Sosyal Bilimlerde ARAŞTIRMA ve TEZ YAZIM YÖNTEMLERİ · Bu powerpoint sunumu “Sosyal Bilimlerde...

Doç. Dr. Ferhat SAYIM

Sosyal Bilimlerde

ARAŞTIRMA ve TEZ YAZIM YÖNTEMLERİ


6. Bölüm -İçindekiler

ARAŞTIRMA STRATEJİSİNİN SEÇİLMESİ

Deneysel Araştırma

Kontrol ve Deney Grupları

Değişken

Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler

Diğer Değişkenler

Yarı-Deneysel Araştırma

Katılımlı Gözlem - Yapılandırılmış Gözlem

Katılımlı Gözlem

Katılımcı ve Yapılandırılmış Gözlem

Ankete Dayalı Araştırma

Görüşme Metodu (Interview)

“Vaka Analizi” Araştırma Stratejisi

Teoriye Dayalı Araştırma

Anlatım-Hikayeleme Soruşturması

Toplumbilim Araştırmaları

Eylem Araştırması (Action Research)

Arşiv Araştırması

Bu powerpoint sunumu “Sosyal Bilimlerde Araştırma ve Tez Yazım Yöntemleri” kitabının eğitim materyali olarak hazırlanmıştır.

2


3

Araştırma stratejisi araştırmada hedeflerinize nasıl ulaşmayı

amaçladığınıza dair basit bir plandır. Araştırma konunuzun

tasarlanması ve açıklanması aslında araştırma projenizin

başlangıcıdır. En uygun araştırma stratejisi ile doğru veri

toplama ve analiz tekniğinin seçildiğinden emin olunmalı ve

öncelikle bu açıklığa kavuşturulmalıdır

Amacına Göre Araştırma Türleri

Araştırma Yaklaşımının Seçimi

Nicel-Nitel-Karma Yöntem Tercihi

Araştırma Stratejisinin Seçimi (Buradasınız)***

Zamansal Kapsamın Seçimi

Ölçek-Veri Toplama ve Analiz Süreçleri


4

Herhangi bir araştırma stratejisinin doğal olarak üstün

olmadığı veya diğerlerinden daha aşağı olmadığı

vurgulanmalıdır. Önemli olan belirli bir strateji için ifade

edilen isim ve etiketler değildir. Uygulanan stratejinin

belirlenen araştırma sorusunu cevaplayıp cevaplamadığı veya

hedeflere ulaştırıp ulaştırmayacağı önemlidir.

Nicel Araştırmaya Uygun Stratejiler

• Deneysel (Experiment)

• Anket (Survey)

Nicel ya da Nitel Araştırmaya Uygun Stratejiler

• Vaka Analizi (Case Study)

• Eylem(Faaliyet) Araştırması (Action Research)

• Teoriye Dayalı Araştırma(Gounded Theory)

Nitel Araştırmaya Uygun Stratejiler

• Toplumbilimi Araştırmaları(Ethnograpy)

• Arşiv Araştırması (Archival Research)


5

Deney, düzenlenmiş ve denetim altında bir ortamda bağımsız

değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini saptama

süreci ve bu sürecin sonunda elde edilen eskimemiş bilgi

olarak ifade edilebilir. Deneyin amacı, nedensel bağlantıları

incelemektir; Bağımsız bir değişkendeki bir değişikliğin bir

bağımlı değişkende değişiklik meydana getirip getirmediği

incelenir.


6

Kontrol ve Deney Grupları

Araştırmada seçilen örneklem grup ikiye ayrılır. Araştırmada

deney grubunun karşısında bir de kontrol grubu bulunur. En

iyi örnek tıp bilimlerinden verilebilir. Sosyal bilimlerde de

kullanılabilir.

Kontrol Grubu:Araştırmacı tarafından yönlendirilmeyen

örneklemi ifade eder.

Deney Grubu: Araştırmacı tarafından yönlendirilen

örneklemi ifade eder.


7

Değişken

Değişken bir olayı, yargıyı, durumu, şeyi etkileyen ya da diğer

etkileyenlerden etkilenen ve farklı zaman ya da örneklemlerde farklı olarak

ölçülebilen faktör-özellik olarak tanımlanabilir. Sayısal temelli ölçülebilen

boy, kilo, zeka ya da başarı notu gibi faktörler nicel değişken, cinsiyet, ırk,

milliyet gibi değişkenler nitel değişken olarak kabul edilebilir.


8

Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler

Bağımlı değişken araştırmacının kontrol altında tutamadığı, bağımsız

değişkene bağlı olarak ortaya çıkan ve sonuç durumunda olan değişkendir.

