İslamiyet Öncesi Türk Devletleripazarorenanadolulisesi.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/38/06/...KPSS...

KPSS Tarih Ders Notları

1

İslamiyet Öncesi Türk Devletleri

*Türk adı, güçlü kuvvetli, türeyen, çoğalan vb.

anlamlarda kullanılmıştır.

Uyarı:: Türk adını, ilk kez Göktürkler, ikinci

olarak Türkiye Cumhuriyeti kullanmıştır.

*Türklerin ilk ana yurdu, doğuda Baykal Gölü

ve Kingan Dağları, batıda Hazar Denizi ve

Ural Dağları, kuzeyde Sibirya, güneyde

Himalayalar ile çevrilidir.

Uyarı:: Orta Asya’nın iklim koşulları, Türklerin

yaşantısını ve uğraşlarını doğrudan

etkilemiştir. Bu koşullar Türklerin:

1) Göçebe (konar-göçer, yaylak-kışlak)

yaşam biçimini benimsemelerine

2) Hayvancılıkla uğraşmalarına

3) Savaşçı ve Teşkilatçı bir karakter

kazanmalarına

4) Bağımsızlık duygularının gelişmesine

Ortam hazırlamıştır.

*Türklerin ilk kültürleri, M.Ö. 4500’lere kadar

uzanır. Bu Kültürler:

Avav, Kelteminar, Afanesyova, Andronova,

Karasuk ve Tağar kültürleridir.

Yerleşik Hayatın Kanıtları

Her türlü mimari eserler (Ev, Kütüphane,

Kale, Burç, Sur, Şato, Tapınak vb.)

Tarım (tarım yapılan yerler yerleşik hayatı

benimsemiştir.)

Sulama kanalları, tohumluk buğday ambarları,

büyük değirmenler

Duvar Resmi (Fresko)

Matbaa ve basma eserler

Yerleşik Hayata Kanıt Olarak

Gösterilemeyenler

Silahçılık

Madencilik

Resim (mağara resimleri)

Halıcılık ve Dokuma

El değirmenleri

Tahıl ambarları (göçebeler de ekmek

pişirmek zorunda yanlarında taşıyabilirler)

Çanak-çömlek

Koşum takımları vb

Uyarı:: Taşınabilir türden eserler yada aletler

yerleşik hayata kanıt olarak gösterilemez.

Türk Göçleri

Göçlerin Nedenleri:

1- Köklü iklim değişiklikleri. (Kuraklık,

Otlakların azalması)

2- Nüfus artışı

3- Bulaşıcı hayvan hastalıkları

4- Türk boyları arasındaki hâkimiyet

mücadelesi

5- Çin, Moğol ve Kitan gibi komşu

devletlerin baskıları

6- Türk Töresine göre yeni yerler fethetme

arzusu. (Cihan anlayışı)

Uyarı:: Cihan anlayışı İslamiyet’ten sonra

cihad anlayışına dönüşecektir.

Uyarı:: Türklerin göç edip yerlerini

değiştirmelerinde bağımsızlıklarına düşkün

olmaları önemli rol oynamıştır.

Uyarı:: Atı ve tekerleği kullanmaları, göçebe

yaşantıya alışkın oluşları, göçleri

hızlandırmış ve kolaylaştırmıştır.

Göçlerin Sonuçları

1- Birçok bölgenin, siyasi, etnik ve kültürel

yapısında değişmeler meydana

gelmiştir.

2- Türkler göç ettikleri bölgelerin halkına,

hayvancılık ve madencilik ile ilgili

bilgilerini aktarmışlar ve bazı

toplumların çağ atlamalarında etkili

olmuşlardır.

3- Türk kültürü geniş bir alana yayılmıştır.

4- Bazı Türk toplulukları göç ettikleri

bölgelerin dini ve kültürel özelliklerini

benimsediklerinden ulusal benliklerini

kaybetmişlerdir.

İskitler (Sakalar)

*Türklerin etkin olduğu ilk siyasi topluluktur.

*Hazar Denizi ile Karedeniz arasındaki bölgede

yaşamışlardır.

*Yönetici kadrosu Türk, halk farklı

kavimlerden oluşmuştur.

* Atlı-göçebe uygarlığının kurucularıdırlar.

Tarihte ilk defa at koşum takımlarını, pantolon,

kemer ve kemer tokasını kullandılar.

Eşyalarını hayvan figürleriyle süslediklerinden,

süslemelerinde hayvan üslubu hâkimdir.

*Alp Er Tunga önemli destanlarıdır. İran Milli

destanı Şehname de adı geçer. Bu destanda

İskitler ön Asya toplumlarıyla yapmış oldukları

mücadeleleri anlatırlar.

* İskitler Falcılık, Büyücülük(hekimlik) ve

maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdir. Altın

ve Gümüş işletmeciliğinde oldukça ustaydılar.

Uyarı:: İskitler tarihte önemli rol oynayan ilk

Türk topluluğudur.


2

İlk Türk Devletleri

Asya Hun Devleti

*Türk göçlerine katılmayan ve Orta Asya’da

kalan Türkler tarafından, Orhun ve Selenga

Irmakları çevresinde kurulmuşlardır.

Başkentleri Türklerce kutsal sayılan

Ötüken’dir.

*Yazıyı kullanmadıklarından dolayı ilk

dönemleri hakkında bilgi edinilememiştir.

Hunlarla ilgili en eski yazılı belge M.Ö. 318

tarihli Çince yazılan bir antlaşmadır.

*Bilinen ilk hükümdarları Teoman’dır.

Çinliler bu dönemde Hun saldırılarından

korunmak amacıyla Çin Seddi’ni inşa

etmişlerdir.

*En önemli hükümdarları Mete Han’dır.

Mete Han, askeri ve idari alanda güçlü bir

devlet kurup, Türk dünyasında birliği sağlamış,

Çine seferler düzenleyip vergiye bağlamış ve

İpek Yolu’nu kontrol altına almıştır.

*Mete Han askeri alanda Onlu sistem diye

bilinen alay, bölük ve tabur uygulamasının

öncüsüdür.

Uyarı:: Alay, bölük, tabur uygulaması Türkler

tarafından bulunmuş ancak bu sistem zamanla

bozulmuş ve Osmanlı devletinin gerileme

döneminde I. Mahmut zamanında Avrupa tarzı

olarak Avrupalılardan geri alınmıştır.

Devletin parçalanışı:

*Çin politikası, Çinli prensesler ve

diplomatların entrikaları

*Taht kavgaları (veraset sisteminin etkisi)

*Dış baskılar

*İpek Yolu hâkimiyetinin Çin’e kaptırılması

Kavimler Göçü (375)

*Asya’nın batısında yaşayan Hunların,

ekonomik sıkıntılar ve dış baskılar nedeniyle,

batıya doğru hareketleri sonucunda,

Karadeniz’in kuzeyindeki Ostrogot, Vizigot,

Vandal, Frank, Germen, Burgont, Sakson, Sepit

topluluklarının Hunlardan kaçmasıyla meydana

gelen büyük göç dalgasına Kavimler Göçü adı

verilmiştir.

Sonuçları:

1- Avrupa’nın etnik ve siyasi yapısı

şekillendi.

2- Bugün ki Avrupa milletlerinin temeli

atıldı.

3- Merkezi krallıkların parçalanmasıyla

Feodalite (Derebeylik) rejimi ortaya

çıktı.

4- Roma imparatorluğu 395’te Batı ve

Doğu (Bizans) olarak ikiye ayrıldı.

476’da Batı roma yıkıldı. Böylece

İlkçağ sona erdi ve Ortaçağ başladı.

5- Avrupa’daki barbar kavimler arasında

Hıristiyanlık yayıldı

6- Avrupa’ya giren Türkler çeşitli devletler

kurdular. [Avarlar, Bulgarlar, Macarlar,

Peçenekler, Uzlar (Oğuzlar) ve

Kıpçaklar (Kumanlar)]

Avrupa Hun Devleti

*Macaristan toprakları üzerinde yaşadılar.

En önemli hükümdarları Atilla’dır.

*Avrupa Hunları, Bizans ve Batı Roma ile

askeri ve siyasi ilişkilerde bulunmuşlardır.

*Atilla Bizans üzerine Balkan seferlerini

düzenlemiş ve onlarla Margos ve Anatolios

anlaşmalarını imzalamıştır.

Uyarı:: Atilla bu anlaşmalarla Bizans’a

sığınan kaçakları geri almış, Bizans ile

ekonomik ilişkileri geliştirmiş ve onları

yıllık vergiye bağlamıştır.

*Atilla Batı Roma üzerine Galya ve İtalya

seferlerini düzenlemiş ancak Roma’yı

alamamıştır. Uyarı:: Avrupa Hun devletinin yıkılmasının en önemli nedeni Türk Göçleriyle beslenememesidir.

Göktürk Devleti

*552 yılında Avar hâkimiyetinden kurtulup

Bumin Kağan zamanında bağımsızlıklarını

kazanmışlardır.

* Tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlettir.

* Batı Türkistan’ı Türkleştirdiler.

*Göktürkler, Çin, Sasani, Bizans ve Akhun

devletleriyle siyasi, askeri ve ekonomik

ilişkilere girmişlerdir.

*İpek Yolu hâkimiyeti için Sasani ve

Bizanslılarla zaman zaman ittifaklar

kurmuşlardır.

*Göktürklerin 38 harfli ve şekil sistemine

dayanan alfabeleri vardır

*Çin hâkimiyetine girip yıkılmışlardır

Kutluk İsyanı:

*682 yılında Çin hâkimiyetindeki

Göktürkler Kutluk isyanı ile

bağımsızlıklarını kazanarak II. Göktürk

devletini kurmuşlardır.


3

II. Göktürk Devleti (Kutluk Devleti)

*İlteriş ve Kutluk Kağan tarafından kuruldu.

*Bilge Kağan, kardeşi Kültigin ve Vezir

Tonyukuk zamanında en parlak dönemlerini

yaşadılar.

