SISTEM EJAAN DAN SEBUTAN BAKU

Pengenalan

Bahasa Melayu baku ialah bahasa Melayu yang sempurna dari segi penggunaan aspek-aspek

bahasanya, iaitu betul ejaannya, betul tatabahasanya, betul istilahnya, betul penggunaan katanya,

betul laras bahasanya dan betul sebutannya.

Perancangan pembakuan sebutan baku adalah satu objektif Dewan Bahasa dan Pustaka.

“….untuk membakukan ejaan dan sebutan, dan membentuk istilah-istilah yang sesuai dalam

bahasa kebangsaan.” Dipetik daripada Dewan Bahasa dan Pustaka.

Matlamat-matlamat pembakuan sebutan Bahasa Melayu adalah untuk menyeragamkan sebutan

dalam Bahasa Melayu. Antara tujuannya termasuklah:

i. Untuk mewujudkan satu variasi sebutan baku dalam Bahasa Melayu yang dapat

digunakan dalam situasi formal atau situasi rasmi.

ii. Untuk meningkatkan kecekapan berbahasa Melayu baku di kalangan semua pengguna

bahasa Melayu.

iii. Untuk memantapkan sistem dan struktur dalaman Bahasa Melayu, iaitu supaya sistem

sebutan menjadi mantap dan baku sejajar dengan pemantapan dan pembakuan

tatabahasa, kosa kata (perbendaharaan kata umum dan istilah), sistem ejaan dan laras

bahas.

iv. Secara khusus, untuk menyeragamkan cara berbahasa dan bertutur, dan mengurangkan

penggunaan pelbagai variasi dan gaya sebutan serta menghindarkan penggunaan dialek

setempat dalam pengajaran dan pembelajaran di peringkat sekolah.

Takrif sebutan baku bermaksud sebutan yang digunakan dalam situasi formal atau rasmi.

Urusan atau kegiatan formal termasuklah:

i. Pengajaran dan pembelajaran formal di institusi pendidikan oleh pegawai pendidikan,

pensyarah, guru dan pelajar.

ii. Ucapan pada khalayak ramai seperti pidato, ceramah, syarahan, perbahasan, forum,

pengumuman dan kuliah.

iii. Komunikasi rasmi dan perbincangan di sektor awam seperti dalam mesyuarat rasmi,

temuduga, wawancara dan ucapan dalam upacara rasmi.

iv. Siaran melalui media elektronik ( radio, televisyen dan filem ) seperti pembacaan berita,

penyampaian hebahan, ulasan dan pengacaraan sesuatu rancangan.

Pedoman Umum Ejaan dan Sebutan Baku

Dasar sebutan baku berdasarkan ejaan iaitu sebutan menurut perlambangan huruf dan

penyukuan kata serta fungsinya dalam ayat.

Ciri-ciri sebutan Bahasa Melayu adalah seperti berikut:

i. Sebutan huruf; Pada umumnya, setiap huruf dalam ejaan Rumi ( dalam Jawi ) hendaklah

dilafazkan dengan jelas menurut nilai bunyi Bahasa Melayu yang dilambangkan.

ii. Sebutan kata; Sebutan kata hendaklah berdasarkan ejaan secara keseluruhan dan juga

berdasarkan bentuk kata ( pola-pola suku kata ) sama ada kata dasar atau kata terbitan.

iii. Intonasi; Intonasi ialah nada suara yang turun naik atau tinggi rendah sewaktu bercakap

dan hendaklah berdasarkan jenis dan bentuk ayat atau kalimat dalam Bahasa Melayu

serta keperihalan keadaan yang berkenaan.

Kesemua ciri-ciri di atas wujud hasil daripada pembentukan kata-kata atau perkataan. Ianya

terhasil daripada gabungan abjad yang terdiri daripada huruf vokal, huruf konsonan dan diftong.

Abjad

Terdapat 26 abjad atau huruf yang wujud. Ia terdiri daripada:

a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y dan z.

A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y dan Z.

HURUF SEBUTAN PERKATAAN

Aa e Anak

Bb bi Burung

Cc si Cawan

Dd di Darah

Ee i Ekor

Ff ef Filem

Gg ji Gigi

Hh ec Hati

Ii ai Ibu

Jj je Jam

Kk ke Kuda

Ll el Lari

Mm em Malam

Nn en Nasi

Oo o Orang

Pp pi Pintu

Qq kiu Quran

Rr ar Rambut

Ss es Sikat

Tt ti Tahu

Uu yu Ubi

Vv vi Vokal

Ww dabliu Wang

Xx eks Xenon

Yy wai Yuran

Zz zek zarah

Vokal

Terdapat 5 huruf vokal iaitu a, e, i, o dan u, tetapi terdapat 6 bunyi vokal daripada 5 huruf

tersebut.

Huruf Bunyi Ejaan Sebutan

a [ a ] parang [ pa.rang ]

e taling [ ē ] perang [ pē.rang ]

e pepet [ e ] perang [ pe.rang ]

i [ i ] giling [ gi.ling ]

o [ o ] golong [ go.long ]

u [ u ] gulung [ gu.lung ]

Huruf Di depan Di tengah Di belakang

a Api Tali Kita

e pepet Emak Kena Sosiolisme

e taling Ela Petak Tauge

i Itu Tidur Padi

o Oleh Kota Pidato

u Ular Kuda Satu

Konsonan

Terdapat 26 huruf konsonan dalam tulisan bahasa melayu untuk melambangkan 25 bunyi

konsonan. Selain itu,terdapat juga konsonan huruf gabungan iaitu gh, kh, ng, ny, dan sy.