Bağımsız değişken, araştırmacının kontrol ettiği, ilgisini yoğunlaştırdığı

nicel ya da nitel olabilen bir değişkendir ve neden konumundadır

Sonucu etkileyen çok sayıda unsur olmasına rağmen, araştırmacı en çok etkilediğini düşündüğü unsurları bağımsız değişken olarak tanımlar.

Etki ettiği varsayımı altında , bu etkinin varlığı, yönü ve derecesi araştırılacaktır.

Etkileme derecesi sayısal olarak ifade edilmeye çalışılır. Sayısal ifadesi etki katsayısı olarak ifade edilir.


9


Bağımlı değişkeni çok daha fazla etkileyen ve hatta bağımsız

değişkenlerin algılanışını da etkileyen “gizli bir değişken”,

araştırılan değişkenler arasındaki ilişkinin yanlıştanımlanmasına ya da mevcut ilişkinin yokmuş gibi

gözükmesine sebep olabilir.


10


Ilımlaştırıcı Değişken(Moderating Variable): Bağımlı ve bağımsız değişken arasındaki ilişkinin şiddetinietkileyen değişkendir. Ilımlaştırıcı Değişken olarak türkçeye çevrilebilir. İkinci düzeydeki bağımsız değişkenolarak da tanımlanabilir. Örneğin; tıp öğrencilerinin kaygı düzeyleri, uzmanlık sınavındaki performanslarınıetkiler mi? şeklindeki bir araştırma sorusunda bağımlı değişken-sınavdan alınan puan, bağımsız değişken-kaygı düzeyidir. Bu tür sınavlarda sınava girenlerin sınav deneyiminin de sınav performansını etkilemesibeklenir. Bu örnekte, sınava girenlerin daha önceki sınav deneyimleri ılımlaştırıcı değişken olarakgösterilebilir.

Arabulucu Değişken(Mediating-Intervening Variable): Bağımlı ve bağımsız değişken arasındaki ilişkiyiaçıklayan değişkendir. Türkçeye arabulucu değişken ya da aracı değişken olarak çevrilebilir. Örneğin; yeniaçılan bir hastanede memnuniyeti ölçülen hastalar için belirlenen bağımsız değişkenlerin dışında önemli birdiğer faktör daha vardır. Eski hastanelerinde yaşadıkları ulaşım gibi diğer önemli bir sorunun etkisi önemli birbağımsız değişken olabilir. Yeni hastanedeki sorunların ve memnuniyetin varlığı eski hastanelerindekisorunların varlığı ve şiddeti üzerinden değerlendirilebilir. Dolayısıyla yeni hastane için çıkan memnuniyetseviyesi aslında eski hastane üzerinden ya da oradaki belirgin bazı sorunlar üzerinden tanımlanmış olabilir.

©Bu konuyla ilgili daha fazla madde ya da ayrıntıyı kitabınızdan inceleyiniz.!!!

• Araştırma ve Tez Yazım Yöntemleri


11

Yarı-Deneysel Araştırma

Yarı-deneysel çalışmalar, randomizasyon yapılmadan tasarlanan müdahaleli çalışmalardır.

Sosyal bilimlerde yarı-deneysel çalışmalar üç kategoriye ayrılmaktadır. Neden-sonuç ilişkisinin doğru olarak belirlenmesi açısından bu kategoriler arasında en değerlisi üçüncü kategorideki çalışmalardır. Kategori numarası arttıkça çalışmanın değeri de artmaktadır.

Kontrol grubu kullanılmayan yarı-deneysel çalışmalar,

Kontrol grubu kullanılan, ancak müdahale öncesi ölçüm yapılmayan yarı-deneysel çalışmalar,

Kontrol grubu kullanılan ve müdahale öncesi ölçüm yapılan yarı-deneysel çalışmalar.




12

İnsanlar ne yapıyor sorusuyla ilgilenen araştırmalar için

“Gözlem” uygun bir veri toplama aracıdır (Barcik, 2016).

Katılımlı gözlem, insanları harekete geçiren etmenleri anlama

ve keşfetme üzerine yoğunlaşır.

Yapılandırılmış gözlem ise daha çok bu hareketlerin sıklığı ile

ilgilenir ve nicel yapıdadır.


13

Katılımlı Gözlem

Katılımlı gözlemde araştırmacı üyelerin tüm aktivite ve

yaşamlarına katılır. Böylece katılımcı araştırılan organizasyon

ya da toplumun bir üyesi olur. Bu uygulama, araştırmacıya

deneyimlerini sadece gözlemle değil aynı zamanda hissetmek

suretiyle paylaşma imkanı verir.


14


Aşağıdaki tablo araştırmacının üstlendiği rol ve kimliğinin

bilinip bilinmemesi durumuna göre farklı bileşimleri

göstermektedir. Yapılandırılmış gözlemde gözlemci dışarıda

kalarak doğallığı muhafaza etmeye çalışır.

Araştırmacı bazı aktiviteleri üstlenir.

