57

BD KASIM 2017

Türk basınında Lozan Barış Antlaşması'na karşı propa-

ganda 1945'te çok partili düzene geçilmesiyle başladı. İlk kez Cevat Rıfat Atilhan, Ağustos 1949'da yayımlanan "İslamı Saran Tehlike ve Siyonizm" adlı kitabında, İngil-tere Başdelegesi Lord Curzon'un İstanbul Başhahamı Hayim Naum aracılığıyla, Lozan'daki Türk dele-gelerine; Türkiye'nin bağımsızlığı ancak Türklerin Müslümanlıktan vazgeçmesi koşuluyla tanınacaktır, diye haber gönderdiğini, Türk de-

legelerinin, Lozan'da bağımsızlığı, Lord Curzon'un önerisi doğrultu-sunda Müslümanlıktan vazgeçmek karşılığında elde ettiklerini ileri sür-

müştür.1 Bu ya-lan, Necip Fazıl Kısakürek'in "Büyük Doğu" dergisinin 21 ve 28 Ekim 1949 ve 6 Ekim 1950 günlü sayılarında genişletilerek

OtopsiCengiz Özakıncı

Siyasal İslamcı İngiltere

"Türk Laikliği"ne Karşı

Lord Curzon

58

BD KASIM 2017

hazırlanan Türkiye'ye, Osmanlı din düzenini sürdürmeyi önerdiğini göstermektedir:

Lozan'da İngiltere Başdelegesi Lord Curzon, Fatih Sultan

Mehmet'in 1453'te İstanbul'u aldığında İslam hukukunun gereği olarak gayrimüslimlere tanıdığı adli ayrıcalıkların, kapitülasyonların, Osmanlı tarihi boyunca olduğu gibi, yeni Türkiye tarafından da aynen tanınmasını istemiş;3 Türkiye'deki gayrimüslimlerin İslam hukuku

gereği "vergi (bedel) karşılığı askerlik hizme-tinden bağışık tutulma-larını" 4 "vergi ödemeye razı olmak koşuluyla, Küçük Asya'da Hıristiyan azınlıkların tüm ola-rak askerlik hizmetinin dışında bırakılmaları"nı istemiştir.5 Lord Cur-zon'un Osmanlı'daki İslam hukukunun yeni Türkiye'de aynen uygu-lanmasını isteyen sözleri, Lozan Barış Konferansı tutanaklarında şöyle yer

almaktadır:"Lord Curzon, İslam hukukun-

da da, Osmanlı İmparatorluğundaki Müslüman-olmayan toplulukların yararına, din ve öğretime ilişkin bir takım çok özel ayrıcalıkların bulun-duğunu, Türk temsilci heyetine ha-tırlatmak istemektedir. Bu ayrıcalık-ların kaldırılmaması ya da onların yerine daha önce yapılmış azınlık andlaşmaları hükümlerinde kabul

yayılmış; buradan 11 Kasım 1950'de Said Nursi'nin "Emirdağ Lahika-sı" kitabına aktarılmış; 22 Mayıs 1952'de gazeteye dönüşen "Büyük Doğu"da "Hayasız Mütlif" başlıklı yazıda yinelenmiş; Rauf Orbay'ın 1964'te ölümünden sonra, 1965'te Feridun Kandemir tarafından uy-durulan hatıratına2 sokulmuş; Ekim 1965'te Kadir Mısıroğlu'nun "Lozan Zafer mi Hezimet mi?" kitabının ilk cildinde yer almıştır. Müslümanları Lozan Barış Antlaşması'na düş-man etmeyi amaçlayan bu yalan,

günümüze dek 68 yıl boyunca pek çok gazete, dergi, kitap, radyo, televizyon vs. yayınları aracılığıyla milyonlarca yurttaşımıza gerçek diye benimsetilmiştir.

