DNN KKENLERSigmund FreudSigmund Freud 1856'da Moravia'da dodu; drt ile seksen iki yalar arasnda eviViyana'dayd: 1938'de Hitler'in Avusturya'y igali onu ertesi yl ld Londra'yasnmak zorunda brakt. Kariyeri sinir sisteminin anatomisi ve fizyolojisi zerine birokyl sren ok parlak almalarla balad. Paris'te Charcot'nun yannda bir almadneminden sonra ilgisi ilk k ez ruhbilime dndnde hemen hemen otuz yandayd.Viyana'da bir on yl daha klinik almadan sonra (balangta yal bir meslekta,Breuer'le birlikte) yaratt ruh zmlemesinin doumunu grd. Bu, balangta basitenevrotik hastalarn zihinlerini inceleyerek onlar saaltma yntemiydi ama abucak isterhasta isterse salkl olsun akln genelde ileyii hakkndaki bilgilerin ylmasna dorubir geliim gsterdi. Freud bylece ocuklukta cinsel igdnn normal geliimini ortayakoymas ve byk lde dleri incelemesine dayanan, gnlk dnce ve eylemlerimizzerinde etkili olan bilind glere ilikin temel buluunu yapmay baard. Freud'unyaam olayszd ama dnceleri yalnzca birok uzmanlk alann deil son yarmyzyln tm dnsel yaamn da biimlendirmitir.SIGMUND FREUD'UN YAAMI VE DNCELEREn bata, Freud insan aklnn bilimsel olarak incelenmesi iin ilk aracn kaifidir. Yaratcdahi yazarlarn, zihinsel sreler hakknda blk prk igrleri olmutur amaFreud'dan nce hibir sistematik aratrma yntemi bulunmamaktadr.Akln bilind ieriinin, tmyle, enerjilerini dorudan birincil fiziksel igdlerden aladavransal eilimlerin -arzular yada istekler- etkinliinden ibaret olduu grlmtr.Annda doyum salamak dnda hibir dnceye aldr etmeksizin ilerler; bu nedenlede akln, gereklie uyum ve d tehlikelerden kanma ile ilgili daha bilinli elerineayak uydurmamalar daha olasdr.Feud'un z-zmlemesi, onu, dlerin doasn soruturmaya yneltmitir. Bunlarn da,nevrotik belirtiler gibi, birincil bilind itkilerle ikincil bilinli itkiler arasndaki bir atmave uzlamann rn olduklar ortaya kmtr.Sonunda dlerin zenli incelemesi Freud'un birincil ve ikincil dnce sreleri diyeadlandrd eyler arasndaki ve akln bilind ve bilin blgelerindeki olaylar arasndakidikkate deer farklar snflandrmasna olanak vermitir. Bilindnda hibir trrgtlenme ya da egdm bulunmad; ayr ayr her itkinin tm dierlerinden bamszolarak doyum arad; birbirlerinden etkilenmeden ortaya ktklar; ztlklarn tmyleilemez olduu ve en zt itkilerin yan yana geliebildii bulunmutur.Onlar yalnzca psikonevrozlarn ve psikozlarn mekanizmalarn aydnlatmaya deil; dilsrmesi, espri yapma, sanatsal yarat, politik kurumlar ve din gibi normal s relere deuygulanmlar; ou uygulamal bilime -arkeoloji, antropoloji, kriminoloji, eitim- yenibir k tutmada rol almlar; ayrca ruhzmsel saaltmn etkinliinde de yardmcolmulardr. Pek ok kiinin bunlar hayranlk uyandrc bulmasna karn kendisi her1zaman bunlarn geici hipotezler olduu konusunda diretmitir. Gerekten yaamnnolduka ileri dneminde "bilind" teriminin bulankl ve pek ok elikili kullanmndanetkilenerek rgtlenmemi igdsel eilimlerin "id", rgtlenmi gereki kesimin "ego"ve eletirel ve ahlaksal ilevin "Super-ego" diye adlandrld, akln yeni bir yapsaltanmn -pek ok konuya kesinlikle aklk getirmi olan "bir yeni tanmlama- yapmtr.TAKINTILI EYLEMLER VE DNSEL UYGULAMALARHastann kendisine de farkl grnmezler; yine de onlardan vazgeemez nk trendenherhangi bir uzaklama, hastay hatasn hemen dzeltmek zorunda brakan, dayanlmazbir anksiyeteyle karlar. Bir trenin yerine getirilmesi onu bir dizi yazl olmayankurallarn yerine koyarak tanmlanabilir. rnein yatak trenini alalm: sandalye yatanyannda belli bir yerde durmal; giysiler belli biimde katlanm olarak yatan zerindedurmal; rt alt ksmn altna sokulmu ve araf dzgn olmal; yastklar falancabiimde dzenlenmeli ve kiinin bedeni kesin olarak belirlenmi bir konumda uzanmal.Ancak tm bunlardan sonra uykuya dalabilir. Dolaysyla hafif olgularda tren alldk veonaylanabilir normal bir ilemin abartlmasndan farkl bir ey olarak grlmez; amasrdrlndeki zel titizlik ve ihmal edilmesini izleyen anksiyete trene kutsal eylemdamgas vurur.Kk eklemelerle sslenmi ya da aralar ve yinelemelerle ritmik bir zellik verilmi heretkinlik szcn geni anlamyla takntl eylem haline gelebilir. Genelde takntleylemler trenlerden gelimitir.Nevrotik trenlerle dinsel ayinin kutsal eylemleri arasndaki benzerliklerin neredeolduunu grmek kolaydr: ihmal edilmeleriyle ortaya kan vicdan azaplarnda,(kesintiye kar yasaklamada grlen) tm dier eylemlerden tamamenyaltlmlklarnda ve her ayrntsyla srdrlmelerindeki titizli kte. Ama farklar da eitlde aktr ve birka tanesi o kadar gz e arpcdr ki karlatrlmay kutsalasaygszlk haline getirirler: ayinlerin (ibadet, douya dnmek vs.) basmakalp zelliinintersine [nevrotik] trensel eylemlerin byk bireysel eitlilii, dini uygulamalarn genelve toplumsal zelliinin ztt olan bireysel doalar ve hepsinin tesinde dinsel treninayrntlar nem ykl ve simgesel bir anlama sahipken nevrotiklerinkinin aptalca veanlamsz grnmeleri. Bu adan takntl bir nevroz gizli bir dinin yar komik yar trajikbir karikatrn temsil eder.Bir zorlanma boyun een insann bunu anlamn -ya da esas anlamn- kavramadangerekletirmesi hastaln koullarndan biridir. Bu nemli durumu takntl eyleminbilind gd ve dnceleri ifade etmeye hizmet ettiini syleyerek anlatrz. Bundadini uygulamalardan bir dier uzaklamay bulmu gibiyiz ama papaz ve bilimselaratrmaclarn ayinin ounlukla simgesel- anlamn bilebilmelerine karn genelliklesradan dindar bireyin de bir treni, anlamn dnmeden srdrdn unutmamalyz.Ancak tm inananlarda dini uygulamalara zorlayan gdler kendileri iin bilinmezdurumdadr ya da bilinte kendi yerlerine gemi olan bakalar tarafndan temsil edilirler.2Terimlerdeki ak elikiye ramen bilind bir sululuk duygusu olarak adlandrmamzgerekir. Cezalandrlma dncesi yoluyla ayartnn isel algsna bal olan gizli birbeklenti anksiyetesi duygu suna ya da talihsizlik beklentisine neden olur. Tren ilk kezoluturulduunda hasta ham unu ya da bunu yapmas gerektiinin yoksa bana birhastalk geleceinin bilincindedir ve genellikle beklenen hastaln doas hala bilincitarafndan bilinmektedir. Dolaysyla tren bir savunma eylemi ya da sigorta, birkoruyucu nlem olarak balar.Takntl nevrotiklerin sululuk duygusu kartn dindar insanlarn kt gnahkarlarolduklarna yrekten inanmalarnda bulur ve yle grnyor ki bu trden insanlarn hergncel eyleme ve zellikle de her olaand greve balarken yerine getirdikleriuygulamalar (dualar, ibadetler v.s.) savunma ya da korunma nlemi deeri tar.Tpk bir fobinin histerik bir nbeti nlemek zere gelimesi gibi yasaklamalarn takntleylemlerin yerini ald grlecektir. Yine, tpk Kilisenin evlilik treninin inanan iin aksdurumda gnah olacak olan cinsel haz zn bir onaylamas anlamna gelmesi gibi bir trenhenz kesin olarak yasaklanmam eylere izin verilmesinin bal olduu koullarntoplamn temsil eder. Takntl nevrozun, yan sra tm benzer bozukluklarn, bir dierzellii davurumlarnn (takntl eylemler de dahil olmak zere be lirtilerinin) aklnsavaan gleri arasnda bir uzlama olma koulunu yerine getirmesidir.Dlerin yorumlanmasnda tarafmdan kefedilmi olan ruhsal yer deitirmedzeneinin takntl nevrozun zihinsel srelerine egemen olduunu fark edene dekklinik tablonun bu nemli zelliini anlayamadk. Yukarda verilen birka takntl eylemrneinde simgeciliklerinin ve uygulanmalarndaki ayrntnn gerek, nemli bir eydenonun yerini alan kk bir eye bir yer deitirmeyle -rnein bir kocadan birsandalyeye- ortaya kt gayet aktr. Dini alanda da ruhsal deerlerin bir yerdeitirmesi dorultusunda benzer bir eilim olduu ve bylece nemsiz dini uygulamatrenlerinin sonunda temel ey haline geldii ve altta yatan dnceleri bir yana ittiiyadsnamaz. Dinlerin gemii kapsar biimde ileyen ve deerlerin balangtakidengesini yeniden kurmay amalayan reformlara maruz kalmasnn nedeni budur.Bu benzerlikler gz nne alndnda insan takntl nevrozu bir din oluumununpatolojik karl olarak deerlendirmeye ve bu nevrozu bireysel bir sofuluk ve dinievrensel bir takntl nevroz olarak tanmlamaya cesaret edebilir.Kii eski dinlerin geliiminde insanolunun "gnahkar" olduklar iin vazgetii pek okeyin Tanr'ya teslim edildiini ve yine onun adna izin verildiini, bylece kt vetoplumsal olarak zararl igdlerin ona devredilmesinin insann kendini onlardankurtarmasnn arac olduunu karsar gibidir. Bu nedenle onlardan gelien ktlklerlebirlikte insann tm zelliklerinin snrsz lde eskil tanrlara yklenmesi elbetterastlantsal deildir. Bununla birlikte ilahi rne e bavurarak kendi gnahlarn haklklmasna izin verilmemesi de bununla elimez.3TOTEM VE TABUIENSEST KORKUSUAvustralya yerlilerini alacam. Evler ya da kalc barnaklar ina etmezler; toprailemezler; kpek dnda evcil hayvan beslemezler; anak mlek sanatyla biletanmamlardr. Tamamen avladklar her trden hayvan etiyle, kazd klar kklerleyaarlar. Kral ya da ef tanmazlar; toplumla ilgili ilere yallar meclisi karar verir.Bu zavall plak yamyamlarn cinsel yaamnn bizim anladmz anlamda ahlaklolmasn ya da cinsel igdlerinin byk lde bir kstlamaya maruz kalmasn elbettebeklemeyiz. Yine de en titiz zen ve en ac verici katlkla ensest ilikilerden kanmayamaladklarn grrz. Aslnda tm toplumsal rgtlenmeleri bu amaca hizmet eder yada bu amacn yerine getirilmesiyle ilikiliymi gibi grnr.Avustralyallarda eksik olan tm din i ve toplumsal kurumlarn yerini "totemizm" sistemialmtr. Avustralya kabileleri her biri kendi toteminin adn tayan kk blmlere yada klanlara ayrlmtr. Totem nedir? Genellikle (ister yenebilir ya da zararsz istertehlikeli ve korkutucu olsun) bir hayvan v e daha ender olarak da tm klanla zel birilikisi olan bir bitki ya da (yamur ya da su gibi) doal bir grngdr. ncelikle totem,tm klann ortak atasdr; ayn zamanda onlara kehanetler yollayan ve bakalar iintehlikeli de olsa kendi ocuklarn tanyan ve esirgeyen koruyucu ruhlar veyardmclardr. Bunun karlnda klan yeleri totemlerini ldrmeme ya da ona zararvermeme ve onun etini yememe (ya da onlardan baka biimlerde yararlanmama)konusunda (otomatik yaptrmlara bal) kutsal bir ykmllk altndadrlar. Totemcizellik belli bir hayvan ya da varlkta deil belli bir snftan tm bireylerde doutanmevcuttur. Zaman zaman, klan yelerinin totemlerinin hareket ve zelliklerini trensidanslarda temsil ya da taklit etti i enlikler yaplr.Bir Avustralyalnn totemiyle ilikisi onun tm toplumsal ykmllklerinin temelidir: biryandan kabile yelerinden ve dier yandan kan balarndan stndr.Totem szc ilk kez 1791'de bir ngiliz olan J. Long tarafndan Kuzey Amerika Kzlderililerden alnarak("totam" halinde) kullanlmtr. Totemci kurumlarn yalnzca Avustralyallar arasnda deilmanda Kuzey Amerika Kzlderilileri, Okyanusya halk, Dou Hindistan ve Afrika'nn byk bir bde deilemi olduu ya da halen iledii gzlemlenmitir. Totemciliin bir zamanlar Avrupa ve Asya'i veSami yerli rklar arasnda var olduu da, aksi durumda aklanmas zor olan, belli sregelen lntlardankarlabilir. Bu nedenle pek ok aratrmac bunu insan geliiminin evrensel olarak geirilminlu birevresi olarak kabul etme eilimindedir.Totemleri bulduumuz neredeyse her yerde ayn zamanda ayn totemin insanlarnnbirbirleriyle cinsel ilikide bulunmasna ve buna bal olarak da evliliklerine kar bir yasada buluruz. O halde bu totemiz mle ilgili bir kurum, " d evliliktir".Totemizmle d