Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa) loti2.pdf · l/wm litri wamSi . m metri . m2...
Transcript of Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa) loti2.pdf · l/wm litri wamSi . m metri . m2...
Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa) – axalcixis saavtomobilo gzis goderZi - zarzmis (km 110 – 127) monakveTis
mSenebloba (loti 2)
garemoze zemoqmedebis Sefaseba
regionaluri ganviTarebisa da infrastruqturis saministros saavtomobilo gzebis departamenti
moamzada fondma msoflio gamocdileba saqarTvelosaTvis TRANSPROJECT Ltd-s dakveTiT
I
Sinaarsi
1 zogadi informcia proeqtis Sesaxeb ........................................................................................................ 6
1.1 gzS-s zogadi konteqsti da kompetenciis farglebi .................................. 8 2 proeqtis aRwera........................................................................................................................................................ 12
2.1 gamoyenebuli standartebi da saproeqto parametrebi .......................... 12
2.2 saproeqto monakveTis daxasiaTeba ..................................................................... 12
2.3 ZiriTadi sagzao saproeqto gadawyvetilebebi ......................................... 16
2.4 sagzao samosis konstruqcia ............................................................................. 19
2.5 xelovnuri nagebobebi ........................................................................................... 20 2.5.1. xidebi ........................................................................................................................ 20 2.5.2. arsebuli xidis SekeTeba ................................................................................. 22
2.6 samSeneblo samuSaoebi ......................................................................................... 26
2.7 mSeneblobis dros gamoyenebuli aRWurviloba ........................................ 32
2.8 damxmare samSeneblo obieqtebis kompleqsi ................................................... 33 3. samarTlebrivi CarCo ................................................................................................................................................. 34
3.1 saqarTvelos garemosdacviTi kanonmdebloba. ............................................. 34 4. proeqtis bunebrivi garemos aRwera ................................................................................................ 40
4.1 klimati, haeris xarisxi, fonuri xmauri da radiacia ............................ 40 4.1.1 klimati .................................................................................................................. 40 4.1.2 haeris xarisxi da xmauri ............................................................................. 44
4.2 garemos fiziko-geografiuli daxasiaTeba ................................................. 55 4.2.1 geomorfologia da reliefi .................................................................... 55 4.2.2 proeqtis geodinamiuri da geoteqnikuri pirobebi da saproeqto gzis detaluri aRwera ............................................................................................... 55 4.2.3 teqtonika da seismuroba. ............................................................................. 66 4.2.4 hidrogeologia ............................................................................................... 67 4.2.5 hidrologia ......................................................................................................... 67
4.3. wylisa da Rvarcofuli nakadebis maqsimaluri xarjebi........................ 68 4.3.1. wylis maqsimaluri xarjebi ............................................................................ 68 4.3.2 Rvarcofuli xevebis maqsimaluri xarjebi .............................................. 72
4.4. #19, #19.1 da #35 auzebSi ganlagebuli xidebis kveTSi wylisa da Rvarcofis maqsimaluri doneebi ................................................................................ 73 4.4.1. wylis maqsimaluri horizontebi (wmh) ....................................................... 73
4.5. #19, #191 da #35 auzebSi ganlagebuli xidebis kveTSi wylisa da Rvarcofis maqsimaluri warecxvebi ......................................................................... 75 4.5.1 maqsimaluri zogadi warecxvebi .................................................................... 75
4.6. krebsiTi monacemebi ............................................................................................. 77
4.7 ნიადაგი, landSafti da მცენარეული საფარი ................................................ 78 4.7.1 ნიადაგის საფარი ....................................................................................................... 78 4.7.2 landSafti ............................................................................................................... 81
II
4.7.2 flora ................................................................................................................... 82
4.8 fauna ........................................................................................................................... 101 4.8.1 ekosistemebi proeqtis areSi ......................................................................... 101
N’ ........................................................................................................................................................................................................... 105
4.9 daculi teritoriebi .............................................................................................. 105
suraTi 4.12 .......................................................................................................................... 106 5. socialuri zemoqmedebis analizi ...................................................................................................... 108
5.1 socio-ekonomikuri garemo .................................................................................. 108
5.2. adigenis raionis da avtomagistralis alternatiuli marSrutebis gaswvriv ganlagebuli soflebis socio-ekonomikuri mdgomareobis daxasiaTeba ......................................................................................................................... 111
5.3 socio-kulturuli garemo .................................................................................. 114
5.4 miwis Sesyidva da gansaxleba ............................................................................. 116 6. alternativebis analizi ................................................................................................................................ 123
6.1 ალტერნატიული ტექნიკური გადაწყვეტა ნამარხი ტყის ბუნებრივი ძეგლის უბანზე .................................................................................................................................... 123
suraTi 6.1 ........................................................................................................................... 124
suraTi 6.2 ............................................................................................................................ 124
6.2 მარშრუტის სტრატეგიული ალტერნატივები ........................................................ 125 6.2.1 შესავალი .................................................................................................................. 125 6.2.2 arsebuli saavtomobilo gza ....................................................................... 130 6.2.3 saavtomobilo gzis alternativa #1 ........................................................ 137 6.2.4 saavtomobilo gzis alternativa #2 ....................................................... 140 6.2.5 saavtomobilo gzis alternativa #3 ........................................................ 141 6.2.6 saavtomobilo gzis alternativa #4 ....................................................... 142 6.2.5 saavtomobilo gzis alternativa #4a ..................................................... 145 6.2.6 daskvna ..................................................................................................................... 146
6.4 mizanSewonili variantebis teqnikur-ekonomikuri Sefaseba ............... 148
6.5 mizanSewonili variantebis garemosdacviTi Sefaseba ............................ 151 6.5.1 mizanSewonili variantebis socialuri Sefaseba ............................. 158
7. garemoze mosalodneli zemoqmedeba ................................................................................................ 171
7.1 mosalodneli garemosdacviTi zemoqmedebebis mokle mimoxilva .. 171
7.2 garemoze zemoqmedebis specifikuri sakiTxebi ...................................... 178 7.2.1 atmosferul haerSi emisiebTan dakavSirebuli zemoqmedeba ....... 179 7.2.2 avtomagistralis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli xmauri ............................................................................................... 179
7.3 mSeneblobasTan dakavSirebuli potenciuri zemoqmedebani ............ 180 7.3.1 dabinZureba da narCenebi............................................................................... 180 7.3.2 zemoqmedeba floraze ...................................................................................... 187 7.3.3 zemoqmedeba faunaze .......................................................................................... 187 7.3.4 daculi teritoriebi .................................................................................... 189 7.3.5 landSafti ......................................................................................................... 189
III
7.3.6 wyliT sargebloba. .......................................................................................... 189 7.3.7 zemoqmedeba arqeologiur ubnebze ........................................................... 190 7.3.8 transportaTn dakavSirebuli zemoqmedebebi ...................................... 190 7.3.9 moZraobis Seferxeba ....................................................................................... 191 7.3.10 samSeneblo banakebTan dakavSirebuli zemoqmedeba garemoze . 191 7.3.11 asfalto-betonis sawarmosa da xreSis damaqucmacebel danadgarebTan dakavSirebuli zemoqmedeba ..................................................... 192
8. Semarbilebeli RonisZiebebi da garemosdacviTi menejmentis gegma ................ 193
8.1 Semarbilebeli zomebi .......................................................................................... 193 8.1.1 mSeneblobis samuSaoebTan dakavSirebuli Semarbilebeli zomebi ................................................................................................................................ 193 8.1.2 xangrZlivvadiani da eqsploataciasTan dakavSirebuli zemoqmedebebis Serbileba........................................................................................ 219
8.2 monitoringi da aRsruleba .................................................................................. 220
8.3 ganxorcielebis Rirebuleba ............................................................................... 223
8.4 garemosdacviTi menejmentis gegma (matrica) ............................................... 224
8.5 garemosdacviTi monitoringis gegma (matrica) ......................................... 251 9. sazogadoebasTan konsultaciebi ................................................................................................... 266
9.1 saqarTvelos kanonmdebloba da moTxovnebi .............................................. 266
9.2 კომენტარები გარემოს და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროდან მიღებულ შენიშვნებზე........................................................................................................ 268
9.3 საკონსულტაციო შეხვედრის ოქმი ....................................................................... 284 danarTi 1 ..................................................................................................................................................................................... 292
narCenebis marTvis gegma samSeneblo banakebisaTvis da damxmare obieqtebisaTvis .................................................................................................................................................................. 292 დანართი 2 ....................................................................................................................................................................................... 331
წყლის რესურსების დაცვის ღონისძიებები სამშენებლო ბანაკებში .......................... 331 danarTi 3 ...................................................................................................................................................................................... 341
atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa emisiebi dakavSirebuli samSeneblo operaciebTan ......................................................................................... 341
danarTi 4 .................................................................................................................................................................................... 348
sagangebo situaciebze reagirebis gegma.......................................................... 348
IV
abreviaturebi
agb aziis ganviTarebis banki gzS garemosdacviTi zemoqmedebis Sefaseba gzn garemosdacviTi zemoqmedebis nebarTva gmg garemosdacviTi marTvis gegma wmd wylis momatebuli done sfi saerTaSoriso finansuri institutebi isTb iaponiis saerTaSoriso TanamSromlobis banki isTs iaponiis saerTaSoriso TanamSromlobis saagento sx sesxis xelSekruleba mdk maqsimaluri dasaSvebi koncentracia gdbsm garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saminsitro suvmfes sakvebis usafrTxoebis, veterinaruli da mcenareTa dacvis
erovnuli samsaxuri god ganviTarebis oficialuri daxmareba pzp proeqtis zemoqmedebis qveS moqceuli priebi gsg gansaxlebis samoqmedo gegma sd sagzao departamenti rgisd saqarTvelos regionuli ganviTarebisa da
infrastruqturis saministros sagzao departamenti gd gasxvisebis derefani gpC gansaxlebis politikis CarCo tet trans-evropuli trasa sp satendero pirobebi ssrk sabWoTa socialisturi respublikebis kavSiri mb msoflio banki
zomis erTeulebi ha heqtari km kilometri km2 kvadratuli kilometri l/wm litri wamSi m metri m2 kvadratuli metri m3/wm kuburi metri wamSi m3 kuburi metri mm milimetri wm wami
V
VI
1 zogadi informcia proeqtis Sesaxeb
satransporto seqtoris ganviTarebas udidesi mniSvneloba aqvs
saqarTveloSi ekonomokuri zrdisa da siRaribis daZlevis saqmeSi.
mouwesrigebeli satransporto infrastruqtura aferxebs satranzito
gadazidvebis moculobenis zrdas, ucxouri investiciebis mozidavas da
qveynis mosaxleobis ekonomikur aqtivobas.
saqarTvelo Tavisi xelsayreli geografiuli mdebareobidan
gamomdinare moqceulia aRmisavleT-dasavleTisa (Savi da kaspiis zRvebi)
da CrdiloeT-samxreTis( ruseTsa da TurqeTs Soris) tranzituli
xazebis gzajvaredinze, ris gamoc qveynis erovnuli ekonomikis
ganviTarebaSi mniSvnelovani roli eniWeba satransporto qselis
ganviTarebas.
Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa) – axalcixis
saavtomobilo gza (S-1), romlis mTliani sigrZe Seadgens 159 km-s, gadis
aWaris avtonomiuri respublikis da samcxeT-javaxeTis mxaris
teritoriebze. is erTmaneTTan akavSirebs saerTaSoriso mniSvnelobis
senaki – foTi – sarfis (TurqeTis sazRvari) (s-2), xaSuri – axalcixe –
vale (TurqeTis sazRvari) (s-8) da axalcixe – ninowminda ( somxeTis
sazRvari) (s-11) saavtomobilo gzebs da mis meSveobiT qveynis sxvadasxva
regionTan da mezobel saxelmwifoebTan.
suraTi 1.1 საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტის მონაცემით ბათუმი -
ახალციხის საავტომობილო გზაზე 2008 წლისათვის ავტოტრანსპორტის საშუალო
დღიურმა ინტენსივობამ შეადგინა:
6
ცხრილი 1.1
მონაკვეთი წელი მსუბუქი ავტომობილები
მიკროავტობუსი
ავტობუსი და სატვირტო ტრაილერი ჯამი
შუახევი–ხულო 55 - 80 2008 306 140 32 1 479
ხულო–ზარზმა 80 - 128 2008 105 35 38 4 182
ზარზმა–ადიგენი 128 - 140 2008 246 10 5 7 267
Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa)-axalcixis
saavtomobilo gzis xulo-zarzmas monakveTi gadis goderZis
uReltexilis rTul topografiul-geologiur pirobebSi. amJamad
gzis teqnikuri mdgomareoba cudia da gza moiTxovs
sareabilitacio samuSaoebs. sakvlevi gzis monakveTze arsebuli gzis
safari ZiriTadSi xreSiania, gzis mcire calkeul monakveTebSi safari
asfaltbetonisaa, romelic aris gacveTili, daormoebuli, nawiburebi
dazianebuli. gzis savali nawili sadrenaJo sistemis ar arsebobis gamo
Caxramulia, darRveulia ganivi profilis qanobebi. safaris zedapirze
aRiniSneba sxvadasxva saxis dazianebebi da defeqtebi. wyalgamtari
milebi moiTxovs gawmendas da aRdgenas, maTi umravlesoba unda
Seicvalos axali milebiT. aRsadgenia arsebuli xidebi, mrudebis
gasworebis mizniT saWiroa gzis vakisis lokaluri wanacvleba zog
adgilas da 3 axali xidis mSenebloba.
aRniSnuli monakveTis farglebSi gzis rebilitacia-rekonstruqcia
xels Seuwyobs, rogorc zemo aWarisa da samcxeT-javaxeTis mosaxleobis
socialur-ekonomikuri mdgomareobis gaumjobesebas, aseve mTlianobaSi
qveynis ekonomikisa da turizmis ganviTarebas, radgan igi akavSirebs
beSumis samTo-saTxilamuro kurorts q. baTumsa da q. axalcixesTan. პროექტის განხორციელების შემდეგ მოძრაობის პროგნოზირებული ინტენსიობა
მოცემულია ცხრილ 1.2-ში. აღსანიშნავია, რომ მოძრაობის ინტენსივობის გადართვა მოხდება ეტაპობრივად პროექტის განხორციელების შემდეგ, საპროექტო მონაკვეთზე დაშვებულია ეტაპობრივი გადართვა - პირველი წელი %60, მეორე წელი - %40
ზემოაღნიშნული ცხრილები შესაბამისად მოძრაობის ინტენსივობის პროექცია ეტაპობრივი გადართვის გათვალისწინებით მოცემულია მომდევნო ცხრილში: ცხრილი 1.2 მოძრაობის ინტენსივობა პროექტის გახსნიდან
წელი მსუბუქი მკრ.
ავტობუსი ავტობუსი/ სატვირთო
ტრაილერი სულ
2015 1,155 346 116 45 1,662 2016 1,861 554 155 73 2,643 2017 1,946 579 161 76 2,762 2018 2,035 605 167 79 2,886 2019 2,128 633 172 81 3,014 2020 2,216 659 177 84 3,136 2021 2,307 686 183 86 3,262
7
წელი მსუბუქი მკრ.
ავტობუსი ავტობუსი/ სატვირთო
ტრაილერი სულ
2022 2,402 714 188 89 3,393 2023 2,490 740 194 92 3,516 2024 2,581 767 200 94 3,642
2025 2,675 796 204 96 3,771 2026 2,773 825 208 98 3,904 2027 2,874 855 212 100 4,041 2028 2,966 882 216 102 4,166 2029 3,061 910 220 104 4,295 2030 3,158 939 225 106 4,428 2031 3,259 969 229 108 4,565 2032 3,363 1,000 234 110 4,707 2033 3,470 1,032 239 113 4,854 2034 3,580 1,065 244 115 5,004 2035 3,694 1,099 249 117 5,159
gansaxilveli proeqtis teqnikuri davaleba iTvaliswinebs
Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa)-axalcixis
saavtomobilo gzis xulo-zarzmas monakveTis sareabilitacio-
sarekonstruqcio samuSaobis saproeqto-saxarjTaxricxvo da satendero
dokumentaciis Sedgenas or lotad: 1) xulodan goderZis
uReltexilamde da 2) goderZis uReltexilidan sof. zarzmamde.
xulo – zrzmis sareabilitacio – sarekonstruqcio monakveTis mTliani
sigrZe Seadgens 47.112 km-s. proeqtiT warmodgenili baTumi (angisa)-
axalcixis saavtomobilo gzis goderZis uReltexili-zarzmas
monakveTis (loti2) sareabilita-cio-sarekonstruqcio samuSaoebis
saproeqto da satendero dokumentacia Sedgenilia S.p.s. “transproeqtis”
mier saqarTvelos saavtomobilo gzebis departamenTan 28.09.2012 wels
gaformebuli xelSekrulebis safuZvelze. sareabilitacio –
sarekonstruqcio monakveTis sigrZea 17.380 km.
1.1 gzS-s zogadi konteqsti da kompetenciis farglebi
საქართველოს კანონის "გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ" (2007) თანახმად, გზშ-ს ძირითად ტომთან ერთად, ეკოლოგიური ექსპერტიზისატვის წარდგენილი გარემოსდაცვითი დოკუმენტაციის პაკეტი უნდა მოიცავდეს მოსალოდნელი ემისიების მოცულობისა და სახეების აღწერას (დაბინძურების სტაციონარული წყაროების და მათ მიერ გაფრქვეულ/ჩაშვებულ მავნე ნივთიერებათა ინვენტარიზაციის ტექნიკური ანგარიში და მავნე ნივთიერებათა ზღვრულად დასაშვები გაფრქვევის/ჩაშვების ნორმების პროექტი. ზღვრულად დასაშვები გაფრქვევის/ჩაშვების ნორმების პროექტი შემუშავებულ უნდა იყოს ეკოლოგიური ექსპერტიზისადმი დაქვემდებარებული ობიექტებისათვის, მათ შორის საავტომობილო გზების მშენებლობისათვის გამოყენებული დამხმარე ობიექტებისათვის, როგორიცაა ასფალტო-ბეტონის ქარნები, ბეტონის ქარხნები და
8
სამშენებლო ბანაკები. ზდგ/ზდჩ ნორმების პროექტების შესამუშავებლად აუცილებელი არის ობიექტის ადგილმდებარეობის ზუსტად განსაზღვრა, გენერალური გეგმის მომზადება ყველა ტექნოლოგიური კვანძის და ელემენტის გეგმაზე ჩვენებით, მონაცემები დაბიძურების წარმოქმნის (გაფრქვევის/ჩაშვების) წყაროებზე და მათ ლოკალიზაციაზე, ტექნოლოგიურ პროცესსზე და დამაბინძურებელი ნივთიერებების მოცულობებზე, ზედაპირული წყლის ობიექტში ჩაშვების ზუსტი კოორდინატები და თავად ზედაპირული წყლის ობიექტის ჰიდროლოგიური მახასიათებლები. საერთაშორისო დონორი ორგანიზაციების მიერ დაფინანსებული ხაზოვანი ინფრასტრუქტურული სისტემების პროექტების განხორციელებისას, პროექტირება, კონტრაქტირება, შესყიდვები და მშენებლობა ხორციელდება მიღებული საერთაშორისო საინჟინრო და სამშენებლო წესების და სქემის შესაბამისად, კერძოდ, FIDIC -ის, ე.წ. „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების მიხედვით. ეს პირობა, თავის მხრივ დაფიქსირებული არის ხოლმე სასესხო ხელშეკრულებაში. FIDIC -ის, „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების თანახმად, მკაფიოდ არის გამიჯნული პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის, საპროექტო ორგანიზაციის და მშენებელი კონტრაქტორის კომპეტენცია. FIDIC -ის, „წითელი“ საკონტრაქტო ფორმის შესაბამისად, პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო კომპანიის ვალდებულებაა მოამზადოს ძირითადი საპროექტო ობიექტის (ჩვენს შემთხვევაში გზისა და საგზაო ინფრასტრუქტურის) დეტალური საპროექტო დოკუმენტაცია. რაც შეეხება მშენებელი კონტრაქტორის მიერ გამოსაყენებელი დამხმარე სამშენებლო ობიექტების ტექნიკურ პროექტს, ეს საკითხი არ განეკუთვნება პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის ან საპროექტო ორგანიზაციის კომპეტენციას და დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტი არ მზადდება ძირითადი ობიექტის მშენებლობის ნებართვის მიღების ეტაპზე. დამხმარე ობიექტების (სამშენებლო ბანაკის, მშენებლობისას ობიექტებამდე მისასვლელი გზების, ასფალტო-ბეტონის ან ბეტონის ქარხნების და ა.შ.) პროექტის მომზადება და შესაბამისი ნებართვების მოპოვება წარმოადგენს მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულებას. FIDIC -ის, „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმის თანახმად (Design and Build, ანუ პროექტირების და მშენებლობის კონტრაქტი), პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაცია და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო ორგანიზაცია ამზადებენ ძირითადი ობიექტის მხოლოდ საბაზისო პროექტს, ხოლო საბოლოო დეტალური პროექტის დასრულება, ისევე როგორც დამხმარე ობიექტების პროექტის მომზადება და შემდეგ მშენებლობა, არის მშენებელი კონტრაქტორის პრეროგატივა. ამრიგად, ორივე შემთხვევაში მშენებელ კონტრაქტორთან კონტრაქტის გაფორმება ხდება მხოლოდ მშენებლობის ნებართვის გაცემის შემდეგ, ანუ მშენებლობის ნებართვის, და შესაბამისად ეკოლოგიური ექსპერტიზის დასკვნის გაცემა ხდება უფრო ადრე, ვიდრე მშენებელი კონტრაქტორი მოამზადებს დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტს და მათთან
9
დაკავშირებულ გარემოსდაცვით დოკუმენტაციას (ზედაპირული წყლის ობიექტებში ზღვრულად დასაშვები ჩაშვებების ნორმატივები ატმოსფერულ ჰაერში ზღვრულად დასასვები გაფრქვევის ნორმები და ა.შ.). შესაბამისად, FIDIC -ის, „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების თანახმად ორგანიზებულ პროცესში, შეუძლებელი არის გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დოკუმტთან ერთად ზდჩ და ზდკ ნორმატიული დოკუმენტაციის წარმოდგენა დამხმარე სამშენებლო ობიექტებისათვის. გზშ-ს ფარგლებში შესაძლებელია მხოლოდ ძირითადი პრინციპების, მოსალოდნელ ზემოქმედებათა ხარისხობრივი და ნახევრად-რაოდენობრივი შეფასებების და ზოგადი მოდელური სიტუაციის ასახვა, მაშინ როდესაც ზუსტი და დეტალური რაოდენობრივი შეფასებების და ზდჩ და ზდგ ნორმატიული დოკუმენტაციის მომზადების აუცილებლობა გზშ-ში დაფიქსირებულ იქნება, როგორც მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულება. ეს ვალდებულება მკაფიოდ უნდა იყოს აქცენტირებული პროექტის განმახორციელებელ ორგანიზაციასა და მშენებელ კონტრაქტორს შორის დადებულ კონტრაქტში, ხოლო მშენებლობის ნებართვაში ასახული უნდა იყოს, როგორც სანებართვო პირობა. ყოველივე ზემოქთქმულიდან გამომდინარე, გზშ-ს დანართში წარმოდგენილი მონაცემები, გათვლები და რეკომენდაციები, მშენებელი კონტრაქტორის მიერ ასაშენებელ ობიექტებთან დაკავშირებით, ემსახურება ზოგადი მოდელური სიტუაციის და სავარაუდო ზემოქმედების სცენარების ასახვას, და არა საბოლოო, ადგილ-სპეციფიკური ზემოქმედების შეფასების და ნორმატიული დოკუმენტაციის მომზადებას. კერძოდ, დანართ 2-ში წარმოდგენილი მოდელი აღწერს წყალმომარაგების და კანალიზაციის ასპექტებს ტიპიური სამშენებლო ბანაკისათვის, რომელიც გათვალისწინებული არის 50-მდე მშენებელის და სამშენებლო ტექნიკის განსათავსებლად. სამშენებლო ტექნიკის განსათავსებელ მოედანზე ნაგულისხმევი არის საწვავით გამართვის, ტექნიკური მომსახურების და ტექნიკის რეცხვის უბანი. აქვე ხაზგასმით აღვნიშნავთ, რომ ეს მოდელი შეესაბამება „უარესი სცენარის“ სიტუაციას (worst case scenario), რადგან ჩვენს კონკრეტულ შემთხვევაში, დიდი ალბათობით შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ პერსონალი განთავსებული იქნება არა სამშენებლო ბანაკში, არამედ ნაქირავებ ბინებში გზისპირა სოფლებში და დაბებში.
როგორც გზშ-ში მოყვანილი შეფასებები და რეკომენდაციები, ასევე წინასამშენებლო ეტაპზე მოსამზადებელი ზდჩ და ზდკ დოკუმენტები, უნდა ეფუძნებოდენ მოქმედ სტანდარტებს და ნორმებს. გზშ-ს TavSi 8.1.1.11. mocemulia is principebi da miTiTebebi im maregulirebel dokumentebze, romlebTanac SesabamisobaSi unda iyos asfalto-betonis qarxnis, banakis da sxva damxmare obieqtebis
proeqtebi da maTi funqcionirebis pirobebi.. ბანაკის წყალმომარაგების და წყალარინებასთან დაკავშირებით რაოდენობრივი შეფასებები და ზედაპირული წყლის დაცვის ღონისძიებები (მოდელი) განხილულია დანართ 2-ში, ხოლო მშენებლობის პროცესში მტვერის წარმოქმნის და ემისიების რაოდენობრივი
10
შეფასება მოცემულია დანართ 3-ში. saavtomobilo gzebis departamenti, როგორც პროექტის განხორციელებაზე პასუხისმგებელი მხარე, iRebs valdebulebas, rom baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis rekonstruqciisa da mSeneblobis proeqtTan dakavSirebiT, kontraqtoris mier saTanado saproeqto dokumentaciis momzadebis Semdeg, uzrunvelhyofs damxmare samSeneblo obieqtebis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli yvela savaldebulo garemosdacviTi dokumentis SemuSavebas da garemos da bunebrivi resursebis saministrosaTvis warmodgenas.
11
2 proeqtis aRwera 2.1 gamoyenebuli standartebi da saproeqto parametrebi
arsebuli gzis mdgomareobis Seswavlis da gaanalizebis safuZvelze
proeqtirebisas miRebulia Semdegi ZiriTadi parametrebi.
miwis vakisis sigane 9.0 m
savali nawilis sigane
gamagrebis zoliT 7.0 m
gamagrebis zolis sigane 0.5 m
savali zolis sigane 3.0 m
gverdulebis sigane 1.0 m
minimaluri radiusi gegmaSi 35 m
minimaluri radiusi
serpantinebze
15 m
maqsimaluri grZivi qanobi 8.0 %
gzis proeqtirebisaTvis gamoyenebulia saqarTvelos erovnuli
standarti SST (sst) 72 : 2009 gzebi saavtomobilo saerTo sargeblobis
Ggeometriuli da struqturuli moTxovnebi, romelic damtkicebulia
saqarTvelos standartebis, teqnikuri reglamentebis da metrologiis
erovnuli saagentos mier 2009 wlis 9 Tebervals.
2.2 saproeqto monakveTis daxasiaTeba
baTumi (angisa)-axalcixis saavtomobilo gzis goderZis uReltexili-
zarzma (loti 2) sareabilitacio-sarekonstruqcio monakveTi iwyeba
goderZis uReltexilidan km109+680-dan, gaivlis soflebs lodiZirs,
uTxisubans da mTavrdeba sofel zarzmasTan 129-e km-Si.
sareabilitacio-sarekonstruqcio monakveTis sigrZea 17.380 km.
12
suraTi 2.1 – sareabilitacio-sarekonstruqcio monakveTis adgilmdebareobis sqema
12
rogorc zemoT iyo aRniSnuli baTumi(angisa)-axalcixis
saavtomobilo gzis goderZis uReltexili - zarzmis monakveTi gadis
rTul maRalmTian reliefSi, md.ZinZas marcxena ferdze naxevrad WriliT
mowyobil Taroze.
baTumi (angisa)-axalcixis saavtomobilo gzis goderZis
uReltexili-zarzmis sareabilitacio-sarekonstruqcio monakveTi
mdebareobs aWaris da samcxeT-javaxeTis regionSi, kerZod xulos da
adigenis raionis teritoriaze, gaivlis soflebs lodiZirs, uTxisubans
da mTavrdeba sof. zarzmis SesasvlelTan.
Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi-axalcixis
saavtomobilo gza umoklesi manZiliT akavSirebs qalaq baTums da
mTlianad aWaris raionebs da soflebs mesxeT-javaxeTTan da piriqiT.
arsebuli gzis monakveTi gadis maRalmTian rTul reliefSi, zRvis
donidan 1240-2050 m simaRleze.
arsebuli gzis pirvel 6 km-i gadis alpur zonaSi, xolo danarCeni
gadis xSiri wiwvovani da foTlovani tyiT garSemortymul monakveTebze.
arsebuli gzis miwis vakisis sigane meryeobs 6-8 m-is
farglebSi.Ysafari TiTqmis xreSovania, calkeul monakveTebze
SemorCenilia asfaltbetonis safari saSualo sisqiT 6-7 sm-i.
ixileT arsebuli gzis amsaxveli fotosuraTebi
suraTi 2.2
13
gzis ZiriTadi monakveTi gadis naxevrad WriliT mowyobil Taroze.
kiuvetebi TiTqmis mTlianad amovsebulia, wyali gadadis saval nawilze,
ris gamoc zogierT adgilze miwis vakisi Carecxilia da Caxramulia.
arsebul gzaze gvxdeba rkinabetonis da qvis wyobis qveda sayrdeni
kedlebi, romleTa umravlesoba gamofitulia, dazianebulia da
moiTxoven axliT Secvlas.
mTis ferdebidan Camonadeni xevis wylebis acileba xdeba
rkinabetonis marTkuTxa da mrgvali milebis saSualebiT, romelTa
umetesoba amortizirebulia da saWiroeben axliT Secvlas.
gegmaSi arsebul gzaze Zalin xSiria moxvevis kuTxeebi, romelTa
didi nawili aris patara radiusebiT dakvaluli da ar Seesabameba
moTxovnebs. gzis gegmis gaumjobesebis mizniT saWiroa trasis RerZis
Secvla da moxvevis radiusebis gazrda.
suraTi 2.3 gansakuTrebiT aRsaniSnavia xevebis gadakveTis adgilebi, sadac
moxvevis kuTxis radiusebi aris Zalin patara da radiusebis gazrda
iwvevs axali xelovnuri nagebobebis mowyobis saWiroebas.
14
suraTi 2.4
pk 119+50-dan - pk 128+20-mde, pk159+50-dan - pk 167+50-mde monakveTebis
farglebSi gvxdeba serpantinebi 7-8 m-iani radiusebiT da 10-12%-iani
grZivi qanobebiT. saWiroa aRniSnuli monakveTebis rekonstruqcia.
suraTi 2.5
pk169+50-dan pk170+40-mde mdinaris mier gzis marcxena ferdi zogierT
adgilebSi gamorecxilia da saWiroebs aRdgenas.
15
2.3 ZiriTadi sagzao saproeqto gadawyvetilebebi
arsebuli gza gamoirCeva Zalian xSiri moxvevis kuTxeebiT, romelTa
didi nawili mcire radiusiania da ver uzrunvelyofs transportis
usafrTxo da Seuferxebel moZraobas.
proeqtirebisas SesaZleblobis farglebSi gazrdilia
horizontaluri moxvevis kuTxis radiusebi. gzis gegmis
gaumjobeseba ZiriTadad ganxorcielebulia saproeqto RerZis ferdobis
mxars Sewevis an xevebis gadakveTis xarjze, rac iwvevs Wrilis
samuSaoebis gazrdas da xevebze axali xelovnuri nagebobebis mowyobis
aucileblobas.
proeqtirebisas dafiqsirebulia sul 163 horizontaluri moxvevis
kuTxe sxvadasxva sididis radiusebiT. amaTgan 19 kuTxis
horizontaluri mrudis minimaluri radiusi meryeobs 15-30 m-is
farglebSi, 15 m radiusebi gamoyenebulia serpantinebze. moxvevis
kuTxeebis mrudis radiusebis meti gazrda rTuli reliefidan
gamomdinare ver xerxdeba da ar arisMMmizanSewonili didi moculobis
miwis samuSaoebisa da xelovnuri nagebobebis saWiroebis gamo.
moxvevis kuTxis radiusebi da kuTxis wveroebis koordinatebi
mocemulia moxvevis kuTxeebis, sworebisa da mrudebis uwyisSi, romelic
proeqts Tan erTvis
miwis vakisi
saproeqto gzis miwis vakisi daproeqtebulia moqmedi qarTuli
normebisa da tipiuri saproeqto gadawyvetilebis moTxovnebis
Sesabamisad.
saproeqto miwis vakisis sigane aris 9 m. savali nawilis sigane
gamagrebis zoliT 7.0 m, gverdulebis sigane 1.0 m. mrudebze gaganiereba
gaTvaliswinebulia miwis vakisis gaganierebis xarjze.
suraTi 2.6 – tipiuri ganivi profili
arsebuli miwis vakisze SeimCneva zedapiruli wylebisagan
Carecxili da Caxramuli adgilebi. zogierT monakveTebze miwis vakisis
sigane viwroa. proeqtis mixedviT aseTi adgilebSi miwis vakisis
gaganiereba da aRdgena xdeba gabionebis mowyobiT.
16
pk 167+00-dan pk 167+96 –mde da pk 169+50-dan pk 170+40-mde arsebuli
gza gadis md.ZinZas napirTan axlos (zogierT adgilas SeimCneva ferdis
gamorecxvebi). am monakveTebSi mdinaris mier miwis vakisis warecxvis
Tavidan asacileblad proeqtiT gaTvaliswinebulia vakisis qvayriliT
gamagreba.
17
sur. 2.7 avtomagistralis saproeqto monakveTis da infrastruqturuli elementebis ganlagebis gegma
18
2.4 sagzao samosis konstruqcia
gzis samosis SerCeva ganxorcielda teqnikuri, geoteqnikuri, moZraobis perspeqtiuli intensiobis, gzis samsaxuris vadis, klimaturi faqtorebis da sxva aucilebeli pirobebis gaTvaliswinebiT.
gamomdinare iqedan, rom proeqtiT gaTvaliswinebulia arsebuli gzis gegmis, grZivi profilis da miwis vakisis geometriuli parametrebis gaumjobeseba da amave dros arsebuli samosis mdgomareobis gaTvaliswinebiT, yvelaze optimalur teqnikur gadawyvetas warmoadgens gzis samosis sruli rekonstruqcia, radgan aRniSnuli garemoebebis gaTvaliswinebiT SeuZlebelia arsebuli samosis gamoyeneba.
rekonstruqcia iTvleba erTaderT swor RonisZiebad, romelmac unda uzrunvelyos moTxovnili simtkice moZraobis intensiobidan da gzis muSaobis xangZlivobidan gamomdinare.
proeqtirebisas ganxilulia gzis samosis mowyobis sami alternatiuli varianti:
alternativa N1 (araxisti sagzao samosi) – safaris zeda fena (sacveTi fena) - wvrilmarcvlovani mkvrivi
RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, tipi Б, marka II, sisqiT 5 sm;
– safaris qveda fena – msxvilmarcvlovani forovani RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, marka II, sisqiT 8 sm;
– safuZveli – RorRi fraqciiT 0-40 sisqiT 20 sm – qvesagebi fena – qviSa-xreSovani narevi sisqiT 20-30 sm alternativa N2 (araxisti sagzao samosi) – safaris zeda fena - wvrilmarcvlovani mkvrivi RorRovani
asfaltbetonis cxeli narevi, tipi Б, marka II, sisqiT 4 sm; – safaris qveda fena – msxvilmarcvlovani forovani RorRovani
asfaltbetonis cxeli narevi, marka II, sisqiT 6 sm; – safuZveli – fraqciuli RorRi stabilizirebuli bitumis emilsis
(2%) da cementis (4%) danamatiT sisqiT 20 sm – qvesagebi fena – qviSa-xreSovani narevi sisqiT 20-30 sm
alternativa N3 (xisti sagzao samosi) – safari – cementobetoni, sisqiT 22 sm; – safuZveli – RorRi fraqciiT 0-40 sisqiT 20 sm – qvesagebi fena – qviSa-xreSovani narevi sisqiT 30 sm alternatiuli variantebis ekonomikuri Sedarebis Sedegad
upiratesoba mieniWa meore alternatiul variantis, romelic iTvaliswinebs orfeniani asfaltobetonis safaris mowyoba bitumis emulsiT da cementiT stabilizirebul safuZvelze.
19
gzis samosis SemoTavazebuli struqtura
suraTi 2.8
1) qvesagebi fena - qviSa-xreSovani narevi sisqiT 20-30 sm;
2) safuZvli - RorRiT fraqciiT 0-40 mm stabilizirebuli
bitumis emulsiis (2%) da cementis (4%) danamatiT sisqiT 20 sm;
3) safaris qveda fena - msxvilmarcvlovani forovani RorRovani
asfaltbetonis cxeli narevi, marka II, sisqiT 6 sm;
4) safari (sacveTi fena) - wvrilmarcvlovani mkvrivi RorRovani
asfaltbetonis cxeli narevi tipi Б, marka II, sisqiT 4 sm;
qvesagebi fena 30 sm-is sisqis ewyoba saproeqto gzis im
monakveTebSi, sadac gza gadis sust gruntebSi, xolo 20sm-iani kldovan
gruntebSi.
2.5 xelovnuri nagebobebi
2.5.1. xidebi
winamdebare samuSao proeqtiT gaTvaliswinebulia saproeqto gzis
gaumjobeseba rogorc gegmaSi aseve profilSi, kerZod arsebul xevebze
pk 35+72, pk 37+11 da 73+93 saproeqto gzis RerZis gadaweva moxda
arsebuli gzidan xevebis qveda mimarTulebiT, ris gamoc gaizarda
saproeqto gzis muSa niSnulebi. aRniSnul adgilebze ganixileboda
xelovnuri nagebobebis mowyobis ramdenimee alternatiuli varianti rac
ganpirobebuli iyo xevebis didi grZivi qanobiT da mimdebare reliefis
sirTuleebiT. sabolood SerCeuli iqna saxide gadasavlelebis mowyobis
varianti imis gaTvaliswinebiT rom saxide gadasasvlelis mowyobis
adgilebze saproeqto gza ganlagebulia horizontalur mrudze R=80m da
gzis grZivi qanobi mowyobilia i=0.053 daxrilobiT.
xidi pk 35+72.20 warmoadgens oTx malian sqemas 4X12.935÷15.0 m,xidis
sigrZe Seadgens L=64.18 m, gabariti 10+2(0.9÷1.6).
20
xidis malebad gamoyenebulia rkinabetonis koWebi tipiuri proeqtis
seria 3.503.1-73-is L=15 m-iani sigrZiT, romelTa damokleba xdeba
horizintaluri radiusis R=80 m gaTvaliswinebiT moxvevis Siga mxares
L=12.93 m-de. kveTSi koWebis raodenoba Seadgens 8 cals.
ganapira burjebis konstruqciebad miRebulia e.w urostverko
konstruqciis burjebi. am konstruqciis burjebis rigelebi uSualod
gaerTianebuli arian naburR-naten ximinjebTan. saZirkvlad gamoyenebulia
naburR-nateni ximinjebi d=0.9 m. Sualeduri burjebis saZirkvlad proeqtiT miRebulia naburR-nateni
ximinjovani rostverki (ximinjebis raodenoba 8 c). rostverkis simaRle
Seadgens h=1.5 m. xolo burjebis tani proeqtiT miRebulia ordgariani
elifsuri formis, kveTis zomebiT 2.4X1.2 m. rkinabetonis dgarebi
erTmaneTTan gaerTianebulni arian rkinabetonis rigeliT romlis
konsoli Seadgens3.05 m.
xidis SeuRleba misasvlelebTan gaTvaliswinebulia anakrebi
konstruqciis rkinabetonis gadasasvleli filebiT L=4.0 m. xidi pk 37+11.21 warmoadgens oTx malian sqemas 4X12.935÷15.0 m, xidis
sigrZe Seadgens L=64.18 m, gabariti 10+2(0.9÷1.6). xidis malebad gamoyenebulia rkinabetonis koWebi tipiuri proeqtis
seria 3.503.1-73-is L=15 m-iani sigrZiT, romelTa damokleba xdeba
horizintaluri radiusis R=80 m gaTvaliswinebiT moxvevis Siga mxares
L=12.93 m-de. kveTSi koWebis raodenoba Seadgens 8 cals.
ganapira burjebis konstruqciebad miRebulia e.w urostverko
konstruqciis burjebi. am konstruqciis burjebis rigelebi uSualod
gaerTianebuli arian naburR-naten ximinjebTan. saZirkvlad gamoyenebulia
naburR-nateni ximinjebi d=0.9 m. Sualeduri burjebis saZirkvlad proeqtiT miRebulia naburR-nateni
ximinjovani rostverki (ximinjebis raodenoba 8 c). rostverkis simaRle
Seadgens h=1.5 m. xolo burjebis tani proeqtiT miRebulia ordgariani
elifsuri formis, kveTis zoemebiT 2.4X1.2 m. rkinabetonis dgarebi
erTmaneTTan gaerTianebulni arian rkinabetonis rigeliT romlis
konsoli Seadgens 3.05 m.
xidis SeuRleba misasvlelebTan gaTvaliswinebulia anakrebi
konstruqciis rkinabetonis gadasasvleli filebiT L=4.0 m. xidi pk 73+93.04 warmoadgens eqvs malian sqemas 6X12.935÷15.0 m, xidis
sigrZe Seadgens L=92.76 m, gabariti 10+2(0.9÷1.6). xidis malebad gamoyenebulia rkinabetonis koWebi tipiuri proeqtis
seria 3.503.1-73-is L=15 m-iani sigrZiT, romelTa damokleba xdeba
horizintaluri radiusis R=80 m gaTvaliswinebiT moxvevis Siga mxares
L=12.93 m-de. kveTSi koWebis raodenoba Seadgens 8 cals.
ganapira burjebis konstruqciebad miRebulia e.w urostverko
konstruqciis burjebi. am konstruqciis burjebis rigelebi uSualod
21
gaerTianebuli arian naburR-naten ximinjebTan. saZirkvlad gamoyenebulia
naburR-nateni ximinjebi d=0.9 m. Sualeduri burjebis saZirkvlad proeqtiT miRebulia naburR-nateni
ximinjovani rostverki (ximinjebis raodenoba 8 c). rostverkis simaRle
Seadgens h=1.5 m. xolo burjebis tani proeqtiT miRebulia ordgariani
elifsuri formis, kveTis zomebiT 2.4X1.2 m. rkinabetonis dgarebi
erTmaneTTan gaerTianebulni arian rkinabetonis rigeliT romlis
konsoli Seadgens 3.05 m. xolo N3, N4 da N5 burjebis dgarebis
gaerTianeba xdeba qveda nawilSic egreTwodebuli tanis saSualebiT rac
gamowveulia aRniSnuli burjebis didi simarRleebiT.
2.5.2. arsebuli xidis SekeTeba
sareabilitacio – sarekonstruqcio gzisfarglebSi dafiqsirebuli
da aRwerilia erTi arsebuli saxidegadasasvleli. saxide gadasasvleli
mdebareobs gzis pk168+18-ze da kveTavs md.ZinZas.
arsebuli saxide gadasasvleli warmoadgens erTmalian rkinabetonis
xids, sqemiT 1X24.0m da gabaritiT 10.0+2X1.0m. xidi Wrili sistemisaa.
grZivi profilis mixedviT xidimdebareobs 1.5%an qanobze, xolo gegmaSi
iribad kveTs mdinares.
xidis malis naSeni koWur konstruqciisaa, romelic Sedgenilia 24 m-
ani sigrZis winaswardaZabuli rkinabetonis koWebisagan. malis naSenis
ganiv kveTSi 6 koWia ganlagebuli da maT Soris manZili Seadgens 2.2m.
xidis iribi ganlagebidan gamomdinare grZivi mimarTulebiT koWebi
wacurebulia erTmaneTis mimarT. xidis sanapiro burjebi masiuri
rkinabetonis konstruqciisaa, pirvel burjs agreTve aqvs Seqceuli
kedlebi. burjebis sakarade kedlebi gegmaSi safexurebrivi formisaa,
rac gamowveulia xidis iribi kveTiT. saxide gadasasvlelis farglebSi
mowyobilia saregulacio kedlebi mdinaris orive napirze. mdinaris
marcxena napirze saregulacio kedeli mowyobilia mdinaris qveda da
zeda biefSi, xolo marjvena napirzem xolod kalapotis qvedabiefSi.
kvleva-Ziebis etapze saxide gadasasvlelis vizualuri
daTvalierebisas dadginda, rom xids vakisi, rogorc konstruqcia,
faqtobrivad ara aqvs. kvleva-Ziebis dros arsebuli viTarebis mixedviT
transportis moZraoba xidze xdeboda uSvalod malis naSenis koWebze
dayril gruntze. malis naSenze ar aris hidroizolacia, Semasworebeli
da damcavi fenebi, ar aris mowyobili asfaltobetonis safari. malis
naSenis Sualeduri monoliTuri ubnebi metwilad dazianebuli da
daSlilia. xidis savalin awilis orive mxares mowyobili trotuarebis
blokebi nawilobriv dazianebulia. trotuari s blokebze metwilad
daSlilia moajiris dasamagrebeli tumboebi. arsebuli betonis
bordiuris simaRle Seadgens mxolod 0.5m. xidis vakisze ar aris
mowyobili wylis arinebi sistema da sadeformacio nakerebi. xidis
22
sanapiro burjebis tanis zedapiri erozirebulia. mcirediT
gamorecxilia marcxena napirze qveda biefis saregulacio kedeli.
saxide gadasasvlelis SekeTebis samuSaoebis farglebSi
gaTvaliswinebulia malis naSenis dazianebuli Sualeduri monoliTuri
ubnebis daSla da axali gamonoliTebis nakerebis mowyoba armirebis
damatebiT. agreTve xidis vakisis sruli mowyoba, rac gulisxmobs
betonis Semasworebeli fenis mowyobas, saSualo sisqiT 8sm da misi
saSualebiT savali nawilis 2%-ani ganivi qanobis uzrunvelyofaas,
asakravi hidroizolaciis da armirebuli betonis damcavifenis mowyobas.
xidis saval nawilze ewyoba asfaltobetonis safari, sisqiT 7sm. xidis
vakisis mowyobis farglebSi malis naSenze ewyoba wylis arinebis
sistema, wylis asarinebeli mowyobilobebis dayenebiT usafrTxoebis
zolis farglebSi, bijiT 6.0m. wylis asarinebeli milebis saSualebiT
xdebawylis Camoyvana koWebis qvemoT, raTa armoxdes malis naSenis
koWebis dasveleba. proeqtiT gaTvaliswinebulia axali trotuaris
blokebis mowyoba, 0.75m simaRlis rkinabetonis bordiuriT. trotuarebze
ewyoba axali, qarxnulad damzadebuli da SeRebil liTonis moajirebi.
troruarebze gaTvaliswinebulia asfaltobetonis safaris mowyobac,
sisqiT 3sm. xidis SekeTebis samuSaoebis farglebSi xidze ewyoba
daxuruli tipis sadeformacio nakerebi TiTberis kompensatoriT.
TiTberis kompensatoris forma gegmaSi Seesabameba malis naSenis koWebis
ganlagebas da sakarade kedlis formas. sadeformacio nakeris
farglebSi gaTvaliswinebuli asfaltbetonis safari armirebulia sami
fena bazaltis boWkos badiT. bazaltis boWkos bade ideba ise, rom badis
boWkoebi ganlagdnen xidis RerZis paralelurad. xidis dasawyisSi da
boloSi gaTvaliswinebulia rkinabetonis parapetebis mowyoba. xidis
dasawyisSi parapetebi ewyoba arsebuli burjis Seqceul kedlebze, xolo
xidis boloSi parapetebis mosawyobad gaTvaliswinebulia
parapetebisTvis rkinabetonis saZirkvlebis mowyoba. sanapiro burjebis
erozirebuli tanis aRsadgenad da Semdgom mis dasacavad proeqtiT
gaTvaliswinebulia xidis ganapira burjebze armirebuli naSxefbetonis
fenis mowyobas, sisqiT 3sm. naSxef betonis 3 sm-ani fena ewyoba agreTve
pirveli burjis Seqceul kedlebze. marcxena, qveda biefis gamorecxili
saregulacio kedlis farglebSi ewyoba rkinabetonis kbili.
saxidegadasasvlelis SekeTebis samuSaoebis farglebSi
gaTvaliswinebulia sanapiro burjebis wamwis qvedebis gawmenda
dagrovili nagavisgan, trotuaris bordiurebis SeRebva, agreTve saxide
gadasasvlelis farglebSi kalapotSi amosuli xeebis moWra.
milebi
proeqtiT gaTvaliswinebulia 70 cali sxvadasxva kveTisa da
diametris mqone milebis mowyoba da SekeTeba.
23
სურ. 2.9 ახალი 4 მალიანი ხიდი pk 35+72.20
24
sur. 2.10 ახალი 6 მალიანი ხიდი xidi pk 73+93.04
25
2.6 samSeneblo samuSaoebi
samSeneblo samuSaoTa mokle CamonaTvali mocemulia qvemoT -
samuSaoTa moculobebis krebsiT uwyisSi.
cxrili 2.1 samuSaoTa moculobebis krebsiTi uwyisi
saavtomobilo gza: baTumi (angisa) – axalcixe
monakveTi: goderZis uReltexili - zarzma km 0+000 - km 17+380
NN
samuSaoTa dasaxeleba
ganz.
raoden.