Oysa Lozan Konferansın-da İngiltere Türkiye'nin dinden vazgeçmesini önermediği gibi, tersine Aşağıda özetle aktardığımız Lozan Barış Konferansı tutanakları, İngiltere'nin laik hukuka geçmeye

İsmet İnönü Türk heyetiyle Lozan'da

59

BD KASIM 2017

edilmiş genel hakların konulmaması çok istenir bir şeydir. Lord Curzon, düşüncesini bir örnekle açıklamak için, Sultan Abdül Mecid'in 1839'da ilan ettiği ve Türkiye'de din toplu-luklarına daha önceleri tanınmış olan ayrıcalıkları yeniden doğrula-yan ünlü Gülhane Hattı Hümayu-nu'nu belirtti. 1856 Pariş Andlaşma-sından sonra, Berlin Andlaşmasının 67nci Maddesiyle yeniden belirtilen bu ayrıcalıkları garanti altına alan yeni bir Hattı Hümayun ilan edilmiştir. Son olarak, azınlıkların yararlandıkları ayrıcalıkları garanti altına alan 1876 Anayasası vardır. (...) Lord Curzon, azınlıklara verile-cek garantiler bütünü içine alınmak amacıyla, İslam hukukunun bu hü-kümlerine alt-komisyonun dikkatini özel olarak çekmek istemektedir."6

Lozan tutanaklarında Yunan Temsilci Heyeti de "Rumlara veril-miş hakların tanınması, fethedenle fethedilmiş ulus arasındaki din ayrılığından doğmaktaydı. Türk devletinde, aile hukuku yalnız şeriatla -din hukukuyla- yönetildi-ğinden, İslam hukukunu Hıristiyan-lara uygulamak mümkün değildir."7 diyor ve yeni Türkiye'nin de tıpkı Osmanlı devleti gibi İslam şeriatıyla yöne-tilmesi nedeniyle, gayri-

müslimlere İslam şeriatının gereği olarak verilmiş olan ayrıcalıkların sürdürülmesini istiyordu.

Türk Temsilci Heyetinden Mü-nir Bey "Türkiye hükümeti yakında çağdaş yasalar hazırlamak niyetin-dedir. (...) Türkiye hükümeti, bu eski kurallar yerine, ayırım yapmaksızın, hem Müslümanlara hem de Müs-lüman olmayanlara uygulanacak kurallar koymağı düşünmektedir." 8 diyerek, gayrimüslimlere devlet

Lozan Tutanakları

Lozan Barış Konferansı'nın izleyen karikatürist Derso'nun albümünden: Türk delegelerinden Rıza Nur, Yunan delegesi Venizelos'u nakavt ediyor.

60

BD KASIM 2017

man uyrukları olan İngiliz İmpa-ratorluğu, Fransa ve İtalya gibi Avrupa Devletlerinin bu uyrukları-nı, kendi dinlerine özgü kanunların uygulanmasından yoksun bırakma yoluna hiç bir zaman gitmedikle-rini"10 söylemiş; Türk hükümeti-nin hangi dinden olursa olsun her yurttaşa uygulanacak tek laik yasa hazırlamasına karşı çıkmıştı.

Türk Temsilci Heyeti'nden Rıza Nur Bey; "Hükümetinin salt dünya işleri niteliğinde bir temele daya-nan yeni yasalar çıkarma niyetinde

olduğunu"11 vurgula-yınca, İngiliz Temsil-ci Sir Andrew Ryan; "hem Müslümanlara hem de Müslüman ol-mayanlara aynı kanu-nun uygulanmasında bir yarar görmediğini söyledi. Böyle bir tedbir, Müslümanlar kadar Hıristiyanları da, kendi özel göre-neklerinin uygulan-masından yoksun bırakma sonucunu

doğuracaktır. Bu ise, azınlıkların göreneklerine saygı gösterilmesini isteyen andlaşmaların özüne aykırı-dır. Hindistan'da uygulanan İngiliz politikası bu ilkenin bir örneğidir."12 dedi.

Buna karşılık "çeşitli ulusal topluluklarla çeşitli dinlerin bir arada yaşadıkları Avrupa ülkelerin-de, yurttaşlar kanununun [medeni kanunun] çeşitli dinsel yasalara uy-gun düşme kaygısında olmadığını"

içinde devlet demek olan hukuk vs. ayrıcalıkların verilmeyeceğini duyurmuştu.

Fransız Temsilci Heyetinden uzman hukukçu Henri Fromageot; "Evlenme yaşı konusunda Hıristiyan gelenekleri 16 yaşında olmayı öngö-rürken, Türk kanununda 10 yaşında olma öngörülmektedir. Örneğin böyle bir sorunun (Müslümana ve Hıristiyan'a tek kanun konuldu-ğunda) nasıl aydınlatılabileceğini anlayamıyorum" 9 diyordu.

