Sistemi Elektro Energjitik Shqiptar David mucollari

SISTEMI ELEKTROENERGJITIK I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË

DEKLARATË

Unë I nën shkruari nën përgjegjësine time deklaroj se ky punim është shkruarë prej meje, nuk është perzantuarë para ndonjë institucioni tjeter për vleresim dhe nuk është botuarë më parë apo ndonjë pjesë e vecantë e tije .Punimi nuk permban materjal të shkruarë nga ndonjë person tjeter, përvec rasteve të vetë cituara dhe referuara.

David Muçollari

1


Falenderimet dhe mirënjohja

Nuk mund të përshkruhen ato ,çfarë kanë ndodhur që kur fillova studimet Bachelor në degën e Inxhinierise Elektrike, në fakultetin e shkencave teknike, universiteti “Ismail Qemali” Vlorë. Për rrjedhojë, do ta kufizoj me falenderimin e vetëm disa prej shumë personave që më kanë ndihmuar në përmbushjen e studimeve të mija dhe të arij në pikën që unë jam sot

Së pari falenderoj familjen time, të cilës i detyrohem një mirënjohje të thellë për fillimin dhe finalizimin e këtij udhetimi, sa të vështirë po aq edhe të bukur.

Kam kenaqesine të shpreh mirënjohjen për Msc. Miranda Halili qe fale udhezimeve dhe sygjerimeve me

dha mundesine per te perfunduare temën e diplomës.

Mirenjohje te vecante per te stafin e Departamentit te Inxhinieris Elektrike qe na mundesoj nje

mesimdhenje me nivel te larte ne disiplinen e Inxhinieris Elektrike.

Mirënjohje të veçantë për Universitetin “Ismail Qemali” Vlorë, për mundësinë e ofruar per te

perfunduare ciklin e pare te studimeve ne Bachelor.

Së fundmi falenderoj miqtë e mi për mbështetjen që më kanë dhënë në çdo rast.

2


PERMABAJTJA HYRJE………………………………………………………………………………4

1.1 Një historik i shkurtër i sistemit energjetik në Shqiperi………………….….....…5 1.2 Skema e sistemit elektro-energjitik ………………………………………..…7 1.3 Prodhimi I energjis elektrike ………………………………...….………..……….9 1.4 Kapacitetet ne disa nga centralet kryesore……………………………………………10 1.4.1 Teci vlore……………………………………………………………..……………....11 1.5 Trasmetimi……………………………………………………………….………….….12

1.6 Pershkrimi I elementve te linjave te trasmetimit……………………….……...14 1.7 Shperndarja……………………………………………………………………………...15

1.8.1Struktura e rrjetev shperndarese………………………………………………………..171.9 Llojet e percjellseve …………………………………………………………………….18

1.10 Konsumatoret…………………………………………………………………………..19

2.1 Mbrojtja ……………………………………………………………………………….………………….….......20

2.2 Mbrojtja e trasformatorve…………………………………………………..…....212.3 Mbrojtja nga mbi tensionet…………………………………………………........22

2.4 Mbrojtja e linjave te trasmetimit ………………………………………………..25 2.5 mbrojtja e nenstacioneve ……………………………………………………......27

3.1 Transformatoret………………………………………………………………...28 3.2 Punimi paralel I transformatorve ……………………………………………...29 3.3 Regullimi I tensionit ne Transformator ………………………………………..30 3.4 Transformatoret e Rrymes dhe tensionit……………………………………….32

4.1 Projekti “Rimëkëmbja e Sektorit Elektroenergjitik”…………………….……..33 4.1 Projekte zhvillimi………………………………………………….………..33 4.2 Projekte e planifikuara per zhvillime afatshkurter te sistemit te trasmetimit.........35 4.3 Matesat inteligjent…………………………………………………….........38 4.3 Energjia e eres ……………………………………………………………...40

3

KAPITULLI 1

KAPITULLI 2

KAPITULLI 3

KAPITULLI 4


HYRJE

Ne këtë punim diplome me titull ”Sistemi Elektroenergjitik i Repuplikës Së Shqiperisë”do të flasim për zhvillimit energjetike ne Shqiperi , per kontributin e centraleve në sistemin elektro energjitik si dhe për shpërndarjen dhë trasmetimin deri tek konsumatori I fundit.Gjithashtu do te flasim për sistemin e monitorimit , mbrojtjes, matjes së energjis elektrike.Do të flasim për hidrocentralet , TEC-in e Vlores si dhe për burimet e ripërtërishme (turbinat me erë).

Energjia elektrike si një faktor kryesor i zhvillimit shoqëror dhe ekonomik te një vendi duhet ti kushtohet një vëmendje të posaçme energjisë elektrike përkatësisht prodhimit trasmetimit dhe shpërndarjes së saj. Energjia elektrike për herë të par filloj të përdoret në vitin 1882, duke vepruar me tension 2000 [V] në përçues çeliku me gjatësi prej 57[km] dhe fuqi bartëse 1.5 [kW]. Zbulimet e më vonshme kanë dhënë shpjegime të hollësishme për mënyrën e bartjes së energjisë elektrike me sa me pak humbje dhe shfrytëzimit sa më racional të saj. Problemi i prodhimit te energjisë elektrike, i trasmetimit të saj dhe shpenzimit, u zgjodh teknikisht mirë dhe pati arsyeshme-ri ekonomike. Sot centralet elektrike ndërtohen ne afërsi te lëndëve djegëse sepse bartja e energjisë elektrike nga centralit elektrike deri te konsumatori mundësohet me ndihmën transformatorve si dhe linjave te trasmetimit.

Nevoja për energji elektrike po rritet për çdo ditë e më shumë. Kjo po kushtëzon ndërtimin e centraleve me kapacitete te mëdha. Rëndësi e posaçme është trasmetimi e energjisë me humbje sa më të vogla. Një kerkes e tillë mund të mund të plotësohet nëse trasmetimi e energjisë elektrike bëhet me tensione sa më të larta, mirëpo trasmetimi e energjisë elektrike me tensione shumë të larta paraqet një punë te vështirë, gjatë trasmetimit energjia elektrike paraqet probleme shumë të mëdha, te cilat kërkojnë zgjidhje shkencore dhe praktike. Problem i veçantë ne sistemin elektroenergjetikë paraqitja e mbitensioneve, dega e cila merret me zgjedhjen e problemeve te mbrojtjes nga mbitensionet është teknika e tensioneve te larta, është degë relativisht e re shkencore. Zhvillimi i saj është kushtëzuar me rritjen e nivelit të tensioneve bartëse, duke filluar nga sistemet bartëse 10kV, 20kV, 35kV, 110kV, 220kV, 400kV, 765kV. Ne shtetet ku distanca nga burimi deri te shpenzuesi janë shumë te mëdha, janë ne eksperimentim edhe sistemet 1050kV e ka propozime qe te provohet edhe sistemi 2000kV.

Sistemi Elektro energjitik Shqiptar eshte i pamjaftueshem per te perballuar nje furnizim cilesor dhe pa kufizime te konsumatoreve me energji elektrike. Rreth 98 % te prodhimit vjetor sigurohet nga HEC, tre nga te cilet jane ne kaskaden e lumit Drin dhe japin 86% te prodhimit total. Ne nje vit normal, gjenerimi total i energjise elektrike eshte 4160 GWh por kjo eshte e pamjaftueshme per mbullimin e nevojave te konsumatoreve per energji elektrikeEdhe pse rreth 98 % e energjise elektrike prodhohet nga hidrocentralet vetem 35% e potencialit hidroenergjitik eshte shfrytezuar deri tani.Duke qene se 95 % hidrocentraleve jane ne veri preferohet ngritja e impianteve te rinj te prodhimit ne pjesen jugore te vendit (Vjose dhe Devoll)

4


KAPITULLI 1

1.1 Një historik i shkurtër i sistemit energjetik në Shqiperi

Vitet e para të çlirimit të Shqipërisë do të konsideroheshin të vështira sepse vendi duhej ndërtuar. Po ashtu, një rëndësi e veçantë iu kushtua sistemi energjetik. Ne nuk kishim trashëgimi në fushën e studimeve, projektimeve, ndërtimit dhe shfrytëzimit të veprave energjetike. Duhet të fillohej çdo gjë nga e para. Hapi i rëndësishëm për atë periudhë ishte ndërtimi i H/C në Lanabregas të Tiranës. Ai filloi në vitin 1947 dhe u vu në shfrytëzim në fund të vitit 1951. Të gjithë kuadrot drejtues, specialistë dhe punëtorë ishin të rinj 20- 25 vjeç, pa përvojë për punime të rëndësishme që do duheshin të bëheshin. Punimet duhet të kryheshin në terren malor e në kushte të vështira meteorologjike. U gërmuan dhe u betonuan rreth 7 km tunele. Për ndërtimin e tij, u bënë me mijra metër kub gërmime, mbushje dhe betonime nën dhe mbi tokë, montime tubacionesh dhe konstruksionesh metalike. Prodhimtaria mesatare vjetore nga 20 milion kilovat/orë në vit u rrit në rreth 40 milion kilovat/orë..

H/C--UlëzËshtë ndërtuar në afërsi të fshatit Ulëz, në pjesën e sipërme të lumit Mat. Fillimi i punimeve u bë më 11 janar 1952. Më pas filloi ndërtimi i rrugës Milot- Ulëz, një zonë krejtësisht e izoluar. Për ndërtimin e saj, punuan jo vetëm specialistët që ndërtuan hidrocentralin e Lanabregasit në Tiranë, por edhe fshatarë nga rrethet e Matit, Mirditës, Krujës dhe Dibrës. Diga është e lartë 64 metra me volume betoni 260 mije metër kub. Vellimi i liqenit është 360 milion metër kub ujë, me sipërfaqe rreth 13, 5 km katror. Shkarkimi i ujërave bëhet nga portat me aftësi 3200 metër kub në sekondë. Hidrocentrali ka të vendosur 4 agregatë me fuqi 25 mijë kW dhe aftësi prodhuese 120 milion kW në vit. Inaugurimi shfrytëzimit u bë më 11 janar 1958.Përfundimi dhe lidhja me rrjetin elektrik me tension 110 kilovolt bënë të mundur krijimin e sistemit unik energjetik të vendit që drejtohesh nga qendra dispeçer në Tiranë. Ulëza do të kthehej në “universitet të praktikës” për shumë inxhinierë, të cilët njohuritë e shkollës i përsosën në këtë hidrocentral i cili mbart vlera të mëdha për vendin.

