Ísland—eyjaíNorður-Atlantshafi,ekkireiturámeginlandiEvrópu

RáðstefnaumalþjóðamálHáskólanumáAkureyri19.mars2016

10.50–12.30StofuM102

Rangarskýringarábankahruni2008

•  „Bankakerfiðofstórt“–Skoskuogsvissneskukerfinjafnstórteðastærra

•  „Bankamennirnirglannar“—JafnmiklirglannaríRBS,UBS,DanskeBanko.fl.o.fl.

•  „Nýfrjálshyggja“—SamaregluverkogíöðrumlöndumEES

Kreppabrey]stíbankahrunvegnafólskuBretaogsinnuleysisBandaríkjamanna,Íslandfékkekkisömulausa_árfyrirgreiðsluogSkotlandogSviss

Rangarályktanirafbankahruni2008

•  „Íslandoflí`leining“—AnneSibert•  „Íslandþarfskjól(=ESB)“—BaldurÞórhallssonVarþárangtafÍslandiaðskiljaviðDanmörku1918?NoregiviðSvíþjóð1905?FinnlandiviðRússland1918?SlóvakíuviðTékkland1992?Varsjálfstæðisbarájanunninfyrirgýg?RökJónsSigurðssonarógild?EigumviðaðgangaíEvrópusambandið?Takajafnveluppensku?

RökSibertsröng•  „Ekkiörarihagvöxtur“—Smáríkialmenntríkarienstórríki(Sviss,Noregur,Singapúr)

•  „Krapparihagsveiflur“—Smáríkifljótariaðnásér(HannesFinnsson)

•  „Stærðarhagkvæmni“–Stærðleiðirlíka`lkostnaðar,t.d.hernaðarævintýra,smæðolhagkvæm(löghlýðni,hófsemi)

•  „Áhæjavegnanájúruhamfara“—Leiðirafsmæðlands,ekkifámenni;viðlagasjóðir

•  „Fájhæfileikafólk“—Nógafþví,oghvaðumstjórnendurstórraríkja?Allthæfileikafólk?

RökBaldursröng•  „Íslandþarfei#skjól“—Nei,Íslandþarfmörgskjól,markaðioghervernd

•  Íslendingarskriðuískjól1262ogfestustígildru,konungurogvaldastéjhélduniðriarðbærumsjávarútvegiöldumsamanogþjóðinsvalt

•  Íslendingaraflamarkaðameðsamkeppnishæfrivöruogfrjálsumalþjóðaviðskiptum

•  ÍslendingarfáherverndmeðaðildaðAtlantshafsbandalaginu,enþyrluaðeflatengslviðBandaríkinogBretland

•  Evrópusambandiðlíkaragildruenskjóli

Ne_ólfssynirogÍslendingar•  ÞórarinnNe_ólfsson1024:rakerindikonungs•  EinarÞveræingursvaraði:konungarmisjafnir,bestaðhafaengan

•  VilhjálmurfráSabína1247:„ósannlegt,aðlandþaðþjónaðiekkiundireinhvernkonungsemöllönnurlönd“

•  Staðarhóls-Páll:Lýthá`gninni,enstendáré]num•  GeorgBrandes1906:skopaðistaðsjálfstæðis`lburðumÍslendinga,lík`ÍslandiviðAmager

•  AlfredCobban1944:Íslandþarfskjól,sambandviðstærraogauðugraríki

SjónarmiðCobbans„Totakeexamples,canitreasonablybebelievedthatthena`onaldemandsofWales,WhiteRussia,Alsace,orFlanders,wouldbemet,orshouldbemet,bythegran`ngofpoli`calindependence?ShouldFrenchCanadaself-determineitselfasaseparatestate?Woulditbebejerforthena`onallibertyoftheMalteseiftheyabandonedtheBri`shconnexionandendeavouredtosetupasacompletelyindependentstate,regardlessoftheambi`onsoftheirMediterraneanneighbours?CanIcelandaffordtobewithouteconomiclinkswithsomelargerandmoreprosperousstate?“(Na*onalSelf-Determina*on(1944),74.bls.)

Cobbanekkispámaðuríföðurlöndum

•  ÖflugarsjálfstæðishreyfingarenníFlandriogQuebec

•  Hvíta-Rússland,MaltaogÍslandnúsjálfstæðríki•  20.öldina_ölgaðismáríkjumaftveimurkerfisbundnumástæðum:

1.  Frjálsarialþjóðaviðskip`auðveldasmáríkjumaðnýtastærðarhagkvæmnimarkaðaogkomasthjásjálfsþurlabúskap

2.  Lýðræðisþróunminnkarlíkurávaldbei`ngugegnsjálfstæðishreyfingum(Slóvakíu,Króa}u,Eystrasaltsríkja,gamallanýlendnao.sv.frv.)

