N REJS SKIPERW

ODRA/ODER

2 3

Rejs skiperw Odra/Oder

Polsko-niemiecki zesp i optymalna pogoda w takich idealnych warunkach w sierpniu 2012 roku odby si czterodniowy rejs wodniakw po Odrze. Uczestniczyo w nim cznie 20 skiperw z Eisenhttenstadt, Frankfurtu nad Odr, Subic i Kostrzyna nad Odr. Pokonano tras od km 553 do km 618 z Eisenhttenstadt do Kostrzyna nad Odr, tam i z powrotem.

Zainicjowany przez Urzd Miejski we Frankfurcie nad Odr i dofinansowany przez UE projekt mia na celu stworzenie uczestnikom okazji do nowych przey podczas rejsu, wymian dowiadcze w grupie oraz przygotowanie nowej dokumentacji fotograficznej i kartograficznej powiconej temu odcinkowi Odry szczeglnie urokliwemu pod wzgldem krajobrazowym. Prezentowany tutaj przewodnik postrzega naley jako produkt finalny. Zawarte w nim aktualne mapy, opisy i zdjcia maj przybliy czytelnikowi pikno i rnorodno pokonywanej trasy. Jednoczenie publikacja ta dziki przedstawionym praktycznym informacjom i specjalistycznym wskazwkom posuy moe wodniakom zarwno tym bardziej, jak i tym mniej dowiadczonym jako pomoc podczas rejsu i zachta do zgbiania odrzaskich osobliwoci. Ponadto intencj broszury jest doprowadzenie do zredukowania mentalnych barier i ewentualnych uprzedze zwizanych z Odr. Ma ona przyczyni si do wikszego zainteresowania regionem i stanowi motywacj do indywidualnych poszukiwa.

Treci zawarte w niniejszym wydaniu zostan opublikowane rwnie w Internecie. Dziki temu dostp do nich uzyska wikszy krg zainteresowanych osb.

Z uwagi na to, e w kolejnych latach naley spodziewa si pewnych zmian zacienienia wsppracy polsko-niemieckiej, poprawy infra-

struktury po obu stronach rzeki, budowy nowych marin, zastosowania wikszych statkw pasaerskich itp. konieczne bdzie dokonywanie aktualizacji i korekty przedstawionych obecnie treci. Naturalnie ucieszymy si, jeli take Pastwo jako czytelnicy i uytkownicy przewodnika zwrc nasz uwag na nowe fakty i tendencje rozwojowe.

W ostatnich latach ukazao si wiele publikacji na temat Odry (niektre z nich wymieniono na stronie 56 przewodnika). W centrum uwagi znajduj si przede wszystkim pytania o gospodarcz, kulturow i ideologiczn rol Odry. Jakie znaczenie miaa Odra jako o komunikacyjna i droga wodna w czasach prehistorycznych i wczesno- historycznych, w redniowieczu i w czasach nowoytnych i jakie ma obecnie? Jaki by efekt dziaa Fryderyka II w XVIII wieku? Jaki wpyw na zmian wizerunku rzeki miay II wojna wiatowa i nastpujcy po niej podzia Europy? Jakie tendencje moemy zaobserwowa dzisiaj na obszarach pooonych nad Odr? Jakie plany maj Polska i Niemcy w zakresie wspierania nieinwazyjnej turystyki na Odrze i nad Odr?

Zarwno tym, jak i wielu innym tematom powicona jest polsko- niemiecka publikacja powstaa na Uniwersytecie Europejskim Viad-rina we Frankfurcie nad Odr (cytowana tutaj jako Schlgel-Halicka). Pozycj t opracowano w ramach duego projektu badawczego, w ktrym 28 naukowcw zajo si szczegowo i dogbnie fenomenem Odry. Kolejnym wynikiem tych bada bya obszerna wystawa pod tytuem Panorama Odry, ktr w 2006 roku obejrze mona byo w budynku dawnej ujedalni (Exerzierhalle) we Frankfurcie nad Odr i ktr prezentowano nastpnie w rnych miejscach Nadodrza jako wystaw objazdow (http://www.oder-panorama.eu/). Planuje si moliwie szybko zreaktywowa ekspozycj i udostpni j szerszej publicznoci.

Odra kojarzona jest nie tylko z wypdzeniem Niemcw, zimn wojn i katastrofami przyrodniczymi. Do historii sukcesw zalicza si szlak rowerowy Odra-Nysa, ktry na odcinku 630 kilometrw, wzdu Nysy i Odry, umoliwia dowiadczanie natury i kultury (http://www.reiseland-brandenburg.de/ themen/radfahren/oder-neisse-radweg.html). Obliczono, e w 2012 roku ze szlaku skorzystao ponad 12.800 rowerzystw. Pokazuje to, e wielu turystw potrafi ju doceni zarwno pikno przyrody, jak i walory kulturalne i gastronomiczne naszego regionu. W tym miejscu naley zwrci uwag na dodatkow atrakcj: spywy kajakami, odziami wiosowymi lub rejsy odziami motorowymi po Odrze przygod, ktrej szkoda byoby nie zazna.

Kostrzyn nad Odr

4 5

ODRA

czna dugo Odry wynosi 860 km, jej rda znajduj si na pnocnych Morawach w Czechach. Przez Bram Morawsk pynie w kierunku Polski, a na 162 km od ujcia Nysy uyckiej w Ratzdorf staje si rzek graniczn midzy Polsk i Niemcami. Kana Odra-Szprewa i droga wodna Hawela-Odra stano-wi poczenie z zachodnioeuropejsk sieci drg wodnych. Na pnoc od Szczecina Odra uchodzi do Zalewu Szczeciskiego, skd trzy odnogi: cienina Piana (Peenestrom), wina i Dziwna odprowadzaj wody do Batyku.Na Odrze mog panowa bardzo rne warunki nau-tyczne ze wzgldu na wysok wod wiosn i wypyce-nie szlaku wodnego latem podczas duszych okresw suszy. Od miejscowoci Ratzdorf prdko przepywu jest dua i mimo obecnoci ostrg na obu brzegach dochodzi do zapiaszczania nurtu. Podana gboko eglugowa wynoszca 1,3 m zmniejsza si czsto w suchych okresach letnich do wartoci poniej 1 m i moe spa nawet do 0,3 m. Znaki eglugowe infor-muj o miejscach niebezpiecznych oraz o przejciu szlaku od jednego do drugiego brzegu.Przed wyruszeniem w rejs po Odrze naley be-zwarunkowo zasign informacji o stanie wody za porednictwem nautycznej informacji radiowej (NIF), teletekstu niemieckiej stacji telewizyjnej ARD (strona 170) lub Internetu pod adresami: www.wsa-eberswalde.de; www.elwis.de; www.pegelonline.de

Po obu stronach Odry charakterystycznym elemen-tem krajobrazu s ostrogi narzuty kamienne lub konstrukcje betonowe rozmieszczone co 50 100 m i wysunite na dugo od 30 do 50 m prostopadle do biegu rzeki. Chroni brzegi i utrzymuj rzek w torze wodnym, zapewniajc w naturalny sposb odpowied-ni gboko nurtu. Prdko nurtu przy normalnym stanie wody wynosi od 3 do 4 km/h, podczas wezbra wody moe znacznie wzrasta.

Oznakowanie szlaku eglownego przejcie szlaku od prawego do lewego brzegu przejcie szlaku od lewego do prawego brzegu szlak przebiega przy lewym brzegu szlak przebiega przy prawym brzegu miejsce niebezpieczne przy lewym brzegu miejsce niebezpieczne przy prawym brzegu oznaczenie kilometra szlaku

ta Fala

Znak ten informuje o certyfikowanych polach biwa-kowych dla wodniakw i portach dla odzi rekreacy-jnych o znaczeniu turystycznym. Dziki temu ozna-kowaniu atwiej jest dotrze do przystani, portw i turystycznych miejsc postojowych wyposaonych w wod, prd i urzdzenia sanitarne.Dalsze informacje pod adresem: www.deutschertourismusverband.de

Eisenhttenstadt

Brieskow-Finkenheerd

wiecko

Lubusz

PodelzigWuhden

Neu Manschnow

Kostrzyn

Bleyen-Genschmar

Kstrin-Kietz

Reitwein

Klessin

Owczary

Kunice

Vogelsang

Droga wodna Szprewa-Odra

Warta

O d r a

Kan.

Pow

odzio

wy

Ostroga Reitweinska

Kana Fr. Wilhelma

Stroma ciana

Kunitzer Loose

Mokrada Odrzaskie

km 620

km 615

km 610

km 605

km 600

km 595

km 590

km 585

km 580

km 575

km 570

km 565

km 560

km 555

km 550

Urad

Aurith

O d r a

O d r a

O d r a

Rezerwat przyrody

Rosiejewo

Subice

azy

Grzyca

Kuhbrcke

Lossow

Lebus

Frankfurt nad Odr

Star

a Od

ra

Guldendorf

Przystaniedla wiolarzy i odzi motorowych

To warto zobaczygwne atrakcje turystyczne, miej-sca godne polecenia w miastach, opisane szczegowo w dalszej czci przewodnika

Wyprawy na ldpropozycje zwiedzania okolicy pieszo lub rowerem

Przyroda na trasieprzyroda z prawej i lewej strony Odry; informacje na temat flory i fauny; warto zabra ze sob lornet-k i uzbroi si w cierpliwo

Szlak rowerowy Odra-Nysa o dugoci 630 km prowadzi od czeskich Gr Izerskich do Batyku. Dla rowerzysty podajcego wzdu obu rzek otwiera si fascynujcy wiat przyrody, historii, sztuki i kultury.Na odcinku Odry midzy Eisenhttenstadt a Kostrzynem szlak przebiega przy samej rzece, przewanie na waach przeciwpowodziowych. Dziki temu podziwia mona fascynujcy ro-zlegy krajobraz nadrzeczny po lewej i prawej stronie Odry.

Zasady pywania po OdrzeNaley mie ze sob flag narodow. W przypadku kajakw i odzi wiosowych akceptowane s rwnie odpowiednie oznaczenia naklejane. Naley ponadto przestrzega przepisw obowizujcych na niemieckich federalnych drogach wodnych i midzynarodowych drogach wodnych.

KempingZe wzgldw bezpieczestwa namioty naley rozbija na wyznaczonych placach kempingowych. Naley mie na uwadze, e w okolicy wystpuje duo dzikiej zwierzyny, co prowadzi moe do nieoczekiwanych spotka, nie zawsze przyjemnych. Oprcz tego dochodzi moe do nagych wezbra wody, przede wszystkim podczas niskich stanw, kiedy Odra zasilana jest wod ze zbiornikw zaporowych dla poprawy warunkw eglugi.

NoclegiWzdu szlaku rowerowego Odra-Nysa w Niemczech znajduje si wiele kwater prywatnych, pensjonatw i gocicw nastawionych na przyjmowanie turystw na jeden nocleg. Take w Polsce mona skorzysta z oferty prywatnych miejsc noclegowych.

InformacjaNiniejsza publikacja jest przewodnikiem turystycznym, ktry nie moe zastpi oficjalnej mapy przeznaczonej dla eglugi rekreacyjnej. Wszystkie mapy naley zatem traktowa jedynie jako materia pogldowy. Uytkownik bierze na siebie pen odpowiedzialno i ryzyko zwizane z ich stosowaniem.Wicej informacji na temat oficjalnych map dla eglugi rekreacyjnej dostpnych jest pod adresami: www.bsh.dehttp://informator.szczecin.rzgw.gov.pl/pl/index_pl.htmlhttp://212.14.55.240/idw_de/

Wyjanienie oznacze stosowanych w przewodniku

s. 6

s. 12

s. 16

s. 18

s. 20

s. 24

s. 28

s. 30

s. 32

Spis treci

Sowo wstpne s. 2 - 3

Wprowadzenie do omawianego odcinka Odry, wyjanienie stosowanych oznacze,spis treci s. 4 - 5

Odra od Eisenhttenstadtdo Kostrzyna s. 6 - 35

Pozostae informacje o atrakcjach turystycznych na trasie s. 36 - 48

Odrzascy skiperzy opowiadaj o swojej Odrze s. 49 - 55 Nota redakcyjna s. 56

Wyjanienia skrtwPP przewit pionowy (pod mostem) Sz szerokoSW rednia woda Z zanurzenieDPM dopuszczalna prdko maksymalnaNW najwysza woda eglowna

Njez. Brieskow

er See

6 7

KM 553Eisenhttenstadt / Frstenberg nad Odr

W porcie w Eisenhttenstadt napotykamy historyczne budynki najstarszej dzielnicy - Frstenbergu. Frsten-berg nad Odr, zaoony w 1253 r., by samodzielnym miastem, zanim utworzono tutaj kombinat hutniczy. Port jest nowy, wybudowano go przy duych nakadach inwestycyjnych. Ley na kocu kanau Odra-Szprewa, ktry czy si tutaj z Odr.

Przy kanale Odra-Szprewa, prawie 5 km w gr kanau, znajduj si obiekty dwch stowarzysze turystyki wodnej. eby do nich dotrze, musimy skorzysta ze luzy szybowej. W celu zwiedzenia Eisenhttenstadt zatrzymujemy si w porcie przy niskich pomostach pywajcych. W pobliu portu jest kilka marketw, nie brakuje rwnie restauracji. Niektre znajduj si tu przy wodzie i moemy w nich spoywa potrawy z wido-kiem na odzie.

W Eisenhttenstadt jest wiele moliwoci slipowania odzi z przyczep samochodowych. Ponadto mona tutaj wynaj odzie, jachty, a take stae miejsce postojowe dla wasnej odzi.

