SINAVDAN ÖNCE ÖNEMLİ ANIMSATMALARSevgili Öğrenciler,

PAPER 2’DA “essay” yani okuduğunuz öykülerden yola çıkarak tezli bir yazı yazmanız gerekiyor. Yazınızı “Hikâye” başlığındaki sorulardan biri üzerine kuracaksınız. Lütfen başka bir türün sorusunu seçmeyin,

Sorulardan hangisini seçeceğinize neye göre karar vereceksiniz? Okuduğunuz hikâyelere göre. Hangi konuyu seçersem en fazla öyküye gönderme yapabilirim diye düşünün. En az iki ayrı yazarın öykülerine odaklanmanız gerekiyor; iki öyküye değil! Yani her yazardan ortalama 5 öykü okuduğunuza göre 8-10 öyküye gönderme yapmanız bekleniyor. (Ya da en azından iki farklı yazarın 5-6 öyküsüne gönderme yapın ki tezinizi geliştirecek, kanıtlayacak zengin örnekleriniz olsun. Yoksa kısır, klişe ifadelerden oluşan bir yazı ortaya çıkıyor. Bu yazının ikna edici olması gerektiğini lütfen unutmayın. Yalnızca iki farklı yazarın iki öyküsü bile olabilir tabii ama asıl olan düşüncelerinizi geliştirip kanıtlamanızdır.)

Hangi soruyu seçtiğinizi cevap kağıdında her bir kağıda yazmayı sakın unutmayın, soru kağıtları üzerine yazdığınız hiçbir şey dikkate alınmayacaktır. Soru kağıtları sınavcıya gitmiyor.  

Sorular sizi belli karakter kullanımlarına (kadın, çocuk, memur, köylü, ikiyüzlü, idealist vb.), öykülerdeki mekân, zaman kullanımına, yapıya, bakış açısına, mesajlara, temalara vb. yönlendirebilir. Dağarcığınızdaki öyküleri gözünüzün önüne getirin, bu başlıklardan hangisine yöneleceğinize ondan sonra karar verin. Soru kâğıdını çalışma kâğıdı gibi kullanın ve önce tüm yazarları ve öykülerini oraya kısaca yazın: 

Seçtiğiniz soruyu tartışabilmenize uygun olanlardan bir öbek oluşturun.  Mesela hangi öykülerde “idealist karakterler” var, bunları değişik yazarlar nasıl ortaya koymuşlar? gibi bir soru gelse ne yaparsınız?  Adını yazdığınız öykülerin yanına bu tür karakterleri içeriyorsa işaret koyun. Bu karakterleri düşünerek bir tez oluşturun, planınızı yapın ve yazın. Belli idealleri olan karakterler öykülerin sonuna kadar aynı mı kalıyorlar, değişiyorlar mı? Yazarlar bu karakterler üzerinden neyi anlatıyorlar? gibi sorular sorarak paragraflarınızı planlayabilirsiniz. Giriş bölümünde ele alacağınız eserleri ve soruya vereceğiniz cevabı (tezinizi) açıkça belirtin. Her paragrafta tezinizi kanıtlamak için farklı öykülere göndermelerle ikna edici bir çalışma yazın. Unutmayın Paper 2 karşılaştırmalı bir bakış gerektirir. Benzerlikler kadar farklılıkları da ele alma becerisini tezinize odaklı bir şekilde göstermelisiniz.

PAPER 1 için iki seçenekten birini seçerek bir eleştiri yazmanız istenecek sizden biliyorsunuz. Seçtiğiniz soruyu kapakta ve yanıt kağıdında belirtmeyi unutmayın sakın.

Metinleri sakince ve en az üç kez okuyun, ikinci ve sonraki okumalarda not alarak okuyun. Müsvedde kağıdınızı üçe bölün, birinci bölüme “ne”, ikinci bölüme “nasıl” üçüncü bölüme

“neden” yazın, notlarınızı bu bağlamda alın, ne+nasıl ve neden soruları birbiriyle ilişkili birbirini açıklayacak şekilde olmalıdır, unutmayın.