evlilik arasndaki ba srmektedir ve ok sk bir ba olduu aktr.Avustralya' da yasaklanm bir klandan biriyle cinsel ilikinin olaan cezas lmdr.4Totemler kaltmsal olduundan ve evlilikle deimediinden yasaklamann sonularnizlemek kolaydr. rnein, soyun dii izgisinden geldii yerde Kanguru toteminden birerkek Emu toteminden bir kadnla evlenirse kz ve olan tm ocuklar Emu totemine aitolur. Dolaysyla totem dzeni bu evlilikten gelen bir olun kendisi gibi Emu olan anne yada kz kardeleriyle ensest iliki kurmasn olanaksz klacaktr.te yandan bu yasaklama sz konusu olduu srece Kanguru olan baba Emu olankzlaryla ensest suu ilemekle serbesttir. Ancak, eer soy erkek izgisinden gelirse(tm ocuklar Kanguru olacandan) Kanguru babann kzlaryla ensest ilikisiyasaklanrken olan annesiyle ensest su ilemekte serbest olacaktr. Totem yasaklarnnounlukla olun ensest arzularna ynelik olduunu dnmek iin gerekelerbulunduundan Totem yasaklamalarnn bu imalar dii izgisinden soy geliiminin erkekizgisinden geliimden daha eski olduunu dndrr.Ama biraz daha dnnce totemle balantl d evliliin bir erkein annesi ve kzkardeleriyle ensestinin engellenmesinden daha fazlasn gerekletirdii (ve dolaysyladaha fazlasn amalad) grlr. Tmne sanki kan ba olan kiilermi gibidavranarak bir erkein kendi klanndan tm kadnlarla (yani kan ba olmayan pek okkadnla) cinsel iliki kurmasn olanaksz klar. Uygar insanlarda karl olabilecekherhangi bir eyin ok tesine uzanan bu ok kapsaml yasaklamann ruhbilimselhaklln grmek ilk bakta gtr. Ayn totemden gelen herkesin arasnda kan bavardr. Bir aile olutururlar ve bu aile iinde en uzak akrabalk bile cinsel ilikiye mutlakbir engel olarak kabul edilir.eitli akrabalk derecelerini anlatmak iin kullanlan terimler iki birey arasndaki ilikiyideil bir bireyle bir grup arasndaki ilikiyi gsterir.Bir erkek "baba" terimini yalnzca kendi atas iin deil annesinin kabile yasasna uygunolarak evlenmi olabilecei ve dolaysyla kendisini dllemi olabilecek tm dier erkekleriin de kullanr; "anne" szcn yalnzca gerekten kendisini dourmu olan kadn iindeil kabile yasasn inemeden kendisini dourmu olabilecek her kadn iin kullanr;"erkek ve kz karde" terimlerini yalnzca gerek ana babasnn ocuklar iin deil snfanlamda kendisiyle ana baba ilikisi iinde olan tm bu insanlar n ocuklar iin dekullanr; vs. Dolaysyla iki Avustralyalnn birbiri iin kulland akrabalk terimlerininbizimkiler gibi kan akrabaln belirtmesi gerekmez: bu szckler ruhsaldan oktoplumsal ilikileri temsil ederler.Kafa kartrc grnmesine karn eer buna aratrmac L. Fison'n "grup evlilii" olarakadlandrd, belli sayda kadn zerinde evlilik haklar bulunan belli sayda erkektenoluan evlilik kurumunun kalnts olarak bakarsak kolaylkla aklk kazanr.Bu insanlar arasnda bireysel evlilikten nce grup evlilii vard ve ortadan kalktktansonra ardnda hem dil hem de geleneklerde kesin izler brakt.Totemci d evlilik, ayn klan yeleri arasnda cinsel iliki yasa, grup ensestiniengellemenin uygun arac olarak grnr.5nk Avustralya'da tek yasan totem engeli olduu az sayda rk bulunur. ou, evliliksnflar ya da "airet" olarak bilinenler, iki blme ayrlacak ekilde rgtlenmitir. Buairetlerden her biri d evlilikidir ve bir dizi totem klann ierir. Genellikle her airetkialt airete blnr, bylece tm kabile airetlerle totem klanlar arasnda alt airetlerolmak zere drde ayrlr. Burada on iki totem klan drt alt airet ve iki aireteblnr.En gelimi biimiyle evlilik snflar sistemi doal ve grup ensestinin tesine gemeye veuzak akraba gruplar arasnda evlilii yasaklamaya ynelik bir abaya tanklk eder.Avustralyallarn yan sra dier vahi halklarn da ensestin engellenmesinde gsterdiklerizene dikkati ekmek amacmz iin yeterli olacaktr.Bunlara, bireylerin yakn akrabalaryla ilikilerini dzenleyen bir dizi "gelenei"eklemeliyiz; szcn tam anlamyla dini katlkla uygulanan ve amac hi de kukugtrmeyen gelenekler.Yeni Hebrid adalarndan Lepers Adasnda bir olan belli bir yaa geldiinde artk evdeyaamaz, bundan byle srekli olarak beslenip uyuyaca "klp evinde" yerini alr.Yemek istemek iin yine babasnn evine gidebilecei dorudur ama eer kz kardeievdeyse yemeden gitmek zorundadr; eer orada kz kardei yoksa kapnn yannaoturup yiyebilir. Eer rastlant eseri kz ve erkek karde ak havada karlarlarsa kzkap saklanmaldr. Bir olanla annesi arasndaki ekince olan bydke artar veanneninki olannkinden ok daha fazladr. Eer anne yemek getirirse ona vermez,almas iin yere brakr. Onunla konuurken ona ikinci tekil ahsla hitap etmez, dahamesafeli oul biimleri kullanr.Benzer gelenekler Yeni Kaledonya'da da yaygndr.Yeni Britanya'nn Gazelle yarmadas yerlileri arasnda bir kzn evlendikten sonra erkekkardeiyle konumasna izin verilmez; adn asla azna almaz ama ona baka birszckle hitap eder.Yeni Mecklenburg'da bir tr kuzenler kz ve erkek kardeler gibi benzer kstlamalaramaruz kalrlar.Fiji'de bu kanma kurallar zellikle katdr; yalnzca kan bayla kz kardeleri deilkabile kz kardelerini de etkiler.Sumatra'daki Batta'lar arasnda kanma kurallar tm yakn akrabalara uygulanr. Dahas, bir baba asla evde kzyla yalnz klmaz, anne de oluyla ... Bu insanlar birerkekle bir kadnn yalnz balarna karlamasnn aralarnda uygun olmayan biryaknla yol aacan kesin kabul ederler.Gney Afrika'daki Delagoa Krfezinde Barongo'lar arasnda bir erkein baldzylailikilerini en kat kurallar belirler.6ngiliz Dou Afrika'snda Bir kz ergenlikle evlilik dnemi arasnda babasndanekinmelidir. Yolda karlarlarsa babas geerken kz saklanr ve asla onun yanna gidipoturamaz. Evlendikten sonra babasndan hibir biimde kanmaz.En yaygn ve en kat (ve uygar rklarn bak asndan en ilgin) kanma bir erkeinkaynvalidesiyle ilikisini kstlayandr.Ruhsal-cinsel gereksinimleri evliliinde ve aile yaamnda doyum bulacak olan bir kadnsklkla evlilik ilikisi zamansz bir biimde son bulduu iin ve duygusal yaamnnsakinlii nedeniyle doyumsuz kalma tehlikesinin tehdidi altndadr. Yalandka bir annekendisini ocuklarnn yerine koyarak, kendisini onlarla zdeletirerek bu tehdittenkurtulur Ana babalarn ocuklaryla gen kaldklar sylenir ve aslnda bu ana babalarnocuklarndan edindikleri en deerli ruhbilimsel kazanlardan biridir. Evliliin ocuksuzolduu yerde kadn evliliinin kendisinden talep ettii boyun emeye katlanmasndakendisine en ok yardmc olabilecek eylerden birinden yoksundur.Ruhzmlemesi bize bir olann sevgisi iin ilk nesne seiminin ensest doada olduunuve bu nesnelerin yasak nesneler-annesi, kz kardei- olduunu retmitir. Bydkekendisini bu ensest ekimden kurtarma biimini de rendik. te yandan bir nevrotikdeimez biimde bir lde ruhsal gelimemilik sergiler. Ya ocukluunda egemen olanruhsal-cinsel durumlardan kurtulmay baaramam ya da onlara geri dnmtr.IITABU VE DUYGUSAL FTE DEERLLK(1)Tabu bir Polinezya szcdr.Tabunun anlam iki birbirine zt yne ayrlr. Bizim iin bir yandan "kutsal", "kutsanm"ve te yandan da "tekinsiz", "tehlikeli", "yasak", "murdar" anlamna gelir. Tabuda yaklalamaz bir ey duygusu vardr ve genellikle yasaklar ve kstlamalarda ifade edilir.Bizim kutsal korku szdizimimiz anlam olarak sklkla "tabu"ya uyar.Wundt (1906) tabuyu insann en eski yazsz yasalar dsturu olarak tanmlar. Genellikletabunun tanrlardan daha yal olduu ve herhangi bir dinin var olmad bir dneme dekgeri gittii varsaylr.Gerekte tabu yalnzca (a) insan ya da eylerin kutsal (ya da murdar) zelliini, (b) buzellikten doan yasak trn ve (c) yasan ihlal edilmesinden kaynaklanan kutsall(ya da murdarl) ierir. Polinezya'da tabunun kart noa ve "genel" ya da "sradan"anlamna gelen birleik biimlerdir.Daha geni anlamda eitli tabu snflar ayrt edilebilir: (i) doal ya da dorudan, birinsanda doutan beri var olan mana'nn (gizemli g) sonucu; (ii) aktarlm ya dadolayl yine mana'nn sonucu ama (a) edinilmi ya da (b) bir rahip, ef ya da baka birinsan tarafndan dayatlm; (iii) ara, bir kadnn kocasna mal edilmesinde olduu gibi ikietmenin de var olduu ... Terim dier adet edinilmi kstlamalarda da kullanlr ama bir"dini yasak" olarak tanmlanmas daha doru olan eyden tabu olarak sz edilmemelidir.7Tabularn ok sayda amalar vardr: (i) dorudan tabularn amaladklar (a) nemlikiilerin -efler, papazlar vs.- ve eylerin ktle kar korunmas; (b) gszn -kadn,ocuk ve genelde sradan insan- eflerin ve papazlarn gl mana'sndan (byletkisinden) korunmas; (c) cesetlere dokunma ya da onl arla temas etme, belli besinleriyeme, vs. yoluyla girilen tehlikelere kar hazrlk; (d) engellere kar yaamn nemlieylemlerine -lm, yelie kabul treni, evlilik ve cinsel ilevler, vs.- rehberlik etme; (e)insanlar tanrlarn ve ruhlarn fke ve gcnden koruma; (ii) Tabular bir bireyinmallarn, arazilerini, aletlerini hrszlara kar korumak iin konmutur."Bir tabunun ihlal edilmesi sulunun kendisini bir tabu yapar ... "Bizim ilgilendiimiz ey bu ilkel rklarn maruz kald bir dizi yasaktr. Her ey yasaktr;ama neden yasak olduuna ilikin hibir fikirleri yoktur ve sormak akllarna gelmez. Tamtersine, yasaklara sanki doal bir eymi gibi uyarlar ve ihlal edilmelerinin otomati kolarak dorudan cezayla karlanacandan emindirler.Tm bu yasaklarn ardnda belli insanlar ve eylerin, neredeyse bir enfeksiyon gibikendileriyle temas yoluyla geebilen, tehlikeli bir gle ykl olduklar iin gerekliolduklar eklinde kuram doasnda bir ey yatar.Esas olarak onlar ldrmeye ve yemeye kar yasaklar ieren hayvan zerine tabularTotemizmin ekirdeini oluturur. Bir erkein devaml kulland mal dier erkekleriin her zaman tabudur; rnein, giysisi, aletleri ve silahlar. Avustralya'da bir erkein enkiisel malna ocukken yelie kabul srasnda alm olduu yeni ad da dahildir. Bu adtabudur ve gizli tutulmas gerekir. Herhangi bir nedenle tekinsiz olan ya da korkuuyandran her eyin tabu konusu halin e gelmesi eklinde bir kural izler grnrler.Ama, diye ekler Wundt, tabunun gerek kaynaklar ayrcalkl snflarn karlarndandaha derinlerde yatar: "kkenleri insan igdlerinin en ilkel ve ayn zamanda enkalcsnn kaynandadr 'eytans' gler korkusunda. znde tabu, bir tabunesnesinde sakl olduuna inanlan 'eytans' gce ilikin nesnelletirilmi korkudanbaka bir ey deildir. Tabu bu gc uyandrabilecek her eyi yasaklar ve bu yasanisteyerek ya da istemeden bozulmas halinde eytann intikamnn nlenmesini emreder.