Dawny port miejski i most Magistralbrcke

Kopot

Vogelsang

Eisenhtten-stadt

Kana

Odra

-Szpre

wa

km 558

km 557

km 556

km 555

km 553,4

km 554

km 553

km 552

km 551

Metry0 1000

S 1 : 25.000

N

2

1

34

Przystanie

5

s. 36

Dwukomorowa luza szybowa - komora poudniowa

Stacja wodowskazowa w Eisenhttenstadttel. +49 3364 751342

Most Oderdeichbrcke PP przy SW 6,7 m / Sz 55 m

Droga wodna Szprewa-Odraczy si tutaj z Odr,Z 1,85 m, najmniejszyPP 4 m, DPM 10 km / h

1 Bulwar w Frstenbergunad Odr ta Fala, 24 h, bez opatkana Odra-Szprewa km 129.5, prawy brzeg / Odra km 553.4, lewy brzeg; korzystne miejsca postojowe i rampa dla odzi turystycznych; prd, wodo-cig, prysznic, WC, slip

2 Port miejskikana Odra-Szprewa km 125.7 - 126.3, prawy brzeg, zwyke miejsca cumowania, bez obsugi

3 Port Mielenzhafenkana Odra-Szprewa km 125.2, lewy brzeg, ta Fala, pralka,100 m do stacji paliw (do dyspozycji wzek rczny),centrum handlowe Citycenter, informacja turystyczna,dalsze miejsca postojowe powyej luzy, slip 4t

4 Port Vialithafenkana Odra-Szprewa km 125.2, prawy brzeg, zwyke miejsce cumowania, bez obsugi

5 luza Zwillingsschacht-schleuse droga wodna Szprewa-Odra km 127,3 / zgoszenia: tel. +49 3364 40853, kana 20 UKFinformacje o godzinach obsugi luzy: www.elwis.de

8 9

Nowy most Deichbrcke

KM 553,4 - 561,1Eisenhttenstadt / Frstenberg nad Odr

Nasz spyw rozpoczynamy bezporednio w centrumprzy kanale Odra-Szprewa (Oder-Spree-Kanal) - drodzewodnej Szprewa-Odra (Spree-Oder-Wasserstrae). Znajduj si tu port macierzysty Klubu Jachtw Motorowych (Motoryachtclub Eisenhttenstadt e.V.) dysponujcy szerok ofert obsugi skiperw (tzw. ta Fala Gelbe Welle), stacj czarterow, gdzie wypoyczy mona odzie bez wymogu posiadania patentu i jachtw za okazaniem patentu, oraz stanice wodne Stowarzyszenia Wiolarzy (Ruderverein Frsten-berg [Oder] 1910 e.V.), Sekcji Kajakowej Stowarzyszenia SG Aufbau (SG Aufbau Sektion Kanuwandern) i Centrum Kajakowego (Kanucentrum 1957 Eisenhtten-stadt e.V.). Za pomoc wcigarki lub urzdzenia dwigowego wodujemy wasn d lub wynajmujemy d w stacji czarterowej Boot-Charter-Baser przy ulicy Am Trockendock (Przy Suchym Doku).

W drodze ku Odrze na 127,30 km drogi wodnej Szprewa-Odra pokonujemy dwukomorow luz szybow (Zwillingsschachtschleuse Eisenhttenstadt) z 1929 r. To imponujce urzdzenie jest szczegln atrakcj techniczn i w zalenoci od stanu wody umoliwia pokonanie rnicy poziomw wody od okoo 12 do 14 metrw. Dalej trasa wiedzie obok Nowej Stoczni Odrzaskiej (Neue Oderwerft) do zabytkowego centrum dzielnicy Frstenberg. Tutaj przy bulwarze znajduje si komfortowa przysta z moliwoci skorzystania z prdu i wody, prysznicem, toalet, restauracj i oglnie dostpn wcigark.

Historyczna dzielnica Frsten-berg nad Odr

Muzeum Miejskie

Koci w. Mikoaja

Dwukomorowa luza szy-bowa

Eisenhttenstadt miasto stworzone od podstaw

Centrum Dokumentacji Kultury Codziennej NRD

Obiekty zakadowe spki ArcelorMittal Eisenhtten-stadt GmbH

Baser czarter odzi

Wicej informacji: To warto zobaczy - str. 36 lub pod adresem stowarzyszenia turystycznego:Tourismusverein Oder-RegionEisenhttenstadt e.V.Lindenallee 2515890 Eisenhttenstadttel. +49 3364 413690www.tor-eisenhuettenstadt.de

To warto zobaczy

Industriehafen

Kana Odra-Szprewa wjazd do miasta Przysta przy bulwarze

Pocztek drogi wodnej Szprewa-Odra

Wiosn, kiedy Odra pyna jeszcze szeroko, z silnym nurtem, zalaa jak okiem sign pola uprawne na rwninie. Miao si wraenie, e si w nich zatracia i same tylko kosy wisiay ciko na wysokich dbach. () Take w pszenicy o zotym ziarnie, w pierzastym jczmieniu i drcym jak trawy owsie, w jasnym, koyszcym si ycie dziecko odkryo t sam rzek. Powiata bijca od Odry ukazaa mu w nowym wietle czerwony mak, niebiesk ostrk, kkole, kwiaty cykorii i dzwonki, koniczyn i biae margaretki.

Klepper, strona 63

10 11

Wielkie piece zakadu Arcelor Mittal

Wysadzony most na Odrze

Krajobraz odrzaskiWielkie piece

KM 553,4 - 561,1Eisenhttenstadt / Frstenberg nad Odr

Nastpnie na kilometrze rzecznym 553,4 wpywamy doOdry i spostrzegamy od razu cakiem silny nurt (od 4 do7 km/h - w zalenoci od stanu wody). Podczas wjazduza praw burt widzimy ruin mostu wysadzonegow 1945 r. Orientacja w torze wodnym odbywa si teraz na podstawie tych krzyy umieszczonych na brzegu (prostych i przekrconych). Naley pamitao zachowaniu bezpiecznej odlegoci od ostrg.

Naprzeciwko Eisenhttenstadt rozpociera si widok narozlegy obszar mokradowy poronity trzcin, zarolami wierzbowymi i rolinnoci bagienn. Ten kilkusetmetrowy pas rolinnoci zasania lec za nim na 551,5 km miejscowo Kopot - synn polsk bociani wiosk. Nie widzimy take wsi Vogelsang po stronie niemieckiej pooonej na wysokoci od 558 do 559 km.

Jedynie na 556,1 km dostrzec moemy bezporednioprzy lewym brzegu rzeki ruin elektrowni Vogelsang z dwoma kominami o wysokoci 100 metrw.

Za zakolem na 561,0 km w kierunku poudniowo-za-chodnim otwiera si jeszcze raz imponujca panoramawielkich piecw i innych obiektw nalecych dohuty stali w Eisenhttenstadt, a za kolejnym zakolemdopywamy ju do prawobrzenego ujcia jeziora Urad.Z prawej i lewej strony Odry znajduj si liczne mokrada i zbiorniki wodne. Duym przeyciem przyrodniczym moe by take zwiedzenie jednego ze starorzeczy.Wysze stany wody pozwalaj nam czasami dotrze doterenw rzecznych, na ktrych zwykle dominuje krajob-raz mokradowy, natomiast podczas wezbrania wodyw krajobrazie tym pozostaj widoczne jedynie wyspyzoone z drzew. Kiedy woda opada, pojawia si tutajwiele ptakw wodnych (mew, czajek, kaczek krzy-wek), eby na odsaniajcych si piaszczystych awi-cach zebra niwo ze stou suto zastawionego maami i innymi drobnymi organizmami.

szlak rowerowy Odra-Nysa szlak rowerowy Odra- Szprewa Trasa Mnichw trasy rowerowe wok miasta

Wypoyczanie rowerwwww.tor-eisenhuettenstadt.de

Wyprawy na ld

12 13

KM 554-566

Wspominalimy dotychczas tylko o spokoju i otoczeniu, w ktrym przyroda rzdzi si swoimi prawami. Ju same te okolicznoci czyni spyw po Odrze godnym polecenia. Naley doda, e mamy tutaj do czynienia z bardzo bogatym gatunkowo wiatem zwierzt. Praktycznie przez cay czas dzieje si tu co ciekawego: obserwujemy tracze nurogsi na ostrogach, ryboowy podczas prb schwytania zdobyczy, a ponadto zimorodki, urawie i bociany biae.Nasz uwag zwraca take okazay bielik, bardzo czsto spostrzegamy czaple siwe. W wikszej liczbie pojawiaj si te bociany czarne. Spotykane prawie wszdzie na brzegach nadgryzione drzewa i ich charakterystyczne spiczaste kikuty wiadcz o obecnoci bobrw. Przy odrobinie szczcia zobaczymy je w powiacie wieczor-nego soca, kiedy siedz pod nawisami brzegowymi i obgryzaj materia drzewny. Miejsce to jest siedliskiem rnych ptakw siewkowych, takich jak czajki, brodce piskliwe oraz mewy. Poza interesujcym wiatem zwierzt mamy tutaj moliwo odnalezienia rzadkich rolin wodnych i bagiennych, takich jak salwinia, pywacz lub osoka aloesowata, ktre w cigu lata mog opanowa cae starorzecza.Na 564,8 km z Odr czy si kana Cybinka, ktry wrazz innym maym ciekiem (Kana Luboski) tworzy swegorodzaju delt otoczon rozlegym obszarem pod-mokym. Po zachodniej stronie w zakolu Odry znajduje si obnienie przed waem o szerokoci ok. 1 km.

Storch

Starorzecza, bagna i rozlewiska

Podczas wezbra wodyz typowego krajobrazu mokradowego wzdu szlaku wodnego pozostaj tylko wyspy drzew

Kiedy woda opada, odsaniaj si piaszczyste awice

Ptaki wodne:mewy, czajki i kaczki krzywki

Rzadkie roliny wodne i bagienne:salwinia, pywacz, osoka aloesowata

Przyroda na trasie

Ruiny elektrowni Marchijskiego Zakadu Energetycznego Einheitskraftwerk Vogelsang

Owce na waach

abdzie na Odrze

14 15

KM 566Aurith / Urad

Na wysokoci 566 km wiosujemy midzy polskim Uradem a niemieckim Aurith. Obie miejscowoci le blisko brzegu Odry, przy czym wie Aurith skoncentrowana jest przy wale. Urad ley wzgldnie wysoko i to chroni miejscowo przed wod powodziow Odry. Aurith naley do gminy Ziltendorf. Do 1945 r. kursowa tutaj prom. Dawniej obie osady stanowiy jedn miejscowo o nazwie Aurith. Pierwotny rdze miejscowoci znajduje si w dzisiejszym Uradzie. Niemiecka wie Aurith staa si znana w 1997 r., kiedy woda powodziowa Odry spowodowaa tutaj w kilku miejscach przerwanie waw i czciowo zalane zostao Obnienie Ziltendorfskie.W celu zwiedzenia Uradu przybijamy do brzegu na piaszczystej play. W Aurith moemy zrobi przerw na grobli nalecej do dawnego mostu i odwiedzi miejscow gospod. Od Aurith na odcinku kolejnych 3 km mionicy turystyki wodnej podziwia mog bujn rolinno rzecznych terenw zalewowych porastajc pas brzegowy, ktrego szeroko dochodzi do 700 m. Na 557 km z prawej strony uchodzi do Odry maa rzeka Pliszka. Jeeli pokonamy krtki odcinek w gr tej rzeki, to dotrzemy ponownie do Uradu. Nawet kajakarze mog mie tutaj trudnoci z zejciem na ld z powodu wystpowania bujnej rolinnoci bagiennej.

Podczas rejsu Typowy krajobraz odrzaski

1 Aurithw Aurith przy grobli dawnego mostu

2 Urad moliwo przybicia do brzegu na piaszczystej play

AurithUrad

km 568

km 567

km 566

km 565

km 564

km 563

km 562

km 561

km 560

jez. Urad

Pliszka

Przystanie

12

Obszar siedliskowy i ptasi Natura 2000, rezerwat przyrody Mittlere Oder (rodkowa Odra)midzy Frankfurtem aEisenhttenstadt

Przyroda na trasieMetry0 1000

S 1 : 25.000

N

16 17

Kunice

Rosiejewo

km 572 km 571 km 570 km 569 km 568

KM 570Kunitzer Loose / Kunice

Od czasu do czasu pojawiaj si na niewielkich obszarach miejsca pozyskiwania wiru; z poziomu rzeki dostrzec mona jedynie urzdzenia zaadunkowe. Pierwsze wyrobisko ley na 557 km przy ujciu rzeki Pliszki. Na miejscowo Kunitzer Loose natrafiamy na 570 km. Jej polskim odpowiednikiem s Kunice. Nazwa Loose oznacza pojedyncze zagrody, ktre nie tworz one zwartej struktury wiejskiej. Po osuszeniu terenu mokrade ziemi przydzielano osadnikom, ktrzy bu-dowali tam swoje gospodarstwa. Na ld moemy zej przy dawnych ostrogach promowych, zarwno od zachodu, jak i od wschodu. Od 575 km zachodni brzeg wyranie si wznosi, od pewnego miejsca tworzy go pwysep. Po jego drugiej stronie znajduje si kana Brieskow (Brieskower Kanal). Zakoczeniem kanau jest jezioro Brieskower See, stanowice bardzo wski akwen dugoci okoo 3 km. Kana Brieskow, ktry zbudowano w XVII w. jako kana Fryderyka Wilhelma, wiedzie przez miejscowoci Brieskow-Finkenheerd i Gro Lindow dolin rzeki Szlaube (Schlaubetal), rwnolegle do tej maej, dzikiej i romantycznej rzeki. Do dzisiaj czy Odr ze Szprew za porednictwem kanau Odra-Szprewa (Oder-Spree-Kanal). Kajakarze w celu przedostania si do kanau Odra-Szprewa musz pokona ldem fragment trasy koo osad Hammerfort / Schlaubehammer. Skiperzy, ktrzy zamierzaj dotrze do Berlina, musz popyn kanaem Odra-Szprewa od Eisenhttenstadt.

