XVIII (2014)

I XV (19972011)

811.16+821.16 ISSN 1450-5061

http://www.slavistickodrustvo.org.rs/izdanja/slavistika.htm

XVIII (2014)

() ()

() - ()

() () ()

() () () ()

() ()

() ( )

() () () . ()

2014

811.16+821.16 ISSN 1450-5061

http://www.slavistickodrustvo.org.rs/izdanja/slavistika.htm

XVIII (2014)

() () ()

- () () () ()

() ()

() () () ()

() ( ) () () ()

. ()

2014.

,

, ... , ()

, -,

, ,

, () ,

, , - ()

, , IX

XVIII ,

, ,

, ,

-, , ,

, . (Barry P. Scherr), Dartmouth College ,

, , 3

e-mail: slavisticko.drustvo@gmail.com www.slavistickodrustvo.org.rs

,

300

SCInedks

http://scindeks.ceon.rs

: ,

XVIII (2014)

XVIII (2014), 1683

- ( , )

, -- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1119

, . . . . . . . . . .2032

, - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3340

, , ( - ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4147

, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4860

, - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6176

Luc jan Suchanek, Jurij Drunikow i mikropowie . . . . . . . . . . . .7789 , -

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9096 ,

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97103

LII ( )

I. : :

, - : . . . . . . . . . . . 105112

, . . 113126 , : -

. . . . . . . . . . . . . . . . . . 127148 -, . . . 149154 , :

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155161

, -, - ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162178

Monika V lkov Mac ie j ewska, Sowiaski folkloryzm a pop kul-tura: skarbnica intrygujcych motyww . . . . . . . . . . . . . . . . . 179186

XVIII (2014)

6

II

. , . . . . . . . . . . . . . . . . . 187197

, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198206

Branko Toov i, Automatsko kodiranje pomou MorfoGeneratora. . . 207214 , / . . . . . . . . . . . . . 215223 , -

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224241 ,

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242251Ana Mak i ov, Tvorenie feminatv a uplatnenie v praxi . . . . . . . . 252256Ana Mar i, Rezidulne a inovan javy v staropazovskom nre . . . . 257262 , -

. . . . . . . . . . . . . . 263267 , -

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268274 ,

. . . . . . . . . . . . . . . . . . 275281 , , , , - . . . . . . . . . . . . . . . 282290

, - - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291299

, - ( - ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300307

, - - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308315

Jasna Uh l r ikov, Slovensk a srbsk frazmy s lexmou zub . . . . . 316320 ,

//, // . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321326

Mirna S teh l kov urasek, Frazemi kao klizav teren: o jeziku ekih studenata hrvatskoga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327331

, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332338

, - ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339344

III

. , - ( 1150 - ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345352

XVIII (2014)

7

Pe t r S t eh l k, Bosna, Zach i Naertanije: O nekim aspektima programa Ilije Garaanina iz 1844. godine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353360

IV

, ( 200- ). . . . . . . . . 361384

, - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385391

, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392399

, . (. ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400407

, . . . . . . 408414 , . . 415421 ,

(19211941) . . . 422427 ,

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428438 , . . . . . . . 439445Ja rmi l a Hodo l iov, Literrna tvorba pre deti Anny Majerovej (pri

prleitosti nedoitho 90. vroia narodenia) . . . . . . . . . . . . . . 446450Ana ik i, Absurd Milana Lasicu a Jliusa Satinskho. . . . . . . . . . 451456Adam Sve t l k, Literrnokritick tvorba Mrie Myjavcovej . . . . . . . 457461Mar na imkov Spevkov, Intertextualita v pozii Vazoslava

Hronca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462466Zuzana ikov, Pardia Jaroslava Supeka . . . . . . . . . . . . . . 467471Jana Juhsov, Pohady (na) pna Herberta. Rekontrukcia tvorby

Zbigniewa Herberta v slovenskej literature . . . . . . . . . . . . . . . 472476

V

, . . - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477483

Pave l Kre j , Nastava istorije jezika Srba, Hrvata, Bonjaka i Crnogoraca za studente junoslovenskih filologija i balkanistike u Brnu problemi i izazovi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484494

, - .. . - (e-learning) , ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495504

, () . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505511

, . 512517

, , , ,

XVIII (2014)

8

( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518527

, , . 528536

, - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 537542

-, , - - . . . . . . . . . . . 543550

, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551556

, , , - : . . . . 18801886 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 557624

Jasmina Vojvodi, Tri tipa ruskog postmodernizma (Zagreb: Disput, 2012), 223 ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625627

Fabian Kaulfrst, Studije k ri Michaa Frencla (Budyin: Ludowe nakadnistwo Domowina, 2012) 383 ( ). . . . 627628

, , ( : , 2013), 582 ( ) . . . . 628631

. . , / (: j, 2013; , ), 189 ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631633

, : , , (: , 2013) 366 ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633636

, - (: , 2013), 1070 ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636637

. , (: , , 2013), 642 ( ). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637641

Prask sorabistick studie. K 60. vro mrt Adolfa ernho (18641952) a 70. vro mrt Josefa Pty, red. Petr Kaleta, Marcel ern (Praha: Spolenost ptel Luice, Serbski institut/Sorbisches Institut, Filozofick fakulta Univerzity Karlovy v Praze, 2013) 173 ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641642

: : , (: Tempora, : SlovoSlavia, 2013) 432 ( ) . . . . . . . . . . . 642645

XVIII (2014)

9

Zuzana ikov, Literrna tvorba Jna Labtha (Bsky Petrovec: Slovensk vydavatesk centrum, Nov Sad: stav pre kultru vojvodinskch Slovkov, 2013) 292 (Ana ik i) . . . . . . . . . . . 645647

: - , . . . (: . . . . -, 2013; . 17), 222 ( ) . . . . 647649

, : : : (: - , 2014), 350 ( ) . . . . 649651

- ( . . -) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653654

(, 2628 2013 .) ( ) . . . . . . . . . . 654656

VI , , 1822. - 2014 ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 656657

2013. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 657659

. 659660

, 10. 2014.

2013. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 661663 2013. . . . . . . . . 663668 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 668 . . . . . . . 668670 . . . . . . . . . 670671 2014. . . . . . . . 671

IN MEMORIAM

. . ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673676

(19412014) ( ) . 677679

. . . . . . . . . . . 681683

XVIII (2014)

,

BIBLID: 1450-5061, 18 (2014), pp. 1119 811.161.142:316.774

24. 03. 2014.

1. 10. 2014.

-

. , -, , . , - . , , - . : , , , -

, , , , , .

- . .

: - , , - , - . .

1) , - , .

- ( ) - , ( 2008). , .

: , PR. - , - . , , PR , , , - -, -, . -, , , ( .. 2011).

- ( , )

XVIII (2014)

12 .

, .

- (), - - . - , - . , ( ), -, .

( .. 2012). - - ( , , - ), (, ). IV ( . .. ), ( .. ), - ( - ), - ( , , , ), , - , - (, .), .

( 2003).

- ( 2012) -, - - ( 2007).

- : , , , , , . -.

, - ( 2006). . , - , , , .

, - homo balkanicus ( 2004). ( 2004).

( . , ), . -

XVIII (2014)

- 13

, . , , , . ., - (), , . , ( 2007).

- , , - . , , -, - ( 2013). ( ) , - - ( 2009).

2) . ..-, -

(- 2010). - ( - ) ( ). , -, - - () -, - .

.. -, - ( ) . - ( , - ) - (- 2010 ).

.. .. - - . - , .. - , - ( ) ( 2007).

3) . ,

( , 17, 2013 .) - .. - ( 2013), . , .. , .

XVIII (2014)

14 .

.. , ( , - , - .), : , .

. - - , - ( 1983).

, () - - , , -, , , , -.

- , - -.

- ( , ; - ), ( ..), ( ) ( . ) ( 2011).

, ( -/ ) -, , , , , .

- , - , , - . , , , - ( ), - , , , ( , ). , - , - , , .. - (), ( 2008).

() : , - - , , , -, , . . - . , -

XVIII (2014)

- 15

-, / .

4) - , .

, , - ( . 2011). - , - ( 2011). . - -, , -, , , -, . , , -, - . -, , .

. , - , - () ,

(1925 2012). .

-. , --, ; -, - . ( 2008).

- - . - ( ), , , -, , , - ( ) ( 2011).

.

- . : ( . 2011), - , -- ; - .

, - , -

XVIII (2014)

16 .

- . , ( 2008).

- ( ) ( -). , -, . -. , -, , , , , . - (, , , ), - , - , - ( 2008).

- . - , , . - , - , , , , - , , - ( 2010).

- . -, , - - ( 2013 ).

- , , , , - , , - ?. - . - ( , , - ; ; ) - . , -, , , ( 2010)..

(- ) ( -

XVIII (2014)

- 17

) - ( 2009).

. , -. , - . - . - - .

.. (2013), : .

.., .. . (2011), : (: . . -).

.. (2011), - , . . -, 3.

. (2004), - : (: ), 7481.

.. (2013), , (: ), 17, 202212.

.. (2008), : - ( ) (: ).

.. (2007), - : - . .. . . (: ).

- .. (2010), : , , ?, (: ), 14, 220232.

(2010), , : (: ), 5360.

. (2003), (: ).

.. (1983) , (: ). .. (2011), - -

( ), (: ), 15, 4659.

.. (2012), , Stylistika (Opole), 1, 1934.

XVIII (2014)

18 .

.. (. .) (2011), : (: ).

.. (2007) , , . (), 66 (3), 317.

.. (2011), , (: ), 15, 152159.

(2008), -, (: ), 12, 165170.

(2008), , - (), 12, 118128.

(2008), , . . (: -), 7881.

(2010), - , . ( ., . -), 221224.

(2010), - : (, -), .4, .288 293.

(2013), : , , , - (: ), 17, 7584.

(2009), - , (: - .), 524555.

.. (2008), , , (: ), 12, 4862.

. (2004), (: ).

.. (2009), - (: ).

. (2007), ( . ), (: ), 11, 337343.

.. (. .) (2012), : (-: ).

. (2006), : -, . LiterNet (8).

XVIII (2014)

- 19

-

.

, - , , . , . - , . : , , ,

, , , , ,

XVIII (2014)

. . . ,

BIBLID: 1450-5061, 18 (2014) , pp. 2032 811.163.413642

25. 09. 2014.

1. 11. 2014.