Daripada huruf-huruf ini wujudlah bunyi konsonan. Antaranya adalah seperti di bawah :

Huruf Bunyi Ejaan Sebutan

b [ b ] beban [ be.ban ]

c [ c ] cacat [ ca.cat ]

d

[ d ] dadah [ da.dah ]

[ ] ramadan [ ra.ma.dan ]

f [ f ] fajar [ fa.jar ]

g [ g ] gagap [ ga.gap ]

gh [ gh ] ghaip [ ghaip ]

h [ h ] hodoh [ ho.doh ]

[ ] hadis [ ha.dith ]

j [ j ] jajah [ ja.jah ]

k

[ k ] kaki [ ka.ki ]

[ ] kakak [ ka.ka ]

[ ] nikmat [ ni .mat ]

[ q ] kadi [ ka.di ]

kh [ kh ] khusus [ khu.sus ]

l [ l ] lalat [ la.lat ]

m [ m ] mampu [ mam.pu ]

n [ n ] nanti [ nan.ti ]

ng [ ng ] nganga [ nag.nga ]

ny [ ny ] nyanyi [ nya.nyi ]

p [ p ] papan [ pa.pan ]

q [ q ] qari [ qa.ri ]

r [ r ] rakam [ ra.kam ]

[ s ] susu [ su.su ]

[ ] soleh [ so.lēh ]

s

[ th ] sanawi [ tha.na.wi ]

sy [ sy ] syarat [ sya.rat ]

t

[ t ] tatap [ ta.tap ]

[ ] tarikat [ ta.ri.qat ]

v [ v ] visa [ vi.sa ]

w [ w ] wawasan [ wa.wa.san ]

x [ x ] xenon [ zē.non ]

y [ y ] yayasan [ ya.ya.san ]

z

[ z ] zaman [ za.man ]

[ ] zalim [ za.lim ]

[ dh ] mazhab [ madh.hab ]

Huruf Di depan Di tengah Di belakang

b Batu Sabut adab

c Cakap Baca Mac

d Dapur Budak Abad

f Fikir Tafsir Maaf

g Guru Tiga Beg

gh Ghaib Maghrib Mubaligh

h Hari Saham Buah

j Jalan Hajat Kolej

k Kami Paksa Adik

kh Khusus Akhir Tarikh

l Langsat Bila Kesal

m Makan Bumi Tilam

n Nama Anak Ikan

ng Angin Nganga Kuning

ny Nyala Banyak -

p Payung Tempat Siap

q Quran Wuquf Buraq

r Rasa Berat Biar

s Satu Besar Beras

sy Syarat Isytihar Quraisy

t Tahu Mati Alat

v Vitamin Universiti -

w Wanita Bawa -

x Xenon - -

Y Yakin Sayang -

Z Zaman Lazat Lafaz

Perubahan Huruf Konsonan Lama kepada Baru

Ada lima perubahan huruf konsonan daripada ejaan lama kepada ejaan Rumi baru seperti yang

berikut:

Huruf Huruf Contoh Pemakaian

Ch C Chacat

Mach

Chuci

cacat

Mac

cuci

Dh D Dharab

Kadhi

darab

kadi

Mudharat mudarat

Dz Z Dzalim

Bedza

Dzat

zalim

beza

zat

Sh Sy Shaitan

Sharat

Meshuarat

syaitan

syarat

mesyuarat

Th S Mithal

Ithnin

Bahath

misal

Isnin

bahas

Penggunaan Tanda Koma di atas

Dalam sistem ejaan baru, tanda koma di atas digugurkan mengikut cara yang berikut:

i) Tanda koma di atas ( ‘), iaitu yang sepadan dengan huruf Jawi ain (ع), dihapuskan jika

membuka suku kata. Contohnya:

Lama Baru

‘alam Alam

Rai’i rai

Ma’af maaf

ii) Tanda koma di atas ( ‘), digunakan dengan huruf k jika membuka suku kata, Contohnya:

Lama Baru

Ma’na Makna

Ra’yat rakyat

iii) Tanda koma di atas ( ‘), iaitu yang sepadan dengan huruf Jawi ain (ء), dihapuskan jika

membuka suku kata. Contohnya:

Lama Baru

So’al Soal

Masa’alah Masalah

iv) Tanda koma di atas ( ‘), digunakan dengan huruf k jika menutup suku kata, Contohnya:

Lama Baru

Enche’ Encik

Dato’ Datuk

Ru’yah Rukyah

Huruf Yang Diperkenalkan

Daripada 26 huruf konsonan dalam sistem ejaan Bahasa Melayu, terdapat tiga huruf yang

diperkenalkan supaya digunakan secara tetap, iaitu q, v, x.

i) Huruf q digunakan sebagai padanan kepada huruf jawi qaf (ق) untuk mengeja kata istilah

agama atau kata mengenai agama yang berasal daripada bahasa Arab. Contohnya:

Quran, Qadak dan Qadar, Wukuf

ii) Huruf ‘v’ digunakan untuk mengeja kata pinjaman daripada Bahasa Inggeris dan bahasa-

bahasa asing yang lain, di pangkal kata atau di pangkal suku kata. Contohnya:

Vitamin Revolusi Vokal Novel Universiti

iii) Huruf ‘ve’ yang hadir di akhir ditukar menjadi f. Contohnya:

Active → aktif

Passive → pasif

Negative → negatif

v) Huruf x hanya digunakan pada pamgkal kata istilah khusus yang tidak ditukar menjadi z.

contohnya:

Xeromorph → xeromorf

Xenon → xenon

Xanthate → xantat

Diftong

Bunyi diftong adalah rentetan dua vokal yang dihasilkan dengan satu hembusan nafas sahaja dan

mempunyai satu puncak kelantangan. Terdapat tiga jenis bunyi diftong iaitu [ ai ], [ au ] dan

[ oi ].

Bunyi [ ai ] dilafazkan dengan bunyi [ ai ] pada semua kedudukan.

Ejaan Sebutan

baiduri [ bai.du.ri ]

hairan [ hai.ran ]

Bunyi [ au ] dilafazkan dengan bunyi [ au ] pada semua kedudukan.

Ejaan Sebutan

saudara [ sau.da.ra ]

kemarau [ ke.ma.rau ]

Bunyi [ oi ] dilafazkan dengan bunyi [ oi ] dan bukan bunyi [ Oi ], bagi kaat-kata jati dalam

Bahasa Melayu.

Ejaan Sebutan

sepoi [ se.poi ]

kaloi [ ka.loi ]

Diftong Di depan Di tengah Di belakang

Ai Aising Ghairah Lambai

Au Aurat Saudara Surau

Oi Oisium Boikot Amboi

Sistem Keselarasan Huruf Vokal

Dalam sistem keselarasan vokal, vokal bererti sistem atau aturan mengikut kesesuaian dua huruf

vokal yang membentuk dua suku kata pada dasar, iaitu pasangan di antara huruf vokal pada suku

kata praakhir dengan huruf vokal ini berlaku mengikut syarat yang berikut:

i) Keselarasan di antara dua huruf vokal pada kata dasar.

ii) Kata dasar hendaklah berakhirkan suku kata tertutup.

iii) Bagi kata yang mengandungi lebih daripada dua suku kata, yang terlibat dengan

sistem keselarasan huruf vokal hanyalah dua suku kata yang terakhir sahaja.

Pola Keselarasan Vokal

Keselarasan vokal ialah sebutan bagi kata dasar suku kata atau lebih dengan suku kata akhir

tertutup adalah menurut pola-pola sistem keselarasan vokal. Terdapat 18 pola keselarasan vokal

seperti berikut:

Pola Ejaan Sebutan

[ a – i ] balik [ ba.lik ]

[ a – u ] basuh [ ba.suh ]

[ e – i ] lebih [ le.bih ]

[ e – u ] telur [ te.lur ]

[ i – i ] sisih [ si.sih ]

[ i – u ] tidur [ ti.dur ]

[ u – i ] tulis [ tu.lis ]

[ u – u ] tunduk [ tun.duk ]

[ a – a ] balak [ ba.lak ]

[ e – a ] semak [ se.mak ]

[ ē – a ] semak [ sē.mak ]

[ ē – ē ] leher [ lē.hēr ]

[ ē – o ] telo [ tē.lo ]

[ i – a ] kilang [ ki.lang ]

[ o – a ] borang [ bo.rang ]

[ o – ē ] boleh [ bo.leh ]

[ o – o ] obor [ o.bor ]

[ u – a ] tumpang [ tum.pang ]

Ejaan Kata Pinjaman

Kata-kata yang ada dalam Bahasa Melayu juga terbentuk daripada penyerapan atau pinjaman

dari bahasa-bahasa asing seperti bahasa Inggeris, Arab dan banyak lagi. Kata pinjaman daripada

Bahasa Inggeris dan bahasa-bahasa Eropah yang lain didasarkan kepada pedoman umum yang

menghendaki supaya setiap huruf dilafazkan menurut nilai bunyinya dalam Bahasa Melayu.

Terdapat beberapa faktor yang mempengaruhi ejaan kata pinjaman antaranya ialah dari aspek

penyesuaian huruf, bentuk ejaan tampak atau bentuk visual dan kekecualian bagi ejaan yang

sudah lama.