Ara

ştır

m

acı

Kim

liğ

i

Beli

rgin

dir Gözlemci Olarak

KatılımcıTamamen Katılımcı

Ara

ştır

mac

ı

Kim

liği

Giz

lidir

Katılımcı Olarak

GözlemciTamamen Gözlemci

Araştırmacı sadece olayları gözlemler


15


Yapılandırılmış gözlemin avantaj/dezavantajları ve katılım

türleri şu şekilde sayılabilir (Barcik, 2016).

Avantajları

Herkes tarafından kullanılabilir.

Güvenilir bir veri toplama metodudur.

İlişkiler incelenebilir.

Doğal kurguyla olaylar incelenir.

Dezavantajları

Çalışma yapılan yerde bulunulmak zorunluluğu vardır.

Çoğunlukla, tanımlamalar yeterli olmaz. Çıkarımlar yapılması gerekir.




16


Tamamen Katılımcı Bu rol araştırmacının araştırma yürütülen gruba bir üye olmasını

gerektirir. Araştırmacı katılımdaki gerçek amacını ifade etmez.

Tamamen Gözlemci Araştırmacı katılımdaki gerçek amacını ifade etmez. Ancak tamamen

katılımcının aksine grupta bir aktivite üstlenilmez.

Katılımcı Olarak Gözlemci Bu rolde öncelikli olarak gözlem esas olmak üzere gruba dahil olma söz

konusudur. Grup araştırmacının amacını bilmektedir.

Gözlemci Olarak Katılımcı Araştırmacı kimliği vb. konuda bilgilendirdikten ve grup ile etkileşime

geçtikten sonra katılımcı olarak katılır.



Ankete Dayalı Araştırma

17

İşletme ve yönetim araştırmalarında popüler ve yaygın bir

stratejidir. Çoğunlukla kim, ne, nerede ve ne kadar sorularını

cevaplamak için kullanılır. Bu nedenle, keşif ve betimsel

araştırmalar için de kullanılabilir. Anketler popülerdir; büyük

bir miktardaki veriyi oldukça ekonomik bir şekilde

toplamanıza izin verir. Genellikle, seçilen örneğe bir anket

uygulanarak veriler elde edilir. Veriler kolay karşılaştırılmaya

olanak tanıyacak şekilde standartlaştırılmıştır. Buna ek

olarak, anket stratejisi, genel olarak insanlar tarafından etkin

bir yol olarak algılanır. Açıklanması ve anlaşılması oldukça

kolaydır.



Görüşme Metodu (Interview)

18

Görüşme metodu anketlerden farklıdır. Kişilerle yüz yüze ya

da telefon, konferans görüşme vb. ortamlarda yapılan

araştırmacı açısından anketlere göre kontrol seviyesi daha

yüksek olan bir yöntemdir. Görüşme sırasında sorulacak

soruların önceden hazırlandığı ve bu yapının dışına

çıkılmasına izin verilmediği görüşmelere yapılandırılmışgörüşme denir. Sorulacak soruların ve görüşme içeriğinin

esnek tutulması yoluyla yapılacak görüşmelere yarı

yapılandırılmış görüşmeler denmektedir.


19

Vaka analizi olayların kendi bağlamında incelenmesi olarak

ifade edilebilir. Deneysel araştırma stratejisinin zıttı olarak

ifade edilebilir. Örnek olay yöntemi ya da vaka çalışması

olarak ta adlandırılan bu strateji daha çok nitel verilere

dayanmaktadır.

Vaka çalışmasına dayalı araştırma, incelenen vaka-dava (veya

organizasyon / birim) hakkında verilerin elde edilmesinde

birden fazla yolu içerebilir. Bu yollar; belgeleri toplamak ve

analiz etmek, insanlarla konuşmak, anket verileri, katılımcı

gözlemi, tüketici araştırması ve davayla ilgili nitelikli bilgi

sağlayan diğer veri toplama teknikleri olabilir.




20

İlk adım olarak vaka analizi stratejisinin önceki metodoloji seçiminize uygun olduğundan emin olunmalıdır.

• Vaka analizi tüm araştırma doğaları için iyi sonuçlar verebilir.

İkinci adım olarak vakayı seçmeniz gerekmektedir.

• Tek Vaka Analizi(Bir sektördeki bir şirket-Bir ildeki bir hastane-Bir bölgedeki tek ülke vb.) ya da Çoklu Vaka Analizi(Bir sektördeki birkaç şirket- Bir ildeki birkaç hastane-Bir bölgedeki birkaç ülke vb.) Seçtiğiniz vaka ya da vakalara her zaman bir itiraz söz konusu olabileceğini aklınızda tutun.

Üçüncü adım derinliğin seçilmesidir.