* Bilge Kağan, Kültigin ve Vezir Tonyukuk

adına dikilen Orhun yazıtları dönemin en

önemli kültür mirasıdır.

*Göktürkler; Karluk, Basmil, Yağma, Çiğil

Türkleri tarafından yıkıldı. Uyarı:: Göktürkler: *ulusal adımızı taşıyan ilk devletini kurmuş *Hunlardan sonra ikinci kez Türk birliğinin sağlamış *kendilerine özgü bir alfabe kullanmış *Çine karşı bağımsızlık mücadelesi vermişlerdir.

***bu durum Göktürklerin Ulusçu bir yapıya sahip olduklarının göstergesidir.

Orhun Abideleri:

*Bilge Kağan, Kültigin ve Vezir Tonyukuk

adına dikilmişlerdir.

*Türklerin ilk yazılı kaynaklarıdır.

*8. yy eserleridir

*Bugünkü Moğolistan sınırındadırlar

*Hükümdarlara ve halka öğütler içeren bir

siyasetname özelliğindedirler.

*Yollug Tigin tarafından kaleme alınmıştır. Uyarı:: Yollug Tigin Türklerin ilk yazarı ve tarihçisidir.

Uygur Devleti

*Başkenti Karabalasagun dur. Bilge Kutluk

Kağan tarafından kuruldular.

*Yerleşik hayata geçen ilk Türk Devletidir.

*Orta Asya Türk devletleri içinde Orta Asya

dışındaki bir dine inan ilk Türk devletidir.

*Manihaizm Dinini benimsemeleri savaşçılık

özelliklerini kaybetmelerine fakat mimaride ve

Kültürel alanda gelişme göstermelerinde etkili

olmuştur.

*Türk tarihinde ilk defa kent ve kasaba

kurdular.

*Kâğıt ve Matbaayı kullandılar.

*Siyasi alandan çok Kültürel alanda varlık

göstermişlerdir.

*Kendilerine özgü bir alfabeleri vardır.

*Bir kısım Moğolların Türkleşmesinde etkili

olmuşlardır

*Uygurlar hukuk kuralları olan Töreleri yazılı

hale getirmişlerdir.

*Duvar Resmi (Fresk-Fresko), Minyatür ilk

defa Uygurlarla beraber gelişme göstermiştir. Uyarı:: Duvar Resmi, İslamiyet’te yasak olduğu için, Müslüman Türk devletlerince kullanılmamıştır. Fakat

Minyatür, İslamiyet’ten sonrada varlığını devam ettirmiştir. Uyarı:: Uygurlar kabul ettikleri dinlere ait terimleri Türkçeleştirerek ulusal benliklerini korumaya çalışmışlardır.

Avarlar

*Orta Asya’da kurulup, Avrupa’da yaşayan bir

topluluktur.

*Slavları ve Rusları etkileyerek günümüz Orta

ve Doğu Avrupa’nın etnik yapısının

şekillenmesinde etkili olmuşlardır.

***Türk tarihinde ilk defa İstanbul’u kuşattılar.

*Hıristiyanlaşarak milli benliklerini kaybettiler.

Hazarlar

*Müslümanlarla mücadele ederek İslamiyet’in

Kafkaslara girmesini geciktirmişlerdir.

*yaşadıkları dönemde kurdukları otorite ile

ticari hayatta güvenliği sağlamış ve Doğu

Avrupa’da “Hazar Barış Çağı’nı”

yaşatmışlardır.

*Museviliği benimsemişlerdir. Uyarı:: Hazarların, Musevilik yanında diğer dinleri de kabul etmeleri onların dini alanda oldukça hoşgörülü olduklarının göstergesidir.

*Hazarlar, Macar devletinin de gerçek

kurucularıdır.

Türgişler

*Emevilerle şiddetle savaşarak İslamiyet’in

Orta Asya’ya girmesine engel olmuşlardır.

*Türgişler kendi adlarına para basmışlardır.

*Türgişlere ait yazı da bulunmaktadır. Uyarı:: Türgişlere ait bir yazının bulunması onların kullanmış olduğu bir alfabenin varlığını kanıtlar niteliktedir.

Karluklar

*Talas savaşında Araplarla işbirliği yapıp Orta

Asya’nın Türk hâkimiyetinde kalmasını

sağlamışlardır.

***İslamiyet’i kabul eden ilk Türk

topluluğudur.

Bulgarlar ve Macarlar

*Hıristiyanlaşarak milli benliklerini

kaybetmişlerdir.

Uzlar ve Peçenekler

*Çeşitli devletlerin ordularında ücretli askerlik

yapmışlardır

Kumanlar(Kıpçaklar)

*Ruslarla mücadeleleri İgor, Oğuzlarla

mücadeleleri Dede Korkut hikâyelerine konu

olmuştur. Uyarı:: Türgişler, Kırgızlar, Karluklar, ve Akhunlar Orta Asya’dan göç etmemişlerdir.


4

Kırgızlar Moğol hakımıyetını kabul eden ılk turkler

İlk Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet

Devlet Yönetimi:

*Ülke hanedan üyelerinin ortak malı

sayılmıştır. Uyarı:: Bu durum taht kavgalarına, siyasi birliğin kurulamamasına ve merkezi otoritenin zayıf olmasına neden olmuştur.

*Türkler hükümdarlığın, Gök Tanrı tarafından

verildiğine inanmışlardır. Bu yetkiye Kut

denmiştir. Uyarı:: Kut kan yoluyla babadan oğla geçmiştir. Bu durumun olumsuz yanı taht kavgalarına neden olması olumlu yanı ise halkın hükümdarlara bağlılığını artırmıştır.

*Hükümdarlara, Hakan, Kağan, Şanyö, İdi Kut,

Han,tanyu,şanyu(ıslam oncesınde turk hakanları

padışah sultan unvanları kullanmadılar,kral

kraliçe prens unvanlarını da hakan ve tıgın

kullanmad)ı gibi unvanlar verilmiştir.

*Otağ, Tuğ, Sancak, Bayrak, Taht, Davul,

Ferman, Buyruk Hükümdarın sembolleridir. Uyarı:: İslamiyet öncesi Türk devletlerinde hükümdar sembolü olarak Hutbe okutmanın olmayacağını unutmamak gerekir.

*Hükümdarların eşleri olan Hatunlar da devlet

yönetiminde etkilidirler. Hatunlar:

— Boy beylerini temsilen kurultaya katılırlardı

— Elçi kabulünde bulunurlardı

— Hakanın bulunmadığı durumlarda Kurultaya

başkanlık yaparlardı

*Devleti daha kolay idare edilebilmek için ikili

yönetim benimsenmiştir.

*İslamiyet öncesi Türk devletlerinde hükümdar

çocuklarına Tekin, tigin denmiştir.

*Çinli prenseslerden doğan çocuklar hükümdar

olamazlardı.

*Kurultay (Toy, Keneş,kengeş) adı verilen

mecliste devlet yönetimiyle ilgili kararlar

alınırdı.

Kurultay:

- Kurultayda siyasi, askeri, ekonomik ve

kültürel sorunlar görüşülürdü.

- Kurultaya, Hakan, Hatun, Prensler,

Yöneticiler ve Boy beyleri katılırdı

- Hakanın olmadığı durumlarda kurultaya

hatun başkanlık ederdi, eğer hatunda

katılamıyorsa kurultaya Ayguci

(Başbakan) başkanlık ederdi.

- Genel politikayı saptamak, insan ve

hayvan sayımı yapmak, atalar

mağarasında yapılan dini törene

katılmak kurultayın görevidir

- Kurultay her toplandığında hükümdar

evini yağmalatırdı. “Hani Yağma

Geleneği”kurultayın töreleri değiştirme

yetkısı vardır bu yetkı sadece kurultaya

aıtttır Uyarı:: Kurultay da alınan kararlar hükümdar onaylarsa yürürlüğe girerdi. Bu durum kurultayın bir danışma meclisi olduğunu gösterir. Uyarı:: Kurultay da herkesin görüşünü aktarması Demokratik bir tavırdır.

*Devlet yönetiminde, Tudun (Vali, vergici),

Buyruk (Bakan), Bitikçi (Kâtip),yargan(bır nevı

polıs.zabıta) gibi görevlilerde bulunurdu.

Ordu:

*Orta Asya’da herkes asker sayılmıştır. Uyarı:: Bu durum Ordu-Millet anlayışı olarak tabir edilir. Herkesin asker olduğu bir yerde de ücretli askerlik gelişmemiştir.

*Mete Han tarafından orduda onlu sistem

uygulanmıştır. (alay, bölük, tabur)

*Türklerin göçebe bir hayat tarzını

benimsemeleri askerlik özelliklerinin

gelişmesine neden olmuştur.

*Ordu komutanlarına Tarkan ve subaşı adı

verilmiştir.

İnanış ve Din:

*Türkler tek tanrılı inanç sistemini

benimsemişlerdir. (Gök Tanrı inancı)

*Türkler Gök Tanrı inancı yanında tabiatta

bulunan gizli güçlere de inanmışlar fakat

bunlara tapmamışlardır.

*Türkler dini alanda oldukça hoşgörülü

olmuşlardır. Budizm, Maniheizm, Musevilik,

Hıristiyanlık ve İslamiyet’i benimsemişlerdir.

*Türkler öldükten sonraki hayata inanmışlar ve

Kurganlarına (Mezar) sevdikleri eşyalarıyla

beraber gömülmüşlerdir.

*Ölülerin ardından Yuğ adı verilen cenaze

törenleri yapmışlardır.

*Kurganların başlarına öldürülen asker sayısı

kadar taş heykeller Balbal dikilmiştir.

*Din adamlarına Baksı, Kam ve

Şaman(sıhırbaz hekım buyucu dıye

nıtelendırılır) denmiştir.

Sosyal ve İktisadi Hayat:

*Türklerde toprağa bağlı bir yaşantı olmadığı

ve özel mülkiyet gelişmediği için Kölecilik de

gelişmemiştir. Uyarı:: Bu durum Türklerde toplumsal alanda bir eşitliğin olduğunun göstergesidir.