SeniSvna
1 2 3 4 5
Tavi I. mosamzadebeli samuSaoebi 1 trasis aRdgena da damagreba km 17.380
2 tyis moWra ha
3 arsebuli sagzao Semofargvlis demontaJi:
- dazianebuli monoliTuri betonis parapetebis daSla sangrevi CaquCebiT, datvirTva xeliT da transportireba nayarSi m3 2.9
4 arsebuli standartuli sagzao niSnebis demontaJi, zidva bazaSi jarTis saxiT:
- sainformacio (5.28) 200x300 c/kg 20/8.0
- liTonis dgarebi 76 mm c/kg 12/172
Tavi II. miwis vakisi
1 gruntis damuSaveba eqskavatoriT V-1.0 m3, datvirTva avtoTviTmclelebze da transportireba yrilSi da datkepna
m3 21820 6g
m3 1770 17a
m3 1150 28v
2 gruntis damuSaveba buldozeriT da gadaadgileba 30 m-ze yrilSi da datkepna
m3 9570 6g
m3 1090 17a
m3 640 28v
3 gruntis damuSaveba buldozeriT da gadaadgileba saSualod 30 m-ze, datvirTva eqskavatoriT V-1.0 m3 da transportireba nayarSi
m3 18290 33g
m3 77650 6g
m3 84930 17a
m3 20480 28v
4 gruntis damuSaveba eqskavatoriT V-1.0 m3, datvirTva da transportireba nayarSi
m3 42700 33g
m3 128450 6g
m3 100230 17a
26
1 2 3 4 5
m3 20800 28v
5 gruntis damuSaveba eqskavatoris bazaze damontaJebuli hidroCaquCebiT, datvirTva eqskavatoriT da transportireba nayarSi
m3 23480 28v
6 gruntis damuSaveba buldozeriT da gadaadgileba saSualod 30 m-ze nayarSi
m3 42810 6g
m3 33410 17a
m3 6930 28v
7
gruntis damuSaveba kiuvetebSi eqskavatoriT V-0.5m3, datvirTva da transportireba nayarSi
m3 2560 33g
m3 6510 6g
m3 2660 17a
m3 710 28v
8
gruntis damuSaveba kiuvetebSi xeliT, datvirTva da transportireba nayarSi
m3 310 33g
m3 840 6g
m3 330 17a
m3 90 28v
9 gruntis winaswari gafxviereba Spurebis muxtebiT safexuris simaRliT 2.0 m-de
m3 20000 28v
10 gruntis winaswari gafxviereba WaburRilebis meTodiT simaRliT > 2.0 m-ze
m3 30000 28v
11 kiuvetebSi gruntis winaswar gafxviereba Spurebis muxtebiT safexuris simaRliT 0.5 m-de
m3 800 28v
12 safexurebis mowyoba yrilis ferdze meqanizebuli wesiT
m3 80 33g
m3 240 6g
m3 30 17a
13 yrilis ferdebis moSandakeba meqanizebuli wesiT
m2 35340
14 Wrilis ferdebis moSandakeba meqanizebuli wesiT
m2 78130 6g
15 miwis vakisis qvayriliT gamagreba m3 2420
16 damewyril monakveTze pk 124+00-ze dagrovili wylis mosacileblad arxis gaWra eqskavatoriT
m3 350 6g
17 miwis vakisis moSandakeba meqanizebuli wesiT m2 194650 6g
Tavi III. xelovnuri nagebobebi 1 rkinabetonis xidebis mowyoba P
Ppk35+72,Ppk37+11, pk73+93. c/grZ.m 3/221.12
2 arsebuli xidis SekeTeba pk168+18. grZ.m 24.0
27
1 2 3 4 5
3 gabionebis qveda sayrdeni kedlebis mowyoba grZ.m/m3 633/3450.5
4 betonis qveda sayrdeni kedlebis SekeTeba grZ.m/m2 67/190
Tavi IV. sagzao samosi tipi I 1 qvesagebi fena - qviSa-xreSovani narevi,
sisqiT 30 sm m3 64352
2 safuZveli - RorRi fraqciiT 0-40 mm stabilizirebuli bitumis emulsiis (2%) da cementis (4%) danamatiT sisqiT 20 sm
m2 134992
3 bitumis emulsiis mosxma t 73.26
4 safaris qveda fena - msxvilmarcvlovani forovani RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, marka II, sisqiT 6 sm
m2 122099
5 bitumis emulsiis mosxma t 36.63
6 safari - wvrilmarcvlovani mkvrivi RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, tipi Б,marka II, sisqiT 4 sm
m2 122099
7 misayreli gverdulebis mowyoba qviSa-xreSovani narevisagan
m3 11617
tipi II 1 qvesagebi fena - qviSa-xreSovani narevi,
sisqiT 20 sm m3 2859
2 safuZveli - RorRi fraqciiT 0-40 mm stabilizirebuli bitumis emulsiis (2%) da cementis (4%) danamatiT sisqiT 20 sm
m2 9334
3 bitumis emulsiis mosxma t 5.10
4 safaris qveda fena - msxvilmarcvlovani forovani RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, marka II, sisqiT 6 sm
m2 8502
5 bitumis emulsiis mosxma t 2.55
6 safari - wvrilmarcvlovani mkvrivi RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, tipi Б,marka II, sisqiT 4 sm
m2 8502
7 misayreli gverdulebis mowyoba qviSa-xreSovani narevisagan
m3 728
Tavi V. gzis kuTvnileba da moewyobiloba 1 mierTebebis mowyoba c 26
2 mierTebebze liTonis milebis mowyoba c/grZ.m 5/72
3 ezoSi Sesasvlelebis mowyoba c 7
4 avtobusis gasaCerebeli moednebis da avtopavilionebis mowyoba
c 4
28
29
30
xidebis mSenebloba
axali xidebis mSenebloba mimdinareobs or etapad:
pirvel etapSi sruldeba samuSaoebi mdinaris erT naxevarze masze
droebiT naxevarkunZulis mowyobiT, romelic igeba moziduli da
adgilobrivi gruntisagan, saidanac mimdinareobs saZirkvlebis mowyoba,
romelic proeqtiT gaTvaliswinebulia naburRnateni ximinjebiT.
naburRnateni ximinjebis mowyoba sruldeba misi CaSvebiT xelovnuri
kunZulidan damcavi milis winaswari CaZirviT, xolo gruntis amoReba
xdeba mis Signidan ise, rom CaSvebuli milis bolo yovelTvis qvemoT
iyos ara nakleb 1m-isa amoRebuli gruntis doneze. amoRebuli grunti
gaitaneba yrilSi.
damcavi milis bolomde CaSvebis da mis Signidan gruntis amoRebis
Semdeg xdeba masSi armaturis karkasis Cadgma da betoniT Sevseba. am
dros xdeba damcavi milis TandaTanobiT amoweva zemoT, ise rom misi
bolo yovelTvis unda iyos aranakleb 2.5-3 m-is qvemoT axal Casxmuli
betonis doneze.
mocemuli teqnologiiT sruliad gamoiricxeba mdinaris
dabinZurebis SesaZlebloba.
mowyobil saZirkvlebze xdeba burjis ageba da malis naSenis
mowyobis samuSaoebi.
naxevari xidis agebis Semdeg xdeba adre mowyobili gruntis
naxevarkunZulis daSla da misi mowyoba mdinaris meore naxevarze ukve
agebuli xididan, saidanac SemdgomSi sruldeba darCenili xidis meore
naxevaris mowyoba igive wesiT. burRvisas ar gamoiyeneba bentonitis xsnarebi. burRva xdeba mSrali
wesiT.
sur. 2.11 xidebis burjebis mosawyobad gamoyenebuli saburRi
mowyobiloba
afeTqebiTi samuSaoebi
saproeqto saavtomobilo gzis garkveuli monakveTebis
mSeneblobisas gaTvaliswinebuli aris mcire simZlavris afeTqebiTi
31
samuSaoebis warmoeba. dagegmilia Spurebis muxtebiT safexuris simaRliT
2.0 m-de 50000 m3 gruntis winaswari gafxviereba.
humusovani fenis moxsna
arsebuli gzis reabilitaciis proeqti ar gulisxmobs gzis vakisis
momzadebisas niadagis humusovani fenis moxsnas. lokalur ubnebze gzis
gafarToeba da mrudebis gasworebisas axali farTis dakaveba xdeba
kldovan ferdebSi SeWriT. Hhumusovani fenis moxsna SesaZlebeli moxdes
mxolod samSeneblo banakebis da/an asfaltobetonis qarxnis mSeneblobis
ubanze, romlelTa adgilmdebareobas, saWiro farTs da sxva saproeqto
detalebs gansazRvravs mSenebeli kontraqtori. mSenebeli kontraqtori
moamzadebs am ubnebisaTvis sarekultivacio proeqtebs da daicavs
„niadagis nayofieri fenis moxsnis, Senaxvis, gamoyenebis da
rekultivaciis Sesaxeb teqnikuri reglamentis“ yvela sxva moTxovnebs.
narCenebis warmoqmna
narCenebis marTvis sakiTxebi aRwerilia me-7 da me-8 TavebSi, sadac
diferencirebuli saxiT aris mocemuli mSeneblobis procesSi
mosalodneli narCenebis tipebi da raodenoba. aq mokled aRvniSnavT, rom
narCenebis ZiriTadi raodenobas warmoadgens nayari – ferdobebis
CamoWris da gzis gafarToebisas warmoqmnili kldovani naSalis da
Warbi gruntis erToblioba, rac ar gamoiyeneba mSeneblobisaTvis da
ganTavsebas eqvemdebareba. WrilSi miRebuli 6502010 m3 gruntidan 36040 m3
gamoyenebul iqneba yrilebis mosawyob Semavsebel masalad.
gansaTavsebeli nayaris jamuri moculoba Seadgens - 614170 m3.
2.7 mSeneblobis dros gamoyenebuli aRWurviloba
mSeneblobis procesSi gamoyenebuli aRWurvilobis cxrili 2.5
moyvanili CamonaTvali dazustdeba mSenebeli kontraqtoris mier. qvemoT
viZleviT winaswar CamonaTvals, romelic saproeqto jgufis mier aris
momzadebuli. cxrili 2.2 mSeneblobisaTvis saWiro aRWurviloba da samSeneblo
teqnika
# aRWurvilobis tipi da minimaluri
maxasiaTeblebi saWiro aRWurvilobis minimaluri raodenoba
1 buldozeri gamafxvierebliT 4 2 frontaluri CamtvirTveli 3 3 TviTmcleli 6 4 avtogreideri 2 5 satvirTo eqskavatori 1
32
# aRWurvilobis tipi da minimaluri
maxasiaTeblebi saWiro aRWurvilobis minimaluri raodenoba
6 ukuCamCiani eqskavatori 2 7 gzis vibraciuli satkepni 2 8 pnevmosatkepni 1 9 orvalciani sagzao satkepni 3 10 zedapiruli vibratory 1 11 samsxvrevela 1 12 srulad avtomatizirebuli
dozatori 1
13 srulad avtomatizirebuli Semrevi 1 14 sagzao safaris gamoyvanis manqana
eleqtrosensoriT 1
15 kompresori 2 16 betonsarevi 3 17 wylis cisterna mfrqvevanaTi 2 18 amwe 1 19 betondamgebi eleqtronuli
sensoriT 1
2.8 damxmare samSeneblo obieqtebis kompleqsi
samSeneblo kontraqtori miiRebs gadawyvetilebebs, rac ukavSirdeba
damxmare samSenebelo obieqtebs (struqtura, Semadgenloba, mdebareoba,
daproeqteba da sxv.). miuxedavad amisa, E-60 trasis sxvadasxva
monakveTebze samSeneblo saqmianobis mowyobis gamocdilebis mixedviT,
vvaraudobT, rom aSendeba damxmare samSeneblo obieqtebis kompleqsi, maT
Soris - samSeneblo banaki 50 muSis dasabinaveblad (daaxl. 0.75 ha
farTobis), transportisa da aRWurvilobis ezo 25-mde erTeuli
satransporto saSualebisaa da mZime samSeneblo teqnikisaTvis (daaxl. 1
ha) (buldozerebi, eqskavatorebi, amweebi da sxv.) da betonis asfalto-
betonis qarxana (daaxl. 1 ha).
Serbilebis zomebTan dakavSirebuli gzS-s TavSi 8.1.1.11 Cven aRvwereT
zemonaxnebeli damxmare samSeneblo obieqtebis daproeqtebisa da
eqsploataciis dros gamosayenebeli procedurebi da pirobebi da aseve
optimaluri adgilmdebareobis variantebi.
33
3. samarTlebrivi CarCo
3.1 saqarTvelos garemosdacviTi kanonmdebloba.
saqarTvelos garemosdacviTi samarTali moicavs sakanonmdeblo CarCos
qveynis konstituciisa da garemos dacvis Sesaxeb kanonis saxiT,
specifiur garemosdacviT kanonebs, saerTaSoriso konvenciebs,
kanonqvemdebare normatiul aqtebs, prezidentis brZanebulebebs,
ministrTa kabinetis dadgenilebebs, ministrebis brZanebebs,
instruqciebs da sxva.
cxrilSi 3.1. warmodgenilia saqarTvelos kanonebisa da regulaciebis
nusxa, romlebic gaTvaliswinebulia proeqtis garemoze zemoqmedebis
Sefasebis procesSi.
cxrili 3.1. proeqtTan dakavSirebuli kanonebisa da regulaciebis nusxa
miRebis
weli kanonis dasaxeleba სარეგისტრაციო კოდი
CarCo kanonmdebloba
1995 saqarTvelos konstitucia
(ბოლო შესწორება: 04.10.2013)
010.010.000.01.001.000.116
1996 garemos dacvis Sesaxeb
(ბოლო შესწორება: 11/11/2015 )
360.000.000.05.001.000.184
საქმიანობაზე ნებართვის გაცემასთან დაკავშირებული კანონმდებლობა
2005
licenziebis da nebarTvebis Sesaxeb
(მიღებულია 24.062005 წ.,
(ბოლო შესწორება: 11/11/2015)
300.310.000.05.001.001.914
2007
ekologiuri eqspertizis Sesaxeb
(მიღებულია 14.12.2007 წ., ბოლო შესწორება: 25/03/2013
360.130.000.05.001.003.079
2007
garemoze zemoqmedebis nebarTvis
Sesaxeb
(მიღებულია 14.12.2007 წ.,
11/11/2015 -ის მდგომარეობით)
360.160.000.05.001.003.078
2013 დებულება გარემოზე ზემოქმედების
შეფასების შესახებ 360160000.22.023.016156
34
miRebis
weli kanonis dasaxeleba სარეგისტრაციო კოდი
(მინისტრის ბრძანება N31 15.05.2013)
2009
საქართველოს მთავრობის დადგენილება „მშენებლობის ნებართვის გაცემის წესისა და სანებართვო პირობების შესახებ“ (24/03/2009 57, ბოლო შესწორება - 19/04/2016);
330130000.10.003.019241
specifikuri garemosdacviTi kanonebi
1994
niadagis dacvis Sesaxeb
(მიღებულია 12.05.1994 წ.,
ბოლო შესწორება - 16/07/2015);
370.010.000.05.001.000.080
2003
საქართველოს კანონი „ნიადაგების კონსერვაციისა და ნაყოფიერების აღდგენა-გაუმჯობესების შესახებ“ მიღებულია 08/05/2003 2260, ბოლო შესწორება - 19/04/2013);
370.010.000.05.001.001.274
1997
wylis Sesaxeb
(მიღებულია 26.10.1997 წ., 26.12.2014წ.-ის მდგომარეობით)
400.000.000.05.001.000.253
1999 atmosferuli haeris dacvis Sesaxeb
(22.06.1999 წ, 5.02.2014 წ-ის მდგომარეობით)
420.000.000.05.001.000.595
1999 saqarTvelos tyis kodeqsi
(22.06.1999 წ., 6.09.2013 წ-ის მდგომარეობით)
390.000.000.05.001.000.599
2003
saqarTvelos wiTeli nusxis da
wiTeli wignis Sesaxeb (6.06.2003 წ., 6.09.2013 წ-ის მდგომარეობით)
360.060.000.05.001.001.297
2006
saqarTvelos zRvisa da mdinareTa
napirebis regulirebisa da sainJinro
dacvis Sesaxeb
(05/05/2011 მდგომარეობით)
330.130.000.11.116.005.130
1996
daculi teritoriebis sistemis
Sesaxeb
(30.04.2014 წ-ის მდგომარეობით)
360.050.000.05.001.000.127
2007 დაცული ტერიტორიების სტატუსის 360.050.000.05.001.003.060
35
miRebis
weli kanonis dasaxeleba სარეგისტრაციო კოდი
შესახებ
(30.04.2014-ის მდგომარეობით)
2007
sazogadoebrivi janmrTelobis
Sesaxeb
(11/12/2015 -ის მიხედვით)
470.000.000.05.001.002.920
1996 წიაღის Sesaxeb
(26.12.2014 - მდგომარეობით)
380.000.000.05.001.000.140
1997 cxovelTa samyaros Sesaxeb
(26.12.2014-ის მიხედვით)
410.000.000.05.001.000.186
2014 narCenebis marTvis kodeqsi
(ბოლო შესწორება -19/02/2015 )
360160000.05.001.017608
1995
საქართველოს კანონი „საქართველოს რესპუბლიკის ტერიტორიაზე ნარჩენების ტრანზიტისა და იმპორტის შესახებ“ (08/02/1995 631, ბოლო შესწორება - 06/09/2013).
300230000.05.001.017071
1998 პესტიციდების და აგროქიმიკატების შესახებ (08.05.2012წ-ის მდგომარეობით)
340120000.05.001.016723
sxva relevanturi kanonebi
2007 kulturuli memkvidreobis Sesaxeb
(8.05.2007 წ., 26.12.2014 წ-ის მდგომარეობით)
450.030.000.05.001.002.815
2005 saxanZro usafrTxoebis Sesaxeb (24.06.2005-ის მდგომარეობით)
140.060.000.05.001.000.355
1994 საქართველოს კანონი საავტომობილო გზების შესახებ (24/12/2013 მდგომარეობით)
310.090.000.05.001.000.089
cxrili 3.2 გარემოსდაცვითი რეგლამენტები
წყლის დაცვა რეგლამენტი დამტკიცებულია საწარმოო და არასაწარმო ობიექტების
ჩამდინარე წყლების ზედაპირული წყლის ობიექტებში ჩაშვების ტექნიკური რეგლამენტი;
საქართველოს მთავრობის დადგენილება #17, 2014 წლის 3 იანვარი, „გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტების დამტკიცების თაობაზე“.
ზედაპირული წყლის ობიექტიდან წყლის ამოღების ტექნიკური
საქართველოს მთავრობის დადგენილება #17, 2014 წლის 3 იანვარი,
36
რეგლამენტი;
„გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტების დამტკიცების თაობაზე“.
ზედაპირული წყლის ობიექტიდან წყლის ამოღების ტექნიკური რეგლამენტის ფორმა
საქართველოს მთავრობის დადგენილება #17, 2014 წლის 3 იანვარი, „გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტების დამტკიცების თაობაზე“.
საქართველოს ზედაპირული წყლების დაბინძურებისაგან დაცვის ტექნიკური რეგლამენტი
საქართველოს მთავრობის დადგენილება 425, 2013 წლის 31 დეკემბერი, „საქართველოს ზედაპირული წყლების დაბინძურებისაგან დაცვის ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე“
წყალდაცვითი ზოლის შესახებ ტექნიკური რეგლამენტი
საქართველოს მთავრობის დადგენილება 440, 2013 წლის 31 დეკემბერი, წყალდაცვითი ზოლის შესახებ ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე
საქართველოს მცირე მდინარეების წყალდაცვითი ზოლების (ზონების) შესახებ ტექნიკური რეგლამენტი
საქართველოს მთავრობის დადგენილება 445, 2013 წლის 31 დეკემბერი, საქართველოს მცირე მდინარეების წყალდაცვითი ზოლების (ზონების) შესახებ ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე.
სასმელი წყლის დაცვა
სასმელი წყლის ტექნიკური რეგლამენტი
საქართველოს მთავრობის დადგენილება #58, 2014 წლის 15 იანვარი,
ატმოსფერული ჰაერის დაცვა
ტექნიკური რეგლამენტი ატმოსფერული ჰაერის მავნე ნივთიერებებით დამაბინძურებელი საქმიანობებისთვის
საქართველოს მთავრობის დადგენილება #17, 2014 წლის 3 იანვარი, „გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტების დამტკიცების თაობაზე“
ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების სტაციონარული წყაროების ინვენტარიზაციის ტექნიკური რეგლამენტი
საქართველოს მთავრობის დადგენილება #42, 2014 წლის 6 იანვარი, „ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების სტაციონარული წყაროების ინვენტარიზაციის ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე“
დაბინძურების სტაციონარული წყაროებიდან მავნე ნივთიერებათა გაფრქვევების თვითმონიტორინგის და ანგარიშგების წარმოების ტექნიკური რეგლამენტი
საქართველოს მთავრობის დადგენილება 413, 2013 წლის 31 დეკემბერი, „დაბინძურების სტაციონარული წყაროებიდან მავნე ნივთიერებათა გაფრქვევების თვითმონიტორინგის და ანგარიშგების წარმოების ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე“
ნიადაგის დაცვა
ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნის, შენახვის, გამოყენებისა და რეკულტივაციის შესახებ ტექნიკური რეგლამენტი
საქართველოს მთავრობის დადგენილება 424 2013 წლის 31 დეკემბერი, „ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნის, შენახვის, გამოყენებისა და რეკულტივაციის შესახებ“ ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე/ 08/08/2014 მდგომარეობით
ნარჩენების მართვა
ტექნიკური რეგლამენტი - „ნაგავსაყრელის მოწყობის, ოპერირების, დახურვისა და შემდგომი მოვლის შესახებ“
საქართველოს მთავრობის დადგენილება 421 2015 წლის 11 აგვისტო
37
შრომის უსაფრთხოება
მშენებლობის უსაფრთხოების შესახებ ტექნიკური რეგლამენტი
საქართველოს მთავრობის დადგენილება 361 2014 წლის 27 მაისი „მშენებლობის უსაფრთხოების შესახებ ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე“
saqarTvelos mier xelmowerili zogierTi saerTaSoriso SeTanxmeba da
konvencia
• konvencia garemos dacviT sakiTxebTan dakavSirebuli informaciis
xelmisawvdomobis, gadawyvetilebebis miRebis procesSi sazogadoebis
monawileobisa da am sferoSi marTlmsajulebis sakiTxebze xelmisawvdomobis
Sesaxeb (orhusis konvencia, 1998 w.), saqarTvelo miuerTda 2001 w-s.
konvenciis mizania uzrunvelyos axlandeli da momavali Taobis
ufleba icxovros janmrTel da usafrTxo garemoSi,
moqalaqeebisaTvis xelmisawvdomi gaxados garemosdacviTi
informacia, uzrunvelyos maTi monawileobis ufleba
gadawyvetilebebis miRebis procesSi, aseve sazogadoebis ufleba
xsenebuli uflebebis darRvevis SemTxvevaSi xeli miuwvdebodes
marTlmsajulebaze.-
• konvencia saxifaTo narCenebis transsasazRvro gadazidvis da ganTavsebis
kontrolis Sesaxeb, bazeli, 1989. saqarTvelo miuerTda 1999 w-s.
• gaeros konvencia mdgradi organuli damabinZureblebis Sesaxeb (POPs), stokholmi, 2001. saqarTvelo miuerTda 2006 w-s.
• konvencia biomravalferovnebis Sesaxeb, rio de Janeiro, 1992w. saqarTvelo
miuerTda 1994 w-s.
• kartaxenas oqmi, saqarTveloSi ratificirebulia 2008 w-s.
• konvencia gadaSenebis piras myofi veluri faunisa da floris saxeobebiT
saerTaSoriso vaWrobis Sesaxeb (CITES), vaSingtoni, 1973. saqarTvelo
miuerTda 1996 w-s.
• ozonis Sris dacvis Sesaxeb venis konvencia, vena, 1985. saqarTvelo miuerTda
1996w-s.
• monrealis oqmi ozonis Sris damSlel nivTierebaTa Sesaxeb, monreali, 1987.
saqarTvelo miuerTda 1996-s.
ozonis Sris damSlel nivTierebaTa Sesaxeb
monrealis 1987 wlis oqmis cvlileba, monreali, 1997. saqarTvelo
miuerTda 2000 w-s.
ozonis Sris damSlel nivTierebaTa Sesaxeb
monrealis 1987 wlis oqmis cvlileba, kopenhageni, 1992.
saqarTvelo miuerTda 2000 w-s.
38
• gaeros klimatis cvlilebis CarCo konvencia, niu-iorki, 1994. saqarTvelo
miuerTda 1994 w-s.
• kiotos oqmi, kioto, 1997, saqarTvelo miuerTda 2005 w-s;
• Sor manZilebze haeris transsasazRvro dabinZurebis konvencia, Jeneva, 1979.
saqarTvelo miuerTda 1999 w-s.
• gaeros konvencia gaudabnoebis winaaRmdeg brZolis Sesaxeb, parizi 1994.
saqarTvelo miuerTda 1999 w-s.
• konvencia calkeuli saSiSi qimiuri nivTierebaTa da pesticidebiT vaWrobis
sferoSi winaswar dasabuTebuli Tanxmobis proceduris Sesaxeb (POPs), roterdami, 1998. saqarTvelo miuerTda 2006 w-s.
• strategiuli midgoma saerTaSoriso qimiuri nivTierebebis marTvaze
(SAICM), 2002 w. saqarTvelo miuerTda 2002 w-s.
39
4. proeqtis bunebrivi garemos aRwera
4.1 klimati, haeris xarisxi, fonuri xmauri da radiacia
4.1.1 klimati
sakvlevi raionis ganTavsebis teritoriis klimaturi monacemebi
aRebulia saqarTvelos samSeneblo klimatologiuri normidan - pn 01.05-
08, saproeqto ubanTan yvelaze axlomdebare meteopunqt adigenis
monacemebis mixedviT (simaRle zRvis donidan 1185m). aRniSnuli normis
cxril 2-Si mocemuli ZiriTadi maxasiaTeblebis mixedviT, saproeqto
teritoria miekuTvneba Ig qveraions. qvemoT moyvanili klimaturi
maxasiaTeblebi aRebulia aRniSnuli normativis Sesabamisi cxrilebidan.
cxrili 4.1 klimaturi qveraionis ZiriTadi maxasiaTeblebi (cxrili-2)
klimaturi raioni
klimaturi qveraioni
ianvris saSualo
temperatura 0C
zamTris 3 Tvis qaris saSualo
siCqare, m/wm
ivlisis saSualo
temperatura, 0C
ivlisis fardobiTi tenianoba,
% I Ig -4-dan -14-
mde - +12-dan +21-
mde -
cxrili 4.2. haeris temperatura da tenianoba (cxrilebi 11, 12, 13)
# Kklimaturi maxasiaTebeli
Tveebis mixedviT wli uri
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
1
haeris saSualo Tviuri da wliuri temperatura, 0C
-4.1 -2.6 1.8 7.6 12.5 15.3 18.7 19.0 15.
0 9.8 3.9 -1.2 8.0
2 haeris temperaturis absoluturi minimumi,0C
-31
3 haeris temperaturis absoluturi maqsimumi,0C
36
4 yvelaze cxeli Tvis saSualo maqsimumi, 0C
- - - - - - 26.7 - - - - - -
5 haeris temperaturis saSualo amplituda, 0C
8.3 8.7 10.4
12.7
13.2 13.2 13.3 14.3 13.
8 12.2 9.9 8.6 -
6 haeris fardobiTi tenianoba, %
75
73
70 62 6
4 67 65 64 67 70 75 70 69
40
ცxrili 4.3 naleqebis raodenoba da Tovlis safari (cxrilebi 15, 17) naleqebis raodenoba weliwadSi,
mm
naleqebis dReRamuri maqsimumi, mm
Tovlis safaris wona, kpa
Tovlis safaris dReTa ricxvi
Tovlis safaris wyalSemcveloba,
mm
594 48 0,68 69 60
cxrili 4.4 qaris wnevis normatiuli mniSvnelobebi (cxrili-18)
W0
5 weliwadSi erTxel, kpa
W0
15 weliwadSi erTxel, kpa
0,30 0,38 cxrili 4.5 qaris udidesi siCqare, SesaZlebeli 1, 5, 10, 15, 20 weliwadSi erTxel, m/wm (cxrili-19)
1 weliwadSi 5
weliwadSi 10
weliwadSi 15
weliwadSi 20
weliwadSi 17 15 20 21 21
cxrili 4.6 gruntebis sezonuri gayinvis normatiuli siRrme, sm. (cxrili-20)
Tixa da Tixnari grunti
qviSa wvrili da mtvrisebri, qviSnari
qviSa saSualo da msxvili,
xreSovani qviSa
msxvilnatexovani grunti
65 78 84 97
samSeneblo-klimaturi daraionebis mixedviT sakvlevi raioni
miekuTvneba Ig qveraions.
cxrili 4.7 ატმოსფერული ჰაერის ტემპერატურა, ატმოსფერული ნალექები და ფარდობითი ტენიანობა
ადმინისტრაციული ერთეული
საშუალო წლიური ტემპერატურა, °C
ნალექები საშუალო წლიური
ტენიანობა, % წლიური, მმ დღიური
მაქსიმუმი, მმ
ახალციხე 9.0 513 62 69
ადიგენი 8.0 594 48 69
ხულო 10.4 1228 133 70
შუახევი 11.8 1180 138 74
41
ქედა 12.7 1652 210 77
ხელვაჩაური 14.1 2590 256 79
cxrili 4.8 ქარის მახასიათებლები საგზაო დერეფნისთვის
ადმინისტრაციული ერთეული
ქარი სიჩქარე, მ / წმ
იანვარი ივლისი ქარის უდიდესი სიჩქარე მოცემული
პერიოდისთვის:
მაქს მინ მაქს მინ 1 წელი 5 წელი 10 წელი 15 წელი 20 წელი
ახალციხე 2.2 0.7 3.2 1.0 19 23 27 28 29
ადიგენი 3.6 0.6 3.3 1.0 17 15 20 21 21
ხულო 3.8 2.1 2.6 1.6 14 18 19 20 21
შუახევი n.d.1 n.d. n.d. n.d. 15 18 19 20 22
ქედა 2.0 0.3 2.2 0.6 16 20 22 23 24
ხელვაჩაური n.d. n.d. n.d. n.d. 21 25 27 28 28
cxrili 4.9 ქარის მიმართულების და შტილის განმეორებადობა წელიწადში საგზაო დერეფნისთვის
ადმინისტრაციული ერთეული
ქარის მიმართულების და შტილის განმეორებადობა წელიწადში, %
ჩ ჩა ა სა ს სდ დ ჩდ შტილი
ახალციხე 5 16 17 11 7 18 20 6 42
ადიგენი 2 1 8 5 2 4 44 34 56
ხულო 26 21 1 1 24 20 3 4 14
შუახევი n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d.
ქედა 1 9 26 8 6 19 29 2 56
ხელვაჩაური n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d.
1 n.d. - მონაცემები არ არსებობს
42
cxrili 4.10 ატმოსფერული ჰაერის ფარდობითი ტენიანობა თვეების მიხედვით საგზაო დერეფნისთვის
ადმინისტრაციული ერთეული
ატმოსფერული ჰაერის ფარდობითი ტენიანობა, %
იანვ
არი
თებ
ერვა
ლი
მარ
ტი
აპრ
ლი
მაის
ი
ივნი
სი
ივლ
ისი
აგვი
სტო
სექტ
ემბე
რი
ოქტ
ომბ
ერი
ნოემ
ბერ
ი
დეკ
ემბე
რი
საშ.
წლ
იურ
ი
ახალციხე 75 74 69 65 66 66 64 63 66 71 76 78 69
ადიგენი 75 73 70 62 64 67 65 64 67 70 75 70 69
ხულო 69 69 68 64 66 72 77 75 74 70 66 65 70
შუახევი 74 74 70 66 68 74 78 78 79 75 76 76 74
ქედა 78 76 73 70 73 76 80 82 83 81 79 77 77
ხელვაჩაური 79 78 77 75 76 78 82 84 84 82 80 78 79
cxrili 4.11 თოვლის საფარის მახასიათებლები საგზაო დერეფნისთვის
ადმინისტრაციული ერთეული
თოვლის საფარის წონა, კპა
თოვლის საფარის დღეთა რიცხვი
თოვლის საფარის წყალშემცველობა, მმ
ახალციხე 0.68 63 49
ადიგენი 0.68 69 60
ხულო 1.69 93 222
შუახევი 1.14 61 125
ქედა 1.30 45 127
ხელვაჩაური 0.50 18 -
43
4.1.2 haeris xarisxi da xmauri
haeris xarisxi
sabWoTa kavSiris daSlamde saxelmwifo hidrometeorologiuri
samsaxurebi pasuxismgebelni iyvnen haeris ZiriTadi damabinZureblebis
koncentraciis (3 jer dReSi) regularulad gazomvaze: myari nawilakebi,
SN2, NN2 da C N aseve zogierTi specifikuri damabinZureblebi
adgilobrivi stacionaluri wyaroebidan. aRniSnuli gazomvebi
saqarTveloSi 1991 wlamde xorcieldeboda 11 didi qalaqSi da 33
gazomvis adgilas. Tumca, droTa ganmavlobaSi maTi mocvis areali
TandaTan Semcirda. 1994 wlis Semdeg haeris xarisxis saimedo Sefaseba
ar ganxorcielebula. qalaqebis umravlesobaSi maqsimaluri dasaSvebi
koncentratebis (NNC ) zRvari gadalaxulia. qvemoT mocemuli cxrilSi
naCvenebia gazomili koncentraciis koeficienti municipaluri gazomvis
sadgurebSi maqsimalur dasaSveb monacemebTan SedarebiT q. baTumSi
cxrili 4.12
koncentraciebis saSualo wliuri raodenoba mg/m3
weli mtveri SO2 SO4 NO2 H2S
2004 0.203 0.097 0.02 0.049 _
2005 0.17 0.098 0.023 0.052 0.0047
2006 0.295 0.1024 0.0209 0.0639 0.00825
2008 0.5 0.09 0.01 0.12 =
2013 0.4 0.16 0,16
maqsimaluri koncentracia mg/m3
weli mtveri SO2 SO4 NO2 H2S
2004 0.5 0.15 0.04 0.08 _
2005 0.5 0.19 0.04 0.08 0.008
2006 2.3 0.29 0.09 0.13 0.019
2008 1.2 0.21 0.02 0.25 =
2013 0.7 0.24 0,25
44
wyaro: saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministro. garemos erovnuli saagento
haeris gamonabolqvi
saqarTvelos daaxloebiT haeris dabinZurebis 3000 stacionaluri
wyaro aqvs ZiriTad industriul seqtorebSi, rogoricaa energetika,
rkina da foladi, qimiuri da navTobqimiuri, xe-tyis da qaRaldis, da
sakvebis gadamuSavebis dargebi. Tumca, amJamad mxolod ramodenime
maTgani funqcionirebs sruli datvirTviT. SerCeuli haeris
damabinZureblebis mTliani emisia warmodgenilia qvemoT mocemul
cxrilSi. es monacemebi miRebulia C NRINNIR-is meTodologiis
gamoyenebiT, emisiis indikatorebisa da saqmianobis indikatorebis
mixedviT (umTavresad energiis moxmarebis an mwarmoeblurobis formiT)
sxvadasxva seqtorebisaTvis. isini moicaven
Semdeg stacionarul wyaroebs: el. energiis sadgurebi, sawvavis wva
rogorc samrewvelo, aseve arasamrewvelo sawarmoebSi, da industriul
procesebSi. mobiluri wyaroebi Seicavs sagzao transports, sarkinigzo
transports, sahaero transports, sazRvao transports da sxva. mobilur
wyaroebs.
suraTi 3.1
45
suraTi 3.2
46
cxrili @4.13 atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa gafrqveva, maTi gawmenda,
utilizireba
tona/weli
aWaris regioni 2010 წელი
sawarmoTa raodenoba 136
47
cxrili 4.14
atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa gafrqveva, maTi gawmenda, utilizireba tona/weli
samcxe-javaxeTis regioni 2010 sawarmoTa raodenoba 76
თებერვლის თვეში ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების მონიტორინგი ქ. ბათუმში წარმოებდა აბუსერიძის ქუჩაზე განთავსებულ სადამკვირვებლო პუნქტზე. განისაზღვრებოდა ატმოსფერული ჰაერის შემდეგი დამაბინძურებელი ნივთიერებების კონცენტრაციები: მტვერი, გოგირდისა და აზოტის დიოქსიდები, ნახშირჟანგი და ტყვია. განსაზღვრული მაქსიმალური ერთჯერადი და საშუალოთვიური კონცენტრაციები თითოეული
ქ.ბათუმში დაფიქსირებული მაქსიმალური ერთჯერადი და საშუალოთვიური კონცენტრაციები თებერვალი 2016 cxrili 4.15
48
წყლის დაბინძურება ზედაპირული წყლის სინჯები აღებულ იქნა მდ ძინძადან 3 სხვადასხვა უბანზე,
საპროექტო ხიდების განლაგების ადგილას: xidi pk 35+72.20 xidi pk 37+11.21 xidi pk 73+93.04 ; შედეგები მოცე,ულია ქვემოთ ლაბორატორიული ოქმების სახით.
49
50
51
52
xmauri
garemosdacvis samecniero-kvleviTi insitituti gauqmebamde
pasuxismgebeli iyo xmauris monitoringsa da marTvaze, magram
SezRuduli resursebis gamo ar arsebobs xmauris sistematuri
monitoringo erovnuli masStabiT. xmauri izomeba sazogadoebidan
miRebul saCivrebze reagirebis mizniT.
1992 wlidan 2002 wlamde xmauri izomeboda TbilisSi xuT adgilas.
xmauris done 7.5 m-ze zeviT trotuaridan meryeobda 71dB–dan 80 dB –mde.
rkinigzis xmauri liandagidan 25 m-Si Seadgenda 65 dB –s dRisiT, xolo
63dB-s – RamiT. xmauri aseve izomeboda 199902001 wlebSi rusTavSi (73-75
dB), foTSi (72-74 dB), TelavSi (70dB) da gorSi (72 dB). evropuli
standartebis Sesabamisad xmauris maqsimaluri done urbanul adgilebSi
65 dB –ia dRis saaTebSi, xolo - 55 dB Ramis saaTebSi. xmis spontanuri
gazomva miuTiTebs, rom transportiT gamowveulma xmaurma did qalaqebSi
Semawuxebel dones miaRwia, da transportis simWidrovis zrdasTan
erTad mosalodnelia xmauris kidev ufro mateba.
amitom, ar arsebobs sakmarisi informacia wyaltuboSi xmis done
normis farglebSia Tu ara, Tumca mosalodnelia, rom realuri
problemebi ar wamoiWreba am mxriv. Tumca, detaluri proeqtisa da
garemoze zemoqmedebis Sefasebis etapze saWiro iqneba xmauris donis
monitoringi dasaxlebul punqtebSi da prevenciuli RonisZiebebis
gaTvaliswineba dagegmvis dros.
saqarTveloSi moqmedi standartebi xmauris donis Sesaxeb efuZneba
yofili sabWoTa kavSiris sanitarul normebs, # 3077-84, sadac
miTiTebulia xmauris sxvadasxva normebi sxvadasxva zonebisaTvis. Tumca,
yvelaze Sesabamisi standartebi aris xmauris limitis Sesaxeb
sacxovrebeli saxlebSi da maT gareT (kedelTan), romelic Semdegia:
sacxovrebeli saxlebis SigniT:
Leq (eqvivalenturi uwyveti xmauris done) (7a.m.- 11p.m.) indikatoruli
(Sesabamisi) xmauri = 40dB(N), maqsimaluri done = 55dB(N)
Leq(11p.m.- 7a.m.) indikatoruli (Sesabamisi) xmauri = 30dB(N), maqsimaluri
done = 45dB(N)
sacxovrebeli saxlebis gareT (izomeba kedelTan):
Leq (7a.m.- 11p.m.) indikatoruli (Sesabamisi) xmauri = 55dB(N), maqsimaluri
done = 70dB(N)
Leq(11p.m.- 7a.m.) indikatoruli (Sesabamisi) xmauri = 45dB(N), maqsimaluri
done = 60dB(N)
fluqtuaciuri/ZiriTadi/fonuri xmauris gazomvis monacemebi
xmauris gazomva ganxorcielda 2014 wlis 17 ivniss.
53
xmauris arsebuli fornis gazomva ganxoecielda britanuli
warmoebis danadgariT “PCE-EM882”. gazomvedi Catarda Semdegi
meTodologiiT. TiToeul wertilSe naxevari saaTis ganmavlobaSi yovel
5 wuTSi xorcieldeboda danadgaris maCveneblidan monacemis aReba (sul
6 monacemi) da xmauris TviToeuli wertilisaTvis gamoiTvleboda
saSualo.
sakontrolo wertilebi SerCeul iyo 3 ubani: ubani #1 trasis sawyisi
wertili (km 0) goderZis uReltexilTan (arsebul gzasTan: trasidan 5
da 25m-is manZilze), #2 ubani sofel lodiZirTan (km 4,0) da #3 ubani s.
zarzmasTan (km 17,0), trasis bolo wertili. rogorc qvemoT cxrilSi
moyvanili monacemebidan Cans #1 da 2 wertilebTan arsebuli xmauris
fonuri done sakmaod dabalia gzis maxloblobaSic da kidev ufro
dabali - gzisgan moSorebiT. xolo, uban #3 –Tan, romelic s.zarzmaSi
aris ganlagebuli, xmauris done odnav maRalia gzis maxloblad da
moSorebiTac.
sur 4.1 xmauris gamzomi xelsawyo
cxrili 4.16 gazomili xmauris fonuri done
ubani dro maqs. db saS. db 1
(5m arsebuli gzidan) 16:00 55 45
1 (25m arsebuli gzidan) 16:30 48 40
2 (5m arsebuli gzidan) 14:30 55 42
2 (25m arsebuli gzidan) 15:00 45 40
3 (5m arsebuli gzidan) 12:00 65 50
3 (25m arsebuli gzidan) 12:30 60 45
54
4.2 garemos fiziko-geografiuli daxasiaTeba
4.2.1 geomorfologia da reliefi
geomorfologiurad teritoria Sedis aWara-TrialeTis naoWa
sistemis, carcis da paleogenis kldovani da naxevradkldovani
vulkanogenur-danaleqi qanebis raionSi da nawilobriv moicavs paleogen
neogenis kldovani da naxevradkldovani subargilitebisa da
piroklasturi qanebis raions – kerZod axalcixis depresiis qveraions.
aWara – TrialeTis naoWa sistemis damaxasiaTebeli Taviseburebaa
naoWebis maraoseburi gadayiraveba CrdiloeT nawilSi saqarTvelos
beltis mimarTulebiT da samxreT nawilSi arTvini – bolnisis beltis
mimarTulebiT.
4.2.2 proeqtis geodinamiuri da geoteqnikuri pirobebi da
saproeqto gzis detaluri aRwera
Tanamedrove sainJinro-geologiuri procesebidan raionSi
gavrcelebulia mewyruli procesebi, romelTa gavrceleba aRiniSneba
arsebuli gzis farglebSi da masStabebi StambeWdavia. aseve aRsaniSnavia
Rvarcofuli procesebi, romlebsac adgili aqvs Sesatyvisi Rvarcof-
transformirebadi naleqebis mosvlis SemTxvevaSi da gamonatani masala,
aseulobiT kuburi metria da romlebic aRiniSneba arsebuli da
sareabilitacio monakveTis farglebSi, gansakuTrebiT sawyis nawilSi.
aseve aRsaniSnavia gamofitvisa da eroziis procesebi.
gamofitvis procesebi gavrcelebulia ZiriTadad ferdobebze.
temperaturuli meryeobis Sedegad xdeba ferdobebis intensiuri
gamofitva da gamofitvis produqtis ferdobebis ZirSi dagroveba, rasac
xels uwyobs ferdobis amgebi qanebis Semadgenloba.
xevebisa da xeobebSi ZiriTadad gavrcelebulia gverdiTi erozia,
xdeba napirebis intensiuri recxva, agreTve siRrmuli erozia, rac
gamoixateba xevebisa da Senakadebis siRrmeebSi.
saqarTvelos seismuri daraionebis mixedviT teritoria Sedis 7
balian seismur zonaSi.
sareabilitacio gzis monakveTi iwyeba goderZis ureltexilis
zeda nawilSi, baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis 109+680km-ze. gza
gadis saSualod danawevrebul mTian reliefze, Zlier damreci da
cicabo ferdobebis Taroze.
pk0+00-dan - pk35+35-mde gza gadis rbil reliefze, mdinare ZinZas
marcxena, mdgradi ferdis Taroze, romelic zedapirulad gadafarulia
55
myinvaruli, morenuli naleqebiT – Tixnari RorRiT, cudad damuSavebuli
lodebis CanarTebiT 20%-mde, romelTa sisqe 5m-ze metia.
gzis saval nawili ZiriTadad RorRovan-xreSovania, sisqiT 15-20sm,
asfaltis safari SemorCenilia naglejebis saxiT.
suraTi 4.2 gzaze deformaciebi da jdenebi ar aris.
gzis savali nawilis konstruqcia mowyobilia, Tixnari RorRiT,
lodebis CanarTebiT 20%-mde.
mdinaris Zlier damreci ferdobi romelzedac gadis gza mdgradia
da danawevrebulia mcire da saSualo zomis mravalricxovani xevebiT,
romlebzedac mowyobili wyalgamtari milebi dazianebulia.
ferdobidan monadeni wylebis modineba xdeba gzis saval nawilze,
vinaidan arsebuli gruntis kiuvetebi amovsebuli da dazianebulia.
gzis am monakveTze pk19+55 – pk19+85 monakveTze, gzis marcxena
ferdze, gzis gaswvriv, aRiniSneba Zlier gamofituli kldovani,
dacurebuli, porfiritebisagan agebuli blokis gaSiSvleba.
pk21+00-dan - pk21+50-mde gzis marcxena ferdobis tanidan, aRiniSneba
didi raodenobiT wylis gamosavlebi da wylis dagroveba xdeba
ferdobis ZirSi, gzis gaswvriv, rac iwvevs gzis fundamentSi wylis
moxvedras da savali nawilis dazianebas. ferdobi agebulia Tixnari
RorRiT, lodebis CanarTebiT 20%-mde., romelTa sisqe 5m-ze metia.
gzis savali nawilis gafarToeba SesaZlebelia marcxena ferdobis
CamoWris xarjze, vinaidan gzis marjvena ferdi Zlier cicaboa.
pk33+00-dan - pk35+35-mde gzaze mkveTri mosaxvevis aRmosafxvrelad.,
SesaZlebelia gzis marcxena damreci, mdgradi ferdobis CamoWra
monakveTis gasworebis mizniT. ferdobi agebulia Tixnari RorRiT,
lodebis CanarTebiT 20%-mde, romelTa sisqe 5m-ze metia.
pk35+35-dan - pk36+20-mde arsebuli gza kveTavs Rrma xevs, romelzedac
mowyobili arsebuli sworkuTxa mili avariulia.
56
xevis Ziri da ferdebi dafarulia RorRovani gruntiT, TeTri feris
Tixnarebis SemavsebliT da sustad damuSavebuli lodebis CanarTebiT
30%-mde. xevis ZirSi dagrovilia gamonatani masala, didi zonis (0.5-1.0m)
lodebis saxiT.
Sesatyvisi Rvarcof-transformirebadi naleqebis mosvlis
SemTxvevaSi xevSi SesaZlebelia mZlavri Rvarcofuli keris warmoqmna.
romlis gamonatani, aTeulobiT kuburi metri iqneba. Rvarcofuli
gamonatanis moqmedebis Sedegadaa dazianebuli arsebuli wyalgamtari
mili.
xevis siRrme gzis marjvena mxares 15-20 m-ia da cicaboa.
xevis ZirSi, gzis marjvena mxares aRiniSneba gamofituli, sustad
Secementebuli breqCiebis gamosavlebi.
gzis marcxena ferdobi cicaboa da TiTqmis vertikaluria da
daferulia
RorRovani gruntiT, TeTri feris Tixnarebis SemavsebliT da
sustad damuSavebuli lodebis CanarTebiT 30%-mde. xevis zeda
nawilSi wvimebis dros, mosalodnelia ferdobebis CamoSla da
CamonaSali masalis gzis saval nawilze dagroveba.
suraTi 4.3 pk36+64-dan - pk37+50-mde gza kveTavs Rvarcoful xevs, romlis
gamonatani sustad damuSavebuli lodebis saxiT, dagrovilia xevis ZirSi
gzis gadakveTaze da mis marjvena mxares, cicabo ferdobebis da xevis
ZirSi.
xevis ferdebi dafarulia RorRovani gruntiT, TeTri feris
Tixnarebis SemavsebliT da sustad damuSavebuli lodebis CanarTebiT
30%-mde. xevis ZirSi dagrovilia gamonatani masala, didi zonis (0.5-1.0m)
lodebis saxiT.
gzis marcxena ferdobi cicaboa da TiTqmis vertikaluria da
daferulia
57
RorRovani gruntiT, TeTri feris Tixnarebis SemavsebliT da
sustad damuSavebuli lodebis CanarTebiT 30%-mde. xevis zeda nawilSi,
romelic xasiaTdeba viwro xeobiT da aramdgradia, wvimebis dros,
mosalodnelia ferdobebis CamoSla da CamonaSali masalis gzis saval
nawilze dagroveba.
xevis ZirSi gzis marjvena mxares aRiniSneba gamofituli, sustad
Secementebuli breqCiebis gamosavlebi.
xevis siRrme gzis marjvena mxares 10-12 m-ia da cicaboa.
xevis gadakveTaze gzaze mowyobilia betonis foni, romelic Zlier
dazianebulia.
pk37+50-dan - pk55+50-mde gza gadis mdinare ZinZas marcxena ferdobis
Taroze. ferdobi mdgradia da tyiTaa dafaruli.
ferdobi zedapirulad gadafarulia eluviur – deluviuri masalis
mZlavri feniT, romelTa sisqe 3-5m-ze metia da warmodgenilia RorRi
Tixnaris SemavsebliT lodebis CanarTebiT 30%-mde.
gzis savali nawili ZiriTadad RorRovan-xreSovania, sisqiT 20-25sm.
gzaze deformaciebi da jdenebi ar aris.
suraTi 4.4 gzis marcxena mxares zedapiruli da ferdobidan monadeni wylebis
mosacileblad, saWiroa moewyos kiuveti, vinaidan wylis modineba xdeba
gzis saval nawilze.
pk55+50-ze gza kveTavs did xevs, romelic xasiaTdeba didi
raodenobiT lodebis gamonataniT. xevis wylis modineba xdeba gzis
saval nawilze da betonis fonis meSveobiT kveTavs mas. gzis marjvena
mxares arsebuli betonis kedeli mdgradia da dafuZnebulia RorRi
Tixnaris SemavsebliT lodebis CanarTebiT 30%-mde gruntze.
pk55+50-dan – pk78+50-mde gza gadis damreci, mdgradi ferdobis
Taroze.
ferdobi agebulia sustad Secementebuli TeTri feris, karbonatul-
Tixur cementze, susti simtkicis breqCiebisagan.
gzis saval nawili ZiriTadad RorRovan-xreSovania, sisqiT 20-25sm.