1. Penyesuaian Huruf

Ejaan bagi kata pinjaman daripada Bahasa Inggeris dan bahasa-bahasa Eropah yang lain

dibuat mengikut peraturan penyesuaian huruf-huruf yang terdapat dalam perkataan

Bahasa Inggeris atau bahasa asing disesuaikan ejaannya dengan huruf mengikut ejaan

Bahasa Melayu. Terdapat banyak kata pinjaman daripada penyesuaian huruf antaranya:

2. Bentuk Ejaan Tampak atau Bentuk Visual.

Terdapat juga Sistem Ejaan Bahasa Melayu berlandaskan bentuk tampak atau bentuk

visual. Ini bermaksud ejaan bagi perkataan asing yang dipinjam daripada bahasa asing itu

dieja mengikut tampak, ia hampir sama dengan ejaan yang ditetapkan. Antaranya :

Bahasa Inggeris Bahasa Melayu

Atom atom

Bonus bonus

Block blok

Cartoon kartun

Image imej

Regime rejim

Structure struktur

Technology teknologi

Zoology zoologi

Bahasa Inggeris Bahasa MelayuPerubahan Huruf

Bahasa Inggeris Bahasa Melayu

Abstract abstrak a a

Aerograph aerograf ae ac

Automatic automatik au au

Classic klasik c, cc k

Cylinder silinder c s

Dialect dialek ia ia

System sistem e e

Quality kualiti q k

3. Kekecualian bagi ejaan yang sudah lama.

Di samping itu juga, Sistem Ejaan Bahasa Melayu membenarkan beberapa pengecualian

daripada peraturan yang ditetapkan. Kekecualian ini diberikan kepada perkataan-

perkataan Inggeris atau asing yang sudah lama digunakan dalam Bahasa Melayu, iaitu

perkataan-perkataan yang sudah sebati pemakaiannya dalam Bahasa Melayu.

Termasuklah:

Bahasa Inggeris Bahasa Melayu

Class kelas

Club kelab

custom kastam

Driver drebar

Glass gelas

Grant geran

pension pencen

Plan pelan

Stamp setem

Selain daripada aspek-aspek di atas, dalam sistem ejaan dan sebutan kata pinjaman juga

dipengaruhi oleh nilai bunyinya. Antaranya :

i. Vokal a dilafazkan dengan bunyi [ a ] bukan bunyi [ e ], [ ē ], [ E ], [ ēi ] dan

sebagainya.

Ejaan Sebutan

Album [ al.bum ]

Popular [ po.pu.lar ]

ii. Vokal e taling dilafazkan dengan bunyi [ ē ] sekiranya sebutannya dalam bahasa sumber

bukan bunyi pepet [ e ] atau boleh dilafazkan [ E ] bagi kata ekosuku seperti dalam

bahasa sumber.

Ejaan Sebutan

Generasi [ gē.ne.ra.si ]

Teori [ tēo.ri ]

iii. Vokal e pepet dilafazkan dengan bunyi [ e ] juga pada semua kedudukan terbuka atau

tertutup.

Ejaan Sebutan

Artikel [ ar.ti.kel ]

Sistem [ sis.tem ]

Vokal e pepet ini termasuklah bagi huruf e di akhir bentuk –isme dan bentuk –ase.

Ejaan Sebutan

sosialisme [ so.sia.lisme ]

lipase [ li.pa.se ]

iv. Vokal i dilafazkan dengan bunyi [ i ] juga pada semua kedudukan kata, termasuk kata

yang diucapkan dengan bunyi diftong.

Ejaan Sebutan

dinamo [ di.na.mo ]

idea [ i.dea ]

v. Vokal o dilafazkan dengan bunyi [ o ] atau boleh [ O ] bagi kata ekosuku.

Ejaan Sebutan

akordion [ a.kor.dion ]

bom [ bom ]

vi. Vokal u dilafazkan dengan bunyi [ u ] juga pada semua kedudukan kata, termasuk kata

yang diucapkan dengan bunyi diftong atau bunyi [ yu ].

Ejaan Sebutan

indusrti [ in.dus.tri ]

kurikulum [ ku.ri.ku.lum ]

vii. Diftong ai dilafazkan dengan bunyi [ ai ] dan bukan denagn bunyi [ ē ] atau

seumpamanya pada semua kedudukan kata.

Ejaan Sebutan

aileron [ ai.le.ron ]

aising [ ai.sing ]

viii. Diftong au dilafazkan bengan bunyi [ au ] dan bukan dengan bunyi [ o ] atau [ O ] pada

semua kedudukan kata.

Ejaan Sebutan

audit [ au.dit ]

automatik [ au.to.ma.tik ]

ix. Diftong oi dilafazkan dengan bunyi [ oi ] dan bukan dengan bunyi [ Oi ].

Ejaan Sebutan

konvoi [ kon.voi ]

koboi [ ko.boi ]

x. Beberapa bentuk gabungan dua huruf vokal dilafazkan menjadi bunyi vokal tunggal

dalam Bahasa Melayu.

Ejaan Sebutan

diesel [ di.sel ]

protein [ pro.tin ]

xi. Konsonan g dilafazkan dengan bunyi [ g ] dan bukan [ j ].

Ejaan Sebutan

agenda [ a.gēn.da ]

geologi [ gēo.lo.gi ]

xii. Konsonan x dilafazkan dengan bunyi [ z ].

Ejaan Sebutan

xenon [ zē.non ]

xerofit [ zē.ro.fit ]

xiii. Huruf gugusan konsonan awal kata atau awal suku dilafazkan sepenuhnya.

Ejaan Sebutan

ambulans [ am.bu.lans ]

sains [ sains ]

xiv. Huruf konsonan yang dilafazkan dalam bentuk bunyi yang lemah atau dihilangkan ialah

unsur gugusan konsonan akhir dalam rangkap yang lain seperti -rd, -rm, -rt dan –lm.