5

*Türk toplumu geleneklere dayanan ve herkesin

uymak zorunda olduğu Töre adı verilen hukuk

kurallarıyla yönetilmiştir. Uyarı:: Törelere hükümdarlar da dahil olmak üzere herkesin uymak zorunda olması Türklerde yasaların üstünlüğü ilkesinin benimsendiğinin göstergesidir.

*Devlete isyan, at çalmak, zina etmek, adam

öldürmek idamla cezalandırılmıştır.

*Türklerde göçebe yaşam tarzından dolayı

hapis cezaları çok fazla uygulanmamıştır.

*yargıyla ilgili görevlilere Yargucu adı

verilmiştir.

*İpek ve Kürk yolu ticareti dönemin önemli

ekonomik faaliyetlerindendir.

*Türklerde, silahçılık, madencilik, dokuma,

dericilik, demir ve tahta işlemeciliği gelişmiştir.

Bilim ve Sanat:

*Uygurlara kadar sanat eserleri daha çok

taşınabilir malzemeden yapılmış, Uygurlardan

itibaren saray, ev, tapınak yapılmış mimari

faaliyetler geliştirilmiştir.

*Süslemelerde genellikle hayvan motifleri

kullanılmıştır. Buna Hayvan Üslubu adı

verilmiştir.

*Türkler şenliklerinde Kopuz adı verilen müzik

aleti kullanırlardı.

Yazı Dil ve Edebiyat:

*Türklerle ilgili en eski bilgilere Çin, Bizans ve

İran kaynaklarından ulaşılmıştır.

*Göktürkler, Uygurlar ve Türgişler alfabe

kullanmışlardır.

*Türk kültüründe Sav, Sagu, Destan, Koşuk

gibi sözlü kaynaklar önemli yer tutmuştur

*İslamiyet’ten önce Hat ve Tezhip sanatı

gelişme göstermemiştir.

Önemli destanlar:

Ergenekon: Göktürklere ait bir destandır.

Göktürklerin savaşta yenildikleri Ergenekon

denilen yerden çıkışlarını anlatır.

Göç: Uygur destanıdır. Ortaya çıkan kıtlığı

anlatır.

Türeyiş: Uygur destanıdır. Kızlarını tanrılarla

evlendiren bir Hakan ve onların Bozkurt

ruhuyla doğan çocuklarını anlatır

Manas: Kırgızlara aittir. En uzun Türk

destanıdır.2000 yılında BM tarafından dünyaya

tanıtılmıştır.

Alper Tunga ve Şu Destanları: İskitlerin sözlü

kaynakları arasındadır.

Dede-Korkut hikâyeleri: İslami öğeler taşır

Oğuz-Kıpçak mücadelesini anlatır.

Oğuz Kağan destanı: Hun destanıdır,

Türklerin ortak destanıdır.

*Türklerin sözlü kaynakları yanında yazılı

kaynakları da vardır.

Bunlar:

Göktürkler: Orhun Abideleri

Uygurlar: Karabalasagun

Kırgızlar: Yenisey yazıtları

Bazı Terimler:

Yuğ: Cenaze töreni

Uçmağ: Cennet

Ayuki: Hükümet

Tamu: Cehennem

Kam-Şaman, Baksı: Din adamı

Kamdu: Bez parçası (Para olarak kullanılmış)

Fresk: Uygurlarda duvar resmi

Sagu: Ağıt

Bitikçi: Kâtip

Sav: Atasözü

Balbal: Mezar taşı

Tudun: Vergici

Buyruk: Bakan

Yargucu-Yargan(zabıta,polıs): Yargıçlar

Ayguci: Başbakan

İdi kut: Hükümdar unvanı

Kurgan: Mezar

Töre: Hukuk kuralı

Otağ: Ordu komutanı için kurulan çadır.

Yabgu: batıyı yoneten hukumdarın kardeşi

,yonetıcı

Kımız: at sütünden yapılan bir tür içecek


6

Türk-İslam Devletleri

Orta Asya Mısır Hindistan Anadolu

*Karahanlılar

*B.Selçuklu

*Tolunoğulları

*Akşitler

*Eyyubiler

*Memlükler

*Gazneliler

*Babürlüler *İlk Beylikler

*And.Selçuklu

*İkinci

Beylikler

*Osmanlı

Devleti

*Türkiye

Cumhuriyeti

*Türkler Abbasiler döneminden itibaren

Araplarla yakınlaşmışlar ve ilişkileri

dostane olmuştur.

Talas Savaşı

*751 yılındaki Talas Savaşında Türklerle

Araplar ittifak kurdular ve Çini mağlup

ettiler. Bu savaşla birlikte Türkler kitleler

halinde Müslüman olmaya başladılar.

Karluklar İslamiyet’i kabul eden ilk Türk

boyudur.

*Savaş sonucunda Orta Asya Çinleşmekten

korundu.

*Kâğıt üretimi Çin dışında üretilmeye

başlandı.

Türklerin Müslümanlığı Seçmelerinin

Nedenleri:

1- Gök Tanrı inancı ile İslamiyet

arasındaki benzerlik

2- Töre hukuku ile Şeri hukuk arasındaki

benzerlik

3- Her iki inançta da kurban kesme

geleneğinin olması

4- Cihan hâkimiyeti düşüncesinin

İslamiyet’teki Cihat düşüncesiyle

benzeşmesi etkili olmuştur.

Türklerin İslamiyet’e Hizmetleri:

1- İslam dünyasının koruyuculuğunu

üstlenmiş ve halifeliğin devamını

sağlamışlardır.

2- İslam uygarlığıyla Türk uygarlığını

birleştirip, İslam uygarlığını

geliştirdiler.

3- İslamiyet’i, Anadolu, Balkanlar, Orta

Avrupa ve Hindistan gibi bölgelere

yaydılar.

4- Avasım, şehirlerini kurdular, Bu şehirler

koruyucu niteliğindedir. Bizanslılara

karşı savaştılar. En önemli kent

Malatya’dır. Battal Gazi destanının

kaynağı burasıdır

Tolunoğulları

* Mısırda yaklaşık bin yıl sürecek Türk

hâkimiyetinin öncüsü olmuşlardır.

*Mısırda kurulan ilk Türk devletidir.

Abbasilere karşı kurulmuş, Abbasiler tarafından

yıkılmışlardır.

* Mısırdaki Ulu Camii ve Tolunoğlu Camii en

önemli eserleridir.

***Yıkılmalarında yönetimin Türk olmasına

karşın halklarının farklı kavimlerden olması

etkili olmuştur.

Akşitler-İhşitler

* Suriye ve Filistin topraklarının yanı sıra

kutsal toprakları (Hicaz) sınırlarına dâhil eden

ilk Türk devletidir.

***Yıkılmalarında tıpkı Tolunoğullarında

olduğu gibi yönetimin Türk olmasına karşın

halklarının farklı kavimlerden olması etkili

olmuştur.

Eyyubiler

*Selahattin Eyyubi tarafından kurulmuştur.

*Hittin savaşında Haçlıları yenerek Kudüs’ü

Haçlıların elinden kurtarmışlardır.

Memlükler

*Batıniler ve Haçlılara karşı mücadele ederek

İslam dünyasını korumuşlardır.

*Ayn-ı Calut ve Elbistan savaşlarıyla Moğolları

mağlup etmişlerdir.

*Resmi dil olarak Türkçeyi kullanmışlardır.

*Halifelik Osmanlı devletine Memlüklerden

geçmiştir. Uyarı:: Memlüklülerde her Emir’in (Komutan) Hükümdar olma hakkı vardır.Bu durumun çıkardığı sonuçlar:

1- Veraset sistemi diğer Türk devletlerinden farklıdır. Yani Ülke Hanedan üyelerinin ortak malı değildir.

2- Kut anlayışı ve hükümdarlığın babadan oğula kan yoluyla geçer kuralı uygulanmamıştır.

Babürlüler

*Hindistan’da Türk siyasi birliğini

sağlamışlardır


7

*Taç Mahal(mımarı adı ısa) ve Babürname en

önemli eserleridir.

Gazneli Devleti

*Alp Tigin tarafından Afganistan’ın Gazne

şehrinde kurulmuşlardır.

*En büyük hizmetleri Hindistan’a İslamiyet’i

yaymalarıdır. (Hindistan’a yapılan 17 sefer

yaptı bu en buyuk başarısıdır)

*Abbasi halifesini Şii Büveyhoğullarının

baskısından kurtaran Gazneli Mahmut’a Abbasi

Halifesi tarafından Sultan unvanı verilmiştir.

*1040 yılında B. Selçuklu devleti ile yaptıkları

Dandanakan savaşıyla yıkılma sürecine

girmişler ve son olarak Gurlular tarafından

yıkılmışlardır. Uyarı:: Gazneli devletinin çabuk yıkılmasında hakimiyetleri altında çok farklı ulusların yaşaması ve etnik uyumsuzluk etkili olmuştur.

Büyük Selçuklu Devleti

*Oğuzların Kınık boyundan olan Selçuklular,

Selçuk Bey tarafından kurulmuştur.

*Rey, İsfahan, Nişabur, Bağdat devletin önemli

başkentlerindendir.

*Tuğrul ve Çağrı Beyler zamanında Horasan

hâkimiyeti için Gaznelilerle Dandanakan savaşı

yapılmış, savaş sonunda Gazneliler yıkılma

sürecine girmişlerdir.

*1048 yılında Bizans’la Pasinler savaşı

yapılmış, bu savaş Anadolu hâkimiyeti için

yapılan ilk savaştır.

*1071 yılında yapılan Malazgirt savaşı ile

Anadolu kapıları Türklere açılmış ve Türkiye

Tarihi başlamıştır.

*Selçuklu devletinin yıkılmasında Batınilerin

çalışmaları (Hasan Sabbah önderliğindeki,

Sosyal, Siyasi ve ekonomik özellikli Türkmen

hareketi) önemli bir rol oynamıştır

*Selçuklu devleti 1141 yılında Karahitaylılarla

yapılan Katvan savaşını kaybederek yıkılma

sürecine girmiştir.