(2)Nevrotiklerin takntl yasaklaryla tabular arasndaki en ak ve en arpc uyumanoktas bu yasaklarn eit lde gdden yok sun ve kkenlerinin eit lde artcolmasdr. Belirsiz bir anda ortaya karak dayanlmaz bir korku tarafndan zorlasrdrlmlerdir. Bir d ceza tehdidine gerek yoktur nk herhangi bir ihlalindayanlmaz bir felakete yol aacana dair bir isel kesinlik, ahlaki bir inan vardr.Baz yasaklarn amac apaktr. Dierleri, tam tersine, bizi anlalmaz, anlamsz veaptalca olularyla etkilerler ve bu ikinci trden yasaklar "trensel" olarak tanmlanr. Buayrm tabu uygulamalarnda da mevcuttur.Takntl yasaklar onlara maruz kalanlarn yaamlarnda tpk tabu yasaklarndaki kadargeni vazgemeleri ve kstlamalar ierir; ama eer belli eylemler gerekletirilirse8bazlar kaldrlabilir. Bundan sonrasnda o eylemlerin gerekletirilmesi gerekir: zorlaycya da takntl eylemler haline gelirler ve bunlarn kefaret, gnah karma, savunmanlemleri ve arndrma doasnda olduklar kuku gtrmez. Bu takntl eylemlerden enyaygn suyla ykanmadr ("ykarma manisi"). Baz tabu yasaklar ayn biimdedeitirilebilir; ya da daha dorusu ihlal edilmeleri benzer bir "trenle" telafi edilebilir veyine burada da yelenen yntem suyla arnma ayinidir.imdi, tabu adetleriyle takntl belirtiler arasndaki uyumann net olarak grndnoktalar zetleyelim: (1) yasaklarn saptanmas olas bir gdden yoksun oluu; (2) biri gereklilikle srdrlmeleri; (3) kolayca yer deitirebilir olular ve yasaklanmnesneden bulama riski bulunmas ve (4) trensi eylemlerin uygulanmasna ynelikemirlere yol amalar.Tabularn bir zamanlar bir kuak ilkel insana dtan dayatlm olan ilksel yasaklarolduunu varsaymamz gerekir; demek ki onlarn aklna da bir nceki kuak tarafndanzorla sokulmu olmallar.En eski ve nemli tabu yasaklar totemizmin iki temel yasasdr: totem hayvannldrmemek ve totem klannn kar cinsten yeleriyle cinsel ilikiden kanmak.O halde, bunlarn insan arzularnn en eski ve en glleri olmas gerekir.Tabunun temeli, uygulanmas iin bilin dnda gl bir eilimin bulunduu, yasak bireylemdir.Bir tabuyu ihlal eden biri tabu haline gelir nk dierlerini kendi rneini izlemeyeayartma eklindeki tehlikeli nitelie sahiptir: bakalarna yasak olan eyi yapmas iinona neden izin verilsin? Her rnein taklidi yreklendirmesi asndan bu kii gerektenbulatrcdr ve bu nedenle bizzat ondan uzak durulmaldr.Bir kraln tabusu kullarndan biri iin fazla gldr nk aralarndaki toplumsal fark okbyktr. Ama bir rahibin arabulucu olarak grev grmesinde bir zarar yoktur. Bunutabu dilinden normal ruhbilim diline evirirsek aa yukar u anlama gelir. Krallatemasn getirdii byk ayartdan korkan bir kul, bu kadar ok kskanmasnngerekmedii ve konumu kendisine ulalabilir grnebilen bir grevliyle ilikiyekatlanabilir. Yine bir rahip krala duyduu kskanl bizzat kendisinin kulland gcdnerek azaltabilir. Bylece, iki insann sahip olduu ayartc byl g miktarlararasndaki kk farklardan byk olanlardan daha az korkulduu ortaya kar.Neden belli tabu yasaklarnn ihlal edilmesinin, hepsinin zarar grmemesi iin, topluluuntm yeleri tarafndan cezalandrlmas yada bedelinin detilmesi gereken toplumsal birtehlike oluturduu eit lde aktr. Bilind arzularn yerine bilinli itkileri koyarsatehlikenin gerek bir tehlike olduunu grrz. Tehlike topluluun hzla zlmesine yolaacak olan taklit riskinde yatar. Eer ihlalin intikam dier yeler tarafndan alnmasaydihlalciyle ayn biimde davranmay istediklerinin farkna varrlard.Dokunma bir insan ya da bir nesne zerinde denetim kurmann ya da ondanyararlanmaya kalkmann ilk admdr.9Tabu dardan (bir otorite tarafndan) zorla dayatlan ve insanolunun boyun edii engl zlemlere yneltilmi ilksel bir yasaktr. Bir tabunun ihlalinin bedelinin birvazgemeyle denebilmesi tabuya boyun emenin temelinde vazgemenin yattngsterir.a) Dmanlara davranKurallar (1) ldrlen dmann honut klnmasn (2) ldren zerinde kstlamalar (3)onun tarafndan gnah karma ve kefaret ilemlerinin gerekletirilmesini (4) belli ayintreni ister.Yolculuktan dnte kafalar alnm olan insanlarn ruhlarn yattrmak iin kurbanlarsunulur. nsanlar bu trden sunular yaplmazsa zaferin zerine talihsizlik deceineinanr. Dahas trenin bir blm, ldrlen kiinin lmne at yaklan ve balamasiin yalvarlan bir ark eliinde bir dans ierir. Kzma derler nk kafan buradabizimle; biz daha az ansl olsaydk imdi bizim kafalarmz senin kynde sergileniyorolabilirdi. Seni honut klmak iin kurbanlar sunduk. Artk ruhun huzur bulabilir ve biz irahat brakabilir. Neden bizim dmanmz oldun? Arkada kalsaydk daha iyi olmazmyd? O zaman kann dklmez ve kafan kesilmezdi.Tm bu kurallardan karmamz gereken sonu bir dmana ifade ettikleri itkilerinyalnzca dmanca itkiler olmaddr. Ayn zamanda pimanln, dmana hayranlnve onu ldrm olmann vicdan azabnn davurumlardr. Bir tanr tarafndan insanlarayasalar listesinin indirilmesinden ok nce bu vahilerin canl bir emre sahip olduukavramna direnmek gtr: ihlal edilmesi cezasz kalmayacak olan "ldrmeyeceksin".Muzaffer bir ldren zerindeki kstlamalar olaanst biimde sk ve genellikleardr. Bu kstlamalarn amac erkekleri, ldrlen kiinin kan kokusundan korumaktr.Bir Choctaw bir dman ldrdnde ve kafa derisini yzdnde bir ay boyunca santaramayaca ve eer kafas kanrsa bu amala bileine balad kk sopadan bakabir eyle kamayaca bir yasa girer.ki ilke birletirilmitir: tabunun ldrlen adamdan onunla temas etmi olan her eyegeniletilmesi ve ldrlen adamn hayaletinden duyulan korku.(b) Hkmdarlar zerine TabuBir hkmdarn yalnzca korunmas gerekmez ayn zamanda ondan korunulmal dr. Buamalardan ikisi de saysz tabu kurallaryla salanr. Neden hkmdarlardan korunmakgerektiini zaten biliyoruz. nk onlar elektrik yk gibi temasla aktarlan ve benzer birykle korunmayan birine lm ve felaket getiren gizemli ve tehli keli byl bir gcntayclardrlar.Henz ok da uzak olmayan bir zamanda ngiltere krallar Kraln erri olarak bilinen,sraca hastaln iyiletirme gcne sahipti. I. Charles'n 1633'de tek bir hareketle yzhastay iyiletirdii sylenir. II. Charles'n yz bin kiiye yakndan dokunduu sanlr.Bu are arayanlar kalabal o kadar byk olurdu ki bir keresinde iyilemeyegelenlerden alt ya da yedisi ezilerek lmt.10Vahi insanlar arasndaki bu hkmdarlar bir lde gce ve yal nzca tanrlarn birzellii olan ve uygarln daha sonraki evrelerinde yalnzca saray mensuplarndan enalaklarnn onlarda varm gibi davranaca iyilikler ihsan etme yeteneine sahiptirler.Mikado'nun "ayayla yere basmasnn onuru ve kutsall iin zararl olacandndn" belirtir "bu nedenle bir yere gitmek istediinde oraya adamlarn omuzlarstnde tanmas gerekir. Kutsal kiiliini ak havaya karmasndan zntduyacaklardr ve gne onun banda parlayacak kadar deerli bulunmaz. Bedeninin tmblmlerine ylesi bir kutsallk yklenmitir ki ne san, ne sakaln ne de trnaklarnkesemez. Ancak, ok fazla kirlenirlerse onu gece uykudayken temizleyebilirler; nk,diye aklarlar, o srada bedeninden alnan ey ondan alnmtr ve bylesi bir hrszonun kutsalln ya da onurunu zedelemi olmaz.Kral ve rahiplerin saygnlyla ilgili tabularn tanmna daha fazla girmek iin ne yerimizyeterlidir ne de ilgimizi eker. Yalnzca onlarda ba rol hareket ve beslenme zgrlzerine kstlamalarn oynadn ekleyeceim.Sierra Leone yerlileri arasnda krallk onurunu kabul etmeye kar k o kadarbymtr ki ou kabile krallar olarak yabanclar semek zorunda kalmtr.Frazer (1911) tarihin ak iinde ilk rahip kralln er yada ge bir ilahi ve bir de dnyevigce blnmesini bu koullara balar. Krallar, kutsal grevlerinin arlyla gerek ilerzerinde denetimlerini kuramaz hale geldiler ve bu iler kralln saygnlndanvazgemeye hazr olan daha alt dzey ama daha pratik insanlarn eline kald. Byleceuygulamay ynelik olarak herhangi bir nemi bulunmayan ruhani egemenlik eski tabukrallarna kalrken bu kiiler dnyevi hkmdarlar haline geldi.Krallarn seen Sierra Leone'nin Timmes vahileri ta giyme treni akamnda onudvme hakkn kendilerinde tutar ve bu anayasal haklarn o denli iten biriyi ni yetleyerine getirirler ki kimi zaman zavall kral tahta kacak kadar yaamaz. Bu nedenlende gelen efler bir adama kar kin gttkleri ve ondan kurtulmak istedikleri zamanonu kral seerler. Ancak bunun gibi arpc rneklerde bile dmanlk olduu gibikabullenilmez, trenle maskelenir.Krallarna yamur, gne , rzgar ve hava gcn yklediklerinde ve sonra doabaarl bir av ya da zengin bir hasat umutlarn boa kard iin onlar tahttanindirdikleri yada ldrdklerinde vahiler gerekten de krallaryla ayn biimdedavranmaktadr. Bir olann babasna ilikin resmi alkn olunduu zere bu trdenar glerle kapldr ve babaya gvensizliin ona hayranlkla yakndan balantl olduuanlalmtr. Bir paranoyak arkadalarndan birinin modelini bir "eziyeti"yedntrdnde onu bir baba konumuna ykseltmektedir; tm talihsizlikleri iinsulayabilecei bir konuma koymaktadr. Dolaysyla vahilerle nevrotikler arasndaki birikinci benzerlik bize bir vahinin hkmdarna kar tutumunun by k blmnn birocuun babasna ynelik ocuksu tutumundan tredii gereinin ipucunu verir.(c) ller zerine Tabu11llerin gl yneticiler olduunu biliyoruz; ama onlara dmanlara olduu gibidavranldn rendiimizde arabiliriz.Maori'ler arasnda bir cesede dokunmu ya da gmlmesinde rol alm olan biri en stdzeyde murdard ve arkadalaryla ilikisi kesilir ya da deyim yerindeyse, boykotedilirdi. Yemee bile dokunamazd. Yemek nne, yere konur ve sonra elleri zenlearkasnda bal durumda oturur ya da diz st kerek elinden geldiince kemirirdi. Neredeyse her kalabalk kyde kirlenmi olan kiiyi bu ekilde bekleyerek ok dk bircret kazanan gzden dm bir sefil, bir alaklarn en ala yaar. Yalnzca onun"lye ... son grevlerini yerine getirmi olan kiiye bir kol boyu yaklamasna izinverilirdi.lyle bedensel temastan sonraki tabu kurallar Polinezya, Melanezya ve Afrika'nn birblmnde ayndr. Bunlarn en sk rastlanan zellii bylesi bir temasta bulunmukiilerin yemee dokunmasna kar yasak ve bunun sonucu olarak da o nlarn bakalartarafndan beslenmeleri gereidir."ngiliz Yeni Gine'sinin Mekeo blgesinde erkek bir dul tm sivil haklarn kaybeder,toplum dna itilmi biri, herkesin uzak durduu korku ve dehet nesnesi haline gelir. Son ipucu erkek ya da kadn dullarn tehlikeli zelliklerinin kkenini batan karmatehlikesine dek geri izlemeyi kolaylatrr. bir efendisi ya da sahibi olmadndan diererkeklerin arzularn uyandrmaya aktr. Bu trden yerine geen doyumlar yasdncesinin tersine iler ve kanlmaz olarak hayaletin fk esini uyandracaktr.Yasla ilgili en artc ama ayn zamanda retici adetlerden biri l insann adn azaalmaya ynelik yasaktr. Birbirinden ok uzak insanlar arasnda da grlr.l akrabalarnn adnn anlmas yaayanlar iin lmcl bir aasama olarak kabuledilir ve bunun cezas cinayetinkinden daha az deildir. Bir lmden sonra sesbenzeimi gz nne alnmakszn l kiinin tm akrabalar adlarn deitirir. Aslnda,Paraguay Guaycuru'lar arasnda bir lm gerekletiinde ef kabilenin tm ye lerininadn deitirirdi ve o andan balayarak herkes yeni adn sanki tm yaam boyuncatam gibi hatrlard.Vahilerin bir ad insann kiiliinin temel bir blm ve nemli bir iyelik olarak kabulettiklerini aklda tutarsak adlar zerine bu tabu daha az artc grnecektir: szcklereher anlamda eyler olarak davranrlar.Vahilerin l birinin adn onun kiiliinin bir blm olarak kabul etmeleri ve onu ilgilitabuya tabi klmalar artk bizi artmaz. Yine, l birinin adn aza almak da ak olarakonunla temasta bulunmann bir trevidir.En belirgin aklama l bedenlerin ve onlarda hzla grnr hale gelen deiikliklerindourduu deheti iaret edecektir. Tabu adetlerinin garipliklerinden sorumlu olan eyyastan baka, ok farkl amalar gz nne alan bir ey olmal.nk onlar l insann hayaletinin varlndan ya da geri dnnden korktuklarngizlemezler ve onu uzakta tutmak ya da kovmak iin ok sayda tren gerekletirirler.12Adn aza almann onun ruhunu armayla ayn ey olduunu ve bunu hzla onunvarlnn izleyeceini dnrler. Hayaletin kendilerini tanmamas iin kendilerinigizlerler veya onun ya da kendilerinin adn deitirirler; hayaletin adn azna alarakonu akrabalarna kar kkrtan pervasz yabanclara fkelenirler. Tabunun znneytanlardan bir korku olduunu dnen Wundt'un grnn bir dorulamasn bulmugibiyiz.Bu kuram o kadar olaanst bir bo inanca dayaldr ki ilk bakta inanlmaz grnr:yani, son derece itenlikle sevilen bir akrabann lm annda yaknlarnn dmanlktanbaka bir ey bekleyemeyecei ve