SOKRATES
description
Transcript of SOKRATES
![Page 1: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/1.jpg)
SOKRATESźródło: G. Reale, Historia filozofii
starożytnej
![Page 2: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/2.jpg)
Sokrates (ok. 469 – 399 p.n.e.)
![Page 3: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/3.jpg)
![Page 4: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/4.jpg)
![Page 5: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/5.jpg)
Sokrates, ur. w 470/469 p.n.e. - zm. w 399 p.n.e.
Był uczniem Archelaosa (ucznia Anaksagorasa) w końcowej fazie kryzysu filozofii przyrody, zwrócił się ku problematyce uprawianej przez sofistów, lecz zarazem występował przeciwko ich stanowisku.
![Page 6: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/6.jpg)
Problem podstawowy: czym jest ludzka mądrość (antropine sophia)?Sokrates zrozumiał, że trudności i aporie sofistów, gdy zajmowali się sprawami ludzkimi, miały swe źródło w braku adekwatnego określenia natury czy istoty człowieka. Człowiekiem jest jego dusza (psyché).Dusza jest świadomym ja, intelektualną i moralną osobowością. Myślącą i działającą świadomością, rozumem, siedliskiem myślenia i działania moralnego. Troska o siebie to nie troska o ciało, lecz o duszę. Taką koncepcję duszy za Sokratesem przyjęła kultura Zachodu.
![Page 7: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/7.jpg)
Ciało jest narzędziem duszy.W przeciwieństwie do sofistów, którzy nie umieli określić prawdziwej natury człowieka, a przez to celu i areté, Sokrates przez naturę człowieka rozumiał jego duszę, zaś przez areté to, co pozwala duszy być dobrą, a więc jaką powinna być ze swej natury. Uprawianie areté: czynienie duszy najlepszą, pełne urzeczywistnienie duchowego ja, osiągnięcie celu właściwego dla człowieka wewnętrznego, przez to osiągnięcie szczęścia.
![Page 8: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/8.jpg)
Cnota (wszystkie cnoty razem i każda z osobna) jest wiedzą, poznaniem.
Wada (przywara, występek) (wszystkie wady razem i każda z osobna) jest ignorancją. Poznanie czyni duszę taką, jak być powinna, dlatego poznanie jest najwyższą wartością dla ludzi.
![Page 9: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/9.jpg)
Sokratejskie odwrócenie skali wartości. Wartości tradycyjne związane z ciałem: życie, zdrowie, tężyzna fizyczna, piękno, lub ze stroną zewnętrzną człowieka: bogactwo, władza, sława i im podobne. U Sokratesa utożsamienie człowieka z duszą i przyznanie duszy hierarchicznej wyższości nad ciałem, powoduje przesunięcie wartości fizycznych i zewnętrznych na dalszy plan iwyeksponowanie wartości wewnętrznych, w szczególności wiedzy, która je wszystkie w sobie łączy.
![Page 10: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/10.jpg)
Sokrates nie pojmował ciała jako przeciwieństwa duszy, oceniał więc tradycyjne wartości przychylnie, o ile były podporządkowane duszy. Tradycyjne wartości były wg S. dobrami, o ile były dobrze użyte, co zależało wyłącznie od poznania i wiedzy. Utożsamienie cnoty i wiedzy sprowadzenie cnót: mądrości, sprawiedliwości, roztropności, umiarkowania i męstwa tylko do jednej cnoty, bo wszystkie sprowadzają się do wiedzy, mądrości. Connexio virtutum = powiązanie wzajemne cnót
![Page 11: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/11.jpg)
Czynienie zła ma źródło w niewiedzy. Wg Ksenofonta Sokrates nie czynił różnicy między sophia [= wiedza] a sophrosyne [=roztropność]. Każda cnota jest odmianą mądrości.
![Page 12: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/12.jpg)
Dwie zasady sokratejskie: 1. cnota jest wiedzą2. nikt nie grzeszy dobrowolnie.