Kunitzer Loose / Kunicewyjcie na ld przy dawnych ostrogach promowych, zarwno od zachodu, jak i od wschodu

Ujcie jeziora Brieskower Seekajakarze w celu przedostania si do kanau Odra-Szprewa musz pokona ldem fragment trasy koo osad Hammerfort /Schlaubehammer

Krowy nad Odr

Przystanie

najblisze miejsca zaopa-trzenia (sklepy, gospody) oddalone s o okoo kilometr od brzegu rzeki

Wyprawy na ld

Odra - rzeka przybywajca z daleka. () nie rodzi si tu dos-konao, nie poskramia tu nikt niesfornoci w imi szlachetnego umiaru, a ciemno jak przed stworzeniem nie jest oddzielona od jasnoci.

Gnter Eich, 1951

Angler

Metry0 1000

S 1 : 25.000

N

18 19

km 580

km 579

km 578

km 577

km 576

km 575

Lossow

wiecko

Brieskow-Finkenheerd

jez. Brieskower See

km 574 km 573

KM 576Lossow

Po jeziorze Brieskower See mona porusza si odziami motorowymi, jeli pozwala na to stan wody.Na poudniowym kracu jeziora Brieskower See znajdziemy mae pole biwakowe dla wodniakw, przeznaczone jednak nie tylko dla kajakarzy, lecz take dla turystw z samochodami i przyczepami kempingowymi. Miejsce to wyposaone jest w toalet i prysznic. Std mona dotrze samochodem do stacji kolejowej w okoo 10 minut. Stwarza to rwnie dogodn moliwo powrotu do samochodu pozostawionego na miejscu startu. Moemy std dotrze take szybko do Frankfurtu nad Odr / Subic, jeli zamierzamy zatrzyma si na nocleg nad jeziorem.Zachodni brzeg Odry ogranicza na tym odcinku odnogapasma wzniesie o nazwie Lossowskie Pagrki (Lossower Berge). Na grze przebiega linia kolejowa z Frankfurtu nad Odr do Eisenhttenstadt, widoczna jednak tylko z ldu. Za tzw. Strom cian (Steile Wand) w miejscowoci Lossow znajduje si wane prehistoryczne grodzisko. Dokonano tu odkry archeologicznych datowanych na pn epok brzu, wczesn epok elaza i okres osadnictwa sowiaskiego.Polska miejscowo wiecko pooona jest nieco wyejwzgldem Odry u ujcia maej rzeki Ilanki. Domy tej osady mona dostrzec dopiero po wpyniciu do maego leja w ujciu Ilanki. Okoo 2,5 km w gr rzeki le Rybocice.

Ilanka

Przystanie

odzie Treidelkahn i Blaue Anne na jeziorze Brieskower SeeWicej informacji:Amt Brieskow-FinkenheerdAugust-Bebel-Strae 18 a15295 Brieskow-Finkenheerdwww.amt-b-f.de

To warto zobaczy

Stacja kolejowa w Bries-kow-Finkenheerdpoczenie kolejowe z Frankf-urtem nad Odr i Eisenhtten-stadt, moliwo dotarcia do miejsca rozpoczcia spywu i odebrania samochodu

Wyprawy na ld

Stroma ciana koo Lossow

Pole biwakowe nad jeziorem Brieskower See pole namiotowe, budynek sanitarny z prysznicami, do wynajcia namioty wyposao-ne w ka polowe, miejsce na grilla, zadaszone miejsca spoywania posikw z aw-kami; niadanie na yczenie, wynajem kajakw i kanadyjek, wypoyczanie rowerwwww.oder-kanuverleih.de

Stroma ciana

Metry0 1000

S 1 : 25.000

N

20 21

KM 584Miasto Kleista Frankfurt nad Odr / Subice

W oddali rozpoznajemy ju wysoki most autostrady A 12, w Polsce na dalszym odcinku to autostrada A2. Po przepyniciu mostu drogowego ukazuje si nam jeszcze most kolejowy, a potem jeszcze przez kilka kilomet-rw towarzyszy nam krajobraz naturalny. Zarwno po prawej, jak i po lewej stronie na poudniowy zachd i pnocny wschd od wspomnianych mostw mijamy obszary wystpowania rzadkich lasw gowych dbowo-wizowych z przewag dbw. W Niemczech podlegaj one ochronie jako rezerwat przyrody Eichwald und Buschmhle, a w Polsce jako rezerwat przyrody gi koo Subic. We Frankfurcie nad Odr odbija z lewej strony starorzecze Odry, zwane przez frankfurtczykw Star Odr (Alte Oder), oddzielone od gwnego biegu rzeki wysp Kozi Ostrw (Ziegenwer-der).

Wyspa Ziegenwerder jest wanym parkiem i terenem rekreacyjnym dla mieszkacw i goci przybywajcych do Frankfurtu nad Odr. Chtnie i czsto odwiedzaj j przede wszystkim studenci i pracownicy pooonego w pobliu Uniwersytetu Europejskiego Viadrina. My wodniacy moemy dogodnie przybi do brzegu na maych plaach przy 584 km.

Subice(Dammvorstadt)

Frankfurt nad Odr

km 584

km 586

km 585

km 581

km 583

km 582

km 589

km 588

km 587

1 Stowarzyszenie Frankfurter Ruder-Club 1882 e.V. oferuje kajakarzom noclegi pod namiotem; zgoszenia i obsuga przy pomocie tel. +49 174 7440344

2 Pomosty pywajcemiejsca postojowe dla odzi turystycznych

3 Wyspa Ziegenwerderdogodne przybicie do brzegu kajakami przy maych plaach

4 Port Zimowy we Frankfurcie nad Odr slip i pomosty pywajce w przygotowaniu

5 Stacja paliw Shell w Subicach korzystne zejcie do wody dla kajakarzy - ul. Nadodrzaska, stacja paliw Shell (dojcieprzez rondo przy mocie granicznym)

6 Port w Subicach w planach przysta dla odzi turystycznych z obsug

Przystanie

1

4

5 6

2

3

s. 42

Stacja wodowskazowa we Frank-furcie nad Odr informacja automatyczna: tel. +49 335 6066846

Wodowskaz na polskim brzegu 100 m w d rzeki

Most drogowy Frankfurt nad Odr /Subice: PP przy NW 7,2 m / Sz 33 m

Most dla pieszych na wysp Ziegen-werderPP przy SW ok. 2,5 m

Most dla pojazdw na wysp Ziegen-werderPP przy SW ok. 2,5 m

odnoga okalajca wysp Ziegenwer-der jest pytka i wysycha podczas niskich stanw wody

Most kolejowy koo FrankfurtuPP przy NW 8,8 m / Sz 37 m

Most autostrady A12 PP przy NW 14 m / Sz 46 m

Frankfurt nad Odr Port Zimowy

Metry0 1000

S 1 : 25.000

N

22 23

Port w Subicach

Port w Subicach

KM 584Miasto Kleista Frankfurt nad Odr / Subice

Do centrum miasta dotrzemy przez gustowny mostdla pieszych, a w pobliu Odry moemy take zrobi zakupy i co zje. Wyspa Ziegenwerder dobrze nadaje si dla kajakarzy take jako mikki punkt startowy. W przeciwiestwie do niej waciwy port miejski nie oferuje dotychczas takiej moliwoci, poniewa skosy brzegowe s tam wybrukowane.

Dworzec kolejowy oddalony jest okoo 750 m. Z Eisenhttenstadt do tego miejsca przepynlimy odcinek okoo 30 km. Do pokonania tej trasy kajakarze potrzebuj okoo 3-4 godzin, jeli nie towarzyszy im przeciwny wiatr.Nocleg oferuj hotele lub stowarzyszenia sportoweprzy Starej Odrze: SV Oderhort Frankfurt (Oder) e.V. iFrankfurter Ruder-Club von 1882 e.V. Drugi z nich - KlubWiolarzy - peni rol frankfurckiej bazy dla wodniakwi umoliwia noclegi pod namiotem wanie z myl o kajakarzach.Mona si tutaj zgosi, korzystajc z numerutelefonu 0049 174 7440344 (obsuga przy pomocie).Do dyspozycji jest ponadto caa grupa pensjonatwnastawionych na zakwaterowanie przyjezdnych mionikw turystyki wodnej. Najlepiej skontaktowa si z informacj turystyczn (www.tourismus-ffo.de).We Frankfurcie rozpoczynamy kolejny etap spywu.Krtko po opuszczeniu portu przepywamy pod kolejnym mostem, ktry czy Frankfurt nad Odr ze Subicami. Z prawej strony podziwia moemy zabudowania polskiego miasta liczcego okoo 17.000 mieszkacw. Subice oferuj zakwaterowanie, restauracje i kawiarnie. Uniwersytet Collegium Polonicum dysponuje platform widokow z pikn panoram Odry, Subic i Frankfurtu.

Godne polecenia s spacer po zielonym wale i wstpienie do maego portu w Subicach. Istniej tutaj takedogodne warunki dla cumowania odzi sportowych. Obecnie planuje si stworzenie infrastru- ktury dla turystyki wodnej.

Frankfurt nad Odr

Muzeum Kleista i Szlak Kleistw

Koci Mariacki

Muzeum Viadrina

Muzeum Modej Sztuki

Koncerty i Teatr Letni w Forum Kleista i w Hali Kon-certowej

Wujek Helmut

Grodzisko i Stroma ciana w Lossow

Subice

Collegium Polonicum

SMOK

Bazar

Cmentarz ydowski

Subfurt

Wicej informacji: To warto zobaczy - str. 42 lub pod adresem:www.frankfurt-ffo.dewww.frankfurt-oder.de(informacja turystyczna)

To warto zobaczy

Port w Subicach

Widok na most odrzaski z basenu portowego w Subicach

24 25

KM 593Z Frankfurtu nad Odr / ze Subic do Lubusza (Lebus)

W celu uzyskania dalszych informacji naley skontaktowa si z informacj turystyczn. Dla kajaka- rzy korzystne zejcie do wody znajduje si w Subicachkoo stacji paliw Shell przy ulicy Nadodrzaskiej (dojcieprzez rondo skrzyowanie drg nr 29 i niemieckiejB5, przy mocie granicznym), mona tam wystartowaz niskiego brzegu. Przy dobrej pogodzie w tym miejscuodbywaj si rwnie kpiele.

Kiedy towarzyszy nam typowy dla Odry nurt, szybkozostawiamy za sob obszar zurbanizowany. Na 586,3 kmodnajdujemy adn pla, ktra doskonale nadaje sina zrobienie maej przerwy. Plaa dostpna jest od ulicyMittelweg na pnocy Frankfurtu w pobliu oczyszczalniciekw, gdzie mona rwnie parkowa samochody.Po lewej stronie teren znw si wznosi, a po prawej midzy 587 a 598,5 km mijamy pikny las pooony bezporednio za waem przeciwpowodziowym, ktry przebiega tutaj bardzo blisko rzeki. Na zachodnim brze-gu moemy ponownie podziwia dzik przyrod typow dla Odry. Zbliamy si do Lubusza: lewy brzeg wznosi si do wysokoci 50 m. Na powierzchni okoo 12,5 ha utworzono tutaj rezerwat przyrody Wzgrza Odrzaskie koo Lubusza (Oderberge Lebus), do ktrego nale rwnie tzw. Pontyjskie Zbocza (Pontische Hnge) zbliony do stepowego obszar wystpowaniamuraw kserotermicznych.

1 Przy dawnej ostrodze promowejlub przy agodnym brzegu - moliwo zejcia do wody dla kajakarzy

Starorzecze (Alte Oder)bardzo pytki dojazd do starorzecza, przy SW 0,5 - 0,6 m, wysycha przy niskim stanie wody

w pobliu restauracja Oderblick

2 Pole biwakowe dlawodniakwkm 593,7

kajaki: przybicie do pomostu pywajcego lub do agodnego brzegu

w pobliu restauracja Angler-heim

duy parking dogodne miejsce rozpoczcia spywu dla kajakarzy

odzie turystyczne:tylko przy przystani koo pola biwakowego

Nowy Lubusz

Klessin

Lebus

km 593

s. 47

Przystanie

2

1

km 592

km 591

km 590

km 594

km 596

km 595

km 597

km 598

azy

Lubusz

Metry0 1000

S 1 : 25.000

N

26 27

KM 593Z Frankfurtu nad Odr / Subic do Lubusza (Lebus)

Ta rzadko spotykana w Brandenburgii formacja krajobrazu oferuje nam du rnorodno rolinciepolubnych. Do najbardziej znanych naley miekwiosenny, ktrego kwiaty pojawiajce si od kwiet-nia do pocztkw maja przycigaj do Lubusza wielu turystw.

Pocztkowo nie widzimy odejcia starorzecza po lewej stronie, nie dostrzegamy take Nowego Lubusza, schowanego za prawym waem. Dopiero kiedy znajdujemy si w pobliu niemieckiego miasta Lubusza, dawnej siedziby biskupiej, odkrywamy, e z lewej strony istnieje moliwo wpynicia do tego starorzecza. Tworzy ono adny pwysep, zbudowany z bardzo suchego, piaszczystego podoa i poronity rolinnoci kserotermiczn. Cie, jaki rzuca kilka topl i wierzb, zachca nas do zrobienia tutaj przerwy.Kontynuujc nasz wypraw, przepywamy obok dawnych ostrg promowych prom nie kursuje ju tutaj od dawna. Jeli przybilibymy do brzegu z lewej strony, to moglibymy wstpi do restauracji Oderblick pooonej tu przy wodzie. Miejsce to dobrze nadaje si do rozpoczcia spywu, przynajmniej jednym kajakiem mona tu bardzo blisko podpyn. Kiedy wyruszymy dalej, zobaczymy napis powitalny LEBUS umieszczony wysoko na grzbiecie wzniesienia.Na polskim brzegu znajduje si zadaszone miejsce biwakowe. Take tam mona dogodnie przycumowa d i cieszy si przyrod.

Na 593,7 km znajduje si oficjalne miejsce biwakowe dla wodniakw w niemieckim Lubuszu. Kajakiem moemy przybi do pomostu pywajcego lub do agodnego brzegu. Restauracja o nazwie Angler-heim chtnie nas ugoci. Kajakarze mog wykorzysta duy parking jako miejsce do rozpoczcia spywu.

