Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol...

20
Nainpela skaut i sanap long bikdua bilong wan- pel pies pilsi long Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long pak, yu mas wokabaut i go in- saü long maus bilong dispels bikpela pes. Trinde. Februeri 17,1971 Atensan! Saiden ii Kias Josef Hamaniel bi longYakainul isanap redi wantaim .pjes stik bilong. em. Emman bilong skulim olnupela plisman, oIl kolim rikrut. Dispels pukpuk, long bilong em map 8 fit, ol i panimklostu long Rabaul.

Transcript of Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol...

Page 1: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

Nainpela skaut i sanap

long bikdua bilong wan-

pel pies pilsi long

Sidni. ol I kolim tuna

Pak. Vu lukim bikpela pes

bThain long ol hal? BI

long go insait long pak,

yu mas wokabaut i go in-

saü long maus bilong

dispels bikpela pes.

Trinde. Februeri 17,1971

Atensan! Saiden ii Kias Josef Hamaniel bi

longYakainul isanap redi wantaim .pjes stik

bilong. em. Emman bilong skulim olnupela

plisman, oIl kolim rikrut.

Dispels pukpuk, long bilong em map 8 fit, ‘

ol i panimklostu long Rabaul.

Page 2: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

Sela Michel Mann,long Niugini, I soim ttaim bikpela gan masinvet John Malma long I

Em hia sampela sela bilong Amerika I sanap antap long tel bilong wanpela nupela samarin,em I wanpela sip I save ran aninitlong solwara. 01 Amerika I gat 88 kain sip olsem.

01 Et Pos Orderll bliong hap bllong LuH1I I kamkIslm moa skullonq haus sik bilong C.M.M.L. Misin long Anguganak.

WANTOIC - Trinde, Februeri 17, 1971 - Pes 2

Wanpela man bilong hap biMapnik Iredi long singsi

Page 3: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

YunaitetNesens

TOKOEKHILONGPLAfIPIPEL

Naniba wan gavmanbi-long yumi,Mista L, John

son, wantaim 200 manrneri± stap long plea balusbilong Port Moresby bi

long bungim 1+.-pela manbilong Yunaitet Nesenstaim ol ± kamap lukiukraun long Niugini,

Dispela 1+-pela delegetbai stap map 6-pelawik. Em hia nem bilongol: Sir Denis Allen bilong Englan, Mista PaulBlanc bilong Frans, Adnam Raou±’ bilong Irak,na Mista Charles Wysebilong Sierra Leone.

Ruin±residen bilong Bum

lokal gavman kaunsil,Mista Aloysius Noga, ±tok em i laikim gavmanlong kaniapim wanpela ko--miti long skulim ol p1-pel long yuniti. YunitiUnity em i olsem stapwantaim olsem wan pipel.

Em i tokim komiti ol-sem ol pipel bilong eñi 1no save long dispelasamting. Tupela arapelaman i tok se ol pipelbilong Niugini 1 pretimol. Tupela i tok ol pi-.pd bilong Niugini i save kilim ol man olsemp1k na ol ± no laik dispela 1 kaniap long ol,

FinschhafenHia Mista Zibang Sit

ulu, kuskus bilong Finschhafen Maketing Developmen Sosaiti, i tokim

ol man bilong YunaitetNesens, waitman wantaimol Niuginian I mas wokwantaim long ol kirapimnupela bisnis, i nowaitman tasol,

Planti man i no laikimselp gavman hariap. Dr.Kahu Sugoho tasol I tok:sapos selp gavmani nokam hariap, bai dispelakantri I bruk bruk nabaut long planti liklikhap, Nau tasol yiimi lukim pinis.

RabaulInsait long wanpela

pablik miting o kibungbilong olgeta man.MistaPaul Blanc ± tok ± gatplanti pipel ± kamapbik.pela haniap tunias nadispela ± b1i!is plantitrabel long Gazelle Pen-insula.Taim komiti iàtaplong Is Nu Briten, em ±mekim wanpela m±t±ngwantaim Baining na Men-gen Lokal Gavman Kaunsilna ol bos bilong plantesin, ol tisa, na ol sum-atm. 01 kaunsil bilongBaining na Nengen 1 toksampelahap bilong Is NuBriten ± maâ go het moa.01 ± wan tru long wanemselp gavman bai kamappastaim long ol ± kamap1m map mani. Wanpelamemba bilong Mataunganitok selp gavman I maskamap nau o long 1972.

Lae01 bisnisman bilong

Lae I tok, mobeta yumiwet map 1976 na lanimol Papuan na Niuginianyet i vot ol i laikimindependenso nogat.

Nista H.L.R. Niall,kiap bilong bipo naspika bilong Haus Asembli bipo, I givim wanpe-la pepa I gat dispelatlngtlng bilong ol bis-.nisman I go long ol manbilong Yunaitet Nesens.Em 1 tok ol Papuan naNiuginlan. yet I mas ranim kain vot olsem tasolYunaitet Nesens j maskam bosim,

G orokalila Nista Sinp.ke Gire

gire, ministerial membabllong 01 pos ofis, ±askim Yunaitet Nesenslong givim map$‘+,OO,a olgeta yiabliong heipim ol lokalgavman kaunsil long dispela kantri,

Long haus kaunsil bilong Asaro,A4latabungMIsta Giregire I tok se,d.ispela kantrii. no Icenbosim em yet map longtaim eth yet map winlmolgeta main bilong mekimwok bilong em. Olsem olman I mas helpim ci

Sir Denls Allen, hetman bilong lain bilong Yunaltet Nesens I kamlukluk raun, igo pas lukluk long ol plisman I lain long ples ba-lus long Port Moresby. D.I.E.S0 poto

vlles pastaim. I gatsamting olsem 5,000 pm-.pel I sanap hanim tokbliong em.

WakunalWanpela kuskus‘bilong

gavman, M±sta Ponjpol, Ibin tokim komiti olsemBougainv±lle i. pret longIndonesia. Em I tok atlng bai I gat trabel Ikamap long Wes Irlan.Trabel hia bal I kamaplong mak bilong WesInian na Niugini.

PresLden bilong TbTlrhputz lokal gavmankaunsil, Mista SamsonVanitof, ± no orait longBdugainville I lu±mNIugInI.

KabwumSir Denis Allen i pro-

mlslm ol man long dlspela plea ba± em I bningimtok long Yunaitet Nesens, Papua tu i masbung wanta±m long Niugi;nI na kamap Tras Tentori tu,

Sir Denis i tok gavmanbilong Australia ± promis bai em i helpim dis-pela kantni taim Ikisim independensp1ns.Na Yuriaitet Neseris tiibal I helpim.

WANTOK - Trinde, Februeri 17, 1971 - Pes 3

Page 4: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

Dia Edita,- Yes nau milaik bekim toktok bilongtupela wantok,em PatrickBuiji na Konrad Konian.

Yes, yutupeia ± tok olmisIn I helpim ol pIpeloraIt ci I mas helpimkaunsll tu. Orait embekim bilong yutupela Igo olsem; Yes ol misin Ihelpim ol pipel long olkiinik na skul, Em ± wokbilong husat? Bilongmisin o bilong ci kaunsil? Nisin I mekim dIs-peia long helpim yupela.Yupela i. mas wokim olskul na kiinik, longtakis manI yupela kisimlong ci pipel.

Saposmisin I no putimci kiinik, yupela savewanem samtlng ci pIpeibai mekim? 01 bai krailong oi kaunsil I wokimkiinik long ci pies nabaut. 01 misin I helpimyupela long putim klinikna skul na watpo ci Iken heipim yupela longmani tu?