- . : (- 100 000 ). . - , . . - , - . : ,

, , , .

j - . . : - 100.000 . . j j j j j j j . j j j j - , j - . j - j j j , j - j j - j j . : , j-

, , , j.

XVIII (2014)

... 21

, . : , , , - , (. 2006: 9; 13; , 2010: 263280). - , : , -. - : . , , , , - , - , . , - , ( ).

- . : - 100 000 , ( ) - , , , , - . - , (), - ( 1969: 351). . . ,

, ... , -, - ; , - . - ( 1950: 197).

- . . , , , , ( ), , , ,

XVIII (2014)

22 .

(. 1984: 190191). : ( ) ( ). , : , , - . , . , , . , (.: 1990: 924); , ( ) : - - . , : ... (Mitrinovi 1996: 7).

, (: Stanoji, Popovi 1992: 385; Mrazovi P., Vukadinovi: 1990).

, . - - , . , - - . , , , -, , , , , . (. 19571958: 1948; 19571958: 1948), . (Stanoji, Popovi 1997: 385), . , . , . , . (orac 1974: 6278), . (Antoni 2001), . ( 1995: 245254), . - .

,

... , , . , , , . , , (, 2004: 252253),

- - , -, ( ) (, 2004; 1996: 257268; Mitrinovi 1996: 7).

XVIII (2014)

... 23

. . , . . , . . . - . . , , , , , ( 1983: 31). - , - , , - , ( 1979: 30); , ... , - ( 1985: 74); -, - - , - , , -, (. 2010: 156167); , - (.: 2003: 3847).

- - . , , , , - . - , - . , . , - -. , , . , , , , . - - , -. - - , - ... , ... ( 2006: 33). - : , , . -

XVIII (2014)

24 .

, , - ( ), -, . .

. - . , , , ( - , , ( 2010: 444; 323). , - . : : ? ( . .) ... ... ( 2000: 29); ; . - , ( 2000: 31). - , -, . , (, -, , ) - : , . . - . , ( 2000: 26). , () (), - : , , - ( 2000: 32). , , , , : . ( 2000: 32). - . , , , , , ( 2012: 126).

- , . , -, :

XVIII (2014)

... 25

( ), . . , - , , , , status quo, - ... ( 2001: 175). , , , : - , - - , .

- . - , ,

... ( . .), , ( . .) (. bijah uvao, bjeh uvao, bio sam uvao) ( 1981: 261),

... (, ) ( 1981: 259).

- . , ( : ..: () , () , () ; , , ), , - - (. 1995: 245254).

- , . , , - (, 2004: 259). . . , ... , , , , , ( 2001: 5051). , - (.: 1962: 371372; 1997: 103). , , ( ), .

XVIII (2014)

26 .

, , -, , . . - - , - , , , ... , . , ( 2012: 672). - , , ; ; , ; ; . (. 2012: 653672). , . - , , . - . , , . . , -

-. , , (, , . .), : , ( 2004: 288).

, , - - . : , , , . . , , : , ... ( 1990: 109). ( 1415 ., - ), , , ( ), , - . ,

XVIII (2014)

... 27

, - . ( . ) , , , - , . , , . : - , - ( , , - . - , , - , , , . , - , , - , . , -, , , . : , ( 2003: 102). , , : , ( 1998: 56). , , -, - , -, , , , . , -, , , , : . - - , , .

, - . , , - - . , . , . ,

XVIII (2014)

28 .

( , - ), , , . : -, - ( 2003: 250); , - , ( 1998: 135). , , ( ), - , . , , : - , , .

( - ) ( ), () : 1689. , , ( 2003: 125); , 1689 , ( 1998: 74).

- . , , . , . , - (, , , , ). . , , -, , , - : , , ( 2003: 78); -, , ( 1998: 43). , , -. - , , , , - , , . () -, - -

XVIII (2014)

... 29

, , , , . -, - ( , , ), - , , , , , . - : -: Verbum caro factum est ( ) ( 2003: 26). : , : Verbum caro est ( ) ( 1998: 1314), : (. -) , , (. ).

, - - , . , , . , . (. 2009: 9091).

, . , - - , - , - .

.

. (1969), (: ).

. (2011), : . . (-: ).

. (1950), - (: ).

., . (2004), : (: - ).

(1962), . . (: ).

. (2012), . , , . 56 (2), 133138.

XVIII (2014)

30 .

. (1979), , , 4, 2932.

. (2003), - , , 4, 3847.

. (1983), (- ), , 24, 31 33.

. (2010), - , , 23, 156167.

.(1996), : . (: ).

. (1990), , ( : j ), 924.

. (2009), , (: ), 8193.

., . (2010), - , : - (: ), 263280.

. (1984), (: ). . (1997),

( - ), - ( : ), 40 (1), 8396.

. (1995), ( ), (: ), 23 (2), 245254.

. (2000), : (: ).

. (2003), : - 100.000 (: , 2003).

. (1998), : - 100 000 . (: ).

. (1997), : (: ). . (2004), -

, (3.) (: ), 273291.

. (2012), , . . (: ), 653672.

. (1981), (: -).

. (2006), : (: -).

XVIII (2014)

... 31

. (1990), . (: ).

. (19551956), - , , -, , 91129.

. (19571958), , , II, (14), 1948.

C . (1951), (: ).

. (2010), ( ) (: ).

. (1999), - . (: - ).

. (2001), - , , 1, 4553.

.

Antoni V. (2001), Vremenska reenica (Sremski Karlovci : Novi Sad: Izdavaka knjiarnica Zorana Stojanovia).

orac M. (1974), Stilistika srpskohrvatskog jezika (Beograd: Nauna knjiga).Mitrinovi V. (1996), Neka zapaanja o srpskohrvatskom aoristu kao prevodnom

ekvivalentu poljskog opteg preterit u narativnom tekstu, Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku, XXXIX/1, 721.

Mrazovi P., Vukadinovi Z. (1990), Gramatika srpskohrvatskog jezika za strance (Sremski Karlovci, Novi Sad: Izdavaka knjiarnica Zorana Stojanovia).

Stanoji ., Popovi Lj. (1997), Gramatika srpskoga jezika za IIV razred srednje kole (Beograd: Zavod za udbenike i nastavna sredstva).

- -

( ) . . - - . . - , . , , . , , ,

XVIII (2014)

32 . ( ) - . - -, . - , . . - . - . : ,

, , , .

XVIII (2014)

. ,

BIBLID: 1450-5061, 18 (2014), pp. 3340 811.16:133.1]37

14. 05. 2014.

1. 10. 2014.

- . 1) , 2) , 3) . , - . , , , . : , , ,

, , , , , , ,

, , - , , ( , , , , , , , , .) . - () ( 2013). Libert, galit, Fraternit . , , - , , - - ( 2013: 126).

- - . - (Majer Baranowska 2004), , - . , , , . , .

XVIII (2014)

34 .

, - , () -, - -, , , , . (, , , , , ) - .

. , - , (Bartmiski 1990). 80- 20. : / , , , - , (Bartmiski 1990; 2011: 423). , II - (PZPR) 1980. (Mazurkiewicz 1990). , . (1993) , . (Bartmiski 2006: 96). . . - (Bartmiski, Brzozowska 1993). 1998. Profilowanie w jzyku i tekcie (Bartmiski, Tokarski (red.) 1998). (Bartmiski, Niebrzegowska 1998), , , - . - . , -, , , -, , - (Bieliska-Gardziel 2009). - , -, , , (Brzozowska 2009). , .

, . , -

XVIII (2014)

... 35

, , . -, , , .

- . . -, , . , , , , . - . - , , . !, . , -. , , , .

. - , , ( 2013: 5455). , , , , . . , , , . - . , . ( ) -, .

. a , -, , , .

XVIII (2014)

36 .

. . . o, . , . ! - , ! ( ). , . , .! e , . , . - , , . - , , , . ( ) - ( , ) -. .

e , , . - . , , , , - , , , , . , , , - , , - . , . , -. , . , . , . . , , - . - , , . (. , , , , , ( ) , , , . ( -) . , . - - , , , -, , ,

XVIII (2014)

... 37

. , -, . - 20. sex and drugs and rocknroll.

. , a - , , , . - , , . , , , , , , - . O . 1) , - 2) , 3) -.

. - , . . . : - e, . , , , . , : , , , .

, , , - - . - , . , , , , , . .

XVIII (2014)

38 .

, , , , - . . . - , , .

- - - ( 2013: 56), , , , , , (, -, ; Wolno, rwno, solidarno).

, , - , , Wolno, rwno i siostrzestwo (Pietrzak 2008).

- 1945. . - . - . , , - , - . - , , . - -, (, , ), ( , , ), . - ( ; ) ( - ), . , ( - ; , ). - -. ( - ), ( - ), .

XVIII (2014)

... 39

*

- , - . - () . , -, , .

.

. (2013), , - , Etnolingwistyka, 25, 5974.

. (2013) , , , , 17, 5162.

. (2011), . . . (: SlovoSlavia).

.

Bartmiski J. (1990), Prawica lewica. Sposoby profilowania poj, Poradnik Jzykowy, 56. 160166.

(2006), Jzykowe podstawy obrazu wiata (Lublin: Wydawnictwo UMCS).Bartmiski J., Tokarski R. (red.) (1998), Profilowanie w jzyku i tekcie (Lublin:

Wydawnictwo UMCS).Bartmiski J., Mazurkiewicz-Brzozowska M. (1993), Lud profile pojcia i ich kon-

teksty kulturowe, in Nazwy wartoci. Studia leksykalno-semantyczne, (Lublin: Wydawnictwo UMCS). 213230.

Bartmiski J., Niebrzegowska S. (1998), Profile a podmiotowa interpretacija wia-ta in Profilowanie w jzyku i tekcie, (Lublin: Wydawnictwo UMCS). 221224.

Bieliska-Gardziel I. (2009), Stereotyp rodziny we wspczesnej polszczynie, (Warszawa: SOW).

Brzozowska M. (2009), Patriotyzm i nacjonalizm, Etnolingwistyka, 21, 2013. 103120.

Majer Baranowska U. (2004), Dwie koncepcje profilowania poj w lingwistyce, Etnolingwistyka, 16. 85-109.

Mazurkiewicz M. (1990), Dwa spojrzenia na prac. Perspektywa interpretacyjna i znaczenie sowa in Jzykowy obraz wiata, Red. Jerzy Bartmiski (Lublin: Wydawnictwo UMCS). 129146.