Ejaan Sebutan

standard [ stan.dad ]

konsert [ kon.set ]

xv. Gugusan konsonan awal yang tidak dibunyikan salah satu unsurnya dalam bahasa

sumber dilafazkan dengan dua cara iaitu :

Ejaan Sebutan

knot [ knot ] / [ knot ] atau [ not ] / [ nOt ]

psikologi [ pai.ko.lo.gi ] atau [ si.ko.lo.gi ]

Selain bahasa Inggeris, penyerapan kata daripada bahasa Arab juga ditekankan. Ini kerana

kebanyakkan kata dalam bahasa Melayu berasal daripada bahasa Arab. Kata pinjaman ini dieja

seperti ejaan asal dalam bahasa Arab.

Kata pinjaman ini mempunyai peraturan sebutan seperti :

i. tertakluk kepada pedoman umum sebutan kata Melayu jati.

ii. menurut bunyi asal dalam bahasa sumber.

Ejaan Sebutan

sahabat [ sa.ha.bat ]

kubur [ ku.bur ]

Ada juga kata pinjaman itu asalnya bermula dengan bunyi [ ain ], boleh dilafazkan dengan dua

cara :

i. sebutan menurut bunyi yang sudah terserap.

ii. sebutan yang mengekalkan bunyi [ ain ]

Ejaan Sebutan

alam [ a.lam ] atau [ a.lam ]

ulama [ u.la.ma ] atau [ u.la.ma ]

Terdapat juga kata pinjaman ini mempunyai kata yang mengandungi suku kata tengah atau suku

kata akhir yang bermula dengan bunyi ain dilafazkan dengan satu cara sahaja iaitu melahirkan

bunyi ain.

Ejaan Sebutan

saat [ sa. at ]

kaedah [ ka. e.dah ]

Kata pinjaman yang memiliki huruf k yang sepadan dengan huruf ain sebagai penutup suku kata

tengah atau suku kata akhir boleh dilafazkan dengan :

i. bunyi hentian glottis.

ii. bunyi geseran rongga tekak bersuara [ ].

Ejaan Sebutan

rakyat [ ra .yat ] atau [ ra .yat ]

iklan [ i .lan ] atau [ i .lan ]

Kata pinjaman yang berupa istilah agama atau yang berkaitan dengan aktiviti agama Islam

dilafazkan sesuai dengan bunyi asal dalam kata bahasa sumber.

Ejaan Sebutan

kadi [ qa.di ]

tawaf [ ta.waf ]

Terdapat juga kata pinjaman yang mempunyai kata yang berakhir dengan huruf ta marbutah,

ejaan Jawi dilafazkan dengan berdasarkan huruf t atau h yang telah ditetapkan dalam ejaan

Rumi.

Ejaan Sebutan

hijrah [ hij.rah ]

sunah [ sun.nah ]

Selain itu, istilah agama Islam yang ditulis atau dieja menurut kaedah tranliterasi huruf Arab

kepada huruf Rumi dilafazkan menurut bunyi asal. Ini juga merupakan kata pinjaman daripada

bahasa Arab.

Ejaan Sebutan

Hadith [ ha.dith ]

qunut [ qu.nut ]

Penulisan Kata Sendi

Kata sendi nama ( kata depan ) di dan ke sama dengan kata sendi nama yang lain dituliskan

terpisah daripada semua jenis kata yang ada selepasnya. Lazimnya ada empat jenis kata selepas

kata sendi iaitu:

i. kata sendi di dan ke dipisahkan daripada kata nama yang menunjukkan arah atau

mengenai arah atau menunjukkan kedudukan sesuatu kata nama yang ada selepasnya.

Contoh: Mereka berjalan ke utara.

ii. kata sendi di dan ke dipisahkan daripada kata nama umum yang terdapat selepasnya.

Contoh: Di hutan itulah dia mencari rotan.

iii. kata sendi di dan ke dipisahkan daripada kata bilangan atau kata yang menunjukkan

jumlah, bagi kata bantu tempat dan kata nama umum.

Contoh: Hujan malam tadi di empat kawasan sahaja.

iv. kata sendi di dan ke dipisahkan daripada kata nama tempat atau nama khas yang lain

yang ada selepasnya.

Contoh: Peniaga itu menetap di Kuching sebelum berpindah ke Sandakan.

Penulisan Kata Ganti Singkat

Terdapat empat jenis kata ganti singkat dalam Bahasa Melayu iaitu kau, ku, mu dan nya.

Kata ganti singkat kau dan ku sebagai awalan penanda pasif ditulis serangkai dengan kata dasar

yang ada di belakangnya.

Contoh penggunaan kata ganti singkat kau dan ku.

kauambil kuambil

kaulihat kulihat

Selain itu, kata ganti singkat ku, mu dan nya sebagai unsur akhiran ditulis serangkai dengan

kata dasar atau bentuk dasar yang ada didepannya.

Contoh penggunaan kata ganti singkat ku, mu dan nya.

cintaku cintamu cintanya

kepadaku kepadamu kepadanya

Catatan : Kata ganti singkat ku, mu dan nya sebagai kata ganti bagi nama Tuhan menggunakan

huruf besar sebagai huruf pertama dan dihubungkan dengan kata yang ada sebelumnya dengan

menggunakan tanda sempang ( - ).

