PNEUMATSKE KOMPONENTE

PNEUMATSKE KOMPONENTE SA PRAVOLINIJSKIMKRETANJEM (CILINDRI SA VAZDUHOM)

1. Cilindar jednostranog dejstva Cilindri jednostranog dejstva (sl.1) pogonjeni su samo sa jedne strane vazduhom pod pritiskom. Zbog toga ovi cilindri imaju samo u jednom pravcu kretanja radni

hod odnosno snagu da obavljaju određeni rad. Povratni hod klipa odvija se preko sile opruge ugrađene u cilindar ili dejstvom neke spoljne sile . Vazduh je dakle potreban samo za jedan smer kretanja. Sila opruge koja je ugrađena u cilindar je tako proračunata da može klip da vrati u početni položaj sa dovoljno velikom brzinom 86.

Ovi radni elementi primenjuju se uglavnom za stezanja, izbacivanja, utiskivanja, podizanja, uvođenja itd.

Sl.1.- Cilindar jednostranog dejstva

a) klipni cilindri

Zaptivanje se vrši elastičnim materijalima koji su ugrađeni u metalne ili plastične klipove. Pri kretanju klizi zaptivna površina po unutrašnjoj glatkoj površini cilindra.

Kod drugog pokazanog primera radni hod se izvodi pomoću opruga, a povratni hod komprimovanim vazduhom. Upotreba: kod nestanka energije (kočnice teretnih automobila, železnica i sl.).

b) membranski cilindri Ugrađena membrana, koja može biti izgrađena od gume, plastike ili metala, ima ulogu klipa. Na membrani je centrično ugrađena klipnjača. Ovde ne postoji

klizno zaptivanje (zaptivanje pokretnih delova), već samo otpor usled istezanja materijala.Primena: u izradi uređaja i alata kao i kod utiskivanja, zakivanja i stezanja prilikom presovanja.c) cilindri sa putujućom membranomJedno slično izvođenje (sl.2.) kao i predhodno je i kod cilindra sa putujućom membranom. I kod ovog cilindra primenjena je membrana. Pri dovođenju vazduha

membrana se kreće duž unutrašnje površine cilindra i pokreće klipnjaču prema napolje. Ovim cilindrima se mogu postići znatno veći hodovi nego kod membranskog cilindra. Otpori su ovde takođe mnogo manji.

Sl.2.- Cilindar sa putujućom membranom

1. Cilindri dvostranog dejstva

Sila koju proizvodi vazduh pod pritiskom pokreće klip kod svog cilindra u dva pravca. Kretanja klipa napred i nazad vrše se tačno deformisanom silom.Cilindri dvostranog dejstva nalaze primenu naročitu tamo gde klip u povratnom hodu treba da izvrši određeni rad. U principu dužina radnog hoda cilindra je

neograničena, ali se mora paziti na opasnosti od izviđanja izvučene klipnjače. Zaptivanje je i ovde izvedeno pomoću klipa i zaptivke ugrađene u klipnu ili pomoću membrane.

a) cilindri sa prigušivačem na krajevima hodaAko se jednim cilindrom pokreću velike mase potrebno je ostvariti lagano zaustavljanje cilindra u prednjem i zadnjem krajnjem položaju da bi se na taj način

izbeglo udaranje klipa na poklopac cilindra i eventualna oštećenja. Pre nego što cilindar postigne svoj krajni položaj, klip sa prigušivačem zatvara isticanje vazduha u atmosferu. Pri tome ostaje samo mali otvor slobodan i često se može poprečni presek za isticanje vazduha regulisati.