*Selçuklular;

İkta sistemini uyguladılar.

Nizamiye medreselerini inşa ettiler.

Resmi dil olarak Arapça ve Farsçayı kullandılar

Karahanlılar *Bilge Kül Kadir Han tarafından kuruldu.

Saltuk Buğra Han döneminde İslamiyet’i kabul

ettiler

*Başkentleri Balasagun ve Semerkant’tır

***İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devletidir.

*Türk İslam medeniyetinin temellerini

atmışlardır.

***Resmi dil olarak Türkçeyi kullanmışlardır. Uyarı:: Karahanlılar, Karamanoğulları ve Memluklular resmi dil olarak Türkçeyi kullanmışlardır.

*Türk-İslam eserlerinin ilk örneklerini

Karahanlılar vermişlerdir.

*Karahanlılar da Burslu eğitim sistemi

uygulanmıştır.

Türk – İslam Devletlerinde

Kültür ve Medeniyet

Devlet Yönetimi

*İslamiyet öncesindeki Kut anlayışı ve Ülkenin

Hanedan üyelerinin ortak malı sayılması

geleneği devam etmiştir.

*Devlet işleri Divan-ı Saltanat denilen büyük

divanda görüşülürdü.

Büyük divana bağlı ikinci derecedeki divanlar

şunlardır.

Tuğra Divanı: Yazışmalara bakılırdı.

İstifa Divanı: Maliye işlerine bakardı.

Arz Divanı: Ordunun ihtiyaçlarına bakardı.

İşraf Divanı: Askeri ve hukuk işleri hariç

devletin bütün işlerini denetleme yetkisine

sahipti.

İnşa Divanı: Atama ve tayin işlerine bakardı.

Divanin üyeleri ise;

Müstevfi: Maliyeci

Pervaneci: Dirliklerin dağıtımı

Tuğracı: Yazışma işleri

Müşrif: Askeri ve hukuk işlerinin dışında

devletin bütün işlerinin denetiminde

Ariz: Ordunun ihtiyaçlarıyla ilgilenirdi.

Kadı leşker: Askeri davalara bakar.

Emiri Dad: Adalet işlerine bakardı fakat

kararlarında bağımsız olabilmesi için divana

dâhil edilmezdi.

*Belediye işlerine Muhtesip bakar, Asayişle

subaşılar ilgilenirdi.

*Selçuklularda hükümdar çocuklarına Melik ve

Şıhne isimleri verilmiştir.

Meliklerin dışında Eyalet yöneticilerine Amid

ve Amil isimleri verilmiştir.

Atabeylik Sistemi(Osmanlı ‘da lalalık

sıstemıne benzer)


8

Hükümdar çocukları devlet yönetiminde

tecrübe kazansınlar diye sancaklara atabey

denilen eğitimciler ile gönderilirlerdi. Atabeylik

sisteminin Osmanlı devletindeki karşılığı Lala

sistemidir.

Ordu

*Karahanlı ordusunu temelini Türklerin

oluşturduğu bir ordudur.

*Gazneli ordusunda savaş esirlerinden

oluşturulan Gulam askerleri, Eyalet askerleri

ve ücretli askerler görev yapmışlardır. Gazneli

ordusu Fillerle de desteklenmiştir.

*Türk – İslam devletlerinin ordularında

esirlerden oluşturulan Gulamların yanı sıra,

Türkmenler, gönüllüler, bağlı beylik ve

devletlerin askerleri de yer almıştır.

*B. Selçukluların askeri alandaki en büyük

yeniliği askeri İkta sistemidir. Uyarı:: İkta sisteminin özellikleri:

1- İktalar devlet görevlilerine maaş ve hizmet karşılığı verilen topraklardır.

2- İkta alan görevliler bu topraklarda oturur ve toprağın ekilmesini sağlarlardı

3- Topraktan elde edilen gelirle yöneticilerin maaşları ödenir bir kısmıyla da atlı asker beslenirdi

4- Devlet hazinesine yük olmadan güçlü ve büyük ordular oluşturulmuş böylece iç ve dış güvenlik sorunları çözülmüştür.

5- Göçebe halkın yerleşik unsurlara zarar vermeleri önlenmiş böylece Sosyo-Ekonomik denge sağlanmıştır.

6- Ülke bayındır hale getirilmiştir. 7- Çıkabilecek isyanlar önceden önlenmiştir.

Sosyal ve İktisadi Hayat

*İslamiyet’in kabulüyle birlikte çoğunluğu

yerleşik hayata geçip şehir ve kasabalara

yerleşen halk toplumsal dayanışmaya büyük

önem vermiştir.

*Toplumsal ihtiyaçları hazırlamak için açılan

kurumlarda din ve mezhep farkı

gözetilmemiştir.

*Ekonomi tarım ve hayvancılık ve ticaret

oluşturmuştur.

*İpek ve Baharat yollarından yararlanan Türk –

İslam toplulukları ekonomik güçlerini

artırmışlar ticareti geliştirmek amacıyla

Kervansaraylar yapmışlardır.(karahanlılarda

rıbat olarak gecer)

* Abbasilerin kurduğu Fütüvvet teşkilatı

Türklerde Ahilik teşkilatı adını almıştır

Ahilik:

*Esnaf örgütlenmesidir.

*Müslüman olmayanlar bu teşkilata

alınmamıştır.

*Mesleki dayanışmayı, üretimde kaliteyi ve

mesleki eğitimi sağlamıştır.

*Ahilik teşkilatının çarşılarına Arasta adı

verilmiştir.

Toprak

Has topraklar: Gelirleri hükümdara ve hanedan

üyelerine ayrılan topraklardır.

Mülk topraklar: Kişilere ait topraklardır.

İkta topraklar: Geliri hizmet veya maaş karşılığı

olarak komutanlara devlet adamlarına verilen

topraklardır.

Vakıf topraklar: Hayır kurumlarının

ihtiyaçlarını karşılamak amaçlıdır.

Hukuk

*Şeri ve örfi hukuk vardır. Şeri hukukun

başında kadılar, örfi hukukun başında ise Emiri

Dad bulunurdu. Şeri hukuk İslam hukuku; örfi

hukuk ise Kamu hukukudur.

*Aynı zamanda haftanın belli günlerinde

toplanan ve sultanın başkanlık ederek halkın

sorunlarını dinlediği Divanı Mezalim de

bulunurdu. Uyarı:: Yargının bağımsız olmasını isteyen Türk – İslam topluluklarında Kadılara baskı uygulanmamıştır.

Dil, Edebiyat, Bilim ve Sanat

*Farabi: İslam felsefesinin ve siyaset

kurumunun kurucusudur. Batıda Muallimi Sani

adıyla tanınır.(el medıne-tul fazıla)

*İbn-i Sina: İslam filozoflarının reisidir.(el

kanun –ı fıt tıb)

*Gazali: Tüm felsefi tartışmaları akılla

yapmıştır, sonradan tasavvufçu olmuştur(ıhya-

yı ulum-ıd dın)

*En fazla gelişme gösteren güzel sanat dalı

mimaridir. Süsleme sanatı, çinicilik, hattatlık,

minyatür sanatı da gelişmiştir.

Ömer Hayyam (Rubailer)

Enver (Kasideler)

Nizamül Mülk (Siyasetname) Uyarı:: Türk-İslam mimarisinin ilk örneklerine Türbe, Camii ve Kervansaray olarak Karahanlılar da rastlanır.


9

Kutadgu Bilig:

Yusuf Has Hacib tarafından yazıldı. Türkçe ilk

siyasetnamedir. Mutlu kılıcı bilgi anlamındadır.

Hükümdara öğütleri içerir.

Divan-ı Lügati-t Türk:

Kaşgarlı Mahmut tarafından, Araplara Türkçeyi

öğretmek amacıyla yazılan ilk Türkçe

sözlüktür.

Atabetül Hakayık:

Edip Ahmet tarafından yazılan eğitici ve

öğretici bir ahlak kitabıdır.

Divanı Hikmet:(turk ıslam tasavvufunun

kurucusu)

Ahmet Yesevi tarafından tasavvufla ilgili

yazılan şiirlerdir.

Muhakemetül Lügateyn:

Ali Şir Nevai tarafından Timur devleti

zamanında yazılan Türkçe-Farsça sözlüktür

Bırunı:asar-ı bakıye adlıo eserı var

Ibn-i ruşt: batıda ronesansa etkı etmıştır.

Abdullah baranı;trıgonometrının kurucusudur.

*Sözlü Edebiyat alanında ise Karahanlıların

Müslüman oluşlarını ve mücadelelerini anlatan

Saltuk Buğra Han Destanı önemli bir yere

sahiptir.

*Bağdat’taki Nizamiye Medresesi, İsfahan’daki

Melikşah Camii, Merv’deki Sultan Sencer

türbesi bu dönemin önemli Türk-İslam eserleri

arasında yer alır

Anadolu Tarihi

İlk Türk Beylikleri Devri

Anadolu Selçukluları Devri

Anadolu Türk Beylikleri Devri

Osmanlı İmparatorluğu Devri

Türkiye Cumhuriyeti Devri

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri

Danişmentliler

*Sivas merkezli kurulan bu beylik Sakarya

nehrinden Fırat’a kadar geniş bir alanda etkili

olmuştur.

*Anadolu’da kurulan Türk beyliklerinin en

güçlüsü sayılmaktadır.

*Haçlılar, Ermeniler ve Bizanslılarla savaştılar Uyarı:: Anadolu’daki ilk medrese sayılan Yağbasan Medresesi Danişmentliler tarafından yapılmıştır.

Saltuklular

*Erzurum merkezlidir. Haçlılar ve Gürcülerle

savaşmışlardır.

*Erzurum Ulu Cami önemli eserlerindendir.

Mengücekler

*Erzincan, Kemah ve Divriği civarında

yaşamışlar, Rumlarla ve Gürcülerle mücadele

etmişlerdir.

Artuklular

*Diyarbakır ve Mardin merkezli yaşamışlar,

Haçlılarla mücadele etmişlerdir.