H/C--Shkopet Ky hidrocentral ndodhet rreth 20 km më poshtë nga H/C Ulzës afër Shkopetit. Fuqia e vendosur e tij 24 mijë kW me dy turbina nga 12 mijë kW seicila. Prodhimtaria vjetore është rreth 94 milion kW. Punimet filluan në janar të vitit 1958, ndërsa H/C u vu në shfrytëzim më 10 korrik 1963.Pas një pune intensive prej gati tre vitesh, studiuesit përfunduan studimet me disa variante dhe në fillim të vitit 1964 u miratuan në instancat më të larta të shtetit. U gjykua se mund të ndërtoheshin 5 H/C në Skavicë, Fierzë, Koman, Vau i Dejes dhe në Bushat me fuqi të përgjithshme të vendosur prej rreeth 1, 8 milion kW dhe prodhim vjetor rreth 6, 5 miliard kilovat /orë. Kjo sasi energjetike po të prodhohej në termocentrale do të kërkonte rreth 2, 8 milion ton naftë në vit. Në studim u trajtuan edhe probleme të tjera si tipi i digave, lartësia e tyre, materialet e ndërtimit, radha e ndërtimit, koha e vënies në shfrytëzim, numri i punonjësve, kuadrot etj.

H/C--Vau i DejësKy objekt ngrihet në pjesën e poshtme të lumit Drin, para se ai të bashkohet me lumin e Bunës rreth 18 km larg qytetit të Shkodrës. Punimet e ndërtimit filluan në janar të vitit 1967. Diga u ndërtua me material vendi. Aftësia e prodhimit të energjisë është rreth 1 miliard kilovat/orë. Inaugurimi i shfrytëzimit u bë më nëntor të vitit 1971.H/C FierzësKy hidrocentral është ndërtuar në brigjet shkëmbore të Drinit, pak më përpara se ky lum të bashkohet me Valbonën. Gjatësia e lumit Drin brenda vendit deri në derdhje është 285 km.

5


Karakteristikat teknike të tij do të ishin fuqia 500 mijë kilovat me 4 turbina nga 125 mijë kilovat secila. Në vitin 1980 vepra u vu në punë plotësisht.

H/C--KomanKy H/C është rreth 2 km afër fshatit Koman. Punimet e para gjeologjike -inxhinierike filluan në vitin 1974, ndërsa punimet normale në vitin 1981. Për herë të parë u ndërtua një digë e cila jo vetëm uli shpenzimet, por krijoi mundësi për të shkurtuar afatin e vënies në punë të objektit. Hidrocentrali ka 4 turbina fuqi e tyre 60 mijë kW nga 150 mijë secila. Prodhimtaria vjetore mesatare është 1,8- 2 miliard kilovat/orë.

H/C—Bistrica-1Ky hidrocentral është ndërtuar mbi lumin e Bistricë. Ka një fuqi të vendosur 22 500 kW me 3 agregatë me 7500 kW seicili dhe prodhimtari vjetore prej rreth 100 milion kilovat/orë. Punimet filluan në janar 1958 dhe u vu në shfrytëzim në maj 1964

H/C—Bistrica-2Me një turbinë, prodhimtaria 35 milion kilovat /orë në vit. U vu në punë më 1966. Për ndërtimin e dy H/C-ve u kryen mijra metër kub gërmime të jashtme, nëntokësore dhe betonime të ndryshme. Projektimet e ndërtimit u bënë nga specialistët tanë.

ElektrifikimiPas ndërtimit dhe vënies në shfrytëzim të mjaft objekteve energjetike për prodhimin e energjisë elektrike doli problem i përdorimit të gjere të saj në jetën e gjithë popullit. Duke e shtrirë atë në fshatra, duke ngushtuar sa më shumë dallimin me qytetin në dhjetor të vitit 1967 u vendos elektrifikimi i plotë i fshatit. Ishin elektrifikuar vetëm 30 përqind e tyre. Në atë kohë, vendi kishte 2546 fshatra gjithsej. Gjatë kësaj periudhe 1968-1971 do të duheshin të elektrifikoheshin 70 përqind e fshatrave ose 1760 prej tyre, ato në kushte të vështira malore dhe larg qendrave të mëdha të banuara. Në vitin 1968 u elektrifikuan 343 fshatra, në 1969 753 në 1970 664 fshatrat e fundit duke bërë të mundur përfundimin një vit para afatit të parashikuar. Kështu 25 tetori i vitit 1970 u caktua si “dita e dritës” ku u elektrifikua dhe fshati i fundit në vend. Në këtë mënyrë, vendi ynë dikur i prapambetur u rradhit në vendet e pakta me fshatra plotësisht të elektrifikuar. Ky aksion u realizua me ndihmë jo vetëm të specialistëve elektrikë, por dhe shumë punonjësve nga fshati dhe qyteti. Kështu pra, u hoq njëherë e përgjithmonë ndriçimi me pisha dhe llampa vajguri, duke u zëvendësuar me dritën elektrike. Përsosmëria ka vazhduar në vite ku dhe janë të shumta investimet e kryera për sistemin tonë elektroenergjetik. Gjatë këtyre viteve janë ndërtuar edhe termocentrale të cilat janë më të lira në ndërtim, por kushtojnë në shfrytëzim. Energjia e prodhuar nga termocentralet është 50 herë më e shtrenjtë se ajo e prodhuar nga H/C. Është fakt që 98% e energjisë në Shqipëri prodhohet nga hidrocentralet. Sot jemi përpara fakteve të reja, privatizimit të veprave tona hidrike. Iniciativa të tilla vlen të përshëndetën, por kryesore mbetët arritja e objektivit për të patur një sistem model, pa pasoja socialeH/C janë pasuri kombëtare.

6


1.2 Skema e sistemit elektro-energjitk

Fig1.1 Skema baze e sistemit elektro-energjitik shqiptar

7


Sistemin elektro energjitik mund te ndahet ne sektoret qe vijojne:

1. Në Centralet prodhuse2. Në Rrjetin e Trasmetimit që lidhin centralet prodhuse midis tyre dhe trrasmetojne sasi e medha të

energjis elektrike në qendrat kryesore të perdorimit 3. Në rrjetin shpëndarës në të cilen energjia elektrike dergohet tek konsumatori

Gjitashtu midis rrjetave te trasmetimit dhe shpërndarjes egzistojnë dhe rrjeti rajonal me tension te mesem I cili mund te sherbeje per qellime trasmetimi ose shpërndarje. Sistemi elektro energjitikFaza e parë është gjenerimi I energjis elektrike nga gjeneratorët në këtë faze tensioni nuk ka vleren e duhur për ta trasmeture deri tek konsumatoret sepse nese do të trasmetohej me vleren që prodhohet nga gjeneratoret rrjeti i trasmetimit do te kishte një kosto të madhe si dhe humbje te relativisht te larta Për të evituare keto pasoja përdoren transformatoret rrites ku tensioni mund te kete vlera 35kv, 110kv, 220kv ose 400kv . keto vlera bazohen tek fuqia që do të trasmetohet nga centralet deri tek konsumatoriMbas trasmetimit lind nevoja perseri qe tensini të ulët nëpërmjet trasformatorve ules , Ku më pas bëhet shpërndarja e energjis elektrike sipas konsumatorve përkates.

Ne perputhje me rregullat dhe standartet e Energjise Elektrike ne Shqiperi, Frekuenca e furnizimit te rrymes elektrike alternative nuk duhet të ndryshojë më teper se vlerat e lejuara të ndryshimit nga vlera nominale e frekuencës, e cila është 50Hz.

Nivelet e Tensionit

Tensioni i larte TL (110kv 150kv 220kv 400kv) Tensioni i mesëm TM (6kv 10kv 20kv 35kv ) Tensioni i ulet TU (per vlera < 1000v)

8


1.3 PRODHIM I ENERGJISË ELEKTRIKE Sistemi i Gjenerimit Sistemi i gjenerimit është tërësisht i bazuar në Impiantet e Gjenerimit Hidrik. Kapaciteti total i instaluar gjenerues është 1450 MW dhe prodhimi mesatar vjetor është rreth 4200 GWh. Impiantet e gjenerimit hidrik më të rëndësishëm janë Fierza, Komani dhe Vau Dejës në kaskadën e lumit Drin, kapaciteti gjenerues i instaluar në kaskadën e Lumit Drin është 1350 MW. Pjesa tjetër e kapacitetit të instaluar gjenerues është në kaskadën e lumit Mat (Hec Ulzës, dhe i Shkopetit) dhe në kaskadën e lumit Bistricë me Hec Bistrica 1dhe 2.

Hidrocentralet prodhojnë 16% e elektricitetit të prodhuar në botë, ndërsa ato luajnë një rol

të rëndësishëm në energjinë që i duhet disa shteteve. Shqiperia eshte nder te paktat vendet ku 98% energjis elektrike prodhohet nga HEC-et dhe 2% nga TEC i vloresFuqia e përgjithshme e instaluar në vendin tonë rezulton 1 823 MW ku 98 MW prodhohet nga TEC-i

1.3.1 Efiçienca e Prodhimit të Energjisë Elektrike Efiçenca e prodhimit të energjisë elektrike të sistemit tonë elektroenergjetik vlerësohet nga analiza e treguesve kryesorë në vijim: 1. Aftësia e akumulimit të energjisë elektrike në formë rezerve potenciale hidroenergjetike;

2. Aftësia për rregullimin e prurjeve në mënyre vjetore;

3. Optimizimi i kombinimit të prodhimit me importin e energjisë elektrike;

4. Fleksibiliteti i lartë ndaj ngarkesës, ç‟ka i lejon të mbulojë lehtësisht pikun e ngarkesës;

5. Varësia e theksuar e prodhimit të energjisë elektrike nga kushtet hidrologjike të motit;

6. Shkarkimet e ujit nga rezervuarët

7. Investime relativisht më të mëdha për ndërtimin e tyre dhe kohë më e gjatë për përfundimin dhe futjen e objektit në shfrytëzim në krahasim me TEC-et;

8. Shpenzime më të vogla shfrytëzimi dhe mirëmbajtje

Prodhimi publik i energjisë elektrike në vitin 2014 u realizua 100% nga (HEC-et).

