F I L I P I N O 7 – M O D Y U L 1 ( 1 S T Q u a r t e r )

San Sebastian School, Inc.

Science City of Munoz, Nueva Ecija

Sukatin mo muna ang iyong kaalaman sa ating tatalakaying paksa sa pamamagitan ng pagsagot

learning targets na makikita sa ibaba, punan ng tsek ang kolum ng bago ang aralin na sumasalamin sa

sarili mong kapalagayan, babalikan mo ang pagkatapos ng aralin pagkatapos ang talakayan. Lagyan

ng tsek ang ( ) kung lubos na naunawaan, ( ) kung naunawaan at may nais gawan ng paglilinaw, at

( ) kung hindi lubos na nauwaan.

LEARNING TARGETS

Bago ang aralin Pagkatapos ng

aralin

1. Magagawa matukoy ang kahulugan at kahalagahan ng dula bilang

isang akdang pampanitikan Filipino.

2. Magagawa kong maisalaysay ang buod ng mga pangyayari sa

kwentong nabasa o napakinggan.

3. Magagawa kong magamit ang mga pangungusap na walang tiyak

na paksa sa pag gawa ng isang patalastas.

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fmiggiedg.wordpress.com

Simulan

Sa araling ito, makakapanood ka ng isang pagtatanghal na nagpapakita ng kaugalian at

paniniwala ng mga taga Mindanao. Kaya sisimulan mo ang araling ito sa pamamagitan ng

paghahayag sa iyong mga nabatid na kaugaliang Mindanaoan sa unang tatlong aralin.

Sa aralin din na ito, layunin mong maunawaan kung paano at bakit nagkaroon ng hidwaan

sa Mindanao buhat pa noong panahon ng mga katutubo hanggang sa kasalukuyan. Inaasahang

masasagot mo ang mga tanong na ito:

Paano nakaaambag sa kaguluhan sa Mindanao ang interes ng iba’t ibang tao sa Pilipinas? Bakit

mahalaga para sa mga Pilipino na alamin at makialam sa usapin ng Mindanao?

2 | P a g e F I L I P I N O 7 – M O D Y U L 1 ( 1 S T Q u a r t e r )

San Sebastian School, Inc.

Science City of Muñoz, Nueva Ecija

PANUTO: Magbalik-tanaw sa mga naunang aralin na iyong isinagawa sa pamamagitan ng pagtugon

sa grapikong pantulong sa ibaba.

Sagutin mo ang mga sumusunod na pamprosesong tanong.

1. Ano ang natatangi sa mga kaugaliang ito kaya’t ito ang higit mong nabatid laban sa iba?

Bakit?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

2. Paano mo nakikitang makabuluhan ang mga kaugaliang ito para sa lipunan?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

3. Bakit kailangang mabatid ng mga Pilipino ang mga kaugaliang ito ng mga taga- Mindanao?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Ano nga ba ang DULA?

Ang dula ay isang uri ng panitikan. Nahahati ito sa ilang yugto na maraming tagpo.

Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o entablado. Ang dula ay isang uri ng

Magandang araw! Ikaw, ay nasa huling bahagi na ng ating modyul, sa bahaging ito mag

babalik tanaw tayo sa mga natutunan mo sa naunang mga aralin. Kung handa

kana magpamalas ng iyong galing, sagutan ng buong husay ang mga nakahandang

Gawain sa ibaba.

TATLONG KAUGALIAAN NG MGA TAGA

MINDANAO NA IYONG NATUKLASAN

Alamin Mo!

Marahil may ilang bagay pang sumagi sa iyong isipan habang kinukundisyon mo ang

iyong sarili sa pag-aaral ng panitikang Pilipino buhat sa Mindanao. Mahalagang maisagawa

mo ang unang dalawang Gawain sa PAGTUKLAS dahil ang bahaging ito ay nag papakita na

lubos mong naunawaan ang kasaysayan ng Mindanao sa tulong ng mga naunang aralin.

Sa bahaging ito haharap ka sa serye ng mga gawaing gagabay, magpapayaman at

susubok sa iyong pag-unawa at pagpapahalaga kaugnay ng dulang Mindanaoan

F I L I P I N O 7 – M O D Y U L 1 ( 1 S T Q u a r t e r ) P a g e | 3

San Sebastian School, Inc.

Science City of Muñoz, Nueva Ecija

panitikang ang pinakalayunin ay itanghal sa tanghalan. Mauunawaan at matutuhan ng isang manunuri

ng panitikan ang ukol sa isang dula sa pamamagitan ng panonood.