İngiliz Temsilci Heyetinden

Sir Andrew Ryan; "Türk Temsilci Heyeti'nin (...) tümüyle laik çağdaş ilkelere dayanan yeni yasalar, din ayırımı yapmaksızın herkese uygu-lanacaktır" açıklamasına şiddetle karşı çıkarak; "Ayırım yapılmaksızın hem Müslümanlara hem de Hıristi-yanlara uygulanabilecek herhangi bir ilke bilmediğini; Türk Temsilci Heyetinin, başka hiç bir Devlette bulunmayan bir durum yaratmağa çalıştığını; sömürgelerinde Müslü-

İsmet İnönü ve beraberindekiler Lozan'da

61

BD KASIM 2017

belirten Münir Bey; "bütün Avrupa ülkelerinde Museviler vardır; fakat bu ülkelerden hiç birinin kanunları, Musevilik yasalarına uyma kaygı-sında değildir. (...) böyle (her cema-ate ayrı hukuk ayrıcalığı tanımak) özellikle, Türk Hükümetinin çağdaş hukukun ilkelerine dayalı (laik) bir kanun çıkartmaya hazırlandığı bir sırada mümkün değildir."13 diye-cekti.

İtalya Temsilciler Heyeti'nden Gi-ulio Cesare Montagna da İngil-

tere ve Yunan temsilcileri gibi, yeni Türkiye'nin Osmanlı din düzenini bırakıp laik hukuka geçmesine karşı çıkıyordu. Hıristiyan Müslüman Musevi vs. din ayrımı "yapmaksızın bütün Türk uyruklarına uygulana-bilecek genel bir kanun çıkartmanın mümkün olmadığını düşünmekteydi. Batı ülkeleri örneği geçerli değil-dir" diyordu; "gerçekten bu ülkeler ulusal özellik bakımından olduğu kadar, dil, soy ve din bakımından da türdeştirler. Azınlıkların büyük küt-leler halinde bulunduğu Türkiye'nin durumu böyle değildir. Herkese aynı ilkeleri uygulamak istemekle, Türk hükümeti, ayırım göstermeksizin herkesi gücendirmek ve herke-se haksızlık yapmak tehlikesiyle karşılaşır. Üstelik, Müslümanlar arasında yürürlükte olan görenekler, Hıristiyanlar arasında yürürlükte olan göreneklerden özü bakımından farklıdırlar; çünkü, bunlar, herşeyi ile, hatta bir takım fizyolojik baş-kalıklarla bile ayrı olan halkların, yüzyıllardır süre giden alışkan-

lıklarının ürünüdürler. Gerçekten Batı yurttaşlar hukukunun [me-deni hukukunun] ilkelerine uygun davranmış olmak üzere, 10 yaşında evlenebilen bir Müslüman kadının, meşru bir evlenme yapabilmesi için 18 yaşına kadar bekletilmesi, mantığa aykırı görünmektedir."14 sözleriyle, Türk delegelerin laik hukuka geçiş açıklamalarına karşı çıkıyordu.

Rıza Nur Bey; "Türk Hükü-metinin hazırlamak istediği laik yasalardan"15 söz edince, Yunan Temsilci Heyeti'nden Demetrios Caclamanos buna karşı çıkarak, yeni Türkiye'nin İslam yasalarıyla yönetilmesini ve bunun bir gereği olarak da Türkiye'deki gayrimüslim Rumlara tıpkı Osmanlı din düzenin-de olduğu gibi devlet içinde devlet niteliğinde hukuk ayrıcalıkları tanınmasını savunacaktı. Cacla-manos: "Türk Hükümetine dilediği gibi kanun koyma hakkı tanınırsa, azınlıkların göreneklerine saygı gösterme ilkesinin özü bakımından sarsılmış olacağını düşünmektedir. (...) (Osmanlı devletinin 25 Ekim 1917 tarihli Hukuk-ı Aile Kararna-mesi-) 9 yaşını dolduran kadınların evlenmelerine izin vermektedir. Bu konularda Müslüman görenekleriy-le Hıristiyan görenekleri arasında ayrılıklar öylesine derindir ki, ken-disi, ayırım yapmaksızın herkesin isteğini yerine getirebilecek yasalar düşünmenin imkânsız olduğu görü-şündedir."[16]