Skui tu em I wok bblong k 01 kannFi1

Dia Eclita.- Mi laikbekim pas biiong NakusOrna bilong Buka. I trutumas, dispels. sainting Ikranki. I gat plantimanki I iusim standet +

na 6 tasol i no savetumas long nit, rait, natok pisin,na tok inglis.01 1 kisim sampeiasavetasol. Na ci :skul I nosave lainim ol dispels.ol skuimanki long tokpies bliong oi na tokplaIn. Na olseni wanem

0I I

I inas wokim skul na balmci tisa, I wankaln longklinlk. Sapos ci plpel Iiuklm skui i kaniap longwanpeia hap, em bal ci Ikrè.i long kaunsii I put-Im skui long pies bliongoi.

Sapos mlsin I no kam,plantl plpei bal I staplong pies cisem buskanaka. Ni tu ml map longstap olsem buskanaka.Yupeia ci kaunsii I hambak long wanem ci misinI kam na meklm dlspelawok.

Wanpela samtlng moa emkaunsil I mas heiplm cimisin. I no mlsln Ihelpim ci kaunsll longbalm takis, MIsIn I hol.Imwok bliong kaunsli.

Yes tupela wantok, sa-05 yutupeia I gat sampeIa toktok long beklm Ikani, onalt woklm tasci.Ml stap wet tascl.iongWantok long lukim pasbilong yutupeia.

Teddy Garxaul Wetetla,Wewak

long ci skulmankl i nosave gut long ci samting?

Dispela kain bai ci Ilus olgeta. Em samting Inogut tru. Nobeta ciskul I inaklxn liklik talmlong lainim ol long tokplea o tok pisin. Dispe-la save i no hatwok bisem inglis. Em 1 isi tu.mas. SorI, ci I tlngimolsem long ol skul.

bIhainimDia EdIta.- Tenkyu tu

mas long pnlnbm pas bblong mi na tenkyu tulong J.P.Andrew Dambu±bilong Burul xis. John H.Knawy bilong Wewak longbekim pas bliong ml.

Mi rltlm pbnls pisntipas bilong Wantok I savetck, misln I no ken bairntakls. Tru misin I meklmhatwok long lielpim yum±long kainkaIn samtlng.Tascl wanpela samtlng,God yet em I boa long cimisin. God em I het nayunil I bcdl, han, lek naaI. Lo bliong God ± tokyupela mas balm tak±s.

makimmen

/ no gutDia Edlta,- Nau ml

laik autlm sampeiawarlbilong ml long yupelahusat ci pipei I kenharlm. MI lukIm wanpelasanitlng long al bilongml I no stret. Wànpelablkpela samtlng em cipapamamalong pies I as.-ye makim plklnlnl menlong narapela man taImem I likllk yet. Mi tlngdlspela kaIn pasin em Ino stret, Sapos taim p1-klnlnl men i go bikpeiana I go long skul, na yupapamama I save longtlngtlng biicng em? No-

laik bilong men 1laik kisim arapela man.Bambal u papamamaI noInap long pasim laik bilong em. Sapos yu papa-mama i stapirn em, em 1nogut. Ating yumi maslusim dispela pasin. En± no stret saps ni laiksalim pikinini bilong yulong marit long waneslaik kisim mani taeel.

Killian Koponi,Aitape.

Lukim Rom13:1-7; TitusMatyu 17 :2k na 25.

Mbpela Kristen mas bi-hainlm het bliong ml-pela. Yes, misin I kenopim maus long plantbsamtlng na autim, tasoiI no ken sakim tok bIlong God. Wok em i nambatu samtlng,blhaInlm lobilong God em I nambawan samtlng. Tok bllcngGod I stap oltalm ci-taim.

God em I God bblongman I gat lalp na bllongolgeta man i stap nau,Tru nmI no asklm mIsbnlong mekim dlspela gut-pela wok. God yet I gbvIm dispels. wok lpnmbsbn na long ci Kristeni-ia em I givlm lo bilongem long ci tu,

Taim God i givim woklong misln na long Knisten man na men em I In-apim ci long bihainlm llo bilong em. 01 wokinsnI heipim mlsin Katolik01 I mas bilip strong xis.God I ken heiplm ci longpalnlm manl bilong balmtakis. Helen Marten,

Ambunti.

pagini toknogut

Dia Edlta.- Nau tudemipela ci sampeiaman Ibung long toktok longwanpela nem bllong kan-trb bilong mipela. MIpela I no labk long dispela nem "PagIni". MipelaI lalkIm nem "Papua NIu-gInb’t. Olgeta man bllongnarapela kantrb I saveplnis mlpela I tlng balci man Insalt long Papuana Nu Gini i ken lalkImdispels. nem. Em tasoltok bilong mlpela.

JosephKau KauNuku

Wanpela Tisa.Manus.

WANTOK - Trinde Februeri 17 1971 - Pes 4

Sapos yu gat tok yu ram tin, sotpela tasol. Sapos yu ral timlongpela bai mipela 1 sotim. Yumas raitim nem bilong yutru long olgeta pas I katn long mipela. Sapos yu no laikmipela pririirri nerr bllongyu tiu, oral t yu ml tim arrip!ru’m In ion u tu.

itt%4%ti4tttt4ttt44%4t4%fltttt%t%tt%%%4tiiS1

kaunsilkristen mas

yu harim!

‘lusolgeta

Page 5: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

bai waitmanranawe

DIa EdIta-. Mi wanpelsbol long Buiclo lonMorobe dlstnik. MI laik

tcktck long wanpela Wantck nlus ml bin rlti.ni

long wik I go pinis. Na

dispels. em I beklm bi

long pas bilong wanpela

bol nem l5liong em Fellc

Terra biicñg ‘Kap longMadang Distnik, Yes Ten-ra, atlng yu tascl yuknanki man tru, Yu tlngwanem long seip gavman?Yu hanIm nau seip gavmanem I namba wan step bIlong yu long hollm gay-man bllong yuml. Saposyum± klsbm seip gavmanbab ol waltman I no maplong luslm yuml. BaIgavman bliong AustraliaI wok long helplm yuxnlyet. Selp gavman na In-dependensem i no wanpe

-

jrneri

tokDia Edia,a MI wanpela

fern k suniatin cisem nauml lalk autim ialk bilong ml long olgeta manna men. TaIm ml klsimmalolo long skul, ml save lukim piantl pamukmen I naun long roticng taun olsem dokstret. Atlng ci I savesekseklong manl tru ya.Bllong wanem ci I noialk wok long gaden nasalim saniting bllcng cilong maket?

NI tlng Maunt Hagentaun I puiàp long ci pamukmenl bliong ci anapela dlstnik. MI tlng dls-pela kain bal mlpela Ino map long meklm kantn bliong yuml I go hetstrong. Sapos ci men Iran nabaut na pulim manllong ci manit man nayangpela man, ml tingpolls I mas kalabualnidispels. kaln pamukmenl.

Rose Wuts,Tabuga.

ASUA BILONG1HUSAT?

Long wik I go plnis moa olsem 1,700skul I op. Planti skul tu I pas. Moaolsem 10,000 skulbol na skulmeri I noken go bek long skul. 01 I aut pinis.01 1 winim standet 6, fom 1, o fom 2.Nau i no gat pies long 91,na I no gatwok bilong ol tu.

C * *

Pianti yangpela pIpel I bel hevi, Ibeihat.Na I nogat rong bilong ol tu.

* * *

Orait, em i asua bilong husat? Bi-long ol skul yet. 01 skul I wok longwanpeia samting tasol:long mekim rediol boi na ol men long go long bik-skul na long kisim bikpela wok.

* * *

01 skul I no redim yumi long laiptru long sindaun hepi. long ples,longmekim wok bilong Niugini tru: em wokdidiman. 01 skulboi I les lông pies.

* * *

Long yla 1970 moa olsem 17 kantnibilong Afriká i winim lO-pela yialong independens.Nau ol I lukiuk I gobek, 01 samting I ran gut o nogat?Planti samting nogat. Wanpela samtingem ol skul. Pianti. kantni I kros longpasln bilong ol skul bilong ol.