9


1.4 Kapacitetet ne disa nga centralet kryesorë

1.4.1 Termocentrali i Vlores

Termocentrali i Vlores, me cikel te kombinuar te prodhimit te energjise elektrike, aktualisht eshte i ndertuar prej nje blloku reth 97 MW dhe perbehet nga turbina me gaz 67 MW, turbina me avull 30 MW dhe gjeneratori i avullit te tejnxehur. Ky termocentral eshte projektuar dhe ndertuar ne menyre te tille qe ne te ardhmen te kete mundesi te zgjerohet duke i’u shtuar edhe dy blloqe te tjera te te njejtes fuqi, duke arritur keshtu ne nje fuqi totale te instaluar reth 291 MW. Ne projekt eshte parashikuar qe ky TEC te punoj me dy lloj lendesh djegese te alternueshme:

Me nafte diezel nr 2, me fuqi kalorifike te ulet ne masen e punes 42612 kJ / kg Me gaz natyror, me fuqi kalorifike te ulet ne masen e punes 34534 kJ / m3.

10


Fig 1.4 .1 TEC-i I Vlores

1.5 TRASMETIMIHyrje

Që të mundemi nga ndonjë zonë në të cilën kemi sasi të mjatueshme të energjisë ta trasmetojme deri te vendi ku mund të shfrytëzohet, përdorim sistemin e trasmetimit e energjisë elektrike. Elemente kryesore të trasmetimit te energjisë elektrike janë linjat dhe rrjeti. Në fillim para paraqitjes së rrymës alternative është përdorur rryma e vazhduare. Ky tension ka qenë i rendit 100 V, dhe ka qenë tension shumë i ulët për trasmetimin. Zbatim të gjerë dhe mundësi shumë më të mëdha janë paraqitur pas vitit 1882 kur është shpikur transformatori i cili ka mundësuar trasmetim të rrymës alternative. Në fillim është përdorur rryma alternative njëfazore. Mundësi ende më të mëdha janë realizuar me shpikjen e rrymës alternative trefazore që ka përparësi në zbatim në krahasim nga rryma e vazhduare dhe rryma alternative njëfazore. Kështu që sot përdoret rryma alternative trefazore për bartjen e energjisë elektrike në largësi të mëdha. Për bartjen e energjisë elektrike

11


zbatohen tensione më të mëdha dhe në fillim të shekullit XX kemi linjat e trasmetimit me tension prej 110 KV, pak më vonë se 10 vite u paraqitën linjat e trasmetimit me tension prej 220 KV. Ndërsa sot janë të aplikuar dhe largëpërcjellës prej 380 KV, në disa vënde dhe 500 KV dhe 750 KV.

Linjat e trasmetimitRrjeti elektrik kryesor përbëhet nga linjat e transmetimit me tension 220 kv që lidhin burimet kryesore të prodhimit të energjisë elektrike (kaskada e drinit ne Veri të vëndit) me qëndrat më të mëdha të konsumit (kryesisht në pjesen qendrore). Rrjeti i linjave me tension 110 kv, gjithashtu ka një shtrirje në të gjithë zonat urbane të vendit dhe furnizon nënstacionet 110/kv (TM- Tensioni i mesem), që i perkasin sistemit të shperndarjes Rrjeti me tension 400 kv është zhvilluar kohët e fundit, vecanërisht nëpermjet linjave të interkoneksionit me vëndet fqinje

Gjatesite e linjave te sistemit te transmetimit, sipas nivelit te tensionit jane si me poshtë: • Linjat e transmetimit 400 kv 293 km • Linjat e transmetimit 220 kv 1170 km

• Linjat e transmetimit 150 kv 34 km • Linjat e transmetimit 110 kv 1289 km Në përbërje të linjave të mesiperme përfshihen dhe linjat e interkoneksionit me vëndet fqinje si me poshtë:

Linja e interkoneksionit 220 kv Fierzë (Shqiperi) – Prizren (Kosove)Linja e interkoneksionit 220 kv Koplik (Shqiperi) – Podgorice (Mali i Zi)Linja e interkoneksionit 400 kv Zëmblak (Shqiperi) – Kardia (Greqi)Linja e interkoneksionit 400 kv Tiranë (Shqiperi) – Podgorice (Greqi)Gjithashtu një linjë me tension 150 kv funksionon midis Shqiperisë dhe GreqisëKapaciteti i shkembimit me vendet fqinjë është i mjaftueshëm për të realizuar shkëmbimet e nevojshme dhe tranzitimet e kerkuara në çdo kohë.

Lista e linjave të interkoneksionit

Fig 1.5 Lista e

linjave të

interkoneksionit

12


Pra, me sa shihet pjesa kryesore sistemit të transmetimit të energjisë elektrike përbëhet nga linjat me tension 220 dhe 110 kv.

Nënstacionet e sistemit të transmetimit paraqiten në gjendje relativisht të mirë, pasi disa prej tyre janë të rinj (400/220 dhe 220/110/20 kv Tirana2, 400/110 kv Zemblak, 220/110 kv Rashbull, 220/110/35 kv Koplik) dhe të tjeret janë rikonstruktuar plotesisht si në drejtim të zevendesimit të paisjeve primare të amortizuara ashtu dhe në drejtim të zëvëndësimit të sistemit të mbrojtjes rele dhe paisjes me një sistem kontrolli monitorimi bashkëkohor.

Transformatorët e rinj janë të tipit me rregullim të tensionit në ngarkesë. Në ketë menyrë në nënstacionet e fuqizuar dhe rikonstruktuar është zhdukur problemi i mbingarkimit të tyre në kohen e pikut të ngarkesës dhe niveli i tensionit të anes 110 kv është përmiresuar së tepermi. Sidoqofte në sistemin e transmetimit ka akoma disa nënstacione me transformatore të vjetër dhe pa mundesi të rregullimit të tensionit në ngarkesë si N/st. Elbasan1,N/st. Sharre, N/s.t Fierze, , N/st Burrel dhe N/st. Koplik. Zevendesimi i ketyre transformatoreve është planifikuar të bëhet në mënyrë graduale.

13


Fig 1.2 Hrta e sistemit të

trasmetimit të energjis elektrike për shqipërinë1.6 Përshkrimi i elementeve të linjave të trasmetimit

Elementet kryesore të linjave ajrore janë: shtyllat, përcjellësit izolatorët, pajisjet për tokëzim etj. Shtylla përbëhet nga koka e shtyllës (dhe gjendet në kulmin e shtyllës dhe ka konzolë), trupi dhe bazamenti. Përcjellësit shërbejnë për trasmetimin e energjisë elektrike ose për mbrojtje nga zbrazjet atmosferike.Llojet e shtyllave dhe karakteristikat e tyreShtyllat per rrjetin ajror elektrik mund te jenë:• Në formë tubi të hekurit• Në formë rrjeti te hekurit • Në formë betoniGjatesia e shtyllave, sipas llojit, distanca në mes shtyllave, lakorja e percjellesve ngashtylla në shtyllë është në rregullore të posacme dhe gjendet në fletën zyrtaretë secilit shtet, që është në perputhje me standardin ISO.

14


Fig 1.6.1 Klasifikimi I shtyllave te linjave te trasmetimit ne baze te tensionit1.7 Shpërndarja e energjis elektrike

Shperndarja e energjis elektrike për vendin tonë mund ta klasifikojme dy linja shpernarse;

Linja shperndarse TM

Linja shperndarse TU

Rrjetet shperndarese ndahen ne dy kategori baze

15


Rrjetet ajrore Rrjetet nentokesore

Rrjetet ajrore kerkojne me pak investime se ato nentokesore dhe janë me të kollajshem per shfrytezim . Por problem qendron se kerkojne hapesir të madhe gjë që në zonat me dendesish të banuara është e pa mundur .

Zhvillimi I teknikes së kabllove në vitet e fundit lejon perdorimin e tyre sidoms në tensione të ulet dhe të mesem

Të dhënat mbi Operatorin e Sistemit të Shpërndarjes

16


Fig 1.3 Te dhenat mbi operatorin e sistemit të shpërndarjes

Rrjeti Shperndarës

Rrjeti shperndarës është pjese e cila ndertohet në mjediset e urbanizuara . Në qytete kjo me së shpesht realizohet me kabollo të vendosur në tokë dhe në vënd banimet me dendesi të vogel rrjeti shperndares përbëhet nga percjellsit e zhveshur të mbeshtetur në izolatoretë shtylla mbajtse Tensionet nominaleë rrjetit elektrik shpërndarës në publik mund të jetë 110 . 35, 20, 10 kv si dhe 400/220

Rrjetin shperndares mund ta klasifikojme :a) Rrjetin radial b) Rjetin unazor c) Rrjetin e mbyllur TU d) Rjetin me furnizim te dyfishte e) Rrjetin nentokesor TU radial

a) b)

c) d)

Fig 1.7 Paraqitja skematike e rrjetit shpërndarës

17


1.8 Struktura e rrjetev shpërndarëse

Një vënd të rëndësishem në rrjetin shpërndarjes zenë dhe paisjet që perdoren në to të cilat jane:Aparaturat e komutimit – shërbejnë për kyçje –çkycjen e sektorve të rrjetit paisjet kryesore të kesaj ktegorie janë:

a) Ndarësit b) Çelsat e ngarkesësc) Çelsat e fuqisëd) Thikë linjee) Thikë zbare f) Shkarkues g) Thikë toke Paisjet e mbrojtjes- shërbejne për izolimin automatik të sektorve të rrjetit në rast avarie ose paralajmerim të avaris. Grupet të tyre janë:

a) Çelsat e fuqisë (veprojnë pas inpulsit të reles mbrojtëse)b) Siguresat

Disa nga paisjet kryesore

Fig.2.2 Ndarës Fig2.3 Trasformator rryme dhe tensioni Fig2.4 Çeles me gaz SF6

18


1.9 Llojet e përcjellsëvePërçuesit duhet të kenë veti të mira elektrike për trasmetimin e energjisë elektrike dhe duhet të jenë të

mbrojtur. Gjithashtu, përcjellësit duhet të jenë ekonomik. Përcjellësit përbëhen nga metalet, si dhe përcjellës me metale të kombinuar. Nga metalet përdoren bakri dhe alumin për shkak të vetive të mira elektrike. Alumini si përçues është me masë më të lehtë por është përcjellës më i dobët dhe ka veti mekanike të dobëta. Më së shumti përdoren lloje të ndryshme të bronzit, dhe çeliku i zinkuar. Zakonisht kanë veti mekanike më të mira d.m.th fortësi më të madhe por janë përcjellës të dobët. Bronzi është përzjerje bakri me silicium dhe në kohë të re dhe me cadmium, magnesium dhe kallaji. Aldrej është përzjerje e aluminiumit (99,7%) ndërsa pjesa e mbetur 0.3% ka përmbajtje të magneziumit dhe siliciumit. Përçuesit e kombinuar janë të përbërë nga dy metale. Në brendësi të përcjellësit zakonisht gjendet çeliku që shërben për të përballuare veprimet mekanike për shkak të fortësisë së tij, dhe jashtë është çfardo metali tjetër që ka veti më të mira elektrike. Këto kombinime janë në shumicen e rasteve alumin-çelik i njohur me emrin aluçel, aldrej-çelik dhe bakri-çelik