Contoh : Bimbinglah hamba-Mu, ya Tuhanku.

Penulisan Partikel

Terdapat empat jenis partikel dalam Bahasa Melayu iaitu -lah, -kah, -tah dan -pun.

Partikel -lah, -kah dan -tah yang mempunyai tanda sempang dalam ejaan Rumi ditulis

serangkai dengan kata dasar atau bentuk dasar yang ada di depannya, tanpa tanda sempang

dalam ejaan Rumi sekarang. Contohnya:

Adalah

tolonglah

bilatah

apakah

Terdapat dua cara menulis partikel pun. Antaranya ialah :

i. Kata pun yang berfungsi sebagai kata tugas yang bererti ‘juga’ ditulis terpisah daripada

kata yang ada disampingnya.

Contoh: Apa-apa pun yang dimakannya, ia tetap kurus.

ii. Ada beberapa perkataan yang telah ditetapkan ejaannya supaya ditulis serangkai dengan

partikel pun, antaranya:

adapun

sekalipun

bagaimanapun

meskipun

Penulisan Kata Ganda

Kata ganda atau kata ulang dalam sistem ejaan Rumi Bahasa Melayu ditulis sepenuhnya dengan

menggunakan tanda sempang ( - ) yang dibubuh di bahagian kata yang diulang. Ini termasuk:

i. kata ganda semua

anai-anai

hati-hati

labah-labah

ii. kata ganda jamak

jawatan-jawatan

botol-botol

unit-unit

iii. kata ganda berentak

kucar-kacir

serba-serbi

serta-merta

Catatan: Apabila kata ganda berentak ini dijadikan bentuk dasar yang mendapat

apitan, tanda sempang sebagai tanda ulangan tetap digunakan.

Contoh: dikucar-kacirkan memporak-perandakan

iv. kata ganda berimbuhan

anak-anakan

berjalan-jalan

bersiri-siri

zaman-berzaman

Catatan: Apabila kata ganda berentak dijadikan bentuk dasar yang mendapat

apitan, tanda sempang sebagai tanda ulangan tetap digunakan.

Contoh: dikucar-kacirkan, memporak-perandakan

v. Penggandaan berentak bebas

anak-pinak

saudara-mara

lintang-pukang

vi. Penggandaan bebas: penggandaan ini tidak banyak dalam bahasa Melayu

ulang-alik

simpang-siur

ipar-duai

porak-peranda

patah-riuk

Penulisan Kata Majmuk

Kata majmuk terdiri daripada dua atau lebih perkataan yang dirangkaikan dan membawa

maksud tertentu. Ejaannya terpisah dan tidak dibenarkan sebarang penyisipan di tengahnya.

Kata majmuk dapat digolongkan kepada tiga bentuk. Antaranya:

i) Kata majmuk rangkai kata bebas

gambar rajah

jalan raya

lalu lintas

bandar raya

Selain itu, gelaran juga tergolong dalam kata majmuk ini.

perdana menteri

menteri besar

setiausahan politik

ii) Kata majmuk istilah khusus

telefon dail terus

batu kapur

cari gali

iii) Kata majmuk kiasan

tumbuh rusuh

buah tangan

Bentuk kata majmuk yang dieja bercantum (mantap). Contohnya:

antarabangsa beritahu bumiputera

jawatankuasa kakitangan kerjasama

olahraga matahari setiausaha

sukarela suruhanjaya tandatangan

tanggungjawab warganegara pesuruhjaya

peribadi peribahasa hulubalang

dinihari perikemanusiaan sukacita

dukacita kepada daripada

apabila manakala padahal

darihal barangkali kadangkala

bagaimana apakala walhal

Penggandaan kata majmuk.

Jika kata majmuk dieja bercantum, penggandaannya dibuat secara keseluruhan. Contohnya :

pesuruhjaya-pesuruhjaya

tandatangan-tandatangan

setiausaha-setiausaha

Pengimbuhan kata majmuk boleh dilakukan dengan 2 cara:

i) kata majmuk yang menerima imbuhan awalan atau akhiran sahaja tetapi ejaannya tetap

terpisah

campur aduk - bercampur aduk

ambil alih - mengambil alih

daya serap - daya serapan

ii) Kata majmuk yang menerima imbuhan apitan, ejaannya bercantum:

campur aduk - mencampuradukkan

satu padu - menyatupadukan

Penggunaan Tanda Sempang ( - )

Antara penggunaan tanda sempang:

i. Tanda sempang digunakan untuk menulis semula jenis kata ulangan

gunung-ganang

kemerah-merahan

sia-sia

selambat-lambatnya

ii. Tanda sempang digunakan untuk memisahkan suku kata yang tercerai oleh penggantian

baris.

Contoh: …menangguhkan penye-

lenggaraan projek.

…menagguhkan penyeleng-

garaan projek.

Catatan: Tanda sempang diletakkan pada baris atas bukannya pada baris bawah.

iii. Tanda sempang digunakan untuk memperjelaskan ungkapan.

Contoh: ber-evolusi dengan ber-revolusi

iv. Tanda sempang digunakan untuk merangkaikan huruf kecil dengan huruf besar pada kata

yang sama. Seperti awalan anti, pro, sub, sosio dan sebagainya sesuatu kata-kata.