![Page 13: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/13.jpg)
Enkrateia - panowanie nad sobą w stanach przyjemności, bólu, w trudnościach, nad impulsami i namiętnościami - panowanie nad swą zwierzęcą naturą czyli największe dobro człowieka. Platon porównał człowieka niepanującego nad sobą do charadriosa - żarłocznego ptaka, który wciąż równocześnie pożera pokarm i wydala go. Sokrates utożsamia panowanie nad sobą z wolnością (eleutheria).
![Page 14: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/14.jpg)
Wolność to panowanie natury rozumnej nad zwierzęcą - wolność logosu. Sokrates prawdopodobnie wprowadził także pojęcie autarkeia - autonomii cnoty i człowieka cnotliwego. Autarkię cechują: niezależność w stosunku do potrzeb i podniet fizycznych kontrola przez rozum (psyché), samowystarczalność rozumu (psyché, logos) do osiągnięcia szczęścia. Zaspokajanie pragnień i impulsów uzależnia człowieka od rzeczy, ludzi i społeczeństwa, prowadzi do utraty autonomii.
![Page 15: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/15.jpg)
Przyjemność, pożytek i szczęście.Dobro nie jest tym samym, co przyjemność. Oddawanie się przyjemnościom nie zapewnia szczęścia. Szczęście może dać rachunek przyjemności, mądre ich odmierzanie. To zaś zakład posługiwanie się rozumem i odwołanie się do wiedzy. Nawet wychodząc z hedonistycznego punktu widzenia odkrywamy, że cnota jest wiedzą.
![Page 16: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/16.jpg)
Szczęście zależy od tego, co wewnętrzne, od ludzkiego logosu, od wewnętrznego ukształtowania, które człowiek osiąga dzięki rozumowi. Szczęście nie zależy od tego, co zewnętrzne, ani od tego, co przychodzi z góry. Cnota jest autarkiczna, nie potrzebuje nagrody w innym świecie, ponieważ nagrodą jest szczęście. Życie moralne jest całkowicie autonomiczne.
![Page 17: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/17.jpg)
Sokrates nie utożsamiał dobra z pożytkiem czy z tym, co przydatne. Etyka Sokratesa nie jest utylitarystyczna, idzie mu bowiem zawsze o pożytek duszy. Pożytek wyznacza zawsze areté duszy, czyli wiedza i poznanie.
![Page 18: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/18.jpg)
Dialektyka sokratejskaDialektyka Sokratesa służy dbaniu o duszę, nie zaś popisywaniu się wymową i zdobywaniu słuchaczy, co może doprowadzić nawet do zepsucia duszy w sposób nieodwracalny. Troska o duszę dokonuje się za pomocą dialogu, czyli logosu, który stosując pytanie i odpowiedź aktywnie wciąga nauczyciela i ucznia we wspólne poszukiwanie prawdy. Popisową "długą mowę" zastępuje "mowa krótka", czyli dialog.
![Page 19: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/19.jpg)
Metoda dialogiczna Sokratesa ma zasadniczo cele etyczne i wychowawcze - protreptyczne (dydaktyczne), a wtórnie i pośrednio logiczne i poznawcze. Dialektyka ma zachęcić do cnoty, do troski o duszę jako największe dobro, oczyścić duszę za pomocą pytań i odpowiedzi, by ją uwolnić od błędów i doprowadzić do prawdy.
![Page 20: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/20.jpg)
Sokratejska niewiedza („Wiem, ze nic nie wiem.”)Odcięcie się od wiedzy i spekulacji filozofów przyrody, zerwanie z tradycyjną kulturą, otwarcie się na nową postać wiedzy - „ludzką mądrość”. Niewiedza w stosunku do sofistów – przeciw przekonaniu o posiadaniu wiedzy nieograniczonej. Niewiedza w stosunku do polityków, poetów, rzemieślników - przeciw wiedzy powierzchownej, intuicyjnej, lub wynikającej z opanowania rzemiosła.