Kabllot kabllot përdoren për rrjeta elektrike për përcjellësit dhe për përcjellësit mbi tokë, si dhe kabllo nëntokësore,

vetëm se këto lloje janë më të shtrenjtë dhe haste vështiresi ne gjetjen e defekteve . Megjithatë përdorimi kabllove gjithnjë e më shumë zbatohet në praktikë. Zakonisht përdorimi i tyre është në vende ku kërkohet siguri më e madhe, si psh: gjatë kalimit të lumenjve, binarët hekurudhor, rrugë kryesore etj. Kabllot mund të ndahen:

Sipas tensionit: për tension të lartë dhe të ulët. Sipas zbatimit: energjetik dhe telekomunikacionit. Sipas materialit të përcjellësit: bakrit dhe aluminit. Sipas llojit të izolimit: gomës, letrës, polivinilit etj.Ne tabelen jane paraqitur seksionet e percuseve te linjave ajrore si dhe linjave nentokesoreme tensionit dhe rrymat perkatse

Tabela 1.1 Paraqitja seksionet te percuseve te linjave ajrore si dhe linjave nentokesoreme tensionit dhe rrymat perkatse

19

Seksion i iPercuesit U(kv) In(A) Sn(MVA)Linjë ajroreACSR 150/25 mm2 110 Kv 440 A 84 MVAACSR 240/40 mm2 110 Kv 605 A 115 MVAHWTASCR 173 mm2 110 Kv 730 A 139 MVAACSR 360/57 mm2 119 Kv 780 A 149 MVA ACSR 360/57 mm2 220 Kv 780 A 297 MVAACSR 490/65 mm2 220 Kv 951 A 362 MVA ACSR 2x490/65 mm2 400 Kv 1900 A 1316 MVALinja kabllore400 mm2 (T=65℃) 110 Kv 575 A 110 MVA630 mm2 (T=65℃) 110 Kv 740 A 141 MVA800 mm2 (T=65℃) 110 Kv 825 A 157 MVA1000 mm2 (T=65℃) 110 Kv 900 A 171 MVA1200 mm2 (T=65℃) 110 Kv 1115 A 212 MVA


1.10 KONSUMTORËT

Ne baze te dhenave te OSSHE-se numri I konsumatorv rezulton te jete 1 194 705

Në vendin tonë konsumi familjar në raport me konsumin e përgjithshëm të faturuar për konsumatorët tariforë për vitin 2013 përbën rreth 57.6 %. duke shfaqur të njëjtin trend sikurse edhe në vitet e tjera.

grafiku I konsumatorve sipas kategorive

Një peshë të rëndësishme në konsumin e energjisë elektrike zënë edhe konsumatorët buxhetorë dhe jo buxhetorë, tek këta të fundit bëjnë pjesë kryesisht ujësjellësit dhe hidrovorët.

. Në figurën paraqitet në mënyrë grafike konsumi total vjetor i energjisë elektrike (duke përfshirë edhe konsumin e klientëve të kualifikuar) në Shqipëri për periudhën 2002 deri në 2014. Figure Konsumi i përgjithshëm në vite Në tabelat e mëposhtme jepen treguesit e sintetizuar nga të tre operatorët kryesore të sistemit energjetik në Shqipëri. Piku i Ngarkesës në vitin 2014 shënon 1475 MW në janar 2014

20


Grafiku I konsumimit total I energjis elektike ne shhqiperi nga viti 2002-2014

KAPITULLI 22.1 Mbrojtja

Mbrojtja është gjëja me e rëndesishme për një sistem elekto-energjitik prandaj ajo duhet trajtuar me kujdes të vecantë. Me mbrojtjen tentojme të kufizojme demtimet në raste avarie për nënstacionin dhe të eliminojme situatat e rrezikshme për jeten e njerzeve që mund te krijohen.

Llojet e Mbrojtjeve

Mbrojtja e linjave të trasmetimit jane me :

Mbrojtje nulare dhe distancionale me tre zona, me tre kohe të ndryshme.

Mbrojtje maksimale që vepron për rrymën 1.2 me kohë

Mbrojtje të çastit vepron për rrymën , është pa kohë meqë ka lidhje kabllore. Mbrojtje me tokën, kur një fazë bie me tokën çkyçet linja.

Mbrojtja e transformatorëve

Mbrojtja diferenciale.Është pa kohë,vepron për lidhje të shkurtër midis transformatorëve të rrymës nga ana 220KV dhe 110KV

Mbrojtja gazore.Jep sinjalizim dhe bën stakim (kur sasia e gazit është e madhe bie sinjali dhe ndodhë ckycja,kur sasia e gazit është e vogël bie sinjali dhe nuk ndodhë ckycja).

Mbrojtja gazore e rregullatorit, çkycë transformatorin.

Mbrojtja nga temperatura. Kur temperatura e transformatorit shkon jepet sinjalizimi dhe kur

temperatura shkon transformatori çkycet në mënyrë automatike. Diskordancë poli.Vepron kur një fazë ka avari dhe i çkyçë të treja(për arsye që transformatori të mos

punoj me dy faza)

21


Fig 2.1 paraqitja e disa perj elementve te nje nenstacioni

22


2.2 Mbrojtja e transformatoreveTransformatoret e fuqise janë nga pajisjet më të rëndesishme të sistemit elektroenergjetik dhe sidomos të nënstacioneve dhe si të tille mbrojtja e tyre në raste avarie është shumë e rëndesishme.Mbrojtja e transformatorve kryhet në disa forma:1- Mbrojtja nga tensioni

maksimal minimal

2- Mbrojtja nga mbingarkesa3- Mbrojtja gazore4- Mbrojtja nga temperatura5- Mbrojtja nga niveli vajit

maksimal minimal

1)- Tensioni maksimal ose mbitensioni shkaktohet në rastin kur tensioni në secondarin e transformatorit është rreth 115 % e tensionit nominal (1.15Un).Në këtë rast tensioni rregullohet me ane të rregullatoreve tensionti të vendosur brënda transformatorit dhe që

kryejne rregullimin e tensionit nën ngarkese duke rritur numrin e spirave në primarin e transformatorit

(W1) U 1U 2

=W 1W 2

⇒U 2=U 1 W 2W 1 .

Tensioni minimal ose nëntensioni zakonisht ndodh në ato raste kur ngarkesa rritet tepër sidomos gjatë stines së dimrit dhe në secondarin e transformatorit kemi rreth 80% e tensionit nominal (0.8Un).

Në këtë rast tensioni rregullohet me 2 menyra: Ulet aq sa është e mundur ngarkesa e konsumatove jo kryesore me alternime fiderash. me ane te rregullatoreve të tensionit duke ulur numrin e spirave në primarin e transformatorit

(W1) U 1U 2

=W 1W 2

⇒U 2=U 1 W 2W 1 .

2)- Mbingarkese kemi në ato raste kur ngarkessa e konsumatorit kalon reth 130% e ngarkeses nominale të transformatorit sidomos në periudhat e pikut.Në keto raste duhet mbajtur ngarkesa nën ketë kufi duke e ulur ate për të mos rrezikuar stakimin e transformatorit.

3)- Mbrojtja gazore aktivizohet në ato raste kur rritet presioni i gazit në kazanin e vajit. Rritja e presionit të gazit shkaktohet:

Nga prishja e izolacionit. Gjatë lidhjeve të shkurtra (LSH) në TR ,gjatë të cilave çlirohet sasi gazi. Gjate mbushjes me vaj të transformatorit pa kushtet e duhura teknike. (futet pluhur lageshtire etj) Gjate uljes drastike të temperaturave nën 0° Celcius (vaji tkurret). Nga lekundjet sizmike (termetet) që shkaktojne lekundje të vajit dhe stakimin e transformatorit. Gjatë transportit të transformatorit.

23


Për tu mbrojtur nga keto probleme transformatoret janë të pajisur me sensore ose galixhane të vndosur në zgjerues i cili vihet në levizje nga presioni i gazit.

Nga lloji i gazit percaktohet edhe lloji i defektit.Galixhandi është i ndertuar në një menyrë të tille që punom me 2 stade sinjalizim dhe stakim, sinjalizimi ndodh në rastin e presionit të vogel të gazit ndërsa stakimi atëhere kur pressioni është i madh dhe si

pasoje edhe defekti.4)- Temperatura në transformator mund të rritet për disa arsye

Papastertite mbi TR që nuk lejojne shkembimin e nxehtesisë me ambjentin e jashtem. Mbingarkesa. Prishja e sistemit të ventilimit.

Keto probleme mund te riparohen si me poshtë: Duke e mirmbajtu TR nga jashte. Duke e mbajtur ngarkesen në regjim nominal dhe aktivizuar sistemin e ventilimit.

Zona për të cilen jepet sinjalizim është temperatura 80° Celcius.Duhet pasur kujdes që temperatura të mos kaloje 95° Celcius pasi po u rrit temperatura vaji ftohet me veshtirsi për

shkak të nxehtesise specifike të larte, për ketë arsye personeli i nënstacionit duhet të kontrolloje periodikisht çdo 2 ore temperaturen e transformatorit.

5)- Mbrojtja nga niveli(maksimal ose minimal) i vajit kryhet mekanikisht nga personeli operativ.Niveli i vajit duhet te analizohet 1 here ne 6 muaj ose 1 here ne vit ne laborator me nje kampion.

Në rastin e I dhe II transformatori nuk kyçet pas stakimit pa u siguruar për arsyen e avarisë.Për III duhet nxjerre gazi mekanikisht.Për IV duhet te rritet ngarkesa nqs eshte e mundur.Për V niveli i vajit qetesohet me kalimin e kohës mund të kyçet TR.Për VI trasformatori nuk duhet vendoset në funksionim pa kaluar 48 oer.

Fig 2.2 paraqitja e trasformatorit2.3 Mbrojtja nga mbitensionet

24


Mbrojtja nga mbitensionet është një problem që preokupon shumë ekspert të teknikës së tensioneve të larta. Meqë tensionet klasifikohen në tensione të jashtme (atmosferike), dhe të brëndshme (komutimit dhe rezonances), edhe mbrojtja nga këto ka veçantit e veta. Sipas te dhënave edhe mbrojtja do të klasifikohet në mbrojtje nga mbitensionet e jashtme(atmosferike) dhe mbrojtja nga mbitensionet e brendshme.