* * *

Presiden Diori bilong kantri NigerI tok: °Mipela I longlong.0l skul bi-long mipela I resis tasol long putimwanpelaman long Yuniveslti.Ol I lusim ol ting bilong skulim 01 999 ara-pela sumatin long wok didiman:em sam-ting tru bilong kantri bilong mipela’J

* * *

Dispeia pasin em i as bilong plantitrabel hialong Niügini tu.

* * *

Lukaut! Planti kantri i bagarap p1-nis long blkpeia lain man I skul 11k-ilk tasol, I no gat wok,i sindaun rabis. Sapos ol skul I asua bilong dispela samting, yu ting pasin bilongedukesen bilong yumi i stret o nogat"

la samting, em ± tupelasamting. Saposyumi kisIm Independensbal wait-man I lusim yuml. Selpgavman bal I nogat.

Paul Nanson,Bulolo.

Iles

Dia Edlta.- Nau mllalk autlm sampelawanbliong ml, bal yupelahusat 01 kaunslla na olplpel I ken harlm. Yes,ml bin luklm wanpelasanitlng I no stret longtlngtlng bilong ml. MIbin go daun long askimwanpeia kaunsll klakgivim ml wanpela tiketbllong lapun susabilongml. Em I bin takis longkaunall na kaunsil I binglvim tlket long em,tasol pals. I kukim p1-nis. Na ml asklm kaunsilklak long glvlm ml nupela, t±ket. Tasol dispelakaunsil klak I kirap natokim ml olsem, plls Ihat tumas long palnim

: gen.Na mi tlng dispela

kain kaunsli kiak I nosave ranlm gut wok bIlong Kaunsil bilong em.Em I stlllm nating mani.Dispela pasin ml yetpalnlm long Altape.

KIllIan KoponI,Aitape.

w______ ------

01 wantok sapos yuraltim pas I kam longruipela yu mas raltlm gutna klla. Bal mipela Iken prlnim gut toktokbllong yu. Yu no kenraltlm longpeia toktoktunias. Wanpela samtingmoa, yu mas raltim nembllong yu na nem bllongpies bliong yu. gut nakila. Nogut bal mipela Iraltlm nem bllong yu nanern bilong pies bllongyu knanki.

WANTOK. - Trinde. Februeri 17, 1911 - Pes 5

Page 6: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

LEBAPATI

Samtlng olsem 5000memba bLlong Seplk YutMuvmen bai bung wantalmNesenel Leba Patl-I ci-sem patl bllong ci wok-man. Dispela pati I binklrap long Wewak longhap bilong Knler Maket.

Mists. William Hawarri,stiaman bllcng nupelapatl, I tok dispels. patlI lalkIm: man I no maspe long go long skul,man i no mas pe long golong haus slk, na olwokman. I mas kIsim peantap moa.

Dispels. pati bal I nobung wantä±m ci asoslesen bilong ol wokman bI-long NiugIni, tasol em Ilaik ol I kani Insaltlong dispela pati longlalk bllong ol yet.

Long wanpela miting ol± llektlm Kaunsil Kabalbilong Krler olsem pre-alden bilong diapela pa-ti.

II

Wanpela scidia I kisimmedal icng em I helpimarapela man. Nem bllcngdispels. soidla em MlstaAlphonse Same bliongAltape long Wes SeplkD±strik. Aiphense em Istap Insalt long amilong Meem Bareks klostulong Wewak.

Soidla hIa I kislmmedal long wanem em Iheipim wanpela arapelascidla talm em I pundaunicng wanpela brls natait I kanim em I gc.Dlspela I kaniap taim ciaml I mekim wanpela patrd long hap bIlcng Ambunti.

TaIm ci I kaiapIm wanpela bris antap lcngBayer Riva, wanpelasoldla I pundaun I golcng wara. TaIm AlphcnseI luklm olsem, em I kal-p I go daun na helplmem. Tupela I wok longtrIp trip I stap map

Wewak 1 pasim rnak tasol

long slot. bilQng Al-

Dispela em I wanpela draipela helikopta moa.Em bal wok wantaimkampani i wok long painlm wel long hap bilong Kiunga long Westen Distrik. Kain heilkopta olsem map long litlmapim ol blkpela masin na hap am na putim antap long ol maunten.Poto: Alan Craig, New Guinea Feature Service

Soldia I KisimMedal

01 manki I hepl skul I

cp. Tasol plantl I no

gat skul bIlcng ci.

----....-.-,.-.‘

Pete long lephanI so-

McCormIck nambawan ofl

as. bllong 2 P.I.R. long

pOnse SaIre. BIhaIn bal

em I kisim tni wanpela

WANTOK - Trinde, Februerj 1’7, 1971 - Pesritis Empala Medal.

Page 7: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

ANBETTVU LAIK

ANSETTFLAI LONG WANEM HAP

I HEPI LONG KARIM VU IGO

Ansett I Gat Olkain BalusSmok Balus Tn Ensin Tu Ensin Wan Ensin

We’re inaugurating new services all the time Like our new daily services to Kieta Bougainville. Andnow we’ve made application for the right to fly direct to the American-owned island of Guam. Our fleet

of modern aircraft has been increased by the addition of the brand new Twin Otter 300 series Our staffS continually increasing and so are our world-standard facilities. In every way Airlines of Papua-New

Guinea is truly representative of the vigorous growth of the Territory Together, we’re really going places.

AIRLINES OF PAPUA NEW GUINEAin conjunction with Ansett Airlines of Australia.

WIL BALUS BILONG

ANBETT

WANTOK - Triride, Februeri 17, 1971 - Pes i

Page 8: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

10K HAWES

Wanpela man bilongAnier±ka xis. tupela Australia I tok Amerlkawantalm Indcnesla tupelaI stap redlm wanpelapies long hap bllong WesInian, bilong sutlm clbikpela born i flal I gomap long ci arapeiakantni. I wankaln cisemdispela kaln rok’et c ba-ius I save karim man igo long mun.

Nipela I traim tasolpalnimaut dlspela tok Itru o nogat.

AS

BILONG

TOKOralt, bliong wanem

dIspels. Amenika I autlmdispels. tek? Em I ting,mobeta ci 3,000,000 manlong Allan Niuglnl I saye wanem samtlng ci ara-pela kantri I laik mekimlong graun blieng ciyet.

Dispels. man i ringlong Port Noresby longNIugInI Nius Sevis na Itok olsem: taim ol Ame-nlka I lalk sanapimkainpies roket insait longkantri bllong ci yet, ciaml I bin asklm ci manbliong Amenika pastalmsapos ci i orait c :nc-gat. 01 Amerlka I bin cralt long wanem em Ihelplm ci. Nau ol mapautim blrua I stap long-we.

Tasci map nau husat I

bin askim ci man bliongPapuana Nu GIni na WesIrian, sapos ci i onaitlong dispels. pies roket?

Dispels. man bllcngAmenika I tok aml bIlcng

III KAMIHIAN

IndonesIa na Amenika Ilalk wokirn dispels. piesroket inss.it long cimaunten biiong WesIrlan. Nau tasol I gatsampelabalus I flal ci-geta de bnIngim ci sam-tlng bilong klrapim dispels. wck.

Niugini Nius Sevis Itok, tni, map nau I no-gat wanpela man I lukimol saniting long ai bi-long em yet. Sampelani-pota tasol I wol longpainimautim. Wanpela manbilong Niuglni NIus 8ev-is, nem bllong em JohnRyan, i flai I go longVanimo long skelim tokbilong trlpela man.

PLESWAMENA?

I gat planti askim I

stap Insait long het bi

long John Ryan. 01 map

bekim tok bilong em, o

nogat? Em i laik save

bilong wanem tupela DC3

balus bilong Ansett I

stap olgeta long likllk

pies Vanimo. Tupela I

gat wanem wok? John RyanI klsIm d±spela nius:Tu

pela DC3 balus bllongAnsett I wok long karim3000 dram nambawanben-

sin moa. Tupela I kisimol dram long Djayapurana tupela I karlm I go

insait tru long bikbusbilong Wes Irian longwanpela lIkIlk plea ol ±kolim Wamena.

