1คนำจุนำไดั1ม�โอกาสป็ระกอบอาช�พื่ใหม!ท��หลำากหลำายแลำะช!วิยต�วิเองไดั1ตลำอดัไป็ ส!วินำมาตรการทางดั1านำส�งคมเป็+นำมาตรการเสรมท��อ านำวิยให1คนำจุนำไดั1เข1าส5!ระบบ

เศึรษฐกจุกระแสหลำ�กไดั1สะดัวิกข�.นำ มาตรการทางส�งคมโดัยลำ าพื่�งไม!สามารถท าให1คนำจุนำพื่1นำจุากควิามยากจุนำไดั1 แต!อาจุดั ารงอย5!ไดั1จุากการใช1จุ!ายเงนำงบป็ระมาณของร�ฐจุ�ดัหาบรการต!างๆ ให1 ตลำอดัจุนำเงนำอ$ดัหนำ$นำ (Subsidies) ท��เสรมม5ลำค!าผู้ลำผู้ลำตของคนำจุนำให1ส5งกวิ!าควิามเป็+นำจุรง มาตรการเหลำ!านำ�.มไดั1ช!วิยให1คนำจุนำพื่��งต�วิเองไดั1 ถ1าร�ฐบาลำไม!สามารถจุ�ดัสรรงบป็ระมาณมาให1ก�บโครงการเหลำ!านำ�. คนำกลำ$!มนำ�.ก,จุะกลำ�บไป็ส5!ควิามยากจุนำอย!างเดัม

ในำบรบทของแนำวิควิามคดัเห,นำนำ�.ร �ฐบาลำก�มพื่5ชานำ�บวิ!าไดั1เลำ(อกแนำวิทางท��เหมาะสมแลำ1วิ แต!ควิามลำ!าช1าในำการป็ระสบผู้ลำส าเร,จุเป็+นำผู้ลำส(บเนำ(� องมาจุากควิามร$นำแรงแลำะขนำาดัของป็7ญหา ค(อภูาคการผู้ลำตท�นำสม�ยย�งม�ขนำาดัเลำ,กมากไม!เพื่�ยงพื่อท��จุะผู้ลำ�กดั�นำเศึรษฐกจุให1เตบโตในำอ�ตราท��เพื่�ยงพื่อ หร(อแตกสาขาอย!างกวิ1างขวิาง ภูาคการผู้ลำตท�นำสม�ยย�งต�.งอย5!บนำฐานำท��แคบแลำะไม!ม��นำคง ส!วินำภูาคการผู้ลำตดั�.งเดัมย�งไม!เป็ลำ��ยนำแป็ลำงไป็ในำทศึทางท��ท าให1เกดัผู้ลำตภูาพื่ส5งข�.นำ แลำะย�งไดั1ร�บควิามกดัดั�นำจุากการเพื่�มของป็ระชากร

อย!างไรก,ดั�ย�งม� ทางเลำ(อกอ�กทางหนำ��งท��ย�งมไดั1ร�บควิามสนำใจุจุากร�ฐบาลำ ค(อ การพื่�ฒนำาภูาคเศึรษฐกจุนำอกระบบ (Informal Sector) โดัยเฉพื่าะอย!างย�งภูาคเศึรษฐกจุนำอกระบบท��อย5!ในำเม(องซ��งท าหนำ1าท��เสม(อนำเป็+นำจุ$ดัรองร�บเบ(.องต1นำ แลำะเป็+นำสะพื่านำเช(�อมโยงระหวิ!างภูาคการผู้ลำตดั�.งเดัมก�บภูาคการผู้ลำตสม�ยใหม! แม1วิ!าสภูาพื่ควิามเป็+นำอย5!แลำะรายไดั1อาจุจุะไม!ดั�ไป็กวิ!าควิามเป็+นำอย5!ในำชนำบทมากนำ�ก แต!งานำอาช�พื่ป็ระเภูทนำ�. ม�ส!วินำเช(�อมโยงแลำะเป็+นำลำ5!ทางส าหร�บคนำงานำไร1ฝ;ม(อจุากชนำบทจุะเข1าส5!ตลำอดัแรงงานำในำภูาคสม�ยใหม!จุากการฝFกงานำแลำะป็ระสบการณ�ท��ไดั1จุากการท าอาช�พื่เช!นำนำ�.ในำเม(อง อาช�พื่ในำกลำ$!มนำ�. ไดั1แก! การค1าป็ลำ�กรายย!อยท��อาจุจุะเร�มต1นำดั1วิยการเป็+นำลำ5กจุ1าง การขายอาหาร การท างานำในำอ$ตสาหกรรมขนำาดัเลำ,กท��ใช1แรงงานำเป็+นำป็7จุจุ�ยหลำ�ก งานำอาช�พื่บรการต!างๆ การร�บช!วิงงานำผู้ลำต (Subcontracting) ให1ก�บหนำ!วิยธ์$รกจุในำภูาคการผู้ลำตในำระบบ (Formal Sector) อ$ตสาหกรรมในำกลำ$!มนำ�.ม�หลำากหลำายต�.งแต!เส(.อผู้1า จุนำถ�งเคร(�องจุ�กรกลำ งานำอาช�พื่เหลำ!านำ�.ในำโอกาสคนำงานำไดั1เร�ยนำร5 1ท�กษะใหม!ๆ นำอกเหนำ(อจุากการม�รายไดั1แลำะผู้ลำตภูาพื่ส5งข�.นำ