Vazduh se u poslednjem delu hoda klipa sabija u cilindru. Ovaj sabijeni vazduh se preko nepovratnog – prigušenog ventila (malog porečnog preseka za isticanje vazduha) ispušta lagano u atmosferu. Sabijanje vazduha u krajnjem položaju klipa oduzima energiju klipu i on se lagano kreće do svog krajnjeg položaja. Kada se klip kreće u suprotnom pravcu, vazduh nesmetano preko nepovratnog ventila struji u cilindar i vrši kretanje klipa.

b) višepoložajni cilindar

Višepoložajni cilindar (sl.3) se sastoji iz dva ili više cilindra dvostranog dejstva. Ovi cilindri su, kako je na slici prikazano, međusobno povezani. Dejstvom vazduha pod pritiskom kreću se cilindri pojedinačno napred - nazad. Kod kombinacije za dva cilindra dvostranog dejstva različitih dužina hoda moguće je postići 4 položaja.

Sl.3.- Višepoložajni cilindar

Primena:

- transport regala preko transportne trake,- aktiviranje ručica,- sortiranje (dobar -loš - dorada).

c) udarni cilindar

Veličine sila cilindra sa vazduhom su ograničene i ne zadovoljavaju zahteve kod obrade deformacijama. Cilindar sa velikom kinetičkom energijom je udarni cilindar. Prema jednačinama za kinetičku energiju, povećanje brzina je jedno od najefikasnijih rešenja za ostvarenje udarne energije.

Udarni cilindri razvijaju brzinu hoda klipa od 7,5 – 10m/s (kod normalnih cilindara 1 – 2 m/s). Ova brzina se može postići samo specijalnom konstrukcijom cilindra.

Energija koju postižu ovi cilindri primenjuje se za presovanje, povijanje, zakivanje, prosecanje, itd.Udarna sila je, i kod manjih dimenzija cilindra, vrlo velika. U mnogim slučajevima ovi cilindri se primenjuje umesto presa.

d) cilindar sa čeličnim užetom

Ovo je jedna vrsta cilindara dvostranog dejstva (sl.4.). Na svakoj strani klipa pričvršćen je po jedan kraj čeličnog užeta koje je vođeno preko dve rolnice.Cilindar radi na istezanje. Primena: otvaranje i zatvaranje vrata, kod velikih hodova za male ugradne dimenzije cilindra.

Sl.4.- Cilindara sa čeličnim užetom

e) obrtni cilindar

Ovo izvođenje cilindra dvostranog dejstva (sl.5) poseduje na jednoj strani klipnjače profilne zupce – zupčasta letva. Preko ovih zubaca klipnjača pogoni jedan zupčanik te na taj način pretvara linearno i obrtno kretanje – već prema kretanju klipnjače levo ili desno. Ugao obrtanja zupčanika je različit kod raznih proizvođača i kreće se od 45, 90, 180, 290, do 728. Postoji mogućnost da se pomoću zavrtnja za regulaciju podesi ugao obrtanja koji želimo, ali samo u oblasti do max. mogućeg ugla obrtanja.

Obrtni moment zavisi od pritiska, površine klipa i prenosnog odnosa. Obrtni pogon se primenjuje za okretanje radnih komada, savijanje metalnih cevi, regulisanje klima uređaja, aktiviranje ventila, klapni itd.

Sl.5.- Obrtni cilindar

VENTILI

1.OpštePneumatsko upravljanje se sastoji iz signalnih elemenata, upravljačkih elemenata i radnog dela.Signalni i upravljački elementi definišu odvijanje radnog ciklusa radnih elemenata i nazivaju se ventili.Ventili su elementi koji služe za upravljanje ili regulaciju funkcija start, stop i pravca u kome treba da se kreće radni element, kao i regulaciju veličina pritiska i

protoka radnog medija kojeg dobavlja hidropumpa ili dolazi iz rezervoara gde je medij smešten pod određenim pritiskom. Naziv ventila važi uopšteno za celu grupu različitih elemenata, obuhvaćene su sve vrste ventila kao ventili sa zasunom, ventili sa kuglicom, ventili sa tanjirićem, slavine itd 86.

Prema funkciji razlikujemo sledećih 5 glavnih grupa pneumatskih ventila:

- razvodnici,- nepovratni ventili,- ventili za pritisak,- protočni ventili,- slavine.