58
gzaze deformaciebi da jdenebi ar aris.
gzis gafarToeba SesaZlebelia marcxena ferdobis damuSavebis
xarjze.
gzis marcxena mxares zedapiruli da ferdobidan monadeni wylebis
mosacileblad, saWiroa moewyos kiuveti, vinaidan wylis modineba xdeba
gzis saval nawilze da azianebs mas.
gzis marjvena mxares ferdobi cicaboa da mdgradia.
gzis am monakveTze pk 67+73-ze, xevze mowyobilia wyalgamtari mili,
romlis gamosasvlelTan gzis marjvena mxares, mowyobilia gabionis da
qvis wyobis kedlebi. mili dazianebulia. aseve saWiroa pk67+40-ze xevis
wylis miyvana kiuvetis saSualebiT, arsebul wyalgamtar milamde.
gzis saval nawili ZiriTadad RorRovan-xreSovania, sisqiT 20-25sm.
gzaze deformaciebi da jdenebi ar aris.
suraTi 4.5 gzis gafarToeba SesaZlebelia marcxena ferdobis damuSavebis
xarjze.
ferdobis gamofitvis Sedegad warmoqmnili masala dagrovilia gzis
gaswvriv ferdobis ZirSi.
pk69+68-ze arsebuli sworkuTxa wyalgamtari milis gamosasvleli
qvis wyobis kedeli gzis marjvena mxares avariulia, radgan
gamorecxilia kedlis safuZveli.
pk74+00-ze gzis marcxena ferdobis mxridan xevis wylis
gadasaSvebad saWiroa moewyos xidi. dReisaTvis wylis modineba xdeba
gzis saval nawilze da fonis meSveobiT kveTavs gzas.
gzis marcxena ferdobis mxares xevis wylis Ziri warmodgenilia
breqCiebiT da xasiaTdeba safexuriani formiT, xolo marjvena mxare
xevis Ziri dafarulia gamonatani masaliT (lodebiTa da RorRiT
Tixnaris SemavsebliT.
pk78+50-dan - pk87+50-mde gza gadi sustad Secementebuli TeTri
feris, karbonatul-Tixur cementze, susti simtkicis breqCiebisagan
agebul, damreci, tyiani, mdgradi ferdobebis Taroze.
59
breqCiebi miekuTvnebian advilad gamifitvadi qanebis jgufs da isini
zedapirze gaSiSvlebisas swrafad ifitebian, ris Sedegadac ferdobebi
zedapirulad dafarulia maTi gamofitvis Sedegad warmoqmnili RorRi
lodebiT Tixnaris SemavsebliT gruntiT, romelTa sisqe 1-1.5m-ia.
ferdobis gamofitvis Sedegad warmoqmnili masala, RorRi lodebiT,
dagrovilia gzis gaswvriv ferdobis ZirSi.
ZiriTadad gza xreSovan-RorRovani masaliTaa dafaruli da misi
sisqe 20-25sm-ia.
gzaze deformaciebi da jdenebi ar aris.
gzis marcxena mxares zedapiruli da ferdobidan monadeni wylebis
mosacileblad, saWiroa moewyos kiuveti, vinaidan wylis modineba xdeba
gzis saval nawilze da azianebs mas.
gzis gaswvriv arsebuli wyalgamtari milebis gamosasvlelebTan
mowyobili qvis wyobis kedlebi ZiriTadad mdgradia.
gzis am monakveTze pk80+50-dan – pk83+00-mde ferdobebis gaswvriv
gaSiSvlebul naxevradkldovan qanebs - breqCiebs axasiaTebs Sreobrioba
da aRiniSneba didi zomis blokebad daSla. breqCiebs gzis gaswvriv
TiTqmis vertikaluri qanobi uWiravs.
suraTi 4.6 pk87+50-dan - pk96+50-mde gza gadis damreci, mdgradi ferdobis
Taroze, romelic zedapirulad dafarulia RorRi Tixnaris SemavsebliT
lodebis CanarTebiT 30%-mde, sisqiT 3-4m.
pk96+50-dan - pk99+80-mde gza gadis sustad Secementebuli TeTri
feris, karbonatul-Tixur cementze, susti simtkicis breqCiebisagan
agebul, damreci, tyiani, mdgradi ferdobebis Taroze.
sustad Secementebul breqCiebs axasiaTebs Sreobrioba da aRiniSneba
TeTri feris ZiriTadi Tixebis Sreebi, sisqiT 0.5-1.0m.
pk99+80-dan - pk109+60-mde gza gadis damreci, mdgradi ferdobis
Taroze, romelic zedapirulad dafarulia RorRi Tixnaris SemavsebliT
lodebis CanarTebiT 30%-mde, sisqiT 3-4m.
60
pk109+60-dan - pk112+00-mde gza gadis sustad Secementebuli TeTri
feris, karbonatul-Tixur cementze, susti simtkicis breqCiebisagan
agebul, damreci, tyiani, mdgradi ferdobebis Taroze.
sustad Secementebul breqCiebs axasiaTebs Sreobrioba da aRiniSneba
TeTri feris ZiriTadi Tixebis Sreebi, sisqiT 0.3-0.5m da romlebsac
UuWiravs TiTqmis vertikaluri qanobi.
pk112+20-ze gza kveTavs mdinares, romelzedac mowyobili xid-mili
mdgradia. mdinare moedineba rbil reliefze da mdinaris 3-5 m simaRlis
ferdebi mdgradia.
mdinaris Ziri da ferdebi dafarulia sustad damuSavebuli didi
zomis kaWar-kenWnariT, lodebis CanarTebiT, Tixnarisa da qviSnaris
SenavsebliT.
pk112+00-dan - pk120+00-mde gza gadis sof. uTxisubnis teritoriaze,
mdgradi, damreci ferdobis Taroze, romelic zedapirulad dafarulia
RorRi Tixnaris SemavsebliT lodebis CanarTebiT 30%-mde, romelTa
sisqe 10m-ze metia.
pk87+50-dan - pk130+10-mde gzis savali nawili RorRovan-xreSovania,
sisqiT 20-25sm, asfasltis safari SemorCenilia naglejebad da
monakveTebis saxiT.
am monakveTze pk90+50-dan – pk101+30-mde gzis savali nawilze
asfaltis safari, sisqiT 6-8sm. SenarCunebulia TiTqmis mTel farTze
da Zlier dazianebulia.
gzaze deformaciebi da jdenebi ar aris.
pk120+00-dan - pk129+00-mde arsebuli gza gadis mewyruli ferdis
SemovliT monakveTze.
arsebuli gzis Zveli monakveTi, gadioda mewyruli ferdobis Sua
nawilSi, sadac mewyruli masis sisqe (WaburRilebis monacemebis mixedviT
15m-ze metia) da Dgzis am monakveTis aRdgena did sirTuleebTanaa
dakavSirebuli.
ferdobi romelzedac ganviTarebulia mewyeri Zlier damrecia da
dafarulia tyiT. ferdobze mkveTradaa gamoxatuli mewyruli sxeulis
forma, ferdobis tanSi ganviTarebulia 8-12 metri sisqis mewyruli
wyvetebi, romelic vrceldeba mTeli mewyruli sxeulis farTze.
mewyeri cocviTi tipisaa, zedapiri zeda nawilSi talRovan-
safexurisebria. xolo qveda nawili talRovania. mewyeri savaraudod
xasiaTdeba faruli dinamikiT, razec miuTiTebs mewyruli sxeulis
calkeuli aqtiuri ubnebi. mewyruli sxeulis sisqe 15m-ze metia.
mewyruli sxeulis qveda nawilSi aRiniSneba gruntis da miwisqvesa
wylebis gamosavlebi.
mewyruli sxeuli agebulia msxvilnatexovani RorRiT, TeTri feris
Tixebisa da Tixnarebis SemavsebliT, lodebis (diametriT 0.5-1.5m)
CanarTebiT 20-30%-mde, romelTa simZlavre 15-20m-ze metia, aseve
WaburRilebis monacemebis mixedviT, sxvadasxva siRrmeze gamoiyofa
61
Tixnari gruntebis linzebi da Sreebi, romlebzedac, maTi gawylianebis
dros, xdeba mewyruli masis dacurebebi.
am gruntebisaTvis damaxasiaTebelia maRali forianoba da xdeba
forebSi wylis dagroveba, rac erT-erTi mTavari mizezia mewyris
warmoSobis.
mewyris warmoSobas xeli Seuwyo agreTve, mewyruli sxeulis zeda
nawilSi gaCenilma Rrma napralma, romelic mkveTradaa gamoxatuli
mTeli mewyruli sxeulis garSemo.
napralSi wylebis dagrovebis Sedegad ferdobis mdgradoba
Sesustda da Cawyveta ganviTarda Rrma napralis gaswvriv.
mewyrul sxeulSi aRiniSneba dadablebuli adgilebi, romlebSidac
xdeba zedapiruli wylebis dagroveba, didi gubeebis saxiT da xdeba
mewyruli sxeulis gawylianeba, rac xels uwyobs mewyris Semdgom
gaaqtiurebas.
mewyruli sxeulis tanSi aRiniSneba napralebi, mewyruli safexurebi
da wylis gamosavlebi.
mkveTrad gamoxatuli mewyruli wyveta aRiniSneba Zvel gzasa da
SemovliTi gzas Soris, xolo Zveli gzis Semdgom ferdobi cicabia da
maszed mewyruli sxeulis enuri nawili aRwevs mdinaremde, romelic
Tavis mxriv Zirs urecxavs mewyrul sxeuls da romelic mewyris
aqtiurobis erT-erTi mizezia.
mewyruli sxeulis sigrZe Zvel da axal gzis monakveTebs Soris 150-
170m-ia, mewyris sigane Zveli gzis gaswvriv 100m-ia.M mewyruli sxeulis
zeda nawilSi Cawyvetis sisqe 8-10m-ia. HsimaRleTa sxvaoba mewyris zeda
nawilsa da mdinaris napirs Soris 90-100m-ia.
mewyris Semosavleli arsebuli gza gadis damreci ferdobis, mdgrad
nawilSi, tyian zolSi, romelic zedapirulad dafarulia RorRi
lodebiT, Tixnaris SemavsebliT gruntiT, siRrmiT 20m-ze meti.
suraTi 4.7 gzis am monakveTze saWiroa mewyruli sxeulSi wyalgamSvebi arxebis
mowyoba, rom ar moxdes wylis dagrovebebi, rac xels uwyobs mewyris
Semdgom gaaqtiurebas. aseve Semosavleli gzis zeda nawilSi, arsebuli
62
gzis zeda mxridan Rrma kiuvetis mowyoba, mewyerul sxeulSi
zedapiruli da ferdobidan monadeni wylis asacileblad.
pk129+00-dan - pk141+20-mde gza gadis damreci, mdgradi, tyiani
ferdis Taroze, romelic zedapirulad dafarulia RorRi Tixnaris
SemavsebliT lodebis CanarTebiT 30%-mde, romelTa sisqe 3 m-ze metia.
gzis am monakveTze pk129+00-dan - pk132+50-mde gzis savali nawili
RorRovan-xreSovania, sisqiT 25-30sm, xolo Semdeg monakveTze pk132+50-dan-
pk138+00-mde asfaltis safari sisqiT 6-7sm. SemorCenilia gzis savali
nawilis umetes farTze da Zlier dazianebulia.
pk138+60-dan - pk140+10-mde gza gadis damreci ferdobis Taroze da
gzis saval nawilze ganviTarebulia jdena.
gansakuTrebiT gzis marjvena mxares, Zlier damrec ferdze,
romelzedac ganviTarebulia mcire zomis mewyruli Caqcevebi da
napralebi.
jdena gamowveulia, gzis marcxena mcired, damrec ferdze
uaryofiTi qanobebis adgilebSi, zedapiruli da ferdobidan monadeni
wylebis dagrovebebiT, romelTa moxvedra xdeba Fferdobis amgeb
gruntebSi da maTi Warbi gawylianebis Sedegad gzis saval nawilze
warmoiqmneba jdenebi, xolo arsebuli gzis marjvena Zlier damrec
ferdze mcire zomis mewyruli Caqcevebi.
am monakveTze gzis savali nawilze ganviTarebulia jdena. jdena
gamowveulia gzis safuZvlis gruntebis gawylianebiT, rac gamowveulia
zedapiruli da ferdobidan monadeni wylebis gzis safuZvelSi
moxvedriT.
am monakveTis dasawyisSi da boloSi arsebul xevebze mowyobilia
wyalgamtari milebi, romlebic amovsebulia da ver atarebs wyals, xolo
xevis kalapotebi lodnari gruntiTaa amovsebuli.
gzis am monakveTze saWiroa, arsebuli wyalgamtari milebis
mowesrigeba, kalapotebis gawmenda, marcxena ferdze wyalSemkrebi
arxebis mowyoba da maTi wyalgamtar milebSi gadaSveba, aseve gzis saval
nawilze, jdenis Sua welSi wyalgamtari milis mowyoba.
pk140+10-dan - pk156+60-mde gza gadis damreci, mdgradi, tyiani
ferdis Taroze. ferdobi zedapirulad dafarulia RorRi TixnariT,
lodebis CanarTebiT 30%-mde. lodebis diametri 0.5-1.0 m-ia.
gzis savali nawili ZiriTadad xreSovan-RorRovania, sisqiT20-25sm,
asfaltis safari SemorCenilia mcire monakveTebis da naglejebis saxiT.
63
suraTi 4.8 gzis am monakveTze pk145+50-dan - pk146+20-mde marcxena damrec
ferdze, romelic zedapirulad dafarulia Tixnari RorRiT, lodebis
CanarTebiT 30%-mde gruntiT, zedapiruli wylebis mier gaCenilia
Rarebi, romelTagan modinebuli wyali Caedineba gzis fundamentSi da
gzis saval nawilze gaCenilia mcire zomis jdenebi. gzis am monakveTze
saWiroa ferdobis mxares Rrma kiuvetis mowyoba, zedapiruli da
ferdobis wylebis mosacileblad.
pk156+60-dan - pk173+80-mde sareabilitacio monakveTis bolomde
gzis saval nawilze asfaltis safari SemorCenilia monakveTebad da
naglejebis saxiT, sisqiT 5-6sm.
pk156+60-dan - pk157+60-mde gza gadis damreci, tyiani, mdgradi
ferdobebis Taroze.
ferdobi agebulia sustad Secementebuli, Tixur cementze, susti
simtkicis breqCiebisagan, romelic zedapirulad dafarulia 1.5-3.0m.
sisqis RorRi Tixnaris SemavsebliT, lodebis CanarTebiT 30%-mde,
gruntiT.
gzis savali nawili ZiriTadad xreSovan-RorRovania, sisqiT20-25sm,
asfaltis safari SemorCenilia mcire monakveTebis da naglejebis saxiT.
pk157+60-dan - pk166+80-mde gza gadis cicabo, mdgradi vulkanuri
warmoSobis, andezituri porfiritebis, tufoqviSaqvebis da
tufobreqCiebisagan agebuli ferdobis Taroze da serpantinebis
meSveobiT eSveba mdinaris xeobaSi.
gzis am monakveTis mTel sigrZeze gaSiSvlebulia gamofituli,
Zlier danapralianebuli kldovani qanebi.
kldovani qanebis gamofitvis Sedagad warmoqmnili masalis
dagrovaba xdeba ferdobebis ZirSi, gzis gaswvriv da safrTxes uqmnis
gzis funqcionirebas.
64
\
suraTi 4.9
gzis savali nawili ZiriTadad xreSovan-RorRovania, sisqiT10-15sm da
mowyobilia kldovan safuZvelze.
pk168+18-ze gza kveTavs md. ZinZas, romelzedac mowyobili xidi
mdgradia.
pk168+30-dan - pk173+80-mde sareabilitacio monakveTis bolomde gza
gadis mdinare ZinZas marjvena mdgradi ferdobis Taroze. ferdobi
Zlier cicaboa da agebulia kldovani tufobreqCiebisagan, (romelTa
gaSiSvleba aRiniSneba arsebuli gzis gaswvriv) romelic zedapirulad
gadafarebulia myinvaruli warmoSobis RorRiT da kenWebiT Tixnaris
SemavsebliT, lodebis CanarTebiT 30%-mde.
gzis savali nawili ZiriTadad xreSovan-RorRovania. sisqiT25-30sm,
asfaltis safari SemorCenilia mcire monakveTebis da naglejebis saxiT.
gzaze deformaciebi da jdenebi ar aris.
suraTi 4.10 angariSs Tan erTvis gruntebis fiziko-meqanikuri Tvisebebis
cxrili, gzis samosis xazobrivi grafiki.
65
4.2.3 teqtonika da seismuroba.
teqtonikuri daraionebis mixedviT, sakvlevi raioni Sedis aWara –
TrialeTis naoWa sistemis olqis, samxreTi zonaSi, kerZod axalcixis
qvezonaSi.
axalcixis qvezona agebulia Sua da zeda eocenis oligocenis da
vulkanuri miopliocenis (goderZis wyeba), vulkanuri da qviSovan-
Tixovani warmonaqmnebiT.
uSualod, es qvezona teqtonikuri TvalsazrisiT warmoadgens
sinklinur depresias romelic garTulebulia mravalricxovani, sakmaod
intensiurad SekumSuli naoWebiT, romlebic vrceldeba ZiriTadad mis
centralur nawilSi.
saqarTveloSi amJamad moqmedi normatiuli dokumentis PN 01.01-09 -
,,seismomedegi mSenebloba“ Tanaxmad, saproeqto gzis goderZi - zarzmas
monakveTi mdebareobs NSNN64 skaliT 7 baliani seismurobis zonaSi,
saddac maqsimaluri horizontaluri aCqarebis sidide (seismurobis
uganzomilebo koeficientis – „N“-s mixedviT) udris 0.12-0.15-s. naSi,
seismurobis koeficientis mniSvnelobiT 0.11. saqarTvelos seimo-
saSiSroebis gegma naCvenebia gamosaxulebaze 2-1..
sur. 4.11 gamosaxuleba 2-1 seismo-saSiSroebis gegma, romelic aCvenebs
maqsimalur horizontalur aCqarebas da intensivobas
SeniSvna: aCqareba mocemulia „g“ erTeulebSi
66
4.2.4 hidrogeologia
hidrogeologiuri daraionebis mixedviT sakvlevi raioni miekuTvneba
aWara-TrialeTis naoWa sistemis wneviani wylebis zonaSi moqceul aWara-
imereTis napraluri wneviani wylebis raions.
hidrogeologiuri TvalsazrisiT aRniSnuli regioni wyaluxvia da
arsebuli gzis gaswvriv fiqsirdeba gruntisa da miwiswveSa wylebis
gamosavlebi.
geologiuri agebuleba.
sakvlevi raioni geologiuri TvalsazrisiT ZiriTadad agebulia
mesameuli asakis kontinenturi warmonaqmnebiT, romelic gadafarulia
meoTxeuli asakis aluviuri da proluviur-deluviuri naleqebis mZlavri
kompleqsiT.
mesameuli warmoqmnebi warmodgenilia paleogenis loduri
breqCiebiT Tixur cementze, Tixebis SreebiT da neogenis breqCiebiT da
konglomeratebiT Tixur-karbonatul cementze. aseve gvxvdeba vulkanuri
warmoSobis porfirituli tufoqviSaqvebi da tufobreqCiebi, romlebic
gamoirCevian maRali simtkiciT da romelTa gaSiSvlebebi aRiniSneba
arsebuli gzis gaswvriv, sareabilitacio monakveTis bolo nawilSi.
breqCiebisganaa agebuli arsebuli gzis gaswvriv mdebare borcvebi.
isini miekuTvneba advilad gamofitvadi qanebis jgufs da gamofituli
masalis dagroveba xdeba ferdobebis ZirSi.
meoTxeuli asakis naleqebi sakvlevi raionis farglebSi
warmodgenilia deluviuri da eluviuri sxvadasxva konsistenciis,
karbonatuli TixebiT da TixnarebiT kenWebis, RorRis da lodebis
CanarTebiT 20-35%-mde, RorRovani gruntiT Tixnaris SemavsebliT
lodebis CanarTebiT da aluviuri kaWar-kenWnariT Tixnaris
SemavsebliT, ZiriTadad xevebsa da xeobebSi.
4.2.5 hidrologia
baTumi (angisa)-axalcixis sareabilitacio gzis goderZis
uReltexili-zarzmas gansaxilveli sareabilitacio gzis monakveTi
mTlianad ganlagebulia md. qvablianis marjvena Senakadis md. ZinZas
auzSi. monakveTi iwyeba goderZis uReltexilTan, me-17 km-mde miuyveba md.
ZinZas marcxena napirs, gadadis mis marjvena napirze, miuyveba mas 1 km-is
manZilze da mTavrdeba 0.8 km-is manZilze qvablianis SesarTavidan.
trasiT gadakveTili wyalsadinarebi da Camonadenis zedapirebi mcire
farTobisaa: gadakveTili auzebi (ix. hidrologiuri auzebis ruka)
mxolod #52 auzis farTTobi Seadgens 14.4 km2, 5 auzis farTobia 1_3 km2;
danarCeni auzebis farTobebi 1 km2-ze naklebia. avRniSnoT, rom md. ZinZas,
67
Tavis mxriv, md. mtkvris mxolod me-3 rigis Senakadia (igi erTvis md.
qvablians, romelic erTvis md. mtkvris Senakads, md. focxovs).
gansaxilveli auzebis saTaveebi ganlagebulia 1400-2400 m-s
simaRleze, xolo trasa 2033-1240 niSnulebze. arsianis aRmosavleT
kalTebze, misi totebs Soris ganlagebuli md. ZinZas auzi, maT Soris,
gansaxilveli auzebic, xasiaTdebian danawevrebuli mTiani reliefiT.
2000 m zeviT niSnulebze auzi dafarulia alpuri mdeloebiT, qveviT
mcenareuloba warmodgenilia Sereuli tyiT. mTlianobaSi ZinZas auzis
gatyianeba gasuli saukunis bolosTvis Seadgenda ~ 75%. md. ZinZas
sanapiro ferdobebis daxriloba aRwevs 300-s.
mdinaris sazrdooba wvimis, Tovlis da gruntis wylebisaa.
gazafxulis wyaldidoba iwyeba martis boloSi an martis dasawyisSi da
grZeldeba ivlisis bolomde. mcire auzebSi maqsimaluri xarjebi
gamowveulia Zlieri wvimebiT 2-5 jer wlis ganmavlobaSi, maT Soris
mcire wyalmovardnebiT zamTarSi. yinuliani movlenebi (yinulnapirisi,
ToSi, Zgifi, zogierT wlebSi gaZvifva) md. ZinZas auzSi SeimCneva
noembris meore naxevridan da grZeldeba 70, iSviaTad 110, dRemde. auzi
ganlagebulia RvarcofsaSiSroebis riskis me-2 kategoriis zonaSi, magram
sakvlev-saZiebo gamokvlevebis procesSi Rvarcoful xevebad miCneulia
xevebi #19, #19.1 da #35.
4.3. wylisa da Rvarcofuli nakadebis maqsimaluri xarjebi
4.3.1. wylis maqsimaluri xarjebi
sareabilitacio monakveTis gadamkveTi wyalsadinarebis da
Camonadenis zedapirebi hidrologiuri TvalsazrisiT Seuswavlelia.
umravlesoba maTgani mcire auzis mqone md. ZinZas Senakadebia, romelic,
Tavis mxriv, md. mtkvris mxolod me-3 rigis Senakadia (igi erTvis md.
qvablians, romelic erTvis md. mtkvris Senakads, md. focxovs). aseTi
wyalsadinarebisTvis reprezentatiuli analogis moZebna praqtikulad
SeuZlebelia. amasTan, gansakuTrebiT bolo 25-30 wlebSi, irkveva, rom
dakvirvebebis monacemebze statistikuri meTodebiT gaangariSebuli maqsi-
maluri xarjebi bevr mdinareze araerTxel gadaWarbebula, rac savarau-
dod aixsneba: monacemTa rigebis darRveviT da xarjTa realuri pikebis
aRuricxvelobiT, dakvirvebebis arasakmarisi sixSiris gamo.
amavdroulad, metad damajerebel Sedegebs iZleva amierkavkasiis
pirobebSi kargad aprobirebuli ganzogadoebuli naxevradempiriuli
meTodi (“kavkasiis pirobebSi mdinareTa maqsimaluri Camonadenis
gaangariSebis teqnikuri miTiTebebi”, zaknigmi, 1980), sadac maqsimaluri
xarji iangariSeba formuliT (g. xerxeuliZis interpretaciaSi)
Q p%=( RQσQ0,667 Q1,35I0,125Q0,38 ) QQ /(Q+10)
68
Q p% _ p% uzrunvelyofis an N (weli) ganmeorebadobis saangariSo xarji
da; R _ raionuli parametri: aRmosavleTi saqarTvelos Cveulebrivi
mdinareebisTvis R=1.15;
Q, Qt _ auzis da tyiT dakavebuli farTobi, km2;
Q _ sigrZe gansaxilvel kveTidan saTavis maqsimalurad daSorebul wer-
tilamde;
I _ saSualo qanobi am sigrZeze;
Qmax _ auzis maqsimaluri sigane, m;
Q=5 _ klimaturi koeficienti;
τ _ ganmeorebadoba, weli;
Q – niadagis parametri; ΚΦ _ koeficienti 5km-ze naklebi farTobebisTvis;
σ=0,25Βµαξ/Β +0,75; λ=1/(1+0,2 Φτ/ Φ);
sawyisi parametrebi da gaangariSebis Sedegebi moTavsebulia cxrilSi 1.
cxrili 4.17 mdinareebis, xevebisa da Camonadenis zedapirebis wylis
maqsimaluri xarjebi
m – mili; x – xidi; k – kiuveti
au- zis #
km nag- ebo- ba
F km2
L m i P KK σ
(δ) λ KKF
QQτ, m3/wm
roca τ 100 10
1 2 3 4 6 7 8 9 10 11 12 13 14
1 2+94 0.037 0.24 0.059 1 5 1.03 1.00 0.7 1.1 0.5
2 5+12 0.021 0.22 0.110 1 5 1.01 1.00 0.7 0.8 0.3
3 6+02 0.190 0.65 0.020 1 5 1.05 0.97 0.7 3.0 1.2
4 7+20 0.032 0.35 0.169 1 5 1.00 0.97 0.7 1.1 0.5
5 8+75 0.052 0.53 0.259 1 5 1.11 0.98 0.7 1.8 0.8
6 10+31 0.384 1.10 0.232 1 5 1.12 0.93 0.7 6.7 2.8
7 12+60 0.397 1.30 0.206 1 5 1.17 0.93 0.7 7.0 2.9
8 14+05 0.055 0.55 0.251 1 5 1.03 0.88 0.7 1.7 0.7
9 15+07 0.034 0.40 0.272 1 5 1.04 0.86 0.7 1.3 0.5 9.1 15+07 0.041 0.55 0.238 1 5 1.05 0.85 0.7 1.5 0.6 9.2 15+07 0.063 0.65 0.252 1 5 1.00 0.85 0.7 1.8 0.8
9.3 15+07 0.080 0.90 0.221 1 5 1.14 0.86 0.7 2.4 1.0 au- zis #
km nag- ebo- ba
F km2
L m i P KK σ
(δ) λ KKF
QQτ, m3/wm
roca τ 100 10
1 2 3 4 6 7 8 9 10 11 12 13 14
10 18+32 0.120 1.10 0.196 1 5 1.44 0.87 0.7 3.9 1.6
11 18+95 0.051 0.40 0.208 1 5 1.04 0.91 0.7 1.6 0.7
69
au- zis #
km nag- ebo- ba
F km2
L m i P KK σ
(δ) λ KKF
QQτ, m3/wm
roca τ 100 10
12 21+95 0.063 0.50 0.234 1 5 1.31 0.88 0.7 2.4 1.0
13 22+83 0.219 0.58 0.364 1 5 1.00 0.93 0.7 4.2 1.8
14 25+77 0.080 0.50 0.251 1 5 1.13 0.93 0.7 2.4 1.0
15 28+98 0.044 0.40 0.167 1 5 1.07 0.94 0.7 1.5 0.6
16 31+18 0.157 0.90 0.205 1 5 1.08 0.94 0.7 3.5 1.5
17 33+26 0.051 0.60 0.147 1 5 1.10 1.00 0.7 0.0 0.0
18 34+58 0.070 0.40 0.117 1 5 1.04 0.96 0.7 1.9 0.8 19* - 2.398 4.50 0.123 1 5 1.36 0.98 0.84 27.2 11.4* 19.1* - 2.031 2.60 0.198 1 5 1.13 0.98 0.83 22.7 9.4* 19.2 - 0.259 1.40 0.318 1 5 1.07 0.95 0.7 5.1 2.1 20 41+04 0.039 0.52 0.337 1 5 1.02 0.94 0.7 1.4 0.6
21 43+04 0.092 0.66 0.341 1 5 1.05 0.87 0.7 2.6 1.1
22 44+12 0.191 1.38 0.326 1 5 1.18 0.94 0.7 4.6 1.9
23 44+71 0.041 0.76 0.225 1 5 1.07 0.85 0.7 1.5 0.6
24 45+41 0.055 0.81 0.284 1 5 1.12 0.85 0.7 1.9 0.8
25 46+16 0.053 0.72 0,202 1 5 1.29 0.85 0.7 1.6 0.9
26 49+07 0.370 1.54 0.267 1 5 1.08 0.91 0.7 6.3 2.6
27 50+00 0.037 0.75 0.295 1 5 1.16 0.85 0.7 1.5 0.6
28 50+46 0.092 0.62 0.287 1 5 0.95 0.85 0.7 2.3 1.0
28.1 53+20 0.058 0.60 0.271 1 5 1.06 0.85 0.7 1.9 0.8
28.2 53+20 0.028 0.29 0.233 1 5 1.01 0.87 0.7 1.1 0.5
29 55+50 0.879 2.92 0.223 1 5 1.12 0.95 0.7 10.9 4.5
29.1 58+55 0.067 0.42 0.346 1 5 1.02 0.85 0.7 2.0 0.9
30 61+22 0.119 0.71 0.278 1 5 1.09 0.85 0.7 3.1 1.3
31 63+77 0.053 0.36 0.376 1 5 1.00 0.85 0.7 1.8 0.7
32 67+78 0.210 0.86 0.279 1 5 1.11 0.87 0.7 4.6 1.9
33 69+76 0.439 1.88 0.167 1 5 1.16 0.95 0.7 10.1 2.9
34 70+90 0.18 0.72 0.328 1 5 1.01 0.85 0.7 3.9 1.6
35 74+12 1.449 2.48 0.241 1 5 1.19 0.93 0.7 16.4 6.8
36 76+05 0.073 0.52 0.299 1 5 1.07 0.85 0.7 2.2 0.9
37 79+59 0.067 0.36 0.342 1 5 1.00 0.85 0.7 1.9 0.8
38 81+86 0.081 0.92 0.214 1 5 1.49 0.85 0.7 3.1 1.3
39 83+56 0.038 0.37 0.244 1 5 1.02 0.86 0.7 1.3 0.6
40 85+77 0.232 1.32 0.253 1 5 1.11 0.85 0.7 4.7 2.0
70
cxrili 4.17 (gagrZeleba 1) m – mili; x – xidi; k – kiuveti
au- zis #
km nag- ebo- ba
F km2
L m i P K σ
(δ) λ KKF
QQτ, m3/wm
roca τ 100 10
1 2 3 4 6 7 8 9 10 11 12 13
29 55+50 0.879 2.92 0.223 1 5 1.12 0.95 0.7 10.9 4.5 29.1 58+55 0.067 0.42 0.346 1 5 1.02 0.85 0.7 2.0 0.9 30 61+22 0.119 0.71 0.278 1 5 1.09 0.85 0.7 3.1 1.3 31 63+77 0.053 0.36 0.376 1 5 1.00 0.85 0.7 1.8 0.7 32 67+78 0.210 0.86 0.279 1 5 1.11 0.87 0.7 4.6 1.9 33 69+76 0.439 1.88 0.167 1 5 1.16 0.95 0.7 10.1 2.9 34 70+90 0.18 0.72 0.328 1 5 1.01 0.85 0.7 3.9 1.6 35 74+12 1.449 2.48 0.241 1 5 1.19 0.93 0.7 16.4* 6.8 36 76+05 0.073 0.52 0.299 1 5 1.07 0.85 0.7 2.2 0.9 37 79+59 0.067 0.36 0.342 1 5 1.00 0.85 0.7 1.9 0.8 38 81+86 0.081 0.92 0.214 1 5 1.49 0.85 0.7 3.1 1.3 39 83+56 0.038 0.37 0.244 1 5 1.02 0.86 0.7 1.3 0.6 40 85+77 0.232 1.32 0.253 1 5 1.11 0.85 0.7 4.7 2.0 41 87+92 0.136 0.34 0.686 1 5 1.00 0.85 0.7 3.2 1.3 42 90+02 0.657 2.08 0.176 1 5 1.16 0.85 0.7 9.2 3.9 42.1 90+50 0.091 2.08 0.003 1 5 1.06 0.85 0.7 1.8 0.7 43 97+84 0.085 0.56 0.132 1 5 1.03 0.85 0.7 2.1 0.9 44 101+00 2.654 4.78 0.184 1 5 1.00 0.93 0.7 17.9 7.5 45 103+74 0.258 1.02 0.159 1 5 1.06 0.88 0.7 4.6 1.9 46.1 109+95 0.097 0.51 0.180 1 5 100 0.85 0.7 2.2 0.9 46 111+00 2.75 3.98 0.147 1 5 1.26 0.87 0.7 23.8 9.9 47 112+25 0.057 0.52 0.248 1 5 1.21 0.98 0.7 2.1 0.9 48 112+89 14.40 3.62 0.269 1 5 0.94 0.93 0.7 58.6 24.4 49 115+85 0.055 0.42 0.231 1 5 1.06 1.00 0.7 1.8 0.7 50 117+13 0.202 0.91 0.152 1 5 1.20 0.97 0.7 4.5 1.9 50.1 123+40 0.073 0.43 0.174 1 5 1.04 0.97 0.7 2.0 0.9 51 130+10 0.735 0.97 0.330 1 5 1.00 0.85 0.7 9.4 3.9 51.1 133+00 0.104 0.48 0.527 1 5 1.00 0.85 0.7 2.7 1.1 51.2 136+50 0.234 0.94 0.324 1 5 1.08 0.85 0.7 4.9 2.0 52 137+18 0.024 0.24 0.053 1 5 1.00 0.85 0.7 0.8 0.3 53 139+10 0.112 0.76 0.167 1 5 1.09 0.85 0.7 2.8 1.2 54 140+75 1.137 2.24 0.161 1 5 1.16 0.85 0.7 13.1 5.5 55 144+60 0.38 1.22 0.218 1 5 1.10 0.90 0.7 6.4 2.7 55.1 144+80 0.046 0.26 0.250 1 5 1.00 0.97 0.7 1.4 0.6 55.2 146+40 0.082 0.32 0.072 1 5 1.00 0.87 0.7 1.9 0.8
71
* xevebis, #19, #19.1 da #35 Rvarcofis saangariSo xarjebia 53 da 56 da 45 m3/wm. (ix. Tavi 3).
cxrili 4.17 (gagrZeleba 3) m – mili; x – xidi; k – kiuveti
au- zis #
km nag- ebo- ba
F km2
L m i P K σ
(δ) λ KKF
QQτ, m3/wm
roca τ 100 10
1 2 3 4 6 7 8 9 9 10 11 12 13
56 153+50 0.508 1.52 0.193 1 5 1.18 0.85 0.7 8.1 3.4
57 157+36 0.142 0.91 0.283 1 5 1.13 0.85 0.7 3.6 1.5
58 160+47 0.31 0.92 0.301 1 5 1.10 0.85 0.7 5.9 2.5
59 161+58 - - - - 5 -
- - -
60 169+94 1.516 2.78 0.022 1 5 1.30 0.86 0.7 21.3 8.9
61 171+50 0.063 0.43 0.417 1 5 1.00 0.86 0.7 1.8 0.8
62 172+73 0.037 0.42 0.410 1 5 1.03 0.87 0.7 1.4 0.6
63 173+34 0.036 0.41 0.383 1 5 1.09 0.87 0.7 1.5 0.6
4.3.2 Rvarcofuli xevebis maqsimaluri xarjebi
Catarebuli savele sakvlev-saZiebo samuSaoebis monacemebiT,
Rvarcofuli gamonataniT gamoirCevian auzebi #19, #19.1, #35, rac
dasturdeba myari gamonatanisa da xevis fotosailustracio masalebiT,
sadac vlindeba Sladi gruntiT agebuli ferdebi, rac metyvelebs viwro
xevebis Caxergvis SesaZleblobaze.
amitom am xevebis maqsimalur xarjebSi Sesatania Sesabamisi
koreqtivebi moqmedi “vsn 03-76” (hidrometeoizdati, 1976) instruqciis
mixedviT, sadac Rvarcofis xarji iangariSeba formuliT
QCP%= QBP% ( SPT /(SPT-S0P))1,08= KS QBP% , m3/wm. QBP% _ wylis maqsimaluri Rvarcofwarmomqmneli xarji. instruqciis
avtoris mier modificirebul rekomendaciiT saangariSo maqsimalur
Rvarcofwarmomqmnel wylis xarjad miiReba aprobirebuli regionaluri
meTodiT dadgenili wylis saangariSo xarjebi (Cven SemTxvevaSi, xarjebi
cxrilidan 1. S0P=λSP/(1+( 0,00555/(X1(I/1000)X2) - Rvarcoful masaSi myari Semdgenis
kოncentracia.
SPT=0.705 – Rvarcoful masaSi myari Semdgenis zRvruli
kოncentracia (konstanta, myari komponentis specialuri sainJinro-
geologiuri gamokvlevis Sedegad dadgenili parametrebis ar arsebobis
pirobebSi). x1=0.25/( µZ+0.0625)0,5. x1=2/(I+320,2). I – wyalsadinaris mTavari talvegis saSualo qanobi, ‰.
72
µZ - damaxasiaTebel monakveTებze dayofili auzis mTliani
farTobis saSualo Rvarcofuli aqtiurobis koeficientia. auzebSi
eroziuli procesebis ganviTatrebaze Sesabamisi faqtiuri informaciis
sruli uqonlobis pirobebSi µZmax= 0.063 I 0,40. W= (SPT- S0P) /SPT gansaxilvel SemTxvevaSi, yvela ganxiluli masalis safuZvelze,
miRebulia µZ≈0.1, rac sakmarisi saimedoobiTT Seesabameba danakviri
gamonatanis moculobasa da xasiaTs. xolo dazusteba SesaZlebelia
mxolod auzis შესაბამისი gamokvlevis safuZvelze.
miRebuli sawyisi parametrebi da Rvarcofis saangariSo xarjebi
mocemulia cxrilSi 2.
cxrili 4.18 #19, #19.1 da #35 auzebis wylisa da Rvarcofis saangariSo xarjebi
a)sawyisi parametrebi
# Q1% Q2% Q10% Q5% IA Bmin Bmax µmax µΖ 19 1 27.2 20.9 11.3 14.8 0.179 3.8 5.69 0.432 0.1
19.1 2 22.7 17.4 9.5 12.3 0.068 4.2 6.31 0.522 0.1 35 3 16.4 12.6 6.8 8.9 0.450 2.4 3.67 0.565 0.1
b)Rvarcofis xarjebi
# x1 x2 I0/00 S0P KQ QC1% I x1z KQZ QCZ1% 1 0.356 0.729 123 0.524 3.90 106.0 0.123 0.62 0516 2/04 55.5 2 0.327 0.674 198 0.585 5.89 133.7 0.198 0.62 0.408 2.63 59.8 3 0.316 0.651 241 0.604 6.96 114.1 0.241 0.62 0.369 2.94 48.1
4.4. #19, #19.1 da #35 auzebSi ganlagebuli xidebis kveTSi wylisa da Rvarcofis maqsimaluri doneebi
4.4.1. wylis maqsimaluri horizontebi (wmh)
saangariSo qanobebi dadgenilia xevebis fskeris grZivi profilis
analizis safuZvelze, xolo xorklianobis koeficientebi – didi qanobisa da kenWnar-lodnariani fsqeris mqone mdinareebisTvis //_Si rekomendebuli mniSvneloba (cxrilebi 3). wylis siCqareebi gaangariSebulia Sezi-maningis formuliT (g.xerxeuliZis interpretaciaSi)
V=(i0.5/n)R0,667=Kv R0,667, m/wm, (1) i = IA – gasworisTvis damaxasiaTebeli qanobia; n _ xorklianobis koeficienti; R – hidravlikuri radiusi; Kv – siCqaris koeficienti.
Rvarcofis siCqare gaangariSebulia instruqcia //-Si mocemuli formuliT
73
V= 1.14h0,5 (iWOT) 0.333, m/wm, (2) h – kalapotis SaSualo siRrme; viwro qalapotebisTvis miiReba h=R SerCeuli qanobisa, mocemuli ganivi kveTebisa, da geologiuri monacemebis safuZvelze, gaangariSebulia cocxali kveTebis #1-#3 parametrebi da xarjTa mrudis ordinatebi wylis sxvadasxva hori-zontebis dros. #19 da #35 auzebisTvis – xarjTa mrudis ordinatebi gaangariSebulia g. xerxeulis mier Sedgenili programiT trapecisebri formis kalapotebis-Tvis wylis nakadisTvis
Qi= KV R0.667ω=( I0,5/n)[(b+2h)h/(b+2h sinα)]0.667(b+mh)h. (3) RvarcofisTvis
QC=1,14 R 0,5(Iw)0.333 ω. (4) I, n - kalapotis qanobi da xorklianobis koeficienti. h, ω, b, m, α - kveTis siRrme, farTobi, fskeris sigane, ferdos qvedebuli da daxris kuTxea. V, R - hidravlikuri radiusi da nakadis saSualo siCqare.
miRebuli xorklianobis koeficientebi mTavari kalapotisTvis, xarjTa mrudebis ordinatebis dasadgenad yvela saWiro parametri, wylis sxvadasxva horizontis Sesabamisi xarjis ordinatebi Qi=f(Hi), da saangariSo xarjebis Sesabamisi horizontebi (wmh) mocemulia cxrilebSi 3-6. horizontebi Seesabamebian mocemuli ganivebis ganlagebas (xidis RerZze). kalapotis gaswvriv sxva saWiro niSnulebi) gamoiTvleba eqstrapolaciiT.
cxrili 4.19 auzi #1-s xarjTa mrudis ordinatebi
Q1%= 27.2 m3wm ; Q10%=11.4 m3wm; QCZ1%=55.5 m3wm i n KV h b m ∆b α sinα χ ω R V Q2 HB1% W VC QC
0.179
0.133 3.18 0.25 3.60 2.10 0.53 0.44
4 0.43
0 4.76 1.03 0.217 1.15 1.2 1859
.50 0.51
6 2.39 2.5
0.179
0.133 3.18 0.50 3.60 2.10 1.05 0.44
4 0.43
0 5.93 2.33 0.392 1.70 4.0 1859
.75 0.51
6 3.22 7.5
0.179
0.133 3.18 1.00 3.60 2.10 2.10 0.44
4 0.43
0 8.25 5.70 0.691 2.49 14.2 1860
.25 0.51
6 4.28 24.4
0.179
0.133 3.18 1.25 3.60 2.10 2.63 0.44
4 0.43
0 9.41 7.78 0.826 2.80 21.8 1860
.50 0.51
6 4.68 36.4
0.179
0.133 3.18 1.50 3.60 2.10 3.15 0.44
4 0.43
0 10.6 10.13
0.957 3.09 31.3 1860
.75 0.51
6 5.03 51.0
0.179
0.133 3.18 1.75 3.60 2.10 3.68 0.44
4 0.43
0 11.7 12.73
1.084 3.36 42.7 1861
.00 0.51
6 5.36 68.2
0.179
0.133 3.18 1.40 3.60 2.10 2.94 0.44
4 0.43
0 10.1 9.16 0.905 2.98 27.3 1860
.65 0.51
6 4.90 44.8
0.179
0.133 3.18 0.90 3.60 2.10 1.89 0.44
4 0.43
0 7.79 4.94 0.635 2.35 11.6 1860
.15 0.51
6 4.10 20.3
0.179
0.133 3.18 1.58 3.60 2.10 3.32 0.44
4 0.43
0 10.9 10.93
0.998 3.18 34.7 1860
.83 0.51
6 5.14 56.2
cxrili 4.20
auzi #3-s xarjTa mrudis ordinatebi Q1%= 16.4 m3wm ; Q10%=6.8 m3wm; QCZ1%=48.1 m3wm
i n KV h b m ∆b α sinα χ ω R V Q2 HB1% W VC QC 0.45 0.133 5.04 0.25 0.00 2.38 0.60 0.398 0.387 1.29 0.15 0.115 1.19 0.2 1661.25 0.369 2.12 0.3 0.45 0.133 5.04 0.50 0.00 2.38 1.19 0.398 0.387 2.58 0.60 0.230 1.90 1.1 1661.50 0.369 3.00 1.8 0.45 0.133 5.04 1.00 0.00 2.38 2.38 0.398 0.387 5.16 2.38 0.461 3.01 7.2 1662.00 0.369 4.25 10.1 0.45 0.133 5.04 1.25 0.00 2.38 2.98 0.398 0.387 6.45 3.72 0.576 3.49 13.0 1662.25 0.369 4.75 17.7 0.45 0.133 5.04 1.50 0.00 2.38 3.57 0.398 0.387 7.74 5.36 0.691 3.94 21.1 1662.50 0.369 5.20 27.9 0.45 0.133 5.04 1.75 0.00 2.38 4.17 0.398 0.387 9.04 7.29 0.807 4.37 31.9 1662.75 0.369 5.62 40.9 0.45 0.133 5.04 2.00 0.00 2.38 4.76 0.398 0.387 10.33 9.52 0.922 4.78 45.5 1663.00 0.369 6.01 57.2
74
0.45 0.133 5.04 2.25 0.00 2.38 5.36 0.398 0.387 11.62 12.05 1.037 5.17 62.3 1663.25 0.369 6.37 76.8 0.45 0.133 5.04 1.37 0.00 2.38 3.26 0.398 0.387 7.07 4.47 0.632 3.71 16.6 1662.37 0.369 4.97 22.2 0.45 0.133 5.04 0.98 0.00 2.38 2.33 0.398 0.387 5.06 2.29 0.452 2.97 6.8 1661.98 0.369 4.20 9.6 0.45 0.133 5.04 1.88 0.00 2.38 4.47 0.398 0.387 9.71 8.41 0.867 4.58 38.6 1662.88 0.369 5.82 49.0
cxrili 4.21 auzi #2-s xarjTa mrudis ordinatebi
Q1%= 22.7 m3wm ; Q10%=9.5 m3wm; QCZ1%=59.8 m3wm i n KV H ω b h χ R V QB W VC QC
0.068 0.133 1.96 1857.00 5.16 14.00 0.37 14.74 0.35 0.97 5.0 0.41 2.04 10.5
0.068 0.133 1.96 1857.25 8.79 14.93 0.59 16.11 0.55 1.31 11.5 0.41 2.55 22.4
0.068 0.133 1.96 1857.50 12.65 15.86 0.80 17.46 0.72 1.58 20.0 0.41 2.93 37.1
0.068 0.133 1.96 1857.75 16.65 16.79 0.99 18.77 0.89 1.81 30.1 0.41 3.25 54.1
0.068 0.133 1.96 1858.00 20.98 17.92 1.17 20.26 1.04 2.01 42.1 0.41 3.51 73.6
0.068 0.133 1.96 1858.25 25.59 18.85 1.36 21.57 1.19 2.20 56.2 0.41 3.76 96.1
0.068 0.133 1.96 1857.60 14.20 15.95 0.89 17.73 0.80 1.69 24.0 0.41 3.09 43.8
0.068 0.133 1.96 1857.40 11.04 15.2 0.73 16.65 0.663 1.49 16.46 0.41 2.81 31.0
0.068 0.133 1.96 1857.23 8.01 14.91 0.54 15.98 0.50 1.24 9.9 0.41 2.44 19.5
0.068 0.133 1.96 1857.85 18.35 16.83 1.09 19.01 0.97 1.91 35.1 0.41 3.39 62.1
cxrili 4.22 maqsimaluri saangariSo horizontebi
saangariSo horizonti
uzrunve lyofa, P%
niSnuli auzisTvis (m)
1 2 3
wylis (wmh) 1 1860.65 1857.40 1662.37 10 1860.15 1857.23 1661.98
Rvarcofis (Rmh) 1 1860.83 1857.85 1662.88
SeniSvna: horizontebi Seesabamebian mocemuli ganivebis ganlagebas (xidis RerZze). kalapotis gaswvriv sxva saWiro niSnulebi) gamoiTvleba eqstrapolaciiT cxrilebSi 3-5 mocemuli qanobis mixedviT 4.5. #19, #191 da #35 auzebSi ganlagebuli xidebis kveTSi wylisa da
Rvarcofis maqsimaluri warecxvebi
4.5.1 maqsimaluri zogadi warecxvebi
xidebis saerTo xedebze datanili geologiuri Wrilebis mixedviT
gansaxilveli xevebis kalapotebi agebulia Sedegi gruntebiT: #1 –
“RorRi Tixnaris SemavsebliT, lodebiT 30%-mde” (arsebuli SefasebiT am
grontis nawilakebis saSualo da msxvili fraqciebis saSualo
diametrebi Seadgenen VC dm=75 mm da d30=150 mm); #4 – “breqCia Tixur
cementze susti simtkicis”, (/4/-s) mixedviT, am grunts, forianobis
75
koeficientiT 0,2 Seesabameba ekvivalenturi diametri dm=50 mm. fskeris
grZivi profilebis analizis safuZvelze dadgenili sangariSo qanobebi
(I) da warecxvis gasaangariSeblad sxva saWiro parametrebi (Rvarcofis
xarji, denadobis koeficienti WotP=, siRrme h da siCqare VC) mocemulia
cxrilebSi 3-5.
wylis nakadiT gamowveuli warecxvebi, SedarebiT sustia, magram
SeiZleba xeli Seuwyon fena #4-s gaSiSvlebas. saangariSo warecxvebia –
Rvarcofuli da gamoiangariSeba Sesabamisi instruqciiT /5/. mdgradi
kalapotis siganea
BU=[7.1(QC) 0.4 W 0.067) / I023. Rvarcofis siCqare
VC=1.14 (IW )0.333. maqsimaluri xvedriTi xarji
qmax=1.85 h0.5vC m3/wm . warecxvis siRrme
hp=1.22 (qmax) 0.8/(dm)0.2]’ m. warecxili fskeris parametrebi mocemulia cxrilSi 7.
cxrili 4.23 warecxvis ZiriTadi parametrebi
wya lsa- din- ari
W VC QC BU q0 dmm hP HC1% HCP1% HF ∆HF
#1 0.516 5.14 56.2 10.3 15.03 50 4.88 1860.83 1855.95 1858.85 2.90 #3 0.369 5.82 49.0 7.7 20.25 51 6.17 1662.88 1656.71 1661.00 4.29 #2 0.41 3.39 62.1 13.2 6.84 52 2.58 1857.85 1855.27 1856.39 1.12
HC1%; HCP1% ; HF; ∆HF, Sesabamisad _ wmh-s; zogadi warecxvis; fskeris udab-lesi niSnulebi da warecxvis siRrme fskeris udablesi wertilidan. 4.5.2 adgilobrivi warecxvebis gaangariSeba
adgilobrivi warecxva burjebTan gaangariSebulia «НИМП»-72 /4/ rekomendaciebiT.
adgilobrivi warecxvis siRrmea
ha=[ho+0.014b(V-V0)/w]MK, m. ho=6.2 βH/(V0/w)β, m. qmax , H da b=1.2 – maqsimaluri xvedriTi xarji (m3/wm); burjis win
siRrme (m) zogadi warecxvis Semdeg da ximinjis sigane (diametri), m;
β=0.18 (b/H)0.867=0.18(0.665)0.867=0.126; dm – gruntis saSualo diametri (m) V=qmax/H; V0=3.6(Hd)0.25=2.82 m/wm – warecxvis siCqarea, dm=0.04m; W– hidravlikuri sisxo (m/wm);
76
Vh=V0(d/b)y– warecxvis sawyisi siCqare;; y= f(H/d); M= M1 M2η0Mr - burjis formis koeficienti; M1–burjis formis koe-
ficienti; η0 - ximinjebis ganlagebaze da raodenobaze damokidebuli
parametri; roca M2<1 miiReba M2=η0=1; Mr – rostverkis ganlagebaze (e) da sisqeze (r) damokidebuli parametri.