Contoh:

anti-Rusia pro-Malaysia

hamba-Nya se-Malaysia

v. Tanda sempang digunkan untuk merangkaikan ke dengan angka bagi penulisan nombor

ordinal. Contoh:

Ke-12 (kedua belas)

Ke-100 (keseratus)

Ke-1000 (keseribu)

Catatan: Nombor ordinal pertama sehingga ke sebelas tidak harus ditulis dengan angka.

vi. Tanda sempang digunakan untuk merangkaikan angka yang menunjukkan tahun dengan

akhiran –an. Contoh:

Tahun 80-an (tahun lapan puluhan)

Tahun 90-an (tahun sembilan puluhan)

vii. Tanda sempang digunakan untuk menyatakan hubungan di antara kata-kata pada rantai

kata setara tertentu atau rangkai kata istilah.

Contoh: Alat pandang-dengar

viii. Untuk memisahkan angka yang berbeza fungsi. Contoh:

082-442488

013-8727577

ix. Untuk kata ganda Contoh:

beribu-ribu

kanak-kanak

x. Menandakan Penulisan Dalam Transliterasi Huruf Arab-Rumi Contoh:

Al-Quran Al-Mulk Al-Baqarah

xi. menunjukkan dan menegaskan ejaan sesuatu perkataan contoh:

→ M-a-l-a-m bukan m-a-l-a-n-g

→ T-o-n-t-o-n bukan t-u-n-t-u-n

xii. Menunjukkan Pertuturan Yang Tidak Lancar

Contoh: s-s-saya nak m-m-makan

Ejaan Dalam Peristilahan

Penulisan Istilah adalah kata atau gabungan kata yang dengan jelas menerangkan makna,

konsep, proses, keadaan atau ciri yang khusus dalam bidang tertentu.

i. Tataistilah dan Tatanama

Tataistilah ialah kumpulan peraturan untuk membentuk istilah.

Tatanama ialah kumpulan peraturan untuk menentukan nama dalam bidang ilmu.

ii. Istilah dan Kata Umum

Istilah ialah kata yang penggunaannya dan maknanya khusus pada bidang tertentu.

Kata umum ialah kata-kata biasa dalam bahasa.

Kata umum boleh menjadi istilah,

contoh: tenaga tenaga atom

iii. Morfem dan Proses Peristilahan

Morfem ialah unit atau unsur terkecil dalam bahasa yang mengandungi makna. Morfem

peristilahan ialah kata akar dan imbuhan yang digunakan dalam pembentukan istilah. Proses

pembentukan istilah bahasa Melayu ialah pengimbuhan, penggandaan dan penggabungan.

i. Kata akar iaitu kata yang belum mendapat imbuhan. Contohnya: serap, asid,

algebra, sistem

ii. Imbuhan dan Pengimbuhan iaitu morfem yang digunakan untuk mencipta istilah

melalui proses pengimbuhan. Contoh: Ber- (berinteraksi), -an (hasilan), peN- … -

an (pemprosesan)

iii. Penggandaan iaitu ulangan kata dasar sama ada sebahagian (rambut →

rerambut) atau seluruh (kacang → kacang-kacang) untuk membentuk istilah.

iv. Gabungan iaitu cantuman dua kata atau lebih untuk membentuk istilah melalui

proses penggabungan. Contoh: tandatangan, setiausaha, warganegara, bumiputera.

Penyerapan Istilah Asing

i. Sesuai makna.

ii. Lebih singkat daripada terjemahan Bahasa Melayu.

iii. Istilah asing yang diserap itu mempermudah penyelarasan, sekiranya istilah Bahasa

Melayunya mempunyai sinonim.

Istilah Asing Yang Sudah Lazim

Istilah yang sudah lama digunakan hendaklah terus dipakai untuk menjauhkan kekacauan.

Contoh:

campaign – kempen

dengue – denggi

pension – pencen

Ejaan Istilah Asing Yang Tetap

Sebutan dan ejaannya kekal dalam semua bahasa, digunakan juga dalam Bahasa Melayu dengan

syarat diberikan garis bawah atau dicetak miring.

Bona fide Esprit de corps Fait accompli

Unsur dan Proses Tatabahasa Dalam Peristilahan

i. Penggunaan Kata Akar / Bebas

ii. Proses Pengimbuhan

iii. Proses Penggandaan

iv. Proses Penggabungan

Penggunaan Kata Akar / Dasar

Istilah dapat dibentuk daripada kata akar. Contoh: gaya, sudut, kaji, volt, asid.

Proses Pengimbuhan

Istilah berimbuhan menunjukkan pertalian yang tersusun antara bentuk dan maknanya.