2. Ravodnici

Razvodnici su uređaji koji utiču na tok komprimovanog vazduha i to pretežno start, stop i smer strujanja.Konstrukcija ventila je odlučujuća za vek trajanja, silu aktiviranja, mogućnosti raznovrsnog aktiviranja, mogućnosti priključenja i gabarita.Prema vrstama konstrukcionih rešenja razlikujemo:

- ventili sa sedištem, i- ventil sa razvodnim klipom.

3. Ventili sa sedištam

Priključci na ventilima sa sedištem se otvaraju i zatvaraju pomoću kugle, tanjirića, pločica ili konusa. Zaptivanje sedišta ventila vrši se na najjednostavniji način i to najčešće elastičnim zaptivačima.

Ventili sa sedištem imaju malo ugrađenih habajućih delova te zbog toga imaju dug vek trajanja. Neosetljivi su na prljavštinu i robusne su konstrukcije.

4. Ventili sa kuglicom

Ventili sa sedištem i zatvaranjem sa kuglicom su vrlo jednostavne konstrukcije, zbog toga su vrlo jeftini.Pomoću opruge se pritiskuje jedna kugla uz sedište ventila i time se zatvara protok vazduha pod pritiskom p prema A. Aktiviranjem tastera potiskujemo kuglicu

sa njenog ležaja. Pri ovom aktiviranju moramo savladati silu opruge koja dejstvuje u suprotnom pravcu kao i sila pritiska vazduha. Ovo su 2/2 ventili (sl.6) jer imaju dva položaja (otvoreno i zatvoremo) i dva priključka (p i A). Ugradnjom odvodnog voda kroz taster dobijamo razvodnik sa funkcijom ventila 3/2.

Sl.6.- Razvodnik

5. Ventili sa tanjirićem

Ventili prikazani na sl.7 izrađeni su na principu tanjirastih zatvarača. Zaptivanje kod ovih ventila je vrlo efikasno i jednostavno. Vreme potrebno za uključenje je vrlo kratko i kod vrlo malog hoda tanjirića, stvara se veliki poprečni presek za protok vazduha. Oni su kao i ventili sa kuglicom neosetljivi na prljavštinu i zbog toga imaju dug vek trajanja.

Za vreme aktiviranja tastera dolazi u jednom kratkom periodu aktiviranja do stanja u kome su svi priključci P, A i R povezani jedan sa drugim. Ovo ima za posledicu da kod malih brzina aktiviranja ventila dolazi do strujanja vazduha pod pritiskom.

Sl.7.- Razvodnik 3/2 – otvoren u nultom položaju

6. Elektromagnetni ventili

Ovi ventili se primenjuju u slučajevima gde električni upravljački impulsi dolaze od električnog vremenskog relea, električnih graničnih prekidača, graničnika pritiska, elektronskih upravljačkih aparata i sl. Kod upravljanja sa ekstremno velikim odstojanjima, tamo gde je neophodno vrlo kratko vreme prenosa signala i prebacivanje razvodnika, najčešće se primenjuju elementi za upravljanje sa elektromagnetnim razvodnicima.

Kod elektromagnetnih razvodnika razlikujemo direktno i indirektno upravljanje razvodnika.Direktno upravljanje primenjuje se isključivo kod razvodnika sa malim nazivnom prečnikom, pošto bi za velike nazivne otvore bili potrebni elektro magneti

velikih gabarita.

7. Ventili sa razvodnim klipom

Kao razvodni element kod ove vrste ventila služi razvodni klip (sl.8) koji odgovarajuće priključke međusobno povezuje ili zatvara i to pomeranjem klipa levo ili desno. Sila aktiviranja je vrlo mala, pošto ne mora da savladava bilo kakvu silu opruge ili vazduha sa suprotne strane klipa (kao što je to slučaj kod ventila sa kuglicom ili tanjirićem). Ovi ventili mogu biti aktivirani manuelno, mehanički, električno ili pneumatski. Za vraćanje ventila u početni položaj mogu se takođe primeniti sve navedene vrste aktiviranja. Dužina puta aktiviranja koji prelazi razvodni klip je znatno duža nego kod ventila sa sedištem.