Pietrzak E. (2008) Wolno, rwno i siostrzestwo (d: Wydaw. Wyszej Szkoy Humanistyczno-Ekonomicznej).

XVIII (2014)

40 .

(2013)

( , -, .). - 1) , 2) , 3) , . - - , , , . : , ,

, , , , , , -, ,

XVIII (2014)

. . .

BIBLID: 1450-5061, 18 (2014), pp. 4147 811.161.128 29. 05. 2014.

1. 10. 2014.

,

( )

, : , , . , 2011-2013 . . -, , ; , . - , , , . : , , -

, - , XXI - . - ; , 1895 . .. ..: , : , , , - ( 1958: 72). , - ; , , , - , .

, , , , -, . - 2011-2013 ., , , ( ). , , , ,

XVIII (2014)

42 . .

- .

60 ( - 1956 .). - ( 5-7) ; 300 . - :

1. , , 2 500 ;

2. , 5 -;

3. , 1800 ;

4. , .

180 . - 15 (-); - PDF .

-. , , , , , - . , , , - , . -, 100% ; , .. ( , , - 17 ( 1997: 18), - -, ). , , , , ; (, , ), - - . - ( , , ). , - , . , - - , , - .

. 1996 . ; -

XVIII (2014)

... 43

, . - , , : , ; - () ; , ; -, ; ; . 1,5 ( ). -; - , . , (, , 2013).

- 2011-2013 . , -, : , , ; - , , .

( ), , , : - ( ) , -, . , , -, . - (, ); , , - (. , ( 1898), (, 2004)). , - ( 1983: 9). , , ; , , .

, . - - : . ( .. ): -, , , -; , - , . ( , ): , , - -, - ,

XVIII (2014)

44 . .

, , , . , - , ( , , . , ). , ; , - , - .

( .. , -). , - , -, , , , , . : , -, , , , , - , , , . , , , . : -, , , , , : . -, - , , , () ( , , ), ( , , -, , , , , - - , ).

: -, , , . , , , . , , . , , : , , , , , , , . - - : , -, - , , , , . -, , . - , , 1930- . . , - (, , - ). , - , ( ) : . -, , , - , , , , , , . ; -

XVIII (2014)

... 45

, , , -. , , . , , .

, - - (), : , ; . , - , , . - , , ( ): , , , - , , . : - , , , , . , (), - , , : , , , , ; , - .

:

, - , ; , , - , , , - -; , , - , , , - , -, , - , , .

- ; , , , , , , : , , , , , , , ( ) , . , , . , ; -, .

, - . , , -, :

- , , , , , , - ; , , - : , , , - -, , ,

XVIII (2014)

46 . . , , - . ( -?) .

- ( ): , , - . , , ( ); , ( -). , , (). , , : , , , . , , , .

(, 2006) , - . , - : -, , . , - , -: ( , , -), , , , , , .. (, 2006 : 444).

, , , , , , (. ), . , ( : , , ). , , . , , , ; , , (, -, ). - ( - , - , , ). , , , : ( , , , ), ( , , , , , ), (, , , ), ( , , ). - , .

, , - , ,

XVIII (2014)

... 47

, ; ( - ). - , . , - , ( , , , - ).

.., .. (2006), : , . , 10 (.).

(1958) . . . . [ . . ], (3).

.., .. (2004), . - (XIXXX .) (.).

.., .., .. (2013), - : , . , 3.

.. (1997), (.). . . (1887) , . , , (.).

.. .. (1983), , : - (.).

( )

:

, , . 20112013 . . , - , , -. , . : , ,

XVIII (2014)

. .. ,

BIBLID: 1450-5061, 18 (2014), 4860 94(47).08+94(497.1)

30. 09. 2014.

12. 10. 2014.

..

, -, .. , . : .. , .. , .. , -

, , , , , , - , , .

.. .. .. , - . .

1840- . - . , 1860- . - , 1862 ., , 22- , 1, : - -: ( 8337-3: 2).

1867 ., .. , II , ! - - ( 4: 50.; 1960: 195).

- , .. 18691871 . , -, . . . .

.. - . 1863 . : ,

1 - .

XVIII (2014)

. . 49

, , , - , -, ( 1: 234.; 1891: 484). : - , , .. , - . - ( 1: 235235.).

, , , , ! ( 10: 181.183, 188.) , , , , , . - , , - ( 1912b: 15). , , . - - - , , ( 10: 92).

1875 ., - , . .. -, .. . .. 1948 ., ( ed. 1948: 95117; 3611-47). .. 18751876 . , , - - . - .. -, , , - ( 1960: 285290; MacKenzie 1967: 73, 96.). - .. , ( 6: 101, 109124.; 9: 50., 156; 11: 440; 1884: 4).

1876 . .. - . - - ( - ). 6 (18) 1876 . .. - ( , ). -

XVIII (2014)

50 . .

. .. . , , - ( 6: 127.). 1876 . - , - , . .. (.. , .. , .. ), (: 341; : 9; ed. 1909: 128141; : 170, 176; : 523524; : 78; The Illustrated London news: 573).

.. . : , ( 3611-20). - ( 3611-24).

.. II - ( 3611-3: 14,9.10), .. , 1876 . .. - ( 3611: 46). , ( 6: 130.133.; 7: 2, 9.20, 31, 5151., 64.65). - , .. 1876 . , 1877 . - -.

.. 1877 .: , , - , . , ( 7: 94.; MacKenzie 1967: 240). - ( 8: 15; 9: 14.; 12: 114). , ( 7: 176.; 8: 11, 85).

1878 . - - . , - - 1876 ., , , . , - , .. , , . , , - .. .. . : ! , ( 7: 113., 118, 122; 10: 70.; MacKenzie 1967: 339).

XVIII (2014)

. . 51

.. . - 1 1869 . ( 5: 34.-35.) , , ( 6: 132.; 7: 22., 117.; 8: 2.; 120: 12). - 1877 . - I 3- , 1882 . 2- - ( 3607-9; 3607-10; 7: 82).

- . 18761878 . - , , , - ( 7: 12, 36., 90, 174.; 8: 85, 97.; 224: 54.).

, ( 1882 . ) . - -, - . , , . , -, - ( 9: 48, 76, 84, 209., 272.; 10: 104., 141142, 146; 1884: 5). , - - ( 2003: 341342). , , ( 10: 42.43).

1885 ., - , , -, ( 10: 122, 132132., 139, 145), , - . - ( 1912b: 4244) ( 1912b: 4547). -: , , - , , , ( 10: 158.).

80- . : .

1881 . , ( 1898: 265; 2009). , .

XVIII (2014)

52 . .

, ( 9: 195), 18841885 . .. - , ( 1888 .) (). .. . , - , - ( 10: 6262., 64., 69, 70., 79, 83., 100.; 11: 76.; 120: 4). ( 1883 1889 .) , .. - ( 10: 112., 123.; 11: 1., 52., 172.).

.. , - . 1882 . , - - ( 1882: 18, 2127). , : - ; , - . - - ( 1882: 1020, 3032).

, 1888 . , - , . II , . , : - 2, , , ( 11: 6969., 76., 81). , , - . , .. , . , - , -, , , - ( 11: 100.102.). .. , - , ! ( 11: 104105). , ( 11: 107).

80- . , - 1887 . ( 11: 1.), - -

2 ( ), (12:38).

XVIII (2014)

. . 53

, - ( 1912b: 5758).

1889 . , , - ( 1898: 266267; 2009). . , . ( ) , - , - ( 11: 107, 134.135). , ? - ( 11: 165.) . .. 3, , , , - , - ( 11: 23, 134.).

, , : - ; II ( 11: 107, 173, 209). III - 80- . - ( 9: 198, 199., 224.; 10: 106., 157.). 1889 ., - , ( 11: 175.176). , , - . , , III . , , , , . , ( 11: 178178.). - ( 11: 180., 184.; 224: 157).

. . . 1891 . . , - . , - , III - .. .. , ( 11: 340, 342.343., 346, 349350; 224: 3536., 44, 5353., 116, 146). - , . : - , , ( 1912b: 119). , -

3 18771895 .

XVIII (2014)

54 . .

( 3606-46). , .. , - ; ( 224: 60). 1891 . , , - ( 11: 350). , - ( 22: 132.).

- , . 27 1891 . - ( 11: 351.). - . , , , , , , , . , - , : , 4, , , . - , ( 3604-3; 224: 49.; 1891: 709712). 70- ., - - ( 1892: 1241).

90- . -. 1893 ., . - , 1899 . . , , , ( 12: 243., 247.). - ( -, ). , - , .. ; , - , , ( 11: 243.).

90- . . 1899 . -, . , , . - , , .., - . ,

4 .. - .

XVIII (2014)

. . 55

-, - . -. , , - , - - ( 12: 246). ( 13: 27.).

, - , ( 11: 442). 1902 1903 . , , - ( 13: 149, 200., 212.). 29 1903 ., , - . , , , , , - , , III I ( 13: 237238.).

XX . , , , . . 1878 . - -, , - ( 7: 151, 152.; 10: 231., 232.; 11: 67; 224: 41). .. , .. , .. , - -, , , - ( 8: 59; 9: 299; 11: 67; 12: 252.; 8337-11: 10.). 1882 . - ( 9: 75, 79; 8337-10: 1.; 22). 18841885 . . , , . , ( 10: 42.43, 4950, 65.66, 100.101., 108.). , - ( 12: 102., 161, 247).

. -, , . XX . - : -, , , , ( 13: 126.). , 1890 . ( 11: 304.305). : , , , , , ,

XVIII (2014)

56 . .

, ; , . -: , ; - , ( 1912b: 90).

1908 . - . , . -, , - , , - .. , , ( 2005: 106112).

6 1906 . , - II, ( 14: 323; 265: 57). - . , - : , -, ( 1912b: 294295, 21: 77.).

1908 . ( 14: 320.327.). , , - , ( 14: 322).

25 1908 ., 75-, - - . . , -, .. ( 14: 327.; 15: 22). .. , -, ( 14: 332).

, , 1908 ., ( 14: 279), , 1909 . 1910 . ( 15: 11.12, 84.85), - . 1910 ., , - - .. ( 2012).

1909 . , . , - , - , - ( 15: 23.). 1909 .