Yapıtı bir kez de dil ve anlatım açısından inceleyin, sözcük seçimi, biçimsel yapı, deyimler, anlatım tutumu önemli.

Metinde önce anlatıcıyı bulun, anlatıcının tavrını sezin (ironik, alaycı, eleştirel vs.) Sonra metnin meselesini (sorunsal) bulun, metnin ana meselesinin yanı sıra yan sorunsallarına tek tek bakın ama bunların ana sorunsal ile bağını mutlaka kurun.

Anlatım biçimi ve tekniklerini saptayıp yazın bir kenara, ne sorulursa sorulsun bunu da belirtin.

Metne dil ve anlatım açısından bakılırsa, içerik olarak bakarsak vs. demeyin, hepsini bir bütün olarak alın.

Geniş zaman ya da şimdiki zaman kipi kullanın. Şair ile şiir kişisini, anlatıcı ile yazarı karıştırmayın, edebi terminoloji kullanmayı sakın unutmayın fakat terim uydurmayın.

Yazınızda dil ve anlatım hatası yapmayın, bu nedenle en az 4 sayfa yazdıktan sonra mutlaka okuyun.

Paper 1’de “commentary” yani bir metni her açıdan değerlendirme/eleştirme/çözümleme yazısı yazmanız gerekiyor. Seçeceğiniz metnin ister şiir ister düzyazı olsun yapısını; nasıl bir planla, hangi tonda, kimin bakış açısıyla yazıldığını; önce neyin sonra neyin söylendiğini fark edin; bu sıralamanın bir anlamı var, onu bulun. Başlıktan da yararlanın bunu bulurken. Metni anlamazsanız bunu fark edemezsiniz zaten. Metnin merkezindeki duygu/durum/olay/konu nedir? Bunu anlamak için metninde geçen birbirleriyle ilişki kurulabilecek sözcükleri, paralellik ve tezatları bulun. Baş ve son ilişkisini görmeye çalışın, sonda söylenenler genelde en önemsenen ya da vurgulanan konulardır. İleti/iletileri bulun, anlatıcı  bu iletiyi hangi somutlamalarla, çatışmalarla, nasıl ortamlarda, hangi duyulara hitap ederek hangi benzetmelerle vermiş? Bunları görün, nedenlerini düşünün. Anlatıcının okuyucuda yaratmak istediği duygu ve düşünceler zaten iletiyi ortaya koyar. Bunları sağlamak için ne tarz sözcükler seçilmiş, olumlu-olumsuz anlamlı sözcükler, ifadeler, eylemleri, öznel ve nesnel yaklaşımları bulmak metinle ilgili birçok anahtarı elimize verecektir. Sonra bir plan yapın (Genelden özele doğru daralıp bitirirken tekrar genele gelin.), plan yapmadan başlamayın.

Değerlendirmeyi unutmayın: o Öğrenci metni anlıyor mu?o Metni iyi bir biçimde ve özgün düşüncelerini de katarak yorumluyor mu?o Edebi özellikleri bulup metnin içeriği ile ilişkilendiriyor mu?o Yazının sunumu nasıl (giriş-gelişme-sonuç) (Çeviri eser edebiyatı ödevlerinizi

anımsayın, doğru plan odur, girişte ana konudan söz edersin sonra bunu nasıl anladığını ve yazarın bu konuyu verirken kullandığı yöntemleri söylersin, sonra da yan düşünceleri tek tek açar (şiirse kesit kesit) ve sonuçta ana fikri bir daha vurgulayarak bitirirsin.

o Dil ve anlatım özellikleri nasıl? (yazım noktalama hatası, anlatımın açık yalın ve etkileyici olması)

Yazınızı bu ölçütlere göre değerlendirin en sonunda. Seçtiğiniz metin şiirse kesitleme yapmayı unutmayın. İmgeleri bulun, bütünsel bir anlam

çıkarmaya çalışın. Düzyazı ise konusu ve meselesinin yanı sıra anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme

yollarını bulun. (açıklama, tartışma, betimleme, öyküleme, benzetme, sayısal verilerden yararlanma, tanımlama, örnekleme, karşılaştırma, tanık gösterme, alıntı yapma vb.)