Kα=f(H/b,), - iribulobis koeficienti sadac fα=f(bb Lb,α); bb, Lb da α - burjis (mTlianobaSi) sigane, sigrZe da iribulobis kuTxe.
gaangariSebis Sedegebi mocemulia cxrilSi 8.
cxrili 4.24 adgilobrivi warecxvis gaangariSeba
# qmax H V b,(a) b/H β dm w
m/s H/d y V0 h0 h1 M1
#1
15.03
4.88
3.08
0.90
0.184
0.042
0.05
0.193
97.6
0.163
2.53
1.13
1.17
1.00
#3
20.25
6.17
3.28
0.90
0.146
0.034
0.05
0.193
123
0.160
2.68
1.19
1.23
1.00
#2 6.84 2.5
8 2.65
0.90
0.349
0.072
0.05
0.193
51.6
0.177
2.16
0.97
1.00
1.00
8b) sacyisi parametrebi da warecxvis siRrme
r e s M2 n η0 Mr bb Lb f Kα hεη 1.50 1.59 1.80 0.73 1 1.00 1.00 4.00 9.5 0.00 1.00 1.17 1.50 0.49 1.80 0.78 1 1.00 1.00 4.00 9.5 0.00 1.00 1.23 1.50 -2.27 1.80 0.6 1 1.00 1.00 4.00 9.5 0.00 1.00 1.00
4.6. krebsiTi monacemebi
cxrili 4.25 saangariSo parametrebis (m) krebsiTi nusxa
xarji m/wm
w.m.h., m HB1% R.m.h.
m
zog. war.
siRrme hP, m
zog. war.
horiz. HP, m
adg. war.
siRrme hA, m
jam. war.
horiz. HG, m
QB1% QB10% QC1% HG1% HG10%
27.2 11.4 55.5 1860.65 1860.15 1860.83 4.88 1855.95 1.17 1854.78
16.4 6.8 48.1 1662.37 1661.98 1662.88 6.17 1656.71 1.23 1655.48
22.7 9.5 59.8 1857.40 1857.23 1857.85 2.58 1855.27 1.00 1854.27
SeniSvna: 1. cxrilSi 9 mocemuli niSnulebi Seesabameba wyalsadinarebze #1, #3, #2 Sesabamisad burjebs #3, #4, #3. 2. w.m.h. da R.m.h. – Rvarcofisa da wylis horizontebi.
77
4.7 ნიადაგი, landSafti da მცენარეული საფარი
4.7.1 ნიადაგის საფარი შესავალი შიდასახემწიფოებრივი მნიშვნელობის ბათუმი (ანგისა) - ახალციხის საავტომობილო გზის გოდერძი - ზარძმის (კმ 110 -კმ 127) მონაკვეთის მშენებლობისას დიდი მნიშვნელობა აქვს გარემოს და მათ შორის მისი ერთ-ერთი კომპონენტის ნიადაგის დაცვას. მიწის ექსკავაციის სამუშაოები უნდა განხორციელდეს საქართველოში მოქმედი გარემოსდაცვითი, ნიადაგის დაცვის კანონმდებლობის და საერთაშორისო პრაქტიკაში მიღებული სტანდარტების დაცვით. მშენებლობის საწყის ეტაპზე დიდი მნიშვნელობა აქვს საავტომობილო გზის მიმდებარედ გავრცელებული ნიადაგის საფარის კვლევას, ტიპების და მათი ძირითადი მახასიათებლების (ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის, ნიადაგის სისქის, მექანიკური შედგენილობის, სტრუქტურის) დადგენას. კანონმდებლობა და რეგლამენტი ნიადაგის დაცვის შესახებ შიდასახემწიფოებრივი მნიშვნელობის ბათუმი (ანგისა) - ახალციხის საავტომობილო გზის გოდერძი - ზარძმის (კმ 110 -კმ 127) მონაკვეთის მშენებლობისას ნიადაგის საფარის დაცვა და მოხსნილი ნიადაგის კონსერვაცია უნდა განხორციელდეს საქართველოში მოქმედი გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის და რეგლამენტის დაცვით, კერძოდ:
1. საქართველოს კანონი ,,ნიადაგის დაცვის შესახებ’’ (12.05.1996)
2. ,,ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნის, შენახვის, გამოყენებისა და რეკულტივაციის შესახებ“ (ტექნიკური რეგლამენტი, საქართველოს მთავრობის დადგენილება N 424, 31.12.2013 )
3. ,,გარემოსათვის მიყენებული ზიანის განსაზღვრის (გამოანგარიშების) მეთოდიკა (ტექნიკური რეგლამენტი, საქართველოს მთავრობის დადგენილება N 54; 14.01.2014 )
ბუნებრივი პირობები, მიწის სვარგული და ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი (მოკლე მიმოხილვა) შიდასახემწიფოებრივი მნიშვნელობის ბათუმი (ანგისა) - ახალციხის საავტომობილო გზის გოდერძი - ზარძმის (კმ 110 -კმ 127) საპროექტო მონაკვეთი მდებარეობს ხულოს და ადიგენის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე. მონაკვეთი იწყება გოდერძის უღელტეხილიდან კმ 109 +680 -დან და გაივლის სოფლებს ლოდიძირს, უთხისუბანს და მთავრდება სოფელ ზარზმის შესასვლელთან 129 -ე კმ-ში (ადიგენის მუნიციპალიტეტი). გზის საპროექტო მონაკვეთის სიგრძეა 17.380 კმ.
78
საპროექტო გზის მონაკვეთი გადის მაღალმთიანი რელიეფის ფორმებზე, მდინარე ძინძას მარცხენა ფერდობზე, ზღვის დონიდან 1240 – 2050 მ-ზე. გზის პირველი 6 - კილომეტრიანი მონაკვეთი გადის ალპურ და სუბალპურ ზონაში, ხოლო დანარჩენი წიწვოვანი და ფოთლოვანი ტყით შემოსაზღვრულ ტერიტორიაზე. საპროექტო გზის მიმდებარე ტერიტორიის მცირე ნაწილი წამოდგენილია სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებით (სათიბები, საძოვრები), რომელთა უმრავლესობა სუსტად და საშუალოდ ეროზირებულია. დანარჩენი ნაწილი კი წარმოდგენილია ბუნებრივი ტყით დაფარული ლანდშაფტით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანები ძირითადად წარმოდგენილია ვულკანოგენური და დანალექი ქანებით და მათი გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის დარაიონება და კლასიფიკაცია ნიადაგის საფარის დარაიონება და კლასიფიკაცია ეფუძნება ტრიტორიის გეოლოგიურ აგებულებას, რელიეფს, კლიმატს, ჰიდროლოგიურ რეჟიმს, მცენარეულ საფარს და ანთროპოგენური ფაქტორების ერთობლიობას. საქართველოს ნიადაგთ-გეოგრაფიული დარაიონების სქემის (მ.საბაშვილი) მიხედვით, საპროექტო გზის გაყოლებით და მიმდებარედ გავრცელებული ნიადაგები მოქცეულია სამხრეთ საქართველოს ნიადაგური ოლქის და ახალციხე-ხულოს ქვეოლქის ზონაში. ნიადაგური საფარის ტაქსონომიურ ერთეულად გამოყენებულია FAO-ს კლასიფიკაცია. საპროექტო გზის გაყოლებით და მიმდებარედ ძირითადად გავრცელებულია შემდეგი ტიპის ნიადაგი: მთა-მდელოს პრიმიტიული -PRIMITIVE MOUNTAIN MEADOW (LEPTOSOL*) მთა-მდელოს კორდიანი - MOUNTAIN MEADOW SODDY მთა -ტყე-მდელოს - MOUNTAIN FOREST MEADOW (HOMIC CAMBISOLS *) ყომრალი- მჟავე - BROWN FOREST ASID (DYSTRIC CAMBISOLS*) ყომრალი გაეწრებული - BROWN FOREST PODZOLISED (DYSTRIC CAMBISOLS*) (* -შეჯერებულია მსოფლიო მონაცემთა ბაზასთან). გოდერძი - ზარძმის (კმ 110 -კმ 127) საპროექტო გზის გასწვრივ გვრცელებული ნიადაგების დხასიათება მონაკვეთების მიხედვით: (იხილეთ ნიადაგის რუკა) მონაკვეთი 1. (კმ 0+00 – 3+800), (ლოდიძირის უბანი). აღნიშნული მონაკვეთის საწყისი წერტილის ნიშნული მდებარეობს 2025 მეტზე ზღვის დონიდან. რელიეფი სუსტად დახრილია. მიწის სავარგული გზის მიმდებარედ წარმოადგენს დეგრადირებულ საძოვარს და ალაგ სათიბს. ნიადაგის ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია დანალექი ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით.
79
მთა-მდელოს პრიმიტიული (PRIMITIVE MOUNTAIN MEADOW) და მთა-მდელოს კორდიანი (MOUNTAIN MEADOW SODDY). ნიადაგი სუსტად კორდიანია, მცირე სისქის, მცირე ჰუმუსიანია, სუსტად ალაგ კი საშუალოდ ხირხატიანი, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა კორდიანი (Ad) ჰორიზონტი არ აღემატება 5 სანტიმეტრს. მონაკვეთი 2. (კმ 3+800 – 6+00) რელიეფი სუსტად და საშუალოდ დახრილია. არსებული ტერიტორია დაფარულია ტყით და მდელოს მონაცვლეობით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური და დანალექი ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის საფარი სუსტად და საშუალოდ ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია მთა -ტყე-მდელოს (MOUNTAIN FOREST MEADOW). ნიადაგი მცირე სისქისაა, მცირე ჰუმუსიანია, სუსტად ალაგ კი საშუალოდ ხირხატიანია, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა კორდიანი (Ad) და (A0) ჰორიზონტი არ აღემატება 5 სანტიმეტრს. მონაკვეთი 3. (კმ 6+00 – 12+00) რელიეფი სუსტად და საშუალოდ დახრილია. მონაკვეთის მიმდებარე ტერიტორია დაფარულია ტყით და მდელოს მცენარეულობის მონაცვლეობით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის საფარი სუსტად და საშუალოდ ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია ყომრალი- მჟავე (BROWN FOREST ASID). ნიადაგი მცირე სისქისაა, მცირე და საშუალო ჰუმუსიანია, საშუალოდ ხირხატიანია, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა ჰუმუსიანი (A0) და (A) ჰორიზონტი არ აღემატება 7-10 სანტიმეტრს. მონაკვეთი 4. (კმ 12+00 – 13+00) (უთხისუბანი) რელიეფი საშუალოდ დახრილია, სუსტად და საშუალოდ ეროზირებული. არსებული ტერიტორიის სავარგული წარმოდგენილია საძოვრით, სათიბით და კერძო საკუთრებაში არსებული სახნავით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური და დანალექი ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის საფარი საშუალოდ ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია მთა-მდელოს კორდიანი (MOUNTAIN MEADOW SODDY). ნიადაგი მცირე სისქის, მცირე ჰუმუსიანია, სუსტად ალაგ კი საშუალოდ ხირხატიანი, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა კორდიანი (Ad) და სახნავის ზედა (Ap)ჰორიზონტი არ აღემატება 5-10 სანტიმეტრს. მონაკვეთი 5. (კმ 13+00 – 14+00)
80
რელიეფი სუსტად დახრილია. არსებული ტერიტორია დაფარულია ტყით და მდელოს მონაცვლეობით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის საფარი სუსტად ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია ყომრალი- მჟავე (BROWN FOREST ASID). ნიადაგი მცირე სისქისაა, მცირე და საშუალო ჰუმუსიანი, საშუალოდ ხირხატიანი, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა ჰუმუსიანი (A0) და (A) ჰორიზონტი არ აღემატება 7-10 სანტიმეტრს. მონაკვეთი 6. (კმ 14+00 – 17+00) არსებული ტერიტორია დაფარულია ტყით და მდელოს დაბალმდგნარი ბალახით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური და დანალექი ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის საფარი სუსტად და საშუალოდ ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია მთა -ტყე-მდელოს (MOUNTAIN FOREST MEADOW). ნიადაგი მცირე სისქისა, მცირე ჰუმუსიანი, სუსტად და ალაგ კი საშუალოდ ხირხატიანი, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა კორდიანი (Ad) და (A0) ჰორიზონტი არ აღემატება 5-7 სანტიმეტრს. 4.7.2 landSafti
საავტომობილო გზის საპროექტო მომაკვეთზე გვხვდება რამდენიმე უბანი სოფლის ლანშაფტით, რომელიც შემოიფარგლება რამდენიმე მცირე სოფლის შეზღუდული ტერიტორიით და წარმოადგენს, საძოვრების, სათიბების და საკარმიდამო ნაკვეთების ერთობლიობას. გზის მიმდებარე ლანდშაფტების დანარჩენი ნაწილი ნაწილობრივ შეცვლილი ან ხელუხლებელი ბუნებრივი ლანდშაფტების რიგს განეკუთვნება.
ნაწილობრივ შეცვლილი ან ხელუხლებელი ბუნებრივი ლანდშაფტების მახასიათებლებიც საპროექტო გზის დერეფნის სხვადასხვა მონაკვეთებზე განსხვავდება. კერძოდ, საპროექტო გზის გასწვრივ ბუნებრივი ლანდშაფტები წარმოდგენილია შემდეგი ტიპებით:
- ტყის ლანდშაფტებით: ადიგენის მუნიციპალიტეტის მაღალმთიან ზონიდან დაწყებული გოდერძის უღელტეხილის ჩათვლით, საავტომობილო გზის მიმდებარე ტერიტორიებზე გვხვდება მაღალი ღირებულების ტყის ფრაგმენტები და მასიური ტყეები. ისინი წარმოდგენილია ფოთლოვანი, წიწვიანი, ან შერეული ტყეებით, რომელთა უმრავლესობა მაღალი ღირებულებისაა;
- სუბალპური მდელოები, გოდერძის უღელტეხილის მიმდებარე ტერიტორიაზე
81
4.7.2 flora
mcenareuli safari saproeqto gzis ganTvisebis zolis farglebSi
aRsaniSnavia is garemoeba, Catarda detaluri botanikuri kvlevebi dagegmili zarzma xulos saavtompbilo gzis gafarToebis proeqtis derefanSi. Sesabamisad, gamovlinda dagegmili proeqtis mSeneblobiT da operirebiT gamowveuli mosalodneli uaryofiTi da narCeni zemoqmedeba rogorc saproeqto derefanSi ise mimdebare teritoriebis florasa da mcenareulobaze. gamovlinda proeqtis zemoqmedebis zonaSi warmodgenili sxvadasxva konservaciuli Rirebulebis mqone mcenareTa Tanasazogadoebebi da saxeobebi (wiTeli nusxis, wiTeli wignis, endemuri, iSviaTi), agreTve ekonomikuri Rirebulebis mqone mcenareebi. saproeqto derefanSi ganviTarebuli fitocenozebis detaluri aRwerebi moyvanilia qvemoT. botanikuri kvlevisas mcenareulobis sixSire-dafaruloba Sefasda drudes Skalis mixedviT. drudes Skalis simboloebi aRniSnavs saxeobaTa sixSire-dafarulobas. es simboloebia: Soc (socialis)-dominanti saxeoba, sixSire dafaruloba aRemateba 90%; C op3 (coptosal)-maRali ricxovnobis saxeoba, sixSire-dafaruloba 70-90%; C op2-saxeoba warmodgenilia mravalricxovani individebiT, sixSire-dafaruloba 50-70%; C op1- sixSire-dafaruloba 50-70%; Sp3 (sporsal)-sixSire-dafaruloba daaxloebiT 30%; Sp2 (sporsal)-sixSire-dafaruloba daaxloebiT 20%; Sp1 (sporsal)- sixSire-dafaruloba daaxloebiT 10%; Sol (solitarie)-mcirericxovani individebi, sixSire-dafaruloba 10%-mde; Nn (unicum ) -erTi individi. nakveTi 1. ruderaluri fitocenozi
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi ruderaluri fitocenozi
sakonservacio Rirebuleba dabali
adgilmdebareoba s. zarzmis midamoebi
sanimuSo nakveTis N 1
sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 10
NNS koordinatebi 0303 617/461 6201 simaRle z.d. (m) 1249
aspeqti samxreT-aRmosavleTi
daxriloba 50
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
buCqnaris simaRle (sm) 200
balaxovani safaris simaRle (sm) 50
buCqebis dafaruloba (%) 20
balaxovani safaris dafaruloba (%)
10
xavsebis dafaruloba (%) _
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
9
xavsebis saxeobaTa raodenoba _
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
82
buCqebi
Rosa canina Sp1
Sam bucus ebulus Sp2 balaxovani safari
C ynoglossum officinale Sp1 Trifolium am biguum Sp2 C apsella bursa-pastoris Sp2 Nedicago m inim a Sp1 Nlantago m ajor Sp1 Xanthium spinosum Sp1 Nchium vulgare Sol Nyrethrum parthenifolium Sol Nypericum perforatum Sol
xavsis safari
xavsis saxeobebi ar dafiqsirebula _
aRniSnuli monakveTi moicavs s. zarzmis midamoebs, romelic mdebareobs goderZis uReltexilis mimarTulebiT, mdinaris marcxena napirze, xidis Semdeg. aq gzis gafarToeba igegmeba 2 metriT, Tumca tyis pirs ar exeba gafarToeba.
nakveTi 1. gzispira mcenareuloba
nakveTi 1. muxnar-rcxilnari
nakveTi 2. muxnar-rcxilnari degradirebuli tye fiWvis SereviT
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi muxnar-rcxilnari degradirebuli tye fiWvis SereviT
sakonservacio Rirebuleba dabali
adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde
sanimuSo nakveTis N 2
sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50
NNS koordinatebi 0303 588/461 6205 simaRle z.d. (m) 1268
aspeqti Crdilo-aRmosavleTi
daxriloba 35-400
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
maqs. dms (sm) 20
83
saSualo dms (sm) 15
xis maqs. simaRle (m) 14-16
saSualo simaRle (m) 10
xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 20
xeebis iarusis dafaruloba (%) 60
buCqebis dafaruloba (%) 5
buCqnaris simaRle (sm) 80-100
balaxovani safaris dafaruloba (%)
10-15
balaxovani safaris simaRle (sm) 40
xavsebis dafaruloba (%) _
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
14
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
xeebis iarusi
Nuercus iberica Sp1 C arpinus caucasica C op2
Ninus kochiana Sol buCqebi
C ytisus caucasicus Sp1 balaxovani safari
Trifolium am biguum Sp3
Trifolium repens Sp3 Notus corniculatus Sp2 Trifolium pratense Sp2 Nrom opsis benekenii Sp1 Nactylis glom erata Sp1 Nchillea m illefolium Sp1 Nlantago lanceolata Sol Silene com pacta Sol Verbascum sp. Sol
xavsis safari
xavsis saxeobebi ar dafiqsirebula _
nakveTi 2. Silene compacta
nakveTi 2. muxnar-rcxilnari
84
nakveTi 3. SereulfoTlovani tye fiWvisa da naZvis SereviT
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi SereulfoTlovani tye fiWvisa da naZvis SereviT
sakonservacio Rirebuleba saSualo
adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde
sanimuSo nakveTis N 3
sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50
NNS koordinatebi 0303 553/461 6221 simaRle z.d. (m) 1291 aspeqti Crdilo-aRmosavleTi
daxriloba 30-350
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
maqs. dms (sm) 25
saSualo dms (sm) 18
xis maqs. simaRle (m) 18
saSualo simaRle (m) 12
xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 30
xeebis iarusis dafaruloba (%) 60
buCqebis dafaruloba (%) _
buCqnaris simaRle (sm) _
balaxovani safaris dafaruloba (%)
5-10
balaxovani safaris simaRle (sm) 40
xavsebis dafaruloba (%) 20
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
15
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
xeebis iarusi
C arpinus caucasica C op2
Nuercus iberica Sp1
Ninus kochiana Sol Nicea orientalis Sol
buCqebi
buCqis saxeobebi ar dafiqsirebula _
balaxovani safari
Trifolium repens Sp2
Notus corniculatus Sp2 Ngrostis capillaris Sp2 Trifolium am biguum Sp2 Nedicago m inim a Sp1 Noehringia trinervia Sol Nriza elazior Sol Nactylis glom erata Sp1 Nlantago lanceolata Sp1 Nrobus hirsutus Sol
85
xavsis safari
xavsis saxeoba Sp2
nakveTi 3. SereulfoTlovani tye wiwvovnebis SereviT
nakveTi 3. SereulfoTlovani tye wiwvovnebis SereviT
nakveTi 3. SereulfoTlovani tye wiwvovnebis SereviT
nakveTi 4. SereulfoTlovani tye fiWvisa da naZvis SereviT
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi SereulfoTlovani tye fiWvisa da naZvis SereviT
sakonservacio Rirebuleba dabali
adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde
sanimuSo nakveTis N 4
sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50 NNS koordinatebi 0303 111/4615 751 simaRle z.d. (m) 1304 aspeqti samxreT-aRmosavleTi
daxriloba 10-150
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
maqs. dms (sm) 20
saSualo dms (sm) 15
xis maqs. simaRle (m) 16
saSualo simaRle (m) 12
86
xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 20
xeebis iarusis dafaruloba (%) 50-60
buCqebis dafaruloba (%) 10
buCqnaris simaRle (sm) 200
balaxovani safaris dafaruloba (%)
20
balaxovani safaris simaRle (sm) 20
xavsebis dafaruloba (%) _
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
9
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
xeebis iarusi
C arpinus caucasica C op2
Ninus kochiana Sp1
Nicea orientalis Sp1 Nopulus trem ula Sol
buCqebi
Rosa canina Sp2 balaxovani safari
Notus corniculatus Sp3
Trifolium am biguum C op1
Njuga orientalis Sp1 Nedicago m inim a Sp2
xavsis safari
xavsis saxeobebi ar dafiqsirebula _
gzis zeda mxares igegmeba gzis gafarToeba. aRniSnul monakveTze izrdeba rcxila (Carpinus caucasica), fiWvi (Pinus kochiana), naZvi (Picea orientalis), friale (Populus tremula). gzispirebze, romelic Zovebisagan Zlierad aris degradirebuli, izrdeba trivialuri saxeobebi: Lotus corniculatus, Trifolium ambiguum, Ajuga orientalis, Medicago minima. aqve mdebareobs tyis axo-degradirebuli mdelo-saZovari.
nakveTi 4. SereulfoTlovani tye wiwvovnebis SereviT
nakveTi 4. SereulfoTlovani tye wiwvovnebis SereviT
87
nakveTi 5. namikrefiani-muxnari
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi namikrefiani muxnari
sakonservacio Rirebuleba saSualo
adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde
sanimuSo nakveTis N 5
sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50 NNS koordinatebi 0302337/4615 555 simaRle z.d. (m) 1394 aspeqti aRmosavleTi
daxriloba 25-300
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
maqs. dms (sm) 25
saSualo dms (sm) 18
xis maqs. simaRle (m) 14
saSualo simaRle (m) 10
xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 20
xeebis iarusis dafaruloba (%) 50
buCqebis dafaruloba (%) 10
buCqnaris simaRle (sm) 250
balaxovani safaris dafaruloba (%)
10-15
balaxovani safaris simaRle (sm) 40-50
xavsebis dafaruloba (%) 20
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
12
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
xeebis iarusi
Nuercus iberica C op1
buCqebi
Nerberis vulgaris Sp1 Rosa sp. Sp2
balaxovani safari
Ngrostis capillaris C op2
Nriza elatior Sp2
C ruciata laevipes Sp2 Nrim ula m acrocalyx Sp2 Notentilla reptans Sp2 Nrunella vulgaris Sp1 Trifolium am biguum Sol Napsana com m unis Sol
xavsis safari
xavsi saxeoba Sp2
88
nakveTi 5. namikrefiani muxnari
nakveTi 5. namikrefiani muxnari
nakveTi 5. namikrefiani muxnari
nakveTi 6. xavsiani naZvnari
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi xavsiani naZvnari
sakonservacio Rirebuleba saSualo
adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde
sanimuSo nakveTis N 6
sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50
NNS koordinatebi 0301 320/4415 317 simaRle z.d. (m) 1478 aspeqti Crdilo-aRmosavleTi
daxriloba 5-100
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
maqs. dms (sm) 20
saSualo dms (sm) 15
xis maqs. simaRle (m) 14
saSualo simaRle (m) 10
xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 20
xeebis iarusis dafaruloba (%) 60
buCqebis dafaruloba (%) 20
buCqnaris simaRle (sm) 200
balaxovani safaris dafaruloba (%)
10
balaxovani safaris simaRle (sm) 40
89
xavsebis dafaruloba (%) 60-70
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
8
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
xeebis iarusi
Nicea orientalis C op2
Salix caprea Sp1
buCqebi
Rosa sp. Sp2
balaxovani safari
Trifolium canescens Sp2 Napsana com m unis Sp1 Nragaria v esca Sp3 C ham erion dodonaei Sol
xavsis safari
xavsis saxeoba C op2
nakveTi 6. xavsiani naZvnari
nakveTi 6. xavsiani naZvnari
nakveTi 6. xavsiani naZvnari
nakveTi 7. degradirebuli wiwvovani tye (fiWvi, naZvi) muxis, rcxilisa da mdgnalis SereviT
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi degradirebuli wiwvovani tye (fiWvi, naZvi) F muxis, rcxilisa da
90
mdgnalis SereviT
sakonservacio Rirebuleba saSualo
adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde
sanimuSo nakveTis N 7 sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50 NNS koordinatebi 0301173/4615317 simaRle z.d. (m) 1514 aspeqti samxreTi
daxriloba 100
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
maqs. dms (sm) 20
saSualo dms (sm) 14
xis maqs. simaRle (m) 15
saSualo simaRle (m) 10
xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 18
xeebis iarusis dafaruloba (%) 30
buCqebis dafaruloba (%) 10
buCqnaris simaRle (sm) 200
balaxovani safaris dafaruloba (%)
10
balaxovani safaris simaRle (sm) 20
xavsebis dafaruloba (%) _
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
8
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
xeebis iarusi
Ninus kochiana Sp2
Nicea orientalis Sp1 Nuercus iberica Sp1 C arpinus caucasica Sol Salix caprea Sol
buCqebi
Rosa canina Sp1 balaxovani safari
Nragaria v esca Sp2 Napsana com m unis Sp1
xavsis safari
xavsis saxeobebi ar dafiqsirebula _
91
nakveTi 7. Sereuli tye
nakveTi 7. Sereuli tye
nakveTi 8. fiWvnari
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi fiWvnari
sakonservacio Rirebuleba dabali
adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde
sanimuSo nakveTis N 8 sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50 NNS koordinatebi 0300992/4615245 simaRle z.d. (m) 1520
aspeqti samxreT-aRmosavleTi
daxriloba 10-150
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
maqs. dms (sm) 25
saSualo dms (sm) 18
xis maqs. simaRle (m) 16
saSualo simaRle (m) 12
xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 20
xeebis iarusis dafaruloba (%) 50
buCqebis dafaruloba (%) 20
buCqnaris simaRle (sm) 200
balaxovani safaris dafaruloba (%)
40-50
balaxovani safaris simaRle (sm) 50
xavsebis dafaruloba (%) _
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
12
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
xeebis iarusi
Ninus kochiana C op1
buCqebi
Rosa sp. Sp2 C rataegus orientalis Sp1
balaxovani safari
92
C ynosorus cristatus Soc Neucanthem um vulgare C op3
Trifolium pratense Sp3 Nrobus hirsutus Sp3
Nim pinella rhodantha Sp3 Neranium bohem icum Sp2 Neum urbanum Sp1 Nrunella vulgaris Sp1 Nchium vulgare Sol
xavsis safari
xavsis saxeobebi ar dafiqsirebula _
nakveTi 8. fiWvnari
nakveTi 8. fiWvnari
nakveTi 8. fiWvnari
nakveTi 9. gvimriani murynari
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi gvimriani murynari
sakonservacio Rirebuleba dabali
adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde
sanimuSo nakveTis N 9 sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50 NNS koordinatebi 0300539/4614827 simaRle z.d. (m) 1466 aspeqti Crdilo-aRmosavleTi
93
daxriloba 10-150
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
maqs. dms (sm) 12
saSualo dms (sm) 8
xis maqs. simaRle (m) 14
saSualo simaRle (m) 10
xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 25
xeebis iarusis dafaruloba (%) 60
buCqebis dafaruloba (%) _
buCqnaris simaRle (sm) _
balaxovani safaris dafaruloba (%)
80
balaxovani safaris simaRle (sm) 50
xavsebis dafaruloba (%) 20
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
3
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
xeebis iarusi
Nlnus barbata C op2
buCqebi
buCqis saxeobebi ar dafiqsirebula _
balaxovani safari
Nriopteris filix -m as Soc xavsis safari
xavsis saxeoba Sp2
nakveTi 9. gvimriani murynari
nakveTi 9. gvimriani murynari
94
nakveTi 9. gvimriani murynari
nakveTi 9. murynis xeebi gzis piras
nakveTi 10. naZvnari ielis qvetyiT
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi naZvnari ielis qvetyiT
sakonservacio Rirebuleba saSualo
adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde
sanimuSo nakveTis N 10
sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50
NNS koordinatebi 0300082/4613531 simaRle z.d. (m) 1558
aspeqti aRmosavleTi
daxriloba 5-100
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
maqs. dms (sm) 25
saSualo dms (sm) 18
xis maqs. simaRle (m) 18
saSualo simaRle (m) 12
xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 25
xeebis iarusis dafaruloba (%) 60
buCqebis dafaruloba (%) 70-80
buCqnaris simaRle (sm) 60-80
balaxovani safaris dafaruloba (%)
5-10
balaxovani safaris simaRle (sm) 50
xavsebis dafaruloba (%) 20
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
7
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
xeebis iarusi
Nicea orientalis C op1
Nagus orientalis (axalgazrda) Sol Nopulus trem ula (axalgazrda) Sol
buCqebi
95
Rhododendron luteum C op2
balaxovani safari
C ham erion dodonaei Sol C alam agrostis arundinacea Sol
xavsis safari
xavsis saxeoba Sp1
nakveTi 10. naZvnari ielis qvetyiT
nakveTi 10. naZvnari ielis qvetyiT
nakveTi 10. naZvnari ielis qvetyiT
nakveTi 11. soWnari
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi soWnari
sakonservacio Rirebuleba saSualo
adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde
sanimuSo nakveTis N 11
sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50
NNS koordinatebi 0299304/4612764 simaRle z.d. (m) 1627
aspeqti samxreT-aRmosavleTi
daxriloba 500
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
maqs. dms (sm) 25
saSualo dms (sm) 18
xis maqs. simaRle (m) 18
96
saSualo simaRle (m) 14
xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 25
xeebis iarusis dafaruloba (%) 60
buCqebis dafaruloba (%) _
buCqnaris simaRle (sm) _
balaxovani safaris dafaruloba (%)
30
balaxovani safaris simaRle (sm) 40
xavsebis dafaruloba (%) 20
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
12
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
xeebis iarusi
Nbies nordm anniana C op2
Nopulus trem ula Sp1
buCqebi
buCqis saxeobebi ar dafiqsirebula _
balaxovani safari
Nrobus hirsutus Sp2 Notus corniculatus Sp2 Silene com pacta Sp1 Nypericum perforatum Sp1 Nchillea biserrata Sp1 C oronilla varia Sp2 C alystegia silvatica Sol C ham erion dodonaei Sol
xavsis safari
xavsis saxeobebi Sp2
nakveTi 11. soWnari friales SereviT
nakveTi 11. soWnari friales SereviT
97
nakveTi 11. soWnari friales SereviT
nakveTi 12. soWnari
mcenareuli Tanasazogadoebis tipi soWnari
sakonservacio Rirebuleba saSualo
adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde
sanimuSo nakveTis N 12
sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50
NNS koordinatebi 0298394/4612307 simaRle z.d. (m) 1677
aspeqti aRmosavleTi
daxriloba 35-400
DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi
maqs. dms (sm) 25
saSualo dms (sm) 18
xis maqs. simaRle (m) 18
saSualo simaRle (m) 14
xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 25
xeebis iarusis dafaruloba (%) 60
buCqebis dafaruloba (%) _
buCqnaris simaRle (sm) _
balaxovani safaris dafaruloba (%)
30
balaxovani safaris simaRle (sm) 100
xavsebis dafaruloba (%) 20
umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba
12
saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT
xeebis iarusi
Nbies nordm anniana C op2
Nopulus trem ula Sp1
buCqebi
buCqis saxeobebi ar dafiqsirebula _
98
balaxovani safari
Napsana grandiflora Sp2 Scabiosa bipinnata Sp2 Nchillea biserrata Sp2 Silene italica Sp1 Stachys sylvatica Sp1 Nactylis glom erata Sp2 Valeriana alliariifolia Sol Nyrethrum m acrophyllum Sp1 Noa nem oralis Sp3
xavsis safari
xavsis saxeoba Sp2
nakveTi 12. soWnari friales SereviT
nakveTi 12. soWnari friales SereviT
nakveTi 12. soWnari friales SereviT
sensitiurobiს analizi dagegmili saproeqto derefnis detaluri botanikuri kvlevebis Catarebis Semdeg SesaZlebeli gaxda sensitiuri adgilebis dazusteba da maTi detaluri daxasiaTeba. amrigad, literaturul mimoxilvaze da
99
savele kvlevebze dayrdnobiT saproeqto derefanSi gamovlenilia Semdegi saSualo da maRalsensitiuri adgilebi.
saSualo sensitiuri adgilebi
nakveTi 3. SereulfoTlovani tye fiWvisa da naZvis SereviT. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0303 553/461 6221, simaRle z.d. (m) 1291, aspeqti Crdilo-aRmosavleTi, daxriloba 30-350. xemcenareebidan warmodgenilia: Carpinus caucasica, Quercus iberica, Pinus kochiana, Picea orientalis, xolo balaxovani mcenareebidan: Trifolium repens, Lotus corniculatus, Agrostis capillaries, Trifolium ambiguum, Medicago minima, Moehringia trinervia, Briza elazior, Dactylis glomerata, Plantago lanceolata, Orobus hirsutus. nakveTi 5. namikrefiani-muxnari. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0302337/4615 555, simaRle z.d. (m) 1394, aspeqti aRmosavleTi, daxriloba 25-300. xemcenareebidan warmodgenilia: Quercus iberica, buCqebidan Berberis vulgaris, Rosa sp., xolo balaxovani mcenareebidan: Agrostis capillaries, Briza elatior, Cruciata laevipes, Primula macrocalyx, Potentilla reptans, Prunella vulgaris, Trifolium ambiguum, Lapsana communis. nakveTi 6. xavsiani naZvnari. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0301 320/4415 317, simaRle z.d. (m) 1478, aspeqti Crdilo-aRmosavleTi, daxriloba 5-100. xemcenareebidan warmodgenilia: Picea orientalis, Salix caprea, buCqebidan Rosa sp., xolo balaxovani mcenareebidan: Trifolium canescens, Lapsana communis, Fragaria vesca, Chamerion dodonaei. nakveTi 7. degradirebuli wiwvovani tye (fiWvi, naZvi) muxis, rcxilisa da mdgnalis SereviT. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0301173/4615317, simaRle z.d. (m) 1514, aspeqti samxreTi, daxriloba 100. xemcenareebidan warmodgenilia: Pinus kochiana, Picea orientalis, Quercus iberica, Carpinus caucasica, Salix caprea, buCqebidan Rosa canina, xolo balaxovani mcenareebidan: Fragaria vesca, Lapsana communis. nakveTi 10. naZvnari ielis qvetyiT. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0300082/4613531, simaRle z.d. (m) 1558, aspeqti aRmosavleTi, daxriloba 5-100. xemcenareebidan warmodgenilia: Picea orientalis, Fagus orientalis (axalgazrda), Populus tremula (axalgazrda), buCqebidan Rhododendron luteum, xolo balaxovani mcenareebidan: Chamerion dodonaei, Calamagrostis arundinacea. nakveTi 11. soWnari. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0299304/4612764, simaRle z.d. (m) 1627, aspeqti samxreT-aRmosavleTi, daxriloba daxriloba 500. xemcenareebidan warmodgenilia: Abies nordmanniana, Populus tremula, xolo balaxovani mcenareebidan: Orobus hirsutus, Lotus corniculatus, Silene compacta, Hypericum perforatum, Achillea biserrata, Coronilla varia, Calystegia silvatica, Chamerion dodonaei.
nakveTi 12. soWnari. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is
koordinatebia: 0298394/4612307, simaRle z.d. (m) 1677, aspeqti aRmosavleTi,
daxriloba 35-400. xemcenareebidan warmodgenilia: Abies nordmanniana, Populus
100
tremula, xolo balaxovani mcenareebidan: Lapsana grandiflora, Scabiosa bipinnata, Achillea biserrata, Silene italica, Stachys sylvatica, Dactylis glomerata, Valeriana alliariifolia, Pyrethrum macrophyllum, Poa nemoralis.
4.8 fauna 4.8.1 ekosistemebi proeqtis areSi
samuSao ubnis mokle zoologiuri daxasiaTeba – habitatebi da
gavrcelebuli saxeobebi
ekosistemebi (habitatebi), romelTac kveTs baTumi-axalcixis
saavtomobilo gza (romlebic mniSvnelovania cxovelTa
biomravalferovnebis dacvis TvalsazrisiT)
saqarTvelos teritoria moicavs kavkasiis yelSi gavrcelebuli
faunis TiTqmis yvela regions. sxvadasxva faunistur regionebs Soris
mkveTri sazRvris gavleba rTulia saxeobaTa uerTierTSeRwevadobis
gamo. kavkasia rTuli agebulebiT xasiaTdeba da qmnis biologiuri
sazogadoebebis garkveul mozaikas, romlebic warmoadgenen sxvadasxva
bio-geografiul regionebs. aq erTmaneTs erwymis adgilobrivi, dasavleT
aziuri da aRmosavleT aziuri sazogadoebebi, rac Zlier zegavlenas
axdens kavkasiis faunis genetikur struqturaze. yvelaze metad
gavrcelebuli zoogeografiuli regionalizaciis sistemebis Tanaxmad,
amierkavkasiis mTeli teritoria miekuTvneba aRmosavleT-xmelTaSuazRvis
palearqtikis qve-olqs. mTels teritoriaze SesaZlebelia gamoiyos
mniSvnelovani landSafturi gansxvavebebis mqone ori regioni. pirveli –
kavkasiis regioni, romelSic Sedis kolxuri da kavkasiis zonebi
warmodgenilia tyis landSaftebiT rigi avtoqtonuri cxovelebiTa da
evropuli faunis warmomadgenlebiT da meore – Sua aRmosavleTis
regioni, romelic Sedgeba ori sxva saxis biologiuri sazogadoebisagan,
mcire kavkasionis maRalmTiani regionisagan (romelTa landSaftebi
Zlier waagavs TurqeTisa da Sua aRmosavleTis umetes nawilSi
ganviTarebul landSaftebs) da ariduli da naxevarudabnos
landSaftebisgan mtkvris raionSi ural-altais faunis mravali
elementiT. garda amisa, mocemuli regioni genetikuradac ukavSirdeba
centraluri aziisTvis damaxasiaTebeli biologiur sazogadoebebs.
saqarTvelos teritoriis mniSvnelovan nawilSi (borjomis xeoba,
TrialeTis qedis CrdiloeT ferdobebi da aRmosavleT saqarTveloSi
didi kavkasionis samxreT ferdobebi) gvxvdeba kolxuri, aRmosavleT
evropis, Sua aRmosavleTisa da ural-altais faunis elementebi.
saavtoobilo gzis trasis udides monakveTze sami bio-geografiuli
zonis elementebis arsebobisa da cxovelTa Sereuli sazogadoebebis
gamo ganxilul raionSi didi raodenobiT fiqsirdeba daculi da
endemuri saxeobebi.
101
ganxiluli ubnisadmi miZRvnili samecniero zoologiuri kvlevebis
ricxvi didi ar aris. adamianis mxridan xangrZlivi saqmianobisa da
baTumi-axalcixis Zveli saavtomobilo gzis gaswvriv mosaxleobis
mWidro dasaxlebam aSkarad gavlena iqonia gzis maxloblad arsebuli
faunis Semadgenlobaze. saavtomobilo gzis trasis SemoTavazebuli
oTxi variantis (variantebi 1, 2, 4 da 4a) axal adgilmdebareobebze
cxovelTa populaciebis Sesaxeb zusti monacemebis mogrovebis mizniT
saWiroa mocemul ubanze zoologiuri SemovliTi dakvirvebis Catareba.
goderZis uReltexilis Semdeg:
• kavkasiuri vulkanuri subalpuri landSaftebi mdeloebisa da
mdelo-stepebis sazogadoebebiT;
• kavkasiuri saSualomTiani landSaftebi wiflnar-muqwiwvovani
tyeebiT, nawilobriv – fiWvnariT (kavkasiuri fiWvi).
me-4 variantis mcire ubani moicavs kidev erT landSafts:
• kavkasiuri subalpuri landSaftebi mdelosa da maRalbalaxovani
sazogadoebebiT, bardebiTa da juja tyeebiT (aryi da wifela).
trasis mcire monakveTebi gadis sxva zogierT landSaftzec.
aWaris mTiani tye warmoadgens mdidar ekosistemas, romlisTvisac
damaxasiaTebelia didi biologiuri mravalferovneba, endemur saxeobaTa,
gareuli cxovelebisa da gadaSenebis pirze myofi saxeobebis didi
raodenoba. amave dros, mocemuli ekosistemebis cxovelTa sazogadoebebi
Zalzed sensitiuria adamianis mxridan Carevaze.
savele samuSaoebi Vatarda 2013 wlis 12 – 15 ivnisis periodSi.
gamokvleul iqna 76 potenciurad saintereso ubani loti 1 da loti 2-iT
gaTvaliswinebuli saproeqto gzis mTel zarzma-xulos monakveTze.
detaluri aRwera mocemuli aris danarT 5-Si. qvemoT viZleviT kvlevis
Sedegebis mokle aRweras.
102
sur. zarzma – goderZis monakveTze dakvirvebis punqtebi savele kvlevis procesSi nanaxi iqna iremi, 4-5 saxeobis ZuZumwovris kvali, 30-mde saxeobis frinveli, reptiliebis 3 saxeoba (Darevskia gvaris xvlikebi) da ori saxeobis amfibia (ix. danarTi 5).
samuSao ubanze gavrcelebulia saqarTvelos wiTel nusxaSi (2006 w.)
Setanili 44 saxeoba (ix. cxrili 1).
cxrili 4.26 saqarTvelos wiTel nusxaSi (2006 w.) Setanili
saxeobebi, romlebic gavrcelebulia samuSao ubanze
# Latin name English name Georgian name National
status Khulo –
Goderdzi Goderdzi -
Zarzma Mammals ძუძუმწოვრები
1 Barbastella barbastellus
Western Barbastelle
ევროპულუი მაჩქათელა
VU Y
2 Sciurus anomalus Persian Squirrel კავკასიური ციყვი VU Y 3 Cricetulus
migratorius Grey Hamster ნაცრისფერი
ზაზუნელა VU Y Y
4 Prometheomys schaposchnikovi
Long-Clawed Mole-Vole
პრომეთეს მემინდვრია
VU Y
5 Clethrionomys glareolus ponticus
Pontian Bank Vole წითური მემინდვრია EN ?
6 Lynx lynx Lynx ფოცხვერი CR Y 7 Lutra lutra Otter წავი VU Y 8 Ursus arctos Brown Bear მური დათთვი EN Y Birds ფრინველები
9 Accipiter brevipes Levant Sparrowhawk
ქორცქვითა VU Y
103
# Latin name English name Georgian name National
status Khulo –
Goderdzi Goderdzi -
Zarzma 10 Buteo rufinus Long-legged
Buzzard ველის კაკაჩა VU Y
11 Aquila heliaca Imperial Eagle ბეგობის არწივი VU Y 12 Aquila chrysaetos Golden Eagle მთის არწივი VU Y Y 13 Neophron
percnopterus Egyptian Vulture ფასკუნჯი VU Y
14 Gypaetus barbatus Lammergeyer ბატკანძერი VU ? ? 15 Gyps fulvus Griffon Vulture ორბი VU ? ? 16 Aegolius funereus Boreal Owl ჭოტი VU Y 17 Tetraogallus caspius Caspian Snowcock კასპიური შურთხი VU Y 18 Tetrao mlokosiewiczi Caucasian Black
Grouse კავკასიური როჭო VU Y Y
Reptiles ქვეწარმავლები 19 Testudo graeca Mediterranean
tortoise. ხმელთაშუაზღვეთის კუ
VU Y
20 Darevskia clarkorum Clark’s lizard თურქული ხვლკი EN Y 21 Darevskia mixta Adzharian Rock
Lizard აჭარული ხვლიკი VU Y
Amfibians ამფიბიები 22 Mertensiella
caucasica Caucasian Salamander
კავკასიური სალამანდრა
VU Y Y
ძვლიანი თევზები 23 Salmo fario Brook Trout მდინარის კალმის VU Y Y 24 Capoeta
(Varicorhinus) sieboldi
Colchician Khramulya
კოლხური ხრამული VU Y
Invertebrates უხერხემლოები 25 Perisomena
coecigena Autumn Emperor Moth
მკრათვალებიანი ფარშევანგთვალა
VU Y
26 Eudia pavonia Small Night Peacock Butterfly
ღამის მცირე ფარშევანგთვალა
VU Y
27 Manduca atropos Death’s Head Sphinx
სფინქსი მკვდართავა EN Y
28 Rethera komarovi Komarov’s Sphinx კომაროვის სფინქსი VU Y 29 Pterogon gorgoniades Dwarfish Sphinx ჯუჯა სფინქსი VU Y 30 Callimorpha
dominula Tiger Moth დათუნელა ჰერა VU Y Y
31 Axiopoena maura Cave Transcaspian Tiger moth
მღვის ამიერკავკასიური დათუნელა
EN Y
32 Parnassius apollo Appolo აპოლონი VU Y 33 Parnassius
nordmanni Nordmann’s Appolo
კავკასიური აპოლონი
EN Y
34 Anthocharis damone Eastern Orange Tip
ამიერკავკასიური აისი
VU Y
35 Erebia hewistonii Hewistoni’s Mountain
ჰევისტონის ხავერდულა
VU ? Y
36 Erebia iranica Iranian Brassy Ringlet
ირანული ხავერდულა
VU Y
37 Bombus eriophorus Stone Humble-bee ბაზი ერიოფორუსი VU Y Y 38 Bombus alpigenus -
(B.wurflenii) Wurfleni Humble-bee
ალპური ბაზი VU Y Y
39 Bombus persicus Persian Humble-bee
ირანული ბაზი VU Y
40 Xylocopa violacea Violet Carpenter bee
იისფერი ქსილოკოპა VU Y Y
41 Rosalia alpina Rosalia Longicorn ალპური ხარაბუზა EN Y
104
# Latin name English name Georgian name National
status Khulo –
Goderdzi Goderdzi -
Zarzma 42 Onychogomphus
assimilis Dark pincertail მსგავსი ნემსიყლაპია VU Y Y
43 Calopteryx mingrelica
Banded Agrion სამეგრელოს ტურფა VU Y
44 Helix buchi Beech Snail ბუხის ლოკოკინა VU Y
cxrili 4.27 Ramuris saxeobebi saproeqto derefanSi
Q’ Species - Latin name Common English name Georgian name
1. Rhinolophus hipposideros Lesser Horseshoe Bat მცირე ცხვირნალა 2. Barbastella barbastellus Western Barbastelle ევროპული მაჩქათელა 3. Pipistrellus pipistrellus Common Pipistrelle ჯუჯა ღამორი 4. Plecotus auritus Brown Big-eared Bat რუხი ყურა
Supposed 5. Rhinolophus ferrumequinum Greater Horseshoe Bat დიდი ცხვირნალა 6. Myotis blythii Lesser Mouse-eared Bat ყურწვეტა მღამიობი 7. Myotis mystacinus/brandti Whiskered Bat ულვაშა მღამიობი 8. Myotis emarginatus Geoffrey’s Bat სამფეროვანი მღამიობი 9. Myotis nattereri Natterer's Bat ნატერერის მღამიობი 10. Eptesicus serotinus Serotine Bat მეგვიანე ღამურა 11. Nyctalus noctula Common Noctule Bat მეღამურა 12. Nyctalus lasiopterus Greater Noctule Bat გიგანტური მეღამურა 13. Pipistrellus nathusii Nathusius's Pipistrelle ტყის ღამორი 14. Vespertilio murinus Parti-coloured Bat. ჩვეულიბრივი ღამურა
cxrili 4.28. mtacebelTa saxeobebi, romlebic gvxvdeba samuSao ubanze
laTinuri dasaxeleba/ Latin name
inglisuri dasaxeleba/ English name
qarTuli dasaxeleba/ Georgian name
1 Canis lupus Wolf მგელი 2 Vulpes vulpes Fox მელა 3 Meles meles Badger მაჩვი 4 Martes martes Pine Martin კვერნა 5 Felis silvestris Wild Cat ტყის კატა 6 Capreolus capreolus Roe-deer ევროპული შველი
4.9 daculi teritoriebi
saproeqto saavtomobilo gzis or ubanze - me-8 da me-9km-s Soris da me-
11km-ze saproeqto gza exeba namarxi tyis bunebrivi Zeglis sazrvrebs.
sawyisi proeqtis Tanaxmad xdeba ramdenime metriT (5-10m sxvadasxva ubaze)
SeWra Zeglis teritoriaze. arsebuli gzis vakisis gafarToeba arsebuli
6m-dan saproeqto siganemde (9m) moiTxovs kldeebis ferdobebis CamoWras,
rac maRali albaTobiT gamoiwvevs bunebrivi Zeglis dazianebas. daculi
teritoriebis saagentosTan konsultaciebis Semdeg ganxilul iqna ori
alternatiuli varianti:
105
a) bunebis ZeglTan Sexebis ubnebze arsebuli gzis safaris aRdgena gzis
vakisis gafarToebis garese
b) gzis gafarToeba xevis mimarTulebiT, rac moiTxovs am ubanze
estakadis mSeneblobas
sabolood miRebul iqna gadawyvetileba, rom am etapze proeqti SeCerda
a) variantze da bunebrivi Zeglis konservaciis da misi dazianebis
Tavidan acilebis mizniT xsenebul or ubanze aRar moxdeba gzis vakisis
gafarToeba. mSenebloba SeizRudeba arsebuli gzis dazianebuli safaris
aRdgeniT. samomavlod, Tu aucilebeli Seiqmneba xsenebul ubnebze gzis
gafarToeba, moxdeba b) alternativis aqtualizacia da am SemTxvevaSi
SemuSavebul iqneba estakadebis proeqti da satanado garemoze
zemoqmedebis sefasebis dokumenti.
suraTi 4.12
106
suraTi 4.13
borjomi-xaragaulis erovnuli parki aris saproeqto derefnis
mimarT uaxloesi daculi teritoria. daculi teritoria sakmaod
daSorebulia saproeqto gzis derefnidan (15km da meti) da ar ganicdis
proeqtis zemoqmedebas.