*Diyarbakır Ulu Camii, Diyarbakır surları,

Hasankeyf, Malabadi Köprüsü önemli

eserleridir.

Çaka Beyliği

*Çaka Bey tarafından İzmir çevresinde

kurulmuşlardır.

*Çaka Bey ilk Türk denizcisi sayılmaktadır.

Beyliklerin Özellikleri

1- Anadolu’nun Fethedilmesinde ve

Türkleşmesinde önemli rol oynadılar

2- Bulundukları bölgelerin savunucuları

oldular

3- Anadolu’yu bayındır hale getirmişlerdir.

Anadolu Selçuklu Devleti

(Türkiye Selçukluları)

*Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından İznik

merkezli olarak kurulmuştur.

*Anadolu Selçuklu Devletinin kuruluş

döneminin uzun sürmesinde:

—Büyük Selçuklular karşısında aldıkları

yenilgiler

—Fetret dönemleri yaşamaları

—Haçlılarla savaşmak zorunda kalmaları

Gibi nedenler etkili olmuştur.

*Haçlı Seferleri, Anadolu Selçuklu Devletinin

kuruluş yıllarında, oldukça zararlı olmuştur.

Hatta İlk sefer sonucunda Kudüs düştüğü gibi

Urfa ve Antakya’da kontluklar kurulmuştur.

*Haçlı seferleri sonunda:

—Akdeniz limanları önem kazandı.

—Feodalizm zayıfladı.

—Kilisenin etkinliği azaldı

—Kâğıt, Barut, Matbaa ve tarımsal etkinlikler

Avrupa’ya taşındı.

*1176 yılında Bizans’la Miryekefelon savaşı

yapıldı, Anadolu’nun Türk yurdu olması

kesinleşti.

*Yassı Çemen savaşıyla Harezemşahlar mağlup

edilmelerine rağmen, Moğollarla sınır komşusu


10

olunması Selçuklular için dezavantaj

oluşturmuştur.

* Anadolu Selçuklu devleti Baba ishak

ayaklanmasından sonraki dönemde zayıflamış

ve 1243 yılında Moğollarla yapılan Kösedağ

savaşıyla yıkılma sürecine girmiştir.

Anadolu Selçuklu Devletinin Özellikleri:

1- Türkmenleri bir çatı altında toplayarak

Anadolu Türk Birliğini sağlamışlardır

2- Anadolu’da Türk kültürünün

gelişmesini ve devamlılığını

sağlamışlardır.

3- Anadolu’yu ve İslam dünyasını,

Haçlılara ve Bizanslılara karşı

korumuşlardır.

4- Anadolu’yu canlı bir ticaret merkezi

haline getirmişlerdir.

Anadolu Türk Beylikleri Dönemi

Osmanoğulları: Söğüt ve Domaniç

dolaylarında kuruldu

Karamanoğulları: Merkezi Koynadır.

Türkçeyi resmi dil olarak kullanmışlardır.

Osmanlı devletini en çok uğraştıran beyliktir.

Germiyanoğulları: Merkezi Kütahya’dır.

Karesioğulları: Balıkesir ve Çanakkale

dolaylarında kuruldu.

Denizci bir beyliktir. Osmanlı’ya katılan ilk

beyliktir.

Hamitoğulları: Antalya civarında

Menteşeoğulları: Muğla ve Denizli

çevresinde

Candaroğulları: Kastamonu ve Sinop

dolaylarında

Aydınoğulları: Aydın İzmir dolaylarında

Saruhanoğulları: Manisa’da

Eretnaoğulları: Sivas Kayseri dolaylarında

Dulkadiroğulları: Maraş

dolaylarında(Osmanlıya son katılan beylıktır)

Ramazanoğulları: Adana çevresinde

kuruldu.

Karakoyunlular: Azerbaycan’ı

Türkleştirdiler, Doğu Anadolu’da kurulmuştur.

Akkoyunlular: Diyarbakır’da kurulmuştur.

İkinci Beyliklerin Özellikleri:

1- Moğol baskısı nedeniyle, sınır boylarına

giden Türkmenlerin yerleşik hayata

geçmesinde etkili oldular. Böylece Batı

Anadolu’da Türkmen nüfusun

artmasında rol oynadılar

2- Anadolu Selçuklu Devletinin

yıkılmasından sonra halkın dirlik ve

düzenin sağlanmasında etkili oldular

3- Anadolu’yu toplumsal, dini, askeri, ve

kültürel eserlerle donatıp bayındır hale

getirdiler

Anadolu Selçukluları ve İkinci Beylikler

Döneminde Kültür ve Medeniyet

Devlet Yönetimi

*Anadolu Selçukluları ve İkinci Beylikler

döneminde B. Selçuklular dönemindeki devlet

yönetimi aynen devam etmiştir.

*Anadolu Selçukluları ülke bütünlüğünün

korunması için Meliklerin yetkilerini

kısıtlamışlardır.

*Türkiye Selçukluları, yönetimde kolaylık

sağlamak amacıyla ülkeyi idari birimlere

ayırmışlardır.

Bunlar subaşıların yönettiği merkeze bağlı iller,

Meliklerin yönettiği iller ve Uç Beylerinin

idaresindeki illerdir.

Ordu ve Donanma

Selçuklu ordusu, değişik milletlerden küçük

yaşta satın alınan veya toplanan Gulaman-ı

Saray, hükümdarı korumakla görevli Hassa

Ordusu, kendilerine maaş yerine ikta verilen

atlı askerlerden (Sipahiler) meydana gelen ve

ordunun asıl kısmını oluşturan İkta Askerleri,

Türkmen birlikleri, ücretli askerler ile bağlı

beylik ve hükümetlerin askerlerinden

oluşmuştur.

*Anadolu Selçuklularında, B. Selçuklu

Devletinden farklı olmak üzere Donanma ve

Ücretli askerlikte oluşturulmuştur. Uyarı:: Denizcilik alanındaki çalışmalar ülke savunmasının yanı sıra ticaretin gelişmesinde de etkili olmuştur.

Hukuk

*Anadolu Selçuklularında, diğer Türk – İslam

devletlerindeki sistemin aynısı uygulanmıştır.

Sosyal ve iktisadi hayat

*Halk, Göçebe, Şehirli ve köylü olmak üzere üç

guruba ayrılıyordu.

*Tarım ve hayvancılık köylüler ve göçebeler

tarafından yapılıyordu. Devlet köylüye tohum,

saban, öküz sağlamada yardımcı olurdu.

*Sanayi büyük ölçüde esnaf teşkilatları(Ahi)

tarafından organize ediliyordu.

Ahilik: Şehirde oturan esnafın meslek

guruplarına göre kendi arında kurdukları dini-

iktisadi bir özellik taşıyan teşkilata verilen

isimdir. Ahiliğin Avrupa’daki localardan farkı;


11

localar sadece ekonomik özellik taşırken Ahilik

teşkilatı hem ekonomik hem de dini nitelik

taşımaktadır.

Ahilik 1243 Kösedağ savaşından sonra toplumu

ayakta tutmuştur.

*Dokumacılık, dericilik ilerleme göstermiştir.

Üretim küçük el tezgâhlarında yapılıyordu.

Bunun yanında boyahanelerde kurulmuştur.

Madenlerde genelde Ermeniler ve Rumlar

çalışıyordu.

*Anadolu Selçukluları izlemiş oldukları ticari

politika ile Anadolu’yu kıtalar arası transit

ticaret merkezi haline getirdiler.

Kervansaraylar kurdular, Tüccarların mallarını

sigortaladılar, Gümrük vergilerini hafiflettiler

Maliye

*Vergiler (öşür,haraç,cizye,gümrük,Pazar,

ağnam), Ganimetler 1/5, Maden gelirleri, Bağlı

beyliklerden alınan vergiler.

Bilim

*Anadolu medreseleri kendi çağdaşlarını geride

bırakacak niteliktedir. Medreselerde hem dini

hem de pozitif bilimler okutulmuştur. Mevlana,

Muhuddin Arabî, Hacı Bektaşi Veli, Yunus

Emre bu dönemde Anadolu’ya gelmişlerdir.

Sanat

*En çok mimari gelişmiştir. Güzellik kapıların

girişinde yoğunlaşır. En çok taş tuğla ve çini

kullanılmıştır. Sosyal amaçlı yapılar

yoğunluktadır. Avrupa Roman sanatını

etkilemişlerdir. Kervansaraylar devasa

yapıdadır.

Camiler

*Eserlerin çoğu dikdörtgen üstü düz, bol

sütunlu ulu camii tipindedir.

*Diyarbakır Ulu Camii Anadolu’daki ilk

camidir. (Artuklular tarafından yapılmıştır)

*Konya Alâeddin cami ilk Selçuklu camisidir.

*Asıl Selçuklu camileri ahşaptır.

*Divriği Ulu cami Mengücekler yaptırmıştır.

*Mardin ulu cami Artuklular tarafından

yapılmıştır. Uyarı:: Bursa Ulu camii Osmanlı devletine ait camidir. Diğer ulu camiler Selçuklular ve ilk beylikler dönemine aittir.

Mescitler

*Mihrabı olmayan mahalle camileridir.

Konya’daki küçük Karatay ve taş ile Sırçalı

mescitleri örnektir.

Medreseler

*Anadolu’daki ilk medrese Yağbasan

Medresesi Danişmentliler tarafından

yapılmıştır. Tokat-Niksar Medresesi yine

danişmentliler tarafından yapılmıştır.

*Erzurum ve Sivas Çifte Minareli Medrese

*Konya Karatay ve İnce Minareli Medrese

*Kayseri Huand Hatun Medresesi

*Kırşehir Cacabey (Rasathane)

***En büyüğü Erzurum Çifte minareli

Medrese; En zengin süslemeli Gök ve Karatay

Medreseleri

Hastaneler

*Daru’l Afiye, Daru’l sıhha, Darüşşifa,

Bimarhane adı da verilir di.

*Hastaneler ve Tıp okulları ücretsizdir.