ÞrennrökJónsSigurðssonar18481.  Íslendingarfráöndverðu

veriðsjálfstæðogfullvaldaþjóð

2.  Íslendingarsérstökþjóðmeðeigintunguogmenningu

3.  Íslendingarvitabeturenaðrir,hvaðþeimersjálfumfyrirbestu

Viðbótarrök:Verslumviðalla,ekkiviðeinnaðila

Viðhorfin`lBreta

•  JónSigurðsson:„Margirhinirvitrustumenn,semritaðhafaumstjórnaraðferðáEnglandiogrannsakaðhananákvæmlega,hafaáli`ðfélagsfrelsiðaðalstofnallrarframfararþarálandi.“(Nýfélagsrit1844,10.bls.)

•  JónÞorláksson:„ReynslanhéríNorðurálfuhefirogorðiðsú,aðþvílandihefirvegnaðbestístjórnarfarslegu`lli`,þarsemlagabókstafirnirerufæs`r,enstjórnarvenjurnarfastastar.ÁégþarviðStóraBretland.“(Alþt.1927,B4421–2.)

•  JónasfráHriflusammála:Bretavinurog„Leifslínan“

Samskip`ÍslendingaogBreta•  HófuveiðaráÍslandsmiðum1412•  Mikillhlu`flotans,t.d.149af440

fiskiskipum1528•  Englandskóngiboðiðlandiðþrisvar,

1518,1524og1535(fyrir$6,5m.)•  ÍslandsvinurinnSirJosephBanks

bjargaðiÍslandiíNapóleonsstríðum•  FylgdiekkiNoregiíKílarfriðnum

1814•  Bretarhöfðu„neikvæðan“áhugaá

Íslandi

ChurchillgefurV-merkiðífyrstasinn

Vernd,hernám,hervernd•  ÍslandávaldsvæðiStóraBretlands1814–1941•  1914-18RæðismaðurBretaEricCableeinráður,ÍslendingarsemjabeintviðBretaumviðskip`

•  1918–1936BretaráhugalitlirumÍsland•  1940–41HernámBreta,viðskip`•  1868Bandaríkjastjórnvel`fyrirsérkaupumáÍslandi(einsogáAlaska1867ogDönskuVestur-Indíum1917)

•  ÍslandávaldsvæðiBandaríkjanna1941–2006,hervernd;Monroe-línanaustanviðÍsland

•  ÚtveguðuÍslendingumviðskip`oglánogvorubakhjarlíþorskastríðumviðBreta1958,1972og1975

MeðstuðningiBandaríkjanna

ÁhugaleysiBNAogfólskaSB2008

•  Bandarískiseðlabankinnvei]hlutlausuríkjunumSvíþjóðogSvisslausa_árfyrirgreiðslu

•  Sögðuíslenskabitannofstóran,ensmábi`fyrirBandaríkjamenn(10milljarðardala)

•  BretarlokuðubreskumbönkumíeiguÍslendinga,semsíðarhafareynsttraus`r(HeritableogKSF),enbjörguðuöllumöðrumbreskumbönkum(ótraustari)

•  Bretarsejuhryðjuverkalögaðóþörfu;leynileg`lskipunFSA`lLandsbankaú`búsinshefðinægt`laðkomaívegfyriróeðlilegarmillifærslur`lÍslands

Hversvegnahryðjuverkalög?

1.  Öngþvei`íbreskristjórnsýslu(ræjumherútkall!)2.  Íslenskirbankarillaséðir(varfærnieðaa�rýðisemi?)3.  Íslandví``lvarnaðaröðrum(hræddirviðmillifærslur

einsoghjáLehman-bræðrum)4.  Gátuleikiðhetjuránteljandikostnaðar

(Falklandseyjaáhrif)5.  VildusýnaSkotum,hvaðsjálfstæðikostaði

(sérstaklegaGordonBrownogAlistairDarling)6.  VilduskapasérsamningsaðstöðuíIcesave-deilunni

Atlantshafskosturinnbetri•  NorðurlandaþjóðirnarbrugðustfyrirbankahrunogíIcesave-málinu

•  Evrópusambandiðbrástlíka•  Þurfumgojsambandviðalla,mörgskjól,enrökfyriraðtakaAtlantshafskos`nnframyfirEvrópusambandskostþeirraNe_ólfssona:

1.  Landfræðileganæstokkur:Noregur,Bretland2.  Menningarleganæstokkur:Bretland,Noregur,

Bandaríkin,Kanada,Írland3.  ÖflugribandamennenESB,hafabjargaðheiminum

fráharðstjórum,munuekkileyfa_andsamlegumaðilumaðhreiðraumsigáÍslandi

ÍslandJanusmeðtværásjónur

Lylumheitumhöndumverég…•  EigumsálufélagviðEgilogSnorra,HallgrímogJónas,eigum

eijhvaðdýrmæj,semgerirokkuraðþví,semviðerum,gerirokkurstórísmæðokkar

•  ÁþejasálufélagreyndiíbankahruninuogIcesave-deilunni,þegarNe_ólfssynirfóruákreik.Enskáldiðor`gegnþeim:

Land,þjóðogtunga,þrenningsönnogein,þérvaréggefinnbarnámóðurkné;églékhjáþérviðlækogblómogstein,þúleiddirmigíorðsþínsháuvé.…Ísland,ílyMumheitumhöndumverégheiðurþinnoglífgegntrylltriöld.