XVIII (2014)

. . 57

, : , ! ( 15: 17.) , , . : , - , ! ! ( 15: 72, 77.) , - XX . : , ! !.. ? , ! ( 15: 1818.) , - , , - , . , , ( 15: 1920).

, 25 1909 ., -, , -, ( 1912b: 296297). - , , ( ?) ( 14: 322.). , - . ( ), , ! .. ( 265: 61, 65.66, 7474., 114114.). - II, , 3 1909 ., , ( 15: 22.23, 26). , 1909 . , , - . - -, - ( 15: 51-51.).

, . - , , ( 14: 325). 1909 . , , , -, , - ( 265: 63). , 1909 . .. - ( 14: 332.). - . , , -, 1910 . ( 1912a: 459). - 1908 . ( 2001: 150; Tuminez

XVIII (2014)

58 . .

2000: 150) , , - - , - . , , .

1: ( , , : . 126, . 1, . . 1)

4: (. 126, . 1, . . 4) 5: (. 126, . 1, . . 5) 6: (. 126, . 1, . . 6) 7: (. 126, . 1, . . 7) 8: (. 126, . 1, . . 8) 9: (. 126, . 1, . . 9) 10: (. 126, . 1, . . 10) 11: (. 126, . 1, . . 11) 12: (. 126, . 1, . . 12) 13: (. 126, . 1, . . 13) 14: (. 126, . 1, . . 14) 15: (. 126, . 1, . . 15) 21: (. 126, . 1, . 21, . . 2) 120: (. 120, . 23, . . 5) 224: (. 224, . 1, . . 64) 265: (. 265, . 190, . . 32) 3604-3: (. 126, . 2, . 3604, . . 3) 3606-46: (. 126, . 2, . 3606, . . 46) 3607-9: (. 126, . 2, . 3607, . . 9) 3607-10: (. 126, . 2, . 3607, . . 10) 3611-3: (. 126, . 2, . 3611, . . 3) 3611-3: (. 126, . 2, . 3611, . . 3) 3611-20: (. 126, . 2, . 3611, . . 20) 3611-24: (. 126, . 2, . 3611, . . 24) 3611-46: (. 126, . 2, . 3611, . . 46) 3611-47: (. 126, . 2, . 3611, . . 47) 8337-10: (. 126, . 2, . 8337, . . 10) 8337-3: (. 126, . 2, . 8337, . . 3) 22: ( - , :

. 293, . . 22)The Illustrated London news (1880), 11 December. .. (2005),

XX (19051914 .), . ...: 07.00.02 (). (1891), 19, 1 . (1892), 37, 1 . .. (1898), ,

, , , 2.

XVIII (2014)

. . 59

(1876), 395, 24 . . (1879), : 1876 , , 2.

.. (ed.) (1948), : - 18671878 . (.: - ())

.. (1884), , . , 11.

.. (1887), , . , 7-8.

.. (1891), . Spectator, -, 28, 14 .

.. (1912a), 2 ., . 1 (.: - .. ). .. (1912b), 2 ., . 1 (.: - .. ). (1876), 31, 2 . .. (1960), 18581876 , (.:

- -). .. (1882), (.: -

) .. (2012), : -

(19091911 .), 30.09.2014.

(1876), 7-8. .. (ed.) (1909), ( ..

) (.: - .. - .. ).

(), (2009), 2- XIX , .RU 30.09.2014.

.. (1877), 1876 -. (.: )

.. (2001), .. , -2000 (.)

. (2003), - (.: - )MacKenzie D. (1967), The Serbs and Russian Pan-Slavism, 18751878 (Ithaca, N.Y.;

London: Cornell University Press, Oxford University Press)Tuminez A.S. (2000), Russian Nationalism since 1856: Ideology and the Making of

Foreign Policy (Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers).

XVIII (2014)

60 . .

. .

, ,

. . , . : . . , . . , . . , ,

, , , , , , ,

XVIII (2014)

. ,

BIBLID: 1450-5061, 18 (2014), pp. 6176 930.85:323.1(=161.1:=512.36)(47)

930.85 (47:4-15)

06. 10. 2014. 12. 10. 2014.

- - . , - , , , , , , . : , , -, , , ,

,

-, , . , . - ( 2013: 257-258), . : -, -, , - , - , . , - .. , : , ( 1997: 154). - . - . - . , - . , - - , , - ( 1997b: 10-11).

, , , , , . , .. , , - . , , , - , , - ( 1995: 258). . , , (-), - , .. .

XVIII (2014)

62 . .

. -, . . , .

, - . , , -. ( 1995: 141). , -, . , . , . , , , . , . - , - . , , , , - - . . : - ( ), -, . ... , , ... ( 1995: 256). - , () - (), .

- . , .. , , , , , , . . , , - , . , - , -. , , , .. . ( 1997: 302). - - . - , , , - . , , .. . ... -, ... ( 1995: 227).

XVIII (2014)

63

- , .. , , -, - , . , .. - , , . : - , .., - . - , , , -, ( 1995: 232). , - () -, .

, - . , , - , , -, , , . , , , , . . , , , , , - - ( : 213). , - , . , - ( 1995a: 59). - . , - , -, . , - .. : XII . - , .. . , 8 ... - ( 1995: 37). , - , .

- . - , - . , , - , - . , - .

XVIII (2014)

64 . .

, .. , ( 1997b: 82). , - .

- . - - , -, . , - ( 1997b: 83), . . , . - , , , . , - - , - , .

, - ( ), -. .. , - XIII-XIV ( ) ( 1997: 184). , , . . , , , , , - , . , , , ( 1995: 225). - , , , - . - , - , . - . .

, - . , , -. , .. , , ( 1995: 160). - , , - . , - -

XVIII (2014)

65

. , , ... ( 1995: 227). , . , -, , , -, - . , . - - , . , , - .. , , -, ( -) , ... ( 1997a: 255). , - .

- - , - . . , - . , , , , - . . - , - ( 1997: 238). , - . , . , , - . - , ; - ( 1995a: 61), .. . - . , , - , ..

-, -. - - . - , .. , ( 1997: 237). , . , . , - , , -, . , - -

XVIII (2014)

66 . .

. , 1261 . , XV . - , ... , .. , ( ) ( 1997a: 264). .

- , , , . , - . , - -, . -, - , - . , - ( 1995: 241). , . , , - , . - , , III , .. , ... ( 1997: 229). . , . , .

, , , . -, - . , , , , : ( 1997: 249). , . - , - . - , - . , . , - , - . , , - . - , -.

. .. , -.

XVIII (2014)

67

- ( 1997: 244). , , - . , , - - . , - - . , , - ( 1997: 238). . , - : - ( 1997: 247). , .

, , , , - - . - IV, - . . , -. , , . .. , , -: , ( 1997: 235). , - - , . , , - , - ( ) - .

, , , - , - . , - , , - . , .. , , - , , - ( 1995a: 60). - . , - , - . , , . ( 1997: 237).

, - , - - -

XVIII (2014)

68 . .

- . - , . , , , ( 1997: 309). , - - , , , . , , . , - - , . , , -. , .. , , : - ( 1997b: 259). , - - , .

, - - -, -. - , .. , , , ... ( 1997: 307-308). - , - . . - , . -. , - , . , - , - . - , - , . , - ( 1995: 261). - , -.

, . , , XV - ( XV - ) ( 1997: 125). , , , -.

XVIII (2014)

69

. , -, - , , . ( 1997: 331), . , - . - . , - XX ., , , -, .

. , .. , ( 1995: 228). , - -, -. , , , , , - . , , , - -. - , - , , , , - . - , - - - ( ) ( 1995: 230). - , , , - .

, . , - - - . III - . - , , - , , ( 1995: 229). , - . - , , . - , , , ..

XVIII (2014)

70 . .

, ( 1997a: 398). , - - - . -, - - .

- , - - . , , . - , -. , .. , - , - - , ( 1995: 158). , , , , - . , - -, .

, - . , , - , - . - , , . -, , ... , .. , - -, , ( 1995: 263). . - -.

, , . -, . , .. - , I . - , -, -, ( 1922: 266). , , , - , , . -

XVIII (2014)

71

, - , , I.

, - , - . , - . , , . I , .. , , ( 1995: 242). - - , . , - , -, - . . - () : - -. , , , - ( : 214).

, , - , . - , . - , , . , I - - , , - . , , - , .. , - : ... ( 1995: 243). XVIII ., XIX- XX . , , - , - .

, , . - -, . , - . , - . , - ( 1998: 68).

XVIII (2014)

72 . .

. , , - - - .

- - , . , , . - : . - , . - , .. , . I - . , , - , , - .. . , , - ( 1995: 249). , . , -, , , .

, , , - . , , , , . -, . - - , - , . - , - . , - , , , , .

, , -. . XIX , , , .. . - ( 1998: 287). , , - 1905 .

XVIII (2014)

73

- . 1917 ., . . . , , - . . ... ( 1993: 109). , , - , . -, , , , .

, , . - . , .. , - . - ... ( 1922: 278). , - , -, . , -: . , , , -, .. , : . , ( 1992: 108).

, , - , - . , , , . , . , , - , V-XIX . . - - , . , - , -. - , , , , . - , . , , .

-, . , - , -

XVIII (2014)

74 . .

, , - , , , - . , : . , , , -, .. , , - ( 1991: 105). , - , .

, - -. , -, . , , - . , - , - , . , .. , , -, , , ( 1995: 260). - .

, . , - , : - , . ... . . ( 1997: 102). , . - -, . , . , , .. , ( 1997: 126). . - . , , . - , -. . . . ,

XVIII (2014)

75

- . -.

- - - . , -, . . , , , -, . , - , , . , .. -, , (- 1997: 121). .

, - , , -, , . - . . , , , , , -. , , , .. , , ( 1995: 294). - , .

.. (1998), (: ). .. (1992), , . :

. 1 (IVI) (: -). .. (1997), . , . (: ).

(1997a), , . (: ).

(1997b), : (: ). .. (1995), - .. (-

), .., . . (: ).

( ) (1995), : (: ).

XVIII (2014)

76 . .

- .. (1997), : ?, -, 9.

.. (1991), , , (1882-1952), (: ).

. (1993), , , 6. .. (2013),

, . (.), . (: ).

.. (1995), -, : (: ).

(1995a), , : (: ).

(1997), . (: ). (1997a), , . (: ).

() (2006), (: ).

.. (1995), . . (: - ).

.. (1922), , . : . 2 (, : ).