Anlatım teknikleri ile ilgili dokümanı sınav öncesi bir kez daha gözden geçirin. Eser İnceleme Planı’nı sınav öncesi mutlaka gözden geçirin. Yazılarınızda evrensel düşünce yansıtın, tutucu, ahlakçı olmayın, önyargısız olun. Eleştirel

tavır içinde olun. Gereksiz genellemelerden, çokbilmişlikten, yaşınızın üstünde yaşam deneyimi yansıtmaktan

kaçının, doğal ve samimi olun. “Modern olan iyidir, geleneksel olan kötü” gibi önyargılı değerlendirmelerden, toplumun bize

koşulladığı ezberlerden kaçının. Zihninizi özgür bırakın. Her şeye insan açısından yaklaşın. Geleneksel olanla modern olanı birleştirmek/sentezlemek ikisinin de olumlu yanlarını yok etmek değildir, unutmayın.

Kadın-erkek meselesine toplumsal cinsiyetler açısından da bakın. Yazılarınızda saptayıp bırakmak olmaz, yazıyı mutlaka kendi düşüncelerinizle açımlayın.

Özgün ve çarpıcı olun ama özgün olacağım diye komik olmayın, bilmediğiniz/emin olmadığınız şeyi yazmayın.

Egemen olmadığınız kavramları afili laf etmek amacıyla kullanıp komik olmayın. En doğrusu en iyi bildiğiniz kavramlarla yazmak ve yorumlamaktır.

Sınavlardan önce bol bol örnek okuyun, yazın. Öğretmeniniz ödev vermese bile sık sık yazıp geri bildirim isteyin. Paper 1 için, sözlü sunumlarınızı, şiirler üzerine konuşmalarınızı ve sınıf içinde tartıştığınız

konuları, öğretmeninizin dil tercihini unutmayın. Bunlardan yararlanın.

Şu türden ifadelerden kaçının: o “ Yazar, insanların toplumla ilişkilerinin nasıl olduğunu göstermiştir?” (Nasıl peki?)o “Yazarlar kişilerin belli zaafları yüzünden toplumla yaşadıkları çatışmaları göstermek

için çeşitli dil ve anlatım tekniklerinden faydalanırlar?” (Edebiyatın aracı dil değil mi, başka neden faydalanacak, hangi dil ve anlatım tercihi, neye hizmet ediyor, asıl yoğunlaşman gereken bu.)

o Şair zamanın geçişini yeryüzündeki katmanlara benzetmiştir. Nasıl dünya tropesfer, atmosfer gibi katmanlardan oluşuyorsa zaman da katmanlardan oluşmuştur? (Coğrafya dersinde miyiz, gereksiz bilgiler, tanımlardan kaçın, gevezelik yapma, metne ve edebiyata odaklan.)

Şiirde herhangi bir hece ölçüsü yoktur? (Bu, ne demek? Şiir serbesttir, demek istiyor herhalde.)Metindeki tüm noktalama imlerini de teze bağlamaya çalışmaya ya da buluttan nem kapmaya gerek yok. Zorlamayın, rahat olun. Anlam uydurmayın.

Şiirde dize dize, kıta kıta ya da bent bent çözümlemek yerine bütünsel bir yaklaşım daha uygundur. Kesitlemeyi şiirin anlamlarına, ton değişikliğine vs.’ye göre yap.

Anahtar sözcük ve kavramları yakala. Metnin odaklandığı temel kavramlara göre çözümleme yap. Metnin temel tezi ekseninden çıkma.

Metnin dil ve anlatım özelliklerine değinmeden geçme, içeriğini yorumladığın bölümlerde değinemediysen bile ayrı bir bölüm aç ve değerlendir.

Bir şiirde uyak yoksa ya da belirgin değilse bulmaya çalışma. Dize sayıları, dize bölümlenmeleri önemlidir, yani bir metnin şekilsel yapısı içerikle doğrudan

ilişkili olabilir, bunu atlama ama bağlantı yoksa ya da göremiyorsan da zorlama. Özcesi kendine ve karşıdakine içten ol, anlamaya çalış, anladığını yorumlamaya çalış.