Mbrojtja nga mbitensionet e jashtme (atmosferike) Për mbrojtje nga mbitensionet e jashtme përdoren këto pajisje:

Rrufepritësi, Përçuesi mbrojtës, Sferat mbrojtëse dhe Shkarkuesit e mbitensioneve.

Si element përcjellës i çdo pajisje mbrojtëse nga mbitensionet është gjithmonë tokëzimi Rrufepritësi Nuk ka mbrojtje absolute nga goditja e rrufesë. Megjithatë mbrojtje shumë efikase nga goditjet direkte e rrufesë bëhet me anën e rrufepritësit. Çdo rrufepritës përbëhet prej marrësit, përcjellësve, dhe rezistencës së tokëzimit. Karakteristika themelore e rrufepritësit është zona mbrojtëse e tij

hx- lartësia e rrufepritësit ha- lartësia aktive mbrojtëse x- rrezja mbrojtëse

Fig 2.1 Zona mbrojtëse e rrufepritësit

Trosi

25


Më qëllim të mbrojtjes së përçuesve të fazës nga goditja e drejtpërdrejt e rrufesë, Mbrojtja e përçuesve fazorë nga goditja e drejtpërdrejt varet shumë nga këndi mbrojtës i përçuesit mbrojtës.

a)

b)

Fig Goditja e drejtpërdrejt e rrufesë në përçuesin mbrojtës në përçuesin fazorë dhe në afërsi të shtyllës së tensionit të lartë, b) këndi mbrojtës i përçuesit mbrojtës

26


2.4 Mbrojtja e linjave te Trasmetimit

Linjat e tensionit te larte 400kV, 220kV, 150kV dhe 110kV, kanë : Mbrojtje Distancionale dhe Mbrojtje Rezerve (Back-Up). Të gjitha linjat 400 kVdhe 220 kV, do të kenë dy skema mbrojtje:

Distancionale Kryesore me operim te shpejte. Mbrojtje Rezerve.

Eshte e preferueshme që mbrojtjet kryesore të ushqehen nga burime të ndryshme për tension dhe rrymë. Tensioni mund të sigurohet veç e veç nga transformatoret e tensionit në zbara dhe transformatoret e tensionit në linje. Rryma mund të sigurohet nga transformatoret e rrymes së linjave nga dy bobina të ndryshme të tij. Me zgjedhje Sistemi i Transmetimit siguron mbrojtje rezerve shteseKohët e tarimit të zonave duhet të perfshijne dhe kohët e veprimit të çelsave.Koha e veprimit te zones se pare (bashke me veprimin e çelsit) 80 mili sekonda.Koha e veprimit të zones së dyte (bashke me veprimin e çelsit) 400 mili sekonda.Linja 220 kV: Kane dy Mbrojtje Distancionale dhe Mbrojtje Rezerve (Back–Up). Mbrojtja Distancionale në linjat 220kV mund të jete statike ose numerike dhe të kete minimumi 3 zona me veprim te shpejtë.Kohet e tarimit të zonave duhet të perfshijne dhe kohet e veprimit të çelesave.Koha e veprimit të zones së pare (bashke me veprimin e çelsit) 110 mili sekonda.Koha e veprimit të zones së dyte (bashke me veprimin e çelsit) 400 mili sekonda.Linjat 110kV: Kanë mbrojtje distancionale dhe mbrojtje rezerve (Back–Up). Mbrojtja distancionale në linjat , 110kV mund të jetë statike ose numerike dhe të ketë minimumi 3 zona me veprim te shpejtë.Kohet e tarimit të zonave duhet të perfshijne dhe kohet e veprimit të çelesave.

Koha e veprimit të zones së pare (bashke me veprimin e çelsit) 120 mili sekonda.Koha e veprimit te zonës së dytë (bashkë me veprimin e çelsit) 400 mili sekonda.Kohët e zonave të tjera percaktohen sipas zones së mbulimit dhe konfiguracionit të Sistemit të Transmetimit. Mbrojtjet e linjave 110kV paisen me Automatiken e Kyçjes .

Fig .3.3 Sistemi mbrojtjes së një linje dhe bllokskema e strukturore e mbrojtjes së një linje trasmetimi

27


Mbrojtja distancionale Mbrojtja distancionale realizohet me rele të drejtimit dhe të nën impedancës. Releja e mat raportin U/I dhe vepron në qoftë se vlera e matur është më e vogël se vlera e akorduar në të.

Fig 1.3Mbrojtje distancionale

Përparësitë dhe të metat e mbrojtjes distancionale janë: Është mbrojtje selektive e linjës në rrjetet konturale ( të mbyllura). Koha e veprimit të relesë zakonisht është rreth 30 ms. Kjo mbrojtje është mbrojtje rezervë me zonën e dytë dhe të tretë për relet tjera pasuese. Zonat e para të cilat e mbulojnë së paku 85% te elementit (linjës) që mbrohet janë me veprime të

shpejtë dhe kanë selektivitet absulut, Nuk ka nevojë për linja kanale të ndërlidhjes, Nuk ndikohet nga shtimi dhe ndryshimi i ngarkesës, Vepron për dëmtime të ndryshme (lidhje të shkurtra, lidhje me tokën dhe për mbingarkesa të

palejuara ).

Të metat janë: Ndjeshmëria varet nga impedanca e ngarkesës, Në veprimet e mbrojtjes ndikojnë:

Linja e shkurtër Lëkundja e fuqisë Ndikimi i rezistencës së dëmtimit

28


2.5 Mbrojtja e nenstacioneveMbrojtjen e kemi:

Mbrojtja e linjave në hyrje të nënstacionit Mbrojtja e transformatoreve Mbrojtja nga mbitensionet Mbrojtja mbirrymat Mbrojtja e fiderave

Mbrojtja nga mbitensionetMbitensionet mund të jenë të jashtme ( atmosferike ) ose të brëndshme ( gjate manovrimeve operative ose gjatë LSHNë rastin e mbitensioneve të jashtme linja mbrohet me ane të trosit ku mbitensioni perhapet në formë vale pergjate linjes derisaarrin tek shkarkuesi i cili çpohet dhe ne kete menyre e percjelle rrymen e goditjes në toke prandaj edhe shkarkuesit vendosen në hyrje të linjes.Nenstacioni mund të mbrohet nga mbitensionet atmosferike edhe me anë të rrufepritesve të cilet shpernadhen në hapesiren e nenstacionit në distanca 25 metra nga njeri tjetri.

Mbrojtja mbirrymatMbirrymat shkaktohen gjate LSH të ndryshme.Mbrojtja nga mbirrymat realizohet me ane të celesave të fuqise, relet dhe siguresatçelesat e fuqise çkycin mbirrymat e LSh mbasi marin impuls nga reletë Reletë e rrymës maksimale japin sinjal në celesat të cilët çkycen në qoftë se intensiteti i rrymes rritet mbi një vlere të caktuar ,sinjal të cilin e marin nga transformatoret e rrymës te vendosur ne percjelles. Relete jane me kohe dhe pa kohe veprimi . Te parat ckycin celesin pas nje farë kohe ndersa të dytet bëjne çkycje të menjehershme. Mbrojtja e seksionit 110 kVMbrojtje nga mbitensioni

Vepron per 0.85 Un në sinjal (pa stakim celesi). Vepron per 1.150 Un ne sinjal (pa stakim celesi).

Mbrojtje maksimale Vepron për 1.50 In me stakim celesi 110 [KV] te seksionimit për t=3[sek] Vepron për 0.5 In me stakim celesi 110[KV] të seksionimit për t=0[sek]

29


KAPITULLI 33.1 Transformatoret

Qëllimi i përdorimit të transformatorëveTransformatori është një paisje elektromagnetike statike që përdoret për shndërrimin e tensionit alternativ , duke ruajtur të njëjtën frekuencë dhe zakonisht me rendiment shumë të lartë. Për të transmetuar energjinë elektrike në largësi të mëdha është e nevojshme që tensioni i gjeneratorëve të rritet. Pas transmetimit , ky tension duhet të ulet dhe këtë ndryshim tensioni e kryejnë transformatorët. Energjia elektrike nuk mund të transmetohet me tension të ulët.Transformatori trefazor Transformatori trefazor shërben për transmetimin e tensionit trefazor. Qarku magnetik i tij përbëhet nga tre thupra të lidhura mes tyre me dy zgjedha. Mbi çdo thupër vendosen dy pështjella, parësori dhe dytësori i çdo faze. Fillimet e pështjellave parësore shënohen me shkronjat e mëdha A,B,C ndërsa mbarimet me X,Y,Z. Për dytësorin përdoren shkronjat e vogla a,b,c dhe x,y,z. Për neutrin përdoret shkronja O në parësor dhe o në dytësor. Koefiçenti i transformimit varet si nga raporti i numrit të spirave, ashtu edhe nga ai tensioneve të linjave përkatëse. Pështjellat parësore e dytësore lidhen mes tyre në yll e trekëndësh në mënyrë të pa varur duke krijuar katër kombinime Y-Y; Y-Δ; Δ-Δ; Δ-Y

Skemat e lidhjes së pështjellave të transformatorëvePështjellat e transformatorëve mund të lidhen në tri mënyra: në yll në trekëndësh (dhe në zigzag Lidhja në yll përdoret në tensione të larta pasi pështjellës i ushtrohet tensioni i fazës, i cili duke qënë √3 herë më i vogël se tensioni i linjës, krijon lehtësi për izolimin e saj. a b c Mënyrat e lidhjes së pështjellave të transformatorit Lidhja në trekëndësh përdoret në transformatorët me tensione të ulëta dhe me rryma të mëdha, sepse lejon të zvogëlohet seksioni i përcjellësve të pështjellës, pasi rryma në pështjellë është √3 herë më e vogël se rryma e linjës. Në lidhjen zigzag pështjella e seicilës fazë është e ndarë në dy pjesë të barabarta dhe vendoset në dy thupra të ndryshme. Kjo gjë, nga njëra anë krijon mundësinë që të zvogëlohet asimetria e rrymave, por nga ana tjetër harxhon më shumë përcjellës. Kjo mënyrë lidhjeje përdoret në raste speciale si p.sh. në transformatorët e drejtuesve me zhivë, të furrave elektrike me hark.