-

. - , - , , - . : , , -, , , ,

,

XVIII (2014)

Lucjan SuchanekPolska Akademia UmiejtnociUniwersytet JagielloskiKrakw, Polska

BIBLID: 1450-5061, 18 (2014), pp. 7789 821.161.1-31.09 .

17. 03. 2014.

1. 10. 2014.

JURIJ DRUNIKOW I MIKROPOWIE

Artyku traktuje o gatunku mikropowieci w dorobku pisarskim Jurija Drunikowa (19332008), jednego z najwybitniejszych wspczesnych pisarzy rosyjskich, zwaszcza o wypowie-dziach autora na temat gatunku, ktry uprawia artykule Wprowadzenie terminu mikropo-wie do obiegu literaturoznawczego, eseju Marzenie o prozie dla XXI wieku oraz o tekcie Powie jako katharsis.

Sowa klucze: Jurij Drunikow, emigracja, Anioy na ostrzu igielnym, proza, mikropo-wie

(19332008), , - , XXI , . : , , , , -

Jurij Drunikow (19332008) zaliczany jest do grona najwybitniejszych wsp-czesnych pisarzy rosyjskich.1 Reprezentuje pokolenie, ktre dao literaturze rosyj-skiej wielu znanych twrcw, powszechnie nazywanych szestidiesiatnikami, cza-sem te pokoleniem XX Zjazdu. Ich drogi potoczyy si rozmaicie jedni stali si ortodoksalnymi, serwilistycznymi pisarzami realizmu socjalistycznego, inni ewolu-owali w stron powierzchownego pseudoopozycjonizmu, ale byli te tacy, ktrzy od-rzucili oportunizm, fasadowo, pprawdy i nie pozwalali si zniewoli, za co nie-raz przyszo im paci wysok cen jako pisarzom i obywatelom. Nalea do nich Drunikow, debiutujcy w latach szedziesitych jako pisarz dla dzieci. Jego kariera szybko si skoczya od 1974 do 1991 roku decyzj wadz znikn z literatury. Los Drunikowa potoczy si wedug klasycznego wzoru: rozpocz si okres dysydenc-twa, dziaalnoci opozycyjnej, wsppracy z pras emigracyjn W 1976 roku zosta usunity ze Zwizku Pisarzy i znalaz si w grupie twrcw potpionych i podda-wanych nagonkom. Podobnie jak inni przeladowani autorzy nie zarzuci dziaalno-ci pisarskiej i zacz pisa do szuflady, co w rzeczywistoci oznaczao konspiracj, zmylnie chowanie rkopisw, by nie odnalazy ich wprawne nadzwyczaj organa ci-gania. Jego utwory dostpne byy jednak czytelnikowi w kraju dziki samizdatowi i tamizdatowi.

1 Najwaniejsze fakty z ycia Drunikowa i jego dziaalnoci pisarskiej oraz bibliogra-fi dzie pisarza (proza, poezja, dramaturgia, artykuy na temat literatury i sztuki, wspo-mnienia, teksty publicystyczne) zawiera praca: 2005. W roku 1998 wyszo zbiorowe wydanie dzie pisarza rosyjskiego: 1998.

XVIII (2014)

78 L. Suchanek

W 1987 roku, po wieloletnich staraniach o wyjazd, Drunikow emigruje: zauwa-my, e s to ju czasy pieriestrojki. Po krtkim pobycie w Wiedniu i Rzymie pi-sarz wyjeda do Stanw Zjednoczonych, do stolicy stanu Texas Austin, gdzie zaczyna pracowa na tamtejszym uniwersytecie w Katedrze Slawistyki (na p eta-tu) jako starszy wykadowca (lecturer). Na posiedzeniu Katedry Slawistyki wygosi odczyt na temat mikropowieci.2 W grudniu 1988 roku Drunikow przenosi si do Kalifornii, do Davis, niewielkiej miejscowoci w pobliu Sacramento i zaczyna pra-cowa w tamtejszym uniwersytecie, najpierw jako wykadowca, a po pewnym czasie po wygraniu konkursu na stanowisku profesora. Mia tam nastpujce wykady: Cenzura w Rosji, Rosyjska literatura dla dzieci, Turgieniew dwa ycia rosyj-skiego klasyka, Historia puszkinistyki, Maestria pisarska klasykw rosyjskich, Powie Eugeniusz Oniegin, Humor i satyra w literaturze rosyjskiej. Z punktu widzenia niniejszego tekstu szczeglnie wane byy wykady: Teoria powieci ro-syjskiej i Teoria opowiadania.

Najgoniejszym dzieem Drunikowa, bez ktrego trudno wyobrazi sobie wspczesn literatur rosyjsk, jest powie Anioy na ostrzu igielnym ( ) ( 1993). Powstawao ono w latach 1969-1976, w okresie, gdy iluzje czone z odwil, z nowym adem staway si wspomnieniem. Powie wesza na stae do kanonu tekstw opisujcych epok totalitarn, chocia przez lata musiaa y w ukryciu, gdy bya dla wadzy niebezpieczna (v. Suchanek 2007). Do szerszego krgu odbiorcw dotara, gdy upad system i pastwo zrezygnowao z kontroli nad dziaalnoci pisarzy. Mona wic Aniow i inne teksty Drunikowa traktowa jako literatur przywracan rosyjskiemu yciu literackiemu. Istotne jest wszake to, e nie straciy one aktualnoci, nie s zabytkami muzealnymi w archi-wum literatury.

Powie Anioy na kocu igy naley, podobnie jak teksty Aleksandra Zinowiewa, do tej grupy utworw, ktre ukazyway codzienno totalitaryzmu, uzupeniajc w ten sposb jego martyrologiczn wizj, znan z dzie Warama Szaamowa czy Aleksandra Soenicyna. Ksika Drunikowa to demaskacja marksistowskiej an-tropologii w realizacji radzieckiego komunizmu. Stanowi polemik z koncepcj no-wego czowieka, ktry mia si pojawi w antropologicznym i etnicznym ekspery-mencie. Autor Aniow na ostrzu igielnym nastawiony przede wszystkim na analiz antropologiczn, nie rezygnuje take z podejcia socjologicznego obie te formy opisu czowieka umiejtnie i przekonujco czy na paszczynie estetyki.

Anioy na ostrzu igielnym to powie ukazujca rodowisko zawodowe dzienni-karzy jako struktur homogeniczn, o uksztatowanym etosie, ze znamienn dla nie-go obyczajowoci. Jest to anatomia rodowiska dziennikarskiego, cho waciwiej naleaoby powiedzie jego wiwisekcja. To powie przedstawiajca zakulisowe tajemnice dziaajcego na zasadzie mafii dziennikarstwa radzieckiego, ubezwasno-wolnionego, dla ktrego prawda jest wasnoci najwyszych instancji. Drunikow pokazuje, e dziennikarze stanowili rodowisko hermetyczne ze wzgldu na ideolo-giczn wierno systemowi, gdy gazety, czasopisma, radio peniy misj kamstwa.

Ksiki Drunikowa nie mona ograniczy do opisu rodowiska dziennikarskie-go, w swej warstwie obrazowej jest ona znacznie bogatsza. Pisarz wychodzi daleko

2 O amerykaskim okresie ycia Drunikowa patrz: , 2001: 144147; 2006: 74-81; Malska 2004: 153168.

XVIII (2014)

Jurij Drunikow i mikropowie 79

poza granice redakcji, dziki czemu otrzymujemy szerok panoram pastwa tota-litarnego ze wszystkimi cechami jego natury. Autor nie kreli wycznie wizji epoki breniewowskiego zastoju, w licznych ekskursach cofa si do epok wczeniejszych, do stalinizmu, do epoki odwily. We wspomnieniach pojawiaj si agry i czasy woj-ny.

Pisarz przekonujco zilustrowa efekty upadku czowieka, ktrego wyrwano z na-turalnego biegu rozwoju ludzkoci, poddajc go tresurze ideologicznej. Ukaza spo-eczestwo w upadku jego wizja jest apokaliptyczna, lecz nie pozbawiona cako-wicie nadziei, bowiem promie wiata dostrzeg w nielicznej grupie obudzonych, ktrzy, cho nie stao si to atwo, zdobyli si na odwag i nieli promie nadziei. Drunikow nazwa ich piknie anioami.

W powieci Drunikowa niezwykle wan rol ideow i fabularn odgrywa mo-tyw szarej teczki. Szara teczka to wydane w samizdacie tumaczenie znanego dziea A. de Custinea Listy z Rosji doprowadzi ona do zguby Pawa Iwlewa, ktry tu-maczc ksik Custinea i kolportujc j, sta si dla systemu grony. Iwlew nie jest bohaterem wystpujcym otwarcie przeciwko systemowi. Nie mniej jednak, zacho-wujc instynkt samozachowawczy, pokona w sobie strach i uwierzy, e udostp-nienie czytelnikowi samizdatu dziea Custinea ma sens i moe przynie poytek. W oczach Drunikowa jest on jednym z aniow, o ktrych wspomina tytu ksiki. Przynosi dobr nowin, jaka zacznie dociera do coraz wikszych krgw zniewo-lonego spoeczestwa.

Anioy s rnie oceniane z genologicznego punktu widzenia, wszyscy zgadza-j si z tez, e jest to powie, lecz niejednoznacznie charakteryzowana jest ona z perspektywy odmian gatunkowych ( ). Sam autor kilkakrotnie wy-powiada si na temat swojego utworu. Okrela go terminem (v. , 2001: 7), stwierdza, e jego powie ( 2000: 2829) widzia j jako first hand report ( 2000a: 186). G. Swirski, autor pierwszej ksiki o Drunikowie, uy terminu oraz ( 1994: 7072). W innym z jego tekstw pojawia si okrelenie - ( 2000: 46). L. Zwonariowa twierdzi, e jest to , , - (. 2000: 76, 79). Polska badaczka A. Woodko uywa terminu , a take - oraz (. 1998: 1819). Rosyjski krytyk Lew Anninski dostrzega zwizek Aniow z powieciami fantastycznymi ( 2000: 2829). W. Olbrych skonna jest traktowa utwr Drunikowa jako powie satyryczn ( 2000: 6378). Natomiast W. Oskocki traktuje Anioy jako w zasadzie powie tradycyjn ( 2001: 22). Zdaniem autora niniejszego tekstu: Anioy na ostrzu igielnym to powie rodowiskowa, zbliona do powieci reportaowej, stanowicej dokumentaln niemal relacj o przedstawianym wycinku rzeczywistoci.