Gaya ng ibang panitikan, ang karamihan sa mga dulang itinatanghal ay hango sa totoong buhay

maliban na lamang sa iilang dulang likha ng malikhain at malayang kaisipan.

Lahat ng itinatanghal na dula ay naaayon sa isang nakasulat na dula na tinatawag na iskrip. Ang

iskrip ng isang dula ay iskrip lamang at hindi dula, sapagkat ang tunay na dula ay yaong pinanonood

na sa isang tanghalan na pinaghahandaan at batay sa isang iskrip.

BAHAGI NG DULA

Simula - mamamalas dito ang tagpuan, tauhan, at sulyap sa suliranin.

Gitna - matatagpuan ang saglit na kasiglahan, ang tunggalian, at ang kasukdulan.

Wakas - matatagpuan naman dito ang kakalasan at ang kalutasan.

SANGKAP NG DULA

Tagpuan – panahon at pook kung saan naganap ang mga pangyayaring isinaad sa dula

Tauhan – ang mga kumikilos at nagbibigay-buhay sa dula; sa tauhan umiikot ang mga

pangyayari; ang mga tauhan ang bumibigkas ng dayalogo at nagpapadama sa dula

Sulyap sa suliranin – bawat dula ay may suliranin, walang dulang walang suliranin;

mawawalan ng saysay ang dula kung wala itong suliranin; maaaring mabatid ito sa simula o

kalagitnaan ng dula na nagsasadya sa mga pangyayari; maaaring magkaroon ng higit na isang

suliranin ang isang dula

Saglit na kasiglahan – saglit na paglayo o pagtakas ng mga tauhan sa suliraning nararanasan

Tunggalian – ang tunggalian ay maaaring sa pagitan ng mga tauhan, tauhan laban sa kanyang

paligid, at tauhan laban sa kanyang sarili; maaaring magkaroon ng higit sa isa o patung-patong

na tunggalian ang isang dula

Kasukdulan – climax sa Ingles; dito nasusubok ang katatagan ng tauhan; sa sangkap na ito ng

dula tunay na pinakamatindi o pinakamabugso ang damdamin o kaya’y sa pinakakasukdulan

ang tunggalian

Kakalasan – ang unti-unting pagtukoy sa kalutasan sa mga suliranin at pag-ayos sa mga

tunggalian

Kalutasan – sa sangkap na ito nalulutas, nawawaksi at natatapos ang mga suliranin at

tunggalian sa dula; ngunit maaari ring magpakilala ng panibagong mga suliranin at tunggalian

sa panig ng mga manonood.

ELEMENTO NG DULA

1. Iskrip o nakasulat na dula – ito ang pinakakaluluwa ng isang dula; lahat ng bagay na

isinasaalang-alang sa dula ay naaayon sa isang iskrip; walang dula kapag walang iskrip

2. Gumaganap o aktor – ang mga aktor o gumaganap ang nagsasabuhay sa mga tauhan sa iskrip;

sila ang nagbibigkas ng dayalogo; sila ang nagpapakita ng iba’t ibang damdamin; sila ang

pinanonood na tauhan sa dula

3. Tanghalan – anumang pook na pinagpasyahang pagtanghalan ng isang dula ay tinatawag na

tanghalan;tanghalan ang tawag sa kalsadang pinagtanghalan ng isang dula, tanghalan ang silid

na pinagtanghalan ng mga mag-aaral sa kanilang klase

4. Tagadirehe o direktor – ang direktor ang nagpapakahulugan sa isang iskrip; siya ang nag-i-

interpret sa iskrip mula sa pagpasya sa itsura ng tagpuan, ng damit ng mga tauhan hanggang sa

paraan ng pagganap at pagbigkas ng mga tauhan ay dumidipende sa interpretasyon ng direktor

sa iskrip.

5. Manonood – hindi maituturing na dula ang isang binansagang pagtanghal kung hindi ito

napanood ng ibang tao; hindi ito maituturing na dula sapagkat ang layunin ng dula’y

maitanghal; at kapag sinasabing maitanghal dapat mayroong makasaksi o makanood

Ihanda ang sarili, panooring mabuti ang pagtatanghal ng sayaw na singkil. I-klik ang link na ito:

http://www.youtube.com/watch?v=_qG0bjUxWAk. Sa iyong panonood, kilatisin ang gawi ng

pangunahing mananayaw na lalake at babae sa kanilang pagtawid sa naguumpugang kawayan.Bisitahin

ang iyong LAMPARA at sagutin ang mga pamprosesong tanong kaugnay ng videong napanood.