Fig . 3.1 Paraqitja e lidhjeve te peshtjellave te trasformatorit

30


3.2 Punimi në paralel i transformatorëve

Për të siguruar një furnizim pa ndërprerje me energji të konsumatorëve në rastet e remontit apo avarisë së transformatorit përdoret kyçja në paralel e tyre. Kjo siguron edhe një shfrytëzim sa më racional të transformatorit. Transformatorët kyçen në paralel kur parësorët e tyre lidhen në të njëjtin rrjet,ndërsa dytësorët ushqejnë të njëjtët konsumatorë. Skema e lidhjes tregohet në fig 3.2 më poshtë

Fig. 3.2. Skema punimit në paralel të transformatorëve njëfazorë

Gjatë lidhjes në paralel të transformatorëve duhet të plotësohen disa kushte për të siguruar kushte të përshtatshme pune të tyre:

1. Koefiçentët e transformimit të të dy transformatorëve duhet të jenë të njëjtë, domethënë kI = kII Plotësimi i këtij kushti eleminon lindjen e rrymave barazuese në dytësorin e transformatorëve gjatë regjimit pa ngarkesë. Në praktikë lejohet një tolerancë që s’duhet të kalojë 0,5% nga mesatarja algjebrike e koeficientëve.

2. Tensionet e lidhjes së shkurtër të të dy TR duhet të jenë të barabartë : UshI = UshII . Në 41 praktikë lejohet një tolerancë jo më shumë se 10% nga mesatarja aritmetike e tyre, me kusht që fuqitë nominale të transformatorëve të mos ndryshojnë më shumë se 1/3

3. Grupet e lidhje, në rastin e transformatorëve trefazoër të kyçur në paralel, duhet që të jenë të

barabartë, në mënyrë që f.e.m e dytësorëve të tyre të jenë në fazë. Në këtë rast nuk lejohet asnjë tolerancë.

31


3.3 Rregullimi i tensionit në transformator

Për shkak të humbjeve që ndodhin në transmetimin e energjisë, tensioni pranë burimit nuk do të jetë i njëjtë në fundin e tij dhe kjo reflektohet edhe në konsumator. Lind kështu domosdoshmëria e rregullimit të tensionit që të sigurohet një furnizim normal i tyre. Kjo realizohet nëpërmjet koeficientit të transformimit k , duke ndryshuar numrin e spirave të transormatorit nga ana e parësorit (W1 ). Në praktikë përdoren dy mënyra: 1- Rregullim me shkyçje të transformatorit nga rrjeti 2- Rregullim nën ngarkesë (pa shkyçje nga rrjeti)

Rregullimi me shkyçje nga rrjeti Mënyra e rregullimit me shkyçje nga rrjeti përdoret në transformatorët ulës të vendosur në kabinat e transformimit, nga ana e tensionit të lartë. Çelësi që përdoret për ndryshimin e numrit të spirave vendoset mbi kapakun e transformatorit dhe del më i lirë (I1 < I2 ).Sipas kësaj mënyre, tensioni mund të ndryshoje nga -5% deri në +5% e vlerës së tensionit nominal. Në mënyrë skematike kjo gjë tregohet në fig.50 më poshtë.

fig 3.3 a) duke ndryshuar numrin e spirave ne peshtjellen primare

fig 3.3 b) duke ndryshuar numrin e spirave të pështjellës sekondare të pështjellës primare

Rregullimi i tensionit ne ngarkese nga rrjeti

32


Rregullimi i tensionit nën ngarkesë Skematikisht procesi i rregullimit tregohet në fig.3.3 më poshtë.

Çelësi që realizon këtë proçes është i paisur me një reaktor R, të vendosur midis kontakteve të lëvizëshme të tij dhe që mbron pështjellën. Komandimi i çelësit kryhet nga një transmision me motor elektrik që mund të jetë i automatizuar.

Fig 3.4 Rregullimi i tensionit nën ngarkesë

Autotransformatori Autotransformatori është transformator me një pështjellë të vendosur mbi një bërthamë çeliku të mbyllur. E gjithë pështjella shërben si parësor dhe lidhet me rrjetin, ndërsa një pjesë e saj shërben si dytësor dhe lidhet me ngarkesën

a) me ngarkesë; b) pa ngarkesë E veçanta e autotransformatori është se pështjellat kanë lidhje elektrike. Fillimi dhe mbarimi i pështjellës parësore shënohet me A-X, ndërsa asaj dytësore me a-X. Koeficienti i transformimit llogaritet njëlloj si tek transformatori i zakonshëm: K=E1 /E2 =W1 /W2 = U1/U2 =I2 /I1

Fig. 3.5 Skema elektrike e autotransformatorit

Përparësitë e autotransformatorit, në krahasim me transformatorin me të njëjtën fuqi janë:

ka humbje më të vogla energjie ka kosto më të ulët ka rendiment më të lartë harxhon më pak material aktiv ndryshimi i tensionit është më i vogël

Të metat kryesore janë: Rryma më të mëdha të lidhjes se shkurter në dytësor Për shkak të lidhjes elektrike mes dy pështjellave kërkohet përforcim i izolimit të pështjellës nga trupi Ekziston rreziku i rënies së TL nga ana e TU.

Autotransformatorët përdoren kryesisht për qëllime laboratorike. Ka autotransformatorë ku tensioni dytësor ndryshon në mënyrë të vijueshme. Ata mund të jenë një dhe tre fazorë

33


3.3 Transformatoret e rrymes dhe tensionit

Transformatoret e Rrymes

Transformator rryme i cili sherben per mbrojtje matje dhe sinjalizim,trasformatoret e rrymes kan rol kryesor ne mbrojtjen maksimale dhe ate te castit.

Funksioni kryesor i transformatorëve rrymor është: Ulë rrymat e sistemit te primarit në nivelin i cili mund të

përdorët nga instrumentet dhe mbrojtja, Mundëson përdorimin e instrumenteve dhe releve te

standardizuara, Mundëson përdorimin e sistemit të centralizuar të matjes

dhe mbrojtjes

Fig 3.6 TRansformatori i rrymes

Transformatoret e tensionit Transformator tensioni,sherben per matje sinjalizim dhe mbrotje.Transformatorët e tensionit janë tip i transformatorëve për matje. Përdoret kur kemi nevojë për matjen e tensionit të lartë që është e vështir për matje me metodën direkte pra në qoftë se pajisje të tilla ekzistojnë, ato do të jenë shumë të vështira dhe të shtrenjta. Për përdorimi i transformatorit të tensionit, tensioni i lartë transformohet në vlerën që mundëson përdorimin e mjeteve matëse standarde dhe releve. Me këtë arrihet edhe një siguri e personelit punues. Transformatorëve të tensionit janë të dizajnuara që të kenë raport të saktë për të

ulur tensionin në mënyrë që të mund të matet në një tension të sigurt (zakonisht 100V). Janë të dizajnuara për të përfaqësuar një ngarkesë të vogël të tension që matet.

34


Fig 22 Transformatoret e tensionit

35


KAPITULLI 4

4.1 Projekti “Rimëkëmbja e Sektorit Elektroenergjitik”

Ky projekt i nisur nga ministria e Energjisë dhe Industrisë parashikon investime kapitale të domosdoshme dhe reforma të thella, për të rritur sigurinë në furnizimin e konsumatorit me energji elektrike dhe nxjerrjen e sektorit nga kriza financiare.Me zbatimin e projektit, synohet që të ulen humbjet totale në rrjet në 17% në vitin 2019, nivelin e arkëtimeve nga 84% që është sot, në të paktën 93% në vitin 2019Zgjerimi I nenstacioneve te Tiranes për të rritur sigurinë e furnizimit me energji elektrike ne një nga zonat më të populluarat të Shqipëri.Në sektorin e shpërndarjes do të instalohen rreth 2600 km kablo llojesh të ndryshme për tensionin e ulët dhe të mesëm, do të montohen mbi 500 kabina elektrike dhe 10.000 shtylla të tensionit të ulët, kryesisht për zonat më të populluara dhe më problematike.Qendra e të dhënave për sistemin e transmetimit do të përmirësohet si dhe parashikohet të ngrihet një sistem modern faturimi, pasi synohet menaxhim më profesional i shoqërisë së shpërndarjes, ku do të punohet për futjen e teknologjive më të mira në sektorin e shpërndarjes.Projekti Rimëkëmbja e Sektorit Elektroenergjitik parashikon investime në sistemin e transmetimit, për të bërë të mundur fillimin e liberalizimit të tregut të energjisë elektrike në 2015 pasi synohet që në vitin 2018, 40% e tregut të liberalizohet..

4.2 Projekte zhvillimi

Një pjesë e rëndësishme e projekteve në sistemin e transmetimit janë venë në operim gjatë viteve të fundit dhe të tjerë janë ende në fazën e implementimit. Statusi i këtyre projekteve është si më poshtë

Rehabilitimi dhe modernizimi i sistemit të kontrollit, mbrojtjes dhe monitorimit si dhe zëvendësimi i pajisjeve primare të nënstacioneve 220 kV V.Dejes, Fierze dhe Koman .

Projekti konsiston në realizimin e një sistemi të ri të kontrollit, mbrojtjes e monitorimit të të gjitha daljeve 220 kV, 110 kV dhe 10 kV, një sistem të ri automatik të kompjuterizuar të kontrollit të nënstacioneve, instalimin e paneleve të kontrollit dhe mbrojtjes në sallën e komandës, kablime të reja për lidhjen e sistemit të ri të releve të kontrollit dhe mbrojtjes, si dhe të gjitha përshtatjet e nevojshme me pajisjet në fushë.

Ndërtimi i linjës së interkonjeksionit 400 kV Tirana2 – Kosova B

Punimet janë në fazën e përgatitjes së projektit teknik. Meqenëse ky LOT përfshin dhe një sistem LFC për të punuar si një bllok kontrolli i përbashkët me Kosovën, janë në fazën e hartimit të rregulloreve dhe marrëveshjeve përkatëse. Linja e interkonjeksionit do të mundësojë lidhjen direkte me linjë 400 kV të sistemeve elektroenergjetike të Shqipërisë dhe Kosovës, duke fuqizuar dhe lidhjen e këtyre dy sistemeve me rrjetin e rajonit. Duke konsideruar që prodhimi i energjisë elektrike në Shqipëri predominohet nga hidroenergjia dhe në Kosovë nga TEC-et me qymyr, kjo linjë interkonjeksioni do të ndihmojë në balancimin e tregut të energjisë të dy vendeve, do të reduktoje riskun hidrologjik në Shqipëri dhe tregu i energjisë elektrike midis dy vendeve dhe me rajonin do të mund të zhvillohet pa kufizime nga rrjeti transmetues. Projekti, përveç rritjes së kapacitetit të shkëmbimit të energjisë elektrike dhe besueshmërisë së rrjetit në rajon, do të mundësojë shfrytëzimin optimal të burimeve të përbashkëta të prodhimit të energjisë elektrike të Kosovës dhe Shqipërisë, duke pasur parasysh natyrën komplementare të tyre.