Kod ovog tipa ventila postoji problem zaptivanja. Poznati princip zaptivanja “Metal na metal” koji se primenjuje u hidraulici, zahteva vrlo tačno podešavanje klipa i kućišta. Zazor između klipa i otvora u kućištu kod pneumatskih ventila ne sme biti veći od 0,002 – 0,004 mm, jer u suprotnom bili bi gubici vazduha kroz te zazore isuviše veliki.

Sl.8.- Razvodnik 5/2 (princip sa razvodnim klipom).

Na slici 15.39. prikazan je jedan jednostavan ventil sa klipom i ručnim aktiviranjm. Pomeranjem čaure povezujemo jednom P sa A, a drugi put A sa R. Ovaj ventil je jednostavan po konstrukciji i ugrađuje se kao glavni ventil za zatvaranje i otvaranje vazduha ispred pneumatskog uređaja.

Sl.9.- Ventil sa razvodnim klipom – manuelno aktiviran

8. Ventil sa klipom i pločastim razvodnikom

Ventili sa klipom i pločastim razvodnikom poseduju takođe jedan upravljački klip za prebacivanje ventila iz jednog u drugi položaj. Povezivanje i odvajanje priključnih vodova za vazuh vrši se pak pomoću jednog dodatnog pločastog razvodnika. Pločasti razvodnik se uvek prilagođava zahvaljujući dejstvu pritiska vazduha i ugrađenoj opruzi. Na samom upravljačkom klipu ugrađeni su O – prstenovi koji zaptivaju vazdušne komore ventila i ovi prstenovi pri kretanju klipa ne prelaze preko priključnih otvora razvodnika. Prikazani ventili na slici 10. je 4/2 razvodnik (princip pločastog razvodnika). Kretanje klipa razvodnika vrši se pod direktnim dejstvom vazduha pod pritiskom. Dejstvom sile pritiska vazduha preko upravljačkog voda Y na razvodni klip ventila povezaće se dovod vazduha od P prema B, a vazduh se odvodi od priključka A na R. Poništavanjem upravljačkog signala Y ostaje klip razvodnika u zauzetom položaju sve dotle dok se ne pojavi upravljački signal sa druge strane klipa.

Sl.10.- Ventil sa klipom i pločastim razvodnikom (4/2 razvodnik)..

9. Ventili sa okretnom razvodnom pločom

Ovi ventili se najčešće proizvode sa ručnim ili nožnim aktiviranjem. Ostale vrste aktiviranja je dosta teško primeniti. Proizvode se uglavnom kao 3/3 i 4/3 razvodnici. Okretanjem dveju pločica povezuju se izvedeni kanali u ventilu jedan sa drugim.

Na slici 11. može se videti da su u srednjem položaju ventila svi kanali zatvoreni. Ovaj položaj ventila nam omogućava da možemo klip cilindra zaustaviti u bilo kojem položaju u toku hoda, ali tačan položaj klipnjače se ne može u međupoložajima uvek fiksirati. Zbog kompresibilnosti vazduha može klipnjača pri promeni opterećenja da promeni i svoj položaj.

Sl.11.- Ventili sa okretnom razvodnom pločom

Produženjem kanala u pločicama može se postići i druga vrsta srednjeg položaja.

10. Nepovratni ventili

Ovi ventili zatvaraju protok sabijenog vazduha u jednom smeru, a propuštaju je u suprotnom. Pritisak vazduha na izlaznoj strani ventila potiskuje pokretni deo ventila koji zatvara prolaz vazduha i time povećava zaptivenost na sedištu ventila.

Nepovratni ventili (sl.12) zatvaraju u potpunosti protok vazduha u jednom smeru, a u suprotnom ispuštaju vazduh sa najmanjim mogućim gubitkom pritiska. Zatvaranje u jednom smeru može da se izvede konusom, kuglicom, pločicom ili membranom.