Olgeta ápinun dlspelatupela balus bilong An-sett I save karn bek longhap bilong i ‘iongVanlmo.

Dispels. nambawanbensin ci I save yusiru longol blkpeia heiikoptamoa. Taim tupela balus

LONGbilong Ansett I kamaplong Wamena ol sold±abilong Indonesia I saverausim kago bilong balus. 01 paIlot bllongtupela balus I tok ol Ino save bilong wanem In-donesla I brlngim plantibensin olsem long Wam-ens.. Wanpela pallot emI man bilông NiugInistret, nem bilong emVincent PenI bllong Kay-ieng.

TI: Mipela 1 no save dis

: pela stori I ti-ii 0

: Wanpeia ripota I

: gavman bilong Australia

: na bilong Amerika,ol

: hia I tru 0

: gavmafl wantaim I

: Ating. Olsem mipela tu I

. ken tok tasbi: Ating.

Tru, wanpela kampanlbilong Amenika, ol Ikolim Kenekot, I lukautim kopa long dispela hapbilong Wes Inian, Dispe-la kampani tu I gat bik-pela helikopta I saveyusim kaln nambawanben-sin tu. Taol pianti manI ting dispela bensln Ino bilong Kenekot. Sam-pela I ting ol ami ±lalk wokirn wanpela piesroket. Tasol ci I nc sa-ye tru; ci I ting tasol.

01 amI bliong Indone-ala I kam daun long piesbalus bilong Wamena in-i3ait long wanpeia dralpela balus moa ol I kolim Herkules. 01 soldlayet i tok bal 01 1 putimkolta long dlspela piesbalus.

John Ryan I ting truol Indonesia i ken yuaimdispela bensin long cibalus Herkules bllorg‘ol. Tasol bilong wanem

ol i bninglm 3000 drambensln? Em pianti tumas.

John Ryan I tok mapnau ol Indonesia I nomekim wanpela samtingbilong heiplm ol pipellong hap bllong Wamena,

Na oisem em I no ken

save watpo nau ol blkpe-

is. balus tumas I save

pundaun oltalm long Wam

ena.

PLANTIKWESTEN

MOALong yia 1968 ol sol

dla bliong Indonesia ibin sutlm pianti ol Jelepipel long dispels. hapbilong Wamena bikos ol Ibin kiilm na kalkal tupela mlslnanl.

John Ryan I tok olblkpeia pies balus trubiiong Wes Irlan, olsemSentani, kloatu long Djayapura, I ialk bagarapnau. Tasol ci IndonesiaI no stretim ci, Watponau ci I iaik ttr.omsimplanti mani bilong wokimdispela pies baius In-sait long bikbus bliongWamena2

TRU0

NOGAT01 Indonesia yet I bin

tek na‘ John Ryan I hanimci I lalk kcltaim trudispela pies balus. Ta-

sol long yla 1963, taim

ci Holan I lusim Wes I-

nan, Inap nau . ci i ne

bin meklm kaln wck ci-

sem. Olsem na pianti man

I tingtlng planti.John Ryan I tek,sapos

Amenika na oi IndonesiaI lalk meklm wanpeia

blkpeia samtlng long

dispels. hap bliong Warn-

ena, bai ci I haltIm

tok.YumI mas wet yet. YumI

no save tru. Yumi toknating. I tru 0 nogat?

INSAIT LONG 01 POLITIKI KAM LONG NEW GUINEA NEWS SERVICE

II

WANTOK- Trinde, Februeri17, 1971 . Pes 8

Page 9: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

kiap bilong ol yangpela famaI KAM LOJ%G MARGARET FITZGERALD

Sapos wanpela man i kam glasim pasin bilong ol painim wqk, na ci i ncskul insalt long Niugini,em 1 ken lukim kwiktaimmoa ol sumatin i no lainim planti samting i kenhelpim.laip bilong ol.

ru sapcs dispels. mannau igo tokim Dipatmenbilong Edukesenem I massenIsim pasin bilcng em,hal ci bikpea man Iting: dispels. nupela manem I no save tni long!NiugJ-nI. Mcbeta em Ipa,sim maus. Tasol saposwanpela lain man i stappinis icng dispels. kantn bipo I gat wanpeladlpatmen bilong eduke-aen, na wok bliong en Iwinim 70 yia...... baidlpatmen bilong edukesenI mas hanlm gut sampelatingting bliong en.

Dispels. lain man em ILuteran Mjsjn. Na em ibin giiim dispels. gutpe-is. tlngting long dipatmen bilong edukesez

i. As tlngting bilongelgeta skul em hia: mekmi redi ol sunitn long

helpim kantni bllcng ci.2. Naniba wan tok bi

long Niugini em I wok3.Idiman.

3. Sindaun na pasinbiiog ci man biiongNIugInI I bung wantaimpasin didiman tasol.

k. 01 praimeni skulbilong yumi I nc tingliklik leng dispels. sam-ting. Tude ci skul Iredim pipel long sindaunlong taim tasdi.s. Thde ci pralmeniskul I gat wanpela woktasol, em his.: lcng red-Im ci sumatin bai cligo long haiskui. Tasol Igat wan wan sumatin bilong standet 6 map golong haiskul. Planti tumasinoken.

6. 01 man i no ken goleng haiskul i bung longci taun. 01 1 no ken

laik gc bek long plea.Em I as bliong plantltrabel mcs..

7. Pasin bilong skultude em i pasIn bilcrgre515 : wanpeis. wanpeis.man I mas reals long as.-ye wantaim ci arapelaman. Em I ne pasln bI-long wek wantaim , nogut;em i pasln bilcng mekimci arapela man I ölseznbirua bilong yumi.....naem I no pasin bilong citumbuna. 01 tumbuna Isave wok wantaim, vilesI wek wantaim, lalkimwok wantaim.

8. Sanipela nupelakantni, olsem Tanzania,I wankaln long Niuginina I ken givlm gutpelaskul long yuznl : long am-ams.a long ol wok didimanna wok icng ci tekuikalskul na vokesenalskul.

9. Tru, I gutpela yu-ml rnas gat wanpela tokpies long Nlugini I ‘gàt

nem longolgeta hap bilong graun. Na I trudispels. tok plea ci sum-atm long haiskul nabikskul i maa lainim.Dispels. tok plea em iIijigli. Tasol watpo yumlmas skulim ol liklikaumatin gen long tok In-41s taaol, na lusim tokplea bliong ci clgeta?

P0R MORESBY: 01 1 givimsetiflket bilong kwlnlong k8 gel gait longwanem nau ci i save lengpasin bilong brlngim beklong laip wanpela man omen I dning wara pinis.Em pasin his. bileng win-im wIn bilong yu I geinsait lông maua bilcngtarangu I no pulim winmoa. 01 I skui long dispela samting long kernblleng ci long Sogerl.TnIpels. merl tu I klsimmak na aetiflket olsemtlaa bilong ci gel gait.Em tnipela his.: Mis The-resa Tovin bllong Buka,Mis Cecilia Wate bllongKieta, xis. Mis GulneyereUnduka bileng Popendetta.

NAMBA WAN STUA LONG PAPUA

NANEWGUINEA BILONG BAlM

GUTPELA KAIKAI NA OLGETA

KAINSAMTJNG. TAIMYULAIK

GO LONG STUA . . . .YU GO LONG

STUA BJLONG CARPENTERS

-s.

PORTMORESBY MADANG RABAUL LAE

WANTOK - Trinde Februeri 17. 1971 - Pes 9

,-.. I,... ‘I...

£4jt4..#%.

Page 10: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

Tru, kiostu olgeta skaut I kam long Teritori 1. painim ma-ni bilong ol yet long balm rot, 01 skaut bilong Australia IIvIm $1,000 bilong helpim ol I kamap long llibung ol I kol-Im jamburi,

01 skaut bilong Papua na Nu GInI I sanapim wanpela liklikkanu bilong makim pies bilong kern bilong ol.