107
5. socialuri zemoqmedebis analizi 5.1 socio-ekonomikuri garemo
xulos raionis da avtomagistralis alternatiuli marSrutebis
gaswvriv ganlagebuli soflebis socio-ekonomikuri mdgomareobis
daxasiaTeba
xulos raioni
1. demografiuli monacemebi
xulos r-nis mosaxleoba Seadgens - 33430;
teritoriis saerTo farTobia 710,0 kv.km;
mosaxleobis simWidrove 1 kv.km-ze – 47,1
bavSvebi–30,4%
zrdasrulebi–57,7%
xanSiSesulebi–11,9%
eTnikuri umciresobani raionSi ar arian warmodgenili;
kompaqturad Casaxlebuli ltolvilebi raionSi ar cxovroben.
bolo wlebSi gamoxatuli aris mosaxleobis zrdis mcire tendencia.
2. ekonomikuri struqtura da tendenciebi, sxvadasxva seqtoris
ganviTareba
2.1 soflis meurneoba
sul miwis farTobi Seadgens 71000 ha-s.
kerZo miwis nakveTebis farTia – 6029 ha
saxelmwifo – 15866 ha
• venaxebs ukaviaT daaxloebiT 4 ha.
• 39 ha modis xexilze
• danarCeni sasoflo-sameurneo farTi gamoiyenebz ZiriTadad
kartofilis da simindis mosayvanad
soflis meurneoba adgilobrivi mosaxleobis Semosavlis
mniSvnelovani wyaroa. soflis meurneobis produqcias awarmoeben
ZiriTadad kerZo fermerebi. msxvili agrofirmebi raionSi ar aris
warmodgenili. fermerebs
mohyavT simindi, bostneuli, kartofili, xili. misdeven
mecxoveleobas.
108
saqonlis suladoba daaxloebiT Seadgens: 42000 msxvili pirutyvi,
2000 cxvari, 3000 frinveli.
warmoebuli kartofilis da xorcis 30% gaaqvT gasayidad.
sasoflo-sameurneo produqciis realizacia xdeba ZiriTadad
baTumSi. produqciis meti wilis Sesyidva xdeba baTumidan Camosuli
gadamyidvelebis mier. sofelSi an maxlobel soflebSi soflis
meurneobis produqciis gadammuSavebeli sawarmoebi ar aris.
saavtomobilo gzis gaumjobeseba pozitiur gavlenas moaxdens
sasoflo-sameurneo produqciis realizaciaze. mosaxleobas
gauadvildeba Tavisi produqciis bazrebze gatana.
2.2 turizmi
amJamad turizmi raionSi jer ar aris mniSvnelovnad ganviTarebuli,
Tumca arsebobs turizmis ganviTarebis perspeqtiva. zomleTSi
funqcionirebs – sabagiro gza. mTiani aWaris tyeebi da daculi
teritoriebi hqmnis eko- turizmis ganviTarebis perspeqtivas.
saavtomobilo gzis gaumjobeseba aucilebeli winapirobaa raionSi
turizmis ganviTarebisaTvis.
2.3 msxvili da mcire biznesi
SedarebiT msxvili sawarmoo obieqti, romeli raionSi
funqcionirebs, aris - samkervalo fabrika.
danisparaulSi xdeba karierebis damuSaveba
mimdinare mSenebloba ZiriTadad saswavlo da samedicino
dawesebulebebs exeba: Sendeba skolebi, ambulatoriebi.
saSualo biznesi warmodgenilia savaWro centriT.
ufro ganviTarebulia mcire biznesi, ZiriTadad komerciuli
saqmianoba. aris rogorc kerZo kioskebi, aseve saerTo sargeblobis
sacalo vaWrobis wertebi. ganviTarebulia gzispira vaWroba (kerZo
kioskebi; kvebis obieqtebi).
3. dasaqmeba
raionis farglebSi - 2874 adamiani aris dasaqmebuli.
aqedan 219 adamiani dasaqmebulia sajaro samsaxurSi, xolo
saxelmwifo seqtorSi dasaqmebulTa raodenoba Seadgens – 1941 kacs.
kerZo seqtorSi dasaqmebulia – 714 adamiani.
umuSevrobis done maRalia – 17181. umuSevarTa umetesi wili sakuTar
miwis nakveTze muSaobs ojaxis gamokvebisaTvis da ara produqciis
gayidvis Sedegad Semosavlis misaRebad.
siRaribis done maRalia, Tumca mniSvnelovnad naklebi vidre
Suaxevis raionSi. Raribi mosaxleobis raodenoba Seadgens - 3500 kacs
(10.4%).
109
4. samedicino momsaxurebis uzrunvelyofa
samedicino momsaxureba soflebSi warmodgenilia pirvelad
dawesebulebebiT: samedicino ambulatoria; xelmisawvdomia saswrafo
daxmarebis sistema;
raionul centrSi SesaZlebelia ufro kompleqsuri stacionaruli
samedicino daxmarebis miReba. xuloSi aris raionuli saavadmyofo,
poliklinika, samSobiaro, saswrafo daxmarebis samsaxuri.
saavtomobilo gzis gaumjobeseba xels Seuwyobs saswrafo
daxmarebis momsaxurebis gaumjobesebas da pacientebisaTvis ufro
xelmisawvdoms gaxdis raionul centrSi da did qalaqebsi ganlagebul
samedicino dawesebulebebs.
5. ganaTleba.
yvela didi sofelSi arsebobs sajaro skola. patara soflebSi aris
damwyebi skolebi. skolis moswavleTa saerTo jamuri raodenoba
soflebSi ganlagebul 51 skolaSi Seadgens 5300 mowafes.
raionul centrSi dagegmilia universitetis gaxsna.
6. infrastruqtura da komunaluri samsaxurebi
raionis soflebi mniSvnelovnad daSorebulia rkinigzis xazebidan.
transportis ZiriTad saxes warmoadgenen mikroavtobusebi.
wyalmomarageba da kanalizacia raionul centrSi saWiroebs
reabilitacias.
eleqtroenergiiT uzrunvelyofa aris praqtikulad uwyveti.
raionSi ar aris bunebrivi gazis infrastruqtura.
eleqtroenergiis garda, soflis mosaxleoba iyenebs SeSas.
raionul centrSi uzrunvelyofilia sxvadasxva saxis komunikacia
(telefoni, telegrafi, interneti, fosta da a.S ).
7. msxvili infrastruqturuli elementebi saavtomobilo gzis
alternatiuli variantebi mSeneblobis zonaSi.
saavtomobilo gzis reabilitacia/rekonstruqciis areSi gvxvdeba
maRali Zabvis eleqtrogadamcemi xazebi. sxva saxis msxvili
infrastruqturuli elementebidan aRsaniSnavia komunikaciis sistemebis,
kerZod - boWkovani kabelis sistemis dagegmili mSenebloba.
8. kerZo miwis sabazro Rirebuleba raionebis da soflebis mixedviT
aqedan sasoflo sameurneo miwa - 1kv. m 5 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo
miwa
- 1kv. m 12 lari
9. saxlebis saSualo Rirebuleba raionebis da soflebis mixedviT
110
1 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari
2 sarTuliani
saxli
1 saxli 34000 lari
10. xexilis sabazro Rirebuleba
nergebis Rirebuleba (1 wliani; 3 wliani) – 2 – 10 lari
zrdasruli, msxmoiare xis sakompensacio Rirebuleba 200 – 400 lari
5.2. adigenis raionis da avtomagistralis alternatiuli marSrutebis
gaswvriv ganlagebuli soflebis socio-ekonomikuri mdgomareobis
daxasiaTeba
1. demografiuli monacemebi
adigenis r-nis monacemebi:
mosaxleobis raodenoba Seadgens – 21663 kacs.
• bavSvebi – 3800
• zrdasrulebi - 12363
• xanSiSesulebi – 5500
eTnikuri umciresobani: somxebi, rusebi, azerbaijanelebi, osebi. sul
5% mTlian mosaxleobaSi
raionSi cxovroben kompaqturad Casaxlebuli ltolvilebi – sul
435 kaci.
bolo wlebSi gamoxatuli aris mosaxleobis garkveuli klebis
tendencia.
monacemebi daba adigenze:
mosaxleobis raodenoba Seadgens - 1221 adamians.
• bavSvebi – 320
• zrdasrulebi - 696
• xanSiSesulebi – 205
• moxucebi – 170
mosaxleobis mowyvladi jgufi:
• eTnikuri umciresobani (somxebi - 93, rusebi - 10, sxva – 6).
• mravalSviliani ojaxebi – 10,
• martoxela dedebi – 7,
• invalidebi - 12
• ltolvilebi 435
111
bolo wlebSi gamoxatuli aris mosaxleobis garkveuli klebis
tendencia da Tanafardobis cvla, rac gamoixateba moxucebis %
matebaSi.
2. ekonomikuri struqtura da tendenciebi, sxvadasxva seqtoris
ganviTareba
2.1 soflis meurneoba
sasoflo-sameurneo da arasasoflo-sameurneo miwebis farTebi sul
79953 ha, aqedan 33346 ha sasoflo-sameurneo
saxnav-saTesi da saZovrebi/saTibebis jamuri farTi Seadgens - 33346
ha
damuSavebuli miwebis saerTo farTi – 6123 ha
SedarebiT naklebad aris ganviTarebuli mevenaxeoba, meRvineoba
(talaveri)
ZiriTadad mohyavT sxva sasoflo-sameurneo kulturebi: xili
(kurkovani, Teslovani), yvela saxis bostneuli, baxCeuli
ganviTarebulia mecxoveleoba, ZiriTadad fermeruli meurneobebis
saxiT:
• Zroxa – 9400,
• cxvari da Txa – 2563,
• Rori – 1883.
pirutyvis es raodenoba hyavs 7050 ojaxs.
soflis meurneobis produqcias glexebi ZiriTadad sakuTari
saWiroebisaTvis xmaroben.
gasayidad ZiriTadad awarmoeben kartofils, kombostos, xils,
mecxoveleobis produqtebs.
raionis soflebSi ar aris soflis meurneobis produqciis
gadammuSavebeli sawarmoebi (Rvinis qarxnebi; zeTis qarxnebi;
mecxoveleobis produqciis gadammuSavebeli sawarmoebi da a.S.)
soflebSi warmoebuli sasoflo-sameurneo produqciis realizacia
ZiriTadad q. axalqalaqis da Tbilisis bazrebSi xdeba.
2.2 turizmi
abasTumani aris sabWoTa dros sakmaod mniSvnelovani
turistuli/samkurnalo centri, romelic cnobilia tuberkuloziT
daavadebulTaTvis metad xelsayreli klimaturi pirobebiT. abasTumanSi
aris Zveli sabWoTa periodis sanatoriumi, romelic amJamad ar muSaobs.
funqcionirebs sami sastumro.
raionis teritoriis nawili, daaxloebiT 10 aTasi ha Sedis borjom-
xaragoulis erovnul parkSi. raionSi mravlad aris istoriuli
mniSvnelobis Zeglebi: zarzma, Wulevi, oqros cixe da sxv.
112
turizmis ganviTareba xels Seuwyobs centraluri da sasoflo
gzebis keTilmowyoba. turistuli obieqtebis marSrutebi nawilobriv
arsebobs.
sofel udeSi bolo dros mimdinareobs samTo-saTxilamuro
kompleqsis mSenebloba.
2.3 msxvili da mcire biznesi
msxvili industriuli obieqtebi raionSi da CamoTvlil soflebSi
ar aris.
sof. axalSi bentonituri Tixebis didi maragis mqone karieri
arsebobs, romlis damuSavebis mcdeloba iyo gasuli saukunis bolos.
arsebobs sabados Semdgomi gamoyenebis potenciali.
mSenebloba ZiriTadad xdeba wvrili obieqtebis: benzogasamarTi
sadguri, xe-tyis saxerxi saamqro. bilajerSi aSenda sazogadoebrivi
kvebis obieqti.
gavrcelebulia wvrili vaWroba. gzispira vaWroba gansakuTrebiT
mniSvnelovania daba adigenSi, sof.varanSi, daba aspinZasi, sof. axalSi,
udeSi
3. dasaqmeba
mosaxleobis ZiriTadi nawili dasaqmebulia soflis meurneobaSi,
saxelmwifo seqtorSi – 200 mde kaci, ganaTlebaSi – 500, jandacvaSi – 250
kaci. sxva dargebSi 200-mde. mcire biznesSi – 800-mde adamiani.
Tu ar CavTliT soflis meurneobaSi dasaqmebulebs (visac miwa aqvs)
umuSevrobis done maRalia.
qveynis sxva raionebTan SedarebiT siRaribis done dabalia.
4. samedicino momsaxurebis uzrunvelyofa
samedicino momsaxureba soflebSi warmodgenilia pirvelad
dawesebulebebiT: samedicino ambulatoria; xelmisawvdomia saswrafo
daxmarebis sistema;
raionul centrSi SesaZlebelia ufro kompleqsuri stacionaruli
samedicino daxmarebis miReba. adigenSi aris saavadmyofo, saswrafo
daxmarebis samsaxuri. abasTumanSi aris respublikuri mniSvnelobis
tuberkuliozis samkurnalo saavadmyofo.
saavtomobilo gzis gaumjobeseba xels Seuwyobs saswrafo
daxmarebis momsaxurebis gaumjobesebas da pacientebisaTvis ufro
xelmisawvdoms gaxdis raionul centrSi da did qalaqebsi ganlagebul
samedicino dawesebulebebs.
113
5. ganaTleba.
yvela didi sofelSi arsebobs sajaro skola. patara soflebSi aris
damwyebi skolebi. skolis moswavleTa saerTo jamuri raodenoba
soflebSi ganlagebul skolebSi Seadgens sul 3200 moswavle
6. infrastruqtura da komunaluri samsaxurebi
2008 wels nawilobriv SekeTda centraluri avtomagistralidan
zogierT soflamde misasvleli gzebi. rkinigzis sadgurebidan raionis
centri daSorebulia 29 km-iT, xolo uaxloesi sofeli benara-aralo –
18 km-iT
wyalmomarageba da kanalizacia funqcionirebs mxolod daba
abasTumansa da adigenSi.
eleqtroenergiiT uzrunvelyofa xorcieldeba 24 saaTis
ganmavlobaSi.
bunebrivi gaziT momarageba ar aris uzrunvelyofili.
eleqtroenergiis garda, soflis mosaxleoba iyenebs SeSas da Txevad
gazs.
sakomunikacio saSualebebidan metnaklebad damakmayofileblad
muSaobs mxolod mobiluri satelefono kavSiri.
7. msxvili infrastruqturuli elementebi saavtomobilo gzis
alternatiuli variantebi mSeneblobis zonaSi.
saavtomobilo gzis reabilitacia/rekonstruqciis areSi gvxvdeba
maRali Zabvis eleqtrogadamcemi xazebi. sxva saxis msxvili
infrastruqturuli elementebidan aRsaniSnavia komunikaciis sistemebis,
kerZod – mobiluri kavSiris anZebi.
5.3 socio-kulturuli garemo
“beSumis naqalaqari” _ adreSuasaukuneebi, mdebareobs kurort
beSumis Crdilo-aRmosavleTiT mdebare wiwvovani tyis masivSi, mdinare
beSumis Senakadi Reles napirze. mcire masStabis arqeologiuri
samuSaoebis Sedegad gairkva, rom TiTeuli dasaxleba qvis
monoliTebisagan nageb erT an ramdenime sacxovreblisgan Sedgeba. e.w.
naqalaqari erT swor xazze ganlagebul SemaRlebul qvis oTx goraks
warmoadgens. isini erTmaneTisgan 100-150 metriT arian dacilebuli. am
gorakebs erTmaneTTan qvafenili gzebi akavSirebs.
goderZis uReltexilis midamoebSi am tipis sxva dasaxlebebic aris
dafiqsirebuli. isini naqalaqaridan 3-5 km-iT aris daSorebuli. es
Zeglebi ganlagebulia mdinare beSumis marjvena napirze, tyis masivSi,
adgil “vaSlobSi”, aqedan 2.5 km-is daSorebiT, mdinaris CayolebiT,
adgil yverulSi, amis qvemoT kidev adgili pantnari da a. S……
114
am namosaxlarebTan axlos dafiqsirebulia mokirwyluli Zveli
saqaravne gzis didi monakveTi
BbeSumis teritoriaze aRmoCenilia qvis xanis sadgomi _ mdebareobs
goderZis gadasasvlelidan 8 km-is daSorebiT, iq sadac saTaves iRebs
beSumis Rele. beSumis qvis xanis sadgomebis areali moicavs ramdenime
ubans: Sqernali, didi iailebi, Suaubani, beSumis iailebi, verxvnari,
naCadrali dasxva. napovnia kaJis da obsidianis iaraRebi. aqauri “kaJi”
naZvis, fiWvis da soWis xeebis gaqvavebul saxeobebs warmoadgens, rac
mravladaa beSumsa da mis midamoebSi.
goderZis uReltexilze Tavis droze, samanqane gzis gaWrisas,
dazianda bunebis Zegli, gaqvavebuli tyis masivi.
am marSrutis bolo punqti adigenis raions miekuTvneba
sofeli zarzma, samonastro kompleqsi, qarTuli kulturis
mniSvnelovani kera, X, XIV ss. sofeli zarzma mdebareobs adigenis
dasavleTiT, misgan eqvsiode km-is daSorebiT, qvablianis da ZinZes
xeobebis Sesayarze. kompleqsi Sedgeba didi taZris, samreklos, mis
CrdiloeT kedels mibjenili samlocvelosgan, aseve, taZris Crdilo-
dasavleTis kuTxesTan ganTavsebul erTnaviani mcire samlocvelosgan,
taZris samxreTiT dacul ori mcire eklesiis nangrevisa da wyarosgan,
romelic taZris aRmosavleTiT aris ganlagebuli. kompleqsis
teritoriaze gacilebiT adre iyo agebuli eklesia, romelic
adrefeodaluri xanis cnobil sasuliero moRvawis, serapion zarzmelis
saxels ukavSirdeba.
amJamad, zarzmis arqiteqturuli kompleqsis uZveles istoriul
Zegls X saukunis lapidaruli warwera warmoadgens, romelic Casmulia
samreklos gverdiT mdebare mcire samlocvelos Sesasvlelis Tavze.
warweraSi mefe daviT kurapalatis droindeli istoriuli brZolis
ambavia moTxrobili (979-1001ww.).
zarzmis mTavari taZari XIV saukuneSia agebuli, samcxis aTabag, beqa
mandaturTuxucesis mier. taZris kedlebs Tanadrouli da XVI saukunis
kedlis mxatvroba amkobs, garda religiuri siuJetebisa, aq istoriul
pirTa, maT Soris saqarTvelos mefe bagrat III-isa da samcxis aTabagTa
portretebia warmodgenili.
zarzmis arqiteqturuli kompleqsi qarTuli qristianuli
xelovnebis Rirebul nimuSs warmoadgens, saukuneTa manZilze igi
qarTuli kulturis da sulierebis mniSvnelovan keras warmoadgenda aq
daculi monumenturi kedlis mxatvroba garda mxatvruli Rirebulebisa
istoriuli mniSvnelobis Semcvelicaa. SemorCenili arqiteqturuli
nagebobebi gvianfeodaluri xanis qarTuli xuroTmoZRvrebis sawyisi
etapis gamorCeuli nimuSebia.
115
5.4 miwis Sesyidva da gansaxleba
qvemoT moyvanili aris 2013 wels momzadebuli gansaxlebis samoqmedo
gegmis winaswari variantis monacemebi. gansaxlebis samoqmedo gegmis
saboloo variant momzadebis procesSia.
proeqtis Semdgomma optimizaciam saSualeba misca proeqtantebs mniSvnelovnad SeemcirebinaT gasxvisebis zolis sigane da kerZo mesakuTreebis miwebsa da qonebaze zemoqmedebis masStabebi. gzis saproeqto sigane Seadgens maqs. 9.0m-s, xolo dasaxlebuli punqtebis farglebSi 6 m-dec mcirdeba.
zemoqmedebis qveS xvdeba 448,979 kv. m miwa, sul 92 nakveTi, saidanac 13 _ kerZo, xolo 79 saxelmwifo nakveTia. zemoqmedebis qveS moqceuli miwis dakanonebis statusi. 13 kerZo nakveTis (aqedan 5 registrirebuli da 8 dasakanonebeli) saerTo farTia 5 153 kv. m. 79 saxelmwifo nakveTis farTobia 443 826 kv.m, romelic ar eqvemdebareba kompensacias. anazRaurdeba kerZo nakveTebi (rogorc dakanonebuli aseve dasakanonebeli). 79 saxelmwifo nakveTidan 37, romlis saerTo farTobia 437, 235 kv.m, aris gamoyenebuli soflis meurneobisaTvis (saTibebi, saZovrebi da a.S.) mosargebleebis mier, romelTac ar gaaCniaT iuridiuli safuZveli am miwis dasakanoneblad. Sesabamisad, am miwis mflobelebs ar aunazRaurdebaT miwis safasuri, Tumca zemoqmedebis qveS moqceuli nagebobebisTvis, naTesebisa da xexilis xeebisaTvis kompensacias miiReben. cxrili 5.1
zemoqmedeba erTwlian kulturebze erTwliani kultura miwis nakveTebis
raodenoba miwis farTi kv.m
kartofili 37 5206
# xexilis dasaxeleba raodenoba kv.m asaki
1 kakali
1,0 3 3,0 6 4,0 10 3.0 10+
2
qliavi
4,0 8
3
msxali
1,0 7
4
bali 1,0 3
1,0 8
5 vaSli 1,0 2 3,0 10 5,0 15
116
6
tyemali
2,0 10
1,0 12
7
panta 1,0 2 8,0 10 15.0 15
jami 54.0
proeqti zemoqmedebas moaxdens 1 qvis fundamentalur Senobaze saerTo farTobiT 77.06 kv.m. garda amisa zemoqmedebis qveS xvdeba 4 damxmare xis nageboba (3 ojaxis sakuTreba), 2 metalis badis Robe xis boZebze (saerTo farTi 203kv.m) da 47 xis Robe (saerTo farTiT 2800kv.m).
proeqtis ganxorcielebisaTvis miRebuli principebi
winaswari gansaxlebis samoqmedo gegma momzadebuli iyo msoflio bankis
gansaxlebis politikis (NN 4.12) Sesabamisad. saboloo gansaxlebis
samoqmedo gegma momzadebul iqneba an mxolod saqarTvelos
kanonmdeblobis Sesabamisad an, - aseve im donoris procedurebis
Sesabamisad, romelic daafinansebs proeqtis ganxorcielebas. qvemoT
moyvanili aris winaswari gsg-aSi SemoTavazebuli principebi.
imisaTvis, rom saqarTvelos kanonebs/normebs da msoflio bankis
politikas Soris gansxvavebebi daiZlios, saavtomobilo gzebis
departamentma SeimuSava rigi principebis da politika proeqtisaTvis,
romelic gansaxlebis politikis CarCo dokumentis (RNN) saxiT iqna
damtkicebuli. es principebi uzrunvelyofen srul kompensacias,
Semosavlis saSualebebis reabilitacias da/an aRdgenas, daxmarebas
miwis TviTneburad damkaveblebisaTvis da daxmarebas subsidiebis saxiT
iseTi dazaralebuli pirebisTvis, romelbsac mouwveT fizikuri
gansaxleba, biznesis kargva, an romlebzec zeqmoedeba moaxdens
gansakuTrebulad mwvave efeqts.
zemoTxsenebuli gansxavavebebis gaTvaliswinebiT msoflio bankis
mier dafinansebuli nebismieri intervencia SesabamisobaSi unda modiodes
saqarTvelos kanonmdeblobasTan damatebiT reguliaciebTan erTad, raTa
eTaxnmebodes Semdeg sakiTxebTan dakavSirebul msoflio bakis
moTxovnebs: (i) zemoqmedebis qveS moqceuli yvela adamianis reabilitacia
(maT Soris iseTi pirebisac, romlebsac ar aqvT kanonieri mesakuTris
statusi proeqtis zemoqmedebis qveS moxvedril aqtivebze); (ii)
kompensaciis garantia biznesis da Semosavlis kargvis SemTxvevaSi; (iii) specialuri daxmarebis aRmoCena, romelic dafaravs gansaxlebis
procesis dros saWiro xarjebs, iseve rogorc socialurad daucveli
mosaxleobis gansakuTrebul saWiroebebs. gansaxlebis politikis
117
upirvelesi mizania zegavlenis/danakargis minimizacia da dazaralebuli
adamianebis daxmareba, raTa maT aRadginon Semosavlis saSualebebi sul
mcire proeqtamdel donemde mainc.
am mizniT SemuSavda RNN (gansaxlebis politikis CarCo), raTa
gaTvaliswinebuli yofiliyo (a) zemoqmedebis qveS moqceuli yvela
adamiani sakuTrebis uflebis ganurCevlad; (b) kompensacia qonebisa da/an
Semosavlis saSualebebis danakargebis asanazRaureblad; (g) Semosavlis
wyaroebis aRdgena da ganviTareba. ojaxebi/adamianebi, romlebic proeqtis
farglebSi daeqvemdebarnen gansaxlebas miiReben fulad kompensacias
miwisa da sxva qonebisaTvis im droisaTvis Canacvlebis sabazro
Rirebulebis mixedviT. miRebuli iqneba damatebiTi zomebi, raTa
uzrunvelyofili iqnas minimaluri Sewuxeba proeqtis mSeneblobis
periodSi. amrigad, ojaxebi, romlebic daeqvemdebarebian fizikur
gansaxlebas da/an moxvdebian ekonomikuri zemoqmedebis qveS, miiReben
kompensacias, daxmarebas gansaxlebisaTvis da fulad anazRaurebas
Semdegi normebis mixedviT, romlebic aseve warmoadgenen proeqtis RNN-is nawils.
Sesabamisad, proeqtis ganxorcielebis periodSi saavtomobilo
gzebis departamenti uzrunvelyofs:
• sadac SesaZlebelia, SeirCeva gzis ganaxlebis da mSeneblobis
iseTi alternativebi, romlebic gverds uvlian dasaxlebul adgilebs,
raTa minimumamde iqnas dayvanili fizikuri gansaxleba da kerZo an
sajaro sakuTrebis Sesyidva.
• minimumamde iqneba dayvanili aqtivebis dazianeba, rogricaa
mosavali, xeebi, Robeebi da kioskebi da aseve Semosavlis kargva, maT
Soris mosavlis ganadgureba. nebismieri uaryofiTi zegavlena iqneba
kompensirebuli RNN-is debulebebis Tanaxmad;
• magistralis TiToeuli iseTi seqciis aRdgena/mSeneblobisaTvis,
romelic kerZo miwis Sesyidvas, ojaxebis an komerciuli obieqtebis
fizikur gadaadgilebas, mudmivi Semosavlis kargvas an sxva negatiur
zegavlenas iwvevs, SemuSavdeba RNN/ RNN-Si gawerili procedurebisa da
debulebebis Sesabamisad (es ukanaskenili ki umeteswilad efuZneba
msoflio bankis NN4.12-s, msoflio bankis saxelmZRvanelo miTiTebebs da
saqarTvelos kanonmdeblobas).
• gansaxlebis gamomwvevi samSeneblo samuSaoebi ar daiwyeba
magistralis arc erT nawilze sanam ar dasruldeba RNN da ar
damtkicdeba msoflio bankis -is mier, Sesabamis qarTul uwyebebTan
SeTanxmebiT;
• SemuSavdeba samarTliani da gamWvirvale procedurebi, imisaTvis
rom ganisazRvros kompensacia (i) mSeneblobis dros miwis/aqtivebis
droebiTi kargvisaTvis; (ii) miwisa da aqtivebis samudamo SesyidvisaTvis
118
da (iii) miwis gamoyenebaze dawesebuli SezRudvebisaTvis, rac SeiZleba
exebodes koridoris mimdebare teritoriebs;
• yvela dazaralebuli piri, sakuTrebaze kanonieri uflebis qonis
ganurCevlad, miiRebs sxvadasxva saxis daxmarebas, imisaTvis rom
SenarCunebul iqnas proeqtamdeli Semosavlis saSualebebi da
sacxovrebeli standartebi;
• isini, vinc miwas aralegalurad moixmaren, ar miiReben kompensacias
miwis kargvisaTvis, samagierod maT aunazRaurdebaT nebismieri sxva saxis
qonebis kargva, romelic maT mflobelobaSia amave miwaze. agreTve
aunazRaurdebaT Semosavlis kargva da maT gaewevaT daxmareba imisaTvis,
rom SeinarCunon an gaaumjobeson sacxovrebeli standartebi;
• Catardeba sabazro kvleva, raTa Sefasdes miwis, saamSeneblo
masalis, mosavlisa da sxva Sesabamisi obieqtebis arsebuli sabazro
fasebi, romlebic gamoiyeneba obieqtebis Rirebulebis maCveneblebad
sakompensacio fasis gansazRvrisas. es uzrunvelyofs imas, rom
dazaralebulma adamianebma miRebuli kompensaciiT SeZlon sanacvlo
miwis SeZena;
• dazaralebul pirebs miecemaT sakmarisi kompensacia dakarguli
qonebis sruli Canacvlebis fasis gaTvaliswinebiT. Semosavlis da
aqtivebis kargvis anazRaurdeba moxdeba yovelgvari gadasaxadis,
amortizaciis da sxva saxis Semcirebebis daqviTvis gareSe.
• zemoqmedebis qveS moqceul adamianebs miewodebaT informacia
TavianTi uflebebis Sesaxeb. aseve moxdeba maTTan konsultaciebi, maTTan
SeTanxmdeba gansaxlebis teqnikurad da ekonomikurad xelsayreli
alternativebi.
• roca SesaZlebeli iqneba, saavtomobilo gzebis departamenti
gaakontrolebs, rom adgilobrivma organoebma uzrunvelyon dazarebuli
adamianebi sacxovrebeli saxlebiT, an sacxovrebeli adgilebiT, an
saWiroebis SemTxvevaSi, sasoflo sameruneo teritoriebiT fuladi
kompensaciis alternativis saxiT. amgvar SemTxvevaSi miwis nayofierebis,
xelsayreli adgilmdebareobisa da sxva faqtorebis kombinacia, sul
mcire, eqvivalenturi unda iyos Zveli teritoriis maxasiaTeblebisa;
• gansaxlebisas dazaralebul pirebs aRmouCenen daxmarebas, im
SemTxvevaSi Tu gansaxleba gardauvalia;
• miwa (an miwis moxmarebis ufleba) mopovebul iqneba
molaparakebebis Sedegad da kerZo sakuTrebis eqspropriaciis ufleba
gamoyenebul iqneba mxolod ukidures SemTxvevaSi;
• gansakuTrebuli yuradReba daeTmoba mosaxleobis yvelaze
socialurad daucveli jgufebis saWiroebebs – bavSvebi, qalebi,
kulturuli an eTnikuri umciresobebi, xandazmulebi, siRaribis zRvars
qvemoT myofni, unarSezRudulebi da ltolvilebi.
119
• SemuSavdeba samarTliani da xelmisawvdomi meqanizmi davebis
garCevisaTvis;
• sakompensacio RonisZiebebi da RAP-is danrgva dasruldeba
saamSeneblo samuSaoebis dawyebamde.
kompensaciaze uflebamosileba
ZiriTadi uflebebi moicaven:
• kanonieri mesakuTreebisaTvis moxdeba sasoflo sameurneo miwebis
kompensacia Canacvlebis mTliani RirebulebiT. rodesac xdeba
dazaralebuli Sinameurneobis mier gamoyenebuli sasoflo sameurneo
miwis sruli farTis 20%-ze metis Sesyidva, dazaralebuli pirebi
(mesakuTreebi, meijareebi da damqiraveblebi) miiReben damatebiT
anazRaurebas mwvave zemoqmedebisaTvis, rac utoldeba proeqtis Sedegad
dakarguli miwaze moweuli wliuri mosavlis sabazro fass. im
SemTxvevaSi Tu mwvave zemoqmedeba (Semosavlis 20%-ze metis kargva) sxva
saxis Semosavalis wyaroze vrceldeba, dazaralebul pirs gadaecema
damatebiTi kompensacia sami Tvis Semosavlis odenobiT. dazaralebul
pirebs, romlebsac aqvT miwis dakanonebis iuridiuli safuZveli
(legalizebadi mesakuTreebi), daukanondebaT es ukanaskneli da
kompensaciasac kanonieri mesakuTreebis saxiT miiReben.
• dazaralebuli pirebi, romlebsac ara aqvT miwis dakanonebisaTvis
iuridiuli safuZveli, ar miiReben kompensacias sasoflo-sameurneo
miwisaTvis. SesaZleblobis SemTxvevaSi maT miecemaT miwis arendaSi
aRebis saSualeba.
• arasasoflo sameurneo miwa (sakarmidamo/komerciuli miwa).
kanonieri da legalizebadi mosaxleebi miiReben srul kompensacias miwis
CanacvlebiTi Rirebulebis odenobiT yovelgvari diskontirebisa da
amortizaciis gareSe. dazaralebuli pirebi, romlebsac ara aqvT miwis
dakanonebisaTvis iuridiuli safuZveli, ar miiReben kompensacias
sasoflo-sameurneo miwisaTvis. SesaZleblobis SemTxvevaSi maT miecemaT
miwis arendaSi aRebis saSualeba.
• dazaralebuli pirovnebis miwaze kanonieri uflebis ganurCevlad,
zemoqmedebis qveS moqceuli saxlebi, Senobebi da konstruqciebi iqneba
kompensirebuli fuladi saxiT Canacvlebis Rirebulebis odeobiT
gaufasurebisa da amortizaciis gauTvaliswineblad. nawilobrivi
zemoqmedebis SemTxvevaSi, Tu mflobels ar aqvs gansaxlebis survili,
kompensacia dafaravs mxolod zemoqmedebis qveS moxvedrili Senobis
nawilis reabilitaciis xarjebs pirvandel mdgomareobamde. mTliani
kompensacia gaicema im SemTxvevaSi Tu zegavalena gamoyenebisaTvis
uvargisad xdis Senobas.
• Senoba-nagebobebis dangrevis Semdgom darCenili masalebi iTvleba
zemoqmedebis qveS moqceuli ojaxebis sakuTrebad. dazaralebuli
120
ojaxebi pasuxismgebeli arian gaitanon darCenili masalebi mSeneblobis
dawyebamde.
• mosavali: bolo wlebis gamavlobaSi sasoflo-sameurneo mizniT
regularulad gamoyenebuli miwis proeqtis mier dakavebis SemTxvevaSi,
yovelgvari winapirobis gareSe gadaxdil iqneba fuladi kompensacia
mosavlis mimdinare sabazro fasis wliuri mTliani Rirebulebis
odenobiT. arendis SemTxvevaSi, mosavlis kompensaciis ganawileba miwis
mflobelsa da arendators Soris moxdeba maTi specifikuri
xelSekrulebis safuZvelze.
• xeebi: fuladi kompenascia sabazro RirebulebiT xeebis saxeobis,
asakis da nayofierebis gaTvaliswinebiT.
• biznesebi: Tu xdeba biznesis samudamo kargva, fuladi kompensacia
gaicema sagadasaxado deklaraciis mixedviT wliuri Semosavlis
odenobiT an aseTis ararsebobis SemTxvevaSi, minimaluri wliuri
xelfasis safuZvelze. biznesis droebiTi danakargi anazRaurdeba
fuladi saxiT biznesis SeCerebis periodSi Semosavalze sagadasaxado
deklaraciis monacemebis safuZvelze, an aseTis ararsebobis SemTxvevaSi,
minimaluri xelfasis safuZvelze biznesis Sewyvetis vadis Sesabamisad.
• sasoflo sameurneo miwis arendatorebi: Tu zegavlenis qveS
sasoflo sameurneo miwis arendatorebi eqcevian, maTi kompensacia
Seadgens erTi wlis fulad Semosavals arendaSi aRebuli miwidan
Sesabamisi damamtkicebeli dokumentaciis (sagadasaxado deklaracia)
safuZvelze, an, aseTis ararsebobis SemTxvevaSi, wliuri minimaluri
xelfasis odenobiT
• xelfasebis/dasaqmebis kargva: im SemTxvevaSi Tu daqiravebuli
muSakebi dakargaven xelfass proeqtis gamo, isini miiReben kompensacias
sami Tvis xelfasis odenobiT.
• gadaadgileba: dazaralebuli pirebi, romlebic iZulebuli arian
daeqvemdebaron gansaxlebas miiReben gansaxlebis subsidias, raTa
dafaron transportirebis safasuri da sami Tvis sacxovrebeli xarjebi.
• erTobliv (Temis) mflobelobaSi arsebuli qoneba da komunaluri
nagebobebi: proeqtis farglebSi moxdeba maTi mTlianad aRdgena an
reabilitacia, ise rom Seesabamebodes maT proeqtamdel funqciebs.
• socialurad daucveli mosaxleoba: socialurad daucveli
dazaralebuli pirebi (rogorc es zemoT iqna ganmartebuli) miiReben
fulad Semweobas, rac Seadgens sami Tvis minimalur xelfass.
mxardaWera, daxmareba da fuladi Semweobebi
gaTvaliswinebulia Semdegi saxis daxmareba, sareabilitacio zomebi
da fuladi Semweobebi:
• ojaxebi, romlebic saWiroeben gansaxlebas miiReben fulad
Semweobas transportirebsaTvis 200 laris odenobiT TiTo ojaxze
121
(satransporto saSualebis dasaqiraveblad saojaxo nivTebis
gadazidvisaTvis) da Semosavlis wyaroebis aRdgenis fulad Semweobas
sami Tvis ganmavlobaSi, axal adgilze damkvidrebaSi daxmarebis saxiT.
es Tanxma Seadgens 3 minimalur xelfass, rac jamSi iqneba 1.112 lari
TiTo ojaxze.
• mwvave zemoqmedebis qveS moqceuli ojaxebi, anu iseTi ojaxebi,
romlebic dakargaven Semosavlis momtani aqtivebis 20%-ze mets, miiReben
(i) damatebiT kompensacias erTi wlis mosavlisaTvis zemoqmedebis qveS
myof miwaze; an (ii) SemTxvevbisaTvis, rodesac mosavaliT Sefaseba
ararelevanturia, sami Tvis minimaluri xelfasis eqvivalentur Tanxas
Semweobis saxiT2;
• zemoqmedebis qveS moqceuli socialurad daucveli ojaxebi, anu
ojaxebi siRaribis zRvars qvemoT, marCenalis ar myoli unarSezRudili
an xandazmuli (sapensio asakis) adamianebis mier marTuli ojaxebi,
qalebis mier marTuli ojaxebi da aranebayoflobiT gadaadgilebuli
pirebi an ltovilebi miiReben fulad Semweobas sami Tvis minimaluri
xelfasis odenobiT (rogorc es zeviT iqna aRniSnuli).
2 rogorc mesame TavSi ganvmarteT, saqarTveloSi minimaluri xelfasis ararsebobis pirobebSi, es Semweoba efuZenba bolo droindel damtkicebul proeqtebSi miRebul sareabilitacio Semweobebis dadgenis wess da efuZneba minimalur saarsebo Semosavals. saqarTvelos statistikis departamentis 2011 wlis ainvars miRebuli ukanaskneli informaciis safuZvelze es Tanxma Seadgens 304 lars ojaxSi (xuTi suli), rac utoldeba 3 Tvis 912 lars.
122
6. alternativebis analizi 6.1 ალტერნატიული ტექნიკური გადაწყვეტა ნამარხი ტყის ბუნებრივი ძეგლის უბანზე saproeqto saavtomobilo gzis or ubanze - me-8 da me-9km-s Soris da me-
11km-ze saproeqto gza exeba namarxi tyis bunebrivi Zeglis sazrvrebs.
sawyisi proeqtis Tanaxmad xdeba ramdenime metriT (5-10m sxvadasxva ubaze)
SeWra Zeglis teritoriaze. arsebuli gzis vakisis gafarToeba arsebuli
6m-dan saproeqto siganemde (9m) moiTxovs kldeebis ferdobebis CamoWras,
rac maRali albaTobiT gamoiwvevs bunebrivi Zeglis dazianebas. daculi
teritoriebis saagentosTan konsultaciebis Semdeg ganxilul iqna ori
alternatiuli varianti:
a) bunebis ZeglTan Sexebis ubnebze arsebuli gzis safaris aRdgena gzis
vakisis gafarToebis garese
b) gzis gafarToeba xevis mimarTulebiT, rac moiTxovs am ubanze
estakadis mSeneblobas
sabolood miRebul iqna gadawyvetileba, rom am etapze proeqti SeCerda
a) variantze da bunebrivi Zeglis konservaciis da misi dazianebis
Tavidan acilebis mizniT xsenebul or ubanze aRar moxdeba gzis vakisis
gafarToeba. mSenebloba SeizRudeba arsebuli gzis dazianebuli safaris
aRdgeniT. samomavlod, Tu aucilebeli Seiqmneba xsenebul ubnebze gzis
gafarToeba, moxdeba b) alternativis aqtualizacia da am SemTxvevaSi
SemuSavebul iqneba estakadebis proeqti da satanado garemoze
zemoqmedebis sefasebis dokumenti.
123
suraTi 6.1
suraTi 6.2
124
6.2 მარშრუტის სტრატეგიული ალტერნატივები 6.2.1 შესავალი warmodgenili proeqti gaxlavT baTumi – axalcixis arsebuli gzis
reabilitacia-rekonstruqciis proeqtis Semadgeneli nawili da
alternatiuli marSrutebi ganxilul iqna teqnikur-ekonomikuri
dasabuTebis etapze mTlianad - mTeli marSrutisaTvis. sakuTriv
warmodgenil saproeqto ubanze (goderZi – zarzma) alternatiuli
marSrutebi ar ganxilula, vinaidan am monakveTze xdeba mxolod
arsebuli gzis reabilitacia da aq ar dgas mewyrebuli ubnebis gverdis
avlis aucileblobis sakiTxi. marSrutis alternativebis ganxilvis
mizezi teqnikur-ekonomikuri dasabuTebis etapze, dakavSirebuli iyo gzis
xulo-goderZis monakveTze mniSvnelovani mewyruli ubnebis arsebobasTan
da am ubnis gverdis avlis mcdelobasTan. im mizezis gamo, rom iribad,
konteqstualurad xsenebuli sakiTxi dakavSirebulia warmodgenil
proeqtTanac (gzis xulo-goderZis monakveTis cvlileba gamoiwvevda
goderZi-zarzmis monakveTis cvlilebasac), qvemoT mogvyavs ted-is etapze
marSrutis alternativebis ganxilvis da upiratesi variantis SerCevis
dasabuTeba.
rogorc ukve araerTxel aRvniSneT, baTumi – axalcixis arsebuli gza
ZiriTadad gadis rTul sainJinro-geologiur da topografiul
pirobebSi, - mTian da maRalmTian reliefSi. gansakuTrebiT mZime
viTarebaa Seqmnili xulo-danisparaulis km81-km102 monakveTze, sadac
arsebuli gza gadis mewyrul ubnebze romelTa raodenoba 20-ze metia. es
mewyerebi ZiriTadad aqtiuria. gvxdeba agreTve stabilizirebuli
mewyruli ubnebi, romlebic SesaZlebelia gaaqtiurdnen maTi
provocirebis gamo (mSeneblobis procesSi). yvelaze metad aRniSvnas
imsaxurebs soflebis: riyeTi, Suasofeli da danisparaulis mewyruli
sxeulebi da Rvarcofuli gamonatanebi. maT Soris Zlier gaaqtiurda
sof. danisparaulis teritoriaze arsebuli tranzituli miwisZvrebiT
provocirebuli mewyeri da md. safriswylis xevis Rvarcofi. yvela es
mewyeri da Rvarcofuli gamonatani warmoadgens saavtomobilo gzis
normaluri funqcionirebisaTvis realur saSiSroebas.
gamomdinare zemoTqmulidan transproeqtis sainJinro jgufis mier
damuSavebuli iqna saavtomobilo gzis am monakveTze mewyruli
monakveTebis SesaZlo Semovlis oTxi ZiriTadi varianti (ix. qvemoT
variantebis monacemebis cxrili). marSrutis SerCevis pirvel etapze
ganxiluli iyo Semdegi alternatiuli variantebi:
125
cxrili 6.1.
N dasaxeleba ganz. trasis variantebi
arsebuli gza
N1 N2 N3 N4 N4a
1 arsebuli gzis sigrZe
km 86.0 76.2 66.7 82.0 51.5 43.2
2 variantebis sigrZe (axali mimarTuleba)
km - 7.8 16.0 3.9 49.2 43.4
3 gvirabi km - - - - - 5.89 4 sul trasis sigrZe km 84.05 84.0 82.7 85.9 100.7 86.6 5 trasis damokleba km 1.95 2.0 3.3 0.1 - - 6 trasis dagrZeleba km - - - - 14.7 0.6
varianti 1. iwyeba baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis km 95+150-ze,
arsebuli gzis samxreTiT da ganlagebulia md. aWariswylis marcxena
ferdobze mdinaridan 1-1.2 km-is daOdaSorebiT. monakveTis sigrZe Seadgens
7.8 km-s da uerTdeba arsebul gzas km 104+850-ze, 1810 m niSnulze. trasis
Semokleba am variantis gaTvaliswinebiT Seadgens 2.0 km-s.
varianti 2. iwyeba baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis km 90+300-ze,
arsebuli gzis CrdiloeTiT, erT kilometrSi uxvevs marcxniv, kveTs md.
aWariswyals da dasaxlebuli punqtebis beRleTis da nawilobriv
riyeTis SemovliT ganlagebulia mdinare aWariswyalis marjvena ferdze,
mdinaridan 1-1.2 kilometris daSorebiT. km 9+500-ze kvlav kveTs
aWariswyals, wyalgamyofis siaxloves, gadis mis marcxena ferdze
arsebuli gzidan 1.0-1.5 km manZilze da uerTdeba arsebul gzas goderZis
uReltexilze km 109+100-ze 2025 m niSnulze. variantis sigrZe 16.0
kilometria, rac iZleva trasis Semoklebas am variantis gaTvaliswinebiT
3.3 km-s.
varianti 3. CrdiloeTis mokle varianti. iwyeba baTumi-axalcixis
saavtomobilo gzis 95+100 km-ze. varianti pirvel kilometrze kveTs
md. aWariswylis or Senakads da dasaxlebuli punqtebis nawilobrivi
SemovliT (Suasofeli da danisparauli) ganlagebulia mdinare
aWariswyalis marcxena ferdze, mdinaridan 100-200 metris daSorebiT.
me-3 km-ze, SedarebiT gaSlil reliefze, trasa mkveTrad uxvevs marjvniv
da uerTdeba arsebul gzas km 98+800-ze 1440 m niSnulze. variantis sigrZe
Seadgens 3.9 km-s. trasis Semokleba variantis gaTvaliswinebiT Seadgens
0.1 km-s.
varianti 4. samxreTis (xixaZiris) varianti. iwyeba baTumi-axalcixis
saavtomobilo gzis 71+600 km-ze. trasa pirvel kilometrze kveTs
md. aWariswyals da 30 kilometris manZilze (sof. Txilvana)
ganlagebulia md. sxalTis xeobis ferdze. am monakveTze SesaZlebelia
gamoyenebul iqnas adgilobrivi mniSvnelobis sasoflo gza, romlis
sigane ZiriTadad 5-6 metria, mcire moxvevis radiusebiT. Semdeg trasa
126
mkveTrad uxvevs marcxniv da axali mimarTulebiT gadis ra 2100 m
simaRleze uerTdeba arsebul gzas km 104+850-ze, romlis niSnuli
Seadgens 1830 m. variantis sigrZe 49.2 kilometria. trasis dagrZeleba
variantis gaTvaliswinebiT Seadgens 14.7km-s.
varianti 4a. warmoadgens meoTxe variantis qvevariants da emTxveva
mas km 36-mde, xolo Semdeg trasa uxvevs marjvniv da gvirabis
meSveobiT, romlis sigrZe Seadgens 5.89km-s, uerTdeba arsebul gzas km
112+900-ze 1813 m niSnulze. variantis sigrZe 43.4 kilometria. trasis
dagrZeleba variantis gaTvaliswinebiT Seadgens 0.6 km-s.
qvemoT mocemulia SerCevis pirvel etapze ganxiluli TiToeuli
alternativis analizi, rac moicavs sainJinro-geologiuri pirobebisa da
bunebrivi da socialuri garemos sensitiuri elementebis ganxilvas.