Sl.12.- Nepovratni ventil

11. Neizmenični ventili

Nazivaju se još ventili dvostrukog upravljanja ili dvostruki nepovratni ventili. Neizmenični ventil (sl.15.43) ima dva ulaza X i Y a jedan izlaz A. Ako vazduh dovodimo na ulaz X tada će kuglica zatvoriti ulaz Y i vazduh struji od X prema A.

Obrnuto strujanje će biti od Y prema A, a ulaz X će biti zatvoren. U slučaju povratnog strujanja vazduha, a to je slučaj kod odvođenja vazduha iz cilindra ili ventila, ostaje kuglica u svom prvobitnom položaju pod dejstvom odnosa pritiska 84.

Sl.13.- Neizmenični ventil

Ovaj ventil se označava i kao “ILI” – ventil, jer odvaja signale graničnih signalnih ventila koji dolaze sa različitih mesta i sprečavaju strujanje vazduha od jednog prema drugom graničnom ventilu.

Ako treba da se aktiviraju jedan cilindar ili upravljački razvodnik sa dva ili više mesta, tada mora da se primeni naizmenični ventil.

12. Prigušno – nepovratni ventili

Poznati su još pod imenom ventili za regulaciju brzine (sl.14). Kod prigušno – nepovratnih ventila deluje prigušenje samo u jednom smeru strujanja vazduha. Nepovratni ventil sprečava strujanje vazduha u jednom smeru te vazduh može da struji samo kroz podešeni poprečni presek ventila. U suprotnom smeru vazduh ima slobodan prolaz kroz puni poprečni presek otvorenog nepovratnog ventila. Ovi se ventili primenjuju za regulaciju brzine kretanja cilindra. Kod cilindra dvostranog dejstva postoje u osnovi dve vrste prigušenja. Prigušno – nepovratni ventil treba po mogućnosti uraditi direktno na cilindar.

Sl.14.- Prigušno – nepovratni ventil

13. Brzoispusni nepovratni ventil

Brzoispusni ventili (sl.15) služe za povećanje brzine kretanja klipnjače kod cilindra. Time se skraćuje vreme povratnog hoda klipnjače prevashodno kod cilindra jednostranog dejstva. Ventil poseduje priključak P i odvodi R koji se mogu zatvoriti i jedan izlaz A. Ako je priključak P pod pritiskom, tada vazduh, koji dolazi do A, potiskuje pločicu prema P i zatvara ga. Izlazni vazduh može sad slobodno da izlazi u atmosferu. Ovim je postignuto da vazduh ne mora da prolazi kroz druge upravljačke vodove prema upravljačkom ventilu koji su ponekad i malog poprečnog preseka i stvaraju velike otpore kretanju izlaznog vazduha. Najsvrsishodnije je da se brzoispusni ventil ugradi direktno na cilindar.

Sl.15.- Brzoispusni ventil

14. Ventil sa obostranim pritiskom (nepovratni)

Ventil sa obostranim pritiskom (sl.16.) ima dva ulaza X I Y i jedan izlaz A. Izlaz vazduha iz ventila je moguć samo onda ako su oba ulazna signala pod pritiskom vazduha. Ulazni signal kod X ili Y zatvara protok vazduha na osnovu razlike sila na klipu ventila. Kod signala koji ne dolaze istovremeno u ventil, prolazi do izlaza A kao signal koji je došao u ventil. Ako su veličine pritiska ulaznih signala različite tada do izlaznog priključka A dolazi onaj signal koji ima manji pritisak jer vrši pritisak zatvara prolaz kroz ventil.

Ventil se primenjuje najčešće kod uslovnih – signalnih upravljanja, kontrolnih funkcija, logičkih kola i sl.