*Kayseri deki Gevher Nesibe Darüşşifası ve

Keyhüsrev Darüşşifası; Sivas Keykavus en

önemlileridir. Uyarı:: Gevher Nesibe Darüşşifası tıp fakültesi niteliğindedir.dünayada ilk akıl hastahanesı dır.tarıhte ılk beyın amelıyatı yapılan hastahanedır

Kervansaraylar

*Ücretsizdirler, savaş zamanlarında orduda

faydalanır,

*En büyüğü Konya Sultan han; İlki Aksaray

kayseri yoklundaki Alay han’dır. Çevresinde

Pazar kurulur

Köprü, Liman, Tersane, Kale

*Silvan Malabadi köprüsü, Tercan Kötür

köprüsü, Alanya Tersanesi, Niğde ve Bayburt

kaleleri

Külliyeler

*Çeşitli ihtiyaçları bir arada karşılayan

komplekslerdir.(cami, medrese, hastane, imaret,

hamam bedesten gibi ana yapısı camidir.)

Hamam ve Bedesten gelir amaçlı olup diğerleri

ücretsizdir.

Kayseri: Gevher Nesibe ve Huand Hatun,

Konya Sahip ata.

Süslemeler

*Daha çok yapının dış yüzeyinde kabartmalar

halinde yer alır.

*Bitki: Palmat ve Rumiler. Hayvan: Aslan,

Boğa, Yılan, Çift başlı kartal, Grifitler

Melek: Uçan melekler. Geometrik şekiller:

Yıldızlı üçgenler, arabeskler Yazı


12

*En güzel örnekler Gök medresenin portalında

yer alan 12 hayvanlı rölyef (kabartma) ve

Karatay medresesinde gökyüzünün

canlandırıldığı çinilerdir.

Edebiyat:

*Battalname, Cengizname, Danişmendname,

Felekname, Garipname önemli eserlerdir.

*Tasavvuf edebiyatında Mevlana, Yunus Emre

önemli tasavvufçulardır.

*Divan edebiyatında Hoca Dehhani, Ahmedi ve

Şeyhoğlu Mustafa önemlileridir.

Bilim

*Hacı Paşa: Tıp, Şirazi: Coğrafya Astronomi,

Mehmet Revandı: Tarih, Kadı Sicareddin:

Kelam ve Mantık alanında önemli eserler

vermişlerdir.

Mimari

Dini Sivil Askeri

Cami

Mescit

Medrese

Kümbet(Selçukluda)

Türbe(Osmanlıda)

Külliye

Tekke

Zaviye

Saray

Köşk

Kervansaray

Hamam

Köprü

Darüşşifa

Çeşme

Sebil

Kale

Sur

Burç

Kışla

Osmanlı Devleti Kültür ve Uygarlığı

Egemenlik Anlayışı

Veraset Sistemi

1- Türk devletlerinde, Ülke Hanedan üyelerinin

ortak malı sayılmıştır.

2- Hanedan üyeleri kendilerine İslamiyet’ten

önce Gök tanrı, İslamiyet’ten sonra Allah

tarafından verilen Kut yetkisine göre devlet

yönetme yetkisine sahiptiler.

*Osman Gazi ve Orhan Bey dönemlerinde

Geleneksel anlayış hâkimdir. Yani ülke

hanedan üyelerinin ortak malıdır.

*I.Murat zamanında ülke padişah ve

oğullarınındır anlayışı hâkimdir. İlk kez I.

Murat Sultan unvanını kullanmıştır.

*Fatih zamanında Ülke padişahındır. Ve

padişah ülkenin bölünmemesi için kardeşini

öldürme yetkisine sahiptir anlayışı yerleşmiştir.

Uyarı:: Tüm bu çalışmalar Merkezi Otoriteyi güçlendirmek amaçlıdır. Tüm Türk devletlerinde Merkezi Otoritenin en güçlü olduğu dönem Fatih Dönemidir.

*I.Ahmet zamanında Ekber ve Erşed (yaşlı ve

akıllı)kanunu getirilmiştir.

Kafes Usulü

*I.Ahmet zamanında getirilen bu kanuna göre

şehzadeler artık sancaklara çıkamayacaklardı.

Bu durumun oluşturmuş olduğu zararlı sonuçlar

ise: 1- Şehzadeler devlet yönetme yetkisini yaparak

ve yaşayarak öğrenememişlerdir. 2- Yönetimde kadınların baskısı giderek artmıştır 3- Padişah adayları olan şehzadeler, sarayda

delirecek duruma gelmişlerdir

*Padişahın erkek çocuklarına Şehzade veya

Çelebi kız çocuklarına sultan unvanı verilirdi.

*Kuramsal olarak Osmanlı hükümdarının

yetkileri sınırsızdır. Yetkileri ancak şeriat ve

gelenekler sınırlandırabilir.

*Yavuz Sultan Selimle beraber Halifelik

unvanını aldılar. Halifelik unvanı ilk kez

I.Abdülhamit zamanında kullanılmıştır.

Padişahın Görevleri:

Devleti yönetmek, savaşlarda ordulara

kumandanlık yapmak, yüksek devlet

memurlarını atamak ve gerektiğinde divana

başkanlık yapmaktır.

Padişah egemenliğini şu şekilde kullanır:

Yasama: Fermanlar, Kanunnameler,

Adaletnameler, Beratlar

Yürütme: Divanı Hümayun

Yargı: Kulluk hakkı, Müsadere(Devlet

yöneticilerini öldürtme mallarına el koyma)

Kulluk Hakkı: Devşirmeler padişahın kulu ve

kölesidir. Padişah bunlar üzerinde ölüm

hakkına sahiptir. Bunların mallarını müsadere

edebilir.

Divanı Hümayun

*Orhan Bey zamanında kuruldu, Devlet

sorunlarının görüşülüp karara bağlandığı en üst

yönetim organı ve en yüksek mahkemedir. Uyarı:: Son söz padişaha aittir. Bu divanın karar organı olmaktan çok danışma organı olduğunu gösterir.

Bugünkü bakanlar kuruluna benzer fakat

üyelerinin atama yoluyla belirlenmesi ve

yüksek mahkeme özelliği göstermesi nedeniyle

bakanlar kurulundan ayrılır.

*Kuruluş döneminde divan toplantılarına

padişah başkanlık ederken Fatih zamanından


13

itibaren Divana sadrazamlar başkanlık etmeye

başlamıştır. Bu durum sadrazamlık makamının

öneminin ve etkinliğinin artmasına neden

olmuştur.

*Divanı hümayun II. Mahmut zamanında

kaldırılmıştır. Yerine Bakanlıklar ve Nazırlıklar

kurulmuştur.

Üyeleri:

Padişah: Fatih zamanına kadar Divan’a

başkanlık etmişler, bundan sonra bu görevi

sadrazam yürütmüştür.

Vezir-i Azam(sadrazam): Padişahın mutlak

vekilidir. İkinci derecedeki işler sadrazamın

İkindi Divanında görüşülürdü.

Vezirler: Daha çok askeri ve siyasi işlerden

sorumluydular. Vali olarak illere

atanabiliyorlardı.

Kazasker: Şeri ve Örfi hukuk uygulamalarından

sorumludurlar. Adalet ve Eğitim işlerine,

önemli davalara, Kadı ve Müderrisleri atama ve

azil işlerine bakarlardı.

Defterdar: Bütçeyi hazırlar, Gelir ve giderlerin

planlamasını yapar.

Nişancı: Tapu kadastro işleri bakar, Fethedilen

arazilerin kayıtlarını tutar, Dirlikleri dağıtır ve

Padişahın fermanlarına tuğra çekerdi.

Yeniçeri Ağası: Vezir rütbesindeyseler divanda

söz hakkına sahip olabiliyorlardı. Uyarı:: Yukarıdaki üyeler kuruluşundan itibaren Divanı Hümayunun asıl üyeleridir. Zamanla doğan ihtiyaçlardan dolayı Divanı Hümayuna bazı üyeler katılmıştır. Yeni katılan üyelerden Şeyhülislam ve Reisülküttap Divanı hümayuna çağrılıp görüşleri alındıkları halde asıl üye hüviyetinde değillerdi. Fakat yine son dönemlerde Divanı Hümayuna dahil edilen Kaptanı Derya Divanı Hümayunun asıl üyesi olmuştur.

Şeyhülislam: Divanın doğal üyesi olmamakla

beraber gerektiğinde alınan kararların İslam

dinine uygun olup olmadığını belirtmek üzere

divana çağrılırdı. Bu durum devletin Teokratik

nitelik taşıdığını gösterir. Ulema sınıfının başı

olarak Din, Hukuk, Yargı, Eğitim, alanlarını

denetim altına almıştır. En ünlüsü Ebu Suud

efendidir. (Asıl üye değil)

Reisül Küttap: Önceleri Nişancıya bağlı bir

kâtipken zamanla doğan ihtiyaçtan dolayı,

Devletin dış işlerinden sorumlu bakanı

olmuştur. (Asıl üye değil)

Kaptan-ı Derya: Donanma komutanı olarak

Divanı hümayuna katılmıştır. (Asıl Üye olarak)

Ülke Yönetimi

*Osmanlı devletinde ülke Eyaletler-Sancaklar-

Kazalar-ve Köy gibi birimlere ayrılarak idare

edilmiştir.

İdari

Birim

Yönetici Asayiş Adalet

Eyaletler Beylerbeyi Subaşı Kadı

Sancaklar Sancakbeyi Subaşı Kadı

Kazalar Kadı Subaşı Kadı

Köyler Köy

Kethüdası

Yiğitbaşı Kadı

Naibi

*Eyaletler Merkezden uzaklık, vergilendirme

şekli, etnik ve dini yapısı gibi özellikler temel

alınarak oluşturulmuştur.

Eyaletler, Merkeze bağlı, Özel

yönetimli(salyaneli), Bağlı(İmtiyazlı) olmak

üzere üç guruba ayrılmıştır.

1- Merkeze Bağlı Eyaletler:

*Tımar(Dirlik) sistemi uygulanır, salyanesiz

(bir çeşit maaş) ve yıllıksızdırlar.