Niejednoznaczne z genologicznego punktu widzenia s take mae formy pro-zatorskie J. Drunikowa. Biografie utworw zaliczonych przez Drunikowa do ga-tunku mikropowieci s zawie, a ich losy skomplikowane. Prace nad nimi rozpo-cz w latach szedziesitych, lecz niejednokrotnie proces pisania trwa do dugo

XVIII (2014)

80 L. Suchanek

niektre z nich po latach pisarz poddawa nowej redakcji, zmienia i uzupenia. Znamienne, e aden z utworw, ktre powstay przed emigracj, nie ukaza si w roku napisania, a w prasie radzieckiej wyszy tylko dwa, przy czym z do duymi skrtami.

Najwczeniejsz dat nosi Rowy abaur z rys ( ): autor napisa go w roku 1963, lecz w 1988, ju na emigracji, nada mu ostatecz-ny ksztat. W 1966 zostaa napisana mikropowie Ostatnia lekcja ( ), a trzy lata pniej Okrga suma ( ). Pod koniec lat sze-dziesitych powstaa Zbdna posta w wodewilu ( ). W roku 1969 rozpocz Drunikow prac nad mikropowieci Mj pierwszy czy-telnik ( ), lecz zakoczy j dopiero w roku 1982. W la-tach siedemdziesitych powstay trzy mikropowieci: pierwsz by Koniec delega-cji ( , 1972), w latach 1973-1974 pisarz pracowa nad tekstem Trzydziesty lutego ( ), a w okresie 1975-1978 powstawaa mier cara Fiodora ( ). Na emigracji napisane zostay i opu-blikowane utwory Miodowy miesic u prababci ( ), Postrzpiony agiel mioci ( ), Tango z prezydentem ( ).

Jedyne dwa teksty opublikowane w prasie radzieckiej to skrcona wersja Zbdnej postaci w wodewilu (gazeta Moskowskij komsomolec 1971)3 i Okrga suma, wy-drukowana w tygodniku Rabotnica w 1973 roku.4 W samizdacie kryy mikropo-wieci mier cara Fiodora5, Okrga suma6, Trzydziesty lutego7, Koniec delegacji8, Mj pierwszy czytelnik.9 Za granic byy opublikowane: Ostatnia lekcja10, Rowy abaur z rys11 oraz Miodowy miesic u prababci12

Problem gatunku, rzecz jasna, nie dotyczy wycznie prozy Drunikowa, lecz stanowi zjawisko do powszechne. Jeden z najpopularniejszych terminw litera-turoznawstwa proza chocia wywodzi si od aciskiego sowa prosus, co zna-czy prosty, bezporedni, nie naley bynajmniej do jednoznacznych i precyzyjnych. Odnosi si on w szczeglnoci do rnych form jej realizacji, czyli gatunkw literac-kich i odmian gatunkowych. Te ostatnie terminy te nie s precyzyjne i traktowane bywaj niekiedy w odmienny sposb na paszczynie konkretnych teorii literackich, zarwno w aspekcie chronologicznym, jak i przestrzennym, a wic w tradycji na-ukowej rnych krajw, czy krgw kulturowych. Nawet w granicach europejskie-go krgu kulturowego zauwaamy due rnice w nazwach gatunkw i w znaczeniu poszczeglnych nazw.

Prawidowoci rozwoju literatury jest to, e kada epoka wytwarza wasny ukad gatunkw, zmodyfikowany wobec epoki poprzedniej: pewne z nich zostaj zarzuco-

3 W nowej redakcji i pod zmienionym tytuem Kko dramatyczne dla swoich ( ) utwr ukaza si w Stanach Zjednoczonych w 1989 roku.

4 Peny tekst ukaza si w emigracyjnym pimie w 1988.5 Opublikowana w emigracyjnym pimie w 1979.6 1979.7 1980.8 Opublikowana w izraelskim pimie rosyjskojzycznym w 1981.9 1988.10 1980.11 1988.12 1994.

XVIII (2014)

Jurij Drunikow i mikropowie 81

ne, inne ulegaj transformacji i wreszcie pojawiaj si nowe. Istotnym problemem w dziejach gatunku jest stopie jego normatywnoci, co wie si zarwno z charakte-rem obowizujcej doktryny, jak i praktyk, a wic z konkretnymi realizacjami. W epokach, gdy normatywno nie jest podstaw poprawnoci, w wyniku eksperymen-tw pojawia si mog nowe formy: s one realizacjami indywidualnymi, jednost-kowymi, bd wprowadzaj do literatury nowe wzorce, powielane nastpnie przez innych twrcw Wspczesna wiadomo gatunkowa ma charakter nienormatyw-ny, w szczeglnoci w odniesieniu do poezji, ale rwnie proza cho w mniejszym stopniu posiada t sam cech. Ta waciwo literatury, dowolno w traktowa-niu wzorcw gatunkowych, ma znaczenie nie tylko dla twrcw, ale take dla od-biorcw. Jak wiemy, nazwa gatunkowa moe by pomoc dla czytelnika w procesie rozpoznawalnoci formy. W wyniku tradycji istnieje zjawisko nazywane horyzon-tem oczekiwa, ktre pozwala odbiorcy identyfikowa jednoznacznie, bd z duym prawdopodobiestwem, ksztat gatunkowy dziea. Rzecz sprowadza si do istniej-cych intersubiektywnie regu, ktre s oznak gatunku. W wypadku poetyk norma-tywnych autor musi si dostosowywa do wskaza i zalece, nakazw oraz zakazw, traktowanych niezwykle rygorystycznie. W epokach, gdy taki sposb konstruowania gatunku przestaje by obowizujcy, powanym problemem sta si moe kwestia rozpoznawalnoci gatunku. Wspczenie, gdy brak jest jednej, obowizujcej po-wszechnie teorii i praktyki genologicznej, moliwy jest pluralizm w realizacji r-nych form gatunkowych.

W odniesieniu do prozy powszechnie akceptowana jest typologia w oparciu o roz-miar utworu. Tradycyjnie wyrnia si przeto wielkie i mae formy, niekiedy take wyodrbnia si rednie. Teoretycy i historycy literatury przypominaj wszake, e przedmiotem nie koczcych si spekulacji teoretycznych byy rnice midzy // powieci a nowel, nowel a opowiadaniem (Markiewicz 1996: 171).

Zoonym problemem pozostaje w genologii tworzenie definicji gatunkw, szcze-glnie, gdy prbuje si budowa pojcia ponadprdowe. Spojrzenie na dzieje gatunku pozwala wwczas wyodrbni cechy stae, alternatywne, przypadkowe i ewoluuj-ce. Ta trudno dotyczy nie tylko aspektu chronologicznego, rwnie skomplikowane moe by wskazanie cech dystynktywnych na tej samej paszczynie czasowej gdy moe dochodzi do powstania nowej formy genologicznej, rnicej si w sposb istotny od dotd istniejcych. Ma to miejsce wtedy, gdy dzieo nie moe si zmieci w obrbie ju funkcjonujcych form. Dzieje si tak zarwno wwczas, gdy twr-ca podwiadomie amie wzorzec gatunkowy, jak i wtedy, kiedy wiadomie stwarza now posta gatunkow.

Objto, cho niezwykle wana, nie stanowi podstawowej cechy gatunkowej. O przynalenoci do gatunku decyduje take struktura utworu i jego estetyczny wymiar. Gatunek nie jest przypadkowym ukadem cech, lecz uzasadnionym artystycznie sys-temem komponentw formy i zawartoci tematycznej. Ta ostania czsto wpywa na formowanie si odmian gatunkowych.13 W europejskiej epice prozatorskiej uksztato-way si trzy podstawowe formy: nowela, opowiadanie i powie. Najduszy ywot ma pierwsza z nich nowela, zrodzona jeszcze w antycznoci i bytujca w zwizku

13 Sam termin odmiana gatunkowa, jak wiele innych, te nie jest precyzyjnie okrelo-ny, moe bowiem oznacza posta rodzaju i gatunku w jego okrelonej formie historycz-nej (tragedia antyczna) czy okrelonej kulturze, lub jedn z postaci gatunku (na przykad powie historyczna, psychologiczna).

XVIII (2014)

82 L. Suchanek

z rytualn magi i mitami, lecz sw posta literack zyskaa ona w epoce Odrodzenia we Woszech. Opowiadanie jako forma wykrystalizowao si na przeomie XVIII i XIX stulecia, by rozkwitn w romantyzmie. Jako jej najbardziej istotn cech uzna-je si skondensowan i wyrazicie zarysowan akcj. W polskim Sowniku terminw literackich tak jest ona charakteryzowana: Zasadnicze cechy morfologiczne nowe-li to: zwizo wynikajca z eliminacji czy daleko posunitego ograniczenia moty-ww lunych, epizodw, postaci dalszoplanowych, elementw opisowych, bezpo-rednich charakterystyk, komentarzy, dygresji itp.; prostota i przejrzysto fabuy: wysoki stopie zagszczenia doniosych dla bohatera zdarze i towarzyszca temu silna intensyfikacja czasu przedstawionego, dominujca rola motyww spoistych i dynamicznych, rozwijanie si akcji w kierunku mocno zaznaczonego punktu kulmi-nacyjnego, w ktrym decyduje si los bohatera, dobitno rozwizania akcji i pointy; zrygoryzowana i zwarta kompozycja o wyranie okrelonym orodku, organizuj-cym cao materiau tematycznego (Sawiski et al. 1988: 316). Jako autorzy no-wel wymienieni tu zostali nastpujcy pisarze rosyjscy Aleksander Puszkin, Nikoaj Gogol, Nikoaj Leskow, Iwan Turgieniew, Lew Tostoj, Anton Czechow. W rosyj-skim Encyklopedycznym sowniku literackim znaleli si: wczesny Gogol, Czechow, Leonid Andriejew. Iwan Bunin, Wadimir Nabokow, Izaak Babel, Wiaczesaw Iwanow, Aleksandr Grin, Michai Zoszczenko, Wieniamin Kawierin, Fazil Iskandier, Anatolij Kim. Jako bliskie do gatunku noweli wspomina si niektre opowiadania Jurija Kazakowa, Jurija Nagibina, Andrieja Bitowa (, . 1987: 248). W hale podkrela si, e pod wzgldem rozmiaru nowela porwnywana jest z opowiadaniem i niekiedy oba te gatunki s utosamiane, bd traktuje si no-wel jako odmian opowiadania. O porwnaniu noweli z opowiadaniem mowa jest take w rosyjskiej Krtkiej encyklopedii literackiej ( . 1968: 306). Autor hasa, A. Michajow, przypomina, e niejednokrotnie nazwy nowela i opowiadanie traktuje si jako synonimiczne, jak to robi w swojej Teorii literatury B. Tomaszewski ( 1931: 191). Z rosyjskich autorw nowel wymieniono tu N. Gogola, , I. Bunina, A. Czechowa, Andrieja Patonowa.