kt arzularndan kendilerini olas her biimdekorumak zorunda olduklar bir eytana dnt varsaym.Aralarnda sudan bir perde olana dek canl lnn saldrlan karsnda gven iindedeildi. nsann ly adalara ya da nehirlerin uzak tarafna gmmeyi yelemesininnedeni budur ve "Burada ve te Dnyada" gibi deyimler bundan kaynaklanr. Dahasonra lnn ktcll azald ve ierlemek iin belli bir hakk olan zel kategorilerlesnrland - rnein kt ruhlar olarak katillerini izleyen ldrlen insanlar ya dadoyurulmam arzularyla len gelinler gibi. Ama, diye devam eder Kleinpaul, balangtatm ller vampirdi, hepsinin canllara kar kini vard, onlara zarar vermeye veyaamlarn almaya alrlard. Kt ruhlar kavram ilk olarak cesetlerden kmt.lm genel olarak talihsizliklerin en ar olarak kabul edilir; bu nedenle llerinyazglarndan hi honut olmadklarna inanlr. lkel dncelere gre bir insan yalnzca -gle deilse bile byyle- ldrlrse lr ve bylesi bir lm doal olarak ruhuintikamc ve kt huylu klma eilimindedir. Canllar kskanr ve eski dostlarnnarkadaln zler; o halde lmlerine neden olmak iin onlara hastalklar yollamasndaalacak bir ey yoktur... Ama bedensiz ruhun btnyle ktcl bir varlk olduukavramnn ayn zamanda lm korkusunun sonucu olan igdsel lden korkmaylayakndan ilikili olduu kuku gtrmez.Bir insana youn duygusal balln bulunduu neredeyse her olguda duyarl sevgininardnda bilindnda gizli bir dmanlk bulunduunu grrz. Bu, ifte deerlilikherkesin doutan gelen mizacnda az ya da ok miktarda mevcuttur; normaldeincelemekte olduumuz takntl kendini sulamalar yaratacak kadar ok deildir. Ancakkiinin doasnda oka var olduunda kendisini aslnda insann bulmay hibeklemeyecei yerde, znenin en ok sevdii kiilerle ilikisinde gsterecektir.imdi henz lm olanlarn ruhlarnn eytanlara dnt dncesini veyaayanlarn kendilerini onlarn dmanlndan tabularla koruma zorunluluu duymasnaklayabilecek bir gd bulduk. Ama ilkel insanlar bilindnda lm karsndahonutluk olarak duyumsanan bu dmanlkla farkl bir biimde baa kar. Bununkarsndaki savunma onu dmanlk nesnesinin, llerin kendilerinin yerine koymabiimini alr. Hem normal hem de patolojik zihinsel yaamda ortak olan bu savunmanlemi bir "yanstma" olarak bilinir. Hayatta kalan kii bylece sevilen l kiiye kardmanca duygular beslemi olduunu yadsr; onun yerine lnn ruhu bu duygularbesler ve tm yas sresi boyunca bunlar eyleme sokmaya alr. Hayatta kalannyanstma araclyla gerekletirdii baarl savunmaya ramen duygusal tepkisi cezave vicdan azab zellii gsterir nk bunlarn ksmen dman eytana kar savunma13nlemleri olarak klk deitirmesine karn kendisi korkularn klesidir ve vazgemelere,kstlamalara boyun eer. Dierleri gibi l zerine tabu da bilinli acyla meydanagelmi olan lm karsndaki bilind doyum arasndaki ztlktan doar. Hayaletinierlemesinin kkeni bu olduundan doal olarak korkacak en fazla eyi olanlar eskidenona en yakn olanlar ve en sevdikleri olacaktr.Westermarck vahilerin doal ve doal olmayan lm arasnda ayrm yapmadklarndasrar etmekte hakldr. Bilind dncede doal bir lmle len biri ldrlm biridir:onu kt istekler ldrmtr.eytanlarn varln kabul ettiimiz dorudur ama nihai ve ruhbilimsel olarakzmlenemez bir ey olarak deil. Deyim yerindeyse eytanlarn tesine gemeyibaardk nk onlar yaayanlar tarafndan lye beslenen dmanca duygularnyansmalar olarak akladk.(4)Kendi kt itkilerinin eytanlara yanstlmas ilkel insanlarn evren grn oluturan veizleyen denemede- "animizm" olarak tanyacamz bir sistemin yalnzca bir blmdr.Tm eytan kavramnn canlnn lyle olan nemli ilikisinden tremi olmas pekalaolasdr. Bu ilikinin doasnda var olan ifte deerlilik insann daha sonrakigeliimlerinde, ayn kkten birbiriyle tamamen zt iki ruhsal yap karmasyla ifade edilir:bir yandan eytan ve hayaletlerden duyulan korku ve dier yandan atalara sayg.eytanlarn daima yakn zamanda lm olan kiilerin ruhlar olarak kabul edilmesi yasneytanlara inancn kkeni zerindeki nemini her eyden daha iyi gsterir. Yasngerekletirmesi gereken olduka zel bir ruhsal grevi vardr: ilevi yaayann an veumutlarn lm olandan ayrmaktr. Bu baarldnda acyla birlikte vicdan azab vekendini sulamalar, sonu olarak da eytandan korku azalr. Ve balangta eytanolduu iin korkulan ayn ruhlar artk daha scak bir yaklam bekleyebilir, ata olaraksayg grrler ve yardmlar iin onlara bavurulur.Vicdan nedir? Dile gre insann "en kesin olarak bilincinde" olduu eyi anlatr. Aslndabaz dillerde "vicdan" ve "bilin" szckleri birbirinden glkle ayrt edilebilir.Vicdan iimizde ilemekte olan belli bir istein reddediliinin isel algsdr. Ancak vurgubu reddediin destek iin baka hibir eye bavurmak zorunda olmaynda yani"kendinden emin" oluundadr. Bu, su bilinci durumunda daha da nettir. Bunun iin birneden ileri srmek gereksiz grnecektir: vicdan olan biri iinde knama iin hakllk,gereklemi olan eylem iin kendini sulama duyumsamak zorundadr. Ayn zellikvahinin tabuya ynelik tutumunda da grlr. Vicdan tarafndan verilmi bir emirdir;ihlal edilmesi, doal olarak ortaya kan ve kkeni bilinmeyen korkutucu bir sululukduygusu yaratr.Nevrozlar ruhbilimi bize istekli itkilerin bastrlmas halinde libidolarnn anksiyeteyedntn retmitir.Hi kimsenin yapmay istemedii bir eyi yasaklamaya gerek yoktur ve en iddetlibiimde yasaklanan bir ey arzu edilen bir ey olmaldr. Eer bu ussal sav ilkel14insanlarmza uygulayacak olsaydk onlarn en gl batan kartmalarndan bazlarnn-hi de olas grnmeyen- kral ve rahiplerini ldrmek, ensest suu ilemek, lye ktdavranmak vb. olduu sonucuna varrdk.Tabu bir nevroz deil toplumsal bir kurumdur.lkel insanlar arasnda bir tabunun ihlalini bir cezann, genellikle ciddi bir hastalk ya dalmn izlemesinden korkulur. Ceza tabunun ihlalinden sorumlu olan kiiye gelecektir.Takntl nevrozlarda durum farkldr. Hasta eer yasak bir eylem gerekletirirse cezannkendisine deil baka birine gelmesinden korkar. Ancak bir tabunun ihlalinin cnotomatik olarak hatay yapandan almamas durumunda vahiler arasnda hepsininfkenin tehdidi altnda olduu eklinde kolektif bir duygu doar ve bunun zerineverilemeyen cezay kendileri vermek iin acele ederler. Sz konusu olan ey bulac birrnein, batan karmann taklit edilecei korkusudur yani tabunun bulaclk zellii.Eer bir kii bastrlm arzuyu doyurmay baarrsa topluluun tm dier yelerinde aynarzunun uyanmas kanlmazdr. Batan karmay bastrmak iin gpta edilen ihlalciningiriiminin rnnden yoksun braklmas gerekir ve ceza sklkla bir kefaret eylemiklnda ayn kusuru ilemek iin onu uygulayanlara bir olanak salayacaktr. Aslnda bu,insanln ceza sisteminin temellerinden biridir ve kukusuz yasaklanm itkilerin hemsuluda hem de cezalandran toplumda var olduu varsaymna dayaldr. Bu konuda ruhzmlemesi dindarlarn her zamanki hkmnn dorulamasndan te bir ey deildir:hepimiz zavall gnahkarlarz.Yasan kkeninde her zaman hastann sevdii bir insana kar dmanca bir ilki bulunur- o insann lmesi istei. Bu itici bir yasakla bastrlr ve yasak yer deitirme yoluylasevilen insana kar dmanca bir eylemi temsil edebilecek belli bir eyleme ilitirilir. Eerbu eylem uygulanrsa bir lm tehlikesi vardr. Ama sre daha da ileri gider ve sevileninsann lmesi isteinin yerini lebilecei korkusu alr.Tabu, taknd biimlerle nevrotiin dokunma korkusuna, "dokunma fobisine" okbenzer. Nevrozda yasak her zaman cinsel trden dokunmayla ilgilidir ve ruhzmlemesinevrozlarda baka yne saptrlan ve yer deitiren igdsel glerin cinsel kkenliolduunun genelde doru olduunu gstermitir. Dolaysyla nevrozun zellii olan eycinsel igdsel elerin toplumsal olanlar zerindeki stnldr. Ancak bizzattoplumsal itkiler benci ve erotik paracklarn zel trden bir btnde birlemesindentremitir.Nevrozlarda ilemekte olan igdleri zmlersek onlardaki belirleyici etkinin cinselkkenli igdsel gler tarafndan yaratldn buluruz; te yandan karlk gelenkltrel oluumlar benci ve erotik elerin birlemesinden doan toplumsal igdleredayaldr. Cinsel gereksinimler, kendini koruma istemleri gibi, insanlar birletirmegcne sahip deildir. Cinsel doyum temelde her bireyin z el sorunudur.Nevrozlarn toplumsal olamayan doasnn genetik kkeni onlarn doyurucu olmayangereklikten daha haz verici olan dlem dnyasna kama eklindeki en temelamalarnda yatar. Nevrotiklerin bu ekilde kat gerek insan toplumunun ve onunkolektif olarak yaratt egemenlii altndadr. Gereklikten uzaklama ayn zamanda insantopluluundan geri ekilmedir.15IIIANMZM, BY VE DNCELERN HER EYE GC YETERL(1)Animizm, daha dar anlamyla, ruhlar retisi ve daha geni anlamyla da genel olarakruhsal varlklar retisidir. "Animatizm" terimi bize cansz nesneler olarak grneneylerin canl zellii kuramn anlatmak iin de kullanlmtr. Balangta belli birfelsefe sistemini tanmlamak iin kullanlan "animizm" szcne imdiki anlam Tylortarafndan verilmi grnr.lkel rklarn doa ve evrene ilikin olarak benimsedii fazlasyla dikkat ekici bir grnkavranmasyd. Onlar dnyay hem iyi hem de kt saysz ruhsal varlklarla doldururlar;bu ruhlar ve eytanlar doal grnglerin nedeni olarak kabul ederler ve yalnzcahayvan ve bitkilerin deil dnyadaki tm cansz nesnelerin onlar tarafndancanlandrldna inanrlar. ilkel halklar insanlarda benzer ruhlarn barndna inanrlar.nsanlarn iinde yaayan bu ruhlar yerleim yerlerinden ayrlabilir ve dier insanlara gedebilirler; zihinsel etkinliklerin arac olup bedenlerinden belli lde bamszdrlar.lkel insan, animistik sistemin zerine dayal olduu ikiliki grlere nasl ulat? Bunu,(dler de dahil olmak zere) uyku ve ona ok benzeyen lm grnglerinigzlemleyerek ve herkesi bylesine yakndan ilgilendiren bu durumlar aklamayakalkarak yaptklar varsaylr. Bu kuramsallatrmann esas balang noktas lmsorunu olmalyd. lkel insann doal olarak kabul ettii ey yaamn sonsuz devamyd-lmszlk. lm dncesi yalnzca sonralar ve ikircikli olarak kabul edildi.lkel animizm gzlemimizin eriebildii kadaryla insann doal durumunun ruhsalanlatm olarak kabul edilmelidir. Cansz nesnelere yaam yklemenin hakll Humetarafndan Dinin Doal Tarihi adl eserinde belirtilmitir: nsanolunda tm varlklarkendisi gibi alglamaya ve yakndan bildii ve derinlemesine bilincinde olduu bunitelikleri her nesneye aktarmaya ynelik evrensel bir eilim bulunur.Animizm bir dnce sistemidir. nsan rk alar boyunca bu trden dnce sistemigelitirmitir - evrenin byk resmi: animisti k (ya da mitolojik), dini ve bilimsel.Sz konusu bu evreyle ilgili olarak: animizmin henz bir din olmad ama daha sonrazerine dinlerin ina edildii temelleri ierdii sylenebilir.