Lubusz od strony pnocnej

Lubusz od strony poudniowejLupo - maskotka odrzaska

Okres kwitnienia mika wiosennego (kwiecie/maj)

Ekspozycja powicona Ziemi Lubuskiej, biskupstwu i miastu Lubuszowi w muzeum Dom Ziemi Lubuskiejotwarte przez cay rok

Mokrada Odrzaskie (Oderbruch)cieka rowerowa

Koci ewangelickiwww.lebus-kirche.de

Wicej informacji: To warto zobaczy - str. 47 lub pod adresem:Info Amt Lebus, KietzerChaussee 1, 15326 Lebustel. +49 33604 63758info-punkt@amt-lebus.dewww.amt-lebus.de

To warto zobaczy

Restauracje & zakwaterowanie zakupy(brak stacji paliw)

Wicej informacji pod adresem:Info Amt Lebus, KietzerChaussee 1, 15326 Lebustel. +49 33604 63758info-punkt@amt-lebus.dewww.amt-lebus.de

Wyprawy na ld

Wodniacy

28 29

azy

Wuhden

Klessin

Podelzig

km 600

km 599

km 598

km 597

km 596

km 595

km 594

KM 594Z Lubusza do Kostrzyna

Odra pooona jest tutaj jeszcze na wysokoci 16 m n. p. m. Oznacza to, e na odcinku 93 km do miejscowoci Schwedt spadek wynosi okoo 13 m, co zawsze zapew-nia wystarczajco silny nurt. Za Lubuszem rozpoczyna si wa przeciwpowodziowy. Rwnolegle do Odry prze-biega na nim szlak rowerowy Odra-Nysa. Nadaje si on rwnie dla skejterw, mionikw jazdy na rolkach.

Odra jest wytworn wieniaczk.Cichym, pewnym krokiem przemierza swoje posiadoci. Py z wapna i wgla pokrywa czasami jej sukni; do jej monotonnej pieni takt wystukuje robotnik wznoszcy drewniane way. Zawsze ma zajcie, swoim dzieciom niesie do domu wgiel i drewno, zboe i wszelkie inne dobra potrzebne do ycia. W Zielonej Grze sczy dobry, skromny domowy napj. Ci, ktrzy u niej mieszkaj, s bezpieczni i szczliwi; a kiedy dociera do morza, rozpociera szeroko i pobonie swoje ramiona w obliczu wiecznoci.

Paul Keller, 1912

Czapla siwa

km 601-605

Metry0 1000

S 1 : 25.000

N

30 31

KM 606Reitwein

Na 606 km na zachodzie ley maa miejscowo Reitwein. Znana jest ze wzgldu na wystpujce tu pasmo wzniesie o nazwie Ostroga Reitweinska (Reitweiner Sporn), zwane take Reitweinskim Nosem (Reitweiner Nase), ktre jest dobrze widoczne z Odry. Przez poronite lasem wzniesienia, ktrych wysoko dochodzi do 81,5 m, prowadzi europejski szlak pieszy E 11. Kolejnymi atrakcjami Reitwein s zabytkowy koci projektu Stlera oraz pooone na wzniesieniach grodzisko sowiaskie. Wie Reitwein oddalona jest okoo 3,5 km od brzegu Odry.Po polskiej stronie w odlegoci jedynie okoo 450 m odOdry znajduje si Grzyca, miejscowo liczca okoo 1500 mieszkacw.Przyroda obdarza nas znw bogat rolinnoci brzegow oraz maymi plaami zachcajcymi do wyjcia na ld, gdy stan wody nie jest zbyt wysoki. Okoo 500 m za 607 km odbija z lewej strony starorzecze, ktre prowadzi nas okoo 800 m w kierunku ldu a do wau. Tutaj podczas odpowiedniego stanu wody istnieje moliwo przedostania si do Starej Odry (Alte Oder). Stara Odra, penica funkcj kanau odpywowego, naley do zbiornikw Mokrade Odrzaskich (niem. Oderbruch teren odebrany rzece pod osadnictwo i uprawy) i jako maa rzeka o szerokoci od 5 do 10 m przepywa przez osuszone obszary a do miejscowoci Oderberg.

Skiperzy

Dla kajakw:mae plae do wyjcia na ld

Reitweinprzez poronity lasem pas wzniesie, ktrych wysoko dochodzi do 81,5 m, prowadzi europejski szlak pieszy E11 Ciekawe obiekty:koci projektu Stlera oraz pooone na wzniesieniach grodzisko sowiaskie

Wyprawy na ld

GrzycaReitwein

NeuManschnow

Kietz

km 607

km 608

km 609

km 610

km 612

km 611

km 606

km 605

Przystanie

Stele kamienne

Od poety-liryka Gnthera Eicha pochodzi okrelenie Odry jako rzeki przybywajcej z daleka. To specyficzny opis rzeki pooonej tak blisko nas. Rzeki, ktra wydaje nam si przecie znana - co najmniej od czasu powodzi latem 1997 roku. Wrocaw, Frankfurt, Szczecin - co, przepraszam, ma by tutaj dalekie? A w ostatecznoci: czy Dunaj, a take Ren nie s duo bardziej oddalone ni Odra?

Uwe Rada, Schlgel-Halicka, strona 95

Metry0 1000

S 1 : 25.000

N

32 33

KM 615Kostrzyn nad Odr

Na 609 km po lewej stronie znajduje si miejscowo Neu Manschnow, pooona na Mokradach Odrzaskich, ktr moemy zobaczy z wau w odlegoci 1 km.

Pyniemy jeszcze 3,5 km, mijajc bujn rolinno terenw zalewowych, i na 612 km widzimy odbijajce starorzecze: rozpoczyna si tutaj tak zwany Kana Powodziowy (Vorflutkanal), skracajcy due zakole Odry i tworzcy wysp, na ktrej w 2010 r. utworzono rezerwat przyrody. Do wyspy dotrze mona drog piesz od mostu w miejscowoci Kstrin-Kietz.

Manewrujemy na duym zakolu Odry. Po prawej stronie przy samym brzegu znajduje si historyczny obiekt obronny Twierdza Kostrzyn nad Odr. Wzniesio-no j w XVI w. przy ujciu Warty do Odry jako bran-denbursk twierdz krajow, a w kolejnych wiekach przebudowywano i modernizowano. Pniej stanowia jedn z gwnych twierdz Krlestwa Prus. W latach 20. XX w. cz jej przestarzaego rdzenia rozebrano, by duszce si w jej murach Stare Miasto mogo si rozwija.

Z tej perspektywy nie dostrzeemy prawie adnych obiektw wspczesnego miasta Kostrzyna, ktre powstao po II wojnie wiatowej na gruzach najwikszej dzielnicy dawnego Kostrzyna - Nowego Miasta.

Hotspot

1 Dla skiperwdawne koszary, lewy brzeg

2 Dla wiolarzytam, gdzie koczy si Kana Powodziowy, z lewej strony przy niskim brzegu

3 Pole biwakowe dla wodniakwgospodarstwo rybackie Fische-reihof Schneider w Kuhbrcke,pole namiotowe, toalety i prysznic, moliwo skorzysta-nia z noclegu w pensjonaciewww.fischereihof-kuestrin.de

4 Port dla odzi motorowych Klub eglarski Delfinwww.klubdelfin.pl

5 Port handlowy w Kostrzyniemiejsca postojowe dla odzi turystycznych, zaopatrzenie w paliwo na stacji paliw przy ulicy

Przystanie

km 613

Kstrin-Kietz

Bleyen-Genschmar

Neuredwitz

Kostrzyn

Kana

Pow

odzio

wy

O d r W

artakm 614

km 615

km 616

km 617

km 619

km 618

km 620

km 612

5

Kuhbrcke3

1

s. 48

Stacja wodowskazowa w Kietz informacja automatyczna tel. +49 33479 4406

Most kolejowy w Kostrzynie/KietzPP przy NW 6,4 m / Sz 30 m

Most drogowy w Kostrzynie/KietzPP przy NW 6,9 m / Sz 25 m

4

2

Metry0 1000

S 1 : 25.000

N

34 35

KM 615Kostrzyn nad Odr

Za usytuowanymi na brzegu rzeki fortyfikacjami rozci-ga si sie ulic i pozostaoci budynkw (w tym zamku i kocioa farnego) - jedyny w swoim rodzaju pow-ierzchniowy pomnik doszcztnie zburzonego w 1945 r. Starego Miasta. Za bastionem Krl na 615 km znajduj si dwa mosty: najpierw drogowy, a nastpnie kolejowy jako jedne z najwaniejszych pocze komunikacyjnych Polski z Niemcami, poniewa nastpny most drogowy znajduje si dopiero w odlegoci 47 km w d rzeki w Osinowie Dolnym / Hohenwutzen. Najblisze mosty kolejowe czce Polsk i Niemcy to obiekty w wiecku i koo Szczecina.Na wschd od Twierdzy Kostrzyn rozpoczyna si Park Narodowy Ujcie Warty, ktry obejmuje swoim zasigiem (okoo 8.000 ha) cay obszar delty Warty. Nieopodal opuszczonych koszar na lewym brzegu Odry znajduje si przysta, ktra jest jednak zbyt wysoka dla kajakw. Dopiero tam, gdzie koczy si wspomniany Kana Powodziowy, kajakarze mog zej z lewej strony na niski brzeg. Znajduje si tam miejsce biwakowe dla wodniakw nalece do gospodarstwa rybackiego Fi-schereihof Schneider pooonego w osadzie Kuhbrcke. Jest tam moliwo rozbicia namiotu, do dyspozycji s toalety i prysznic, a ponadto mona skorzysta z pokoi w pensjonacie. Na 617,7 km Warta uchodzi do Odry. Po wysokich kominach orientujemy si, e znajdujemy si w pobliu dzielnicy przemysowej. Do miasta Kostrzyna nad Odr najlepiej dotrze Wart, przybijajc do niskiego brzegu midzy dwoma mostami kolejowymi. Przybywajc w to miejsce od strony Odry, musimy zawsze liczy si z pewnym nurtem przeciwnym. W Kostrzynie znajduj si rne obiekty portowe. Przyjedajc odzi motorow, najlepiej jest odwiedzi najpierw miejscowe stowarzyszenie wodniackie - Klub eglarski Delfin. Gboko zanurzenia odzi sportowych nie powinna przekracza 0,80 m. W przypadku wikszych zanurze mona przycumowa d przy bulwarze po stronie pnocnej, w tym celu najlepiej jest zgosi si do lokalnej informacji turystycznej. Planuje si wybudowanie tutaj nowoczesnej mariny.

Most kolejowy

Klub eglarski Delfin

Port przemysowy

Twierdza Kostrzyn

Park Narodowy Ujcie Warty

Przystanek Woodstock

Wicej informacji: To warto zobaczy - str. 48 lub pod adresem:www.tourist-info-kostrzyn.dewww.brandenburg.rz.htw-berlin.de

To warto zobaczy

Park NarodowyUjcie Wartyszczeglne warunki siedlisko-we dla okoo 270 gatunkw ptakw wodnych i botnych

Przyroda na trasie

Odra bya zawsze rzek skryt, zaciszn. Nie przyozdabia si zamkami jak Ojciec Ren, nie nadchodzi w takt walca jak pikny modry Dunaj. Z Odr wi si otwarta przestrze, rozlege wido-ki i spokojny nurt. Nad Odr le miasta o historycznym znaczeniu, ale take miasta naznaczone pitnem szalestwa wojny, ktre zostay podzielone i prbuj teraz budowa do siebie mosty. Nad Odr cz si przyroda i kultura, czerpic czsto ze starej tradycji, czsto jednak ze wie odwag.

Tschechne (obwoluta)

36 37Eisenhttenstadt To warto zobaczyC

Przysta przy bulwarze Przysta przy bulwarze (553,4 km na Odrze, lewy brzeg / 129,5 km drogi wodnej Szprewa-Odra, prawy brzeg) wyposaona jest w komfortowe miejsca postojowe dla odzi sportowych, statkw pasaerskich i wyciecz-kowych. Przysta ssiaduje bezporednio z historycz-nym centrum miasta i romantyczn dzielnic ryback.Znajdziemy tutaj bogat ofert kulturaln i gastro-nomiczn. Miejsce obsugi wodniakw ta Fala (Gelbe Welle znak certyfikacji usug) dostpne jest nieodpatnie przez ca dob: pomosty z moliwoci skorzystania z prdu i wody, prysznic, toaleta, wcigarka i parking. www.eisenhuettenstadt.de

Historyczne centrum Frstenberg nad Odr Frstenberg jest dzisiaj dzielnic Eisenhttenstadt.Pocztek osady wiza si z wyznaczeniem tutaj przypuszczalnie w 1253 r. przez margrabiego Henryka Dostojnego miejsca poboru ca. Jako civitas Frsten-berg wzmiankowany by po raz pierwszy w 1293 r. Historyczne centrum zachowao do dzisiaj swj red-niowieczny ukad, mimo e kamienice pochodz ju w przewaajcej mierze z XIX w. Wojny i liczne poary zniszczyy bowiem w znacznym stopniu zabudow redniowieczn. Do koca XIX w. miasto utrzymywao si przede wszystkim z uprawy roli, rzemiosa i browarnictwa. Dopiero kiedy w 1846 r. otwarto lini kolejow Berlin-Wrocaw i kiedy w 1891 r. ukoczono kana Odra-Szprewa, a regulacja Odry w poowie XIX w. umoliwia ju eglug parow ze Szczecina do Wroca-wia, Frstenberg sta si orodkiem przemysowym i wzem eglugowym. www.tor-eisenhuettenstadt.de Muzeum Miejskie Eisenhttenstadt Zaoone w 1980 r. Muzeum Miejskie Eisenhttenstadt obejmuje dzisiaj 3 dziay: ekspozycj sta powicon historii miasta, zbiory muzeum poarnictwa i techniki oraz galeri. Tematami ekspozycji staej s wczesne osadnictwo na odrzaskich terenach zalewowych, redniowieczne miasto Frstenberg, tradycyjne rodzaje rzemiosa i rozwj przemysowy miasta. Dzia poarnic-twa, zlokalizowany przy ul. Heinrich-Pritzsche-Strae 26, dysponuje obszernymi zbiorami eksponatw, ktre dokumentuj rozwj poarnictwa w okresie pomidzy XVI a XX w. Organizowane s tutaj rwnie regularnie

koncerty jazzowe.. Galeria posiada zbiory dzie sztuki z czasw NRD z dziedzin malarstwa, grafiki i rzeby. Corocznie odbywa si ok. sze wystaw powiconych przede wszystkim twrczoci artystw pochodzcych z nowych niemieckich krajw zwizkowych. Adres: Stdtisches Museum Eisenhttenstadt, Lwenstrae 4, 15890 Eisenhttenstadt, www.museum-eisenhuettenstadt.de