127
suraTi 6.3 alternatiuli marSrutebi
128
suraTi 6.4 alternatiuli marSrutebi
129
6.2.2 arsebuli saavtomobilo gza
dac. teritoriebi;
ladnSafti (ekosistemebi; habitatebi), flora
arsebuli gzis I ekologiurad sensitiuri saiti mdebareobs
arsebuli saavtomobilo gzis 105 da 112km niSnulebs Soris (miaxloebiTi
sazRvrebi). saavtomobilo gza gadis am monakveTis daaxloebiT 6, 5 km-ze.
Aam teritoriaze ganviTarebulia subalpuri mdeloebi da mTis stepebi.
subalpuri sartyeli moicavs zols z. d. 1800-1850 m-dan 2500m-mde. raionis
subalpebis mcenareuli safari friad gamorCeulia struqturuli
SemadgenlobiT da genezisiT.
subalpuri tyeebis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs mTis
tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili
wiflnari (Fagus orientalis), subalpuri soWnari (Abies nordmanniana), subalpuri naZvnari (Picea orientalis), subalpuri fiWvnari (Pinus sosnowskyi). SedarebiT SezRudulia arynaris (Betula litwinowii) da nekerCxlianis (Acer trautvetteri) gavrceleba. subalpebSi sakmaod farTo gavrcelebas aRwevs
pontos muxis (Quercus pontica) da medvedevis aryis (Betula medwedewi) tanbrecili tyeebi, romelTa gavrcelebis zemo sazRvari zogjer 2300-
2400 m-s aRwevs. raionis subalpuri tyeebis reliqturobis xarisxi
sakmaod maRalia (reliqturi formaciebisa da asociaciebis siuxve).
subalpur buCqnarebs Soris raionSi farTo gavrcelebas aRwevs
dekiani (Rhododendron caucasicum), romelic gvxvdeba yvela eqspoziciis
ferdobze, garda samxreTisa. sxva buCqnarebidan gvxvdeba Rviiani
(Juniperus pygmaea, J. depressa), mocviani (Vaccinium arctostaphylos, V. myrtillus) da sxva.
subalpuri maRalbalaxeuloba gamoirCeva kolxuri saxeobebis
siuxviT (Inula magnifica, Pyrethrum macrophyllum, Telekia speciosa da sxva).
dominirebs polidominanturi Sedgenilobis maRalbalaxeuloba.
subalpuri mdeloebi raionSi vrcel teritorias iWers. sWarbobs
meoreuli namikrefiani (Agrostis capillaries) da nairbalaxovan-namikrefiani
mdeloebi. farTo gavrcelebas aRwevs polidominanturi marcvlovan
nairbalaxovani mdeloebic, romlebic mravali variantiTaa
warmodgenili. monodominanturi mdeloebidan, aRniSnulis garda,
gvxvdeba nemsiwveriani (Geranium gymnocaulon), frintiani (Anemone fasciculata), momcro nakveTebis saxiT gvxvdeba Zigviani (Nardus glabriculmis) da sxva.
alpuri sartyeli raionSi gamosaxulia calkeul mwvervalebze,
romelTa simaRle z. d. 2500 m-ze metia (sayornia, xino, sanislo da sxva).
alpur mdeloTa Soris gabatonebulia polidominanturi marcvlovan-
nairbalaxovani mdelo. mniSvnelovani farTobi uWiravs nairmarcvlovan
130
da nemsiwverian (Geranium gymnocaulon) mdeloebs. Crdilo ferdobebze
gavrcelebulia alpuri dekianis (Rhododenron caucasicum) rayebi. raionis aRmosavlur sazRvarze, kerZod arsianis qedze (goderZis
gadasasvlelis midamoebi) gvxvdeba gamyinvarebamde aq arsebuli
mcenareebis gaqvavebuli naSTebi da anabeWdebi, romlebic vulkanur
tufebSia moqceuli.
zemoqmedebis areSi moxvedril Semdeg ubans (arsebuli
saavtomobilo gza gadis am sensitiuri zonis Crdilo sazRვarze) da
ikveTeba km 102 – 104 monakveTze) - II sensitiur saits - warmoadgens
teritoria, romelic moqceulia mdinareebis aWariswylisa da sxalTis
xeobebs Soris. aRniSnuli teritoria warmoadgens subalpuri tyeebis
zeda sazRvars, romlis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs mTis
tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili
wiflnari, subalpuri soWnari), subalpuri naZvnari, subalpuri
fiWvnari.. subalpebSi sakmaod farTo gavrcelebas aRwevs pontos muxis
da medvedevis aryis tanbrecili tyeebi, romelTa gavrcelebis zemo
sazRvari zogjer 2300-2400 m-s aRwevs. raionis subalpuri tyeebis
reliqturobis xarisxi sakmaod maRalia (reliqturi formaciebisa da
asociaciebis siuxve).
wiflnari tyeebis qvesartyeli vrceldeba z. d. 1000-1100 m-dan 1500-
1550. qvesartyelSi gabatonebulia wminda wiflnari (Fagus orientalis) da
Sereuli tyeebi wiflis siWarbiT (rcxilnar-wiflnari, wablnar-
wiflnari, soWnar-wiflnari da sxva). wiflnarebis umetesoba reliqturi
kolxuri qvetyiTaa (Sqeri-Rhododendron ponticum, Rh. ungernii, wyaviT -
Laurocerasus officinalis, WyoriT - Ilex colchica, kavkasiuri suroTi - Hedera colchica, kavkasiuri mocviT - Vaccinium arctostaphylos, ieliT - Rhododendron luteum da sxva). wiflnarebis garda aRniSnul qvesartyelSi
gavrcelebulia Sereuli farTofoTlovani da wiwviani tyeebic - soWnari
(Abies nordmanniana), naZvnari (Picea orientalis), fiWvnari (Pinus sosnowskyi). aWaraSi wiflnaris qvesartyelSi samxreTis eqspoziciis SedarebiT
mSral ferdobebze gavrcelebulia endemuri Woroxis muxis (Quercus dschorochensis) muxnari tye. utyeo adgilebSi, metwilad inversiul
RartafebSi ganviTarebulia Sqerianis (Rhododendron ponticum, Rh. Ungernii) rayebi. g. muqwiwviani tyeebis qvesartyeli vrceldeba z. d. 1500-
1550 m-dan 1800-1850 m-mde. igi kargadaa gamosaxuli raionis metwil
teritoriaze (md. aWariswylis xeoba, mesxeTis qedis Crdilo kalTa). tyis
mcenareulobis SemadgenlobaSi gabatonebulia naZvnari (Picea orientalis), soWnari (Abies nordmanniana), nazvnar-soWnari, wiflnar-soWnari, wiflnar-
naZvnar-soWnari formaciebi. Ggvxvdeba wminda wiflnari da wiflis
siWarbiT Sereuli wiflnar-muqwiwviani tyis dajgufebebic. tyeebis didi
nawili reliqturi kolxuri (maradmwvane, foTolmcvenia) qvetyiTaa.
131
GgansakuTrebiT farTo gavrcelebas aRwevs muqwiwviani tyeebi (naZvnari,
soWnari, naZvnar-soWnari) Sqeris (Rhododendron ponticum), wyavis
(Laurocerasus officinalis) da kavkasiuri mocvis (Vaccinium arctostaphylos) qvetyiT. QqvesartyelSi gavrcelebulia kolxeTisa da kolxeT-
lazistanis endemuri reliqtebis - medvedevis aryisa (Betula medwedewi) da ponturi muxis (Querccus pontica) tanbrecili tyeebi (es tyeebi
Sesaferis reliefur pirobebSi sakmaod Rrmad iWreba subalpuri
sartylidan tyis sartyelSi).
mesame sensitiuri saiti mdebareobs arsebuli gzis km 102 da km 106,5
-niSnulebs Soris, pirveli sensitiuri monakveTis dasavleTiT. gza
kveTavs daaxloebiT am saitis 4,5 km-s. RniSnuli teritoria warmoadgens
subalpuri tyeebis zeda sazRvars, romlis SeqmnaSi farTo monawileobas
Rebulobs mTis tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi romelTa
gavrcelebis zemo sazRvari zogjer 2300-2400 m-s aRwevs. raionis
subalpuri tyeebis reliqturobis xarisxi sakmaod maRalia (reliqturi
formaciebisa da asociaciebis siuxve). kavkasiuri mTis arynarisa da
fiWvnaris zeda sartyeli.
es sensitiuri monakveTi moyvanili gvyavs rogorc mesame sensitiuri
saiti. aRniSnuli teritoria warmoadgens subalpuri tyeebis zeda
sazRvars, romlis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs mTis tyis
formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili wiflnari
(Fagus orientalis), subalpuri soWnari (Abies nordmanniana), subalpuri
naZvnari (Picea orientalis), subalpuri fiWvnari (Pinus sosnowskyi). SedarebiT SezRudulia arynaris (Betula litwinowii) da nekerCxlianis (Acer trautvetteri) gavrceleba. subalpebSi sakmaod farTo gavrcelebas aRwevs pontos muxis
(Quercus pontica) da medvedevis aryis (Betula medwedewi) tanbrecili tyeebi,
romelTa gavrcelebis zemo sazRvari zogjer 2300-2400 m-s aRwevs.
raionis subalpuri tyeebis reliqturobis xarisxi sakmaod maRalia
(reliqturi formaciebisa da asociaciebis siuxve).
fauna
arsebuli saavtomobilo gza kveTs ramdenime sensitiur ubans.
pirveli aseTi sensitiuri ubani mdebareobs rukaze kn 105 da kn 112
kilometr- niSnulebs Soris. am sensitiuri ubnis sazRvrebi unda
dazustdes velze, mTis Ria landSaftebis sazRvrebis mixedviT.
subalpuri mdeloebi da mTis stepi warmoadgens sasicocxlod
mniSvnelovan gavrcelebis areals cxovelTa Semdegi saxeobebisTvis:
Prometheomys schaposchnikovi, Cricetulus migratorius, Tetraogallus caspius, xolo
tyis zeda sartyeli da buCqnari warmoadgens saxeobis Tetrao mlokosiewiczi binadrobis adgils. didi zomis ZuZumwovrebis sezonuri migraciis
132
marSrutebi, mocemul ubanze mdebareobs. mocemuli teritoria didi
raodenobiT gareuli frinvelebisa da mravali sxva aradaculi saxeobis
kvebis ares. arsebuli saavtomobilo gza gadis mocemuli ubnis
daaxloebiT 6,5 km-s da nabeWd rukaze aRiniSneba, rogorc “sensitiuri
ubani #1”.
zemoqmedebis areSi moxvedril Semdeg ubans (arsebuli
saavtomobilo gza gadis am sensitiuri zonis Crdilo sazRვarze) da
ikveTeba km 102 – 104 monakveTze) - II sensitiur saits - warmoadgens
teritoria, romelic moqceulia mdinareebis aWariswylisa da sxalTis
xeobebs Soris.
mocemuli ubani dafarulia SedarebiT xeluxlebeli kavkasiuri Sua-
mTis wiflnar-muqwiwvovani da muqwiwvovani (naZvi da fiWvi) tyeebiT,
nawilobriv maradmwvane qve-tyiT. mocemuli teritoria, romelic
gadaWimulia or dasaxlebul vels Soris (md. aWariswyali da md.
sxalTa), warmoadgens arsianis qedis orive mxares didi zomis
ZuZumwovrebis genebis gacvlis adgils da aseve, TrialeTi-mesxeTis
mTaTa sistemisa da SavSeTis qedis didi zomis ZuZumwovrebis
populaciebs Soris genebis gacvlis areals. habitatis fragmentacia
metad sadavoa. ZuZumwovrebis aseT gadaadgilebas masiuri migraciis saxe
ara aqvs, magram yovelwliuri da sezonuri xasiaTi hqonda. Cliqosnebi
gadaadgildebian balaxis aRmocenebis mixedviT da maT ukan misdeven
mtacebeli cxovelebi. am saxeobaTa garkveuli nawilis aseTi saxis
gadaadgileba xels uwyobs genebis gacvlas didi zomis ZuZumwovrebis
qve-populaciebs Soris, romlebic erTmaneTisgan izolirebuli arian
wlis garkveul periodSi. Cvens mier ganxiluli es bolo ubani yvelaze
sensitiuria da samSeneblo samuSaoebi da saavtomobilo gzis
eqspluatacia am adgilze srulad daukargavs mocemul areals im
bunebriv mniSvnelobas, romelic mas dRes cxovelTa mravali
saxeobisTvis gaaCnia.
ubanze gvxvdeba wiTel nusxaSi Setanili Semdegi xerxemlianebi:
Barbastella barbastellus, Sciurus anomalus, Lynx lynx, Ursus arctos, Aegolius funereus, Darevskia clarkorum and Mertensiella caucasica; aseve, uxerxemloTa 13 saxeoba.
cxrilSi 2 (6 saxeoba) da cxrilSi 3 (14 saxeoba) CamoTvlili yvela
saxeoba gvxvdeba mocemul ubanze. garda cxovelTa saxeobaTa
gavrcelebis arealis SeSfoTebisa da nawilobriv ganadgurebisa
samSeneblo samuSaoebis gamo, axali saavtomobilo gzis eqspluataciis
narCeni zemoqmedeba gamoixateba habitatis danawevrebiTa da gamravlebisa
da sakvebi areebis mzardi SeSfoTebiT, aseve sezonuri gadaadgilebis
SeferxebiT SedarebiT intensiuri satransporto moZraobis Sedegad.
Semdegi sensitiuri ubani mocemul gzaze mdebareobs pirveli
ubnidan dasavleTiT, rukaze #100 da #105 niSnulebs Soris. gza gadis
mocemuli ubnis daaxloebiT 4,5 km-s (102-106 km). kavkasiuri mTis arynarisa
133
da fiWvnaris zeda sartyeli warmoadgens mowyvlad ekosistemas da
warmoadgens gadaSenebis pirze myofi mravali saxeobisa da
sazogadoebrivi interesis sferoSi Semavali saxeobebis gavrcelebis
areals. am saxeobaTa Soris unda aRiniSnos Tetrao mlokosiewiczi. mocemuli
ubani nabeWd rukaze aRniSnulia, rogorc “sensitiuri ubani #3”.
zedapiruli wylebi
arsebuli gza miuyveba mdinare aWariswyals da gadakveTs mas sof.
didaWarisa da Suasoflis teritoriebze. mdinares axasiaTebs Rrmad
CaWrili kalapoti da ikvebeba atrmosferuli wylebiT, gazafxulis
mdnari TovliTa da nawilobriv gruntis wylebiT. aqedan gamomdinare
misi reJimi cvalebadia. wylis doneebis maqsimaluri aweva aRiniSneba
gazafxulis Tovlis dnobisa da Tavsxma wvimebis Sedegad, romelsac Tan
sdevs napirebis intensiuri garecxva. mdinares marjvena mxridan uerTdeba
gzis gadamkveTi mravali xevi, romelTa umetesoba
Rvarcoftransformirebadia. md. safriswyali gzis zemoT or totad
iyofa da orive maRali Rvarcofuli TvisebiT xasiaTdeba. xevebis
qarafovani bortebidan ganuwyvetliv mimdinareobs Rvarcofmkvebavi
masalis miwodeba kalapotebSi. TviT maTi kalapotebi amovsebulia
lodnartalaxovani masaliT, sadac calkeuli lodebis sidide 1-1.5 m-s
aRemateba da TviT Tixnarovani fraqciis Semcveloba 40-50%-mde aRwevs.
gzis sworad warmarTuli reabilitacia ar gamoiwvevs garemos
mniSvnelovan garTulebebs- zedapiruli wylebis dabinZurebasa da
iqtiofaunis mdgomareobis gauaresebas.
gruntis wylebi
gruntis wylebi formirdeba ZiriTadi qanebis gamofitvis qerqSi da
ferdobul naleqebSi. gruntis wylebis kvebis ares warmoadgens
atmosferuli naleqebi da miwisqveSa napralovani wylebi. ganitvirTebian
aWariswylis xeobis ferdobze da xevebis bortebze.
geosaSiSroebis ubnebi
arsebuli saavtomobilo gza Suaxevis raionuli centri-
goderZisUuReltexilis monakveTze (km 82-118), miuyveba md. aWariswylis
xeobis marjvena ferdobs. gzis mTeli es monakveTi geologiuri garemos
sirTulidan gamomdinare (reliefis maRali energetikuli potenciali,
amgebeli qanebis sensitiuroba, anomaluri uaryofiTi meteorologiuri
elementebis xSiri ganmeorebadoba da adamianis maRali presingi)
imyofeba maRali geologiuri saSiSroebis riskis zonaSi.
dafiqsirebulia mudmivad ganaxlebadi gravitaciuli kldeCamonaSalis 15
ubani, 40-mde Rvarcof- transformirebadi eroziuli xevi da md.
aWariswylis Senakadi da 30-de sxvavdasxva generaciis, moculobisa da
dinamikaSi myofi mewyruli sxeuli, maT Soris danisparaulis 100mln.
134
kubur metramde moculobis mewyeri. yvela aRniSnuli geologiuri
procesi warmoadgens potenciurad gzis normaluri funqcionirebis
realur saSiSroebas da saWiroebs mudmiv monitorings.
md. safriswyali gzis zemoT or totad iyofa da orive maRali
Rvarcofuli TvisebiT xasiaTdeba. xevebis qarafovani bortebidan
ganuwyvetliv mimdinareobs Rvarcofmkvebavi masalis miwodeba
kalapotebSi. TviT maTi kalapotebi amovsebulia lodnartalaxovani
masaliT, sadac calkeuli lodebis sidide 1-1.5 m-s aRemateba da TviT
Tixnarovani fraqciis Semcveloba 40-50%-mde aRwevs.
arsebuli saavtomobilo gzis reabilitaciis dros garemos
geoekologiur garTulebebTan dakavSirebiT gasaTvaliswinebelia
Semdegi garemoebebi: gzis zeda mxaris ferdis damuSavebis dros rac
SeiZleba naklebad CamoiWras, radgan kidev ufro ar gaaqtiurdes
mewyrul-gravitaciuli movlenebi. miT umetes, rom gzis gaswvriv masTan
axlos didi daxrilobis ferdobebze mdebareobs araerTi sofeli,
romelic SeiZleba moeqces isedac sarisko mdgmareobaSi myofi
geosaSiSroebis uSualo arealSi.
gzis sworad warmarTuli reabilitacia ar gamoiwvevs garemos
mniSvnelovan garTulebebs- mcenareuli safaris ganadgurebas,
zedapiruli wylebis dabinZurebasa da iqtiofaunis mdgomareobis
gauaresebas.
arqeologiuri interesis ubnebi
mdinare aWariswylis xeoba, sadac gadis avtomagistrali
baTumi_axalcixe. moqmedi gzis (nulovani varianti) garda
SemoTavazebulia kidev oTxi varianti. aqedan 1, 2, 3, variantebi
teritoriulad ebmis 1 variants.
xelvaCauris raioni
samanqane gzis mimdebared yvelaze cnobili Zeglia baTumis, igive
Tamaris cixe. mis midamoebSi dafiqsirebulia Z. w. VIII_VII saukuneebis
kolxuri dasaxlebis kulturuli fenebi, aseve Z. w. V_III da ax. w. IV
saukunis kulturuli fenebi. aq, SemorCenilia adreSuasaukuneebis cixis
nangrevebi.
gvaras cixe. adreSuasaukuneebi.
maxos TaRovani xidi. Suasaukuneebi.
mirveTis TaRovani xidi. Suasaukuneebi.
soflebis kapnisTavisa da beriZeebis mimdebare teritoriaze
dafiqsirebulia antikuri xanis dasaxlebis naSTebi.
Woroxis da aWariswylis SesarTavis axlos “maxvilauris goraze”
dafiqsirebulia antikuri xanis namosaxlari.
135
qedis raioni
zendidis beJaniZeTa sagvareulo cixe _ XVI saukune, arqeologiuri
gaTxrebis Sedegad gamovlenilia koSkebi, karibWeebi, sacxovrebeli
nagebobebi, IX_X saukuneebis eklesiis nangrevebi da XII_XIII saukuneebis
samarxebi.
zvares cixe-koSki _ Suasaukuneebi, mis nangrevebze amJamad eklesia
dgas
saRoreTis (pirveli maisi) cixe _ XII_XIII saukune, mdebareobs
aWariswylis marjvena mxares, centraluri gzatkecilidan 2.5 km-is
daSorebiT.
sofeli saRoreTi (pirveli maisi) _ brinjaos culebis ganZi Zveli
welTaRricxvis XIII_XII saukuneebi.
civasulas cixe _ XI_XIII saukuneebi, mdebareobs aWariswylis
marjvena mxares, iq sadac agaris wyali erTvis aWariswyals, centraluri
gzidan 0.5 km-is daSorebiT.
agaris qvis xidi _ XI_XIII saukuneebi.
maxunceTis qvis TaRovani xidi _ ganviTarebuli Suasaukuneebi.
maxunceTi, brinjaos nivTebis ganZi _ (culebi, waldi), Zveli
welTaRricxvis XV_XII saukuneebi.
woniarisis TaRovani xidi _ ganviTarebuli Suasaukuneebi.
dandalos cixe _ ganviTarebuli Suasaukuneebi.
dandalos TaRiani xidi _ Suasaukuneebi.
sofeli kolotauri _ 1970 wels, gzis gafarTovebisas, aRmoCnda
Zveli welTaRricxvis III aTaswleulis Tixis WurWlebi.
sofeli kolotauri _ ganviTarebuli feodaluri xanis koSki.
sofeli kvaSti _ 1983-84 wlebSi gaiTxara Zveli welTaRricxvis V
saukunis terasuli tipis gamagrebuli namosaxlari, mdebareobs
aWariswylis marcxena napirze, qedis raionuli centridan meaTe
kilometrze.
sofeli sixaliZeebi _ brinjaos nivTebis ganZi, Zveli
welTaRricxvis XII_XI saukuneebi.
sofeli zundagi _ brinjaos nivTebis ganZi, Zveli welTaRricxvis
XII_XI saukuneebi.
Suaxevis raioni
sofeli xiWauri, kavianis cixe _ XI_XIII saukuneebi, dgas Wvaniswylis
da aWariswylis SesarTavTan.
Wvanis cixe, igive takiZeebis cixe _ X_XIII saukuneebi.
Wvanis TaRovani xidi _ ganviTarebuli Suasaukuneebi.
oqropilauris (yalaboinis) cixe _ XI_XIII saukuneebi, mdebareobs
aWariswylis marcxena napirze.
136
darCiZeebis (gogolauris) cixe _ XII_XIII saukuneebi, mdebareobs
aWariswylis marcxena Senakadis, Caruxis wylis marjvena napirze.
sofeli takiZeebi _ mosaxlis sakarmodamo nakveTSi, 1984 wels
aRmoCnda brinjaos culebi.
furtios TaRovani xidi _ Suasaukuneebi, mdebareobs sxalTiswylisa
da aWariswylis SesarTavTan.
nebismier SemoTavazebul marSrutze yovelgvari miwis samuSaoebis
dawyebamde, dargis specialistebma moaxdinon ubnebis winaswari Seswavla.
es prevenciuli zoma agvaridebs Zeglebis dazianebisa da uares
SemTxvevaSi ganadgurebis safrTxes.
6.2.3 saavtomobilo gzis alternativa #1
dac. teritoriebi;
ladnSafti (ekosistemebi; habitatebi), flora
pirveli alternatiuli marSruti kveTs arsebuli gzis
ekologiurad sensitiur #2 da #3 saitebs.
#2 sensitiuri saiti moqceulia mdinareebis aWariswylisa da
sxalTis xeobebs Soris. aRniSnuli teritoria warmoadgens subalpuri
tyeebis zeda sazRvars, romlis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs
mTis tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili
wiflnari (Fagus orientalis), subalpuri soWnari (Abies nordmanniana), subalpuri naZvnari (Picea orientalis), subalpuri fiWvnari (Pinus sosnowskyi). SedarebiT SezRudulia arynaris (Betula litwinowii) da nekerCxlianis (Acer trautvetteri) gavrceleba. subalpebSi sakmaod farTo gavrcelebas aRwevs
pontos muxis (Quercus pontica) da medvedevis aryis (Betula medwedewi) tanbrecili tyeebi, romelTa gavrcelebis zemo sazRvari zogjer 2300-
2400 m-s aRwevs. raionis subalpuri tyeebis reliqturobis xarisxi
sakmaod maRalia (reliqturi formaciebisa da asociaciebis siuxve).
sensitiuri ubani #3 - aRniSnuli teritoria warmoadgens subalpuri
tyeebis zeda sazRvars, romlis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs
mTis tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili
wiflnari (Fagus orientalis), subalpuri soWnari (Abies nordmanniana), subalpuri naZvnari (Picea orientalis), subalpuri fiWvnari (Pinus sosnowskyi). SedarebiT SezRudulia arynaris (Betula litwinowii) da nekerCxlianis (Acer trautvetteri) gavrceleba. subalpebSi sakmaod farTo gavrcelebas aRwevs
pontos muxis (Quercus pontica) da medvedevis aryis (Betula medwedewi) tanbrecili tyeebi, romelTa gavrcelebis zemo sazRvari zogjer 2300-
2400 m-s aRwevs. raionis subalpuri tyeebis reliqturobis xarisxi
sakmaod maRalia (reliqturi formaciebisa da asociaciebis siuxve).
137
fauna
pirveli alternatiuli marSruti kveTs arsebuli gzis
ekologiurad sensitiur #2 da #3 saitebs. sensitiuri ubani #2
dafarulia SedarebiT xeluxlebeli kavkasiuri Sua-mTis wiflnar-
muqwiwvovani da muqwiwvovani (naZvi da fiWvi) tyeebiT, nawilobriv
maradmwvane qve-tyiT. mocemuli teritoria, romelic gadaWimulia or
dasaxlebul xeobas Soris (md. aWariswyali da md. sxalTa), warmoadgens
arsianis qedis orive mxares didi zomis ZuZumwovrebis genebis gacvlis
adgils da aseve, TrialeTi-mesxeTis mTaTa sistemisa da SavSeTis qedis
didi zomis ZuZumwovrebis populaciebs Soris genebis gacvlis areals.
habitatis fragmentacia metad sadavoa. ZuZumwovrebis aseT gadaadgilebas
masiuri migraciis saxe ara aqvs, magram yovelwliuri da sezonuri
xasiaTi hqonda. Cliqosnebi gadaadgildebian balaxis aRmocenebis
mixedviT da maT ukan misdeven mtacebeli cxovelebi. am saxeobaTa
garkveuli nawilis aseTi saxis gadaadgileba xels uwyobs genebis
gacvlas didi zomis ZuZumwovrebis qve-populaciebs Soris, romlebic
erTmaneTisgan izolirebuli arian wlis garkveul periodSi. Cvens mier
ganxiluli es bolo ubani yvelaze sensitiuria da samSeneblo
samuSaoebi da saavtomobilo gzis eqspluatacia am adgilze srulad
daukargavs mocemul areals im bunebriv mniSvnelobas, romelic mas dRes
cxovelTa mravali saxeobisTvis gaaCnia.
sensitiuri ubani #3 - kavkasiuri mTis arynarisa da fiWvnaris zeda
sartyeli warmoadgens mowyvlad ekosistemas da warmoadgens gadaSenebis
pirze myofi mravali saxeobisa da sazogadoebrivi interesis sferoSi
Semavali saxeobebis gavrcelebis areals. am saxeobaTa Soris unda
aRiniSnos Tetrao mlokosiewiczi
zedapiruli wylebi
gzis I-li alternatiuli varianti ramodenime adgilze kveTs md.
aWariswylis marcxena Senakadebs, romelTac axasiaTebT Rvarcofuli
procesebis intensiuri ganviTareba. gzis gayvanis procesSi warmoqmnili
teqnogenuri grunti mniSvnelovnad gazrdis “daCqarebuli anTropogenuri
Rvarcofebis” warmoqmnis saSiSroebas da aseve gaarTulebs zedapiruli
wylebis da maTi iqtiofaunis ekologiur mdgomareobas.
md. safriswyali da misi yvela Senakadi Rvarcoftransformirebadia,
sadac formirdeba didi energiis qvatalaxovani nakadebi, xramebis
bortebze mimdinareobs regresiuli xasiaTis mewyrul-gravitaciuli
procesebi.
138
gruntis wylebi
gruntis wylebi formirdeba vulkanogenuri qanebis
maRalnapralovnebisa da gamofitvis qerqSi. kvebis wyaros warmoadgens
atmosferuli naleqebi da teqtonikuri aSlilobis zonebSi gamavali
Rrma cirkulaciis wylebi. gruntis wylebi aseve formirdeba ferdobul
naleqebSi, romelTa siRrmeebi 2-5m farglebSi meryeobs.
geosaSiSroebis ubnebi
saproeqto saavtomobilo trasa uerTdeba uR. goderZisken momaval
gzas adgil zangasTan, didi serpantinis muxlis sazRvrebSi - es adgili
morfologiurad warmoadgens arsianis qedis dasavleT kalTis damrec
zedapirs, romlis samxreT-dasavleTiT gaedineba md. safriswyali.
talRuri zedapiri daunawevrebelia da xasiaTdeba Sebrunebuli
topografiiT Crdilo-aRmosavleTiT, rac imis maCvenebelia, rom aq saqme
gvaqvs Zvel mewyrul blokTan, Tumca amJamad imyofeba stabilur
mdgomareobaSi. am zedapiris Crdilo-aRmosavleTiT 150-mde daxril
reliefSi aRiniSneba meoradi mcire siRrmis lokalurad ganviTarebuli
mewyruli gadanacvlebebi ferdobul naleqebSi. mTlianobaSi es ubani
SeiZleba CaiTvalos gzis proeqtirebis misaReb monakveTad
adgil zangas ubnidan trasam unda gadakveTos md. safriswylis xevi..
xsenebul ubanze ganviTarebulia aqtiur dinamikaSi myofi gravitaciuli
xasiaTis mewyeri, romelsac axasiaTebs cirkuli moxazuloba 50m-is
garSemowerilobiT, enuri nawili Cadis kalapotamde (ix. sur. 17). md.
safriswylis xevis sigane 10-25 m-is farglebSi meryeobs da xasiTdeba
Rvarcofuli procesebis maRali aqtivobiT. mTeli kalapoti amovsebulia
saSualo simkvrivis qvatalaxovani masiT, sadac msxvili natexovani
masisa da Tixovani fraqciis Semadgenloba TiTqmis Tanabari
proporciiTaa warmormodgenili. calkeuli lodnaris sidideebi 1-3 m-is
farglebSi meryeobs (ix. sur. 18). qvatalaxovani nafenebis masaliT
mTlianad agebulia md. safriswylis xevis bortebi. bortebis umetesoba
(gansakuTrebiT misi marjvena mxare) ganicdis damewyvra-gravitaciul
CamoSlas. maTi umetesoba aqtiur dinamikaSi imyofeba da ganicdis
regresiul ganviTarebas. md. safriswyali da misi yvela Senakadi
Rvarcoftransformirebadia, sadac formirdeba didi energiis
qvatalaxovani nakadebi, xramebis bortebze mimdinareobs regresiuli
xasiaTis mewyrul-gravitaciuli procesebi. amitom maTi gadakveTis
ubnebze xidis burjebis dafuZneba unda moxdes napirebidan
mniSvnelovani daSorebiT da Tanac saWiro gaxdeba napirdamcavi
sainJinro RonisZiebebis ganxorcieleba.md. xidis saydeni burjebi
dacilebuli unda iyos xeobis bortis kidedan aranakleb 10-15 m-iT,
radgan mis bortze TiTqmis ganuwyvetliv mimdinareobs regresiuli
xasiaTis mewyrul-gravitaciuli movlenebi.
139
trasis meore monakveTis farglebSi farTo gavrcelebiT aris
warmodgenili sxvavdasxva dinamikisa da meqanizmis mewyruli movlenebi,
maT Soris gansakuTrebul yuradRebas iqcevs didi moculobisa da Rrma
ganlagebis teqtonikuri mewyrebi, romelTa reaqtivacia aucileblad
moxdeba gzis gayvanis procesSi. amrigad, gzis gayvanis procesi
gardauvlad gamoiwvevs geologiuri procesebis intensiur gaaqtiurebas
da geoekologiuri situaciis ukidures garTulebas., amasTan saWiro
gaxdeba tyis masivebis didi raodenobiT gaCexva.
arqeologiuri interesis ubnebi
SemoTavazebul marSrutze yovelgvari miwis samuSaoebis dawyebamde,
dargis specialistebma moaxdinon ubnebis winaswari Seswavla. es
prevenciuli zoma agvaridebs Zeglebis dazianebisa da uares SemTxvevaSi
ganadgurebis safrTxes.
6.2.4 saavtomobilo gzis alternativa #2
dac. teritoriebi;
ladnSafti (ekosistemebi; habitatebi), flora
meore alternativis sawyisi 10 km gadis naklebad sensitiur
landSaftSi md. aWariswylis gaswvriv. xolo bolo 10 km kveTavs pirveli
alternativis III sensitiur saits.
fauna
alternatiuli marSrutis me-2 variantis sawyisi wertilidan 10 km-
iani monakveTi gadis md. aWariswylis meore mxares igive landSaftze –
Sua-mTis wiflnar-muqwiwvovan tyeze. marSrutis es monakveTi gadis
arsebuli gzis gaswvriv da mdinaris gaswvriv, soflebTan axlos da
amdenad, habitatis danawevreba da cocxali bunebis SeSfoTeba
umniSvnelo unda iyos. bolo aTi kilometri kveTs sensitiur ubans #3
da moaxdens masze yvela zemoT CamoTvlil uaryofiT zemoqmedebas.
zedapiruli wylebi
meore alternatiuli varianti mraval adgilze ikveTeba md.
aWariswylis marjvena SenakadebiT, romlebic xasiaTdebian Rvarcofuli
procesebis intensiuri ganviTarebiT.
gruntis wylebi
gruntis wylebi formirdeba ZiriTadi qanebis gamofitvis qerqsa da
naparalebSi, romlebic ikvebebianatmosferuli wylebiT da
ganitvirTebian eroziuli xevebis bortebze.
geosaSiSroebis ubnebi
140
varianti N#2, romelic iwyeba sof. tabaxmelas teritoriaze, kveTs
md. aWariswylis xeobas da mesxeTis qedis samxreTi kalTis gavliT da
uerTdeba arsebul gzas goderZis uReltexilis farglebSi.
alternatiuli gzis am monakveTis farglebSi sof. begleTis da sof.
riyeTis zemoT mesxeTis qedis qveda nawilSi ganviTarebulia mZlavri
masStabuli sxvadasxva genetikis mewyruli procesebi, xolo arsebuli
xevebi Rvarcofulia.
sof. riyeTis teritoriis Semdeg gzis varianti gadis mesxeTis qedis
maRalmTian zonaSi, absoluturi simaRleebiT 1830-1860 m-s farglebSi.
aRsaniSnavia agreTve farTo masStabebis mewyrul-Rvarcofuli procesebi
goderZis uReltexilamde mesxeTis qedis samxreT-dasavleTi frTis
ferdobebze.
arqeologiuri interesis ubnebi
SemoTavazebul marSrutze yovelgvari miwis samuSaoebis dawyebamde,
dargis specialistebma moaxdinon ubnebis winaswari Seswavla. es
prevenciuli zoma agvaridebs Zeglebis dazianebisa da uares SemTxvevaSi
ganadgurebis safrTxes.
6.2.5 saavtomobilo gzis alternativa #3
dac. teritoriebi;
ladnSafti (ekosistemebi; habitatebi), flora
saavtomobilo gzis mesame alternativa, ufro swored misi is
monakveTi 95km-dan me-100km-mde, romelic alternatiulia arsebuli gzis,
gaivlis dasaxlebul monakveTebze da amdenad garemoze miyenebuli ziani
iqneba minimaluri.
fauna
alternatiuli marSrutis me-3 varianti, romelic umoklesia yvela
sxva variantTan SedarebiT, TiTqmis mTlianad dasaxlebuli ubnis
sazRvrebSi gadis da amdenad, minimalur zemoqmedebas moaxdens cocxal
bunebaze.
zedapiruli wylebi
mesame alternatiuli varianti kveTs mdinare aWariswylis zemo
nawilis Senakadebs, romelTac axasiaTebT Rvarcofuli procesebis
formireba.
gruntis wylebi
gruntis wylebi formirdeba Sua eocenis ZiriTadi qanebis
gamofitvis qerqSi, romlebic ganitvirTebian eroziuli xevebis bortebze.
141
geosaSiSroebis ubnebi
pirveli alternatiuli varianti (varianti 3) iwyeba dReisaTvis
moqmedi saavtomobilo gzis CrdiloeTiT sof. riyeTis teritoriaze da
mesxeTis qedis samxreTul kalTaze gavliT uerTdeba nulovani gzis
variants gogirdovani wylebis gamosvlis ubanze.
aRniSnuli varianti geosaSisroebis TvalsazrisiT gacilebiT ufro
rTuli geologiuri garemoTi xasiaTdeba. vidre dReisaTvis moqmedi
trasa, miT umetes rom am trasiT mainc ver avcdebiT danisparaulis
yvelaze rTul did mewyrul sxeuls. aq morfologiurad fiqsirdeba
uamravi dinamikaSi myofi da potenciurad saSiSi mewyruli ubani,
romlebic ferdobis gaWris pirobebSi gardauvlad gamoiwvevs maT
masStabur gaaqtiurebas, romelic moicavs dasaxlebul ubnebsac. aqve
yvela xevi da md. aWariswyalis marjvena Senakadis gadakveTa xasiaTdeba
Rvarcofebis aqtiuri ganviTarebiT. miT umetes rom gzis gayvanis
procesSi warmoqmnili teqnogenuri grunti mniSvnelovnad gazrdis
“daCqarebuli anTropogenuri Rvarcofebis” warmoqmnis saSiSroebas da
aseve gaarTulebs zedapiruli wylebis da maTi iqtiofaunis ekologiur
mdgomareobas. amitom Tavidanve uaryofili iqna zemoxsenebuli
mimarTulebiT trasis daproeqtebis SesaZlebloba.
arqeologiuri interesis ubnebi
SemoTavazebul marSrutze yovelgvari miwis samuSaoebis dawyebamde,
dargis specialistebma moaxdinon ubnebis winaswari Seswavla. es
prevenciuli zoma agvaridebs Zeglebis dazianebisa da uares SemTxvevaSi
ganadgurebis safrTxes.
6.2.6 saavtomobilo gzis alternativa #4
dac. teritoriebi;
ladnSafti (ekosistemebi; habitatebi), flora
yvelaze grZel alternatives warmoadgens varianti 4, romelic
miuyveba soflis Zvel gzas md. sxalTis auzSi. DdaaxloebiT 20 km-ze igi
gadakveTs sensitiur monakveTs, sadac warmodgenilia Sereuli
farTofoTlovani tyeebi, romlis qvesartyeli moicavs mTiswinebis zols
da mTis qvemo sartyels, z. d. 1000-1100 m-mde. Ggabatonebulia
polidominanturi Sereuli farTofoTlovani tyeebi, romlebic mravali
variantiTaa warmodgenili. wamyvani tyisSemqmneli saxeobebia_wabli,
wifeli, rcxila, kolxuri muxa, Woroxis muxa, Savi muryani. zogan tyis koromebSi monawileobs wiwvianebic - fiWvi da naZvi. Ggarda
polidominanturi farTofoTlovani tyeebisa, gavrcelebulia
monodominanturi da bidominanturi tyeebic, kerZod, wiflnar-rcxilnari,
wiflnar-wablnari, muxnari da sxva. tyeebis didi umetesi nawili
142
reliqturia, rasac gansazrvravs, uwinaresad, koromebSi mZlavrad
ganviTarebuli maradmwvane kolxuri qvetye. 20-30 km niSnulebs Soris is
gaivlis dasaxlebul adgilebze, xolo 30-45 km niSnulebze is kveTavs II
da I sensitiuri saitis kideebs, xolo bolo 3 km-ze kveTs III sensitiur
saits.
amrigad, saavtomobilo gzis mSeneblobis varianti 4 migvaCnia
yvelaze miuReblad.
fauna
yvelze grZeli alternatiuli marSruti - varianti 4 miuyveba Zveli
soflis gzas md. sxalTis auzSi. daaxloebiT 20 km manZilze igi kveTs
kolxuri dabali-mTis muxnars, ZiriTadad maradmwvane qve-tyiT, romelic
mniSvnelovnad aris dazianebuli Zlieri anTropogenuli zemoqmedebis
Sedegad. niSnulidan 20 niSnulamde 30 gza gadis dasaxlebul ubnebze
(soflebi varnebi, xixaZira da Txonvala). Semdeg, daaxloebiT 15 km
manZilze niSnulidan 30 niSnulamde 45 igi gadis orive sensitiuri ubnis
#2 (SedarebiT xeluxlebeli kavkasiuri Sua-mTis wiflnar-muqwiwvovani
tye) da #1 (subalpuri mdelo) sazRvarze. gzis ukanaskneli 3 km
mdebareobs sensitiuri ubnis #3 sazRvrebSi. cxadia, yvela is uaryofiTi
zemoqmedeba, romelsac Cveni gaTvlebis mixedviT, SesaZloa, adgili
hqondes TiToeul sensitiur ubanze, ZalaSi rCeba me-4 alternatiuli
marSrutis SemTxvevaSic.
• habitatis fragmentacia da daculi saxeobebis mravali individis
budobis adgilis moSla;
• didi zomis ZuZumwovrebis sezonuri gadaadgilebisa da genebis
gacvlis Seferxeba samuSaos warmoebis ubanze;
• fuRuroian xeebze Ramurebis zogierTi budis moSla wmendis
samuSaoebis Sedegad (xeebis moWra samSeneblo samuSaoebis dawyebamde) da
budeebis moSla xidebSi rekonstruqciis procesSi da savaraudod,
gzasTan arsebul SenobebSi - gzis gafarToebis procesSi.
• brakonierebs advilad miuwvdebaT xeli SedarebiT xeluxlebel
tyeze.
zedapiruli wylebi
meoTxe alternatiuli varianti gauyveba mTel sigrZeze md. sxalTas
xeobas da mraval adgilze ikveTeba 150-mde misi SenakadiT, romelTa
umravlesoba Rvarcofuli procesebis aqtivobiT xasiaTdeba.
gruntis wylebi
hidrologiuri TvalsazrisiT trasa gadis Sua eocenis
vulkanogenuri qanebis da kontinentaluri vulkanogenuri kompleqsis
Rrma cirkulaciis wylebis arealSi. aseve aluviur-proluviur
143
ferdobuli naleqebis gruntis wylebia arealSi. ukanasknelis siRrmiTi
gavrceleba 1-5m. farglebSi meryeobs.
trasis gayvana gamoiwvevs zedapiruli da gruntis wylebis
dabinZurebas.
geosaSiSroebis ubnebi
meoTxe alternatiuli varianti iwyeba sof. zomleTTan, gauyveba md.
sxalTis marjvena mxareze sof. xixaZiramde, sadac gadadis mdinaris
marcxena mxareze, sof. bakasTan, gadakveTs md.sxalTas saTaveebs,
miemarTeba Crdilo_dasavleTiT da uR. goderZis gadasasvlelTan
uerTdeba dReisaTvis moqmed saavtomobilo gzas. saSualo da
maRalmTianeTis xeobis es monakveTi geologiuri saSiSroebisa da gzis
mSeneblobidan gamomdinare garemos geoekologiuri garTulebebis
TvalsazrisiT yvelaze rTul variantad migvaCnia. trasis es SesaZlo
alternativa. md.sxalTis xeobis reliefi xasiaTdeba didi daxrilobiTa
da intensiuri eroziuli danawevrebiT. mdinaris 142 Senakadidan yvela
Rvarcofuli procesebis transformirebadia, sadac Rvarcofebis gavla
TiTqmis yovel wels aRiniSneba. Rvarcofuli procesebis erTjeradi
maqsimaluri gamonatani dafiqsirebulia 240_450 aTasi kub. metris
moculobebSi. kidev ufro masStaburia da xSiri gaaqtiurebiT xasiaTdeba
mewyrul_gravitaciuli movlenebi, rasac ganapirobeben teqtonikurad
Zlier aSlili qanebi da reliefis maRali energetikuli potenciali.
xSiria, rodesac mewyrul_gravitaciuli da Rvarcofuli procesebi
iwveven adamianTa msxverpls. amis mkafio dadasturebaa 1981 wlis
gazafxulze md. sxalTis xeobis marcxena ferdobze sof. wablianis
teritoriaze m. solgoganis kalTaze ganviTarebuli kldezvavi, romlis
20mlnm3 nazvaviT gadaiketa mdinaris kalapoti 50_60 m simaRlis
kaSxaliT, daimarxa soflis mniSvnelovani nawili da daiRupa 50 _mde
adamiani. 1998 wlis aprilSi sof. vaSlovanis teritoriaze ganviTarebul
mewyer_Rvarcofis Sedegad daiRupa 6 adamiani, aseve 2000- 2005 wlebSi
sof. xixaris teritoriaze ganviTarebul mewyrebs mohyva 40 sacxovrebeli
saxlis dangreva. garda imisa, rom md. sxalTas xeobaSi geologiuri
procesebi isedac FfarTo ganviTarebiT xasiaTdebian aRniSnul
alternatiul variantze gzis gayvana aucileblad gamoiwvevs garemos
geoekologiur garTulebebs da geologiuri procesebis farTo
masStabiT gaaqtiurebas. gansakuTrebiT md.md. sxalTa da aWariswylis
maRalmTiani wyalgamyofi qedis gadakveTis zonaSi, sadac damcavi
sainJinro RonisZiebebis ganxorcieleba TiTqmis SeuZlebeli iqneba.
arqeologiuri interesis ubnebi
gzis es monakveTi mTlianad xulos rainze gadis.
sofeli furtio, qvis TaRovani xidi _ ganviTarebuli Suasaukuneebi
144
sofeli yinCauri, qvis TaRovani xidis nangrevebi _ ganviTarebuli
Suasaukuneebi
sofeli wablana, adgili yiSla _ qvis iaraRebis aRmoCenis faqti,
aRmoCenilia obsidianisagan damzadebuli sxvadasxva iaraRi.
sofeli sxalTa, sxalTis xuroTmoZRvruli kompleqsi _ kompleqsis
SemadgenlobaSi Sedis nangrevebis saxiT SemorCenili X_XI saukuneebis
mijnaze agebuli mcire eklesia,
sofeli vernebi _ XI saukunis eklesia,
sofeli fuSrukauli, adgili xizanaaT Rele _ miwis samuSaoebisas
aRmoCnda gvianbrinjao-adrerkinis xanis (Zv.w. XII_VIIss.)
sofeli kaloTa, kaloTis eklesia _ XI_XIII ss. mdebareobs
sxalTiswylis marcxena mxares, soflis maRal terasaze, adgilobrivebi
am adgils “kalos” uwodeben.
sofeli kaloTa _ Zv.w. I aTaswleulis warmarTuli Zegli..
Tikanauris eklesia _ X_XI ss.
Tikanauris teritoriaze SemTxveviT aris aRmoCenili qvis xanis
kaJisa da obsidianis anatkecebze damzadebuli mikroliTuri xasiaTis
iaraRebi.
sofeli xixaZiri, brinjaos nivTebis ganZi, Zv. w. VIII_VII ss.
sofeli xixaZiri, cixisyelis cixe, XI_XIII ss.
sofeli xixaZiri, vardcixe, XI_XIII ss.
Txilvanis ioane maxaroblis saxelobis eklesia, XIII s.
6.2.5 saavtomobilo gzis alternativa #4a
dac. teritoriebi;
ladnSafti (ekosistemebi; habitatebi), flora
varianti 4a (mokle tuneli) naklebi zianis momtania, radgan is
gverds uvlis III sensitiur saits da amoklebs gzas I da II sensitiur
saitebze. Tumca uaryofiTi zemoqmedeba I da II sensitiur saitebze
mainc rCeba.
fauna
varianti 4a (mokle gvirabiT) naklebad sazianoa, radgan gvirabi
gverds uvlis sensitiur ubans #3 da amoklebs gzas, Wris ra sensitiur
ubnebs #1 da #2, magram gzis mSeneblobiTa da gzis eqspluataciiT
gamowveuli yvela zemoT aRniSnuli uaryofiTi zemoqmedeba mocemul or
sensitiur ubanzec vrceldeba. Tu axali gza aigeba gvirabis dasavleT
portalTan pirdapir sof. raqvTasa da Semdeg sof. varnebis
mimarTulebiT, Tavs avaridebT sensitiuri ubnis #1 gadakveTas, xolo
sensitiuri ubnis #2 gadakveTis xazi Semokldeba. gzis ZiriTadi nawili
gadakveTs nakleb mniSvnelovan da degradirebul dabali-mTis muxnarebs.
145
gruntis wylebi
gvirabebi gadakveTavs Sua eocenis vulkanogenur qanebSi
ganvitarebul miwisqvesa wylebs, romlebic ganiTvirTebian teqtonikuri
napralebis zonaSi.
geosaSiSroebis ubnebi
vinaidan aRniSnuli Fwyalgamyofi wedis zonaSi gzis gayvana
reliefis rTuli morfologiuri pirobebidan gmomdinare ukiduresad
gaZneldeba saproeqto monacemebiT SeTavazebulia 5,9 km sigZis gvirabi.
meore gvirabi 11,73 km sigrZis SeTavazebulia moqmedi gzis CrdiloeTiT _
Suasofeli_ danisparauli uR.goderZis mimarTulebiT. udavoa, gvirabebis
saSualebebiT saavtomobilo gzis saimedo funqcionirebis xelSemSleli
bevri uaryofiTi faqtori moixsneba(zamTris rTuli klimaturi pirobebi,
geologiuri procesebis saSiSroeba da a.S.), magram aucileblad
mxedvelobaSia misaRebi gvirabebis gayvanasTan dakavSirebuli garemos
maRali ekologiuri garTulebebi. kerZod: gvirabidan gamotanili didi
moculobis gruntebis ganTavsebis sakiTxi; md aWariswylis auzSi
“teqnogenuri Rvarcofebis” farTo masStabiT warmoqmna; zedapiruli
wylebis dabinZureba da ixtiofaunis gnadgureba; aWaris Savi zRvis
Selfuri nawilis dabinZureba da sxva.