• Bütüncül vaka analizi(Vakayı bir bütün olarak inceleme) ya da Gömülü Vaka Analizi (Vakayı sadece bazı yönlerden inceleme)

Teoriye Dayalı Araştırma

21

Teoriye dayalı araştırma stratejisinde, öncelikle çeşitli gözlemlere dayalı veri ve kanıtlar toplanır.

Yeni veri ve kanıtlara ulaşmanın zorlaştığı noktada kısıtlı da olsa elde edilen veriler incelenir.

Durumu açıklamaya dönük ilk tahminler yürütülmek suretiyle yeni veri ya da kanıtların nerede nasıl aranacağına ilişkin yol haritası belirlenir.

Böylece bir dizi gözlem tarafından üretilen verilerden teorinin ilk hali geliştirilmiş olur.

Daha sonra teorinin ilk formatı denebilecek bu tahminler teyit amaçlı başka veri ve gözlemlerle test edilir ya da yeni tahminlerin yapılmasında kullanılır.

Böylece daha somut ve durumu açıklayan veri ve kanıtlara ulaşılmaya çalışılır. Tahminler doğrulandıkça teori, duruma göre daha ayrıntı alanları açıklamaya yönelebilir.



Anlatım-Hikayeleme Soruşturması

22

Gerçekleşmiş bir olayı, taraflarından ya da tanıklarından olabildiğince ayrıntılı olarak anlatmaları istenir.

Elde edilen bilgiler zaman ve yer sırasına konularak arada boşluklar olup olmadığı tespit edilmeye çalışılır.

Yeterli bilgi elde edildiğinde olayın sebep ve sonuçlarına dair değerlendirmeler de bulunulur.

Nitel araştırmalar için uygundur.

Vaka Analizinden farklı yönleri vardır.

Vaka analizinde araştırılan noktalara yoğunlaşılır. Yapılandırılmış bir görüşme söz konusudur.

Yoğunlaşılan noktaya ilişkin kısa ve organize edilmiş bilgiler elde edilir



Toplumbilim Araştırmaları

23

Etnografya olarak ta adlandırılan bu araştırmalar,

tümevarımsal yaklaşımla sıkı ilişkilidir.

Antropoloji alanında yayılmaktadır.

Amaç, araştırma konularının tanımlanması ve açıklanmasıdır.

Bu tanımlama ve açıklama içinde yaşanılan sosyal dünya

üzerinedir.

Çok zaman alan bir araştırma stratejisidir.

Eylem Araştırması (Action Research)

24

Arzulanan ve fiili durum arasındaki boşluğu azaltmak için

artan bir odaklanma ile değişim süreçlerini başlatma

yöntemi olarak tanımlanmaktadır.

“Öğretici araştırması” olarak ta ifade edilebilecek bu strateji

için şu özellikler sıralanabilir:

Eylem araştırmalarında amaç kurumsal öğrenmeye yönelik pratik çıktılar üretmenin desteklenmesidir. Çıktılar şunları hedefleyebilir.

• Meselelerin tanımlanması,

• Eylem planının yapılması,

• Eylem,

• Eylemin değerlendirmesi.

Bu araştırma stratejisinde araştırmacı olayın bir parçasıdır.

Bu tekrarlayan bir süreçtir.

Uygulamaya yönelik ve elverişli bir çok bilgi üretilir.

Üretilen bilgi genelleştirilebiliyorsa araştırma geçerli kabul edilir.Vaka seçimin gerekçesi bir itiraz oluşturabilir.

Arşiv Araştırması

25

Arşiv araştırmaları daha önce çeşitli şekillerde başkaları tarafından kaydedilen bilgilerden faydalanılarak yapılan çalışmalardır.

Bir arşiv araştırması stratejisinin ikincil veri analizi ile örtüştürülmemesi önemlidir. İdari bilgi içeren verileri kullanan tüm araştırmalar, kayıtlar kaçınılmaz olarak gibi ikincil veri analizidir. Bunun nedeni, bu verilerin aslında farklı bir amaca, organizasyonun yönetimine yönelik olarak toplanmış olmasıdır. Bununla birlikte, bu veriler bir arşiv araştırması stratejisinde kullanıldığında, günlük faaliyetlerin bir ürünü olduğu için analiz edilir. Bu nedenle, bunlar, asıl olarak araştırma amaçlı veriler olarak toplanmaktan ziyade, üzerinde çalışılan gerçeğin bir parçasıdır.




Sosyal Bilimlerde

ARAŞTIRMA ve TEZ YAZIM YÖNTEMLERİ


Sosyal Bilimlerde ARAŞTIRMA ve TEZ YAZIM YÖNTEMLERİ · Bu powerpoint sunumu “Sosyal Bilimlerde...

Documents

Transcript of Sosyal Bilimlerde ARAŞTIRMA ve TEZ YAZIM YÖNTEMLERİ · Bu powerpoint sunumu “Sosyal Bilimlerde...