Münir Bey; "Caclamanos'un belirttiği hükümler (Osmanlı

62

BD KASIM 2017

devletinin 25 Ekim 1917 tarihli Hukuk-ı Aile Kararnamesi) dinsel bir niteliktedir. Fakat (...) bu yasalar yerine, tümüyle çağdaş yasalar konulacaktır. Türk Temsilci Heyeti, (hangi dinden olursa olsun) herkese uygulanabilir bir kanun hazırlama-nın imkansız olmadığını düşünmek-ten vazgeçmemektedir."17

İngiliz Temsilci Heyetinden Sir Harold Rumbold, "İngiliz Hükümetinin, ayırım yapmaksızın, Hindistan'da yaşayan herkese uygu-lanabilecek bir kanun çıkartmanın imkansız olduğunu belirtti."18

Münir Bey, "Bu kanıtın geçerli olduğunu sanmam; çünkü Hin-distan bir sömürgeden başka bir şey değildir; Hindistan'ın durumu Türkiye'nin durumuyla karşılaştırı-lamaz." dedi.

Yukarıda özetle aktardığımız Lozan Barış Konferansı

tutanaklarında görüleceği üzere: İn-giltere, Fransa, İtalya ve Yunanistan delegeleri, yeni Türkiye'ye, gay-rimüslimlere devlet içinde devlet konumu sağlayan Osmanlı/İslam hukuk düzenini aynen sürdürmeyi önermişlerdir. Türkiye ise bu öneri-leri reddetmiş, gayrimüslimlere ayrı hukukla devlet içinde devlet ayrıca-lığı tanıyan Osmanlı din anlayışını bırakıp, hangi dinden olursa olsun ayırımsız bütün yurttaşlara uygula-nacak çağcıl bir laik hukuk düzeni kuracağını açıklamıştır.

Lozan Barış Konferansı tutanak-ları, 68 yıldır milyonlarca yurttaşı-mıza gerçek diye belletilen "Laiklik Türkiye'ye Lozan'da İngilizlerce dayatılmıştır; hilafet Lozan'da İngilizlerin isteğiyle kaldırılmış-tır" gibi sözlerin tümüyle uydurma olduğunu kanıtlamaktadır. •

cengizozakincibd@gmail.comKaynakça:1 Cevat Rıfat Atilhan," İslamı Saran Tehlike ve Siyonizm", Cemal Azmi matbaası, İstanbul, s.175, 176. 2 Feridun Kandemir, 'Hatıraları ve Söyleyemedikleriyle Rauf Orbay" Sinan Matbaası, İstanbul 1965. 3 "Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar Belgeler", Çeviren: Seha L. Meray, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1970. 31.12.1922 Çarşamba Otu-rumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 1, s.213. 4 a.g.e. 31.12.1922 Çarşamba Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 1, s.217. 5 a.g.e. 14.12.1922 Perşembe Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 1, s.224. 6 a.g.e. 14.12.1922 Perşembe Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 1, s.224. 7 a.g.e. 26.12.1922 Salı Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 1, s. 338. 8 a.g.e. 30.12.1922, Cumartesi Otu-rumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 2. s.229. 9 a.g.e. 30.12.1922, Cumartesi Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 2, s.228 10 a.g.e. 30. 12.1922, Cumartesi Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 2, s.230 11 a.g.e. 30.12.1922, Cumartesi Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 2, s.231 12 a.g.e. 30.12. 1922, Cumartesi Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 2, s.231 13 a.g.e. 30.12.1922, Cumartesi Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 2, s.23114 a.g.e. 30.12.1922, Cumartesi Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 2, s.231-232 15 a.g.e. 30.12.1922, Cumartesi Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 2, s.232 16 a.g.e. 30.12.1922, Cumartesi Otu-rumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 2, s.232 17 a.g.e. 30.12.1922, Cumartesi Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 2, s.232 18 a.g.e. 30.12.1922, Cumartesi Oturumu, Takım 1, Cilt 1, Kitap 2, s.232

Lozan Barış Konferansı tutanakları

"Laiklik Türkiye'ye Lozan'da

İngilizlerce dayatılmıştır;

hilafet Lozan'da İngilizlerin isteğiyle

kaldırılmıştır" gibi sözlerin tümüyle uydurma olduğunu

kanıtlamaktadır.