6.2.6 daskvna
Cvens mier Seswavlili iqna trasis mimarTulebis yvela
zemoTaRniSnuli variantis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi da gamoirkva
Semdegi:
sainJinro-geologiuri Tvalsazrisi
trasis axali mimarTulebis yvela zemoTaRniSnuli varianti gadis
aWaris mTian da maRalmTian zonaSi, romelic Tavisi mewyrul-
Rvarcofuli da sxva saSiSi geologiuri procesebiT, dazianebebis
masStabebiT, gaaqtiurebis tempebiT da saSiSroebis riskiT, saqarTvelos
yvelaze rTul regions ganekuTvneba. procesebis masStabur ganviTarebas
da drois intervalSi maT gaaqtiurebas xels uwyobs ukiduresad rTuli
reliefi, misi maRali energetikuli potenciali, geologiurad
sensitiuri qanebis gavrceleba, mkacri klimaturi pirobebi da
geologiur garemoze adamianis saqmianobis maRali presingi.
trasis yvela varianti gadis ZiriTadad teqtonikurad aSlil
zolSi, romlis Sedegadac ferdobebze ganviTarebulia mZlavri
sxvadasxva genezisisa da dinamikis mewyruli procesebi, romelTa
simZlavreebi masStaburia da dReisaTvis moZraobis aqtiur fazaSi
imyofebian. xeobis ferdobebi xasiaTdeba xSiri eroziuli danawevrebiT.
aseve unda aRiniSnos dReisaTvis stabilizirebuli mewyruli ubnebi,
romlebzedac mSeneblobis warmoebis procesSi ferdobebis CamoWra
146
aucileblad gamoiwvevs mewyruli procesebis gaaqtiurebas da axlis
warmoqmnas.
agreTve aRsaniSnavia mravalricxovani Rvarcofuli xevebi, romelTa
aqtiurebas katastrofuli Sedegebi moaqvs.
ekologiuri Tvalsazrisi
yvela ganxiluli trasa kveTs regionSi arsebuli sami sensitiuri
ekologiuri ubnidan ors mainc. sensitiuri ubnebi warmodgenilia maRali
konservaciuli Rirebulebis tyeebiT. zemoqmedeba xsenebul sensitiur
receftorebze minimaluria arsebuli gzis reabilitacia/rekonstruqciis
proeqtis SemTxvevaSi da Semoifargleba landSaftze arsebuli gzis
anabeWdis gafarToebiT. yvela sxva alternatiuli variantis
ganxorcieleba dakavSirebulia tyis axali, manmade xeluxlebeli
monakveTebis mniSvnelovan dazianebasTan (kafva ganTvisebis zolSi;
degradacia zolis sazRvrebze). gansakuTrebiT mwvave iqneboda es
zemoqmedeba me-4 alternatiuli variantis realizaciis SemTxvevaSi.
tyeze zemoqmedebis Sefasebisas aRsaniSnavia, rom axali marSrutebis
gaswvriv tyis umetesi nawili aradegradirebuli, xeluxlebeli tyeebia,
romelic saxeobrivi mravalferovnebiT gamoirCeva da wiTel wignSi
Setanil saxeobebsac moicavs (ix. danarTi 3) da maRali sensitiurobis da
Rirebulebisaa. tyis sixSire aq 3-4 jer aRemateba arsebuli gzis
monakveTze arsebuli meCxeri tyis sixSires. minimaluri zianis gaTvla
efuZneba p. 1.4.1-Si moyvanil meTodikas. Sesabamisi cxrili qvemoT aris
moyvanili. amave dros xazs vusvamT, rom tyeebisaTvis miyenebuli ziani
ar Semoifargleba mxolod gaCexili xeebis farTiT. Tanmdevi procesebi,
rac Tan axlavs tyis kafvas (zedapiruli wylebis drenaJis cvlileba,
eroziuli procesebis gaZliereba, mewyrebis formirebis stimulireba,
sanitaruli pirobebis gauareseba mimdebare teritoriaze da tyis
mavnebelT gavrcelebis riskis zrda), xels Seuwyobs tyis degradacias
da ufro didi farTis dazianebas, vidre gaCexili farTia. yvela es
Tanmdevi zemoqmedeba, rogorc wesi, mniSvnelovania swored axali
masiuri tyekafebis areSi. tyian masivebSi axali gzebis gayvanis
mniSvnelovani Tanmdevi efeqti aris aralegaluri da ukontrolo Wris
zrda misasvleli gzebis xelmisawvdomobis Sedegad. Sesabamisad
realuri mosalodneli ziani 2-3 jer izrdeba im gaTvlebTan SedarebiT,
rac qvemoT aris moyvanili:
gansaxlebis sakiTxebi da sxva socialuri faqtorebi
arsebuli gzis reabilitacia/rekonstruqciis procesSi misi
gafarToeba dakavSirebulia daaxloebiT 129120kv.m kerZo miwis
SesyidvasTan marto xulos raionSi. #1 da #3 alternativebis
ganxorcieleba odnav amcirebs am maCvenebels, xolo #2 alternativis
ganxorcieleba garkveulda zrdis mas. #$ da 4a alternatives
147
realizacia dakavSirebulia kerZo miwebis mniSvnelovnad ufro didi
farTobis Sesyidvis aucileblobasTan.
saboloo daskvna
gadamwyveti faqtori gadawyvetilebis miRebisas aRmoCnda sainJinro-
geologiuri xasiaTis siZneleebi. ganxiluli sainJinro-geologiuri
pirobebidan gamomdinare gakeTda Semdegi daskvna:
arsebuli gzis alternatiuli variantebis mimarTulebiT
saavtomobilo gzis gayvana praqtikulad SeuZlebelia. sabolood
SesaZlebelia ganxiluli iqnas mxolod arsebuli gzis mimarTulebiT
gzis reabilitacia-rekonstruqciis varianti, romelic damatebiT
SeiZleba ganxiluli iqnas or variantad:
- Ria svlis varianti.
- arsebul gzaze gvirabis varianti.
arsebiTad igive daskvna gamomdinareobs ekologiuri analizis
safuZvelzec.
Suaxevi–adigenis saavtomobilo gzis marSrutis SerCevis
pirvel etapze gamovlenili mizanSewonili
alternativebis analizi
6.4 mizanSewonili variantebis teqnikur-ekonomikuri Sefaseba
cxrili 6.2
N dasaxeleba ganz.
trasis variantebi
arsebuli gza
sig.9.5-12.0
arsebuli gza
sig.10.5-12.0
arsebuli gza gvirabiT
1 arsebuli gzis sigrZe km 86.0 86.0 60.0 2 variantebis sigrZe
(axali mimarTuleba) km - - 1.5
3 gvirabi km - - 12.7 4 sul trasis sigrZe km 84.05 84.05 74.2 5 trasis damokleba km 1.95 1.95 11.8 6 trasis dagrZeleba km - - -
Ria svlis variantis SemTxvevaSi arsebuli gza danisparauli-
zarzmis km102-km127 monakveTze gadadis goderZis uReltexilze 2025 m
simaRleze, mkacri klimaturi pirobebis zonaSi, sadac didTovlobis
(Tovlis safaris simaRle 4-5 m-s aRwevs) gamo moZraoba sezonuria da 5-6
Tvis ganmavlobaSi daketilia. am mimarTulebiT trasis saerTo sigrZe
Seadgens 86 km-s.
arsebul gzaze gvirabiT variantis upiratesoba Ria svlis
variantTan SedarebiT mdgomareobs imaSi, rom uzrunvelyofs
transportis Seuferxebel moZraobas mTeli wlis ganmavlobaSi da
148
amavdroulad SesaZlebelia danisparaulis mewyruli monakveTis gverdis
aqceva. gvirabis sigrZe Seadgens 12.7 km-s, xolo Sesasvleli da
gamosasvleli portalebis niSnulebi Sesabamisad Seadgens 1208.8 da 1470.4
m-s. am SemTxvevaSi trasis saerTo sigrZe Seadgens 74.2 km-s, xolo trasis
damokleba -11.8 km-s.
am variantiT trasis arCevis SemTxvevaSi ZiriTad problemas
warmoadgens gvirabis, sigrZiT 12.7 km, gayvanis SesaZlebloba. dasaproeqtebeli satransporto gvirabis savali nawilis sigane
miRebulia 8.0 m, samomsaxureo gasasvleliT 0.5 m da damcavi zoliT 0.25
m, gabaritis simaRle 5.0 m.
gansaxilveli gvirabis agebisaTvis saWiroa pirvel rigSi
geologiuri dazvervisaTvis mcire kveTis gvirabis (d-4.5m) gayvana mis
mTel sigrZeze, romelic momavalSi gamoyenebuli iqneba (gvirabSi wylis
mocilebis RonisZiebebidan gamomdinare) rogorc sadrenaJo Stolni.
gvirabSi saventilacio sistemis mowyoba (sufTa haeris miwodeba
rogorc misi mSeneblobis, aseve misi eqsploataciis dros, gvirabis mTel
sigrZeze) adgilmdebareobis reliefidan gamomdinare, SesaZlebelia
mxolod vertikaluri Saxtebis meSveobiT. gvirabis grZiv RerZze
reliefis zedapiris profilis agebis Semdeg (romelic aRebulia
aerofotogadaRebis rukebis mixedviT) saWiro iqneba vertikaluri
Saxtebis mowyoba simaRliT 1 km-mde.
aRsaniSnavia is faqtic, rom msoflioSi arsebuli zemoT aRniSnuli
didi gvirabebis ventilacia SesaZlebeli Seiqmna horizontaluri
saventilacio gvirabebis meSveobiT. anu SeiZleba iTqvas, rom gvirabis
ventilaciis rogorc daproeqteba, aseve misi mowyoba SedarebiT rTulia
da moiTxovs specifikur midgomas.
zemoT aRniSnulidan gamomdinare, dasaproeqtebeli gvirabis didi
sigrZisa da did siRrmeze mdebareobis gamo, gvirabSi transportis
usafrTxo moZraobis uzrunvelyofisaTvis aucilebeli iqneba
individualuri gadawyvetilebebis miReba ventilaciis, ganaTebis da
xanZarCaqrobis sistemebis mowyobaze, gvirabis gayvanis teqnologiaze da
dizainze.
gamomdinare zemoT aRniSnulidan, gansaxilveli gvirabi unda
CaiTvalos rogorc unikaluri klasis sainJinro nageboba, romlis
daproeqtebis SemTxvevaSi Sesabamisad unda damuSavdes specialuri
teqnikuri pirobebi, rac SesaZlebeli iqneba mecnieruli Tanmdevi
gamokvlevebis CatarebiT, anu aucilebeli iqneba daproeqtebis dros
transportis dargSi msoflioSi cnobili mecnierebis da kvleviTi
institutebis CarTva.
ekonomikurma gaangariSebidan Cans, rom ekonomikuri ukugebis
koeficienti IRR (diskontis koeficienti) arsebuli gzisaTvis (miwis
vakisis siganiT 9.5-12.0 m) Seadgens 6.9%. arsebuli gzisaTvis (miwis
149
vakisis siganiT 10.5-12.0 m) Seadgens 6.9%, xolo arsebuli gzis (gvirabiT)
SemTxvevaSi Seadgens -7.9%. diskontis koeficienti miRebulia 12%.
diskontirebuli wminda mogeba (NPV) arsebuli gzisaTvis (miwis
vakisis siganiT 9.5-12.0 m) SemTxvevaSi Seadgens 12 333 111 lars, xolo
arsebuli gzisaTvis (miwis vakisis siganiT 10.5-12.0 m) da arsebuli gzis
(gvirabiT) SemTxvevaSi aris uaryofiTi efeqti da Sesabamisad Seadgens -
62 000 000 lars da –897 000 000 lars (ix. teqnikur-ekonomikuri
maCveneblebis cxrili). ekonomikuri analizis dros diskontis
koeficienti miRebulia 12 %.
gamomdinare yovelive zemoT aRniSnulidan, yvelaze optimalurad
SeiZleba CaiTvalos arsebuli gzis varianti (Ria svlis goderZis
uReltexilze gadavliT), rogorc topografiuli, geologiuri,
ekologiuri, socialuri da ekonomikuri efeqtianobis maCveneblebidan
gamomdinare.
saqarTvelos gzebis departamentis teqnikuri sabWos sxdomaze
ganxiluli iqna baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis Suaxevi-adigenis km
55 – km 140 monakveTis teqnikur-ekonomikuri dasabuTebis saproeqto
gadawyvetilebebi da saboloo damuSavebisaTvis rekomendacia mieca
arsebuli gzis (Ria svlis) sarekonstruqcio da sareabilitacio
variants (oqmi N 3 28.01.09 w).
cxrili 6.3. variantebis teqnikur-ekonomikuri maCveneblebis cxrili
N dasaxeleba ganz. arsebuli gza
siganiT, m arsebuli
gza gvirabiT 9.5-12.0 10.5-12.0
1 2 3 4 5 6 1 trasis sigrZe km 84.05 84.05 74.2 2 moZraobis saangariSo siCqare km/sT 50-80 50-80 50-80 3 miwis vakisis sigane m 9.5-12.0 10.5-12.0 10.5-12.0 4 savali nawilis sigane
gamagrebis zoliT m 7.5 7.5 7.5
5 gverdulis sigane m 1.25-2.5 1.25-2.5 1.25-2.5 6 maqsimaluri grZivi qanobi % 9 9 8 7 mrudebis minimaluri radiusi
gegmaSi m
50-80 50-80 50-80
8 minimaluri radiusi serpantinebze
m 30 30 30
9 miwis samuSaoebis saprofilo moculoba
1000 m3 2 900 3 800 2 700
10 gzis samosis farTi gamagre-bis zolebis gaTvaliswinebiT
1000 m2 653.9 694.8 573.1
11 rkinabetonis milebi c/grZ.m 306/4883 306/4883 205/3204 12 xidebi c/grZ.m 41/2289 41/2289 33/1826 13 gvirabi km - - 12.7 gzis mSenebloba reabilitaciis saorientacio Rirebuleba
mln. lari 306.7 1 600
1 km gzis Rirebuleba mln. lari 3.65 21.56
Ddiskontirebuli wminda mogeba mln. -62.0 -897.0
150
N dasaxeleba ganz. arsebuli gza
siganiT, m arsebuli
gza gvirabiT 9.5-12.0 10.5-12.0
1 2 3 4 5 6 lari
Eekonomikuri ukugebis koeficienti % 6.9 -7.9
6.5 mizanSewonili variantebis garemosdacviTi Sefaseba
gansaxilveli alternatiuli variantebis “garemosdacviTi fasi” ,
ris safuZvelzec SesaZlebelia alternativebis Sedareba, pratqikulad
Semoifargleba maRali konservaciuli Rirebulebis tyis
ekosistemebisaTvis miyenebuli zianis sakompensacio RirebulebiT da
nayaris ganTavsebasTan dakavSirebuli zianiTa da xarjebiT. qvemoT
moyvanilia Sesabamisi analizi yvela alternativisaTvis.
nayaris ganTavsebis problema.
nayaris ganTavseba mniSvnelovani garemosdacviTi problemaa, romlis
gaTvaliswinebac aucilebelia varianti 1-is da 2-is ganxorcielebis
drosac, magram gansakuTrebiT aqtualuri xdeba me-3 variantisaTvis -
tunelebis gaTxrasTan dakavSirebuli nayaris didi raodenobiT
warmoqmnis gamo.
tunelebis mSeneblobis Sedegad warmoiqmneba nayaris didi
raodenoba (635000m3). amave dros, tunelis orive mxares gvaqvs unikaluri
tyiani landSafti. tyian landSaftSi nayaris ganTavseba aris
dauSvebeli, vinaidan es gamoiwvevs tyis, rogorc ekosistemis
degradacias da maRali Rirebulebis lanSaftis gaufasurebas.
Sesabamisad iqmneba nayaris rogorc minimum 20 km-is daSorebiT
transportirebis saWiroeba, rac sakmaod did xarjebTan iqneba
dakavSirebuli.
Sesabamisad proeqtis me-3 variantis ganxorcielebisas didi
raodenobiT nayaris ganTavsebis aucilebloba qmnis nayariT garemos
dabinZurebis da landSaftis degradaciis riskebs da mniSvnelovnad
aZvirebs isedac ZviradRirebul proeqts.
qvemoT moyvanilia tyebze miyenebuli zianis angariSi TiToeuli
alternativisaTvis.
151
varianti 1. arsebuli marSruti gvirabis gareSe
cxrili 6.4. gzis vakisis sigane 10,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 20m
km niSnulebi (km) gadakveTili tyiani monakveTis sigrZe (m)
gzis vakisis saerTo sigane
gzis gafarToebisas CamoWrili sigane (m)
CamoWrili tyis farTi (kv.m.)
qedis raioni 54.100 – 54.900 800 m 20m 12m – 14m 9600 800 m Suaxevis raioni 58.250 – 59.800 1500m 20m 60.100 – 60.200 100m 20m 61.00 – 61..250 250m 20m 62.100 – 62.300 200m 20m 63.00 – 63.900 900m 20m 64.600 – 65.800 1200m 20m 66.100 – 66.900 800m 20m 68.100 – 68.300 200m 20m 70.700 – 71.100 400m 20m 73.00 – 74.00 1000m 20m 74.500 – 75.00 500m 20m
jami 7050m 20m 12m 84600 xulos raioni 75.00 – 76.700 1700m 20m 12m 80.00 – 80.200 200m 20m 12m 85.800 – 87.00 1200m 20m 12m 89.00 – 89.500 500m 20m 12m 90.00 – 90.200 200m 20m 12m 88.100 – 88.300 200m 20m 12m 101.900 – 102.200 300m
jami 4300m 20m 12m 51600 adigenis raioni 115.100 – 126.100 11000m 20m 12m 126.500 – 127.500 1000m 20m 12m 131.500 – 132. 500m 20m 12m
152
km niSnulebi (km) gadakveTili tyiani monakveTis sigrZe (m)
gzis vakisis saerTo sigane
gzis gafarToebisas CamoWrili sigane (m)
CamoWrili tyis farTi (kv.m.)
jami 12500 20m 12m 150000
jami 24650 20m 12m 295800
jamuri farTi kv.m 295800 jamuri farTi Hha 1 ha-s aRdgenis saS. Rirebuleba aRdgenis jamuri Rirebuleba 29,6 ha 17000 lari 503 200 lari
153
varianti 2. arsebuli marSruti gvirabis gareSe
cxrili 6.5 gzis vakisis sigane 9,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 19 - 20m
km niSnulebi (km) gadakveTili tyiani monakveTis sigrZe (m)
gzis vakisis saerTo sigane
gzis gafarToebisas CamoWrili sigane (m)
CamoWrili tyis farTi (kv.m.)
qedis raioni 54.100 – 54.900 800 m 20m 12m – 14m 9600 800 m Suaxevis raioni 58.250 – 59.800 1500m 20m 60.100 – 60.200 100m 20m 61.00 – 61..250 250m 20m 62.100 – 62.300 200m 20m 63.00 – 63.900 900m 20m 64.600 – 65.800 1200m 20m 66.100 – 66.900 800m 20m 68.100 – 68.300 200m 20m 70.700 – 71.100 400m 20m 73.00 – 74.00 1000m 20m 74.500 – 75.00 500m 20m
jami 7050m 20m 12m 84600 xulos raioni 75.00 – 76.700 1700m 20m 12m 80.00 – 80.200 200m 20m 12m 85.800 – 87.00 1200m 20m 12m 89.00 – 89.500 500m 20m 12m 90.00 – 90.200 200m 20m 12m 88.100 – 88.300 200m 20m 12m 101.900 – 102.200 300m
jami 4300m 20m 12m 51600 adigenis raioni 115.100 – 126.100 11000m 20m 12m 126.500 – 127.500 1000m 20m 12m 131.500 – 132. 500m 20m 12m
154
km niSnulebi (km) gadakveTili tyiani monakveTis sigrZe (m)
gzis vakisis saerTo sigane
gzis gafarToebisas CamoWrili sigane (m)
CamoWrili tyis farTi (kv.m.)
jami 12500 20m 12m 150000
jami 24650 20m 12m 295800
jamuri farTi kv.m 295800 jamuri farTi Hha 1 ha-s aRdgenis saS. Rirebuleba aRdgenis jamuri Rirebuleba 29,6 ha 17000 lari 503 200 lari
155
varianti 3. arsebuli marSruti gvirabiT kn 95+200 – 120+400
cxrili 6.6 gzis vakisis sigane 10,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 20m
km niSnulebi (km) gadakveTili tyiani monakveTis sigrZe (m)
gzis vakisis saerTo sigane
gzis gafarToebisas CamoWrili sigane (m)
CamoWrili tyis farTi (kv.m.)
qedis raioni 54.100 – 54.900 800 m 20m 12m – 14m 9600 800 m Suaxevis raioni 58.250 – 59.800 1500m 20m 60.100 – 60.200 100m 20m 61.00 – 61..250 250m 20m 62.100 – 62.300 200m 20m 63.00 – 63.900 900m 20m 64.600 – 65.800 1200m 20m 66.100 – 66.900 800m 20m 68.100 – 68.300 200m 20m 70.700 – 71.100 400m 20m 73.00 – 74.00 1000m 20m 74.500 – 75.00 500m 20m
jami 7050m 20m 12m 84600 xulos raioni 75.00 – 76.700 1700m 20m 12m 80.00 – 80.200 200m 20m 12m 85.800 – 87.00 1200m 20m 12m 89.00 – 89.500 500m 20m 12m 90.00 – 90.200 200m 20m 12m 88.100 – 88.300 200m 20m 12m
jami 4000m 20m 12m 48000 adigenis raioni 120.400 – 126.100 5700m 20m 12m 126.500 – 127.500 1000m 20m 12m 131.500 – 132. 500m 20m 12m
156
km niSnulebi (km) gadakveTili tyiani monakveTis sigrZe (m)
gzis vakisis saerTo sigane
gzis gafarToebisas CamoWrili sigane (m)
CamoWrili tyis farTi (kv.m.)
jami 7200 20m 12m 86400
jami 19050m 20m 12m 228600
jamuri farTi kv.m 228600 jamuri farTi Hha 1 ha-s aRdgenis saS. Rirebuleba aRdgenis jamuri Rirebuleba 22,9 ha 17000 lari 389 300 lari
157
6.5.1 mizanSewonili variantebis socialuri Sefaseba
proeqtis socialuri zemoqmedebis ZiriTad komponents Seadgens
miwis Sesyidvasa da gansaxlebasTan dakavSirebuli zemoqmedeba.
Sesabamsi gaangariSebani mocemuli qvemoT. unda aRvniSnoT, rom
variant 1-sa da 2-s Soris gansxvaveba praqtikulad ugluvebelsayofia.
varianti 3-saTvis, garkveulad mcirdeba gansaxlebasTan dakavSirebuli
zemoqmedeba, Tumca es gansxvaveba ar aris radikaluri, radgan gvirabi,
romlis xarjzec xdeba kerZo miwebis Sesyidvis aucileblobis
Semcireba, met wilad mainc dausaxlebel teritoriebze gadis. amasTan
aRsaniSnavia, rom gansaxlebis SemcirebasTan dakavSirebuli
ekonomikuri mogeba mniSvnelovnad naklebia, vidre gvirabis
mSeneblobasTan dakavSirebuli xarjebi.
sxva socialuri faqtorebi mniSvnelovani da gasaTvaliswinebelia
Semdgom etapze – bunebriv da socialur garemoze zemoqmedebis
Sefasebisas. am sakiTxebTan dakavSirebiT saWiro momavali Seswavlebis
mimarT moTxovnebi Camoyalibebulia p.
158
varianti 1. arsebuli marSruti gvirabis gareSe cxrili 6.7 gzis vakisis sigane 10,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 20m qedis raioni
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo Rirebuleba raionSi
kompensacias daqvemdebarebuli odenoba
sakompensacio Tqanxis odenoba
(lari) sakompensacio miwa kv. m 3593.567 24445 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 3 lari 5% 179.7 540 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 7 lari 95% 3414.3 23905 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 8500 lari 1 saxli/farduli 8500 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
rkinis Robe xis Robe
6000 lari 4000 lari 1000 lari
1 farduli, 9 saris/xis Robe;
6000 lari 9000 lari
xexili cali 240 lari 70 16800 lari avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 64745 lari
159
Suaxevis raioni
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo Rirebuleba raionSi
kompensacias daqvemdebarebuli odenoba
sakompensacio Tqanxis odenoba
(lari) sakompensacio miwa kv. m 53004.06 349828 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 3 lari 10% 5300.4 15900 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 7 lari 90% 47703.6 333928 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 8500 lari 1 8500 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
kafe/sasadili savaWro werti rkinis Robe xis Robe
6000 lari 30000 lari 6000 lari 4000 lari 1000 lari 3000 lari
3 Zv samx. baz Sen. 1 xuT sarTuliani sacxovrbeli an kazarma Zv, 2 axali kafe/sasadilo 2 savaWro werti, 1 Robe rkinis, 90 Robe xis, 1 patara ags 3 jixuri/farduli 1 orsarT Zv.saxli maRaziiT
60000 lari 12000 lari
4000 lari
90000 lari
30000 lari
9000 lari
20000 lari
xexili cali 240 lari 360 86400 lari avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 669728 lari
xulos raioni
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo kompensacias daqvemdebarebuli sakompensacio
160
Rirebuleba raionSi odenoba Tqanxis odenoba (lari)
sakompensacio miwa kv. m 206480.2 2188688 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 5 lari 20% 41296 206480 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 12 lari 80% 165184 1982208 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari 10 170000 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 34000 lari 1 orsarTuliani garaJiT 34000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
rkinis Robe xis Robe
4000 lari 4000 lari 1000 lari
9 farduli/damxmare nageboba 140 Robe 2 kafe, 1 maRazia; 2 patara ags, gadasatania
36000 lari
140000 lari
100000 lari
50000 lari xexili cali 240 lari 500 120000 lari sxva avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 2838688 lari
adigenis raioni
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo Rirebuleba raionSi
kompensacias daqvemdebarebuli odenoba
sakompensacio Tqanxis odenoba
(lari)
161
sakompensacio miwa kv. m 19934.77 99674 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 2 lari 25% 4983.75 9968 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 6 lari 75% 14951.25 89706 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 27000 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 42000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
rkinis Robe xis Robe
6000 lari 4000 lari 1000 lari
35 xis Robe
35000 lari xexili cali 240 lari 140 33600 lari sxva avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 168274 lari
varianti 1. arsebuli marSruti gvirabis gareSe miwis Sesyidvasa da gansaxlebasTan dakavSirebuli sakompensacio Tanxebis miaxloebiTi jamuri odenoba
3 741 435 lari
dazianebuli tyis reabilitaciis Rirebuleba jamuri farTi Hha 1 ha-s aRdgenis saS. Rirebuleba aRdgenis jamuri Rirebuleba 29,6 ha 17000 lari 503 200 lari
162
varianti 2. arsebuli marSruti gvirabis gareSe
cxrili 6.8 gzis vakisis sigane 9,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 19m qedis raioni
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo Rirebuleba raionSi
kompensacias daqvemdebarebuli odenoba
sakompensacio Tqanxis odenoba
(lari) sakompensacio miwa kv. m 3593.567 22000 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 3 lari 5% 179.7 540 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 7 lari 95% 3414.3 23905 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 8500 lari 1 saxli/farduli 8500 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
rkinis Robe xis Robe
6000 lari 4000 lari 1000 lari
1 farduli, 9 saris/xis Robe;
6000 lari 9000 lari
xexili cali 240 lari 70 16800 lari avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 62300 lari
163
Suaxevis raioni
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo Rirebuleba raionSi
kompensacias daqvemdebarebuli odenoba
sakompensacio Tqanxis odenoba
(lari) sakompensacio miwa kv. m 53004.06 349828 lari
314845 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 3 lari 10% 5300.4 15900 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 7 lari 90% 47703.6 333928 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 8500 lari 1 8500 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
kafe/sasadili savaWro werti rkinis Robe xis Robe
6000 lari 30000 lari 6000 lari 4000 lari 1000 lari 3000 lari
3 Zv samx. baz Sen. 1 xuT sarTuliani kazarma Zv. ? 2 axali kafe/sasadilo 2 savaWro werti, 1 Robe rkinis, 90 Robe xis, 1 patara ags 3 jixuri/farduli 1 orsarT Zv.saxli maRaziiT
60000 lari 12000 lari
4000 lari
90000 lari
30000 lari
9000 lari
20000 lari
xexili cali 240 lari 360 86400 lari avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 634 745 lari
xulos raioni
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo kompensacias daqvemdebarebuli sakompensacio
164
Rirebuleba raionSi odenoba Tqanxis odenoba (lari)
sakompensacio miwa kv. m 206480.2 1969819 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 5 lari 20% 41296 206480 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 12 lari 80% 165184 1982208 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari 10 170000 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 34000 lari 1 orsarTuliani garaJiT 34000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
rkinis Robe xis Robe
4000 lari 4000 lari 1000 lari
9 farduli/damxmare nageboba 140 Robe 2 kafe, 1 maRazia; 2 patara ags, gadasatania
36000 lari
140000 lari
100000 lari
50000 lari xexili cali 240 lari 500 120000 lari sxva avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 2619819 lari
adigenis raioni
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo Rirebuleba raionSi
kompensacias daqvemdebarebuli odenoba
sakompensacio Tqanxis odenoba
(lari)
165
sakompensacio miwa kv. m 19934.77 89706 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 2 lari 25% 4983.75 9968 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 6 lari 75% 14951.25 89706 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 27000 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 42000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
rkinis Robe xis Robe
6000 lari 4000 lari 1000 lari
35 xis Robe
35000 lari xexili cali 240 lari 140 33600 lari sxva avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 158306 lari
varianti 2. arsebuli marSruti gvirabis gareSe miwis Sesyidvasa da gansaxlebasTan dakavSirebuli sakompensacio Tanxebis miaxloebiTi jamuri odenoba
3 475 170 lari
dazianebuli tyis reabilitaciis Rirebuleba jamuri farTi Hha 1 ha-s aRdgenis saS. Rirebuleba aRdgenis jamuri Rirebuleba 29,6 ha 17000 lari 503 200 lari
166
varianti 3. arsebuli marSruti gvirabiT kn 95+200 – 120+400 gzis vakisis sigane 10,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 20m qedis raioni
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo Rirebuleba raionSi
kompensacias daqvemdebarebuli odenoba
sakompensacio Tqanxis odenoba
(lari) sakompensacio miwa kv. m 3593.567 24445 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 3 lari 5% 179.7 540 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 7 lari 95% 3414.3 23905 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 8500 lari 1 saxli/farduli 8500 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
rkinis Robe xis Robe
6000 lari 4000 lari 1000 lari
1 farduli, 9 saris/xis Robe;
6000 lari 9000 lari
xexili cali 240 lari 70 16800 lari avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 64745 lari
Suaxevis raioni
167
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo Rirebuleba raionSi
kompensacias daqvemdebarebuli odenoba
sakompensacio Tqanxis odenoba
(lari) sakompensacio miwa kv. m 53004.06 349828 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 3 lari 10% 5300.4 15900 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 7 lari 90% 47703.6 333928 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 8500 lari 1 8500 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
kafe/sasadili savaWro werti rkinis Robe xis Robe
6000 lari 30000 lari 6000 lari 4000 lari 1000 lari 3000 lari
3 Zv samx. baz Sen. 1 xuT sarTuliani sacxovrbeli an kazarma Zv, 2 axali kafe/sasadilo 2 savaWro werti, 1 Robe rkinis, 90 Robe xis, 1 patara ags 3 jixuri/farduli 1 orsarT Zv.saxli maRaziiT
60000 lari 12000 lari
4000 lari
90000 lari
30000 lari
9000 lari
20000 lari
xexili cali 240 lari 360 86400 lari avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 669728 lari
xulos raioni
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo Rirebuleba raionSi
kompensacias daqvemdebarebuli odenoba
sakompensacio Tqanxis odenoba
(lari)
168
sakompensacio miwa kv. m 129120kv.m 1368672 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 5 lari 20% 25824 129120 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 12 lari 80% 103296 1239552 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari 7 119000 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 34000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
rkinis Robe xis Robe
4000 lari 4000 lari 1000 lari
8 farduli/damxmare nageboba 120 Robe 2 kafe, 1 maRazia; 2 patara ags, gadasatania
32000 lari
120000 lari
100000 lari
50000 lari xexili cali 240 lari 430 103200 lari sxva avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 1892872 lari
adigenis raioni
obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo Rirebuleba raionSi
kompensacias daqvemdebarebuli odenoba
sakompensacio Tqanxis odenoba
(lari) sakompensacio miwa kv. m 19934.77 99674 lari
169
aqedan sasoflo sameurneo miwa
kv. m 2 lari 25% 4983.75 9968 lari
aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa
kv. m 6 lari 75% 14951.25 89706 lari
1 sarTuliani saxli 1 saxli 27000 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 42000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba
rkinis Robe xis Robe
6000 lari 4000 lari 1000 lari
35 xis Robe
35000 lari xexili cali 240 lari 140 33600 lari sxva avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli
kompensaciis jamuri raodenoba 168274 lari
varianti 3. arsebuli marSruti gvirabiT kn 95+200 – 120+400 miwis Sesyidvasa da gansaxlebasTan dakavSirebuli sakompensacio Tanxebis miaxloebiTi jamuri odenoba
2 795 619 lari
dazianebuli tyis reabilitaciis Rirebuleba jamuri farTi Hha 1 ha-s aRdgenis saS. Rirebuleba aRdgenis jamuri Rirebuleba 22,9 ha 17000 lari 389 300 lari
170
7. garemoze mosalodneli zemoqmedeba
7.1 mosalodneli garemosdacviTi zemoqmedebebis mokle mimoxilva
ganxorcieldeba proeqtis garemosdacviTi zemoqmedebebis
sqriningi da saqmianobis Sejameba. mosalodneli zemoqmedebebi
ganxilulia qvemoT proeqtis fazebis mixedviT. daproeqtebis stadiaze
analizi gulisxmobs imas, Tu ra potenciuri zemoqmedebebi arsebobs
da romeli maTgani unda iqnes gaTvaliswinebuli daproeqtebisas.
cxrili 7.1. Q garemosdacviTi zemoqmedebebi – proeqtirebis da winasamSeneblo faza
potenciuri zemoqmedeba SeniSvnebi
1 bunebrivi landSaftis ganadgureba (relief, niadagi, mcenareuloba, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) trasis gasxvisebis derefnis farglebSi, misasvlel gzebze, karieris ubnebze, nagavsayrelebze, samSeneblo banakebSi. - sensitiuri ekosistemebi da gansakuTrebuli mniSvnelobis teritoria; - arqeologiuri da kulturuli mniSvnelobis teritoria; - arsebuli miwaTsargebloba da ekonomikuri saqmianoba; -sakarmidamo da sasoflo-sameurneo miwa; geologiuri safrTxis mqone ubnebi
upiratesi marSruti SerCeuli iqna alternativebis analizis Sedegad (ixileT p.6 alternativebis analizi)
2 karierebis, nagavsayrelebis, betonis da/an asfaltis Serevis adgilebis, mowyobilobebisa da betonis sawarmoebis, muSaTa banakebis, sawvavisa da sxva masalis Sesanaxi adgilebisa da aRWurvilobis ezoebis mdebareoba
mtveri/haeris dabinZureba, wylis dabin-Zureba, landSaftis degradacia, zemoqme-deba wylis ekosistemaze damokidebulia ubnebis mdebareobis SerCevaze. saboloo arCevani mSenebel kontraqtorzea.
3 niadagis erozia – droebiTi da mudmivi sadrenaJo sistemebis dapreoqteba, Semakavebeli kedlebi, bermebi da yrilebi, anti-eroziuli sainJirno zomebisa da reabilitaciis gegmebis ganxorcieleba
saTanado proeqti aucilebelia poten-ciuri eroziisa da meoradi zemoqmede-bebis Sesamcireblad, rogoricaa land-Saftis gauareseba da mdianreebSi dana-leqis gazrda, trasis moasfaltebis gauaresebis potenciurad dabali done. antieroziuli RonisZiebebi gaTvaliswinebulia proeqtSi.
171
potenciuri zemoqmedeba SeniSvnebi
4 xmauri da moZraobiT gamowveuli emisia
moZraobasTan dakavSirebuli xmauri da emisia mniSvnelovani problemaa mxolod mWidrod dasaxlebul adgilebSi, agreTve teritoriaze, sadac sakarmidamo nakveTe-bebi esazRvreba gzas. vinaidan proeqti gulisxmobs arsebuli gzis reabilitacias, damatebiTi zemoqmedeba ar aris mosalodneli da arc damatebiTi saproeqto RonisZiebebia saWiro.
5 xidebi, viadukebi, kvanZebi da datborvisagan damcavi nagebobebi
mdinaris hidrologiuri da kalapoturi procesebis adeqvaturi proeqtireba (warecxvis siRrmeebis, napiris lateraluri eroziis gaTvaliswinebiT) .
cxrili 7.2 Q garemosdacviTi zemoqmedebebi – mSeneblobis faza
#
potenciuri zemoqmedebebi mSeneblobis dros
diax/ara siZliere
adgilmdebareoba
1 bunebrivi landSaftis ganadgureba (reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) trasis derefanSi
diax saSualo
mTeli marSruti gansakuTrebuli mniSvnelobis obieqtebi: tyis koromebi gzis gafarToebis ubnebze. iWreba 10 ha tye.
2 bunebrivi landSaftis ganadgureba (re-liefi, niadagi, mcenareuli safari, eko-sistemebi, habitatebi da veluri buneba) misasvlel gzebze, karierebze, nagavsayre-lebze, samSeneblo banakeba da aRWurvi-lobis ezoebSi
diax saSualo
mSenebeli kontraqtoris mier unda zustad ganisa-zRvros karierebi, nagavsayrelebi, samSe-neblo banakebi da teq-nikis dasawyobebis ezoebi
3 mewyerebi, Camonayari, Camocvena da sxva masobrivi gadaadgileba gaWril gzebze, rasac gamoiwvevs mSenebloba
saSualo riski
pk120+00-dan - pk129+00-mde arsebuli gza gadis mewyruli ferdis SemovliT monakveTze. pk138+60-dan - pk140+10-mde gza gadis damreci ferdobis Taroze. gzis marjvena mxa-res, Zlier damrec ferdze ganviTare-bulia mcire zomis mewyruli Caqcevebi da napralebi.
172
# potenciuri zemoqmedebebi mSeneblobis
dros diax/ara siZliere
adgilmdebareoba
4 gzis gayvaniTa da SevsebiT gaZlierebuli erozia da bunebrivi drenaJebis droebiT dafarva danaleqiT; niadagis erozia gzis qveS daxuruli an Ria sadrenaJe arxebidan wamosuli nakadis gamo
umniSvnelo
miwayrilebze
5 danaleqis gazrda mdinareebSi, rogorc mSeneblobiT gaZlierebuli eroziisa da gzis gaWris, aseve Sevsebisa da nagav-sayrelebis Sedegi; wylis xarisxis gauare-seba da gazrdili danaleqi, zemoqmedebebi wylis xarisxsa da Tevzis gamravlebaze
diax umniSvnelo
mdinareebi – md. ZinZa
6 mSeneblobis gavlena wylis ekosistemebze trasis mier gadakveTil mdinareebsa da nakadulebze
umniSvnelo
mdinareebi – md. ZinZa
7 mSeneblobis dros niadagisa da wylis dabinZureba navTobiT, WuWyiT, sawvaviTa da saRebaviT gzis derefanSi, misasvlel gzebze, samSeneblo banakebze, teqnikis ezoebsa da asfaltis Serevis adgilebze
diax umniSvnelo
misasvleli gzebi da samSeneblo banakebi unda ganisazRvros mSeneblobis etap-ze kontraqtoris mier
8 banakebsa da mSeneblobis ubnebze cudi sanitaruli pirobebi, myari narCenebis day-ra (kanalizacia, sanitaria, narCenebis marTva)
diax saSualo
unda ganisazRvros mSeneblobis etap-ze kontraqtoris mier
9 derefnis gaswvriv samSeneblo narCenebi da gzispira nagavi
diax saSualo
mTel marSrutze
10 haeris dabinZureba transportis moZraobiT mSeneblobis dros dasaxlebul punqtebze, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT did qalaqebsa da mWidrod dasaxlebul soflebze. adgilobrivi mtveri
diax umniSv-nelo
yvelgan, sadac samSe-neblo teqnika gaivlis dasaxlebul punqtebze
11 haeris dabinZureba betonis an asfaltis dagebis dros
diax saSualo
mimwodebeli da kont-raqtori daadgenen adgilebs
12 xmauriT dabinZureba samSeneblo teqnikis gadaadgilebis Sedegad, gansakuTrebiT dasaxlebuli punqtebis trasis mier gada-kveTis adgilebSi, rogoricaa mWidrod da-saxlebuli soflebi. adgilobrivi xmauri
diax umniSv-nelo
dasaxlebul punqtebTan
13 muSebis mier brakonierorba ara an umniSv-nelo
mdinareebi – md. ZinZa
14 droebiT xelsayreli gasamravlebeli pirobebis Seqmna daavadebis gadamtani ko-RoebisaTvis, mag. mzian adgilas wylis gaumdinare gubeebi. gubeebis warmoqmna karierebze da sxv, rac
diax umniSv-nelo
mTeli marSruti
173
# potenciuri zemoqmedebebi mSeneblobis
dros diax/ara siZliere
adgilmdebareoba
xelsayrel pirobebs Seqmnis koRoebis gamravlebisa da daavadebis gavrcelebisaTvis. xelaxali dabinZureba gadamdebi biologiuri masale-biT (mag. jilexi) miwis samuSaoebis Sede-gad namarxebis maxloblad (mag. aRuricxavi namarxebi)
15 jandacvis safrTxeebi xmauris, emisiebis, mtvris gamo, rasac gamowvevs teqnikir moZraoba mSeneblobis dros
diax saSualo umniSv-nelo
dasaxlebul punqtebTan
16 arqeologiur adgilsapovrebze zemoqmedeba
diax mTlianad mTel gzaze, gansakuTrebiT s.zarzmis ubani
17 moZraobasTan dakavSirebuli safrTxeebi, rodesac mSenebloba moicavs arsebul gzebs
diax umniSv-nelo
samSeneblo gzebis da moqmedi saavto-mobilo gzebis gadakveTis ubnebze
18 avariebis safrTxe, rac ukavSirdeba moZ-raobasa da transports, toqsikuri niv-Tierebebis daRvris potenciur safrTxes, afeTqebebs, dasaxiCrebasa da sikvdi-lianobas
diax umniSvnelo
mTeli marSruti, magram gansakuTre-biT mSenebloba ze-moqmedebas moaxdens arsebul dasaxlebebze
cxrili 7.3. garemoze potenciur zemoqmedebaTa xasiaTi - mSeneblobis etapi
saqmianoba zemoqmedeba
zemoqmedebis xasiaTi
pirdapir
i
arapir
dapi
ri
dad
ebiT
i
uar
yofiT
i
Seqcevad
i
Seu
qcevad
i
droeb
iTi
narCeni
gruntis gawmenda da gasworeba ganTvisebis derefanSi
landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia
+ + + +
emisiebi + + + +
xmauri, vibracia + + + +
miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna
+ + + +
gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba
+ + + +
axali savali gzis mSenebloba, safaris dageba
landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia
174
saqmianoba zemoqmedeba
zemoqmedebis xasiaTi
pirdapir
i
arapir
dapi
ri
dad
ebiT
i
uar
yofiT
i
Seqcevad
i
Seu
qcevad
i
droeb
iTi
narCeni
emisiebi + + + +
xmauri, vibracia + + + +
miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna
+ + + +
gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba
+ + + +
karieris damuSaveba landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia
+ + + +
emisiebi + + + +
xmauri, vibracia + + + +
miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna
+ + + +
gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba
+ + + +
karierebidan qviSis da xreSis transportireba. samSeneblo masalebis mowodeba .
landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia
emisiebi + + + +
xmauri, vibracia + + + +
miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna
+ + + +
gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba
+ + + +
arsebuli savali gzis reabilitaciis procesSi Zveli safaris nawilis daSla
landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia
emisiebi + + + +
xmauri, vibracia + + + +
miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna
+ + + +
gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba
+ + + +
zedmeti gruntis da narCenebis ganTavseba
landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia
+ + + +
emisiebi + + + +
175
saqmianoba zemoqmedeba
zemoqmedebis xasiaTi
pirdapir
i
arapir
dapi
ri
dad
ebiT
i
uar
yofiT
i
Seqcevad
i
Seu
qcevad
i
droeb
iTi
narCeni
xmauri, vibracia + + + +
miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna
+ + + +
gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba
+ + + +
cxrili 7.4. C garemosdacviTi zemoqmedebebi – eqsploataciis faza
#
funqcionirebis faza magistralis sareabilitacio proeqtis potenciuri xangrZlivi zemoqmedebis
Sedegebi (fizikuri faqtorebis – moZraobisa da
avariebis zemoqmedeba)
diax/ ara
simwvave
zona
1 haeris dabinZureba trasis gazrdili sargeblobis gamo momavalSi
diax umniSvnelo
mTeli marSruti. mar-Talia, gza Sors gaivlis sacxovrebeli adgilebidan, mag-ram mainc unda akmayo-filebdes garemos dac-vis saministros stan-dartebs
2 xmauriT dabinZureba trasis gazrdili sargeblobis gamo momavalSi
diax saSualo zrdadi
mTeli marSruti. mar-Talia, gza Sors gaivlis sacxovrebeli adgilebidan, mag-ram mainc unda akmayo-filebdes garemos dac-vis saministros stan-dartebs
3 wylis xarisxis gauareseba mtvris gazrdili raodenobis gamo trasidan wylis obieqtebis mimarTulebiT
diax umniSvnelo
mTeli marSruti
4 moZraobis usafrTxoebasTan dakavSirebuli problemebi, rac gamowveulia asaqcevis dasavleT bolosTan arsebuli cudi gzebiT. sanam ar aSendeba gzis Semdegi monakveTi, saWiro iqneba problemis droe-biTi
diax soflebsa da adgilobrivi gzebis gadakveTebTan
176
#
funqcionirebis faza magistralis sareabilitacio proeqtis potenciuri xangrZlivi zemoqmedebis
Sedegebi (fizikuri faqtorebis – moZraobisa da
avariebis zemoqmedeba)
diax/ ara
simwvave
zona
gadawyvetis mofiqreba trasisas da samtrediis dasakavSireblad cudi arse-buli infrastruqturis gaTvaliswinebiT
5 gzispira nagavi diax saSualo
gzis gaswvriv mTels sigrZeze
6 niadagisa da wylis dabinZureba sawvaviT, sapoxi masalebiT, saRebavebiT SekeTebiTi samuSaoebisas samSeneblo teqnikidan da eqsploataciis processi - avtotransportidan gaJonvebis Sedegad
diax mciredi
gzis gaswvriv mTels sigrZeze
eqspluataciis fazaSi mosalodnel sagzao SemTxvevebTan dakavSirebuli zemoqmedeba
diax / ara simwvave
7 sagzao SemTxvevebis riski ganpirobebulia saavto-mobilo transportis sagzao moZraobiT, ramac SesaZloa gamoiwvios toqsikuri masalebis ga-Jonva, feTqebadi tvirTis detonacia, fizikuri ziani an gardacvaleba (ix. “saSiSi masalebis marTvis” nawili)(ix. “sazogadoebrivi jandacvisa da usafrTxoebis” nawili).
diax saSualo
dasaxlebuli punqtebis kveTebSi RoW –is mTel sigrZeze
cxrili 7.5 garemoze potenciur zemoqmedebaTa xasiaTi -
eqsploataciis etapi
saqmianoba/faqtori zemoqmedeba
zemoqmedebis xasiaTi
pirdapir
i
arapir
dapi
ri
dad
ebiT
i
uar
yofiT
i
Seqcevad
i
Seu
qcevad
i
droeb
iTi
narCeni
xazovani nagebobebis fizikuri arseboba
landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia
+ + +
emisiebi xmauri, vibracia
miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna
gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba
177
transportis moZraoba
landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia
emisiebi + + +
xmauri, vibracia + + +
miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna
+ + + +
gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba
+ + + +
SekeTeba-aRdgeniTi samuSaoebi
landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia
+ +
emisiebi + + +
xmauri, vibracia + + +
miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna
+ + + +
gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba
+ + + +
avariebi landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia
+ + + +
emisiebi + + + +
xmauri, vibracia
miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna
+ + + +
gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba
+ + + +
7.2 garemoze zemoqmedebis specifikuri sakiTxebi
am TavSi mimoxiluli konkretuli garemosdacviTi zemoqmedebebSi
Cven vigulisxmeT yvelaze tipuri da mniSnvelovani zemoqmedebebi, rac
axasiaTebs konkretulad gzis proeqtebs. proeqtis zemoqmedbebis
saerTo Sejameba mocemulia paragrafSi 7.1, xolo samSeneblo
saqmianobasTan dakavSirebuli ufro zogadi zemoqmedebebi aRwerilia
paragrafSi 7.3. aq Cven yuradRebas vamaxvilebT im konkretul
sakiTxebze, romlebic ufro morgebulia sagzao proeqtebze da
zogierTi maTgani saWiroebs ara marto xarisxobriv, aramed –
raodenobriv analizs.
178
7.2.1 atmosferul haerSi emisiebTan dakavSirebuli zemoqmedeba
atmosferul haerSi emisiebTan dakavSirebuli zemoqmedeba da
Sesabamisi Semarbilebeli zomebi miekuTvneba im mniSvnelovan sakiTxTa
rigs, romlebic tipiur saavtomobilo gzebis proeqtebisaTvis.
mSeneblobasTan dakavSirebuli emisiebi da mtveri ს war mo q raodenobrivi Sefaseba mocemulia danarT 3-Si. gzis mSeneblobis
procesSi samSeneblo ubnebze mavne nivTierebebis emisiebisa da
mtverisagan dacvis RonisZiebebi ganxilulia paragrafSi 8.1.1.4. xolo
paragrafSi 8.1.1.11. - damxmare saamSeneblo obieqtebis kompleqsebis
ubnebze haerisa da wylis dacvis sakiTxebi.
imis gaTvaliswinebiT, rom warmodgenili proeqti gulisxmobs
arsebuli saavtomobilo gzis reabilitacia/rekonstruqcias da gzis
safaris aRdgenas, gzis eqspluataciis procesSi emisiebze gavlena
unda iyos pozitiuri, vinaidan asfaltiT dafarul gzaze
avtomobilebis moZraobis Sedegad warmoiqmneba mniSvnelovnad naklebi
mtveri da aseve, sawvavis wvis Sedegad warmoqmnili emisiebis donec
klebulobs mopirkeTebul gzaze Zravis siCqareebis optimaluri
regulirebis xarjze.