การพื่�ฒนำาเศึรษฐกจุนำอกระบบเพื่(�อเป็+นำลำ5!ทางแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำ ก าลำ�งไดั1ร�บควิามสนำใจุมากข�.นำในำป็7จุจุ$บ�นำ แลำะเป็+นำกระแสต!อต1านำแนำวิควิามคดัเดัมท��วิ!าการแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำจุะต1องแก1ท��ภูาคเกษตรเพื่ราะเป็+นำแหลำ!งคนำจุนำแลำะควิามเช(�อท��วิ!า เกษตรกร(แลำะคนำจุนำ) ควิรอย5!ในำชนำบทต!อไป็ การอพื่ยพื่เข1าเม(องเป็+นำส�งท��ไม!ดั� แนำวิควิามคดัเช!นำนำ�.ตกทอดัมาถ�ง ADB แลำะ

ร�ฐบาลำก�มพื่5ชาดั1วิย แนำวิควิามคดัเช!นำนำ�.แม1จุะไม!ม�ควิามบกพื่ร!องหร(อเส�ยหาย แต!ป็ระสบการณ�ของหลำายป็ระเทศึพื่บวิ!าเป็+นำกระบวินำการท��ใช1เวิลำามาก ส.นำเป็ลำ(องงบป็ระมาณต!อเนำ(�อง ส5ญเส�ยทร�พื่ยากรธ์รรมชาต แลำะม�กจุะต1องอาศึ�ยมาตรการแทรกแซงกลำไกตลำาดัดั1วิยโครงการพื่ย$งราคาแลำะเงนำอ$ดัหนำ$นำซ��งมาตรการเหลำ!านำ�.เป็+นำอ$ป็สรรคต!อการป็ร�บโครงสร1างเศึรษฐกจุในำระยะยาวิ

แนำวิควิามคดัใหม!นำ�.ไดั1ร�บการยอมร�บจุากองค�การสหป็ระชาชาตวิ!าเป็+นำทางเลำ(อกใหม!ท��ดั�กวิ!า แลำะองค�การ U.N.Habitat ไดั1เผู้ยแพื่ร!ควิามคดันำ�.เ ป็+ นำ ค ร�. ง แ ร ก ใ นำ ร า ย ง า นำ World Development Report 1999/2000 ท��ม�ข1อม5ลำย(นำย�นำวิ!าเศึรษฐกจุนำอกระบบสามารถจุ1างคนำงานำไดั1ถ�งคร��งหนำ��งของคนำงานำท�.งหมดัในำเม(อง (Todaro 2003 : 330)

เราม�เหต$ผู้ลำหลำายป็ระการในำเชงวิชาการท��สนำ�บสนำ$นำควิามคดัท��วิ!า ภูาคเศึรษฐกจุนำอกระบบในำเม(องม�บทบาทอ�นำส าค�ญในำการแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำ แลำะช!วิยให1เศึรษฐกจุของชาตเตบโตไดั1 เหต$ผู้ลำม�ดั�งนำ�.

(1) ภูาคเศึรษฐกจุนำอกระบบสามารถก!อให1เกดัม5ลำค!าส!วินำเกนำ (Surplus) ท��จุะแป็รสภูาพื่เป็+นำเงนำออม แลำะลำงท$นำต!อไป็ไดั1เม(�อเป็ร�ยบเท�ยบก�บภูาคเกษตรในำชนำบทท��ไม!สามารถก!อให1เกดัเงนำออม

(2) การผู้ลำตในำภูาคเศึรษฐกจุนำอกระบบใช1เคร(�องจุ�กรอ$ป็กรณ�เป็+นำส!วินำนำ1อย เม(�อเป็ร�ยบเท�ยบก�บเศึรษฐกจุในำระบบส าหร�บการก!อให1เกดัการจุ1างงานำเท!าๆ ก�นำ จุ�งเป็+นำแหลำ!งดั5ดัซ�บคนำงานำท��ม�ป็ระสทธ์ภูาพื่ส5งกวิ!า