4 | P a g e F I L I P I N O 7 – M O D Y U L 1 ( 1 S T Q u a r t e r )

San Sebastian School, Inc.

Science City of Muñoz, Nueva Ecija

Tara manuod upang Matuto

Panoorin ang dulang Arkat a Lawanen na hango sa mga epikong Darangan ng Mindanao

na itinanghal ng Sining Kambayoka ng Mindanao State University. Ang dulang ito ay may siyam na

bahagi na nagpapakita ng pagkakakilanlan sa kultura at tradisyon ng mga taga Mindanao. Matapos

mapanood ay ihanda ang sarili sa pagsagot ng mga nakahandang Gawain.

ARKAT A LAWANEN

Bahagi 1 http://www.youtube.com/watch?v=y2kWaeDzE70

Ipakikilala sa unang bahagi ang mahahalagang tauhan sa dula at paglalahad ng suliraning

itinakda sa dula.

Bahagi 2 http://www.youtube.com/watch?v=H9Ej0qDmexU

Sa bahaging ito inihayag ni Arkat a Lawanen ang kanyang pananaw ukol sa digmaan. Sa

bahagi ring ito inilahad ang may pakana ng suliranin sa dula.

Bahagi 3 http://www.youtube.com/watch?v=ngwgaLF9WtE

Dinakip ni Ayonan Salindagaw, isang masamang pinuno, si Arkat a Lawanen sa bahaging ito

ng dula.

Bahagi 4 http://www.youtube.com/watch?v=bRFjfe3cPWg

Sa bahaging ito ng dula natuklasan ng mga kapatid ni Arkat a Lawanan at ni Prinsipe

Mabaning ang pagkawala ni Arkat a Lawanen.

Bahagi 5 http://www.youtube.com/watch?v=hrCK7sv2eAc

Napagdesisyunan ni Mabaning na sagipin mula sa masasamang kamay ni Ayonan Salindagaw

si Arkat a Lawanen. Humingi siya ng basbas ng mga diyos at diyosa sa kalangitan.

Bahagi 6 http://www.youtube.com/watch?v=KJvb13SZ7ns

Matutunghayan sa bahaging ito ang epekto ng pagdakip kay Arkat a Lawanen hindi lamang sa

kanyang kaanak at kasintahan kundi pati sa mamamayan ng Bembaran.

Bahagi 7 http://www.youtube.com/watch?v=4ZPvLsbMTVg

Dumating sa Salindagaw si Mabaning sa kanyang paglalakbay upang sagipin ang sinisintang si

Arkat a Lawanen.

Bahagi 8 http://www.youtube.com/watch?v=td3uIOLHr5U

Nagkaharapan din si Mabaning at Salindagaw. Iginiit ni Mabaning na dapat niyang makuha si

Arkat a Lawanen saka nagsimula ang mainit na pagtatalo.

Bahagi 9 http://www.youtube.com/watch?v=4LiQFfRMTHY

Naganap sa bahaging ito ang kasukdulan ng dula, ang sagupaan ng mga mandirigma, at

resolusyon ng suliranin.

Upang lubos mong malaman ang lalim ng iyong natutunan batay sa iyong

napanood na dula, buksan muli ang iyong

LAMPARA sagutan ng buong husay ang gawain 1at 2. Matapos mong gawin ang

mga gawain na akin inihanda ay magpatuloy muli sa pag babasa, upang malaman mo

ang kahulugan ng isang pangungusap at matukoy ang mga halimbawa ng tinatawag na

pangungusap na walang paksa.

Kung handa kana, simulan mo na !

F I L I P I N O 7 – M O D Y U L 1 ( 1 S T Q u a r t e r ) P a g e | 5

San Sebastian School, Inc.

Science City of Muñoz, Nueva Ecija

PANGUNGUSAP NA WALANG TIYAK NA PAKSA

Anumang pangungusap o lipon ng mga salita na walang simuno at panaguri bastat may diwa at

mensaheng ipaabot. Itoy maituturing na pangungusap na walang paksa.

URI NG PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA

Eksistensyal– may bagay na umiiral sa himig/tono ng pangungusap sa tulong ng katagang may

o mayroon. Na kahit dalawa o tatlong mga salita ang ginamit may diwang ipinaaabot

Sambitla– ito’y isa o dalawang pantig ng salita na nagpapaabot ng diwa/kaisipan. Kadalasan

isang ekspresyon ang pahayag.