Koci w. MikoajaKoci powicony zosta w. Mikoajowi, patronowi eglarzy. Jest to pnogotycka budowla halowa z pre-zbiterium, korpusem nawowym i nawami bocznymi. Od 1450 r. koci jest znakiem rozpoznawczym miasta Frstenberg i mimo wielokrotnych zniszcze za kadym razem podejmowano si jego odbudowy. Z wiey rozpociera si okazay widok na Nadodrze. Zwiedzanie kocioa i wejcie na wie: Parafia Kocioa w. Mikolaja, tel. + 49 3364 2439

Dwukomorowa luza szybowa w Eisenhttenstadt (Zwillingsschachtschleuse Eisenhttenstadt)odzie przybywajce z Berlina docieraj do Odry przezluz szybow w Eisenhttenstadt. Rnica wysokocimidzy stanowiskiem grnym kanau Odra-Szprewaa swobodnie pync Odr dochodzi w zalenoci odstanu wody do 14 metrw i pokonywana jest tutaj jed-nym przeniesieniem. Obiekt oddany zosta do uytku w1929 r. i spenia swoj funkcj do dzisiaj. Zbudowanogo z myl o 1000-tonowych statkach, zastpujcwyeksploatowan ju i znacznie przecion luzkaskadow. Rocznie odbywao si tutaj luzowanieok. 40.000 statkw. Dzisiaj urzdzenie to naley ju dozabytkw techniki. Nieustannie jednak pokonywanieluzy stanowi wyjtkowe przeycie zarwno dla turys-tw, jak i dla miejscowych. Ze wzgldu na due zuycie wody odzie sportowe luzowane s w miar moli-woci tylko w grupach lub cznie z jednostkami eglugi handlowej. Dla jednostek sportowych pywajcych pojedynczo moe si to wiza z czasem oczekiwania trwajcym maksymalnie 2 godziny, z uwagi na co zaleca si wczesniejsze zgaszenie. 127,3 km drogi wodnej Szprewa-Odra. Zgoszenia telefoniczne: +49 3364 40853 / kana 20 UKF Informacje o godzinach obsugi luzy: www.elwis.de

Baser czarter odzi w dawnym suchym doku

3938 To warto zobaczyC Eisenhttenstadt

Eisenhttenstadt miasto stworzone od podstawEisenhttenstadt jest pierwszym miastem dawnej NRD-zaprojektowanym od podstaw na desce krelarskiej.Powsta plan idealnego miasta dla 30.000 miesz-kacw, w ktrym szczeglny nacisk pooono na re-lacje praca - mieszkanie, polityka - kultura. Stworzono cise powizania osiowe midzy hut stali i osiedlami mieszkaniowymi. Bardzo wyranie uwidacznia si to w systemie zaopatrzenia i strukturze komunikacyjnej Eisenhttenstadt. Kompleksy mieszkaniowe od I do IV, zbudowane zgodnie z Szesnastoma Zasadami Urba-nistyki, charakteryzuj si architektur typow dla lat 50. i 60. XX w. Sztuka w przestrzeni publicznej fasady ozdobione technik sgraffito (praca na wielowarst-wowym tynku) lub mozaikami oraz wolnostojce rze-by stanowi istotny element caociowej koncepcji. Take powierzchnie niezabudowane, parki i zielece zagospodarowane zostay odpowiednio w duchu nowej ideologii i wyksztaconej przez ni estetyki. www.tor-eisenhuettenstadt.de

Centrum Dokumentacji Kultury Codziennej NRD Znajdujcych si tutaj ponad 80.000 obiektw daje wyobraenie o gospodarce i polityce konsumpcji w NRD. Centrum prezentuje gwnie wyroby przemyso-we codziennego uytku. Wszystko odbywa si w formie czasowych wystaw specjalnych przedstawiajcych eksponaty z rnych perspektyw. Adres: Erich-Weinert-Allee 3, 15890 Eisenhttenstadthttp://www.alltagskultur-ddr.de

Obiekty zakadowe spki ArcelorMittal Eisenhtten-stadt GmbHSpka ArcelorMittal Eisenhttenstadt jest jedynym producentem stali we wschodnich Niemczech posiada-jcym wielkie piece, stalownie i walcownie. Budow zakadu jako kombinatu hutniczego wraz z kompleksa-mi mieszkalnymi I IV rozpoczto w 1950 r. Zwiedzajc zakad, mona zapozna si z jego ogln histori i powizaniami gospodarczymi oraz uzyska szczegowe informacje o technologii i wykorzystaniu produktw. Godne uwagi s te obiekty walcowni gorcej. Kanaem Odra-Szprewa od 121 do 124 km drogi wodnej mona przepyn odzi bezporednio obok zakadu wytapia-nia surwki z zespoem wielkich piecw, aglomerowni, magazynu surowcw i obiektw portowych. www.tor-eisenhuettenstadt.de

Baser czarter odziW stacji czarterowej BOOT-CHARTER-BASER w historycznym suchym doku mona wypoyczy mae odzie motorowe bez wymogu posiadania patentu, jak rwnie jachty za okazaniem patentu oraz barki turystyczne. Szczeglnie du popularnoci ciesz si miejskie rejsy do bulwaru i wyprawy piknikowe odzi motorow poza miasto do miejscowoci Mllrose. Na wypoczynek w dugie weekendy idealnie nadaj si rejsy nad jezioro Schwielochsee lub do Krosna Odrzaskiego. Z Eisenhttenstadt mona wyruszy take w tzw. Wielki Rejs, korzystajc z trasy okrnej przez Odr, kana Odra-Hawela, Hawel i kana Odra-Szprewa. Ponadto istnieje moliwo dopynicia Odr do Zalewu Szczeciskiego, a stamtd do Batyku.Adres: Am Trockendock 4, 15890 Eisenhttenstadt www.boot-charter-baser.de Port Mielenzhafen (Klub Jachtw Motorowych) W centrum Eisenhttenstadt na powierzchni 15.000 m2 zlokalizowany jest tzw. port Mielenzhafen. Zbudo-wany w 1896 r. pierwotnie jako port przeadunkowy fa-bryki brykietu, od 1962 r. peni funkcj m. in. siedziby ibasenu postojowego Klubu Jachtw Motorowych(Motoryachtclub Eisenhttenstadt e.V.). 40 czonkwklubu dysponujcych ponad 30 odziami utrzymujeintensywne kontakty z partnerami uprawiajcymisporty wodne w Polsce i z klubami w Brandenburgii.W transgranicznej turystyce wodnej port ten jest bazkontaktow i punktem wyjcia w kierunku wschodnim.Obiekt posiada nastpujce wyposaenie: pomosty z 45 staymi i 4 dziennymi miejscami postojowymi 25 miejsc do zimowania odzi w hali 15 zadaszonych miejsc postojowychPonadto istnieje tu moliwo korzystania z prdu, toalet, prysznicw i pralki oraz odbioru fekaliw.Adres: Karl-Marx-Strae 32a, 15890 Eisenhttenstadt,125,3 km drogi wodnej Szprewa-Odra, prawy brzegwww.myceh.de

Oprowadzania z przewodnikiem i dalsze informacje o Eisenhttenstadt i Frstenberg nad Odr:Tourismusverein Oder-Region Eisenhttenstadt e.V., Lindenallee 25, 15890 Eisenhttenstadt www.tor-eisenhuettenstadt.de

Spichlerz Reichstypenspeicher o pojemnoci 10.000 t przy kanale Odra-Szprewa

40 41

Subice

Subice le na zachodnim kracu Polski. To mode i dynamicznie rozwijajce si miasto liczyprawie 17.000 mieszkacw, spord ktrych okoo 38% nie ukoczyo 30 roku ycia. Subices jednoczenie najmniejszym polskim miastem uniwersyteckim yje tutaj okoo 2000 stu-dentw.

W budynku o charakterystycznej architekturze pooonym bezporednio przy Odrze mieci siCollegium Polonicum transgraniczny orodek uniwersytecki otwarty w 1993 r. Warto wejtutaj na platform widokow, z ktrej podziwia mona krajobraz odrzaski i panoram Frank-furtu nad Odr. W holu Collegium Polonicum organizowane s czsto wystawy powiconetematom z zakresu historii, w tym historii sztuki (www.cp.edu.pl).

Midzynarodowy orodek dydaktyczny i badawczy prowadzony jest wsplnie przez Uniwersytetim. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odr.Do tematw wiodcych naley wsppraca naukowa i kulturalna midzy Polsk a Niemcami.Biblioteka uczelni dysponuje obszernym archiwum Karla Dedeciusa, wybitnego tumacza litera-tury polskiej na jzyk niemiecki. W skad archiwum wchodzi m. in. korespondencja ze znanymipisarzami, takimi jak Zbigniew Herbert, Czesaw Miosz, Wisawa Szymborska czy TadeuszRewicz. Przed 1945 r. Subice stanowiy cz Frankfurtu nad Odr. Dzielnic t nazywano Waowym Przedmieciem (Dammvorstadt) lub Miastem Ogrodw (Gartenstadt). Od czasw redniowiecza znajdoway si tutaj ki i ogrody miejsca, do ktrych chtnie wybierano si na wycieczki rodzinne z Frankfurtu. Od XIX w. wzdu ul. 1 Maja (dawniej Crossener Strae) zaczy powstawa dworki i wille. Niektre z tych piknych starych budynkw zachoway si do dnia dzisiejszego. Na terenie znajdujcym si midzy dzisiejszym mostem a Collegium Polo-nicum zbudowano w XVIII w. na polecenie krla Fryderyka II Wielkiego fabryk jedwabiu. Po obu stronach Odry posadzono ponad 1.500 morw, ktrych licie suy miay jako pokarm dla gsienic jedwabnika. Przedsiwzicie nie zostao uwieczone sukcesem. Jako wspomnienie tych czasw oglda moemy ju tylko jedno drzewo morwowe rosnce przed budynkiem przy ul. Wojska Polskiego 164.

To warto zobaczyC Subice

Collegium Polonicumul. Kociuszki 1, 69-100 Subice +48 95 7592400

Pole golfoweul. Sportowa 1, 69-100 Subice+48 95 7581920

Orodek Rancho DrzecinDrzecin 54, 69-100 Subice+48 95 7500086

Restauracja OdraTutaj dn. 8 listopada 1990 r. spotkali si premier Tadeusz Mazowiecki i kanclerz Niemiec Helmut Kohl. pl. Przyjani, 69-100 Subice+48 95 7582621

Dalsze informacje dotyczce ofertyturystycznej Subic:Tourist-Information Frankfurt (Oder)Karl-Marx-Strae 189, 15230 Frankfurt nad Odr, +49 335 325216 info@tourismus-ffo.de www.tourismus-ffo.de

Subice To warto zobaczyC

Dom StrzeleckiW 1775 r. dokonano uroczystego otwarcia DomuStrzeleckiego (Schtzenhaus) nalecego do Frank-furckiego Bractwa Kurkowego, pooonego wtedy jesz-cze poza dzielnic Dammvorstadt. Od tego czasu obiekt ten by wielokrotnie przebudowywany, a od 1946 r.wykorzystywany jest jako koci parafii katolickiej pw.NMP Krlowej Polski w Subicach.www.museum-viadrina.de/Strassenlexikon_Slubice/strassen/n/Niepodleglosci_aleja.htm

Stadion Subickiego Orodka Sportu i Rekreacji W 1927 r. po dugim okresie budowy przekazany zosta do uytku Stadion Wschodniomarchijski (Ostmarksta-dion), dzisiejszy stadion Subickiego Orodka Sportu i Rekreacji. Ten imponujcych rozmiarw obiekt posiada od strony wschodniej efektown zabudow arkadow, stylistycznie nawizujc do pierwowzorw antycz-nych. ul. Sportowa 1, 69-100 Subice, +48 95 7582501, www.sosirslubice.pl

Pomnik Leopolda Brunszwickiego Na pnoc od mostu na Odrze znajdowa si pierwotniepomnik Leopolda Brunszwickiego, siostrzeca krlaPrus Fryderyka II Wielkiego. Zbudowano go dla upa-mitnienia cenionego generaa, ktry w 1785 r. uton,podejmujc prb ratowania mieszkacw Frankfurtupodczas powodzi w 194. Pomnik r. zosta zniszczony. Wpobliu tego miejsca widzimy dzisiaj monumentalnedrewniane krzeso korespondujce ze swoim odpow-iednikiem po stronie frankfurckiej. Konstrukcja ta jestefektem projektu artystycznego Rozmowa drzew(Baumzeichen), zrealizowanego w 1995 r. przez Eber-harda G. Krgera. www.eberhard.g.krueger.uschner.com/html/baumzeichen.html SMOK W Subickim Miejskim Orodku Kultury SMOK organizowane s m. in. wystawy sztuki wspczesnej, koncerty i inne wydarzenia kulturalne. Kadego roku organizowane s tu we wsppracy z miastem Frank-furt nad Odr miejski festyn hanzy Kolorowy led (Bunter Hering) i midzynarodowy festiwal piosenki autorskiej transVOCALE. ul. I Maja 1, 69-100 Subice, +48 95 7582439 Bazar Wanymi miejscami przycigajcymi turystw s take Bazar Miejski pooony w poudniowo-wschod-niej czci miasta oraz ul. Jednoci Robotniczej, zwana przez goci z Niemiec Zigarettenstrae, w rejonie ktrej znajdziemy liczne kawiarnie, restauracje i rne punkty handlowe. ul. Sportowa 1A, 69-100 Subice, +48 95 7584270 www.bazarslubice.pl