36


Fig 4.1 Linjat e interkonjeksionit

Loti i parë përfshin Zgjerimin e N/stacionit 400/110 kV Zemblak me një transformator të dytë 400/110 kV me fuqi 150 MVA dhe plotësimin e skemës primare të Nënstacionit. Loti i dytë përfshin:

Ndërtimin e linjës 110 kV Ersekë – Permet, 56 km e gjatë.

Ndërtimin e linjës 110 kV Babice–Sarande, 104 km e gjatë.

Ndërtimin e qarkut te dytë të linjës 110 kV Zemblak – Korce, 13 km

Rehabilitimin e linjave 110 Memaliaj – Kelcyre – Përmet dhe Korce – Erseke, gjithsej 105 km, si dhe punime rehabilituese në N/stacionin 110 kV Përmet.

Siç shihet projekti ka një shtrirje mjaft të gjerë, duke përfshirë pjesën perendimore dhe atë lindore të jugut të Shqipërisë.

37


4.2 Projektet e planifikuara për zhvillimin afatshkurtër të Sistemit të Transmetimit

Disa nga këto projekte përfshijnë Ndërtimi i linjës 220 kV me dy qarqe Tirana2 – Rrashbull dhe N/stacioni 220/110 kV Rrogozhinë.

Fuqizimi i rrjetit unazor 110 kv të qytetit të Tiranes ( kablor) dhe ndërtimi i N/stacionit 220/110 kV (opsion 400/110 kV ) Tirana 3.

Ndërtimi i linjës së interkonjeksionit 400 kV Elbasan – Bitola (Maqedoni) si dhe nënstacionit të ri 400/220 kV Elbasan 3

Gjatë vitit 2014 investimet e planifikuara nga ana e OST për tu financuar nga burimet e veta pritet të realizohen në vlerën 1.65 miliard lekë kundrejt 2.04 miliard lekë të planifikuara. Kjo kryesisht për faktin që OSHEE nuk ka shlyer në kohë detyrimin financiar për shërbimin e transmetimit, e cila është e ardhura kryesore për OST. Sidoqoftë, krahasuar me vitet e mëparshme, pritshmëria e realizimit të investimeve është më e lartë. Ndër investimet kryesore të këtij viti përmendim ndërtimin e linjave 110 kV Uznovë – Çorovodë, dhe Lapaj – Peshkopi, blerjen e një autotranformatori 220/110/35 kV për N/stacionin Elbasan1, Blerje dhe implementimi i një platforme të re elektronike për Qendrën e Menaxhimit të Energjisë.

Ndërtimi i Qëndres së re Kombëtare Dispecer “Sistemi i Ri i kontrollit SCADA/EMS i Qëndrës Kombëtare Dispecer” është një nga projektet më të rëndësishme të Operatorit të Sistemit të Transmetimit. Njësia qëndrore e sistemit të ri SCADA/EMS dhe facilitetet për shfrytëzimin e tij, së përqëndruar provizorisht në sallën e kontrollit të N/st 400 kV Tirana2. Ky projekt është tepër kompleks dhe përfshin:

Fig 4.2 Qendra E Re Komtare Dispecer

38


Sistemin e Telekomunikacionit ku përfshihet shtrirja e rreth 450 km fibër Optike (OPGW) dhe paisjet e tjera të telekomunikacionit si RTU, PLC, MUX, PABX, që realizojnë marrjen e të dhënave për sistemin SCADA dhe EMS nga N/stacionet e Sistemit të Transmetimit, Centralet e KESH dhe N/stacionet kryesore të CEZ Shpërndarje. Sistemin SCADA me funksionet e grumbullimit të dhënave, përpunimit e ngjarjeve, llogaritjen e të dhënave, Monitorimin e kufirit të parametrave, Raportimet, Komandimin në distancë, etj.

Fig 4.3 sistemi scada

Sistemin e Menaxhimit të Energjisë (EMS) me funskionet e Parashikimit të ngarkesës, menaxhimit të rezervës hidraulike, Angazhimin e gjeneratorëve, Vlerësimin e transaksioneve, Vlerësimin e gjëndjes, Kalkulimin e flukseve të fuqisë, Analizën e pasigurisë, etj

Kontrollin automatik te gjeneratoreve (AGC) Kaskades se Drinit, per kontrollin fuqi –frekuence dhe ruajtjes se balancit te shkembimit me fqinjet.

Ndërtesën e Re të Qëndrës Dispecer dhe OST Fuqizimi i Rrjetit të Transmetimit 110 kV të Jugut të Shqipërisë Përfshin ndërtimin e: linjës dyfishe 110 kV Vlorë – Sarandë, rreth 105 km e gjatë linjës 110 kv Ersekë – Përmet ,rreth 55 km e gjatë rikonstruksionin e linjës 110 kV Korçë – Ersekë, 36 km e gjatë Rikonstruksionin e linjës 110 kV Përmet – Këlcyrë – Memaliaj- Ballsh –Fier. qarkun e dytë të linjës 110 kV Zemblak - Korçë fuqizimin e nënstacionit 400/110 kV Zemblak, 150 MVA Projekti

Ndërtimi i Linjës së Interkonjeksionit 400 kV Tirana2 – Kosova B Linja 400 kV do të ketë nje gjatësi prej 242 km (162.5 km linjë e re dhe 80.5 km plotësim i qarkut të dytë në pjesën e parë të linjës së përfunduar Tiranë – Podgoricë), 155.5 km në territorin e Shqipërisë

Ndërtimi i linjës 220 kV me dy qarqe Tirana2 – Rrashbull dhe N/stacioni 220/110 kV Rrogozhinë.

Përfshin ndërtimin e një linje 220 kV me dy qarqeTiranë – Rrashbull, rreth 20 km së bashku me daljet përkatëse 220 kV në N/st Tiranë dhe Rrashbull.

39


Fuqizimi i rrjetit unazor 110 kV të qytetit të Tiranës dhe ndërtimi i N/stacionit 220/110 kV (opsion 400/110 kV ) Tirana3.

Projekti parashikon: Demontimin e linjave ekzistuese 110 kV Tiranë – U.Traktora dhe U.Traktora – Selitë dhe ndërtimin e tyre në trase të reja dhe pjesërisht kabllore,rreth 23 km (linja ajrore me përcjellës ACSR 300 mm2 dhe linja kablore me percjellës XLPE AL 1000 MM2). Ndërtimin e n/stacionit 220/110 kV, 2x120 MVA (opsion 400/110 kV, 2x150 MVA) Tirana3. Lidhjen e n/stacionit të ri me rrjetin ekzistues të transmetimit. Ndërtimi i linjës së interkonjeksionit 400 kV Elbasan – Bitola (Maqedoni) si dhe nënstacionit të ri 400/220 kV Elbasan 3.

Ky projekt përfshin ndërtimin e linjës 400 kV Elbasan – Bitola, 151 km e gjatë, nga të cilat 56 km në territorin e Shqipërisë. Ndërtimin e një pike komutimi 400 kV në Elbasan

Mbi anëtarësimin e OST në ENTSO-E (Europian Network of Transmission System Operatos for Electricite) OST ka aplikuar për anëtarësim në ENTSO-E (Europian Network of Transmission System Operatos for Electricite). Në kuadër të aplikimit për anëtarësim në ENTSO-E nga OST, është ngritur një grup pune i përbashkët me përfaqësues të OST dhe të operatorëve të transmetimit të rajonit. Eshtë punuar një kohë të gjatë për plotësimin e kushteve teknike të kërkuara për anëtarësimin në këtë organizatë dhe konkretisht: Eshtë vënë në funksionim sistemi i matjes tregtare në të gjithë kufijtë ndarës të OST me gjeneruesit dhe konsumatorët.

Eshtë vënë në funksionim një sistem i reduktuar Mini SCADA për operimin e sistemit Elektroenergjetik dhe rregullimin fuqi-frekuencë ( LFC). Eshtë ndërtuar dhe vënë në operim linja e interkoneksionit 400 kV Elbasan –Tiranë – Podgoricë. Eshtë ndërtuar dhe vënë në operim N/st 400/220/110 kV Tirana2. Po përfundon plotësisht vënia në operim e sistemit të ri full SCADA/EMS dhe ACG. Eshtë realizuar sistemi i telekomunikacionit me Malin e Zi për shkëmbimin e të dhënave dhe është në përfundim telekomunikimi me Greqinë. Janë nënshkruar marrëveshjet bilaterale me OST fqinje dhe pritet nënshkrimi i marrëveshjes me

KOSTT Kosovë. Këto plotesime kanë sjellë OST në të njëjtin stad me operatorët e tjerë anëtare të ENTSO E dhe janë më se të mjaftueshme për anëtarësimin e OST në organizatën ENTSO E. Praktikisht sistemi ynë elektroenegjetik funksionon prej kohësh në paralel sinkron me rrjetin europian duke plotësuar të gjitha kërkesat teknike dhe ligjore.

4.3 Matesat inteligjent

40


Zgjerimi i sistemit të matjes tregtare në përdoruesit e tensionit të mesem.

Implementimi i këtij projekti do të realizoje një sistem matje dhe faturimi në kohe reale në rrjetin e tensionit të mesëm për hapjen më tej të tregut të energjisë elektrike. Sistemi i matjes do të përfshijë të gjithë konsumatorët të lidhur në nivel tensioni (rreth 1200 pika matje) 20 kV, 10 kV dhe 6 kV në nënstacionet e sistemit të shpërndarjes. OSHEE-ja pritet të testojë këtë vit matësit inteligjentë të konsumit të energjisë elektrike. Teknologjia që hyn për herë të parë në vendin tonë është shumë e re edhe për vendet e zhvilluara të Europës. Sistemi inteligjent, i quajtur AMI (Advanced Metering Infrastructure), realizon matjen dhe transmetimin e të dhënave në kohë reale, informacion për cilësinë e energjisë (ngarkesa, tensioni etj.), ndërprerjen dhe rilidhjen e energjisë në distancë, komunikimin në dy drejtime për në qendrën ku ndodhet sistemi i faturimit dhe opsione të tjera që janë në dëshirën e klientit.