WANTOK Trinde, Februerj 17, 1971 - Pes 10

toi SkiLongA

Kiostu 100 skaut I* Sidni long stap insa

Iol skaut. Dispels. eplantl skáut bllong

Sampela lain skautYurop, Asia na ol allong dIspels. klbung,

Wanpela man bilong

: Westen Hailans, em Nlong ol skaut bilong

Tajm ol skaut I ‘a: sampela samting I: salim ol sospenna ol diwai ol I wok

II333303000SSSSS3SSS

3SS*SS

*aaSS

SSSSS

II

III

Long kern i gat kaiol skaut,Hia sampelaim haus sei bilong otraiiai lukautim wa

Page 11: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

LIGo;tralialuglni na I go longriamba9 kIbung bilongba wan talm tru longI go long Australia.

Amerlka, Nu Silan,ng Pasiflk, I go tu

mekim wok tisa longhard Litau,i paslain

g Sldni, ol I sallmap bilong SepIk. 01las bi1ongne, ringilong man long en.

Vanpela skaut bllong Australia I sólm rot long sampelaskaut bllong TeritorI. Nau ol I stap aninit long bikpelabrls bIlong pasis bliong SIdni.

Em tupela bol hla bilong arapela kantri tru; tasol tupelasantalm I skaut, tupela I puoman. 01skaut bilong olgetahap bilong graun I bung long lO-pela de long jamburl.

WANTOK - Trinde, Februeri 17, 1971 - Pes 11

Page 12: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

01 Kain Kain NiusKanbera

Long mun I go pinis,tupela Nluglnlan pusofisa I go mekim wanpelatrening kos bug Manly,long Nu Saut Weis. I gatci 25 s.rapela p115 ofl-as. long arapela kantri Ibin kam long mekim dispela trening kos tu. Emhia ñem bilong ci kantn: bilong ci. Silon,Fiji, Indonesia, Iran,Korea, Laos, Naiawi,Ma-laysis., Nepal, Naijinia,Filipin, Allan, Siñga-pore, Krlsmas Allan,Swdslian, Yuganda, Zembia na Tonga.

Sidni01 I makim Asbisop

bilcng SIdnI, KardlnalSir Norman Gilroy, olsemnamba wan man bilongAustralia long yla 1970.I gat 3k arapela bikpelamanmenl I insalt lôngdispels. reals. Sampeiaci I saveman, sampelaIman na men bilong spot,sampela I save tumaslong raItim buk, ss.mpelaI man bllong poiltlk.Tasol Asblscp I win longci.

Port MoresbySkul bilong ci sela na

kepten bilong ci siplong Napa Naps. i givimtlket plnia long 16 Niu-gmnian. Nau ci map longbosim ci sip bilcng gay-man I go map 50 tan. Igat tupela ensinia tu Igat laisens bllong bosimensin map 100 hospawa.Sampela kampani I binkislm 5-pela dispels.yangpela man; nau ci Ibosim ol boskru. Olsemtasol man i ken go hetna kisim namba bilongkepten long bikpela sipmap long go long Australia. Wanpela eamtingmoa: oi I J.aik putim

skiil bilong ol aela nakepten long Madang.

Long de nambawan bilong Februeni tupela meni biiong Niuglni I golong Fiji long wanpels.skul bilong lalnim moamoa yet 1ong ci paslnbilong heipim wok bilongci men long pies. 01bal I skul long cikainpasln bilong kukirn kalkal, samapim kain kainkios, wokim soapen, wok-im naispeis.paus na bilurn, wokim kain kain bilas na lukautim gut cipikinini bliong ci balci i no gat alk. Wanpeiamen hia Mis Asi Botobilong Papua, I bin mekim wok sosal welfe longIsten Hallans map k-peis. yla. Mis RaphaelaGaamareng I tia longLenakokPrimary T Schoolklostu long KavIeng longNu Allan.

Mists. A.V. Nou, nambatu man bilong lukautlmhaus buk bilong Dipatmenbilong Infomesen na Extensen Sevlses I go

WANTOK - Trinde, Februeri 17,1971 ies 12

trening map long 5-peiamun long Australia. Embai I glaeim ci filmsenta long Sldni,Meibcn,Kanbera, na Adleide.Mists. Nou I bin stapwanta D.I.E.S. mapIl-pela mun olgeta, na Ibosim 3000 film.

Long inun JulaI mapDeaemba,Deirelopmen BengI d.inau 720 taim long 01Papuan na Nluginlan, naI tilim man.I i go map$1,500,000 dola long ci.01 man his. I bin kisimmani bilong balm traktana trek, ci bulmaks.u, cipiantesin, na haus pals.-man.

LaeHetmanbilong teknilc*l

skul long Lae,NiEt.. W.E.Duncanson, i bin tokimkomiti bilong iixi&itetNesens olsemol taknikalskul I mas kisim moamani, Na tu ol i .sakulim piariti pipel ha-nap moa. Olsem bai ol iredi long mekim ci woklong taim bilong inde-pendens.

Wanpela faktorl bilongwokirfi 01 kain kaIn sam-ting lông piastik I binkirap pir4s long Lae.Long dispela faktorI balol I’wokim bek na botolna laplap plastik. I gat4-pela man i bosim dispela wok. map nau, ci iputim $62,000 I go in-salt long dispels. wok.LlklIk taim bal oi Isingaut long +0 wokman.m’sss’ee:#.#ft#ss###,s###s.#’4

Mt1HagenOf isa bilong Bisnis

Developmen his., Mists.Turner, I tok moa olsem6oo manmeri I kern pinislong kisim gutpela tingting na skui na savelong ol samting bilongwok blsnis.Em I tok ol-gets. mun 200 pIpel 1 save kam long ofia bllongem. 01 i save kisim skullong pasin bilong holimmani, na mekIm mani Ikamap long bisnis, pasinbllong beng,ol kain kàlntakia, 01 man I laikimtumas akul long pasinbilong kirapirn tretstua.

CMos. long pea 13.

Sir Denis Allen, hetman bllong lain bilong Yunaitet Nesens I kamlukluk raun, I go pas lukiuk long ol plisman I lain long plea ba-lug long Port Moresby. D.I.E.S0 poto

Page 13: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

Port MoresbyI gat 6-pela Papuanna

Niuginian I bin go longaustralia mekim kos. Bal!+_pels. I lainim nupelapasin bilong mekim wokbilong masta mak, Arapela tupela bai lainimpasin bliong bunglm nakaunim ol vot long taimbilong ileksen,

4%444

Dispels. ylahaIskui I gatnupeia kos, olSosai Saiens

olgetawanpeia

Ikolim:Social

Science.Dispels. kos bal givim

mos. save long olkainpipel I stap long famiii, viies, kantni na olgets. hap biiong graun.Long mekim dispels. wok,olgeta skui I kisim cibuk, tepnlkota, poto naci nupels. ks.in ss.mtIngbilong ialnim.

MtHaqenTupeia man, Ako Ipiwa

na Koemba Lake, I binbekim pmnis $k50 dolaioig Deveiopmen Benglong Mt. Hagen. Nambawan taim bipo tupela Ibalm 9-pela kau na waiabIlon banis long manibiLong tupela yet. Wanwan kau I bin kostim $15doia, Tupela I bairn ol

kau long Dlpatmen bilongDidiman long Baiyer

Riva. Bisnis bilong tupela I wok gut tru, ci-sem tupela I beklm $k50dola dlnau mani longDeveiopmen Beng.

AitapeSis. Lokai Gavman Kaun

all I putirn gen $3,000long skruim moa rot Al-tape,4lataps.u. Ns.u em Ikamap pinls long wars.Nimur klostu long Yaks.-mul. 01 tu ci I glvim$650 bllong kirapim wan-pela haus slip bllong olsumatin bliong VokesenelSenta.