Opowiadanie wyodrbniane jest jako samodzielny gatunek prozy, chocia, co sy-gnalizowano wczeniej, bliskie jest ono noweli. Rozmiar utworu nie stanowi jego ce-chy dystynktywnej w stosunku do noweli. Czynnikiem odrniajcym oba te gatunki nie jest take jednowtkowo fabuy i cienie wydarze ku wyrazistemu zakocze-niu. Teoretycy literatury zwracaj uwag na to, e opowiadanie cechuje si daleko posunit swobod kompozycyjn i epizodycznoci fabuy, a take tym, e mog si tu pojawia partie opisowe i refleksje, za w konstrukcji narratora wida tenden-cj do eksponowania jego i sytuacji towarzyszcej narracji: Opowiadanie nigdy nie byo gatunkiem o sprecyzowanych zaoeniach morfologicznych; forma ta rozwijaa si na marginesie bardziej wykrystalizowanych gatunkw, np. noweli, sagi, powie-ci, reportau, kojarzc rozmaite tendencje strukturalne czytamy w Sowniku form literackich (Sawiski et al. 1988: 329).

Pniej ni nowela samodzielnym gatunkiem literackim staa si powie, ukszta-towana w nowoytnej literaturze w kocu XVIII stuleciu, gwnie w Anglii. Jej ce-chy strukturalne nie pozwalaj utosamia jej z nowel, czy tym bardziej z opo-wiadaniem. Jednak na gruncie rosyjskim moe dochodzi do identyfikowania jej ze specyficzn form prozy, nazywan (w polskiej terminologii opowie). Gatunek ten, okrelany w terminologii angielskiej jako tale lub long short story, po

XVIII (2014)

Jurij Drunikow i mikropowie 83

francusku conte, rcit, a po niemiecku Erzhlung, jest pod wzgldem objtoci form poredni midzy opowiadaniem a powieci. Ale nie tylko ten wyrnik wiadczy o jego specyfice przede wszystkim nie posiada on wyrazistych, sprecyzowanych cech morfologicznych. Terminem tym obejmuje si utwory bliskie bd krtkim powieciom, bd dugim opowiadaniom. Dla opowieci znamienna jest przede wszystkim jednowtkowa fabua, respektujca chronologiczny ukad zdarze, o do lunej budowie, wprowadzajca sytuacje epizodyczne, nasycone motywami statycz-nymi (np. krajobrazowymi), analizami psychologicznymi, rozmylaniami bohatera itp. (Sawiski et al. 1988: 330). Rnica dotyczy take zakresu wydarze, szeroko-ci ram czasowych, systemu postaci. W rosyjskich opracowaniach zwraca si uwa-g na warstw jzykow, na tak zwany gos autora czy narratora, ktry jednak nie musi by wyraony w sposb bezporedni i nie wpywa to na osabienie obiektywi-zmu przekazu.

W opracowaniach spotykamy twierdzenie, e opowiadanie przedstawia zazwy-czaj jedno wydarzenie z ycia bohatera, opowie szereg wydarze, powie cae ycie ( . 1968: 814). To generalne stwierdzenie nie dotyczy wszystkich moliwych realizacji, bowiem bywa tak, e opowiadanie obejmuje cae ycie boha-tera, za powie moe by ograniczona do jednego dnia. W Koynow, autor hasa Powiest w Krtkiej encyklopedii literackiej, jako przykady tego gatunku podaje ta-kie utwory, jak Zapiski z domu umarych F. Dostojewskiego, Pielgrzym urzeczony N. Leskowa, Step A. Czechowa, Wie I. Bunina, Sad A. Bitowa, Ludzka rzecz Wasilija Bieowa, Na wojnie, jak na wojnie Wasilija Kuroczkina.

Mwic o formie genologicznej utworw, badacze zwracaj uwag na subiek-tywne odczucie pisarzy, ktrzy czsto daj swoim tekstom nazwy indywidualne i sprzeczne z oglnie przyjtymi w nauce normami. Jest to dowd, z jednej strony, ma-ej precyzji definicji poj gatunkowych, z drugiej za, swobody twrczej autorw. Myl tak znajdujemy w artykule J. Drunikowa Wprowadzenie terminu mikropo-wie do obiegu literaturoznawczego ( 2000b: 193202). Pisarz i jed-noczenie badacz literatury na potwierdzenie tych sw przytacza szereg przykadw nazw genologicznych, uytych przez poszczeglnych autorw w odniesieniu do ich dzie. O mikropowieci jako gatunku literackim Drunikow wypowiedzia si take w eseju Marzenie o prozie dla XXI wieku ( 2000c).

W artykule Wprowadzenie terminu mikropowie do obiegu literaturoznaw-czego przed wypowiedzeniem swego sdu na temat gatunkw prozatorskich autor podejmuje rozwaania na temat funkcjonowania w nauce terminw opowiadanie, nowela, opowie i powie, dowodzc ich niejednoznacznoci i semantycznej nie-precyzyjnoci. Zwracajc uwag na rozmiar gatunkw, pisze: nowela i opowiadanie s tym, co czyta si jednym tchem, w cigu pgodziny, opowie w cigu wieczo-ra, po kolacji i przy herbacie, a powie w cigu nocy z pitku na sobot i doczytu-je si po niadaniu.. Pozostaje jedno pragnienie przeczytania powieci w cigu go-dziny, ptorej ( 2000c: 197). Przy pomocy tego obrazowego wywodu Drunikow przygotowuje czytelnika do tezy, e oprcz istniejcych dotd nazw ge-nologicznych niezbdna jest jeszcze jedna, w ktrej koncentruj si dwa podstawowe wyrniki prozy: rozmiar i zawarto tematyczna, przy czym ta ostania ma znaczenie decydujce. Czy moliwe jest, jak napisa, przeczytanie powieci w cigu godziny, ptorej? Moliwo tak, rzecz jasna, Drunikow widzi, musz wszak mie miejsce okrelone zabiegi, a mianowicie znaczne zmniejszenie objtoci utworu (do rozmia-

XVIII (2014)

84 L. Suchanek

ru opowiadania czy noweli), przy zachowaniu jego bogatej zawartoci treciowej, w takim stopniu jak jest w stanie przekaza to powie. Wyjanienie tego zaoenia pokazuje Drunikow na przykadzie terminologii uywanej w nauce amerykaskiej, gdzie funkcjonuje nazwa short novel (krtka powie). W odniesieniu do literatury rosyjskiej termin ten uyty zosta przez slawistw amerykaskich wobec Zapiskw z podziemia F. Dostojewskiego, Sali Nr 6 A. Czechowa., a take niektrych utwo-rw M. Zoszczenki (O czym piewa sowik, Kwitnie bez). Drunikow przypomina, e nazw krtka powie da swojemu utworowi Dawna pie I. Bunin, natomiast W. Toporow przy analizie osiemnastowiecznego utworu Nikoaja Karamzina Biedna Liza posuy si okreleniem krtka forma powieciowa.

Drunikow za bardziej odpowiedni nazw uwaa mikropowie (). Zdaniem pisarza, pierwsz mikropowieci w literaturze rosyjskiej bya Biedna Liza Karamzina. Na nazw mikropowie zasuguje w peni utwr Puszkina Dama pi-kowa, nie jest skonny natomiast zastosowa jej wobec Paszcza Gogola. Chtniej odnisby j do takich utworw jak Powiatowa lady Macbeth czy Opowie o ze-zowatym tulskim Makucie N. Leskowa lub Asia, Pierwsza mio, Klara Milicz N. Turgieniewa, bd Dama z pieskiem, Chopi, Jonycz A. Czechowa (v. , 2001: 69).

Mwic o strukturalnych cechach mikropowieci, Drunikow podkrela, e nie stanowi ona kompendium, czy konspektu powieci i nie jest rwnoczenie rozci-gnit odmian noweli. A takie wanie rozumienie tego terminu charakterystycz-ne jest dla polskiego literaturoznawstwa, gdzie wyjania si, e mikropowie to przyjta w krytyce wspczesnej nazwa dla powieci niewielkich rozmiarw lub duszych opowiada (Sawiski et al. 1988: 284). Nie suy wic na oznaczenie specyficznego gatunku literackiego, lecz jedynie podkrela rozmiar jednego z dwu kanonicznych gatunkw noweli i powieci

Drunikow podkrela, e ma ona wszystkie te cechy, jakich potrzebuje fabua powieciowa, w tym take takie elementy, jak przedakcja (Vorgeschichte) i poak-cja (Nachgeschichte). W mikropowieci pisze Drunikow powieciowa fabu-a umieszczona zostaa w nowelistycznym opakowaniu. Mikrotre w mikroformie ( 2000b: 201). Za co do treci, mikropowie jest bardziej socjalnie g-boka ni nowela.

W swym artykule J. Drunikow uzasadnia uycie nazwy mikropowie w odnie-sieniu do swoich utworw. Jako pisarz ma prawo czego liczne przykady zawieraj dzieje literatury do stosowania wasnej nazwy wobec swoich tekstw. Jego decyzja nie moe by podwaona, podobnie jak decyzja Gogola, ktry Martwe dusze uzna za poemat. Jednak redaktorzy radzieccy tego prawa nie chcieli pisarzowi przyzna i zastpowali uyt przez niego, a dla nich egzotyczn i obco brzmic nazw mikro-powie znanymi im, bezpiecznymi ideologicznie, terminami opowiadanie lub opo-wie ( 1994: 123).