(2)Sihir ve by kavramlar birbirinden ayrlabilir mi? Belki dilsel kullanmdalgalanmalarna bir lde keyfi bir aldrmazlk gstermeye hazrsak. O durumda sihirtemelde, kiinin benzer koullardaki bir insana davranaca biimde davranarak, ruhlaretkileme sanatdr: onlara yalvararak, onlardan zr dileyerek, onlarn gnln alarak,gzda vererek, onlardan glerini alarak, onlar kiinin iradesine boyun edirerek -yaayan insanda etkin olduu kantlanm olan yntemlerle. te yandan by farkl bireydir: temelde ruhlar gz ard eder ve her gnk ruhbilimsel yntemlerden deil zelprosedrlerden yararlanr.16Bynn ok eitli amalara hizmet etmesi gerekir - doal grngleri insann istencinetabi klmal, bireyi dmanlarndan ve tehlikelerden korumal ve ona dmanlarna zararverme gc vermeli.Yamur ve bereket ayinleri. By yoluyla yamur, onu ya da ona yol aan bulut vefrtnalar taklit ederek, deyim yerindeyse "yamuru oynayarak" yaratlr.lkel rklar arasndaki yamyamln daha st dzey gdlerinin de benzer bir kaynavardr. Kii yeme eylemi yoluyla bir insann bedeninin paralarn ie alarak onun sahipolduu nitelikleri de kendine alr.nce daha basit ve daha nemli olan takliti by olgusunu ele alalm. Frazer'a gre(1911) takliti by tek bana uygulanabilirken bulac by genellikle dierinigerektirir. nsann by uygulamasna yol aan gdleri sezmek kolaydr: bunlar insannistekleridir. Varsaymamz gereken tek ey ilkel insann, isteklerinin gcne byk birinanc olduudur. Bysel aralarla balad eyin gereklemesinin temel nedeni onuistemesidir. Dolaysyla balangta vurgu yalnzca istei zerindedir.Motor etkinlikleri hala gelimemi durumda olmasna karn ocuklar da benzer bir ruhsaldurum iindedir. Zaman getike ruhbilimsel vurgu byl eylem gdlerinden bueylemin gerekletirilme yollarna kayar - yani, eylemin kendisine. Dolaysyla arzulanansonula benzerlii nedeniyle bu sonucun gereklemesini tek bana belirleyen eyinbyl eylemin kendisi olduu ortaya kmaya balar. O noktada insanolu, inan eliketmedike ruhlara bavurmann hibir sonu vermeyeceini ve eer ardnda bir dindarlkyoksa duann byl gcnn baarsz olacan kabul etmeye hazr olacaktr.zetlersek byy yneten ilkenin, animistik dnce biimi tekniinin, "dncelerinher eye gc yeterlii" ilkesi olduu sylenebilir.(3)Genellikle istemeden de olsa tm tak ntl nevrotikler bu ekilde bo inanldr.Dncelerin her eye gc yeterliinin srmekte olduunun en net biimde grldve bu ilkel dnce biiminin sonularnn bilince en fazla yaklat yer takntlnevrozlardr. Ama bunun bu zel nevrozun ayrt edici bir zellii olduunu varsaymayanlgsna dmemeliyiz nk zmsel aratrma dier nevrozlarda da ayn eyi aakarr.Nevrotikler geerli parann "nevrotik para birimi" olduu baka bir dnyada yaarlar;yani, yalnzca iddetle dnlen ve duyguyla resmedilen eyden etkilenirken dgereklikle uzlama onlar iin hi nem tamaz. Bir takntl nevrotik, gerekteocukluundan beri arkadalarna toplumun en dnceli ve vicdanl yesi olarakdavranmken bir kitle katiline uygun decek sululuk duygusunun altnda ezilebilir.Yine de bu sululuk duygusunun bir hakll vardr: arkadalarna ynelik olarak bilindnda ilemekte olan iddetli ve sk lm iaretlerine dayaldr. Gnlk yaamdauygulad bo inanlarn yan sra bu tutum da onun yalnzca dnerek d dnyaydeitirebileceine inanan vahilerle benzediini aa karr.17Ne zaman gizemin iine szmay baarsam beklenen felaketin lm olduunu grdm,Schopenhauer her felsefenin balangcnda lm sorununun durduunu sylemitir; bizde animizmin z olan ruhlar ve eytanlara inanmann lmn insan zerinde yarattetkiye geri uzandn daha nce grmtk. Takntl nevrozlarn koruyucuformllerinin de karl by formlleridir.Animistik evrede insanlar her eye gc yeterlii kendilerine yklediler. Dini evrede onutanrlara aktardlar ama kendilerinden ciddi olarak vazgemediler nk tanrlar kendiisteklerine uygun olarak eitli yollardan etkileme gcn kendilerine sakladlar. Evreneilikin bilimsel gr artk insann her eye gc yeterliine hi yer brakmaz; insanlarkklklerini rendiler ve lme ve doann dier gerekliliklerine uysallkla boyunediler. Yine de her eye gc yeterlie ilikin ilkel inancn bir blm insann gereklikyasalaryla bouan aklnn gcne inancnda hala devam eder.Cinsel igdlerin davurumlar balangtan beri gzlemlenebilir ama balangta henzd bir nesneye yneltilmemilerdir. Cinselliin her igdsel parac znenin kendibedeninde haz elde etmek ve doyum bulmak iin birbirinden bamsz olarak alr. Buevre oto-erotizm olarak bilinir ve onu iinde bir nesnenin sei ldii bir baka evre izler.Daha fazla inceleme bu ikisinin arasna nc bir evre sokmann ya da bir baka ekildeifade etmek gerekirse ilk evreyi, oto-erotizmi ikiye blmenin yararl ve aslnda kanlmazolduunu gstermitir. Bu ara evrede imdiye dek ayr duran cinsel igdler bir btnhaline gelmi ve ayn zamanda bir nesne bulmutur. Ama bu, zneye yabanc bir dnesne deil yaklak ayn zamanda oluturulmu olan kendi Ego'sudur. ona "narsisizmadn verdik. zne sanki kendisine akm gibi davranr.Bir insan libidosu iin d nesneler bulduktan sonra bile bir lde narsisistik kalr.Grm olduumuz gibi ilkel insanlar ve nevrotikler ruhsal eylemlere st dzeyde deeryklerler - bizim gzmzle ar deer bime. Bu tutum ussal bir biimde narsisizmleilikilendirilebilir ve onun temel bir esi olarak kabul edilebilir. lkel insanlarda dnmesrecinin hala byk lde cinselletirilmi olduu sylenebilir. Dncelerin gcnnher eye yettiine inanmalarnn, dnyay denetleme olaslna sarslmaz gvenlerinin veonlara insann evrendeki gerek konumunu retebilecek olan son derece kolay eldeedilebilir deneyimlere kapal olularnn kkeni budur.Animistik evre hem zaman dizinsel hem de ierik olarak narsisizme karlk gelir; dinselevre, zellii bir ocuun ana babasna ball olan nesne seimi evresine karlk gelir;bilimsel evrenin tam karl ise bir bireyin olgunlua ulat, haz ilkesinden vazgetii,kendisini gereklie uydurduu ve arzularnn nesnesi iin d dnyaya dnd evreolur.Dncelerin her eye gc yeterlii uygarlmzn yalnzca tek bir alanndakorunmutur ve bu da sanat alandr.nsanlar hakl olarak "by sanatndan" sz eder ve sanatlar byclerlekarlatrrlar. Sanatn sanat sanat iindirden balamad kuku gtrmez.Balangta gnmzde ounun nesli tkenmi olan, itkilerin hizmetinde alt.18(4)Dolaysyla insann dnyayla ilgili olarak oluturduu ilk resim-animizm- ruhbilimsel birresimdi. Bilim ancak dnyann bilinmediinin ve onu renmek iin aralar aranmasgerektiinin anlalmasndan sonra baladndan O henz bilimsel temellere gerekduymuyordu. Animizm ilkel insana doal ve olaan bir ey olarak geldi.By varsaymlar animizmin ekirdeini oluturan ruhlar retisinden daha kkl vedaha eskidir.By her eye gc yeterlii yalnzca dncelere ayrrken animizm bunun bir ksmnruhlara aktarr ve bylece bir dinin oluumuna uzanan yolu haz rlar.Ruhlar ve eytanlar yalnzca insann kendi duygusal iticilerinin yanstmalardr. Duygusalyklerini insanlara evirir, dnyay onlarla doldurur ve i zihinsel srelerini kendi dndatekrar bulur.lk ruhlarn kt ruhlar olduunu ileri sren ve ruh dncesini lmn yaayanlarzerindeki etkisinden karan yazarlarla ayn grteyiz. Aradaki tek fark bizim lmnyaayanlar kar karya brakt entelektel soruna vurgu yapmamamzdr; bize grearatrma drtsn veren g daha ok yaayanlarn iine dald duygusal atmayaatfedilmelidir.Dolaysyla insann ilk kuramsal baars -ruhlarn yaratlmas boyun edii ilk ahlakikstlamalarla -tabu kurallar- ayn kaynaktan domu grnr, Ancak ayn kaynaktangelmi olmalarnn ezamanl olarak doduklar anlamna gelmesi gerekmez. Eeryaayanlarn lyle ilgili konumlar gerekten ilkel insann dnmesine neden olan veonu her eye gc yeterliinin bir blmn ruhlara devretmeye ve hareketzgrlnn bir ksmndan zveride bulunmaya zorlayan ilk eyse o zaman bu kltrelrnler insan narsisizmine kar olan Avaykn'ye [Gereklilik] ilikin ilk bilgiyi oluturur.Bylece ilkel insan lm yadsr grnrken onun stnlne boyun emi olur.Bir animistik sistemin egemenliinde her kuraln ve her etkinliin, gnmzde "boinan" olarak tanmladmz, sistematik bir temeli olmas kanlmazdr.gdsel bastrmay ulalm olan uygarlk dzeyinin bir lt olarak alrsak animistiksistemde bile, bo inanca dayal olularn edeniyle hatsz biimde kmsenen, ilerlemeve gelimelerin gerekletiini kabul etmemiz gerekir. Bu yasaklar iin ileri srlengerekeler by balamnda olsa da igdsel doyumdan vazgeerek daha fazla gkazanma temel dncesi aktr ve yasan, bysel ussallatrmasyla yan yana olan,hijyenik kkeni gz ard edilmemelidir. Vahi bir kabilenin erkekleri ava, bala, savaaya da deerli ot toplamaya gittiinde evde kalan karlar, vahilerin yolculuun baarszerinde uzaktan olumlu etkisi olduuna inand ok sayda ar kstlamaya tabi olur.Ama uzaktan etkili olan bu etmenin uzaktaki erkein evle ilgili zlem doludncelerinden baka bir ey olmadn ve bu klk deitirmelerin ardnda erkeklerinancak evde korumasz durumda braktklar kadnlarn tmyle gvende olduklarnhissetmeleri halinde ellerinden gelenin en iyisini yapacaklar eklinde, salam birruhbilimsel igr paras yattn grmek ok kk bir sez gi gerektirir.19IVOCUKLUKTA TOTEMZMN GER DN(1)"Tm bu gereklerin nda, bir zamanlar totemik kltrn daha ileri uygarla uzananyolu her yerde demi olduu ve bu nedenle ilkel insan ayla kahramanlar ve tanrlardnemi arasnda bir gei evresini temsil ettii karm fazlasyla olas grnr."(1) Belli hayvanlar ldrlmez, yenemez ama trlerin yeleri insanolu tarafndanbytlr ve baklr.(2) Kazara lm olan bir hayvan iin yas tutulur ve klann bir yesi gibi saygylagmlr.(3) Baz durumlarda yeme yasa hayvann bedeninin yalnzca belli bir blmneilikindir.(4) Genelde korunan hayvanlardan birinin gereksinimin zorlamasyla ldrlmesigerektiinde ona zrler sunulur ve tabunun ihlalini -yani cinayeti- hafifletmek iin eitlihile ve bahaneler araclyla giriimde bulunulur.(5) Hayvan bir ayinde kurban edildiinde yalnzca alanr.(6) Belli durumlarda ve dini trenlerde belli hayvanlarn postlar giyilir. Totemizmin halageerli olduu yerlerde bunlar totem hayvanlar olur.(7) Klanlar ve bireyler hayvanlarn adn alr - yani, totem hayvanlarnn.(8) ou klan sancak ve silahlarnda hayvan temsillerinden yararlanr: erkeklerbedenlerine hayvanlarn resmini ya da dvmesini yaptrr.(9) Eer totem gl ve tehlikeli bir hayvansa onun adn tayan klan yelerinikoruyaca varsaylr.(10) Totem hayvan klann yelerini korur ve uyarr.(11) Totem hayvan klannn sadk yelerine gelecei bildirir ve onlara rehberlik eder.(12) Totem klannn yeleri sklkla totem hayvanna bir ortak soy bayla balolduklarna inanrlar.lkel rklarn gen deil gerekte uygar rklar kadar eski rklar olduu unutulmamaldr. Tam tersine, ilkel rklar arasnda her ynden kkl deiiklikler gerekletii kesindir; bunedenle imdiki durum ve grlerinin gemii ne lde koruduuna ve ne lde ilkselgemiin arptmalar ve deiimleri olduklarna duraksamadan karar vermek asla olasdeildir.Frazer konu zerine ilk denemesinde unlar yazar: "Bir totem, bir vahinin kendisiylesnfn her yesi arasnda yakn ve tmyle ze bir iliki olduuna inanarak bo inanl birsaygyla davrand maddi nesneler snfdr... Bir insanla totemi arasndaki iliki karlklyarar ierir; totem insan korur ve insan da eitli yollardan toteme saygsn gsterir;eer bir hayvansa onu ldrmeyerek, bir bitki ise onu koparp toplamayarak. Fetitenfarkl olarak totem hibir zaman tek bir ey deil genellikle bir hayvan ya da bitki tr,ender olarak bir cansz nesneler snf, son derece ender olarak da bir yapay nesnelerolmak zere her zaman bir nesneler snfdr ..."Totemler en azndan eittir: (1) tm klan iin ortak olan ve kalt yoluyla kuaktankuaa geen klan totemi; (2) kadn ya da erkek olma durumuna gre dier cinsi20darda brakan, bir kabilenin tm erkek ya da tm diileri iin ortak olan cinsiyet totemi;(3) tek bir bireye ait olan ve kendinden sonraki ku aklara gemeyen bireysel totem ... ""Totem, kendilerini totemin adyla anan, ayn kandan, ayn atadan geldiklerine inanan veortak ykmllkler ve toteme ortak bir inancn birbirine balad bir grup kadn veerkekten byk sayg grr. Dolaysyla totemizm hem dini hem de toplumsal birsistemdir. Dini yn bir insanla totemi arasnda karlkl sayg ve koruma ilikilerini;toplumsal yn ise klan yelerinin birbirleriyle ve dier klandan insanlarla ilikileriniierir. Ama tm kantlar iki ynn balangta