Penomenal– nagsasaad ng panahon na kahit ito lamang ang banggitin, may diwa nang

ipinaaabot na sapat upang mabigyang kahulugan ang pahayag.

Pagtawag- ang pagbanggit o kaya’y pagtawag sa pangalan ng isang tao ay may sapat na

kahulugang ipinaaabot. Ang tinawagan ay agad lalapit dahil baka may iuutos ang tumawag.

Paghanga– ito’y parang ekspresyon na nagpapahayag ng paghanga

Pautos– salitang pautos na kahit nag-iisa ay may ipinaaabot na diwa o mensahe kaya’t di

pwedeng di sundin lalo na kung ang pagkakasabi ay medyo madiin.

Pormularyong Panlipunan- ito ang mga salitang sadyang itinakda sa sitwasyon: umaga,

tanghali, gabi.

Mga Halimbawa:

EKSISTENSYAL PAHANGA

SAMBITLA

PADAMDAM

PAMANAHON

PORMULARYONG

PANLIPUNAN/

PAGBATI

May bahaghari.

May masamang

mangyayari

May masamang

mangyayari

Ang ganda mo

talaga.

Kay ganda ng

tanawin.

Ang galing

sumayaw

Huwag!

Hindi!

Ano?

Aray!

Sunog.

Umuulan.

Dumidilim.

Bukas.

Gabi na.

Mabuhay!

Magandang gabi.

Salamat po.

Maligayang pagdating

Mahusay!

Natupad mo na ang inaasahang pagganap sa araling ito. Binabati kita sa iyong

husay sa pagsagot ng mga naunang gawain na aking inihanda . Upang lubos mong

malaman ang iyong natutunan batay sa ating aralin ay buksan muli ang iyong LAMPARA

sagutaan ng buong husay ang gawain 3 . Matapos mong gawin ang mga gawain na akin

inihanda ay magpatuloy muli sa pag sagot sa panapos na Gawain sa pahina 12 ng iyong

modyul. Pagkatapos ay muli mong balikan ang iyong learning targets. Ihanda ang sarili, huminga muna ng malalim. Simulan mo na!

6 | P a g e F I L I P I N O 7 – M O D Y U L 1 ( 1 S T Q u a r t e r )

San Sebastian School, Inc.

Science City of Muñoz, Nueva Ecija

GUIDED GENERALIZATION:

PANUTO: Buhat sa mga akdang Pampanitikan ng mga taga Mindanao na tinalakay, sagutin ang mga

sumusunod na mahahalagang tanong sa pamamagitan ng pagpuno sa mga hinihingi sa talahanayan.

TALAHANAYANG PATNUBAY PARA SA PAGLALAHAT

TANONG TEKSTO 1 TEKSTO 2 TEKSTO 3

Paano maipapamalas

ang pang unawa sa

mga akdang

Pampanitikan ng

mga taga - Mindanao

Pamagat: Kwentong bayan MANIK BUANGSI

Pamagat: Maikling Kwento REGALO

Pamagat: Dula

ARKAT A LAWANEN

Sagot: Sagot: Sagot:

Pangsuportang Detalye Pangsuportang Detalye Pangsuportang Detalye

Dahilan: Dahilan: Dahilan:

Magkakaparehong ideya sa mga dahilang ipinahayag.

Paglalahat

F I L I P I N O 7 – M O D Y U L 1 ( 1 S T Q u a r t e r ) P a g e | 7

San Sebastian School, Inc.

Science City of Muñoz, Nueva Ecija

SANGGUNIAN:

Libro:

Julian et.al. Pinagyamang Pluma Ang Bagong Edisyon Baitang 7. KuwentongBayan: Ang

Munting Ibon. Pahina 17-24

Mercy T. Acosta. (2018 ). Banyuhay 7 . Bulacan : KLEAFS Publishing.

Duzman, R. E. (n.d.). Guzman, R. E. (2018). Yugto 7 Pinagsanib na wika at Panitikan.

Quezon City: the Library Publishing House ,Inc.

Internet:

Mulasa:https://selinemagtibay.wordpress.com/2016/12/01/uri-ng-pangungusap-na-walang-

paksa/

Mulasa:https://philnews.ph/2020/12/26/bahagi-ng-maikling-kwento-halimbawa-at-

kahulugan-nito/

Mulasa:https://www.kapitbisig.com/philippines/tagalog-version-of-fables-mga-pabula-

lalapindigowa-i-kung-bakit-maliit-ang-beywang-ng-putakti-pabula-ng-maranao_1026.html

------------PAGTATAPOS NG MODYUL 1-------------