Park Rozrywki i Rekreacji Na poudniu miasta znajduje si duy park, cz tzw. Ogrodu Europejskiego. Miejsce to zachca spacero-wiczw, biegaczy i rowerzystw do spdzenia czasu na wieym powietrzu. Odnajdziemy tu jeszcze pozost-aoci wzniesionej w 1892 r. wiey widokowej imieni Kleista. www.gps-tour.info/de/touren/detail.49635html Dawny cmentarz ydowski Warto zwiedzi rwnie dawny cmentarz ydowski, jeden z najstarszych miejsc pochwku ydw w Europie rodkowej, wzmiankowany po raz pierwszy w XIV w. Pochowano tutaj trzech rabinw. Najbardziej naczcym spord nich by Joseph Meir Theomim, ktry dziaa we Frankfurcie w latach 1781-1792. Jego dziea stanowi komentarz do ydowskich zasad koszernoci i s do dzisiaj istotnym elementem w ksztaceniu rabinw. Kilka ustawionych na nowo kamie-ni nagrobnych oraz kamie pamitkowy ufundowany przez miasta Subice i Frankfurt nad Odr upamitniaj to szczeglne miejsce. www.juedischesfrankfurtvirtuell. de/de/de_H.php Kunowice Na terenie gminy Subice znajduje si miejscowo Kunowice (dawniej >>Kunersdorf

42 43

Miasto Kleista Frankfurt nad Odr

To, co znajdujemy, mwi nam te zawsze co o tym, czego szukamy brzmi stare przy-sowie. Niezalenie od tego, czego Pastwo szukali, znaleli Pastwo Frankfurt nad Odr. Jestemy dynamicznym, innowacyjnym miastem pooonym niedaleko stolicy Niemiec. Utrzymujemy intensywne kontakty z Europ Wschodni, stawiamy na nowe technologie i mamy do zaoferowania bogate spektrum kulturalne. Zapraszam serdecznie do odkrywania Frankfurtu nad Odr.*

Odra wyznacza wschodni granic Niemiec i jednoczenie wschodni granic Frankfurtunad Odr. Wybierajc si na drug stron rzeki, w cigu kilku minut znajdziemy si wpolskich Subicach. Odra nadaje te miastu jego niepowtarzalny krajobraz. Tzw. Stara Odrai Port Zimowy powstay przez wydzielenie si lub odcicie fragmentw dawnego korytarzeki.O walorach przyrodniczych Frankfurtu i okolic wiadcz unikatowe gi dbowe (Eichwald)i tzw. Stroma ciana w Lossow. Z Rynku Drzewnego (Holzmarkt) lecego nad Odr wcentrum miasta podziwia mona wspaniay widok na wysp Kozi Ostrw (Ziegenwerder),jej ostrogi, tereny zalewowe i jej pnocny kraniec. Zarwno mieszkacy, jak i gocie przy-bywajcy do miasta zauroczeni s panoram otwierajc si z odrzaskiego brzegu, kra-jobrazem polderowym po subickiej stronie oraz widokiem pnocnych k nadodrzaskichusianych przysadzistymi wierzbami rosochatymi.Liczne place, ziele miejska i budynki wiadcz o obfitujcej w wydarzenia historii tegohanzeatyckiego miasta. Frankfurt nad Odr posiada bogat ofert kulturaln: trzy muzea,trzy teatry, hala koncertowa z Brandenbursk Orkiestr Pastwow, Uniwersytet Europe-jski Viadrina, spka miejsk zajmujca si organizacj targw i imprez oraz wiele innychinstytucji samorzdowych i prywatnych. Moliwoci spdzania wolnego czasu uzupeniaoferta kulturalna miasta partnerskiego Subic, obejmujca koncerty, wystawy i wieleinnych wydarze kulturalnych, artystycznych.

Tylko ten, kto dla ulotnej yje chwili, dla przyszoci yje.Heinrich von Kleist, ur. w 1777 r. we Frankfurcie nad Odr, zm. w 1811 r. w Berlinie

* dr Martin Wilke, nadburmistrz Frankfurtu nad Odr

To warto zobaczyC Frankfurt nad Odr

Informacja Turystyczna we Frankfurcie nad Odr Karl-Marx-Strae 18915230 Frankfurt nad Odr tel. +49 335 325216 fax +49 335 22565info@tourismus-ffo.de www.tourismus-ffo.de

Chodne piwo w otoczeniu piknej przyrodyOgrdek piwny na wyspie Kozi Ostrw (Ziegenwerder): www.ziegenwerder.de

Orzewiajca kpiel w jeziorze Helenesee Batyk w piguce

Tak zatem stoj teraz jak ten Herkules na rozstajach krzyujcych si piciu drg i rozmylam, ktr te mi przyjdzie obra.Heinrich von Kleist, ur. w 1777 r. we Frankfurcie nad Odr, zm. w 1811 r. w Berlinie

Muzeum Kleista i Szlak KleistwOdwiedzajcy miasto od 2012 roku mog poda ladami sawnego pisarza Heinricha von Kleista, a take jego stryjecznego dziadka Ewalda von Kleista. Dwudzi-estokilometrowa trasa rozpoczyna si przy Muzeum Kleista pooonego nieopodal piknej Promenady Odrzaskiej i prowadzi do omiu kolejnych miejsc we Frankfurcie nad Odr i w Subicach, bdcych dawniej przedmieciem Frankfurtu (Dammvorstadt). Muzeum Kleista znajduje si w byej szkole garnizonowej Frankfurtu nad Odr, do ktrej dzieci onierzy niszych rang mogy uczszcza nieodpatnie. Pnobarokowa budowla powstaa w 1777 roku, w roku urodzin Hein-richa von Kleista. Stanowia ona pierwotnie pnoc-no-zachodni kraniec istniejcego ju wtedy kompleksu koszar. W budynku tym, po przeprowadzonych na szerok skal pracach restauracyjnych, otwarto w 1969 roku Muzeum Kleista. Bdc w posiadaniu ponad 34 000 eksponatw, muzeum dysponuje obecnie najobszerniejsz dokumentacj na temat Heinricha von Kleista i jego rodowiska literackiego. Adres: Kleist-Mu-seum, Faberstrae 7, 15230 Frankfurt nad Odr, www.frankfurt-oder.de > Tourismus; www.kleist-museum.de

Koci Mariacki Koci Mariacki jest najwikszym redniowiecznym kocioem Brandenburgii oraz gwn wizytwk ar-chitektoniczn Frankfurtu nad Odr. Poza sam monu-mentaln gotyck budowl szczeglne znaczenie maj wielobarwne oowiane witrae pochodzce z koca XIV w. Ta swoista redniowieczna Biblia w obrazach jest unikatowa pod wzgldem zarwno stylistycznym, jak i ikonograficznym. Na szczegln uwag zasuguje tak zwany witra apokaliptyczny, na ktrym przedstawiono Antychrysta i jego diabelsk wit. Kolejne cenne elementy wyposaenia kocioa Mariackiego to mo-numentalna chrzcielnica i wiecznik, wykonane w XIV w. z brzu, okazay otarz z XV w. oraz wiele epitafiw, istotnych z punktu widzenia historii sztuki. Mona je dzisiaj obejrze w kociele w. Gertrudy pooonym w pobliskim parku. Adresy: St. Marien, Oberkirchplatz, 15230 Frankfurt nad Odr; St. Gertraud, Gertrauden-platz 6, 15230 Frankfurt nad Odr, www.st-marien-ffo.de; www.evangelische-kirche-ffo.de/?locid=63

Muzeum Modej Sztuki Muzeum Modej Sztuki we Frankfurcie nad Odr posiada jedne z najwikszych i najbardziej znaczcych zbiorw sztuki wschodnioniemieckiej: ponad 11 000 eksponatw z dziedzin malarstwa, instalacji, rzeby, a ponadto grafiki polskiej. Eksponaty oglda mona podczas rnych wystaw czasowych prezentowanych w gotyckiej sali bankietowej frankfurckiego ratusza oraz w dawnych magazynach PackHof nalecych do Muzeum Viadrina. Ponadto w muzeum organizowa-ne s regularnie interesujce wystawy powicone sz-tuce wspczesnej Polski i Niemiec. Adres: Rathaushal-le, Marktplatz 1, 15230 Frankfurt nad Odr; PackHof, Carl-Philipp-Emanuel-Bach-Str. 11, 15230 Frankfurt nad Odr, www.mueum-junge-kunst.de

Frankfurt nad Odr To warto zobaczyC

44 45

Muzeum Viadrina Muzeum Viadrina jest najwikszym muzeum we Muze-um Viadrina jest najwikszym muzeum we wschodniej Brandenburgii powiconym historii i kulturze, swoj siedzib ma w budynku Junkerhaus (Dom Junkrw), w ktrym odrestaurowano imponujce barokowe stropy. Junkerhaus to zabytek architektury zamieszkiwany w przeszoci przez studiujcych we Frankfurcie synw brandenburskich ksit-elektorw. Jedna z ekspozycji staych przedstawia histori regionu i miasta Frank-furtu nad Odr: znaczc rol, jak miasto odgrywao w redniowieczu, histori Alma Mater Viadrina, funkcj miasta garnizonowego, urbanizacj miasta a do XX wieku oraz losy miasta w czasie II wojnie wiatowej i po jej zakoczeniu. Udokumentowano tutaj rwnie bogat tradycj muzyczn Frankfurtu nad Odr. W miecie przez dugi czas dziaali sawni kompozytorzy i muzycy, m.in. Carl Philipp Emanuel Bach i Johann Gottfried Piefke, wiatowej sawy organmistrz Wilhelm Sauer oraz Julius Altrichter znany niegdy w caej Eu-ropie najwikszy producent blaszanych instrumentw dtych. Adres: Museum Viadrina, Carl-Philipp-Emanu-el-Bach-Strae 11, 15230 Frankfurt nad Odrwww.museum-viadrina.de

Koncerty i Teatr Letni w Forum Kleista i w Hali KoncertowejHala Koncertowa im. Carla Philippa Emanuela Bachapooona przy brzegu Odry i teatr mieszczcy si wForum Kleista s najwikszymi instytucjami kulturywe wschodniej Brandenburgii. Wrd ponad 300imprez teatralnych i kulturalnych, kongresw i innychwydarze do repertuaru nale take inscenizacje dzieHeinricha von Kleista oraz koncerty BrandenburskiejOrkiestry Pastwowej we Frankfurcie. Miejskie yciekulturalne wypeniaj latem wieczory muzyczne, takiejak np. impreza operowa OperOderSpree. W lipcunajwikszy festyn miejski Frankfurtu nad Odr i SubicBunter Hering (Kolorowy led) & Swawolny Kogucikprzyciga nad Odr tysice odwiedzajcych. Bilety iinformacje: Messe und Veranstaltungs GmbH im KleistForum, Platz der Einheit 1, 15230 Frankfurt nad Odrwww.muv-ffo.de

Grodzisko i Stroma ciana w Lossow W pooonej na poudniu wsi Lossow (osowo), na-lecej obecnie do Frankfurtu nad Odr, zachowao sicenne prehistoryczne grodzisko. Na szczegln uwagzasuguje malownicze usytuowanie dawnej osadyw urozmaiconym krajobrazie: od strony wschodniejogranicza j tzw. Stroma ciana imponujcy spadekterenu w kierunku Odry na skraju paskowyu. Odstrony poudniowej naturaln ochron zapewniaaosadzie szeroka na okoo 100 m dolina erozyjna. Odkry-cia archeologiczne pochodz z pnej epoki brzu,wczesnej epoki elaza i wczesnego okresu osadnictwasowiaskiego. Na miejscu znajduje si tablica informu-jca szczegowo o pracach archeologicznych.www.burgwall-lossow.de

To warto zobaczyC Frankfurt nad Odr

eby dotrze do siebie nawzajem, potrzebne s mosty. Frankfurt nad Odr ma trzy mosty. Najwaniejszym z nich jest Most Miejski na kocu ulicy Ry Luksemburg. Masywne betonowe filary emanuj si i bezpieczestwem. Kolejne budowle to most kolejowy i most autostrady. Trzy mosty plus jeden: tak samo nony, wiele znaczcy, po obu stronach wysoce ceniony. To most duchowy, wznoszony przez Uniwersytet Europejski Viadrina. (...) ta szkoa wysza z dum nosi oficjalne miano Viadrina, tzn. pooona nad Odr.