(3) ภูาคเศึรษฐกจุนำอกระบบอ านำวิยให1คนำงานำเข1าถ�งแหลำ!งเร�ยนำร5 1 แลำะฝFกห�ดัท�กษะใหม!ท��ม�ต1นำท$นำต �าในำขณะท��ท างานำป็ระกอบอาช�พื่ไป็ดั1วิยพื่ร1อมๆ ก�นำ คนำงานำท��ไดั1ร�บการฝFกแลำะเร�ยนำร5 1แลำ1วิเหลำ!านำ�.จุะเข1าส5!เศึรษฐกจุในำระบบไดั1ง!าย

(4) ภูาคเศึรษฐกจุนำอกระบบต1องการคนำงานำท��ม�ท�กษะเบ(.องต1นำ (Basic Skills) แลำะคนำงานำท��ย�งไม!ม�ท�กษะเป็+นำส!วินำมากท��ก าลำ�งม�จุ านำวินำเพื่�มข�.นำจุากการเพื่�มของป็ระชากรแลำะการอพื่ยพื่เข1าเม(อง ส!วินำภูาคเศึรษฐกจุในำระบบม�กต1องการคนำงานำท��ผู้!านำการฝFกหร(อเร�ยนำร5 1มาแลำ1วิ

(5) ภูาคเศึรษฐกจุนำอกระบบใช1เทคโนำโลำย�ท��เหมาะสมก�บทร�พื่ยากรของท1องถ�นำ (Appropriate Technology) ท าให1การใช1ทร�พื่ยากรของชาตเป็+นำไป็อย!างม�ป็ระสทธ์ภูาพื่

(6) ภูาคเศึรษฐกจุนำอกระบบบางสาขาม�บทบาทอ�นำส าค�ญ ในำการใช1ป็ระโยชนำ�จุากวิ�สดั$ท��ใช1แลำ1วิ โดัยนำ ามาใช1อ�กคร�.งหนำ��ง (Recycling) หร(อแป็รสภูาพื่ให1เป็+นำวิ�สดั$ท��ม�ป็ระโยชนำ�

ดั1วิยเหต$ผู้ลำดั�งกลำ!าวิมานำ�. เศึรษฐกจุนำอกระบบจุ�งม�ศึ�กยภูาพื่ส5งในำการกระจุายผู้ลำของการพื่�ฒนำาให1ตกทอดัไป็ถ�งคนำจุนำท��ส!วินำมากดั ารงช�พื่อย5!ในำเศึรษฐกจุนำอกระบบ

ตามท��วิเคราะห�แลำะสร$ป็มานำ�.ช�.ให1เห,นำวิ!า การแก1ป็7ญหาควิามยากจุนำของก�มพื่5ชาโดัยท��วิไป็แลำ1วิม�หลำ�กเกณฑิ�ทางวิชาการท��ถ5กต1อง ควิามลำ!าช1าของผู้ลำส าเร,จุเป็+นำผู้ลำของป็7จุจุ�ยภูายนำอกท��ตกทอดัมาจุากอดั�ต อย!างไรก,ดั� ถ1าม�การทบทวินำแลำะป็ระเมนำผู้ลำมาตรการท��ใช1อย5!ในำป็7จุจุ$บ�นำ แลำะพื่จุารณาเศึรษฐกจุนำอกระบบในำฐานำะเป็+นำทางเลำ(อกใหม!แลำะเป็+นำมาตรการเสรมนำโยบายท��ดั าเนำนำอย5!แลำ1วิ ก,เป็+นำท��นำ!าคาดัหมายไดั1วิ!าก�มพื่5ชาจุะผู้!านำพื่1นำควิามยากจุนำไป็ไดั1อย!างรวิดัเร,วิข�.นำ

เอกสารอ1างอง

ADB 1999 : Fighting Poverty in Asia and the Pacific : the Poverty Reduction Strategy. Asian Development Bank, Manila.

ADB 2005 : Country Strategy and Programs 2005 – 2009 : Kingdom of Cambodia.

Asian Development Bank, Manila.

CDRI 2002. Cambodia Annual Economic Review 2002.Cambodian Development Resource

Institute, Phnom Penh.CDRI 1999. Cambodia : The Challenge of Productive Employment Creation .Working Paper No. 8. Cambodian Development Resource Institute, Phnom Penh.CSD Cambodia 2002. National Poverty Reduction Strategy 2003 – 2005.Council for Social

Development Kingdom of Cambodia, Phnom Penh.Lewis, W.A. 1954. “Economic Development with Unlimited Supply of Labor”, Manchester School of Economics and Social Studies. Manchester.Todaro, Michael P. and Stephen C. Smith.2003. Economic Development. Eight Edition. Pearson Education Limited, Essex.Rostow , W.W.1990. The Stages of Economic Growth : A Non – Communist Manifests.

Third Edition, Cambridge University Press.