Pojawienie si u Drunikowa gatunku mikropowieci rozpatrywa naley nie tyl-ko w aspekcie literatury ojczystej, lecz znacznie szerzej w kontekcie zmian, jakie day si zauway w obrbie powieci w literaturze europejskiej. Jako jeden z pierw-szych upadek tego gatunku obwieci w 1930 roku Ortega-y-Gasset w artykule Myli o powieci. Napisa w nim: Jestem przekonany, e jeli gatunek powieci ju nie wyczerpa swych moliwoci, to z pewnoci doywa ostatnich dni (cyt. wg.: 2005). Hiszpaski myliciel przekonywa, e doszo do zapenienia bibliotecznych

XVIII (2014)

Jurij Drunikow i mikropowie 85

zasobw powieci i nie ma ju moliwoci korzystania z dotychczasowego dorobku literatury, bowiem tematy, jakie podejmowaa powie wyczerpay si. Swa progno-z Ortega-y-Gasset opiera na przekonaniu, e powie jako forma poznania nie od-powiada ju duchowi czasu i zastpi j teksty o charakterze ideologicznym.

Przepowiednia myliciela hiszpaskiego si nie spenia, lecz idea koca powie-ci pozostawaa nadal ywa, czego dowodzi artyku E. Ciorana Koniec powieci. W latach pidziesitych miaa miejsce szeroka dyskusja na temat kryzysu powie-ci wieszczono jej rozpad, wyczerpanie, koniec, mier. Jak pisze M. Wielewska: zaatakowana zostaa nie tylko standardowa powie w swoich mimetycznych i caociowych aspiracjach, ale take spoeczna sytuacja i oglne egzystencjalne uwarunkowania ycia (Wielewska 2012). O kryzysie powieci pisa W. Kayser, wi-dzc go gwnie na paszczynie wymiaru jzykowego narracji, pojawienia si w narratologii nowych form podawczych, takich jak mowa pozornie zalena i monolog wewntrzny (Kayser 1960).14

Form protestu wobec powieci tradycyjnej by nurt literacki we Francji, nazy-wany now powieci (nouveau roman), ktry reprezentowali Allain Robbe-Grillet, Nathalie Sarraut, Michel Butor. Dowodzc, e tradycyjna forma powieci si wyczer-paa, podjli eksperyment w sferze narratologii oraz konstrukcji fabuy i czasu. Ich eksperymenty okrelane s jako antypowie. Objawy kryzysu powieci dostrzeo-no take we wspczesnej literaturze rosyjskiej, co dobrze odzwierciedla dyskusja w miesiczniku Znak, gdzie znalaz si tekst S. Chwina pod charakterystycznym ty-tuem Kryzys powieci szaleje nad Polsk (Chwin 2012).

Rozwaania nad kryzysem powieci nie dotycz wycznie sfery treci i formy, walorw poznawczych oraz ksztatu artystycznego i estetycznego dziea. Rwnie wanym elementem w dyskusji jest stan nowoczesnej kultury, w ktrej czas zaj pozycj dominujc, regulujc dynamik rzeczywistoci i okrelajc w niej miejsce czasu wolnego. W zwizku z tym wyranie odczuwalna jest transformacja potrzeb, w tym intelektualnych. Wyrane skrcenie wolnego czasu spowodowao konieczno jak najbardziej efektywnego jego wykorzystania. Mwi si o przemyle wolnego czasu. Ogromn rol w tym procesie odegra internet, ktry wpyn na kurczenie si tradycyjnego rynku czytelniczego. Medium wpyno znaczco na gatunek powieci, eliminujc praktycznie utwory dugich rozmiarw. Zamiast nich do obiegu weszy nowe formy ksiki e-mail czy powieci graficzne.

W Rosji sytuacja wygldaa nieco inaczej. Na Zachodzie na kryzys powieci wpyn brak spoecznego porozumienia na paszczynie ideowej (ideologicznej), moralnej i metafizycznej. W Rosji lat pidziesitych i szedziesitych powie ofi-cjalnego nurtu nie osigaa gbi metafizycznej i moralnej, natomiast bya silnie zdi-deologizowana. I zaprogramowana rzeczywisto, jak prezentowaa, bya odlega od rzeczywistoci, jak przeywaa zbiorowo tamtej epoki, waciwie bya poza ni, Nie odbija si w niej prawdziwy wiat realny, bardzo skomplikowany i niejed-noznaczny, zarwno zewntrzny wobec jednostki jak i wewntrzny.

Na bezporedni zaleno midzy dzieem sztuki (dzieem literackim) a rzeczy-wistoci wskazywaa stanowica jdro materialistyczno-dialektycznej gnoseologii teoria odbicia. W praktyce wszake zagadnienie to, ktre korzeniami tkwi miao w filozofii i jej fundamentalnych zaoeniach, nie oznaczao wiernego odbicia rzeczy-

14 O kryzysie powieci patrz take: Markiewicz 1995; Bartoszyski 2004.

XVIII (2014)

86 L. Suchanek

wistoci empirycznej, lecz jedynie wymg ukazywania tego, co dyrektywa ideolo-giczna uznawaa za typowe (v. Suchanek 1996: 10).

Czy dlatego Drunikow wanie w latach szedziesitych sign po gatunek mi-kropowieci? Nie ulega wtpliwoci, e jednym z powodw by opr wobec du-ych form prozatorskich, jaki dao si odczu w wczesnej literaturze rosyjskiej.15 Jurij Bondariew stwierdza, e nadszed czas krtkich, zwartych opowieci, dyna-micznych, gdy idzie o dzianie si, lecz lakonicznych w opisach (v. 2001: 9). Centralny gatunek wczesnej prozy, powie, zaczyna by stopniowo wypierany przez opowiadanie. Przyspieszony rytm ycia potrzebowa zwartej formy wyrazu. Badaczka biaoruska G. Niefagina posuya si bardzo celn plastyczn metafor: mikropowie to odamek lustra, w ktrym, jak w caym lustrze, odbija si otacza-jcy wiat ( 2006: 93). Bardziej precyzyjnie uj to L. Anninski podkre-lajc, e opowiadanie to epizod, natomiast mikropowie to los jednostki, bdcy nie obrazowym przetworzeniem ycia, lecz jego wyabstrahowanym modelowaniem. Zdania tego nie podzieli W. Oskocki ( 2001: 22).

W. Oskocki, dowodzi, e niech wobec najduszej formy prozy nie oznaczaa wwczas odrzucenia gatunku powieci, lecz jedynie niech wobec takich jej reali-zacji, ktre ze wzgldu na podejmowan problematyk, ideologiczne ukierunkowa-nie i dydaktyczny wydwik potrzebne byy realizmowi socjalistycznemu, lecz gdy idzie o ich poziom stanowiy dewaluacj wartoci artystycznych. Za imitatorw ga-tunku, wychodzcych z zaoenia, e im grubsza jest ksika, tym jest ona bardziej powieci i epopej, uznaje Oskocki G. Markowa, S. Sartakowa, A. Czakowskiego ( 2001: 10).

G. Krasnow jest zdania, e gatunek uprawiany przez Drunikowa odzwierciedla pewne oglne tendencje wsplczesnej prozy ( 2006: 134). Wprowadzenie przez pisarza terminu mikropowie uatwia jego zdaniem nazywanie gatunkw.

Na temat kryzysu powieci Drunikow wypowiedzia si w tekcie Powie jako katharsis ( 2001: 165182). Mwi w nim: Kryzys powieci, jeli patrzy si na niego z Ameryki, jest czci kryzysu literatury drukowanej w ogle, zwiza-nego z rozwojem telewizji, wiksz mobilnoci ludzkoci i w szczeglnoci z mo-liwociami internetu ( 2001: 165). Pisarz by przekonany, e proza pod wpywem internetu musi si zmieni decyduje o tym ograniczenie czasowe czyta-nie jak ycie w ogle musi odbywa si szybko. Drunikow jednak nie pragn klski powieci, on swoimi mikropowieciami proponowa jedynie dla XXI wieku inny ga-tunek paralelny. Pisze: Technicznie mikropowieci zrodziy si z opowiada dro-g stopniowego pogbiania linii fabularnych i wzbogacania postaci. Dopiero potem zacza si wyrysowywa pewna koncepcja bardziej muskularnego i obszernego gatunku, ktry otrzyma nazw mikropowieci ( 2001: 172).

Swirski przewidywa, e w rosyjskich sporach wok mikropowieci Drunikowa mog pada argumenty o chci bycia oryginalnym i nawet szokowania nowoci for-my ( 2001: 122). Dowodem tego domysu moe by opublikowany w pimie Kontinient artyku M. Adamowicz Rosyjskojzyczna periodyka literacka w USA, w ktrym mikropowie Postrzpiony agiel mioci ( ) nazywa wbrew intencjom autora opowiadaniem ( 1999: 416).

15 N. Bassel dowodzi, e podobne zjawisko byo wwczas w literaturze estoskiej ( 2001: 2636).

XVIII (2014)

Jurij Drunikow i mikropowie 87

Turecka badaczka, Sewincz Uczgiul, stwierdza natomiast, nazbyt chyba generali-zujc, e nauka zachodnia uwaa Drunikowa za twrc nowego gatunku ( 2002: 297). Czy nazwa mikropowie stanie si w genologii uznanym terminem li-terackim, pokae historia. Jeli bd jej uywa inni, Drunikow moe by uznany za twrc nowego gatunku. Autor Aniow przekonuje, ze mikropowie to gatunek odpowiadajcy duchowi naszej epoki popiechu, bowiem w krtkiej formie pozwa-la przekaza pojemn i bogat tre. Ze wzgldu na rozmiar moe by czytana w Internecie. Tekst jednej z mikropowieci Drunikowa zosta nagrany przez autora na tamie magnetofonowej i moe by suchany podczas jazdy samochodem.

LITERATURA

Bartoszyski K. 2004, Kryzys czy trwanie powieci. Studia literaturoznawcze (Krakw).

Chwin S. (2012), Kryzys powieci szaleje nad Polsk, Znak, 689 (padziernik).Kayser W. (1960), Powstanie i kryzys powieci nowoczesnej, A. Lam (prze.),

Przegld Humanistyczny, 1.Malska A. (2004), Ameryka oczami emigrantw rosyjskich trzeciej fali (Krakw).

(Rozdzia: Emigrant z Rosji profesorem uniwersytetu amerykaskiego).Markiewicz H. (1995), Teorie powieci za granic. Od pocztkw do schyku XX

wieku (Warszawa).Markiewicz H. (1996), Gwne problemy wiedzy o literaturze (Krakw).Sawiski M. et a