2- Özel Yönetimli(Salyaneli) Eyaletler:

Mısır, Bağdat, Yemen, Cezayir gibi merkezden

uzak eyaletlerdir.

*Tımar sistemi uygulanmaz, Vergiler iltizam

yoluyla toplanır, vergi geliri her yıl yeniden

düzenlenir.

İltizam:

Bir yerin gelirini ihale yoluyla mültezimlere

verme işidir. Mültezim ihaleyi alan kişidir ve

devlete peşin ödeme yapar.

*Bu Eyaletlerin Valileri devletten Salyane

denilen maaş alırlardı.

*Bu eyaletlerden toplanan vergiler doğrudan

hazineye aktarılırdı.

3- Bağlı (İmtiyazlı) Eyaletler:

*İç işlerinde serbesttirler. Erdel, Eflak, Boğdan,

Kırım, Hicaz gibi

*Yıllık vergi verir gerektiğinde asker

yollarlardı.

*Yöneticilerine Bey, Han, Şerif ve Voyvoda

denirdi. Uyarı:: Hicaz dini bakımdan dolayı asker ve vergi vermez; Kırım asker verir vergi ödemezdi.

Osmanlı ordusu

*Orhan Bey zamanında Yaya ve Müsellem adı

verilen ilk düzenli ordu oluşturuldu.


14

*I.Murat zamanında asker ihtiyacının bir kısmı

savaş esirlerinden karşılanmış(Pençik Sistemi),

yine bu dönemde Kapıkulu ve Tımar

sistemlerinin temelleri atılmıştır. Ankara

savaşından sonra Pençik sistemi etkisini

kaybetmiş bunun yerine devşirme usulüne

geçilmiştir.

Osmanlı Ordusu

Kara Kuvvetleri Deniz Kuvvetleri

1- Kapıkulu Askerleri

2- Eyalet Askerleri (Tımarlı Sipahiler)

3- Yardımcı Kuvvetler

1- Kapıkulu Askerleri

*İlk başlarda Pençik sonraları Devşirme

sistemine dayanan bu ordu merkez ve merkeze

yakın yerlerde bulunurdu.

Devşirme sistemine:

Rus, Acem, Çingene ve Türk çocukları bunun

yanında kel, köse, fodul, anne babası

olmayanlar alınmazdı.

*Üç ayda bir Ulufe denen maaş ve her padişah

değişikliğinde Cülus denilen bahşiş alıyorlardı.

*Piyadeler ve Süvariler olarak ikiye ayrılmıştır.

Piyadeler:

Yeniçeriler, Cebeciler, Topçular, Top

arabacıları, Lağımcılar, Humbaracılar,

Bostancılar

Süvariler:

Silahtar, Sipahi, Sağ ulufeciler, Sol ulufeciler,

Sağ garipler, Sol garipler Uyarı:: Kapıkulu ocağına mensup askerler devletten maaş ve bahşiş alırlardı..

Eyalet Askerleri

*Tımarlı sipahilerdir.

*Ordunun asıl kısmı Tımarlı sipahilerdir. Uyarı:: Eyalet askerleri (Tımarlı Sipahiler) devletten maaş almazlardı

Tımar(Dirlik):

Devlet mensuplarına ve bazı askerlere görevi

karşılığında maaş yerine önceden belirlenen

yerlerin toprak gelirleri verilirdi. Bu dirlik

sahipleri asker yetiştirmekle yükümlüydüler

Tımar Sisteminin uygulandığı yerlerde: 8- Tımar, devlet görevlilerine maaş ve hizmet

karşılığı verilen topraklardır. 9- Tımar alan görevliler bu topraklarda oturur ve

toprağın ekilmesini sağlarlardı 10- Topraktan elde edilen gelirle yöneticilerin

maaşları ödenir bir kısmıyla da atlı asker beslenirdi

11- Devlet hazinesine yük olmadan güçlü ve büyük ordular oluşturulmuş böylece iç ve dış güvenlik sorunları çözülmüştür.

12- Göçebe halkın yerleşik unsurlara zarar vermeleri önlenmiş böylece Sosyo-Ekonomik denge sağlanmıştır.

13- Ülke bayındır hale getirilmiştir. Çıkabilecek isyanlar önceden önlenmiştir

Yardımcı Kuvvetler:

*Bağlı beylik ve ülke kuvvetleri

*Azaplar, Akıncılar, Yayalar, Müsellemler,

Yörükler, Gönüllüler, Derbent muhafızları. Uyarı:: Devletten maaş almazlardı.

Deniz Kuvvetleri

*Osmanlı dev. İlk deniz gücüne Karesi

beyliğini alarak sahip olmuştur.

*İlk büyük gelişmeyi Fatih döneminde en

parlak dönemini kanuni döneminde yaşamıştır.

*Osmanlı donanması ilk büyük yenilgisini

İnebahtı da almıştır. Sinop’ta, Navarin’de ve

Çeşme’de Osmanlı donanması yakılmıştır.

*Kaptanı Derya: Donanma komutanı,

Kapudane: Oramiral

Patrona: Koramiral,

Piyale: Tuğamiral,

Levent: Deniz askeri

Osmanlıda Toprak sistemi

Toprak

Miri Metruk Mülk

Dirlik Boş Toprak Öşüriye

Vakıf Haraciye

Paşmaklık

Malikâne

Yurtluk

Mukataa

Miri Arazi:

*Fetihler sonucu alınan topraklar Tahrir

defterlerine kaydedilerek devletin mülkiyetine

alınırdı. Devlet bu toprakları istediği gibi

kullanır, belli bir bölümünü üretim için

çiftçilere dağıtırdı.

*Çiftçiler eğer kendilerine bu topraklardan

verilmişse bunu satamaz, devredemez ve miras

bırakamazlardı.

DİRLİK:

Vergi gelirleri hizmet karşılığı devlet

adamlarına ayrılan topraklardır.

*Dirlik sahipleri Gelirleriyle atlı asker(cebelü)

besleyip savaş zamanında orduya katmak,


15

Bölgelerindeki vergileri toplamak, bölgenin

güvenliğini sağlamak ve reayanın toprağı

işlemesini sağlamak zorundadırlar.

*Dirlikler: Has Zeamet ve Tımar olarak üçe

ayrılırdı.

Has (Geliri 100 bin akçeden fazladır. Devlet

ileri gelenlerine verilir)

Zeamet (Geliri 20–100 bin akçe arasındadır.

İkinci derecedeki devlet adamlarına verilir.

Kadı, subaşı gibi)

Tımar (3-20 bin akçe arasında, devlete yararlı

olanlara verilirdi)

VAKIF:

*Geliri medrese, cami, imarethane,

kervansaray, hastane gibi toplum ihtiyaçları

karşılayan kurumların işletilmesine ayrılan

topraklardır.

PAŞMAKLIK:

*Geliri hanedan üyelerinin annesine, eşine ve

kızına bırakılan topraklardır.

MALİKÂNE:

*Üstün hizmet gösteren devlet adamlarına

verilirdi.

YURTLUK:

*Geliri sınır boylarındaki akıncılara ve askeri

yöneticilere bırakılan topraklardı

MUKATAA:

*Geliri doğrudan hazineye bırakılan

topraklardır. Uyarı:: Osmanlı toprağında kişi mülkiyeti Ev, Bağ, Bahçe ile sınırlandırılmıştır.

Osmanlıda Vergi Sistemi

*Osmanlıda Tanzimat’ın ilanına kadar İslam

hukukuna göre alınan Şeri vergiler ile Padişahın

emri ile konan örfi vergiler alınmıştır.

Tanzimat’la beraber herkesten gelirine göre

vergi alınması uygulamasına geçilmiştir.

Vergi Sistemi

Örfi Vergiler Şeri Vergiler

Avarız Aşar(Öşür)

Çiftbozan Haraç

Ağnam Cizye

İspençe

Çift Resmi

Bennak

Mücerred

Derbent Resmi

Örfi Vergiler

AVARIZ:

*Olağanüstü zamanlarda alınır ve doğrudan

hazineye aktarılırdı.

ÇİFTBOZAN:

*Toprağını ve üretimini bırakanlardan alınırdı.

AĞNAM:

* Hayvanlardan çoğalma zamanında alınırdı

(domuz dâhil)

İSPENÇE:

Gayrimüslimlerden toprağı kullanma

karşılığında alınan vergidir.

ÇİFT RESMİ:

Müslümanlardan toprağı kullanma karşılığında

alınırdı.

BENNAK:

Evliler ve yarım çift toprağı ekenler verirlerdi.

MÜCERRED:

Bekâr çiftçilerden ve 20 yaşında babasının

yanında kalanlardan alınırdı.

DERBENT RESMİ:

Köprü ve geçitlerden alınırdı.

Şeri Vergiler

AŞAR (ÖŞÜR)

*Müslüman üreticiden ürün üzerinden alınır.

*Oran bölgeden bölgeye farklılık gösterir.

*Ayni ya da nakdi olarak toplanırdı.

*1925 yılında kaldırıldı

HARAÇ

*Gayrimüslim üreticiden ürün üzerinden alınır

*Oran bölgeden bölgeye farklılık gösterir

*Ayni ya da nakdi olarak toplanırdı.

* Islahat Fermanıyla kaldırıldı

CİZYE

*Gayrimüslimlerden alınan baş vergisidir.

*Askerlik yapmaya uygun kişilerden alınırdı.

*Sakat, kadın, çocuk ve papazlardan alınmazdı.

*Devlet bu vergiyi doğrudan toplardı.

*Islahat Fermanıyla kaldırıldı.

Osmanlıda Yargı

*Osmanlıda hukukun temelini dini esaslı Şeri

hukuk ve geleneklere dayanan Örfi hukuk

şekillendirmiştir.

*Osmanlı ülkesinde yargı bağımsızdır. Çünkü

Kadıların vermiş olduğu kararlar kesindir.

*Kadıların kararlarına itiraz Divanı hümayuna

olurdu buda kadıların denetlenebildiğini

gösterir. Yine kadılar bulundukları bölgede

yöneticileri yasalara uymadıkları takdirde

denetleyebilirdi bu durum idarenin yargı

denetiminde olduğunu gösterir.