ayrlmaz durumda olduu, bir bakadeyile ne kadar geriye gidersek o kadar ok klan yesinin kendisini ve totemini ayntrden kabul ettiini ve totemine kar eylemle klan arkadalarna kar eylemibirbirinden o kadar az ayrt ettiini bulacamz sonucuna iaret eder."Totemi ldrmeme ya da yememe kurallar yalnzca tabular deildir; kimi zaman onadokunmalar, hatta bakmalar bile yasaktr; bir dizi olguda totemden gerek adyla szedilemez. Totemi koruyan tabularn ihlali otomatik olarak ar bir hastalk ya da lmlecezalandrlr.Totemizmin toplumsal yn esas olarak sert bir biimde dayatlan yasaklamada vekapsaml bir kstlamada ifade edilir.Bir totem klannn yeleri kardetir ve birbirlerini korumak, birbirleri ne yardmc olmakzorundadr. Eer bir klan yesi klan dndan biri tarafndan ldrlrse bu eylemdensaldrgann tm klan sorumludur ve dklen kann karln istemede ldrlen insanntm klan birdir. Totem ba bizim anladmz anlamda aile bandan daha gldr.Totem genellikle kadn soygeliim izgisiyle getiinden ve babadan soy geliimininbalangta tmyle konu d braklm olmas olas olduundan ikisi kesimez.Buna karlk gelen tabu kstlamas ayn totem klannn yelerinin birbirleriyleevlenmesini ya da cinsel ilikide bulunmasn yasaklar. Burada totemizmin ilikili olduunl ve gizemli d evlilikle kar karyayz."Totem hayvan genellikle sz konusu grubun soysal hayvan olarak da kabul edilir.'Totem' bir yandan bir grup ad ve te yandan da soyu gsteren bir addr. totemlersklkla kabile blmlerinin adlar dizgesi haline gelirken dier zamanlarda soy dncesive belki de klt anlam arlk kazanr ... "" ... Ancak bu totemik kabile rgtlenmesinin en nemli toplumsal yn farkl gruplarnbirbirleriyle ilikisini dzenleyen belli gelenek normlarn iermesidir. Bu normlardanevlilik ilikilerini dzenleyenler nem asndan ilk sradayd. Bu dnemin kabilergtlenmesi totemik ada balayan nemli bir kurumla, d evlilikle balantlyd."Totemler yalnzca dii soyundan gelirdi. Bir totem klannn yelerinin birbirleriyle cinseliliki kurmalar yasakt.(2)21Doyurucu bir aklama hem tarihsel hem de ruhbilimsel olmaldr. Bize bu garip kurumunhangi koullar altnda gelitiini ve insandaki hangi ruhsal gereksinimlere anlatmkazandrdn aklamaldr.(a) TOTEMZMN KKENTotemizmin kkeni sorusu bir baka biimde ifade edilebilir: nasl oldu da ilkel insanlarkendilerine (ve klanlarna) hayvanlarn, bitkilerin ve cansz nesnelerin adlarn aldlar?Totemizmin kkeni zerine yaymlanm kuramlar gruba ayrmay neririm - (A) adc,(B) toplumbilimsel ve (C) ruhbilimsel.(A) Adc KuramlarKeane, (1899) totemleri bireylerin, ailelerin ve klanlarn kendilerini dierlerindenayrmada kullandklar "hanedan nianlar" olarak kabul eder. Ayn dnce bir kez deMax-Mller (1897) tarafndan ifade edilmitir: "Totem nce bir klan iareti, sonra klanad, sonra klann atasnn ad ve son olarak da klann tapt bir eyin addr." Daha sonrayazan Julius Pikler yle der: "nsanolu hem topluluklar hem de bireyler iin yazdasabitlenebilecek bir ada gereksinim duyar... Dolaysyla totemizm insann dini deil pratik,gnlk gereksinimlerinden domutur. Totemizmin z olan adlandrma ilkel yaztekniinin bir sonucudur. Doas gerei totem kolayca izilen bir resim yazs gibidir.Ama ilkeller hayvan ad tamaya balar balamaz onunla akrabalk dncesinioluturdular."Ayn ekilde Herbert Spencer (1870 ve 1893) adlandrmay totemizmin kkenindekibelirleyici etmen olmak kabul eder. Belli bireylerin kiisel zelliklerinin onlar hayvanlarlaadlandrma dncesine yol atn ve bu yolla kendilerinden sonra gelenlere aktarlanvc ya da takma adlar edindiklerini ilen srer. lkel dilin belirsizlik ve anlalmazlnnbir sonucu olarak daha sonraki kuaklar bu adm gerek hayvanlardan gelen soyun kantolarak yorumladlar. Bylece totemizmin atalara tapnmann yanl anlalm bir biimiolduu grlecektir.Lord Avebury, Eer, der, hayvana tapnmay aklamak istersek, insan adlarnn nedenli sk olarak hayvanlardan dn alndn unutmamalyz. "Ay" ya da "Aslan" olarakadlandrlan birinin ocuklar ya da torunlar doal olarak bu ad bir klan adnadntrd. Buradan hayvana nce ilgiyle, sonra saygyla ve en sonunda bir trkorkuyla baklmas ortaya k. (Lubbock, 1870)lkel rklar (ayrca ada vahiler ve hatta kendi ocuklarmz) adlar, bizim gibi,nemsiz ve geleneksel bir ey olarak deil nemli ve temel bir ey olarak kabul eder. Birinsann ad onun kiiliinin ba esi, hatta belki de ruhunun bir blmdr. lkel insannbir hayvanla ayn ad tamas onun kendisiyle o hayvan tr arasnda gizemli ve nemlibir ban varln kabul etmesine yol aar. Bu, kan bandan baka ne olabilir ki? Adlarnbenzerlii bir kez bu sonuca yol atnda kan tabusu hemen, d evlilik de dahil olmakzere, tm totemik emirleri gerektirecekti.Ayrt edilme gereklilii eitli klanlar adlar almaya zorlad ve bu nedenle her klan birdieri tarafndan hitap edildii ad kabullendi.22(B) Toplumbilimsel KuramlarReinach (1907) totemizmin Toplumsal igdnn ar bymesinden baka bir eyolmadm belirtir. Benzer bir gr Durkheim'n (1912) son kitabnda da ilenir. Toteminsz konusu rklar arasnda toplumsal dinin grnr temsilcisi olduunu ileri srer: burklarn gerek tapnma nesneleri olan toplumu kapsar.Arunta'nn garip bir ana rahmine dme ve yeniden dou kuram vardr. l bir toteminruhunun yeniden douu bekledii ve o noktadan geen herhangi bir kadnn bedeninegirdii belli yerler ["totem merkezleri"] olduuna inanrlar. Bir ocuk doduunda annebu yerlerden hangisinde gebe kalm olabileceini bildirir ve ocuun, totemi buna grebelirlenir. Ayrca ruhlarn (hem lnn hem de yeni doann) bu merkezlerde bulunan vechuringa olarak bilinen belli ta tlsmlarla yakndan ilikili olduuna inanlr.Ana rahmine dmenin cinsel birlemenin sonucu olduunu henz kefetmemi olaninsanlar elbette yaayan en geri ve ilkel insan olarak kabul edilebilirdi.Frazer, totemizm deerlendirmesini intichiuma trenine odaklayarak totemik sistemitmyle yeni bir k altnda grmeye balad: en doal insan gereksinimlerini karlamakiin tmyle pratik bir rgtlenme olarak. Frazer, intichiuma treninden elde ettiiigrnn nda kendi totemini yeme yasann insanlar durumdaki daha nemli bireye, yani dier insanlarn gereksinimlerini karlamak iin yenebilir bir totemdenolabildiince ok retme emrine k r kldna inanmaya balad.Hayvanlarn asla kendi trleriyle beslenmediklerini gzlemlemekten doduunu dnd:byle yapmak totemleriyle zdelemelerinde bir gedik anlamna gelebilir ve sonuta onudenetleme glerini azaltabilirdi.Durkheim ve Lang'n (1903 ve 1905) itirazlar karsnda bu iddiann savunulamazolduu grlr. Tam tersine Arunta, Avustralya kabilelerinin en gelimii ve totemizminbalangtan ok k evresini temsil edeni olarak grnr.(C) Ruhbilimsel KuramlarBuna gre, totemizmin nihai kayna vahilerin insan ve hayvanlarn kendi trleriniretme srelerini ve zellikle de erkein dllemedeki roln bilememeleri olur.Dllenme eylemiyle ocuun doumu (ya da devinimlerinin ilk kez alglanmas)arasndaki uzun boluk bu bilgisizlii kolaylatrm olmal. Bu durumda totemizm erildenok diil aklnn bir eseri olur: kkleri "hamile kadnn hasta dlemlerinde" yatar. Sonderece doal ve grnrde son derece evrensel olan bu trden anneye zg dlemlertotemizmin kk olarak grnr. (Frazer,1910)Frazer'in kuramlarndan bu ncsne temel kar k ikinci yada toplumbilimsel olanakar ileri srlenle ayndr. Arunta, totemizmin balanglarndan ok uzak grnr. Atalarnn ruhlarn onurlandrmay amalayan bir tr speklasyon uruna babalkurban etmi gibidirler. Bir bakirenin ruh tarafndan gebe braklmas mitini genel bir anarahmine dme kuramna geniletmilerdir.(b) ve (c) DI EVLLN KKEN VE TOTEMZMLE LKS23Durkheim (1898, 1902 ve 1905) totemlere iliik olan tabunun ayn totemden bir kadnlacinsel ilikide bulunmaya kar bir yasak iermesinin kanlmaz olduu grn ilerisrmtr. Totem erkekle ayn kandandr ve bu nedenle kan dkme yasa (kzlbozma ve adetle balantl olarak) kendi toteminden bir kadnla cinsel iliki kurmasnengeller.ki kurum arasndaki zamandizinsel ilikiler sz konusu olduunda yetkililerin outotemizmin en eskisi olduu ve d evliliin sonradan doduunda gr birliiiindedirler.McLennan (1865) D evliliin yaygn oluunu kz ocuklarn ounun doum srasndaldrlmesi uygulamasnn ilkel toplumlarda kadn azlna yol am olduu varsaymylaaklad.Dier d evlilik savunucular, bunun tersine ve daha doru olarak, d evlilikte ensestiengelleyecek bir kurum grmtr.Evlilik snflarnn balamasyla ortaya kan ilk kstlamalar gen kuan cinselzgrln (yani, erkek ve kz kardelerle oul ve anneler arasndaki ensesti)etkilemiken babalar ve kzlar arasndaki ensestin yalnzca kurallarn daha dageniletilmesiyle engellenmi olduunu gzlemlemek ilgintir."Derin bir insan igdsnn neden yasayla desteklenmesi gerektiini anlamak kolaydeildir. nsana yemesini ve imesini emreden yada ellerini atee sokmalarnyasaklayan bir yasa yoktur. nsanlar bu igdleri bozmann gerektirecei yasal deilama doal cezalar korkusuyla igdsel olarak yer, ier ve ellerini ateten uzak tutarlar.Yasa insana yalnzca igdlerinin onu yapmaya ynelttii eyleri yapmasn yasaklar;bizzat doann yasaklad ve cezalandrd eyleri yasaklamak ve cezalandrmak yasaiin gereksiz olur. Bu nedenle her zaman, yasann yasaklad sularn pek ok insannilemeye kar doal bir eilimi bulunduu sular olduunu emin bir biimdevarsayabiliriz. Eer byle bir eilim olmasayd byle sular olmazd ve byle sularilenmeseydi onlar yasaklamaya ne gerek vard? Dolaysyla ensestin yasalarlayasaklanmasndan enseste kar doal bir honutsuzluk olduunu varsaymak yerineensestten yana doal bir igd bulunduunu ve eer yasa onu dier doal igdleriolduu gibi bastrrsa bunu, uygar insan bu doal igdlerin doyurulmasnn toplumungenel kar iin zararl olduu sonucuna vard iin yaptn varsaymalyz." (Frazer)Gen insanlarn ilk cinsel uyarlmalarnn deimez biimde enseste bal bir doadaolduunu ve bastrldklar zaman bu itkilerin daha sonraki yaamda nevrozlarn gdgleri olarak pek de abartlamayacak bir rol oynadklarn gstermilerdir.Darwin st dzey maymunlarn alkanlklarndan insanlarn da balangta, en yal veen gl erkein kskanlnn rasgele cinsel iliki engelledii, greceli olarak kk grupya da hordalarda yaadklarn kard. En olas gr ilksel insann en eskizamanlarda dier erkeklere kar kskanlkla koruduu, elde edebilecei ve bakabileceikadar ok sayda kadnla birlikte kk topluluklarda yaaddr. Ya da tpk Goril gibipek ok kadnla tek bana yaard: nk tm yerliler bir grupta yalnzca bir yetikin24erkek grldnde hemfikirdir; gen erkek bydnde stnlk iin bir yarmayaplr ve en gl olan dierlerini ldrerek ve kovarak: kendisini topluluun ba olarakbelirler. Bu ekilde koyulan ve etrafta dolaan gen erkekler sonunda bir partner bulmaybaardklarnda ayn ailenin snrlar iinde ok yakn i remeyi engellemi olurlar."(Darwin, 1871)Kovulduktan sonra her biri, liderinin kskanl nedeniyle cinsel iliki zerine aynyasan hkm srecei benzer bir horda kurabilir. Zaman iinde bu, ileride bilinli biryasaya genileyen eyi yaratr: "Bir evi paylaanlar arasnda cinsel iliki olmaz."Totemizmin yerlemesinden sonra bu kural baka bir ekil alacaktr: "Totem iinde cinseliliki olmaz."Andrew Lang (1905), d evliliin totemik yasalardan doduunu ileri sren (Durkheim'nsavunduu) dier kuram da destekler. Bu iki bak asn birletirmek biraz gtr: ilkkurama gre d evlilik totemizmden nce balarken ikincisine gre ondan trer.