_

PWD I bin givlm ken-trek long dispels. kaunall long lukautim ci rotbilong Altape na bliongpies balus tu.-4-

LaqaipHis. long miting bilong

Selek Komiti ks.unsiiaKaubigio I givim sampelaapis. long slaman Mists.Pauius Arek na KothitiMemba Mists. Wally Luesik Kaunsiia Kaublgio Igivirn ol dIspels. splalong solm deem ol pipelbilong em I bihainim yetci pasin bilong tumbunabliong ci. Em I tok tuolsem ol pipel long hapbilong em i no laikirnklairn seip gavrnan.

G orokaMiting bllong ‘ Selek

Komiti wantaim oi pipeibilong Goroka I westlmtaim. 01 pIpei I no glvim sampelaaidla bliongoi long seip gavrnan. 01I wok long toktok longpianti samting. Bihainlong 1+-pela aua alamanbiiong komlti, Mists.Paulus Arek,i paslm dispela mlting. BiháIñiong.miting kornltil no savewanem aamting ol pipel Ilaikim.

GawiPresiden bilong Gawi

Loks.l Gavman Kaunsil,Mista Mattias Yampupel,I givim wanpela ks.vinglong MIsts. Jchnson.EmIgivim dIspels. long makimolsern em I namba wants.im bilong em long lus-im Tenitoni na go longans.pela hap. PrealdenMattias em I wanpela bilong ci kaunsila ci Ibin maklm long go longTasmania.pflfl%it%%fl%%4fl4%%fltflbt4W

KundiawaTaim Selek Komiti I

bin kamap long Kundiawa,ol plpel wantalm ci lidabiicng ol I no laikImdispels. tlngtlng bilongaelp gavman I kam long1972. 01 1 blkrnaus nabaut ns. meklm plãnitinois. Wanpela man longMt. Hageni bin tok ci-sern, Terltoni I bin rediplnis long kisim aeipgavman. Ns.u kwIktàithsarnting olsem 500 pipeiI paitim han bliongolna bikmaus na lualrn piesbilong miting.

KanberaTupela man bliong NIu

gini,; Mists. L.R. Newby

na Mists. H.H. Leigh, bIlong Dipatmen bilongNius na Toksave D.I.E.S . i kibung long Aus-tralia wantaim sampelaman bilong dipatmen bilong ci Tenitoz’i. 01 1

toktok long pasln bilongbungim oigeta nedlosteam bilong NiuginIwantaim. map nau ABC nagavman I gat ci rediobilong ci stret; tasolHs.us Aemb1i: ivot’pIniclong büñgim tupela wan-taim.

Nu AllanLong pies Lambom in-

salt long Nu Allan k-pela plpel I bin dai longwanem ci I kaikal wareis. pie I katgip.

Arapela 9..-pela I staplong Nonga haus sik. 01dispels. 13-pela pipel Ikiaim bagars.p long wanemianpela kukbci I no kukIm gut dispels. pis.

WewakWs.npeia nupela Pea

Ofia I op pinia longMoem ]3s.nek. 01 1 makimkampani bilong boslm cistus. ns. kaikal long s.miolsem posmasta. SinakeGlnegine, MinisterialMemba bilong ci P05Ofis, I bin toktok longdispela samting.-U-

LaeInatltut bllcng Tekno

loji bal wokim wanpelanupeia hs.us buk maplong 75,000 buk I ken goInsalt, na map long 200marimeni I kennit. Ins.p nau ci I gat16,00o buk long dispels.akul bilong kisim olkalnsave bilong sayensna olkain masin aamting.

GurnineLong Gumine na Chus.ve

ci pIpel I slngs.ut natok ci I laikim aelpgavmanlong 1972. Olsemsampels. lapun man wan-taim ci ks.unslla i .bungna tok eip gavman i noken kani map 1976.

Saveman i laik hanimtok:.HarnbakmanI laik skrapimtok.

WEWAKCHRISTiANBOOKSHOP

KISIM SAVEA COMPLETE STUDEWI?S KITSET

OL BUK BILONG KISIM SAVE LONGRIT NA RAIT LONG TOK PISIN,WANTAIN PEPA BILONG I?AIT NA PENSIL.$1.00 TASOL.

Oda 1ong

Quantity

WEWAK CHRISTIAN BOOKSHOPBox 169. Wewak.

discount available.

WANTOK - Trinde, Februerz 17 1971 . Pes 13

Page 14: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

Namba wan sarnting bilong wanpela kantni ilaik I go het, em I bis-nis tasol, Bisnis i tokwanpela kantni i kenpainirn map mani biicngbairn ci sarnting, em ilaik bairn long arapela

- kantri. Orait , yu laikpainirn mani, yu rnas rnek-irn kamap sarnting ci arapela kantri yet i iaikbairn. I gat pianti manlong Niugini Ilaik rnekirn wok bisnis, tasci cii no save gut long mekirndispela kain wok. Sam-peia tairn pe ci i givirnlong ci wckboi bilong cii antap tumas. Sampeiatairn ci sarnting i staplong stua biicng ci, clI salirn long pnais idaunbiio tumas. Na i gatplanti arakain aamtingtu I save bagarapimbisnis bilong ci.

Gavrnan I gat wanpeialain cfisa I save raunnabaut long olgeta hapbiicng Teritoni. 01 1wok long laInirn ci manlong gutpela pasin bilong bisnis. Dispels. ciman i bilcng wanpela

hap bliong gavrnan, ci ikolim Dipatrnen bilong

Tret na Indastri. Orait,wok bilcng ci bilonglalnim ci bisnisman, baibisnis bilcng ci I rangut, na bilong heipim cinupeia man long kirapirnnupela kain blanis.

Na wanpela aarnting tu,ci ic biicng takis bi-long Papuana Niugini Itok, cigeta bisniarnan Ims.s i gat wanpeia cfisbuk bilong em. Longdispels. cfisbuk em i masraltim harnasmani i karninsalt long bisnis bi-long em, na hamaa mani Igo autsait. Em i wok bi-long BIsnis Ofisa bilonggavrnan, bilonE akulirn ol

man long raitim stnet cisamting long cfisbuk bl-ølong ci.

Sapcs ci bisnismanlong Papuana Niugini Itraim lainirn na kisimplanti save long ci dispela Bisnls Ofisa, balbisnis bilong ci I gohet gut tumas. Saposcii mekirn olsem, bai kant-ribllong yumii go hetrnoa, bikos oi blsnlsmanlaikim olgeta kantri Ilaikim putim rnanl I kaminaait long kantni bi-long yumi.

Olsem cigeta tu wikbai ml raitirn sampelatok mcs. I go long ci manbliong bisnis. Em tasolbiicng nau.

MASTAMAK

Tupeia hia bai i cam-baI lukim sampelaileksen long AustralIa. BIham tupela map boslmdispela kain wok longNiugini. Em hia k-pelamasts. mak. WandelimusDesini Bougamnville,Madaha Alesa SentralDistnik, Francis TigiSepik Distnik, na IsakPasingan Nu Allan.Tupela ilekaen Ofisa I:Devit Avantai Kalnantuna Plus Sagap Mdang.

/ A I ‘E T AV LU L I M

KA I N KA I N a * helpim bisnisbilong yu

BILONG SIP, TRAK, PLANTESIN

0 HAUS I GO ANTAP LONG HAP KA

MIPELA SAVE WOKIM GUTMipela save wokim gut sel long olgetakain kain laplap 01 i nambawan kainlaplap bilong sanap strong long san Ihat na bikpela ren long dispela kantriha Laplap hia ol i kolim katen, okanis, 0 nai1on Sapos yu laik askimsel I kostim hamas, yu mas raitim pas

S kamlong mipela stret na toksave longwanem kain sel yu laik, na bikpelabi-long em. Na mipela bekim pas I kam bekstret long yu Atingol kepten bilongolsmolpela sip i savepinis long mipelaFaktori bilong mipela I save tumas longwokim planti sel moa bilong olYu rait long mipela pastaim!