Tschechne, strona 122

Wujek Helmut Tratwa Wujka Helmuta zachca odwiedzajcych miasto do odkrywania Odry i rozkoszowania si miejscowymi specjaami kulinarnymi. Rejsy wyciecz-kowe Panorama, Mosty lub Obszary zalewowe oferuj fascynujce widoki na tereny nadodrzaskie, gdzie przyroda nadal rzdzi si swoimi prawami, oraz na bliskie okolice Frankfurtu nad Odr. Adres: w pobliu przystani we Frankfurcie nad Odr www.onkel-helmut.de; www.oder-kanuverleih.de

Baza turystyki wodnej, Frankfurcki Klub Wiolarski Zaoony w 1882 r. Frankfurcki Klub Wiolarski (Frankf-urter Ruder-Club von 1882 e.V.) jako najstarsza organi-zacja wiolarzy w Brandenburgii posiada dug i bogat tradycj. Baza turystyki wodnej oddalona jest zaledwie kilka minut od centrum miasta i dworca kolejowego i znajduje si na 583 km Odry w starorzeczu (Alter Oderarm). Wjazd do niej znajduje si przy pnocnym skraju wyspy Ziegenwerder (Kozi Ostrw). Baza dysponuje stanowiskami do cumowania kajakw i innych odzi wiosowych oraz miejscami noclegowymi dla 25 osb. Adres: Frankfurter Ruder-Club von 1882 e. V., Lehmgasse 11, 15230 Frankfurt nad Odr, www.frcvon1882.de

SV Oderhort Frankfurt (Oder) e.V. Klub wiolarski o nazwie Oderhort (Ostoja Odrza-ska) istnia we Frankfurcie ju w 1908 roku. Po dwch wojnach wiatowych i zjednoczeniu Niemiec stowarzy-szenie to reaktywowano w 1992 roku. W 2012 roku w stanicy wodnej nad Odr odbyy si obchody XX-lecia istnienia organizacji liczcej 50 zrzeszonych wiolarzy. Bettina Ludolph, ktra w 2001 roku w wieku 15 lat zdobya brzowy medal w Duisburgu na Mistrzost-wach wiata Juniorw A w dwjkach, przyczynia si do renomy stowarzyszenia SV Oderhort. Czonkiem klubu jest take wiolarz Stephan Koltzk, mistrz wiata w niemieckiej semce. Adres: Geschftsstelle (biuro stowarzyszenia), Buschmhlenweg 172 (stadion), 15230 Frankfurt nad Odr, rudern@oderhort.de Wane imprezy Miejskie wito Hanzy Bunter Hering: www.bunterhering.de Dni Kleista: www.kleistfesttage.de Adwent w kociele Mariackim: www.weihnachtsmarkt-marienkirche.de Dalsze informacje pod adresem: www.tourismus-ffo.de i www.frankfurt-oder.de

Frankfurt nad Odr To warto zobaczyC

odzie pasaerskie wyruszaj z Frankfurtu dwa razy w tygodniu, w rod i w sobot, i pokonuj tras do Kostrzyna w cigu dwch, do Schwedt w cigu omiu, a do Szczecina w cigu dziesiciu godzin. Korzystanie z rejsw odbywa si raczej lokalnie i na mniejszych odcinkach, a nie na caej trasie. Ma to swoj przyczyn w tym, e podrni szybciej i pewniej dotr do celu, korzystajc z poczenia ko-lejowego. Szybciej i niezalenie od okolicznoci, tym bardziej, e podczas niskiego stanu wody zdarza si, e rejs na cae godziny jest przerywany lub nawet musi zosta wstrzymany. (...) Regulacje rzek nie s nasz mocn stron.

Theodor Fontane, 1863

47Lubusz To warto zobaczyC

Muzeum Dom Ziemi LubuskiejLubusz moe poszczyci si histori sigajc ponad 3 tysice lat wstecz. Samo miasto zaoono w 1226 r. Ze wzgldu na wyeksponowane pooenie nad Odr ta dawna siedziba biskupia bya ju od tysicleci wanym orodkiem handlowym. Na szczycie Gry Zamkowej (Burgberg), uchodzcej za jeden z najwaniejszych zabytkw archeologicznych Brandenburgii, dokonano odkry wiadczcych o burzliwej historii miasta. Z wykopaliskami zapozna mona si w muzeum Dom Ziemi Lubuskiej. Znaj- duje si tam rwnie ekspozycja powicona Ziemi Lubuskiej i biskupstwu w Lubuszu. Adres: Museum Haus Lebuser Land, Schulstr. 7, 15326 Lebus, tel. +49 33604 230, www.heimatverein-lebus.de Koci ewangelicki W nieduej odlegoci od Odry znajduje si koci ewangelicki, dobrze widoczny z rzeki i stanowicy przez to symbol dolnego miasta. Wzniesiona w 1810 r. budowla zostaa zniszczona w 1945 r. Od lat 50. koci jest systematycznie odbudowywany. Adres: Evangelische Kirchengemeinde Lebus, Schul-strae 8, 15326 Lebus, tel. +49 33604 5138, www.lebus-kirche.de

Mokrada Odrzaskie (Oderbruch) Kamie kilometrowy 0 wyznacza pocztek Mokra-de Odrzaskich. Znajduje si na wale przeciwpo-wodziowym i nie jest widoczny z Odry. Przebiega tdyszlak rowerowy Odra-Nysa. Kamienie rozmiesz-czone s na wale w odstpach co 100 m.

Miek wiosenny Szczegln atrakcj na pagrkach odrzaskich koo Lubusza s kwitnce wiosn miki wiosenne. Na tak zwanych Pontyjskich Zboczach mona podziwia rolinno, ktrej gwnym obszarem wystpo-wania s waciwie rozlege stepy Azji i tereny wok Morza Czarnego. Oprcz mika wiosennego odnajdziemy tutaj ostnice (szczeglnie ostnic wo-sowat), sasank kow, piciornika piaskowego, szawi, koniczyn pagrkow, zawilca wielkokwi-atowego, ostrodk kosmat i oot zwyczajn. Turyci zamierzajcy zatrzyma si w Lubuszu na nocleg mog skorzysta z pola biwakowego, pokoi lub apartamentw. Turyci zamierzajcy zatrzyma si w Lubuszu na nocleg mog skorzysta z pola biwakowego, pokoi lub apartamentw.

Dalsze informacje uzyska mona pod adresem: Info-Punkt Amt Lebus, Kietzer Chaussee 1, 15326 Lebus, tel. +49 33604 63758, www.amt-lebus.de

Od Opola droga wiedzieDniem i noc po wodzie;Brzeg, Oawa, Stary Wrocaw,Piykne miasto po drodze.

Gogw, Krosno, dalej Frankfurt,Ogldmy wielki wiat,Do Szczecina dopywmyOjciec, jo i starszy brat.

ycie nasze jest wesoeKady naszej Odrze rodI chce pywa na mataczcePodwiel styknie zdrowych lot.

Pie flisakw odrzaskich z pocztku XX wieku, w: Adolf Dygacz, piewnik opolski, Katowice 1956;Poposki, strona 18

48

Twierdza Kostrzyn Pozostaoci Twierdzy Kostrzyn stanowi atrakcj turystyczn miasta Kostrzyna nad Odr. Z naj-starszych obiektw twierdzy pochodzcych z XVI w. zachoway si do dzisiaj bastion Krl i bastion Filip, wraz z odcinkami czcych je kurtyn. Odnajdujemy ponadto umocnienia powstae midzy XVII w. a XIX w.: bastion Brandenburgia, rawelin August Wil-helm, Bram Chyask i Bram Berlisk, grodze zamykajce fosy oraz dzieo rogowe na Gorzynie. W zrewitalizowanej Bramie Berliskiej znajduje si ponadto ekspozycja muzealna i dostpne s liczne publikacje upowszechniajce informacje o dynamicznej historii miasta i jego zabytkach. W przyszoci kazamaty bastionu Filip zaadaptowane zostan na potrzeby muzeum powiconego historii miasta i twierdzy. www.festung-kstrin.de oraz www.tourist-info-kostrzyn.de Park Narodowy Ujcie Warty W bezporednim ssiedztwie Kostrzyna nad Odr znajduje si Park Narodowy Ujcie Warty. Rozlewiska, tereny podmoke, ki, pastwiska i trzcinowiska stwarzaj ptakom wodnym i botnym idealne warunki bytowania. W parku stwierdzono wystpowanie 270 gatunkw ptakw. Niekiedy w cigu jednego dnia odnotowywano na jego obsza- rze cznie ok. 250 tys. przedstawicieli awifauny. W okresie wdrwek zatrzymuj si tutaj przede wszystkim ptaki brodzce (siewkowe), takie jak np. czak, brodziec niady i batalion. Jesieni dominuj dzikie gsi. www.pnujsciewarty.gov.pl

Przystanek Woodstock Przystanek Woodstock jest festiwalem rockowym odbywajcym si co roku na pocztku sierpnia w Kostrzynie nad Odr. W 2012 r. na koncerty przy-byo ok. 500.000 osb. Spotykaj si tutaj zespoy muzyczne z caej Europy. Dotychczas na Przystanku zagrali m. in. Die Toten Hosen, The Stranglers, The Prodigy. Wanym elementem imprezy jest Akademia Sztuk Przepiknych. Pisarze, dzienni-karze, znani przedstawiciele wiata kultury i polityki rozmawiaj tutaj o sztuce, marzeniach, przygodach i innych interesujcych tematach. ASP obejmuje take warsztaty, happeningi i inne dziaania artys-tyczne, w ktrych woodstockowicze mog wzi udzia. www.wosp.org.pl oraz www.haltestelle-woodstock.de

Batyk jest agodnym morzem w porwnaniu z Morzem Pnocnym, i przyjazne s take kobiety tych rzek, ktre wody swoje wysyaj na pnoc. Ksina odrzaska jest pogodn krlow, ktr widzimy nie inaczej ni rami w rami z szerokimi siostrami Wart i Nys. Wszystkie trzy s gorco podane przez panw morskich zamieszkujcych gbiny Batyku.

Blunck, strona 13

To warto zobaczyC Kostrzyn nad Odr 49O Odrze

Bolesaw CielikKomandor Klubu eglarskiego Delfin w Kostrzynie nad Odr

Jak opisaby Pan siebie? Prosz sikrtko przedstawi naszym czytelnikom.Jestem komandorem Klubu eglarskiego DEL-FIN w Kostrzynie nad Odr. Bdc jednoczenie emerytem, mog sobie pozwoli na pene zaangaowanie w prac klubu. Klub zgodnie ze statutem zajmuje si upowszechnianiem turys-tyki wodnej poprzez umoliwienie jej uprawiania ludziom niezamonym. Pamitajmy, e eglarst-wo jest bardzo drogie.

Jak doszo do tego, e zaj si Pan eglug?W prozaiczny sposb wiele lat temu sta mnie byo na zakup skromnej motorwki, a pniej to tylko wygoda.

Od kiedy pywa Pan po Odrze?Od czasu przystpienia Polski do Unii Europe-jskiej.

Jak czsto odwiedza ju Pan Odr jakoskipper?W sezonie 1 raz w tygodniu.

Jakie zmiany mg Pan zaobserwowa nad Odr oraz na Odrze w cigu ostatnich 20 lat?Nad Odr powstay pikne cieki rowerowei czciowo poprawione zostay way przeciwpo-wodziowe.Szkoda, e nie pogbia si Odry przez to za-mara egluga towarowa. Widok barki na Odrze zaliczany jest do rzadkich wydarze.

Co wedug Pana jest na Odrze szczeglnieinteresujce/warte zobaczenia?Przepikna przyroda, ktra obecnie zaczyna rzdzi si swoimi prawami.

Jakie miejsca docelowe chciaby Panpoleci szczeglnie naszym czytelnikom?Wszystkie miejsca, gdzie mona zacumowa i skorzysta z podstawowych udogodnie turysty-cznych. Szczeglnie godna uwagi jest moliwo dopynicia do Berlina.

Jakie wizje ma Pan w odniesieniu doOdry? Jak wyobraa sobie Pan jej turystyczneuytkowanie w przyszoci?Popraw eglownoci, budow w wielu miejscach przyjaznych marin, przygotowanie przewodnikw po Odrze. Odra ma wszelkie pre-dyspozycje do tego, by by jedn z ciekawszych rzek w Europie. Odra powinna czy narody, a nie dzieli.

Jedna z ciekawszych rzek w Europie

50

O Odrze

mgr in. kpt. . . Kasper Jdrzychowskikierownik Nadzoru Wodnego w Subicach

Jak opisaby Pan siebie? Prosz sikrtko przedstawi naszym czytelnikom.Jestem kierownikiem Nadzoru Wodnego w Subicach. Odpowiadam za nadzr nad 75 kilometrami Odry od ujcia Nysy uyckiej do ujcia Warty. Do moich najwaniejszych zada naley utrzymanie szlaku eglownego wie si to z traowaniem, usuniciem przeszkd nawigacyjnych, sondowaniem, wyznaczeniem najmniejszej gbokoci rzeki oraz wystawieniem oznakowania brzegowego i pywajcego. W okresie zimowym rwnie obserwacja zjawisk lodowych oraz prowadzenie akcji lodoamania. W zwizku z tym, e Odra na moim odcinku jest rzek graniczn, wszystkie podejmowane dziaa-nia wykonujemy we wsppracy z administracj niemieck.

Jak doszo do tego, e zaj si Pan eglug?Cakiem przypadkowo trafiem do Liceum Ogl-noksztaccego o profilu morskim. Ju wwczas miaem zajcia z astronomii, podstaw nawigacji i uzyskaem pierwsze uprawnienia do uprawiania turystyki wodnej jak patent eglarski, patent petwonurka czy ratownika wodnego. Nauk kontynuowaem na Akademii Morskiej w Szcze-cinie. Pocztkowo marzyy mi si wyprawy dale-komorskie, jednak ju po pierwszych praktykach stwierdziem, e duga rozka z ldem to nie dla mnie. Szybko zmieniem kierunek studiw na eglug rdldow. Okazao si, e strzeliem w dziesitk i pokochaem ten zawd.

Jak scharakteryzowaby Pan rzek Odr, abyzachci skipperw do pywania po niej?Odra w swoim rodkowym i dolnym biegu w odrnieniu od rzek zachodnioeuropejskich ma charakter bardzo naturalny.

Dziki zabudowie regulacyjnej jest tu wiele starorzeczy, rozlewisk, zadrzewie, co tworzy malowniczy krajobraz, cenny nie tylko dla wod-niakw, ale rwnie dla mionikw przyrody. Wzdu Odry znajduje si wiele rezerwatw przy- rody, gdzie spotka mona rzadko wystpujce gatunki rolin i zwierzt chronionych. Rzeka Odra jest czci sieci europejskich drg wodnych, dziki czemu mona z niej dopyn w zasadzie w kade miejsce w Europie.

Odra to zywy organizm

51

Jakie zagroenia mog spotka eglujcych poOdrze?Rzeka to ywy organizm i z kad chwil zmienia si jej bieg. Na Odrze wystpuje zabudowa regulacyjna wzdu jej brzegw znajduj si wic ostrogi, ktre s budowane prostopadle do biegu rzeki, a ich dugo siga nawet 100 metrw. Przy wyszych stanach wody ostrogi s przykryte wod. Naley wic pywa ostronie, zwraca uwag na znaki brzegowe i pywajce oraz nauczy si czyta wod.