Kata Dasar/Akar Pelaku/Alat Hal/Keadaan/tempat

Tani petani Pertanian

usaha pengusaha perusahaan

Proses Penggandaan

Mengungkapkan konsep keanekaan, kemiripan (kecil), kumpulan atau kejamakan. Contoh:

kacang kacang-kacang

jari jejari

rumput rerumput

Proses Penggabungan

Dapat ditulis ikut tiga cara:

1. Kumpulan yang terpisah. Contoh : meja tulis, model linear, ketua pengarah

2. Kumpulan yang menggunakan tanda hubung jika dirasa pelu menegaskan pengertian di

antara dua unsurnya. Contoh: dua-sendi, mesin-kira tangan

3. Kumpulan yang dirangkaikan menjadi satu kerana sudah mantap. Contoh: warganegara,

olahraga, jawatankuasa

Penterjemahan

Istilah baru dapat dibentuk dengan menterjemahkan istilah asing. Contoh:

balanced budget anggaran berimbang

triangle segi tiga

Asas penterjemahan adalah tidak selalu dapat diperoleh istilah yang bersesuaian secara satu-

lawan-satu, yang penting ketepatan makna dan bukan makna harfiahnya. Contoh:

circular surat pekeliling (bukan perkeliling)

network rangkaian (bukan kerja jaring)

Sinonim dan Kesinoniman

Sinonim ialah dua kata atau lebih yang mempunyai makna yang sama, tetapi berlainan

bentuknya.

1. Istilah yang diutamakan

2. Istilah yang diizinkan

3. Sinonim dalam istilah asing

4. Istilah asing berdekatan

i. Istilah yang diutamakan

Dicipta paling sesuai dengan prinsip peristilahan dan dianjurkan penggunaannya sebagai istilah

baku. Jadi bentuk sinonim yang tidak baku akan diketepikan dalam penggunaan. Contoh:

Geografi ilmu alam (dihindari)

Mikro renik (dihindari)

nitrogen zat lemas (dihindari)

ii. Istilah yang diizinkan

Istilah yang timbul dalam bentuk istilah asing di samping yang sudah ada dalam bahasa melayu.

Contoh:

Absorb serap, absorb

Relative relatif, bandingan

Frequency frequensi, kekerapan

iii. Sinonim dalam Istilah Asing

Istilah asing yang benar-benar sinonim diterjemahkan dengan satu istilah sahaja dalam Bahasa

Melayu. Contoh:

Characteristic

feature ciri

iv. Istilah Asing Berdekatan

Sekumpulan istilah asing yang hampir-hampir sama, tetapi digunakan menurut konteks atau

laras yang berlainan hendaklah sedapat-dapatnya diterjemahkan dengan istilah yang berlainan.

Contoh:

law undang-undang

condition syarat

order perintah

v. Homonim dan Kehomoniman

Kata yang sama ejaan dan/atau sebutannya, tetapi mempunyai makna yang berbeza. Ia terdiri

daripada homograf dan homofon.

Homograf: Bentuk kata yang sama ejaan tetapi lain sebutan. Contoh:

perak (logam) : perak (terpinga-pinga)

semak (kaji) : semak (kusut)

Homofon: Bentuk kata yang sama sebutan tetapi berlainan ejaan. Contoh:

golongan (kumpulan)

gulungan (benda yang dilipat hingga berbentuk bulat pinggang)

vi. Hiponim dan Kehiponim

Kata yang maknanya terangkum dalam makna kata lain yang lebih luas, iaitu superordinatnya.

Contoh:

mawar, melati, cempaka di mana masing-masing mempunyai makna yang terangkum

dalam bunga, iaitu superordinatnya.

Dalam terjemahan, istilah superordinat tidak boleh diterjemahkan dengan salah satu

hiponimnya. Contoh: liquid cecair bukan air, minyak

Insect serangga bukan lipas, semut

vii. Kepoliseman

Kata yang mempunyai banyak makna yang berbeza-beza, tetapi berkaitan, menurut konteks

penggunaannya. Contoh:

a) head - kepala (orang)

head gate - pintu air atas

b) fuse - fius

to fuse - berpadu, melebur, melakur.

BMK

SISTEM EJAAN DAN SEBUTAN BAKU

Nama Ahli Kumpulan : Sarlina binti Aji

Wajaha bin Jabai

Crispin Tan Phong Leng

Abdullal Parihi b Mokhtar

Safinah binti Saffie

Bibiana Thien Yen Mee

Opsyen : IMM 1105

Pensyarah : Puan Nor Alizah

Tarikh : 8 Mac 2005

Rujukan

1. Nama Buku : Pedoman Ejaan dan Sebutan Bahasa Melayu

Penulis / Penyusun : Ismail B. Dahaman

2. Nama Buku : Daftar Kata Bahasa Melayu Rumi – Sebutan – Jawi, Jilid 1 A - K

Penulius / Penyusun : Ismail B. Dahaman dan Manshoor B. Hj. Ahmad

3. Nama Buku : Strategi Bahasa – Panduan Nahu dan Retorik untuk Penulisan

Penulis / Penyusun : Md. Saidin Ahmad Ishak dan Mohd. Saleeh Rahamad

4. Nama Buku : Tatabahasa Bahasa Melayu – Morfologi dan Sintaksis untuk

Guru dan Pelajar

Penulis / Penyusun : Prof. Abdullah Hassan

5. Nama Buku : Bahasa Kebangsaan, 1999

Penulis / Penyusun : Ab. Rahman Ab. Rashid dan Yap Kin Fatt

6. Nama Buku : Menguasai Bahasa Melayu Tinggi

Penulis / Penysusun : Prof. Dr. Abdul Hamid Mahmood