* MI KEN SALIM IGO INSAITLONG 214 AUA* SAL!M5 I GO LONG OLGETA HAP PLES

CANVAS & CORDAGE PlY. LTD.AH CHEE AV., RABAUL.

P.O. BOXt76 PHONE 2008.

Kristen Pres, New Guinea’s Christian Publishing House,presents two booklets of short stories:

Today’s Stories FromNew GuineaTales that show a deep insight into lifeIn New Guinea, written by competentauthors of today. The titles:The Spirits of Pame Reef - Lettersfor Melia - Kai finds It tough

The Struggle Within 40c

40c In this changing wotid. everyone hashis "struggle w!thin. So have youngNew Guineans - struggles between theold and new. between life in the villageand in town * between ancient beliefsand the Christian faith.Four inspirationai stories.

Order your books from:

KRISTEN PHES Sales DivisionThe Christian Book CentreP. 0. Bcx 222, Madang

Ask for catalogues and price-lists on other books

WANTOK . Trinde, Februeri 17, 1971 . Pes 14

Page 15: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

UGANDA IUganda, a country that

has been in the newslately lies betweenKen-ya and the Congo In thevast continent of Afni-ca.

Recently, Uganda’spresident Apoio Obotewas overthrown afterhaving been head ofstate for five years.

Former boxing championMajor General IdI AminDads. took over presiden-cy the same day.

Uganda covers an areao.i 93,000 square milesand lies inland about500 miles from the Indl-an Ocean.

Little Is known aboutUganda before the mid1800’s. Arab slave andIvory traders from Afnica’s east coast arrivedin i8o and British ex-piorers encouragedmiss-Ions to be founded seve-ral years later.

Coffee and cotton arethe chief exports of thecountry although othercrops include corn, oil-seeds, peantus, sugar,tea and tobacco.

The people raise cattle gcs.tE and sheep andexport hides and skins.

Uganda has many wildanimals including buffa

loes, and elephants.

There are many lakesin Uganda and many nivera that flow from themthe most important beingthe Victoria Nile river.

The country doesn’thave many industries butthe opening of the OwenFalls Dam on the Victona Nile in 195k madepower available forfuture industry. The bigdarn is one of the lang-est in Africa.

Only about -i-O of every100 adults can read orwrite in Uganda. Onlyof every 100 school-agechildren go to school.

Although Uganda ]iesin the tropics, it IsLt.,000 ft. above sealevel and has thereforea fairly comfortableclimate. Savans.sareascovered with tall grassand clumps of low treescover most cfthe land.

Uganda’s highestmountain, Mt. Marghenltais 16,800 ft. about ikooft. higher than NewGuinea’s Mt Witheim.

Uganda is a republic,government by the Na-tional Assembly, a onehouse legislature whichhas a speaker and 91members.The membersareelected by the people.

WHOSEFAULT?

In the last fei ieeks 1,700+ regis-tered schools have opened. But theyare closed too: to 10,000+ students.These are the unwilling Standard Six,

Form One and To school leavers. Theyare out of school and mostly out ofwork too.

* * *

They are not at all happy about it.Nor is it any fault of theirs,either.

* * *

Well, then whose fault isit? Theeducation system’s, at least in part.Our whole school system is geared toget students to the tertiary level,toprepare them for careers.

* * *

But where along the line do theschools prepare pupils for real life:to be happy on the land, to developthe basic industry of this country:farming? Small wonder that pupilsloathe all thought of life out back.

* * *

In 1970 some seventeen ne Africancountries celebrated the tenth anni-versary of their independence. Theylooked back to count their gains andtheir losses. One thing many of themare changing is their school system.They ‘want one geared to Africa andnot to Europe.

* * *

PresIdent Diori of Niger said this:"Our schools are programmed for theone student ‘who will go on to univer-sity, not for the 999 who should bestudying farming."

2* * *

This very same tendency, it is tobe feared, is creating problems herein Papua/New Guinea as well.

* * *

Beware More than one country hasbeen brought to ruin by a band of halfeducated, unemployed, malcontent dropouts. If our present school programmeis contributing to this ferment, weought to do something about it beforeit is too late.

WANTOK . Trinde, Februeri 17, 1971 - Pes 15

Page 16: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

MANIISOTKantni hilong yumi i

laik go het nau, Mi luk-im planti man i saveklsIm p1 guipela gutpelasainting, bipo yuxni lukim

ci masts. tasol i saveholim. Sampelaman I gatks., bokIs ala, haus ka

pa, mani bilong apak na

ci gutpela kios, MI luk-Im ci dispels. âamting naml save amamas, Mi tingI no iongtalm bs.i’ olgetaman men map klsim oldispels. samtlng.

Tasol, long piantiars.peiaks.ntnl long SautIs Asia, olsem Indonesia, Ms.iesia na FilipinAllan. longtaIm ci iklsim Independens miluklm ci planti, plantiman ci i stap yet longhaus morots., ci I no gs.tbokis ala, cl I save Wa-kabaut long lek ts.sol naci i no save kisim bikpels. mani long ci wok

TRI

WANTOK - Trinde, Februeri 17,1971 . Pes’16

bilong ci. Long Indoneala ml ps.InIrn wanpelatiss. bilong gs.vman I as.-ye kisim samting olsem$20 tasol long mun, LongIndia ml lukim oi plantiman I save wok na kisimsamting olsern $3 tasollong fotnait, Olaem wan-em long ci dispels. kainman? Biiong gavman I nolalk bairn ci gut? Bilongwanern ci i wok ns.ting?

Nating as bllcng tok Iolsem ci gs.vman I nogat mani. Ss.posci I gatmani, bai oi I ken balmgut, TásoI i hat tru longps.lnlm mani, 01 dispels.samtlng o].sem ka, bokisala, kapa ci I mas bairnlong narapelakantni, Yusave, I gat blkpela manilong bairn ci dispels.samtlng.Olsemoi dispels.kantni I sot tru long cidispels. samting. Saposol I laik balm ol ± mae

ps.inim manl long kantnibiiong ci yet, bungim nass.lim I go long Japan, cAustralia, c Amenika.Ts.scl ci I no save pain-im mani long kopna,kopi,kakau samting, olsem rnaniisot.long taim bilong takisci man I no map takisgut, Planti ci i sot trulong manI olsem gs.vmanIno gs.t plantl mani bilong balm ci tisa, dok-ts., pus, PWD na ci ks.inkain wok olsem.

His. long Niugini yumisave kisim bikpela hs.pmani long Australia bilong ranim ci wok bilongNiugini ns. balm ci tiss.,dokts. na pus. Olsemgavman i save balm gut.Tasol bihs.in, yumi yetmas ks.rnaplm ci dispels.mani long takis blicngyumi stret. Sapos takisbilong yumi ci man bilong Niugini I ms.s bairnci ties., dokts. na pile,ml ss.ve, bal mani I sotns. ci dispels. man i noken kisim planti mani.Dispels. trs.bel I kamappinis long Indonesia,

Filipin na Maleyia nacisem ci man I no kisImgut pe. I no cisem cigavman I bikhet na ci Ino laIk bairn gut man.Nogat. Sapos ci I gatmani bs.i ci I ken balmgut, tasol ol I no gatmani,

Bilong wanem mlpela YCI lalk skrulrn dispels.kain tok his. Insalt longWantok? Mipela is.ik toksave long yupels. tasol.Mipela is.ik tok olsem;sapos yuinl kisim independens nakantnl bllongyumi I sot long mani naci man i save kisim ilk-ilk llkilk mani longfotnait bilong ci, onaltyupela ken save: i nocisem blkhet bilong gay-man ol bikhet bliong ciboa, Em I aamtlng bliongmani, na mani I sot, 01-sem ci I mas hapim pebilong ci man, Em tasollikilk tok bliong mipe-is..U * - - - - N N NN a

Yupels. tu I mas redi.Plkinini bilong man bs.ii kam long tairn yupeia Iting bai em i no ken Ikarn. Luk 12,+O

Saposyu ls.ik kisim: niur3pepayu mae ss.lim dlspela

; hap niuspeps. I karnbek wantaim $3 tn.: doia.Adres bilong mlpeiaemhia:WANTOK PUBLICATIONSINC.,P.O. BOX 298, WEWAK.