![Page 21: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/21.jpg)
Wreszcie najistotniejsze jest zestawienie z ogromem wiedzy boskiej. Wówczas również sokratejska ludzka wiedza jawi się jako niewiedza. Stwierdzenie niewiedzy ma znaczenie i funkcję ironiczną.
![Page 22: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/22.jpg)
Ironia sokratejskaIronia (eironeia) - maskowanie, ukrywanie (się). W przypadku Sokratesa podawanie się za kogoś innego i udawanie, że uznaje się za swoje idee i metody rozmówcy, by wyolbrzymić je karykaturalnie, albo obalić je stosując ich (idei i metod) logikę i doprowadzić do sprzeczności, po to, by zmusić rozmówcę do zastanowienia się nad sobą.
![Page 23: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/23.jpg)
Maska: niewiedza i ignorancja. Ironia to sokratejska dialektyka, ponieważ zaś nie ma filozofii bez dialogu, ironia stanowi rdzeń filozofowania Sokratesa.
![Page 24: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/24.jpg)
W metodzie Sokratesa występują 3 momenty: Faza negatywna:1. elenktyczny (z gr. elenchos – dowód, próba, odrzucenie, sprawdzenie, badanie, zapytywanie) stawianie rozmówcy pytań rozstrzygnięcia i wykazanie sprzeczności jego stanowiska. Faza pozytywna:2. protreptyczny (wg A. Krokiewicza, z gr. protreptikos – pouczający, przekonujący) – poprzez zadawanie pytań wykazywanie, iż rozmówca jest w stanie prawidłowo rozumować, 3. maieutyczny (z gr. maieutikos - dotyczący sztuki położniczej) – pomoc przy dochodzeniu do właściwej wg Sokratesa konkluzji rozumowania.
![Page 25: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/25.jpg)
Daimónion
Daimonión - jakieś bóstwo, duch, głos, który Sokratesowi coś odradza. Platon określa go jako „znak” (semeion), „głos” (phoné), dochodzący do Sokratesa od Boga. Ksenofont twierdził, że daimonión sugerował Sokratesowi, co powinien czynić.
![Page 26: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/26.jpg)
Daimonión to zatem boskie objawienie, udzielone mu wyjątkowo. Daimonión ze wzgl. na rodzaj nijaki jest zjawiskiem o boskim charakterze, ale nie jest osobą. Sokrates w Obronie łączy „boski znak” z demonami, a więc z tym, co się od bogów wywodzi, „Znak” łączy też Sokrates z samym Bogiem - znak od Boga i głos Boga.
![Page 27: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/27.jpg)
Dla Greków demony to pośrednicy między bogami a ludźmi i jest wielce prawdopodobne, że takie było przekonanie Sokratesa. Wiązało się to z przekonaniem starożytnych Greków, iż bezpośredni kontakt Boga z człowiekiem jest niemożliwy. „Boski znak” za pośrednictwem demona.
![Page 28: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/28.jpg)
Daimonión ma charakter ponadludzki, co należy związać z intensywną religijnością Sokratesa i z koncepcją Boga-opatrzności, nadającemu celowy charakter ludzkiej cielesności i światu służącemu dobru człowieka, w szczególności dążącemu do dobra, do cnoty.
![Page 29: SOKRATES](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081604/56815f18550346895dcde826/html5/thumbnails/29.jpg)
Jest rzeczą ważną, by pamiętać, iż daimonión nie objawia Sokratesowi mądrości ludzkiej, nie podsuwa zasad etycznych, te mają źródło w logosie nie w boskim objawieniu. Daimonión interweniuje w zakresie szczególnych działań i zdarzeń w życiu Sokratesa. Swymi zakazami ujawnia Sokrates to, co bogowie zastrzegli dla siebie - kształt przyszłości, a co czasem objawiali poprzez wyrocznie. Dla Sokratesa daimonión to wyrocznia wewnętrzna.