(3)ocuklarla ilkel insanlarn hayvanlara ynelik davranlar arasnda byk ldebenzerlik vardr. ocuklarda erikin uygar insanlar kendi doalaryla dier tmhayvanlarnki arasnda keskin bir izgi izmeye zorlayan kibrin izi bile yoktur. Hayvanlarkendileriyle tam eit grmeye kar hibir vicdani engelleri yoktur. Bedenselgereksinimlerini ortaya koymada ket vurulmam olduklarndan kukusuz hayvanlarkendilerine, bilmece gibi gelen byklerinden daha yakn hissederler.ocuk aniden belli bir hayvan trnden korkmaya ve o trn bir yesine dokunmaktanya da onu grmekten kanmaya balar. Bir hayvan fobisinin klinik tablosu ortayakmaya balar - ocuklukta grlen psikonevrotik hastaln belki de en yaygn ve eneski biimi.Bu giz her olguda aynyd: sz konusu olanlar erkek ocuklar olduunda korkulanzeminde babalaryla ilgiliydi ve yalnzca hayvana yer deitirmiti.ocukta annesi iin rekabetten doan baba nefreti onun aklnda snrsz bir egemenlikkuramaz; ayn insana kar kkl sevgi ve hayranla kar savamak zorundadr. ocuk,babasna kar bu ift ynl, bu ifte deerli duygusal tutumdan doan atmadan,dmanca ve korku dolu duygularn babasnn bir yerine-geenine yer deitirerekkurtulur.Hem Oedipus hem de idi edilme karmaalarnda baba ayn rol oynar - ocukluuncinsel ilgilerine korkun bir dman rol. Tehdidinde bulunduu ceza idi edilme ya daonun yerine-geeni olan kr etmedir.Bu gzlemler (erkekler sz konusu olduunda) totemizm formlnde totem hayvannnyerine babay koymamz dorular. Bu ileri admda yeni ya da zellikle cesur bir eyolmad grlecektir. Aslnda, ilkel insanlarn kendileri de ayn eyi syler ve gnmzdetotemik sistemin hala geerli olduu yerlerde totemi ortak ata ve asl baba olaraktanmlarlar.25Eer totem hayvan babaysa totemizmin iki ana kural, ekirdeini oluturan iki tabuyasa -totemi ldrmeme ve ayn totemden bir kadnla cinsel ilikide bulunmama-babasn ldren ve annesiyle evlenen Oedipus'un iki suuyla ve yetersiz biimdebastrlmas ya da yeniden uyanmas belki de her nevrozun ekirdeini oluturan,ocuklarn iki asal isteiyle ierikleri asndan akr. Eer bu benzerlik talihin yanltcbir oyunu deilse anlalamayacak kadar uzak gemite kalan totemizmin balangcnak tutmamz salamas gerekir. Bir baka deyile, totemik sistemin Oedipuskarmaasnn ierdii durumlarn bir rn olmasnn olas olduunu gstermemizisalayacaktr.(4)Robertson Smith (1894), sunakta kurban etme eyleminin eskil dinlerdeki temel zellikolduunu aklar. Ancak balangta kurbann gnln almak ya da beenisinikazanmak iin ilaha bir ey sunmak eklindeki daha sonraki anlamndan farkl bir anlamvard. nceleri kurbann "ilah ve ona tapanlar arasnda bir dostluk eylemi"nden baka birey olmad gsterilebilir.Kurban iin sunulan eyler yenilebilir ya da iilebilir eylerdi; insanlar ilahlarnakendilerini yaatan eyleri kurban ettiler: et, tahl, meyve, arap ve ya.Dilsel kalntlar kurbann tanrya ayrlan parasnn balangta gerekten onun yiyeceiolarak kabul edildiini kesin klar. Tanrlarn doas giderek maddiliini yitirince bukavram bir engel haline geldi. ecek sunumu balangta kurban hayvann kannieriyordu. Sonradan bunun yerini arap ald. Eski alarda arap "zmn kan" olarakkabul edilirdi ve ada airler tarafndan byle tanmlanmaktadr.Bu trden kurban toplumsal bir tren, tm klan tarafndan kutlanan bir enlikti. Genelolarak din topluluun bir ii ve dini grev de toplumsal ykmlln bir blmyd.Kurban her yerde bir bayram ierir ve bir bayram kurbansz kutlanamaz.Toplu kurban yemeinin etik gc birlikte yeme ve imenin nemine ilikin ok eskidncelere dayaldr. Bir insanla yiyip imek dostluun ve karlkl toplumsalykmllklerin bir simgesi ve onaylamasyd. Kurban yemeiyle dorudan ifade edileney yalnzca tanr ve ona tapanlarn sofra arkadalar olduuydu ama karlklilikilerindeki dier her ey buna dahil edilmiti. l Araplar arasnda hala yrrlkteolan gelenekler ortak bir yemekte balayc olan eyin dini bir etmen deil bizzat yemeeylemi olduunu gsterir. Bu bedevilerden biriyle en kk lokmay yiyen ya da onunstnden bir yudum alan birinin artk bir dman olarak ondan korkmas gerekmez,aksine onun korumasndan ve yardmndan emin olabilir. Ancak birlikte yenen yemekbedende kald srece.lkel toplumlarda mutlak ve bozulamaz olan tek bir ba vard akrabalk. Byle birortakln dayanmas tamd. "Bir akraba, fiziksel bir birlik olarak adlandrlmas gerekeneyde, yaamlar tek bir ortak yaamn paralar olarak ele alnabilecek kadar birbirinebalanm olan insanlar grubuydu. Eer bir insan tanrsyla yemek paylamsa onunlaayn zden geldiklerine dair bir inanc ifade ediyordur ve bir yabanc olarak kabul ettiibiriyle asla yemeini paylamayacaktr.26O halde, kurban yemei balangta yalnzca akrabalarn birlikte yiyebilecekleri yasasnauygun olarak akrabalarn bir bayramyd.Hayvan olmadan bir klan bir araya gelmez. Robertson Smith, bir kurbannldrlmesinin balangta "birey iin yasad olan ve ancak tm klann suunsorumluluunu paylamas halinde onaylanabilecek eylemler arasnda bulunduununkuku gtrmediini belirtir. Kurban yemeine katlan herkesin kurbann etinden birpara yemesi kural sulu bir kabile yesinin cezasnn tm kabile tarafndan verilmesikuralyla ayn anlam tar. Bir baka deyile, kurban hayvanna kabilenin bir yesi gibidavranlr; kurban eden topluluk, tanr ve kurban hayvan ayn kandand ve ayn klannyeleriydi.Hayvanlarn evcilletirilmesi ve sr yetitiriciliinin balamas eski gnlerin kat vekatksz totemizmine her yerde son vermi grnr.Kurban ederek ldrmenin kutsal gizemi tapnanlarla tanrlar arasnda canl bir birlikban yaratan ya da ayakta tutan kutsal harcn ancak bu yolla salanabileceidncesiyle dorulanr.zel mlkiyet dncesinin yerlemesiyle birlikte kurbana ilaha verilen bir armaan,mlkiyetin insandan tanrya aktarl olarak baklmaya baland. lk alarda kurbanhayvannn kendisi kutsald, yaam dokunulmazd; yalnzca klann tm yelerinin suakatlmas ve tanrnn huzurunda suu paylamalar halinde ldrlebilirdi; byleliklekutsal z klan yeleri tarafndan alnp tketilebilecek ve dolaysyla birbirleriyle ve ilahlzdelemeleri salanacakt. Kurban eylemi kutsal bir ayindi ve kurban hayvan da klannbir yesiydi. Aslnda ldrlmesi ve tketilmesiyle klan yelerini canlandran ve tanryabenzerliklerini gvenceye alan ey eskil totem hayvan, ilkel tanrnn bizzat kendisiydi.Robertson Smith'in dier durumlarda tketilmesi yasak olan totemin ayinle ldrlmesive toplu halde yenmesinin totemik dinin nemli bir zellii olduu eklindeki savnbenimsemeyi neriyorum.(5)Yas enlik neesi izler. enliin z daha ok bu arlktr; genelde yasak olan yapmazgrl enlik duygusunu dourur.Darwin'in ilkel hordasnda totemizmin balangcna yer yoktur. Orada bulduumuz tekey tm diileri kendisine saklayan ve bydke oullarn uzaklatran sert ve kskanbir babadr. Toplumun bu ilk durumu hibir zaman gzlem nesnesi olmamtr. Gerektenkarlatmz en ilkel rgtlenme tr -ve belli kabilelerde bu n de yrrlkte olan-erkek gruplarn ierir; bu gruplar eit haklara sahip yelerden oluur ve anne yoluylasoygeliim de dahil olmak zere totemik sistemin kstlamalarna tabidirler.Bir gn uzaklatrlan erkek kardeler bir araya geldiler, babalarn ldrerek yiyipyuttular ve bylece ataerkil hordaya son verdiler. Birleerek, bunu yapma gcnbuldular ve tek tek gerekletirmeleri olanaksz olan eyi baardlar. Yamyam vahilerolduklarndan kurbanlarn ldrmenin yan sra yiyip yuttuklarn sylemeye gerek yok.Kukusuz hain ilkel kardelerden her biri iin korkulan ve kskanlan bir modeldi ve onu27yiyip yutma eyleminde onunla zdelemelerini tamamladlar ve her biri onun gcnnbir blmn kazand. Bu durumda belki de insanolunun ilk enlii olan totem yemeipek ok eyin toplumsal rgtlenmenin, ahlaki kstlamalarn ve dinin- balangc olanbu unutulmaz ve su nitel ii tayan eylemin bir yinelemesi ve anma treni olur.O zamana dek gerek varl tarafndan engellenen ey ondan sonra ruhzmlemesinde"ertelenmi itaat" adyla ok iyi bildiimiz ruhbilimsel ileme uygun olarak bizzat olanlartarafndan yasakland. Totemin, babalarnn yerine-geeninin ldrlmesini yasaklayaraksularn hkmsz kldlar ve artk serbest kalm olan kadn zerindeki iddialarn geriekerek sularnn meyvelerinden vazgetiler.nsan ahlaknn balangc olan totemizmin iki tabusu ruhbilimsel adan eit deerdedeildir. Cinsel arzular insanlar birletirmez tersine onlar bler. Kardelerin,babalarn yenmek iin birlemi olmalarna karn kadn sz konusu olduunda hepsibirbirlerinin rakibiydi. Yeni rgtlenme hepsinin birbirleriyle savamnda kerdi nkhibiri babasnn yerini baaryla alabilecek kadar gl deildi. Bu nedenle -belki de oksayda tehlikeli krizden getikten sonra- eer birlikte yaayacaklarsa kardelerin,arzuladklar ve babalarn ldrmelerindeki ba gd olan kadnlardan hep birliktevazgemelerini salayan, enseste kar bir yasa koymaktan baka seenei yoktu. Buyolla kendilerini gl klm olan -ve belki de hordadan srgn edildikleri dnemdenkaynaklanan ecinsel duygular ve eylemlere dayal- rgtlenmeyi kurtardlar. Bachofen'in (1861) tanmlad ve daha sonra yerini ataerkil aile rgtlenmesine brakananaerkillik kurumunun tohumlar da burada olabilir.te yandan totemizmin din yolunda bir ilk giriim olarak kabul edilme iddias bu ikitabudan ilkine -totem hayvannn cann alma zerine tabuya- dayaldr.Totemik din bu duyguyu yattrma ve ona kar ertelenmi bir itaat yoluyla babanngnln alma eklinde giriimle evlata sululuk duygusundan dodu. Tm daha sonrakidinler ayn sorunu zme dorultusunda giriimler olarak grnr.Totemik din yalnzca vicdan davurumlarn ve kefaret giriimlerini iermekle kalmadbaba karsndaki zaferin bir ans olarak da hizmet etti. Bu zafer karsndaki doyum,ertelenmi itaat kstlamalarnn artk yrrlkte olmad geleneksel totem yemeienliinin yerlemesine yol at.Kardeler birbirlerinin yaamlarn bu ekilde gvenceye alarak kimsenin bir dierinehepsinin birlikte babalarna davranm olduklar gibi davranamayacan bildiriyorlard. Dinsel tabanl totem ldrme yasana imdi toplumsal tabanl karde ldrme yasaeklenmiti. nce ataerkil horda, varl kan bayla gvenceye alnm olan kardeeklanla yer deitirmiti. Artk toplum su ortaklna dayalyd; din, sululuk duygusu veona bal olan vicdan azab zerine kuruldu; ahlak ise ksmen bu toplumungerekliliklerine ksmen de sululuk duygusunun talep ettii kefarete dayalyd.