16

*19. yy da II. Mahmut memurlara ceza

verilmesini öngören ceza kanunnamesini

çıkarttırmış ve müsadere usulünü kaldırmıştır.

*Tanzimat döneminde kanun üstünlüğü ilkesi

ön plana çıkmış, mahkemeler din ve millet farkı

gözetmeksizin herkese açılmıştır.

*Abdülaziz döneminde Divan-ı ahkâm-ı adliye

üyeleri yargı kararı olmadan görevlerinden

alınamamıştır.

*Ahmet Cevdet Paşa tarafından hazırlanan

Mecelle( Medeni Kanun) Meşrutiyet

döneminde uygulanmıştır. Uyarı:: Osmanlı devletinde Şeri mahkemelerin yanı sıra farklı yasaları uygulayan mahkemelerin açılması (Konsolosluk mhk. Ticaret mhk., Nizamiye mhk. Gibi.) Hukuksal alanda ikiliklere neden olmuştur.

Osmanlıda Ekonomi

*Osmanlı ekonomisi tarım, hayvancılık, ticaret

ve sanayiye dayanıyordu.

*İlk bakır para Osman Bey, İlk gümüş para

Orhan Bey, İlk Altın para Fatih, İlk kâğıt para

(kaime) Abdülmecit döneminde basıldı. 1844’te

mecidiye piyasaya sürüldü.

*İlk banka Bank-ı Dersadet 1847 yılında, Ziraat

bankası 1888 yılında açıldı.

Osmanlıda Eğitim-Öğretim Sistemi

*Sübyan Mahalle Mektepleri:

Eğitimin ilk basamağıdır belli bir süre ve sınıfı

yok, karma eğitim verilir öğreticileri

profesyonel değil.

*Medrese:

İlk Osmanlı medresesi İznik’te Orhan Bey

tarafından açıldı.

Eğitim dili Arapça, öğreticisine müderris denir.

Dini ve pozitif bilimler okutulurdu. 17. yy dan

itibaren pozitif bilimlere yer verilmemiştir.

Hariç, dâhil ve sahn olmak üzere üç bölümden

oluşmuştur. Beşik ulemalığı ve pozitif

bilimlerin terk edilmesi bozulmasına yol

açmıştır. 1924 yılında kaldırılmıştır.

*Enderun

Saray okuludur eğitim dili Türkçedir. Öğrenci

kaynağı g.müslim gençlerdir sonraları

Müslümanlarda alınmıştır. Mezunları idareci,

komutan, sanatkâr olurdu. 1909 yılında

kapatıldı

*Mesleki Eğitim:

Loncalarda iş ahlak temeli üzerine eğitim

verilir, ahilik kültürü öğretilir ve çıraklık,

kalfalık, ustalık eğitimi verilirdi.

Osmanlı Düşünce Hayatı

*Ali Kuşçu: Matematik, Astronomi

*Piri Reis: Coğrafya, dünya haritası, kitabi

bahriye

*Takiyettin Mehmet: ilk Osmanlı rasathanesi

*Koçi Bey: Devletin durumuyla ilgili rapor.

*Evliya Çelebi: Seyahatname

*Ali Süavi: Türkçülük, Türkçecilik.

*Kâtip Çelebi: Cihannüma (Dünya coğrafyası)

*Namık Kemal: Osmanlıcılık düşüncesinin

mimarı

*İbrahim Müteferrika: İlk özel matbaa, çevriler

Osmanlıda sanat

Camiiler:

Erken döneme ait camiiler

*İznik Hacı Özbek Camii İlk Osmanlı Camisi

*Bursa Ulu Camii ve yeşil camii

*Edirne Eski Camii ve üç şerefeli camii

*İstanbul Fatih Camii İstanbul’daki ilk camii

16.yy

*Mimar Sinan’ın Şehzade(çıraklık),

Süleymaniye(kalfalık), Selimiye(ustalık)

camileri 16.yy

* Sultan Ahmet, Yeni camii, 17.yy

*Geç Dönem Avrupai örnekler.

Nuru Osmaniye cami, Laleli cami

(Barok ve Rokoko Tarzı)

Nusretiye Camii, Ortaköy ve Dolmabahçe

camii, (Ampir Üslup)

Medreseler:

*Erken Dönem

İznik Süleyman Paşa Medresesi, Muradiye

medresesi, Yeşil Medresesi

Bursa Lala Şahin Medresesi, İstanbul Fatih

medresesi

*Klasik Dönem

İstanbul Şehzade Külliyesi Medresesi, İstanbul

Rüstem Paşa Medresesi

Saraylar:

*Klasik Dönem

Topkapı sarayı, Çinili Köşk, Revan Köşkü,

Bağdat Köşkü

*Genç Dönem

Dolmabahçe Sarayı,(Abdülmecit), Beylerbeyi

Sarayı, Yıldız Sarayı, Çırağan ve İshak Paşa

sarayı 19.yy Avrupai etki

Türbeler:

*Kırgızlar Türbesi, Bursa Yeşil Türbe, İstanbul

Mahmut Paşa Türbesi

Askeri Yapılar:


17

*Anadoluhisarı(I. Beyazıt), Rumeli

Hisarı(Fatih), Selimiye Kışlası(3.Selim)

Anıt Çeşmeler:

*Sultan Ahmet Çeşmesi, en çok lale devrinde

yapılmıştır.

Resim:

*portresini ilk yaptıran Fatih, İtalyan ressam

Bellini’ye

*Şeker Ahmet Paşa ilk resim sergisini açtı.

*Osman Hamdi Bey, arkeoloji müzesi, sanayi

nefise mektebi asli kurucusudur. Kaplumbağa

terbiyecisi, silah satıcıları önemli eserleridir.

Minyatür:

*Gerçeğin olduğu gibi yansıtıldığı önemli

tarihsel kaynaktır.

*Minyatür kitaplarına Sürname Hünername adı

verilir.

*Matrukçu Nasuh, Nigari, Nakkaş Osman ve en

önemlisi de Levni’dir.

Hat:

*Arap harflerini malzeme olarak kullanan

yüzey sanatıdır.

*Şeyh Hamdullah ve Hafız Osman

önemlileridir.

Yazı:

*Sülüs, Reyhanî, Divani, gibi yazı şekilleri

kullanılmıştır. Uyarı:: Osmanlıda Bilginler vergi vermez ve reayadan sayılmazlardı. Saygıdan dolayı. Uyarı:: Millet ayrımında din inanç ayrımı var fakat etnik ayrım yoktur.

Osmanlı’da Sosyal Yapı

Yönetenler

Seyfiye İlmiye Kalemiye

Sadrazam

Veziriazam

Beylerbeyi

Sancakbeyi

Şeyhülislam

Kazasker

Kadı

Müderris

Defterdar

Nişancı

Reisülküttap

Yönetilenler

*Osmanlı devletinde, yönetilenler, şehirliler ve

göçebeler adıyla anılan halk reaya içinde yer

almıştır. Geçimlerini, tarım, hayvancılık, zanaat

ve ticaretle sağlamışlar ve devlete vergi

vermişlerdir.

OSMANLI DEVLETİ DURAKLAMA

DÖNEMİ

17.YY ISLAHATLARI

*Ağırlıklı olarak askerlik ve maliye alanında

yapılan ıslahatlardır.

*Avrupa örnek alınmamıştır. Otoriteyi

sağlamak için şiddet uygulanmıştır.

*Halktan kopuktur, yüzeyseldir, devlet

politikası olamamış kişilerle sınırlı kalmıştır.

*Bu dönemde:

Ağır vergiler sonucu celali isyanları

çıkmış, Devşirme ve tımar sistemi bozulmuş,

Harem(kadınlar) idareye müdahale etmeye

başlamıştır.

Beşik ulemalığı sonucu medreseler

bozulmuş, Kafes usulü, rüşvetin yaygınlık

kazanması,

Devlet adamı seçiminde liyakatin

gözetilmemesi, Devletin doğal sınırlara

ulaşması, ihracatın Gerileyip kapitülasyonların

yaygınlık kazanması; ıslahatların başlıca

nedenleridir.

1.Kuyucu Murat Paşa1603–1617: I.Ahmet

zamanında sadrazamdır. Celali isyanlarını baskı

ve şiddetle bastırmış otoriteyi sağlamaya

çalışmıştır.

2.Genç Osman(2.Osman) 1618–1622: İlk kez

saray dışından bir hatunla evlenmiş, Yeniçeri

ocağını kaldırmak istemiş fakat canından

olmuştur.

3.IV. Murat 1623–1640: Celali isyanlarını

baskı ve şiddet yoluyla bastırdı. İçki, Tütün ve

gece dışarı çıkmayı yasakladı.

***Bu dönemde Koçi Bey duraklamanın

nedenlerini ve düzelmesi gereken noktaları

gösteren bir rapor hazırlayıp sunmuşsa da

padişahın ölümü uygulanmasına imkan

vermemiştir. Bu da ıslahatların devlet politikası

olmadığını gösterir.

4.Tarhuncu Ahmet Paşa 1648: IV. Mehmet

zamanında sadrazam olmuştur. Lüks tüketimi

yasaklayıp saray masraflarını kısarak ilk kez

Denk Bütçeyi hazırlamıştır.

5.Köprülüler Devri 1656–1691: Köprülü

ailesinden dört kişi sırayla sadrazamlığa

getirilmiştir. Köprülü Mehmet paşa ıslahatları

başarıya ulaştırmak için bazı şartlar öne sürerek

sadrazamlığı kabul etmiştir.


18

Uyarı:: Duraklama devrinin yükselme dönemi diye adlandırılır.

Hatırlatma:

Dönemin Islahatçılarını KOMTAK diye

kodlamanız hatırlamanızı kolaylaştırır.

İslamiyet Öncesi Türk Devletleripazarorenanadolulisesi.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/38/06/...KPSS...

Documents

Transcript of İslamiyet Öncesi Türk Devletleripazarorenanadolulisesi.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/38/06/...KPSS...