Sl.16.- Ventil sa obostranim pritiskom

15. Ventili za pritiske

Ventili za pritiske su elementi koji utiču pretežno na stanje pritiska, odnosno upravljani su na osnovu stanja pritiska. Razlikujemo:- regulatori pritiska,- ventili sigurnosti,- uslovno aktivni ventili.

a) Regulatori pritiskaRegulatori pritiska imaju zadatak da održe konstantan pritisak, to znači da neregulisani pritisak na manometru treba da ostane konstantan za radne ili upravljačke

elemente, nezavisno od toga što ulazni pritisak u mreži menja svoju vrednost. Minimalni ulazni pritisak u regulatoru mora biti veći od ulaznog pritiska .

Regulator pritiska bez odvodnog otvora.Kod ovog ventila nije ugrađeno drugo sedište u sredini membrane i zbog toga ne postoji mogućnost rasterećenja u slučaju većeg sekundarnog pritiska. (primerni

pritisak = ulazni; sekundarni pritisak = izlazni).

Regulator pritiska sa odvodnim otvorom Suprotno prethodno opisanoj konstrukciji ovaj ventil ima mogućnost izjednačenja sekundarnog pritiska. Ukoliko se pojavi povećani nadpritisak na sekundarnoj

strani regulatora, ta razlika pritiska u odnosu na regulisani će se poništiti preko otvora za odzračivanje.

b) Ventil za ograničenja pritiska

Ovi ventili se primenjuju uglavnom kao sigurnosni ventil (ventili ograničenja pritiska). Oni sprečavaju da dođe do prekoračenja maksimalno dozvoljenog pritiska u nekom sistemu. Ako je na ulazu ventila postignuta maksimalna vrednost pritiska, otvara se izlaz ventila i vazduh struji u atmosferu. Ventil ostaje otvoren sve dotle dok pritisak ne padne na regulisanu vrednost, kada ugrađena opruga, zavisno od karakteristika opruge zatvara ventil.

c) Uključni ventil

Osnovna funkcija ovog ventila (sl.17) je kao i kod sigurnosnog ventila. Vazduh prolazi od P prema A. Izlaz A će biti otvoren tek tada, kad poraste pritisak na regulisanu vrednost u upravljačkom vodu Z. Upravljački klip otvara prolaz vazduha od P prema A.

Ovi ventili se ugrađuju u pneumatske upravljačke sisteme u slučajevima kada je za funkciju nekog izvršnog organa potreban propisani pritisak (upravljanja zavisna od pritiska). Signal će biti ostvaren tek onda kada je postignut propisani regulisani pritisak.

Sl.17.- Uključni ventil

16. Protočni ventili

Protočni ventili (sl.18) koji su se nazivali ventili količine protoka, utiču na protok vazduha pod pritiskom. Oni utiču na količinu protoka vazduha u oba pravca strujanja.

Sl.18.- Prigušni ventil

17. Slavine

Slavine su ventili kod kojih se protok povećava ili smanjuje kontinualno. Pojednostavljeno prikazivanje slavine dato je na slici 19.

Sl.19.- Slavina

PRIPREMA VAZDUHA

1. Nečistoće

Nečistoće u obliku prljavih ili koroziranih čestica, ostataka ulja od podmazivanja i vlažnost vazduha u mnogim slučajevima su uzrok smetnji u pneumatskim uređajima, a često su uzrok potpunog uništenja pneumatskih elemenata.

Grubo odvajanje kondenzata vrši se u odvajaču kondenzata koji je ugrađen iza sistema za podhlađivanje, dok se fino prečišćavanje, filtriranje i ostali postupci pripreme vazduha vrše neposredno kod mašina i uređaja.

Kod ovoga se posebna pažnja mora pokloniti odstranjivanju vlage iz vazduha pod pritiskom.Voda (vlaga) dolazi u kompresor sa spoljnim usisnim vazduhom a time i u vazdušnu mrežu. Sadržaj vlage zavisi pre svega od relativne vlažnosti usisnog

vazduha, a ovo je opet zavisno od temperature vazduha i vremenske situacije.Za odstranjivanja postoje sledeći postupci:- sušenje putem apsorpcije,- sušenje adsorpcijom,- sušenje podhlađivanjem.