Plani i investimit Për vitin 2015 është miratuar plani për furnizimin dhe vendosjen e 53 mijë aparateve inteligjente të tipit “IIB AMI”. Nga këta, 13 mijë copë aparate inteligjentë do të vendosen në Babrru, Paskuqan dhe Bathore, ndërsa 40 mijë janë planifikuar të vendosen në zona të tjera të vendit që kanë probleme me pagesën e faturave të energjisë. Në 11 mijë kabina do të vendosen kamera dhe sisteme alarmi

Fig 4.4 Matsat inteligjent

Njësia matëse ruan të dhënat e konsumit në një regjistër të brendshëm. Fillimisht në matësit e vjetër kjo bëhet me një numërues mekanik që lexohet optikisht, kurse ditët e sotme me matësit elektronik, të dhënat ruhen në një memorie dixhitale. Leximi i të dhënave nga distanca në matësit inteligjent u mundëson operatorëve të sistemit të matjes për të mbledhur këto të dhëna automatikisht pa patur nevojë për të vizituar klientët në vendndodhjen fizike të paisjes. Rregulloret e industrisë kërkojnë që të dhënat e sakta nga matësi të mblidhen në intervale të rregullta dhe të vihen në dispozicion për qëllime të faturimit për të gjithë furnizuesit me energji, ujë, gaz etj. Duke automatizuar këtë proces, operatorët e sistemit të matjes mund të mbledhin të dhëna nga matësi me cilësi më të lartë, më të shpejtë dhe duke përdorur më pak fuqi punëtore në krahasim me një lexim manual. Leximi i të dhënave nga distanca i matësve inteligjent mund të përfshijë shërbime të shumta. Shumica e familjeve kanë disa matës që përdoren për qëllime të ndryshme të tilla si p.sh. për energji elektrike, gaz, ngrohje apo ujë. Nëse ata të gjitha janë të lidhura me të njëjtin terminal të komunikimit, përfitimet e leximit të njehsorëve nga distanca mund të ndahen në mesin e disa shërbimeve që veprojnë në të njëjtën zonë. Matësit inteligjent mund të jetë një mjet i fuqishëm për mbështetjen e marrëdhënieve të menaxhimit të

41


konsumatorëve, lehtësimin e faturimit dhe shërbimit të klientit. Kur 9 klientët janë të pajisur me të dhënat aktuale të konsumit në një bazë të rregullt, ata e fitojnë aftësinë për të monitoruar, për të parashikuar dhe mundësinë për të ndikuar në kostot e energjisë duke ndryshuar sjelljen e tyre mbi konsumin e energjisë. Për më tepër, modelet tarifore që shfrytëzojnë kohën e përdorimit si metodë për të faturuar shfrytëzuesit, mundësojnë çdo përdorues për të menxhuar shpenzimet duke konsumuar më tepër energji në periudhën kur tarifa është më e ulët. Një mundësi tjetër nëpërmjet matësve inteligjent janë ofrimi i pripejd shërbimeve (shërbime me parapagesë) për konsumin e energjisë, të cilat janë të preferuara jo vetëm për konsumatorët e bizneseve të vogla por edhe të një grupi të konsiderueshëm të konsumatorëve të cilët në përgjithësi ndjehen më të sigurt duke paguar paraprakisht. Të gjitha përmirësimet e procesit të faturimit mund të kontribuojë në përmirësimin e rrjedhës së parasë, më pak borxhe ndaj operatorit të shpërndarjes, më pak ankesa dhe më pak kërkesa për të dhënat mbi faturimin dhe pagesat. Përfitime të tjera me matësit inteligjent përfshijnë përmirësime në proceset e shërbimit të klientit të tilla si menaxhimi i lidhjes dhe monitorimit.

Fig 4.4 sistemi scada

Lidhja dhe shkyçja nga distanca e vendqëndrimit të konsumatorëve me energji është një tipar tërheqës në dispozicion nëpërmjet matësve inteligjent që shkurton cikle aktiviteti dhe eliminon shumë vizita në terren. Nëse konsumatorët duhet të qëndrojnë të lidhur në rrjetin e energjisë, por kanë vështirësi me pagesat e faturave të tyre, gjithashtu është e mundur për të reduktuar disponueshmërinë e energjisë mbi një prag të caktuar minimal. Matësit inteligjent gjithashtu mundësojnë monitorimin e cilësisë së furnizimit në vendqëndrimin e konsumatorëve dhe zbulimin automatik të ndërprerjeve, gjë që ndihmon për reagim të 10 menjëhershëm për përmisime të mundshme. Për më tepër monitorimi nga distanca lehtëson zbulimin e mashtrimit, duke ndihmuar operatorët e shpërndarjes për të ndërprerë energjinë dhe për të parandaluar humbje të mëdha financiare të shkaktuara nga vjedhjet e energjisë. Figura 2.1. Infrastruktura e matësve inteligjent (burimi: Berg Insight [9]).

4.4 Energjia e Eres

42


Republika e Shqiperise e vendosur ne brigjet e Detit Adriatik dhe Jon , ka nje reliev malor ne 2/3 e territorit. Vija bregdetare e vendit tone ka shtrirje 345 km ne drejtimin veri-jug, ku nje pjese eshte ultesire bregdetare dhe pjesa tjeter shume prane bregdetit malor jugor. Drejtimet kryesore te eres ne vendin tone jane veriperendim-juglindje dhe jugperendim-verilindje, me drejtim dominues drejt tokes. Ne brendesi te territorit, drejtimi dhe intesiteti i eres nga zona ne zone varion shume me kohen. Matjet e Institutit te Hidrometeorologjise, per shume vite, kane patur si qellim kryesor qe te dhenat meteorologjike mbi motin ti vene ne dispozicion te shebimit ajror dhe detar. Analiza klimaterike e kryer per vleresimin e potencialit natyror te eres ne territorin shqiptar, ka marre ne konsiderate vrojtimet ne 22 stacione meteorologjike te shperndara ne te gjithe vendin. Vleresimet kane analizuar parametrat e meposhtem: ƒ

Shperndarjen e shpejtesise mesatare sipas drejtimeve Ecurine ditore dhe vjetore te shpejtesise se eres Shperndarjen e shpejtesise per pragje te ndryshmeEnergjia e Erës Shfrytëzimi i energjisë së erës në vendin tonë akoma nuk ka filluar, por ka një shprehje shumë të madhe interesimi nga investitorë të huaj për shfrytëzimin e këtij burimi. Në këtë kuadër janë në studim disa rajone të vendit tonë nga disa kompani të huaja. Aktualisht janë liçensuar disa kompani për të

ndërtuar parqe eolike të cilat shtrihen kryesisht në zonën bregdetare të vendit, duke filluar nga qarku i Lezhës në veri e deri në rajonin e

Sarandës në jug. Kapaciteti i instalimt llogaritet deri me 1600 MW.

Tabelae 4.1 Vlerat e shpejtesis së matur ne 10m lartesi sipas rretheve te shqiperise

Aktualisht në Territorin e Shqipërise janë duke u bërë disa matje dhe studime për potencialin e energjisë së erës nga kompani të ndryshme si më poshtë:

Parku Eolik Bilisht-Kapshticë (150 MW), i cili është i autorizuar të ndërtohet nga HERA shpk; Parku Eolik Shëngjin-Kodrat e Rencit në Lezhë (108 + 114 MW), i cili është i autorizuar të ndërtohet

nga Albania Green Energy Itali Projekt për Park Eolik në Karaburun të Vlorës me 500 MW të instaluar, që është në zhvillim nga

MONCADA Itali Projekti për Park Eolik Butrinti-Markat (72 MW),

i cili është në zhvillim nga kompania EVento Projekti për Park Eolik në Grykëderdhjen

Shkumbini-Terpan (145 + 80 MW), i cili është në zhvillim e nga Alb-Wind-Energy

Parku Eolik në Kryevidh-Kavajë, i cili është në zhvillim e nga ERS-08 per 40 MW dhe nga Unione Eolika Albania për 150 MW.

Shpejtesia mesatare e erës gjatë gjithë vitit është rreth 4-6 m/s (10 m lartësi), dhe densiteti mesatar vjetor 150 W/m2 .Fig .

43


Konkluzionet

N ë këtë temë me titull “Sistemi Elektroenergjitik I Republikes Së Shqipërisë” e cila është e ndarë në katër kapituj ku në fillim bëhet një pershkrim i rendesis së furnizimit me energji elektrike.

Në kapitullin e pare u njohem me centralet dhe rendesine e tyre, Gjithashtu folem dhe per sistemin e trasmetimit me strukturen dhe përberjen si dhe rëndesine e tije në sistemin elektroenergjitik. Në kaitullin e dyte ku përfshihet Mbrojtja ku u njohem dhe me llojet e mbrojtjeve. Në kapitullin e tret u njohem me Transformatoret lloje e tyre si dhe rendsia e tyre në sistemin elktroenergjitik gjithashtu folem dhe për menyrën regullimit te tensionit tek transformatoret.

Në kapitullin e katert u njohem me projektet dhe zhvillimet qe jane ne zbatim e siper. Tek projektet dhe zhvillimi nje gjë shum e rendesishme është dhe sistemi scada me ane te cilit behet grumbullimi i të dhënave, përpunimit e ngjarjeve, llogaritjen e të dhënave, Monitorimin e kufirit të parametrave, Raportimet, Komandimin në distancë, etj

Me studimin e këtij projkti diplome kam arritur në përfundimin se sistemi elektro energjitik shqiptar është në një fazë zhvillimi dhe ka prioritet sepse 98% e energjis elektrike prodhohet nga hidrocentralet dhe kjo ben që Shqiperi te klasifikohet nder vendet e pakta në botë që energjia elektrike të jetë jete podhuajse 100% e paster

Nga studimi I sistemit elektro energjitik shqiptar dola ne perfundimin se sistemi jonë ka aftesi qe ta akumuloje energjine elektrike ne forme rezeve potenciale hidroenergjitike.

Pavarsisht kesaj prodhimi I energjis nga Hidrocentralet sjell qe sistemi yne te mos ket burim te sigurt te energjis elektrike sepse ka varesi te madhe te hidrogjenerimit nga reshjet .

Biografia

44


Raporti vjetor 2012 Raporti vjetor 2013 Raporti vjetor 2014 Kodi i sistemit te trasmetimi Kodi I shperndarjes Agjencia Kombëtare E Burimeve Natyrore Korporata Elektroenergjitike Shqiptare Relacioni I studimit te TEC –it te Vlores Operatori I sistemit te trasmetimit Nga Liberi “ Rrjetet E Shperndarjes Te Energjis Elektrike” Nga Elektrotekinka Nga nje studim mbi nst e Selites dhe Nst Shares Nga Enti regulator I Energjis

45

Sistemi Elektro Energjitik Shqiptar David mucollari

Engineering

Transcript of Sistemi Elektro Energjitik Shqiptar David mucollari