NEM BILONG [J HIA:

ADRES BILONG YU HIA:

DOLASapos yu salim $31tri dola

hal mipela I salim WANTOK

long yu inap long

WAN VIAdispela em I nupela ola

Page 17: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

kaunsil nius

KietaLong wanpels. mitlng

Long Kiets., ci ks.unailaL tok ci I amamas1truLong ks.la bilong skiniicng oi na tu slndaunilong ci, Tasol ol I no

Ls.ik planti yangpeia me-r± bilong Bougs.Inville Ins.nltlm ci ws.Itskln.ambs. bilong ci ws.ltskinI kamap bikpela longKlets., 01 dIspels. wait-skin I go long Kiets.long holim wok insaitlong ks.ps. malnlng Copper Mining.

LaeHuon Lcks.i Gs.vman

Ks.unsIl bal I gs.t wanpela Nluginlan olsem OfIss.b±long en. Nem biiong emMists. Erere Tetang bi-long Gabensis Vilea.Liklik talm ns.u em bs.iplniairn tupela yla skullong Vunadidlr klostuioig Rabaul, Em skul biiong lalnim ci pasin bilong nanlm olks.In kaun-all aamting.

Huon Kaunall I win tni

long bunglm manl bilong

en. Long yla 1970 em ibunglm klcstu long$30,000. 01 manmenl bilong hap bliong Irumulong ls.lk bllong ci yetI is.ik apim takla rnanlbilong ci, bai ci maphelplm mca long gutpeiawok KaunsIl I bin meklrnlong wanpela nupels. notlong hap bilong ci. 01 1toklm ks.unsll advalsa,Mists. Mamu Rapup na MIs-ta A. Nobiet, ci I hepitru bikes nau bal ci Iken kanlm ci kopi bliongci I go long maket longLae.

KLASI FAITPABI_IK NOTIS

WINIM HANWAS. Ritim 1Konin sapta 15 na naltimstoni map long 500 wotwondslong "kinap bek".Stoni I mae kams.p blpolong 30 Novemba 1971.Adres: Booklet Box 1096,Bonoko,

BaibelSosaiti i orait long mipela i ken prinimdispelapiksa.

Planti pipol oil askim

Tutt Bryant cmi gat wonem samting long stoa bilong of.

Emi got plonti koin mosiri nou sperpot long en tu Nou hia yu ukim sompelo m!peIO

got long stoo long mipelo Sopos yu loikim oropelo somting bol yu oskim long stoolong mipelo long wonem TUTI BRYANT got plonti somting long ol mosin, moto

nou oropelo somtingEm hio mi kolim sompelo tosol mipelo

ALLIS CHALMERS LIGHTBURN cement mixers

earth moving equipment LINCOLN WELDERS

APAC lift gear KAWASAKI OUTBOARDS

AVIS RENT-A-CAR KITTEIJ automotive products

BEDFORD trucks MERCURY OUTBOARDS

BROOMWADE COMPRESSORS MICHIGAN LOADERS

CARl BBEAN BOATS MONROE-WYLIE AUTOPARTS

DIAHATSU ONAN engines and generator sets

DUFFIELD HOSES PACIFIC-ACE EQUIPMENT

EQUIPMENT INVESTMENTS PACIFIC PUMPS

hire purchasing and leasing facilities PEP. automotzve products

FIAT TRACTORS PERKINS DIESEL

FIRESTONE TYRES PHOENIX ASSURANCE

GENERAL MOTORS HOLDEN SMITHS INSTRUMENT

GENERAL MOTORS diesel SUZUKI MOTOR CYCLES

HEALTHWAYS DIVING EQUIPMENT VOLVO-PENTA marine engines

HOWARD Agricultural YANMAR DIESEL

ISS. safety equipment YOKOHAMA TYRES

‘T4 P44 Lse4

BRANCHES PORT MORESBY, LAE. GOROKA. MADANG. RABAUL, KIETA

AGENTS: MT HAGEN. WEWAK, HONIARA Bnrsu Soouonn

WRITE: P.O BOX 326. PORT MORESBY. T.P.N.G.

Want okP.O. Boxwokim, nalong Wewak

Publications,298, Wewak, iWirui Pres

i prinim. Overseas rates on application.

Sapos mipela I sal imI kam long balus:

7 pela taim I kostimfL4 pela taim I kostim

21 pela taim i kostlm

28 pela taim I kostim

$L0O

$2.00$3.00$q.. 00

Wantok Publications Inc.,P0. Box 298, Wewak

ADVERTISING RATESCasual $2.00 per single column inch.

Yupela I no ken lusim tingting long helpim ol man i kam

long haus bilong yupela. Yupela I save, bipo sampela man

I mekim olsem, na ol i bringim sampela ensel i kamlong

haus bilong ol na lukautim ol. Hibru 11,2

3 insertions

6 insertions

12 insertions

2’4 insertions

over 12 months

over 12 months

over 12months

over 12 months

$1.85$i .70

$1.55$I..LtO

firstClassified Advertising: 65 cents

2 lines; 30 cents each additional line.

Publ ished 1st and 3rd Wednesday of the month.

WANTOK - rinde, Februeri 17, 1971 - Pes 17

Page 18: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

Olgeta tokI slap long dispela niuspepa

ol bin pailim pastaim

BRECKWOLDT & CO1PORT MORESBYP.O Box 1549, Boroko.

01 skul kadet, o skulbol I lainhifl long ok soldia, I wokim wanpela bris hia long Igam

Barek long Lae. Tupela man i karim diwal em hia:Kadet Louis Abala bilong Amiaka Sentral

Distrik long lephan na Kadet Anthony Ilot bilong Ramalinal Is Nu Briten. Tupela man i

holim busnaip em hia: Kadet Henry Tataf I bilong Asimba Noten Distrik na Kadet Manuel

Obara bilong Tsiria Sentral Distrik long lephan.

long wanpela masin bilong raiinem hilong em.

TERRITORY AGENTS

MADA1GP 0 Bou 185

LAEP.O Box 557

RABAULF 0. Box 222

N.61 PTYMT HAGEN WEWAKP0, Box 237. P0. Box 178

LTD.KIETAP0. Box 72

WANTOK - Trinde, Februeri 17, 1971 - Pes 18

Page 19: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

hong -wanpela manua bilong Frans I kamapa bhlong yumi long pasin bhlong sut wan-mm ol baluenTupela soidia em hia: Prai-ravet Tom Pampoün

Tnipela men his. i wok long rausim ol kopi nogut, Wok bilong- ol I mekim kopi

bilong Niugini 1 kim tru na m win moa, Tripela i ting long wanem samting"

-

Tupela man hla i save tumas long pasln

bilong ol samting bilong lektrik.D,I,E,S0 poto

WANTOK - Trinde, Februeri 17 1971 - Pes 19

Page 20: Sidni. Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI insait yu … · 2016. 7. 7. · Sidni. ol I kolim tuna Pak. Vu lukim bikpela pes bThain long ol hal? BI long go insait long

Hetman bilong lain man bilong Yunaitet Nesens I go lukiuk raun long Niugini, em Sir Den

nis Allen, I sekan hia wantaim namba wan gavman bilong yumi, Mista L. V. Johnson, taim

balus bilong em I pundaun long Port Moresby. ,

Selek Komiti. bilong KonstitusOnal Developmen i. toktok long nupela plak na mak bilong

kantri bilong yumi.WANTOK- Trinde, Februeri 17, 1971 . Pes20