Dla turystw pywajcych po zachodnioeuropej- skich skanalizowanych rzekach, taki charakter Odry moe by zaskakujcy i niebezpieczny.

Mniej dowiadczonym sternikom zalecam trzyma si bliej rodka rzeki i manewrowa zgodnie ze wskazaniami znakw, zachowujc bezpieczn odlego od brzegw.

Jakie perspektywy wykorzystania Odry w celach turystycznych widzi Pan w przyszoci?Przy zachowaniu naturalnego, dziewiczegocharakteru rzeki powinno zadba si o zapleczeturystyczne dla pywajcych po rzece mariny,postojowiska, miejsca zimowania jednostek.Powinno si promowa turystyk wodn wrdmieszkacw regionu i turystw, jak rwnierozwija rol transportow rzeki, nie zapomina-jc o bezpieczestwie przeciwpowodziowymobszarw i mieszkacw terenw nadrzecznych.

Charakter Odry jest zaskakujacy

O Odrze

Dirk Trieblerwaciciel Oderfluss Charter i wypoyczalni kajakwWujek Helmut we Frankfurcie nad Odr

Jak opisaby Pan siebie? Prosz sikrtko przedstawi naszym czytelnikom.Od dziecistwa jestem cile zwizany z Odr. Rodzina rozbudzia we mnie pasj do tej rzeki i otaczajcego j krajobrazu. Mj wujek Helmut mia jedn z ostatnich barek holowanych na Odrze, a rodzice w dni wolne od pracy i podczas wakacji regularnie pywali po Odrze i innych wodach NRD. Ju jako mody chopiec spdzaem wiele godzin nad rzek na play i w wodzie. Duo radoci sprawiao mi wtedy wdkowanie, ale nie stroniem take od pywania w rzece. W czasach mojej modoci przepynicie Odry byo w miar bezpieczne. Po polskiej stronie spotykaem si z reguy z przyjaznym przyjciem...Zamiowanie do rzeki doprowadzio mnie do mojej obecnej dziaalnoci. Prawie od 10 lat oferuj miejscowym i turystom wycieczki i rejsy grupowe po Odrze. Trasy wypraw prowadz na przykad do Lubusza, dawnej siedziby biskupiej, do Twierdzy Kostrzyn, do tzw. Stromej ciany w Lossow i do Eisenhttenstadt. Poszczeglne rejsy mog mie bardzo rny charakter: oprcz typowych imprez z grillem i spotka przy kawie na mojej odzi odbywaj si take szkolenia, inscenizacje teatralne, a nawet wesela. Mona tutaj puci wodze fantazji.

Jak doszo do tego, e zaj si Pan eglug?Jak wyej wspomniaem, decydujc rol odegra tutaj wujek Helmut. Do 1982 r. obsugiwabark na Odrze, ktra przemieszczaa si wtradycyjny sposb, bez wasnego napdu. Tetak zwane barki holowane mona byo spawiaOdr. Pod prd cignite by y w jednostce zes-polonej przez holowniki napdzane pocztkowopar, a pniej silnikami Diesla. Fascynacjaeglug w rodzinie zostaa przesdzona,gdy mojemu ojcu w jego modych latach pozwo-lono pewnego razu popyn bark wraz zwujkiem Helmutem. Od kiedy pywa Pan po Odrze?Od kiedy tylko potrafi myle.

Jak czsto odwiedza ju Pan Odr jakoskipper?Niezliczon ilo razy, tutaj nie mona ju podaadnej liczby.

Jakie zmiany mg Pan zaobserwowa nad Odr oraz na Odrze w cigu ostatnich 20 lat?Wraliwo mieszkacw na otaczajc przyrodwyostrzya si. Obecnie coraz bardziej dostrzegai docenia si rnorodno fauny i flory. Rzekastaa si czystsza. To rwnie przyczynio si dorozwoju wiata rolin i zwierzt. Dziki poprawiewarunkw pokarmowych w ostatnim czasiezacza osiedla si tutaj czapla biaa. Corazczciej obserwuje si ora, zimorodka i minogarzecznego. Znacznie rozpowszechni si takebbr. Poniewa jednak woda staa si czystsza,spada w ostatnich latach liczebno populacjisandacza.

52 53

Co wedug Pana jest na Odrze szczeglnieinteresujce/warte zobaczenia?Kada pora roku niesie ze sob co wyjtkowego ze wzgldu na towarzyszce jej zjawiska przyrod-nicze: wiosn kwitnce miki wiosenne, latem awice wirowe i piaszczyste plae, zot jesieni wielobarwne drzewa liciaste, zim imponujce kry przypominajce wielkie jaja sadzone.

Jakie miejsca docelowe chciaby Pan poleci szczeglnie naszym czytelnikom?Szczegln atrakcj jest miasto Lubusz, dawnasiedziba biskupia, ktrego niepowtarzalnapanorama otwiera si od strony Odry. Na pewno warto zobaczy rwnie Strom cian w Lossow, poniej ktrej ju od czasw pre-historycznych znajduje si brd na rzece.

Jakie wizje ma Pan w odniesieniu do Odry?Jak wyobraa sobie Pan jej turystyczneuytkowanie w przyszoci?yczybym sobie wicej prywatnych odzi naOdrze i poprawy warunkw obsugi wodniakw.Kosztowne obiekty portowe i due statkiwycieczkowe nie s moim zdaniem konieczniepotrzebne. Uwaam, e o wiele bardziejwane jest to, eby wodniacy mieli dostp doinformacji, z kim w danych przystaniach monasi skontaktowa, w jakich miejscach istniejemoliwo zatankowania odzi i gdzie znajdujsi punkty zaopatrzenia i odbioru odpadw.Odra jest w duej czci polsk rzek. Inicjatywydotyczce intensywniejszego wykorzystaniaOdry i wspierania turystyki wodnej bd wychodzi przede wszystkim z polskiej strony. Cieszybym si, gdyby wsppraca midzy polski-mi i niemieckimi mionikami Odry i ekspertamina tym obszarze nadal dobrze si rozwijaa iprzyniosa wkrtce namacalne efekty.

Zyczenie: dobra ws-ppraca miedzy polskimi

i niemieckimi miosnikami

Odry i ekspertamina tym obszarze

54 55

Jak opisaby Pan siebie? Prosz sikrtko przedstawi naszym czytelnikom.Jestem skiperem-hobbyst, wyruszam zwykle w rejsy przez marchijskie drogi wodne, po Odrze, Zalewie Szczeciskim i innych zalewach nadbatyckich. Moja d to klasyczny holenderski Stahlverdrnger.

Jak doszo do tego, e zaj si Pan eglug?Ju od dziecistwa pasjonowaa mnie woda, odzie i egluga. Potem jako kapitan jednostek pywajcych Ratownictwa Wodnego Niemieckiego Czerwonego Krzya (DRK Wasserwacht) mogem w przydatny sposb wykorzysta t pasj.

Od kiedy pywa Pan po Odrze?Od okoo poowy lat 90. ubiegego wieku pywaem po rzece regularnie pontonami, natomiast odzi motorow od 6 lat.

Jak czsto odwiedza ju Pani Odr jakoskipper?Niezliczon ilo razy...

Jakie zmiany mg Pan zaobserwowa nad Odr oraz na Odrze w cigu ostatnich 20 lat?Odra staa si bardziej czysta, z roku na rok spotyka si na niej coraz wicej odzi rekreacyjnych, poczwszy od kajakw, a skoczywszy na barkach turystycznych. egluga zarobkowa - handlowa naley ju do rzadkoci.

Co wedug Pana jest na Odrze szczeglnieinteresujce/warte zobaczenia?Rozlegy krajobraz i panujcy w nim spokj. Atmosfera. Zawsze bardzo interesujcy jest take rejs w gr rzeki do polskich miast.

Jakie miejsca chciaby Pan poleci szczeglnie naszym czytelnikom?Widok na stare miasto Frstenberg nad Odr od strony rzeki z bulwarem, ruiny mostu na Odrze i elektrowni Vogelsang, panoram obiektw zakadowych ArcelorMittal na 561,5 kilometrze odrzaskim. Bardzo ciekawa jest rwnie dwukomorowa luza szybowa w Eisenhttenstadt.

Jakie wizje ma Pan w odniesieniu do Odry?Jak wyobraa sobie Pan jej turystyczneuytkowanie w przyszoci?W ostatnich trzech latach dokona si niebyway rozwj infrastruktury nadrzecznej. Odra jako rzeka rekreacyjna jest wyjtkowo interesujca dla skiperw z caej Europy, przybywajcych zarwno prywatnymi, jak i wyczarterowanymi odziami, jednak przede wszystkim tutaj w regionie coraz wicej Polakw i Niemcw bdzie miao okazj pozna i doceni szczeglne walory tego niepowtarzalnego rewiru wodniakw. Take egluga pasaerska, w tym wycieczkowa, bdzie z pewnoci zyskiwa jeszcze na znaczeniu.

Rozlegy krajo-

braz i panujacy w nim spokj

O Odrze

Michael Rehjacht motorowy MANDY

56

Literatura:

Blunck: Hans Friedrich Blunck, Odersagen (1994)

Budar: Ben Budar, Jenseits von Oder und Neie. Reisebilder aus den polnischen West- und Nordgebieten (1962)

Hupka: Herbert Hupka, Die Oder. Ein deutscher Strom in 96 Bildern (1957)

Klepper: Jochen Klepper, Der Kahn der frhlichen Leute. Auf der Oder zwischen Kosel und Stettin (1955)

Poposki: Jan Poposki, Die Oder (1977)

Schlgel-Halicka: Karl Schlgel, Beata Halicka (red.), Oder-Odra. Blicke auf einen europischen Strom (2007)

Schneider: Joachim Schneider: ber die Herkunft und Varianten des Flussnamens Oder. Mitteilungen des historischen Vereins zu Frankfurt (Oder) 2003, zeszyt 1, strona 7 nast.

Rada: Die Oder. Lebenslauf eines Flusses (2005)

Rada, Online: Uwe Rada, Die Wiederentdeckung der Oder. Publikacja online: http://www.bpb.de/geschichte/zeitgeschichte/geschichte-im-fluss/135931/die-wiederentdeckung-der-oder?p=allzawiera wiele cytatw

Spiegelberg: Karl Spiegelberg, Das Oderstromsystem (2001), patrz:http://www.viademica.de/content/minititel/141.pdf

Trudslev, Online: Alexandra Trudslev, Die Oder. Audycja Planet Wissen: Flsse, Schluchten, Wasserflle - Die Kraft des Wassers, 03.06.2008. Publikacja online: http://www.planet-wissen.de/natur_technik/fluesse_und_seen/oder/index.jsp

Tschechne: Wolfgang Tschechne, Groe Oder, groer Strom. Reisen zu einem verschwiegenen Fluss (2006)

Wolff-Heerwagen-Krner: Kathrin Wolff, Dierk Heerwagen, Ray Krner, Entdeckungen links und rechts der Oder (2009)

Nota redakcyjna:

Urzd Miejski we Frankfurcie nad OdrNadburmistrzMarktplatz 1 15230 Frankfurt nad Odr

Redakcja i kierownictwo projektu: dr Alexandra KankeleitWirtschaftsfrderung Tourismus Frankfurt (Oder)

Korekta: Ralf Loock, Maria Wundersee, Julia opata, Jrgen Clausen (www.flussinfo.net)

Tumaczenie: Marcin Dziubek

Porednictwo jzykowe: Micha ytyniec

Nasze podzikowania kierujemy do nastpujcychosb, ktrych sugestie i teksty przyczyniy sido powstania niniejszej broszury:Bolesaw Cielik, Jrgen Clausen (www.flussinfo.net),Dorothea Janz, Kasper Jdrzychowski, Przemysaw Karg, Ralf Loock, Jutta Pappelbaum, Michael Reh, Anne Spiekenagel, Astrid Staven, Tomasz Stefaski, Dirk Triebler,Agnieszka urawska-Tataa

Opracowanie graficzne: Christiane Wilke | FuxDesign

Zdjecia: Winfried Mausolf(strony 1, 2, 8, 10, 11, 12, 13, 15, 16, 17, 19, 21, 22, 25, 26, 27, 28, 29, 31, 33, 34, 40, 44, 45, 46, 48, 49, 50, 51, 55, 58)

Michael Reh(strony 7, 8, 9, 10, 36, 37,38, 39)

Dirk Triebler (strony 45, 52, 53)

Marek Krukiel (strony 21, 22)

Michael Langhammer(strona 48)

Giselher Eder (strona 47)

Alexandra Kankeleit(strona 57)

Muzeum Kleista (strony 43, 44)

Muzeum Viadrina (strona 44)

Muzeum Modej Sztuki (strona 43)

Archiwum Miejskie we Frankfurcie nad Odr (strona 45)

Edykt e ten, kto nad Odr way przebija lub obwaowania uszkadza, winien na dziesi lat do twierdzy by doprowadzonym i do taczki przykutym [cikie roboty] lub zalenie od rozwaenia sytuacji nawet ycia pozbawionym.Berlin, 28 czerwca 1754 r.

Spiegelberg, strona 86

59

Pokonywa granice poprzez wsplne inwestowanie w przyszo.Grenzen berwinden durch gemeinsame Investitionen in die Zukunft.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Wsppracy Transgranicznej Polska (Wojewdztwo Lubuskie) - Brandenburgia 2007 - 2013, Fundusz Maych Projektw i Projekty Sieciowe Euroregionu Pro Europa Viadrina oraz budetu pastwa. Das Projekt wird aus Mitteln des Europischen Fonds fr Regionale Entwicklung im Rahmen des Operationellen Programms der grenzbergreifenden Zusammenarbeit Polen (Wojewodschaft Lubuskie) - Brandenburg 2007-2013, Small Project Fund und Netzwerkprojektefonds der Euroregion Pro Europa Viadrina, kofinanziert.