(6)Totemik kurban temas ve baba-oul ilikisi.28Robertson Smith, eskil totem yemeinin zgn kurban biiminde yinelendiinigstermitir. Eylemin anlam ayndr: ortak bir yemee katlarak kutsallama. Yalnzcatm katlanlarn dayanmasyla hafifletilebilecek olan sululuk duygusu da devam eder.Yeni olan ey kurbann varsaylan huzurunda kesildii, sanki bir klan yesiymi gibiyemee katlan ve yemei tketenlerin zdeletii klan ilahdr. Nasl oldu da tanrbalangta yabanc olduu bir duruma geldi?Bireylerin ruhzmlemesi bize srarla her birinin tanrsnn babasna benzer biimdeoluturulduunu, Tanryla kiisel ilikisinin bizzat babasyla ilikisine bal olduunu vebu ilikiyle birlikte salnp, deitiini ve temelde Tanrnn yceltilmi babadan baka birey olmadn retir. Ruhzmlemesi tpk totemizmde tatmin kabile atas olarakadlandrld gibi Tanry baba olarak adlandran dindarlara inanmay nerir. Eerruhzmlemesinin dikkate deer bir yan varsa bu kavramdaki ataerkil enin ennemli e olmas gerekir. Ama o zaman ilkel kurban durumunda baba iki kez temsiledilmi olur: bir kez Tanr olarak ve bir kez de totemik kurban hayvan olarak.Tanryla kutsal hayvan arasnda ok sayda iliki olduunu biliyoruz.Dolaysyla bizzat tanrnn totem hayvan olduunu ve dini duygunun daha sonraki birevresinde ondan gelimi olduunu varsaymak ussal grnr. Ama totemin vekilbabadan baka bir ey olmad dncesi bizi daha fazla tartmadan kurtarr. Budurumda, totem vekil-babann ilk biimiyken tanr, babann yeniden insan eklini alddaha sonraki bir biimi olur. laman iinde insann babayla ve belki de hayvanlarlailikisinde de baz temel deiiklikler gereklemise dinin her biiminin kkeninioluturan eyden -baba zleminden- treyen bu trden yeni bir yarat meydana gelebilir.Babalarn ldrme amacyla bir araya gelen erkek kardelerin her birinde onun gibi olmaistei uyanm ve bunu totem yemeinde vekil babalarnn paralarn ie alarak ifadeetmilerdir. Her birinin uruna aba gsterdii ey bu olsa da gelecekte hibiri babannstn gcn elde edemedi ya da etmesine izin verilmedi. Belli kltrel deiikliklerinbir sonucu olarak, tm klan yeleri arasnda egemen olan ilk demokratik eitliksavunulamaz hale geldi ve ayn zamanda tanrlar yaratarak eskil baba lksncanlandrma eklinde, belli insanlara duyulan saygya dayal, bir eilim geliti. Bir insanntanr haline gelmesi ya da bir tanrnn lmesi kavram gnmzde bizi inanlmaz ldekstahlk olarak etkiler; ama klasik antik ada bile bunda yanl bir ey yoktu. Onlarndncelerinde tanrlar ve insanlar yaknd nk pek ok aile soylarn tanrya dek geriizliyordu.Babaya ynelik tutumdaki deiikliin din alanyla kstl kalmad, insan yaamnnbabann ortadan kalkmasndan etkilenmi olan dier ynne de -toplumsalrgtlenmeye- geniledii kesin grnr. Baba-ilahlarn girmesiyle babasz toplum yavayava ataerkil temellerde rgtlenmi bir topluma dnt.stisnasz her yerde kurbana yklenen nem kendisine yaplan hakszlk iin babaya busuun anld ayn eylemde doyum sunmasnda yatar.Zaman getike hayvan kutsal zelliini ve kurban da totem enliiyle balantsn yitirdi;ilaha basit bir armaan, tanr adna bir vazgeme eylemi haline geldi. Tanr Hazretleri29insann o kadar stne yceltildi ki yalnzca bir arac -rahip- zerinden kendisineyaklalabildi, Ayn zamanda toplumsal yaplarda tanr-krallar ortaya kt ve devleteataerkil sistemi soktu. Tahttan indirilen ve yeniden karlan babann intikamnn acolduu itiraf edilmelidir: otoritenin egemenlii zirveye kmt. Buyruk altna alnanoullar kendilerini sululuk duygusunun arlndan daha da kurtarmak iin yenidurumdan yararlandlar. Artk imdiki haliyle kurbandan hibir biimde sorumlu deildiler.Bunu isteyen ve dzenleyen Tanr Hazretleriydi.ki yeni vekil-babann -tanrlar ve krallar- egemenliinin ilk evreleri dinin bir zelliiolarak kalan ifte deerliliin en canl iaretlerini gsterir.Latin kabilelerinin ilk krallarnn tanr rol oynayan yabanclar olduunu ve belli birenlikte trenle ldrldklerini ileri srer. yle grnyor ki her yl bir tanrnn kurbanedilmesi (ya da bir baka biim olarak kendini kurban etme) Sami dinlerinin temel biresiydi. Yerkresinin yerleilmi olan en farkl blgelerinde uygulanan insan kurbanetme trenleri kurbanlarn sonlarn ilahn temsilcileri olarak karladklarna kukubrakmaz ve canl insann yerini cansz bir kuklann almasyla bu kurban ayinlerinin gednemlere kadar uzand izlenebilir. Smith (1894), kurban eyleminin nesnesinin herzaman ayn imdi tanr olarak taplan ey, yani baba- olduunu byk bir drstlkleitiraf eder. Balangtaki hayvan kurban edilmesi zaten insan kurban-babann trenleldrlmesi- iin bir yerine-geendi; dolaysyla vekil-baba bir kez daha insan eklinebrndnde hayvan kurban da insan kurbanna geri dntrlebilirdi."Yas ilahi tragedyayla duygusal paylamn kendinden deil ama doast fke korkusutarafndan zorlanm ve dayatlm bir ifadesidir. Ayrca yas tutanlarn balca hedefitanrnn lmnden sorumlu olmay reddetmektir.Dinlerin daha sonraki geliimi srasnda iki canl etmenin, yani oullarn sululuk duygusuve isyankarlnn hi tkenmediini varsayalm.Olanlarn kendilerini tanr-babann yerine koyma abalan daha da belirgin hale geldi.Tarmn balamas ataerkil ailede olann nemini arttrd. Ensest libidosunun, ToprakAnay ileyiinde simgesel doyum bulan yeni davurumlar iin cesaret buldu. Attis,Adonis ve Tammuz gibi bitkilerin ruhu olan ve ayn zamanda ana tanralarn sevgisindenyararlanan ve babalarna meydan okuyarak anneleriyle ensest suu ileyen gen tanrlarortaya kt.Hristiyanlk eskil dnyaya ilk kez szdnda Mitras dininin rekabetiyle karlat ve uzunbir sre iki ilahtan hangisinin zafer kazanaca belirsizdi. Figrn saran k halesineramen ran'l tanr bizim iin belirsiz kalr. Mitras' bir boay ldrrken betimleyenoymalardan onun babasn tek bana kurban eden ve bylece kardelerini suortaklnn yknden kurtaran bir olu temsil ettiini kartabiliriz. Sularnhafifletmenin bir baka yntemi daha vard ve bu yntem ilk kez sa tarafndan kullanld.Kendi yaamn feda etti ve bylece kardelerini ilk gnahtan kurtard.Hristiyan mitinde ilk gnahn Tanr-babaya kar olduu kuku gtrmez. Ancak, eersa kendi yaamn kurban ederek insanolunu ilk gnahn yknden kurtardysagnahn bir cinayet olduu sonucuna varrz. nsan duygularnda son on derece derinlere30kk salm olan ksas yasas bir cinayetin ancak bir baka yaamn kurban edilmesiyledenebileceini belirtir: kendini kurban etme kan-suuna iaret eder. Ve eer bu, biryaamn kurban edilmesi tanr-babayla kefareti salyorsa bedeli denmesi gereken suyalnzca babann ldrlmesi olabilirdi.Kurban olgusuyla birlikte, uurlarna babaya kar isyann balatlm olduu kadnlardantmyle vazgemede sz konusu olduundan babayla kefaret ok daha eksiksizdi. Amabu noktada deimez ruhbilimsel ifte deerlilik yasas devreye girdi. olun babaya karolas en byk kefaret olarak sunduu bu eylemi ayn zamanda babasna karisteklerinin gereklemesini de salad. Babann yan sra ya da daha dorusu babannyerine Tanr oldu. Baba dininin yerini oul dini ald. Bunun bir gstergesi olarak eskiltotem yemei -artk babann deil- olun et ve kann tketen kardelerin bu ekildekutsallk kazand ve kendilerini onunla zdeletirdikleri komnyon biiminde yenidencanland. Dolaysyla alar boyunca totem yemeinin hayvan kurbanyla, hem ilah heminsan kurbanyla ve Hristiyan komnyonuyla zdelemesini izleyebilir ve tm buayinlerde insanolunun srtna bu denli ar yk bindiren ama yine de az ya da ok gururduyduklar suun etkisini grebiliriz. Ancak Hristiyan komnyonu temelinde babannyeniden bir yana braklmas, suun bir tekrardr.(7)Tragedyann kahraman ac ekmeliydi; bu, bir tragedyann z olarak gnmze dekdevam etti. Su genelde ilahi yada imani bir otoriteye kar isyanda yatar ve sempatiduygularyla kahramana elik eden Koro onu engellemeye, uyarmaya ve sakinletirmeyealr ve aceleci eylemi iin uygun ceza olarak duyumsanan eyle karlatnda onuniin yas tutar.Ama neden tragedya Kahramannn ac ekmesi gerekiyordu? Ac ekmesi gerekiyordunk o, yanl bir dnle tekrar yasalatrlmakta olan eski byk tragedyannKahraman, ilk babayd ve trajik su koroyu kendi sularndan kurtarmak iin kendistne almak zorunda kald sutu. Uzak gereklikte Kahramann aclarna nedenolanlar aslnda Koro yeleriydi; ancak imdi sempati ve zntyle kendilerini yiyipbitiriyorlard ve kendi aclarndan bizzat kahraman sorumluydu. Omuzlarna yklenen su,yani byk bir otoriteye kar haddini bilmezlik ve isyankarlk, tam da Koro yelerinin,kardeler birliinin sorumlu olduu sutu. Dolaysyla trajik Kahraman, istemeden de olsaKoronun kurtarcs haline geldi.Bu ksa aratrmann sonucunun dinin, ahlakn, toplumun ve sanatn balanglarnnOedipus karmaasnda kesitiini gsterdiinde srar etmek isterim. Toplumsalruhbilim sorunlarnn da tek bir somut nokta temelinde zlebilir olduu buluu bana enartcs olarak grnr - insann babasyla ilikisi. Pek ok nemli kltrel kurumunaltnda terimin gerek anlamyla duygusal ifte deerliliin -yani ayn nesneye karezamanl sevgi ve nefretin varlnn- yattn gstermek iin ok sayda frsatmoldu. Olas bir varsaym bunun duygusal yaammzn temel bir grngs olduudur.Ama bir dier olaslk, yani balangta onun duygusal yaammzn bir blmnoluturmad ama insan rk tarafndan ada bireylerin ruhzmsel aratrmasnnhala ok gl olduunu gsterdii, baba karmaalaryla balantl olarak edinildiiolasl bana olduka dikkate deer grnr.31Zihinsel srelerin tpk bir bireyin aklnda olduu gibi gerekletii, kolektif bir aklnvarln aldm gzden kam olamaz. Babalar tarafndan kt davranlan oullarkuaklarnda gelimi olabilecek trden duygusal bir srecin babalar devre dbrakld iin byle bir davrantan muaf olan yeni ku aklara yayldn varsaydm.Bireyin yok olmasnn neden olduu zihinsel eylem kesintilerini gz ard etmeyi olasklan bir kolektif akl varsaym olmadan genel olarak toplum ruhbilimi olamaz. Ruhsalsreler bir kuaktan dierine devam etmeseydi, her kuak yaama ynelik tutumunuyeniden edinmek zorunda kalsayd bu alanda hibir ilerleme ve sonra da hibir gelimeolmazd. Bir kuak zihinsel durumunu bir dierine aktarmak iin hangi yollar vearalar kullanr?Zihinsel itkilerin arkalarnda hibir iz brakmayacak kadar basklanabileceini kabuletseydik sorun daha da g grnrd. Ama durum yle deildir. En acmasz basklamabile arptlm vekil itkiler ve onlardan kaynaklanan tepkiler iin yer brakmaldr. Babayla ilk ilikiden geri kalan tm geleneklere, trenlere ve dogmalara ilikin bu trdenbilind bir anlay daha sonraki kuaklarn duygu miraslarn devralmalarn olas klmolabilir.lkel toplumdaki ilk ahlaki emirler ve kstlamalar tarafndan onu ileyenlere "su"kavramn veren bir eyleme tepkiler olarak aklanmt. Eylem iin pimanlk duydular veasla yinelenmemesine ve yaplmasnn hibir yarar olmadna karar verdiler. Bu yaratcsululuk duygusu aramzda hala srmektedir.Nevrotiklerin sululuk duygusunun ardnda yatan ey hibir zaman olaylara dayalgereklikler deil daima ruhsal gerekliklerdir Nevrotikleri niteleyen ey ruhsal gerekliiolaylara dayal olana yelemeleri ve dncelere normal insanlarn gerekliklere verdiikadar ciddi tepki vermeleridir.Ayn ey ilkel insan iin de geerli olamaz myd? Narsisistik rgtlenmelerini birgrngs olarak ruhsal eylemlerine olaanst deer bitiklerine inanmakta haklyz.Buna gre, yalnzca babalarna kar dmanca itki, yalnzca onu ldrme ve yiyipyutmaya ynelik istekli bir dlemin varl totemizm ve tabuyu yaratan ahlakikstlamann konmas iin yeterli olurdu. lk babann uygulad bask hissedilebildiisrece ona kar dmanca duygular haklyd ve bu duygular nedeniyle duyulacakpimanlk daha sonraki bir gn beklemeliydi.Sorunda tarihsel gerekliin de bir pay vardr. ocukluklarnda bu saf ve basit ktduygulara sahiptiler ve ocukluun erksizliinin izin verdii lde onlar eylemedntrdler. O fazlasyla erdemli bireylerin her biri ocukluunda kt bir dnemdengeti daha sonraki ar ahlakllk dneminin ncs ve nkoulu olan bir sapklk evresi.Dolaysyla, eer ilkel insanda da -ald biime dair hibir kukumuz olmayan- ruhsalgerekliin balangta olaylara dayal gereklikle rttn; ilkel insann tmkantlarn niyetlenmi olduklarn gsterdii eyi gerekten yaptn varsayarsak ilkelinsanlarla nevrotikler arasndaki benzerlik ok daha eksiksiz olarak saptanm olur.Dnmeyle yapma arasnda izdiimiz kesin ayrmn her ikisinde de olmad kukusuzdorudur. Ama nevrotikler eylem asndan her eyden ok ketlenmitir: onlarda32dnce eylem iin tam bir yerine-geendir. te yandan ilkel insanda ketlenme yoktur:dnceler dorudan eyleme geer. Onlarda dnce iin bir yerine-geen olan ey dahaok eylemdir. Ve yargnn kesinliini iddia etmeksizin, nmzdeki olguda "balangtaEylem vard" syleminin kabul edilebileceini dnmemin nedeni budur.33