2. Sušenje adsorpcijom

Sušenje adsorpcijom je čvrst hemijski postupak. Kod ovog postupka se vazduh pod pritiskom vodi kroz rastresitu materiju za sušenje. Kada voda ili vodena para dođu u dodir sa sredstvom za sušenje, tada će sredstvo za sušenje hemijski vezati vodu ili vodenu paru i pri tome se stvara tečna smeša, sredstvo za sušenje – voda. Ova smeša se mora redovno odstranjivati iz absorbera. Ovo se može vršiti manuelno ili automatski.

3. Sušenje adsorpcijom

Postupak sušenja adsorpcijom je jedan fizikalni proces (adsorpcije: materija se odvaja na gornjim površinama čvrstih tela).Sredstvo za sušenje je zrnasti materijal štrih ivica ili u obliku perli. Ovo se sastoji od 100% silicijumdioksida. Uobičajni naziv za ovo sredstvo je “GEL”.

Zadatak “GEL” – a kao sredstva za sušenje sastoji se u tome da vodu i vodenu paru iz vazduha apsorbira. Vlažan komprimovani vazduh vodi se kroz “GEL” – materiju. Pri prolasku, sredstvo za sušenje upija vlagu iz vazduha. Sposobnost upijanja ove materije je ograničena. Kada se sušač zasiti, vrši se regeneracija. Regeneracija se vrši na taj način što se kroz “GEL” – produvava topao vazduh koji odnosi sa sobom vlagu iz sušača.

4. Sušenje podhlađivanjem

Sušač komprimovanog vazduha sistemom podhlađivanja (sl.20) radi tako što snižava temperaturnu tačku orošavanja.Temperatura početka orošavanja je ona temperatura na koju gas treba biti ohlađen da bi se sadržaj vodene pare kondenzorao. Komprimovani vazduh koji treba

osušiti struju kroz tzv. vazduh – vazduh – izmenjivač toplote.Ohlađeni i suv vazduh iz izmenjivača toplote (isparivača) oduzima toplotu komprimovanom vazduhu koji struji iz kompresora.Stvoreni kondenzat ulja i vode odvodi se od izmenjivača u kanalizaciju.

Sl.20.- Sušenje podhlađivanjem

5. Regulator pritiska

Regulator pritiska ima zadatak da radni pritisak (sekundarni pritisak) drži konstantnim, nezavisno od promena pritiska u mreži (primarni pritisak) i potrošnje vazduha. Primarni pritisak po pravilu mora biti uvek viši nego sekundarni.

6. Zauljivač vazduha pod pritiskom

Zadatak zauljivača je da pneumatske elemente snabdeva sa dovoljno sredstva za podmazivanje. Sredstva za podmazivanje sprečavaju habanje pokretnih delova elemenata, smanjuje sile otpora kretanja i štite aparate od korozije.

Zauljivači vazduha rade najčešće na principu Venturijeve cevi. Razlika pritiska p, između pritiska ispred vazdušne mlaznice i pritiska u najdužem delu mlaznice, služi za to da tečnost (ulje) usisa iz rezervoara i izmeša sa vazduhom.

Zauljivač vazduha počinje tek da radi, kada je postignuta dovoljno velika brzina strujanja. Kod male potrošnje vazduha postižu se i male brzine strujanja koje nisu dovoljne da proizvedu dovoljno nizak podpritisak koji bi usisao ulje iz rezervoara.

7. Pripremne grupe

Pripremne grupe su kombinovani uređaji koji se sastoje iz:- prečistača za vazduh,- regulatora pritiska,- zauljivača.Ukupni protok vazduha (m3/h) je odlučujući podatak za određivanje veličine pripremne grupe. Kod suviše velikog protoka nastaje veliki pad pritiska u uređaju.Radni pritisak ne sme preći vrednosti koje su navedene za pripremnu grupu. Temperatura okoline ne bi trebala da bude viša od 50 C (max. vrednosti za plastične

šolje u pripremnoj grupi).