7.2.2 avtomagistralis mSeneblobasa da eqsploataciasTan
dakavSirebuli xmauri
mSeneblobis faza – miCneulia, rom mSeneblobasTan dakavSirebuli
xmauris radiusi ar aRemateba 160 m. trasis mSenebloba
ganxorcieldeba saqalaqo dasaxlebebidan moSorebiT. ar arsebobs
ekologiurad sensitiuri teritoria, romlis Sewuxebasac gamoiwvevs
mSeneblobis xmauri. saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad, 60დბ xmauris misaRebi saSualo mniSvnelobaa gzisa da samSeneblo moednebis
mimdebare sacxovrebel teritoriaze. es niSnavs, rom dasaxlebuli
punqtebi ar iqneba dazianebuli am xmauriT (60დბ xmauris done iqneba mxolod samSeneblo moednidan 50m-is farglebSi). xmauris fonuri
mdgomareobis Seswavla da zemoqmedebebi ganxilulia danarTSi 5.
eqsploataciis faza – moZraobasTan dakavSirebuli xmauri ar
moaxdens zemoqmedebas trasidan 160 m-ze. xmauris done 80 m-is
farglebSi dasaSveb farglebSia. 2030 wlamdec ar aris mosalodneli
zemoqmedebis sagangaSo mateba, sagzao moZraobis intensivobis
dRevandelTan SedarebiT savaraudo zrdis miuxedavad. faqtobrivad,
proeqtis ganxorcieleba gamoiwvevs xmauriT gamowveuli zianis
Semcirebas gzis teqnikuri maxasiaთeblebis da safaris gaumjobesebis
gamo.
179
7.3 mSeneblobasTan dakavSirebuli potenciuri zemoqmedebani
7.3.1 dabinZureba da narCenebi samSeneblo masalebTan araswori mopyroba, Senaxva, gamoyeneba da
gadayra, aseve samSeneblo narCenebi SeiZleba Seqmnas wylis/niadagis
dabinZurebis safrTxe samSeneblo da dasawyobebis ubnebze.
mowyobilobebis araswori movla da sawvaviT gamarTva SeiZleba aseve
iwvevdes niadagis/wylis dabinZurebas.
7.3.1.1 mSeneblobasTan dakavSirebuli narCenebi
narCenebis klasifikacia
nayari gruntis garda, gzis mSeneblobis mimdinareobisas warmoiqmneba
Semdegi tipis narCenebi:
• kodi 15 - SesafuTi narCenebi, absorbendis, sawmendi naWrebis,
filtrebisa da damcavi tanisamosis narCenebi;
• kodi 16 - narCnebi romlebis sxva punqtebSi gaTvaliswinebuli ar aris;
• kodi 17 - mSeneblobis da ngrevis narCenebi (aseve moicavs sagzao
samuSaoebis narCenebs dabinZurebuli adgilebidan);
• kodi 20 - municipaluri narCenebi da msgavsi komerciuli, sawarmoo da
dawesebulebebis narCenebi, rac aseve moicavs mciredi odenobiT
Segrovili narCenebis odenobas.
sayofacxovrebo narCenebi
mosalodnelia rogorc saSiSi, aseve arasaSiSi sayofacxovrebo
narCenebis warmoqmna, ZiriTadaT esaa:
samzareulos organuli narCenebi (arasaxifaTo) - kodi: 20 01 08;
qaRaldi, muyao (arasaxiaTo) - kodi: 20 01 01;
mina (arasaxifaTo) -kodi: 20 01 02;
plastiki (arasaxifaTo) - kodi: 20 01 03;
Septikuri avzis naleqi (saxifaTo) - kodi: 20 03 04
qoCis monaxveti (obieqtis specifikidan gamomdinare SeiZleba iyos
rogorc saxifaTo aseve arasaxifaTo) - kodi: 20 03 03;
samedicino narCenebi (saxifaTo) - kodi: 20 01 31;
Sereuli municipaluri narCenebi - kodi: 20 03 01;
flurescenciuli milebi (saxifaTo) - kodi: 20 01 21.
sayofacxovrebo narCenebis saboloo ganTavseba moxdeba municipaluri
sanitaruli dasufTavebis samsaxurebTan da licenzirebul
kontraqtorebTan gaformebuli kontraqtis safuZvelze.
180
sayofacxovrebo narCenebi gadatanil iqneba municipalur
nagavsayrelebze (დაბა ზარზმის an qalaq ახალციხის nagavsayrelebi).
AarasaxifaTo sawarmoo narCenebi:
qaRaldis da muyaos SesafuTi masala - kodi: 15 01 01;
plastikis SesafuTi masala - kodi: 15 01 02;
xis SesafuTi masala - kodi: 15 01 03;
metalis SesafuTi masala - kodi: 15 01 04;
wundebuli, mwyobridan gamosuli xelsawyoebi da maTi nawilebi
- kodi: 16 02 14;
Sereuli liTonebi - kodi: 17 04 07;
saxifaTo samSeneblo narCenebi;
mina, plastiki xe, romelic Sedgeba an Seicavs saSiS nivTierebebs
- kodi: 17 02 04;
metalis narCenebi, romlebic dabinZurebulia saSiSi
nivTierebebiT - kodi: 17 04 09
niadagi da qvebi romelic Seicavs saSiS qimiur nivTierebebs -
kodi: 17 05 03;
SesafuTi masala, romelic Seicavs saSiSi qimiuri nivTierebebis
naCenebs an/da dabinZurebulia saSiSi qimiuri nivTierebebiT -
kodi: 15 01 11;
absorbentebi, filtris masalebi (zeTis filtrebis CaTvliT),
sawmendi naWrebi da damcavi tanisamosi, romlebic
dabinZurebulia saSiSi qimiuri nivTierebebiT - kodi: 15 02 02;
zeTis filtrebi - kodi: 16 01 07;
wundebuli, mwyobridan gamosuli saSiSi nivTierebebiT
dabinZurebuli xelsawyoebi da maTi nawilebi - kodi: 16 02 10; 16
02 11; 16 02 12; 16 02 13;
inertuli samSeneblo narCenebi. rogorc wesi, narCenebis didi nawili warmoiSoba mSeneblobis
dros da ukavSirdeba narCenebis warmoqmnas WrilebSi, agreTve
inertuli masalebs arsebuli konstruqciebis daSlis Sedegad.
narCenebis ZiriTadi raodenobas warmoadgens nayari – ferdobebis
CamoWris da gzis gafarToebisas warmoqmnili kldovani naSalis
da Warbi gruntis erToblioba, rac ar gamoiyeneba
mSeneblobisaTvis da ganTavsebas eqvemdebareba. nayaris jamuri
moculoba Seadgens - 614170 m3.
181
mSeneblobis procesSi mosalodnelia sxvadasxva tipis narCenebis
warmoqmna. sazogadod, mSeneblobis procesSi generirebuli
narCenebis ZiriTad masas qmnis xolme inertuli samSeneblo
narCenebi - moWrili gruntisa da naSali qanebis nayari, da
samSeneblo masalebis narCenebi - romelic ar gamoiyeneba
mSeneblobis saWiroebisaTvis da ganTavsebas eqvemdebareba.
narCenebis warmoqmnis ZiriTadi obieqtebia: samSeneblo ubnebi da
samSeneblo banakebi. mcire raodenobiT narCenebis warmoqmna
mosalednelia (dabinZurebuli niadagi) misasvlel da mZime
teqnikis gadaadgilebis samarSruto gzebis gaswvriv.
cxrili 7.6 narCenebis mosalodneli warmoqmna
narCenis saxe
narCe-nis
klasi
savaraudo raodenoba (erTeulis miTiTebiT)
narCenis marTva
marTvis alternatiulvariantebi
pasuxismge-beli pir(eb)i:
sayofacxovrebo narCenebi
arasaSiSi
80-100 m3
weliwadSi gadaecema kontraqtors nagavsayrelze gansaTavseblad.
SesaZlebelia adgilze gan-xorcieldes separacia da moxdes narCe-nis zogierTi tipis (qaRal-di, mina, plastiki) kontraqtorisTvis gadacema gadamuSavebis an meoradi gamoyenebis mizniT.
mSenebeli kontraqtori
saofise narCenebi (monaxveti, minis da plastikis boTlebi, sakancelarionarCenebi da sxva)
arasaSiSi
10-15 m3
weliwadSi gadaecema kontraqtors nagavsayrelze gansaTavseblad.
SesaZlebelia adgilze gan-xorcieldes separacia da moxdes narCe-nis zogierTi tipis (qaRal-di, mina, plastiki) kontraqtorisTvis gadacema gadamuSavebis an meoradi gamoyenebis mizniT.
mSenebeli kontraqtori
sakanalizacio narCenebi
saSiSi 1500 m3
weliwadSi aRniSnuli wylebis CaSveba xorcieldeba sakanalizacio sis-
mSenebeli kontraqtori
182
7.3.1.2 saSiSi geologiuri procesebi, niadagis erozia, niadagis dabinZureba
pk120+00-dan - pk129+00-mde arsebuli gza gadis mewyruli ferdis
SemovliT monakveTze.
arsebuli gzis Zveli monakveTi, gadioda mewyruli ferdobis Sua
nawilSi, sadac mewyruli masis sisqe (WaburRilebis monacemebis
mixedviT 15m-ze metia) da Dgzis am monakveTis aRdgena did
sirTuleebTanaa dakavSirebuli.
temaSi, xelSekrule-bis safuZvelze.
mwyobridan gamosuli naTurebi
saSiSi 50-70 cali 1.daubrundes momwodebels 2.dRis ganaTe-bis naTurebi miewodos kon-traqtors aRdgenis mizniT.
mSenebeli kontraqtori
printeris kartrijebi
saSiSi 2-3 cali weliwadSi
3-4 jer xdeba xelmeored datenva. Semdeg gadaecema kontraqtors nagavsayrelze gansaTavseblad.
1.daubrundes momwodebels. 2.miewodos licenzireb-ul kontraqtors gadamuSavebis mizniT.
mSenebeli kontraqtori
samedicino narCenebi
saSiSi 0.1kg weliwadSi
gadaecema kontraqtos nagavsayrelze gansaTavseblad.
gadaeces kontraqtors insinirebis mizniT.
mSenebeli kontraqtori
dazianebu-li an vadagasuli instrument-tebi
arasaSiSi
1-2m3
weliwadSi gadaecema kontraqtors nagavsayrelze gansaTavseblad.
mSenebeli kontraqtori
piradi dac-vis saSua-lebebi da tansacmeli.
arasaSiSi
1 m3 gadaecema kontraqtos nagavsayrelze gansaTavseblad.
mSenebeli kontraqtori
navTobiT dabinZurebuli Cvrebi da Semwovi masalebi
saSiSi raodenoba damokidebulia navTobis daRvris masStabebze 1 m3
weliwadSi
2. grovdeba plastikis an metalis konteinerebSi da xorcieldeba maTi droebiTi dasawyobeba.
1. gadaecema kontraqtors insinirebis mizniT. 2. gadaecema kontraqtors dasawyobebis mizniT.
mSenebeli kontraqtori
moWrili xeebi
arasaSiSi
gadaecema adgilobriv TviTmarTvelobas
gadaecema skolebs da sabavSvo bagebs
mSenebeli kontraqtori
183
ferdobi romelzedac ganviTarebulia mewyeri Zlier damrecia da
dafarulia tyiT. ferdobze mkveTradaa gamoxatuli mewyruli
sxeulis forma, ferdobis tanSi ganviTarebulia 8-12 metri sisqis
mewyruli wyvetebi, romelic vrceldeba mTeli mewyruli sxeulis
farTze.
mewyeri cocviTi tipisaa, zedapiri zeda nawilSi talRovan-
safexurisebria. xolo qveda nawili talRovania. mewyeri savaraudod
xasiaTdeba faruli dinamikiT, razec miuTiTebs mewyruli sxeulis
calkeuli aqtiuri ubnebi. mewyruli sxeulis sisqe 15m-ze metia.
mewyruli sxeulis qveda nawilSi aRiniSneba gruntis da miwisqvesa
wylebis gamosavlebi.
mewyruli sxeuli agebulia msxvilnatexovani RorRiT, TeTri
feris Tixebisa da Tixnarebis SemavsebliT, lodebis (diametriT 0.5-1.5m)
CanarTebiT 20-30%-mde, romelTa simZlavre 15-20m-ze metia, aseve
WaburRilebis monacemebis mixedviT, sxvadasxva siRrmeze gamoiyofa
Tixnari gruntebis linzebi da Sreebi, romlebzedac, maTi gawylianebis
dros, xdeba mewyruli masis dacurebebi.
am gruntebisaTvis damaxasiaTebelia maRali forianoba da xdeba
forebSi wylis dagroveba, rac erT-erTi mTavari mizezia mewyris
warmoSobis.
mewyris warmoSobas xeli Seuwyo agreTve, mewyruli sxeulis zeda
nawilSi gaCenilma Rrma napralma, romelic mkveTradaa gamoxatuli
mTeli mewyruli sxeulis garSemo.
napralSi wylebis dagrovebis Sedegad ferdobis mdgradoba
Sesustda da Cawyveta ganviTarda Rrma napralis gaswvriv.
mewyrul sxeulSi aRiniSneba dadablebuli adgilebi,
romlebSidac xdeba zedapiruli wylebis dagroveba, didi gubeebis
saxiT da xdeba mewyruli sxeulis gawylianeba, rac xels uwyobs
mewyris Semdgom gaaqtiurebas.
mewyruli sxeulis tanSi aRiniSneba napralebi, mewyruli
safexurebi da wylis gamosavlebi.
mkveTrad gamoxatuli mewyruli wyveta aRiniSneba Zvel gzasa da
SemovliTi gzas Soris, xolo Zveli gzis Semdgom ferdobi cicabia da
maszed mewyruli sxeulis enuri nawili aRwevs mdinaremde, romelic
Tavis mxriv Zirs urecxavs mewyrul sxeuls da romelic mewyris
aqtiurobis erT-erTi mizezia.
mewyruli sxeulis sigrZe Zvel da axal gzis monakveTebs Soris
150-170m-ia, mewyris sigane Zveli gzis gaswvriv 100m-ia.M mewyruli
sxeulis zeda nawilSi Cawyvetis sisqe 8-10m-ia. HsimaRleTa sxvaoba
mewyris zeda nawilsa da mdinaris napirs Soris 90-100m-ia.
184
mewyris Semosavleli arsebuli gza gadis damreci ferdobis,
mdgrad nawilSi, tyian zolSi, romelic zedapirulad dafarulia
RorRi lodebiT, Tixnaris SemavsebliT gruntiT, siRrmiT 20m-ze meti.
suraTi 7.1
• gzis am monakveTze saWiroa mewyruli sxeulSi wyalgamSvebi
arxebis mowyoba, rom ar moxdes wylis dagrovebebi, rac xels uwyobs
mewyris Semdgom gaaqtiurebas. aseve Semosavleli gzis zeda nawilSi,
arsebuli gzis zeda mxridan Rrma kiuvetis mowyoba, mewyerul
sxeulSi zedapiruli da ferdobidan monadeni wylis asacileblad.
pk138+60-dan - pk140+10-mde gza gadis damreci ferdobis Taroze da
gzis saval nawilze ganviTarebulia jdena.
gansakuTrebiT gzis marjvena mxares, Zlier damrec ferdze,
romelzedac ganviTarebulia mcire zomis mewyruli Caqcevebi da
napralebi.
jdena gamowveulia, gzis marcxena mcired, damrec ferdze
uaryofiTi qanobebis adgilebSi, zedapiruli da ferdobidan monadeni
wylebis dagrovebebiT, romelTa moxvedra xdeba Fferdobis amgeb
gruntebSi da maTi Warbi gawylianebis Sedegad gzis saval
nawilze warmoiqmneba jdenebi, xolo arsebuli gzis marjvena Zlier
damrec ferdze mcire zomis mewyruli Caqcevebi.
am monakveTze gzis savali nawilze ganviTarebulia jdena.
jdena gamowveulia gzis safuZvlis gruntebis gawylianebiT, rac
gamowveulia zedapiruli da ferdobidan monadeni wylebis gzis
safuZvelSi moxvedriT.
am monakveTis dasawyisSi da boloSi arsebul xevebze mowyobilia
wyalgamtari milebi, romlebic amovsebulia da ver atarebs wyals,
xolo xevis kalapotebi lodnari gruntiTaa amovsebuli.
gzis am monakveTze saWiroa, arsebuli wyalgamtari milebis
mowesrigeba, kalapotebis gawmenda, marcxena ferdze wyalSemkrebi
185
arxebis mowyoba da maTi wyalgamtar milebSi gadaSveba, aseve gzis
saval nawilze, jdenis Sua welSi wyalgamtari milis mowyoba.
suraTi 7.2
7.3.1.3 zedapiruli da gruntis wylebis dabinZureba
wylis dabinZureba
wylis dabinZurebis mizezi sxvadasxvaa, rac moicavs:
• sawvavis, zeTis an sxva saSiSi nivTierebis daRvra/gaJonva
gansakuTrebiT avtomobilis an manqana-danadgaris sawvaviT
Sevsebis dros;
• Camonaden wylebSi Setivtivebuli naleqi;
• satransporto saSualebebisa da aRWurvilobis recxva an
mdinaris/arxis napirsa da fskerze zemoqmedeba maTze mZime
aRWurvilobisa da manqana-danadgarebis gadasvlisas;
• meoradi dabinZureba adre dabinZurebuli gruntis
gaSiSvlebis Sedegad
gaJonili/daRvrili damabinZurebeli nivTierebebi sakmaod swrafad
gadaadgildeba daxril zedapirze wyalsatevisa Tu mdinaris/ arxis
mimarTulebiT. wyalSi moxvedris Semdeg misi Sekaveba rTuldeba da
SeiZleba mdinaris dinebiT gadatanil iqnas qveda welSi (anu gahyves
dinebas da daabinZuros wylis didi farTobi). aqedan ga-momdinare,
wylis dabinZurebis SemTxvevaSi saswrafo zomebis miRebas sasicocxlo
mniSvneloba aqvs.
samSeneblo ubanze (zolze) niadagis zeda fenis moWris Semdeg
niadagis qveda fena SiSvldeba, ramac wvimebis dros SeiZleba gamoiw-
vios samuSao ubnidan myari Camonadenis mniSvnelovani zrda. mdinare
rioni aris amgvari zemoqmedebis mimRebi ZiriTadi receftori.
186
7.3.1.4 meoradi biologiuri dabinZurebis da saSiSi daavadebebis
gavrcelebis riski
arsebobs samarxebis (maT Soris araregistrirebulis) maxloblo-
baSi (mag. jilexis samarxebi) miwis samuSaoebis Sesrulebisas
biologiuri masalebiT niadagis an wylis xelmeore dabinZurebis da
personalisa da axlomaxlo mcxovrebi adamianebis daavadebis riski. 7.3.1.5 niadagis humusovani fenis danakargebi niadagis fenis
moWris Sedegad
• moWrili niadagis humusovani da qveda fenis Serevis Sedegad
nayofieri fenis dakargva
• niadagis fenis gadarecxva araswori Senaxvisa da aRdgenis
operaciebis Sedegad;
• naleqis Cadineba wyalsatevebSi/mdinareebSi/arxebSi;
niadagis dabinZureba.
7.3.2 zemoqmedeba floraze zemoqmedebis qveS moqceuli landSaftis didi nawili Zlier aris
transformirebuli arsebuli gzis gamo. mouxedavad amisa, dadgemil
farTobze gvxvdeba nawilobriv degradirebuli tyisa da bunebrivi
landSaftis mcire zomis monakveTebi, romlebic SeiZleba zemoqmedebis
qveS moxvdes. es aris gzis mimdebare ferdebze naxevrad
degradirebuli tyis koromebi. gaCexvas eqvemdebareba 10ha tye da 6ha-
mde buCqnari.
samSeneblo samuSaoebis dros floraze saerTo zemoqmedeba
mosalodnelia Semdegi moculobiT:
• tyis moWra da amoZirkva – 10 ha; • buCqnaris gaCexva da amoZirkva – 6.14 ha; xeebis Wra da buCqebisgan gawmenda nawilobriv ganxorcieldeba
gzis mimdebare feerdebze da gzis gafarToebis ubnebze
7.3.3 zemoqmedeba faunaze proeqti gulisxmobs arsebuli gzis gafarToebas, ase rom, ar
eqneba adgili habitatebis damatebiT fragmentacias da axali
barierebis Seqmnas, rac SeiZleba gamxdariyo cxovelTa migraciis
xelis SemSleli faqtori. zogadad, trasas axasiaTebs Semdegi
mosalodneli zemoqmedebebi:
• zemoqmedeba iqtiofaunaze – rac SeiZleba iyos dakavSirebuli
mdinareebis sawvaviT an sapoxi masalebiT da cementis an betonis
187
xsnarebiT dabinZurebasTan (sawvavis araswori marTva; manqanebis
recxva mdinareSi; betonis samuSaoebi xidebis mSeneblobisas), da
aseve – ferdobebis, Wrilebisa da yrilebis eroziis Sedegad
mdinareebis eroziuli nataniT dabinZurebasTan
• Ramurebis qandarebis ganadgureba zogierT Zvel Senobasa da
fuRuroian xeebSi gawmendis samuSaoebis dros;
• daculi mtacebeli frinvelebis budeebis Sewuxeba.
• mSeneblebis mxridan brakonierobis SemTxvevebi
qvemore ubnebi aris mowyvladi gzis mSeneblobis zemoqmedebis
mimarT:
mdinaris yvela gadakveTa:
• zemoqmedebis faqtori: wylis dabinZureba navTobiT an sawvaviT
(dizeli), aseve nagviTa da narCenebiT. ekologiur receptorebs
warmoadgens wylis cxovelebis yvela jgufi (hidrobiontebi),
gansakuTrebiT ki – endemuri da kanoniT daculi saxeobebi,
rogoricaa kolxuri kiborCxala, nemsiylapias matlebi da Tevzi
(mtknari wylis da anadromuli);
• mdinareTa gadakveTis dros wylis gazrdili simRvrive.
ekologiur receptorebs warmoadgenen hidrobiontebis yvela
jgufi, gansakuTrebiT – Tevzi mtknari wylis da anadromuli)
gamravlebisa da Tavkombalobis dros;
bunebrivi landSaftis mcire ubnebi (tyis koromebi, balaxovani
safari da buCqnari) samSeneblo derefnis gaswvriv) gzis mimdebare
teritoriaze. es ubnebi SeiZleba warmoadgendes TavSesafars veluri
bunebis sxvadasxva warmomadgenlisaTvis da amiT inarCunebdes
regionuli biomravalferovnebis Rirebul nawils.
zemoqmedebis faqtorebi:
• winasamSeneblo gawmendis samuSaoebis dros (xeebis Wra da sxv.)
TavSesafrebisa da budeebis ganadgureba. ekologiuri
receptorebia frinvelebi (ZiriTadad – kanoniT aradaculi
beRurebi) da Ramurebi (romelTagan ori-sami saxeoba Seyvanilia
wiTel nusxaSi);
• gamravlebis sezonze cxovelebis Sewuxeba sakvanZo
gasamravlebel (sabudar) adgilebSi (zogierTi frinveli miatovebs
budeebs, Tundac ukve gamoCekili bartyebiT);
zemoqmedebis faqtorebi:
• wylis simRvrivis gazrda Tevzis migraciis dros mdinareSi.
188
7.3.4 daculi teritoriebi
საპროექტო გზა ორ უბანზე (მე-8 და მე-9კმ-ს შორის და მე -11 კმ-ზე) გაივლის უშუალოდ განამარხებული ტყის ბუნებრივი ძეგლის სიახლოვეში. ამ უბანზე გზის გაფართოების შემთხვევაში მოხდება ძეგლის დაზიანება. საპროექტო გადაწყვეტილების თანახმად, გზის ამ კრიტიკულ მონაკვეთზე არ მოხდება მისი გაფართოება და განხორციელდება მხოლოდ არსებული გზის დაზიანებული საფარის აღდგენა. მიუხედავად ამისა, იმ მიზნით, რომ გამოირიცხოს სამშენებლო ტექნიკის მუშაობისას ძეგლის უნბელიე დაზიანება, აუცილებელია ამ უბნებზე განსაკუთრებით ყურადრებით ჩატარდეს სამუშაოთა ზედამხედველობა.
saproeqto gza gavilis 15 km-ze met manZilze Bborjomi-xaragaulis
erovnuli parkis sazRvridan. ar aris mosalodneli raime zemoqmedeba
nakrZalze gzis mSeneblobasa an gazrdili moZraobidan gamomdinare.
7.3.5 landSafti
proeqtiT ar aris gaTvaliswinebuli Rirebuli landSaftis
mniSvnelovani cvlileba. miuxedavad amisa, garkveuli zemoqmedeba
ganxorcieldeba im teritoriaze, sadac saWiroa miwis gawmenda
bunebrivi landSaftis mcire zomis monakveTebze, romlebic miCneulia
mowyvlad ubnebad paragrafSi 7.3.2. arsebuli licenzirebuli Ria
karierebi da karierebi SemoTavazebulia masalebis mimwodeblebad,
raTa Tavidan iqnes acilebuli axali zemoqmedeba landSaftze.
7.3.6 wyliT sargebloba.
wyali aucilebelia movlis samuSaoebisa da dacvis zomebisaTvis
(wylis cisternebi). saWiro wylis moculoba araa didi da Sesabamisi
wyaroebi arsebobs saproeqto ubnebis maxloblad (md. ZinZa; gruntis
wylis resursebi). wylis amoReba samSeneblo samuSaoebis
ganxorcielebisa da samSeneblo banakebis funqcionirebisaTvis
SeiZleba mopovebuli iqnes zedapiruli wylis resursebidan an
gruntis wylis resursebidan (Webi). zedapiruli wylis mosapoveblad
ar aris saWiro wylis amoRebis nebarTva, Tumca aucilebelia
189
specialuri formebis Sevseba imis dasadastrueblad, rom zedapiruli
wylis amoRebis (moicavs amoRebis moculobasac) pirobebi Seesabemba
teqnikur normativebs (teqnikuri normativebi damtkicebulia garemos
dacvis saministros brZanebiT #745, 13.11.2008). gruntis wylebis amoReba
samSeneblo banakis funqcionirebisaTvis saWiroebs gruntis wylis
gamoyenebis licenzias (saqarTvelos kanonis mixedviT “licenziebisa
da nebarTvebis Sesaxeb”, 2008, muxli 7). samSeneblo banakebis
ganlagebis ubanze Camdinare wylebis CaRvra zedapiruli wylis
obieqtebSi saWiroebs specialuri dokumentis SemuSavebas, kerZod –
zRvrulad dasaSvebi CaRvris limitebi, rac unda SeTanxmdes garemos
dacvis saministrosTan da romelic gansazRvras Camdinare wylebis
CaRvris limitebs damabinZureblebis dadgenili koncentraciebiT.
SeTanxmebuli maCveneblebi (limitebi) ganisazRvreba TiToeuli
konkretuli erTeulisaTvis zedapiruli wylis sanitaruli normebis
Sesabamisad. zedapiruli wylis sanitaruli normebi warmoadgens
zogad normativs, romelsac gamoscems Sromis, janmrTelobisa da
socialuri dacvis saministro, xolo CaRvris limitebi gamoiTvleba
zedapiruli wylis obieqtis dabinZurebis TiToeuli wyarosaTvis. 7.3.7 zemoqmedeba arqeologiur ubnebze
sazogadod, miwis gawmenda, mosworeba da gaTxrebi ukavSirdeba
miwisqveSa arqeologiuri sapovrebis dazianebis riskebs. saproeqto
teritoriaze cnobili arqeologiuri ubnebi dadgenil iqna arsebuli
trasis gayvanisas sabWoTa periodSi. winaswari kvlevis Sesabamisad,
yvelaze mosalodneli arqeologiuri adgilsapovrebi warmodgenilia
sof. zarzmis mimdebare teritoriaze. miuxedavad amisa, ar aris
gamoricxuli, rom samSeneblo samuSaoebis warmoebisas, arqeologiuri
artefaqtebi aRmoCenil iqnas gzis sxva monakveTebzec. aqedan
gamomdinare, aucilebeli didi yuradRebis gamoCena sareabilitacio
samuSaoebis ganxorcielebisas im ubnbebze, sadac arsebuli gza unda
gaumjobesdes da gafarTovdes.
amJamad saavtomobilo gzebis departamenti kulturisa da ZeglTa
dacvis saministrosa kulturuli memkvidreobis dacvis erovnul
saagentosTan TanamSromlobiT anxorcielebs mSeneblobis nebarTvis
mosapoveblad saWiro arqeologiur kvlevebs saproeqto teritoriaze.
7.3.8 transportaTn dakavSirebuli zemoqmedebebi
mZime satvirTo manqanebia aucilebeli inertuli masalis
gadasazidad samSeneblo derefnis farglebSi. zemoqmedebis sxvadasxva
tipia mosalodneli am TvalsazrisiT:
190
• xmauri da vibraciis zemoqmedebebi; • sacobebi (diskomforti); • haeris dabinZureba (mtveri, emisiebi); • talaxi gzebze;
sawvaviT gamarTva, movla da satransporto saSualebis gawmenda
da niadagisa da wylis dabinZurebis Sesabamisi riskebi.
7.3.9 moZraobis Seferxeba
mZime satvirTo manqanjebis intensiuri moZraoba saWiroa
aucilebeli odenobis inertuli masalis gadasazidad samSeneblo
derefnis farglebSi. samSeneblo ubnebi warmoadgens usafrTxoebis
garkveul risks mosaxleobisaTvis da amitom aucilebeli
usafrTxoebis wesebis dacvla. adgilobrivi moZraoba SeiZleba moeqces
saproeqto satransporto saqmianobis zemoqmedebis qveS. aRniSnuli
zemoqmedeba droebiTi, umniSvnelo da marTvadia. adgilobriv
moZraobaze grZelvadiani zemoqmedeba dadebiTi unda iyos.
7.3.10 samSeneblo banakebTan dakavSirebuli zemoqmedeba garemoze
samSeneblo kontraqtori miiRebs gadawyvetilebebs, rac ukavSirdeba
damxmare samSenebelo obieqtebs (struqtura, Semadgenloba, mdebareoba,
daproeqteba da sxv.). miuxedavad amisa, E-60 trasis sxvadasxva
monakveTebze samSeneblo saqmianobis mowyobis gamocdilebis da im
faqtis gaTvaliswinebiT, rom warmodgenili proeqti gulisxmobs ara
srulmasStabian samSeneblo samuSaoebs, aramed arsebuli gzis
reabilitacia/rekonstruqcias, vvaraudobT, rom aSendeba damxmare
samSeneblo obieqtebis kompleqsi, maT Soris - samSeneblo banaki 50
muSis dasabinaveblad (daaxl. 0.75 ha farTobis), transportisa da
aRWurvilobis ezo 25-mde erTeuli satransporto saSualebisaa da
mZime samSeneblo teqnikisaTvis (daaxl. 1 ha) (buldozerebi,
eqskavatorebi, amweebi da sxv.) da betonis asfalto-betonis qarxana
(daaxl. 1 ha).
zusti mdebareoba SerCeuli iqneba mSeneblobis kontraqtoris mier.
banakis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli potenciuri
zemoqmedebebi Sejamebulia qvemoT:
• niadagis humusovani fenis potenciuri dazianeba;; • sawvavis Senaxvasa da sawvaviT gamarTvis Sedegad warmoSobili
dabinZureba;
• narCenebisa da Camdinare wylis marTva.
191
Serbilebis zomebTa dakavSirebul gzS-s TavSi 8.1.1.11 Cven
aRvwereT zemoxsenebuli damxmare samSeneblo obieqtebis daproeqtebisa
da eqsploataciis dros gamosayenebli procedurebi da pirobebi da
aseve optimaluri adgilmdebareobis variantebi.
7.3.11 asfalto-betonis sawarmosa da xreSis damaqucmacebel
danadgarebTan dakavSirebuli zemoqmedeba
gza mopirkeTebuli iqneba asfalto-betoniT. asfalto-betonis
qarxnebisa da xreSis samsxvrevelebis monakveTebis pirdapiri
zemoqmedeba moicavs landSaftis degradacias, emisiebs, mtvers, xmaursa
da sxv. betonis warmoebisaTvis saWiro xreSi da sxva damxmare
masalebi SeZenili iqneba licenzirebuli operatorebisagan.
mdinareebis potenciuri dabinZureba bitumis narCenebiT aseve
miCneuli unda iqnes mniSvnelovan zemoqmedebad.
samsxvrevela infrastruqturas, rogorc wesi, axasiaTebs mtveris
emisiisa da xmauris zemoqmedeba.
im SemTxvevaSi Tu mSenebeli kontraqtori miiRebs
gadawyvetilebas, sakuთari asfalto-betonis qarxnis montaJisa da
operirebis Ssaxeb, man unda moamzados Sesabamisi gzS da miiRos
garemoze zemoqmedebis nebarTva.
asfaltobetonis sawarmosTan dakavSirebuli Semarbilebeli
RonisZiebebi ganxilulia paragrafSi 8.1.11.
192
8. Semarbilebeli RonisZiebebi da garemosdacviTi menejmentis gegma 8.1 Semarbilebeli zomebi
8.1.1 mSeneblobis samuSaoebTan dakavSirebuli Semarbilebeli zomebi
8.1.1.1 saSiSi geologiuri procesebis prevencia
proeqti Sedgenilia 8 baliani seismuri zonis pirobebis
gaTvaliswinebiT da Seesabemeba seismur riskebs. miuxedavad imisa, rom gzis axali traeqtoria gverds uvlis
arsebul mcocav mewyers monakveTze pk 124+00, damewyril ubanze
dagrovili wylis mosacileblad dagegmilia arxis gaWra eqskavatoriT
da sadrenaJe sistemis mowyoba.
pk138+60-dan - pk140+10-mde ganviTarebulia jdena - gansakuTrebiT
gzis marjvena mxares, Zlier damrec ferdze, romelzedac
ganviTarebulia mcire zomis mewyruli Caqcevebi da napralebi. am
monakveTis dasawyisSi da boloSi arsebul xevebze mowyobilia
wyalgamtari milebi, romlebic amovsebulia da ver atarebs wyals, xolo
xevis kalapotebi lodnari gruntiTaa amovsebuli.
gzis am monakveTze saWiroa, arsebuli wyalgamtari milebis
mowesrigeba, kalapotebis gawmenda, marcxena ferdze wyalSemkrebi
arxebis mowyoba da maTi wyalgamtar milebSi gadaSveba, aseve gzis saval
nawilze, jdenis Sua welSi wyalgamtari milis mowyoba.
garda amisa, saxvadasxva mcire ubnebze gaTvaliswinebulia
gabionebis qveda sayrdeni kedlebis mowyoba (jamurad - 633 grZ.m) da
arsebuli betonis qveda sayrdeni kedlebis SekeTeba.
8.1.1.2 dabinZurebis prevencia da narCenebis marTva: wylis/niadagis dabinZureba. samSeneblo ubanze wylisa da niadagis
paragrafSi 8.1.1.11. ganxiluli aris damxmare saamSeneblo obieqtebis
kompleqsebis ubnebze haerisa da wylis dacvis sakiTxebi.
დანართ 2-ში უფრო დეტალურად არის აღწერილი წყლის რესურსების დაცვის ღონისძიებები სამშენებლო ბანაკებში. ქვემოთ მოცემული არის წყლის და ნიადაგის დაბინძურებისაგან დაცვის ღონისძიებების აღწერა მშენებლობის უბნებზე. dabinZurebis Tavidan acilebis mizniT aucilebelia gansakuTrebuli
Semarbilebeli zomebis gatareba:
satransporto saSualebebis moZraobis aRkveTa mdinareSi, xolo Tu
aRniSnulis srulad ganxorcieleba SeuZlebelia, saWiroa satransporto
saSualebebis regularuli Semowmeba sawvavisa da sazeT-sapoxi masalebis
gaJonvaze.
193
kontraqtorebi valdebulni arian, uzrunvelyon sazeT-sapoxi masalebis,
sawvavisa da gamxsnelebis swori gamoyeneba. dauSvebelia sawvavisa da
sapoxi masalebis cisternebis wyalsatevebidan, Widan da mdinaris
kalapotidan an xevebidan 50 metr manZilze axlos ganTavseba.
stacionaruli cisternebis arsebobis SemTxvevaSi, yvela cisterna unda
moTavsdes betonis saZirkvelze (betoniT naSen an SemozRudul
rezervuarSi) romlis moculoba (tevadoba) cisternis maqsimaluri
tevadobis minimum 110%-ia. Tu damcav rezervuarSi moTavsebulia erT
cisternaze meti, sistemis tevadoba unda iyos yvelaze didi cisternis
tevadobis 110% an maTi sruli tevadobis 25% imis mixedviT, romelic
meti iqneba. damcavi rezervuari unda iyos wyalgaumtari da ar unda
hqondes sadrenaJo milebi an defeqtebi, romlebic mis hermetulobas
arRvevs. aseT SemozRudul areSi (rezervuarSi) dagrovili wvimis wyali
amoitumbeba da Caedineba an gare sadrenaJo sistemaSi an miwaze, Tu es
ukanaskneli dabinZurebuli ar aris. navTobis daRvris SemTxvevaSi
daRvrili sawvavi unda Segrovdes, xolo dabinZurebuli are unda
damuSavdes sorbentebiT: naxerxiT, siliT an CaliT.
sawvavis dozirebis (Camosasxmeli) mowyobilobis yvela sacmi unda
mowmdebodes gaJonvaze da mudmivad kontrolqveS unda iyos; maTi dizaini
unda iTvaliswinebdes Caketvis SesaZlebloba, rodesac maT ar viyenebT.
dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan, Widan, xeobidan 50
metrze nakleb radiusSi da daWaobebul an Warbtenian teritoriaze
sawvavis Senaxva an satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis
sawvaviT Sevseba. sawvaviT Sevsebisas dauSvebelia satransporto
saSualebis uyuradRebod datoveba. samSeneblo ubanze satransporto
saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas aucilebelia
absorbciuli (Semwovi) safenebis da/an Calis gamoyeneba, raTa minimumamde
Semcirdes miwaze navTobis daRvra. aseTi safenebi da/an Cala daefineba
miwaze satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebamde.
dabinZurebuli miwis fenis dauyovnebliv mocileba Seamcirebs an Tavidan
agvacilebs gruntis wylebisa da zedapiruli wylebis dabinZurebis
risks. saWiroa dabinZurebuli miwis fenisa da sorbentebis, rogorc
saSiSi narCenebis gatana, Senaxva da damuSaveba. mniSvnelovani masStabis
daRvris (gaJonvis) SemTxvevaSi aucilebeli xdeba uflebamosili da
pasuxismgebeli piris informireba momxdaris Sesaxeb da samuSaoebis
Sewyveta dabinZurebis riskis aRmofxvramde. satransporto saSualebebisa
da aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas savaldebuloa saTanado, am
miznisaTvis gaTvaliswinebuli mowyobilobis gamoyeneba (mag., Sesaferisi
zomis sacmebi) da aRniSnuli samuSao mxolod gamocdili da Sesabamisad
gawvrTnili personalis (operatorebis) mier unda Sesruldes.
aucilebelia sawvavis miwodebis aRWurvilobis sistematuri Semowmeba,
raTa Tavidan iqnas acilebuli sawvavis Sevsebis aRWurvilobis
194
gaumarTaobiT gamowveuli gaJonva. aRWurviloba da saTavsoebi unda iyos
izolirebuli da daculi, raTa Tavidan iqnas acilebuli qurdobis da
vandaluri aqtebi. yvela moZravi aRWurviloba, raSic igulisxmeba, mag.
amweebi, kompresorebi, generatorebi, buldozerebi, eqskavatorebi da sxv.
da Sesanaxi cisternebi, unda gamoyenebul iqnas muSaobisas da
garemontdes saWiroebis SemTxvevaSi imgvarad, rom masalebis daRvra-
gaJonvis albaToba minimumamde iqnas dayvanili. aRWurvilobis
yoveldRiuri Semowmeba (satransporto saSualebebis teqnikuri
momsxaxureobis procedura) aucilebelia, raTa Tavidan iqnas acilebuli
daRvra-gaJonvis safrTxe. satransporto saSualebebis remonti, wmenda,
sazeT-sapoxi masalis mocileba da teqnikuri momsaxureobis sxva
samuSaoebi unda tardebodes myar (mdgrad) gruntze da ara miwayrilze.
dauSvebelia satransporto saSualebebisa Tu aRWurvilobis saremonto
punqtis mowyoba wyalsatevidan, Widan an xevidan 50 metris radiusSi.
dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan, Widan, xeobidan,
mdinaris amomSrali kalapotidan 50 metrze nakleb radiusSi da
daWaobebul an Warbtenian teritoriaze potenciurad saSiSi masalebis
Senaxva an moZravi aRWurvilobis sawvaviT Sevseba da saremonto
samuSaoebis Catareba.
samSeneblo samuSaoebis msvlelobisas aucilebelia eroziis
kontrolis zomebis miReba, raTa Tavidan iqnas acilebuli myari natanis
gazrdili raodenobiT wyalsatevebSi moxvedra. aseve, kontraqtori
valdebulia uzrunvelhyos amoTxrili miwis, niadagis humusuri fenisa
da niadagis qveda fenis Senaxva imgvarad, rac minimumamde Semcirdes
zedapiruli wylebSi myari natanis Cadineba; kontraqtorebs moeTxovebaT
miiRon saTanado zomebi da gadaxuron niadagis dasawyobebis teritoria
saTanado safari masalebiT da ecadon gamoiyenon niadagis
dasawyobebisaTvis is teritoriebi, saidanac wyali Tavisufali dinebiT
ar Caedineba wyalsatevebSi.
im SemTxvevaSi, Tu arsebobs samSeneblo ubanidan Carecxili naleqiT
zedapiruli wylis obieqtis (md. ZinZa.) dabinZurebis riski, mosalodneli
dabinZurebis Tavidan asacileblad aucilebeli xdeba efeqturi zomebis
miReba, raSic Sedis:
• naleqebis gavrcelebis barierebis gamoyeneba;
• Calis bardanebis gamoyeneba wylis gadasagdebad (mimarTulebis
Sesacvlelad) da gasafiltrad;
• zvinulebisa (miwayrilebisa) da arxebis sistemis gamoyeneba, raTa
dabinZurebuli wyali ar Caedinos mdinareSi/wyalsatevSi;
• Semakavebeli/saleqari lagunebis gamoyeneba. rekomendebulia
bunebrivi daleqvis procesiT sargebloba da ara flokuliantis
gamoyeneba daleqvis dasaCqareblad, ris Semdegac SesaZlebelia
sufTa wylis gaSveba.
195
xsenebuli gansakuTrebiT mniSvnelovania Txrilebidan amotumbuli
wylis mdinareSi CaSvebisas.
dauSvebelia biTumis, sveli cementis da/an betonis mdinareSi,
wyalsatevSi, gubeSi da TxrilSi moxvedra. betonis qarxana ganlagebuli
unda iyos mdinaridan aranakleb 100 m-iis daSorebiT. xidebis
mSeneblobisas unda moewyos eroziuli natanis da cementis xsnaris
damWeri saleqgrebi.
samuSao ubnebze ZiriTadad ar aris mosalodneli uaryofiTi
zemoqmedeba gruntis wylebze. gruntis wylebis siRrme miwis zedapiridan
gzis vakisis ubnebze 5 m-de Seadgens. ferdobuli wylebi ufor maRlaa
ganlagebuli da drenirebas saWiroebs.
8.1.1.3 samSeneblo narCenebis marTva
narCenebis mosalodneli saxeobebi da raodenobebi aRwerilia p.
7.3.1.1-Si. marTvis gegma moyvanilia danarTSi 1.
zogadad saukeTeso variantad aris miCneuli narCenebis warmoqmnis
Tavidan acileba maTi moculobisa da saSiSroebis Semcirebis xarjze.
Semdegi kargi varianti gaxlavT narCenebis xelaxali gamoyeneba.
inertuli samSeneblo narCenebis marTva
narCenebis ZiriTadi raodenobas warmoadgens nayari – ferdobebis
CamoWris da gzis gafarToebisas warmoqmnili kldovani naSalis da
Warbi gruntis erToblioba, rac ar gamoiyeneba mSeneblobisaTvis da
ganTavsebas eqvemdebareba. nayaris jamuri moculoba Seadgens - 614170 m3.
nayaris da inertuli masalebis ganTavsebisas dacul unda iqnas Semdegi
wesebi:
• mSenebeli kontraqtoris mier inertuli narCenebis ganTavsebis
adgili da wesi SeTanxmebul unda iqnas adgilobrivi xelisuflebis
organoebTan
• neba daerTos adgilobriv macxovreblebs, gamoiyenon zedmeti qvebi,
romlebic SeiZleba darCes xelmeored gamoyenebis Semdeg.
masalebTan Sesabamisi misadgomlobis mowyoba SesaZlebelia
adgilobrivi xelisuflebis organoebTan SeTanxmebiT da
sazogadoebis wevrebTan konsultaciis Semdeg.
• narCenebisa da qvebis gatana warmoadgens mSenebeli kontraqtoris
valdebulebas da Sesabamisi xarji unda gaweul iqnas mSenebeli
kontraqtoris mier.
samSeneblo narCenebis da nayari ganTavsebis adgils sabolood SearCevs
mSenebeli kontraqtori. gzS-Si rekomendaciis saxiT mocemuli aris im
196
ori ubnis koordinatebi da mokle daxasiaTeba, romelTa gamoyeneba
nayaris da samSeneblo inertuli narcenebis gansaTavseblad
mizanSewonili gveCveneba am teritoriebis qvemoT CamoTvlili
maxasiateblebidan gamomdinare.
N1 ზარზმასთან მისასვლელში (არსებული მყარი ნარჩენების ნაგავსაყრელი) სანაყარე ტერიტორია კოორდინატები - 306416 X 4616900, არის სახელმწიფო ფონდის მიწა, მცენარეული საფარი არ არის, ტერიტორია გამოყოფილია ნარჩენების განსათავსებლად ადიგენის მუნიციპალიტეტის გამგეობის მიერ, მდინარe
qvablianidan დაშორებულია 10 მეტრით, გზიდან დაSორებულია 1 მეტრით;
suraTi 8.1
suraTi 8.2
197
myari narCenebis ganTavsebis ubani (ubani N# 1)
N 3 სანაყარე ტერიტორია კოორდინატები - 303657 X 4616200 მდებარეობს მდinare ZinZes მარცხენა მხარეს, არის ტყის ფონდის მიწა, დაზიანებული ხიდის მიმდებარედ, ტყიდან (წიწოვანი - ნაწილობრივ შერეული ტყე) დაშორებულია 50 მ-ით, გზა მდებარეობს 1 მეტრში,
suraTi 8.3
198
suraTi 8.4
sxva samSeneblo narCenebis marTva
samuSao ubnebze unda xdebodes narCenebis Segroveba specialur
konteinerebSi.
samuSao ubnidan narCenebis gatana unda moxdes axlomdebare
dasaxlebuli punqtebis adgilobriv mmarTvelobis Sesabamis samsaxurebis
mier miTiTebul adgilebze. gamoyenebul unda iyos narCenebis ganTavsebis
momsaxurebis gamwevi specialuri organizaciebi (“sandasufTavebis”
organizaciebi da a.S.), romlebic awarmoeben municipalur
nagavsayrelebze narCenebis ganTavsebas.
narCenebis marTvis procedurebi banakebisaTvis SemuSavebulia calke
dokumentis saxiT da mocemulia danarT 7-Si.
personali, romelic dakavdeba saxifaTo da arasaxifaTo narCenebze
operaciebiT (maTi ganTavsebis CaTvliT), valdebulia gaiaros treningi
Semdeg sakiTxebTan dakavSirebiT:
• narCenebis marTva (narCenebze Casatarebeli samuSaoebi);
• narCenebis (ga)damuSaveba; da
• narCenebis droebiTi ganTavseba.
samSeneblo ubanze narCenebis dawva dauSvebelia garda
xeebis/buCqebis wvrili totebisa, romelTa dawvac rekomendebulia, raTa
Tavidan iqnas acilebuli mavneblebis gamravleba. saSiSi samSeneblo narCenebi
saSiSi narCenebis ganTavseba moxdeba narCenebis marTvis kodeqsis da
am kodeqsis Sesabamisad SemuSavebuli narCenebis marTvis gegmis
199
Sesabamisad (ix. danarTi 1). samSeneblo kontraqtori Seagrovebs sawvavis
da sapoxi masalebis narCenebs da ganaTavsebs maT saTanadod mowyobil
droebiTi Senaxvis adgilebze. am narCenebis saboloo ganTavseba moxდeba
garemos dacvis saministrosTan SeTanxmebuli wesiT da SeTanxmebul
obieqtebze an, saTanado kontraqtis safuZvelze, gansaTavseblad
gadaecema licenzirebuli operators (mag. Sps “sanitari”), romelsacaqvs
saSiSi narCenebis operirebis garemosdacviTi nebarTva. meoradi biologiuri dabinZurebis prevencia
arsebobs samarxebis (maT Soris araregistrirebulis) maxloblo-
baSi (mag. jilexis samarxebi) miwis samuSaoebis Sesrulebisas
biologiuri masalebiT niadagis an wylis xelmeore dabinZurebis da
personalisa da axlomaxlo mcxovrebi adamianebis daavadebis riski.
amgvari riski mcire albaTobisaa, magram misi ugluvebelyofa ar aris
mizanSewonili. samuSaoebis SeCereba samarxebis aRmoCenis SemTxvevaSi.
soflis meurneobis saministros “sursaTis uvneblobis, veterinariisa da
mcenareTa dacvis erovnuli samsaxuris” veterinaruli zedamxedvelobis
departamenti pasuxismgebelia kompleqsuri sanitaruli RonisZiebebis
gatarebaze miwis samuSaoebis ganxorcielebis procesSi
araregistrirebuli samarxebis aRmoCenisas. informacia saeWvo samarxebis
aRmoCenis Sesaxeb dauyovnebliv unda miewodos veterinariis
departaments mSenebeli kontraqtoris (savele garemosdacviTi
specialisti) da monitoringis ganmaxorcielebeli piris mier.
procedurebi romlebic unda daicvas mSenebelma kontraqtorma da
sgd-m:
samuSaoebis SeCereba samarxebis aRmoCenis SemTxvevaSi. veterinariis
departamentis adgilobrivi warmomadgenlebis mowveva, mokvleva
samuSaoebis ganaxlebamde. saWiroebis SemTxvevaSi – sadezinfeqcio
samuSaoebis finansuri uzrunvelyofa.
8.1.1.4 xmauri, mtveri da emisiebi dasaxlebuli punqtebi ar moeqceva mSeneblobasTan dakavSirebuli
emisiebis mniSvnelovani zemoqmedebis qveS. miuxedavad amisa, mSeneblobaSi
gamoyenebuli mZime manqanebis emisiebi unda imarTos Zravis saTanado
movlis praqtikiTa da kargi xarisxis sawvavis gamoyenebiT. Zravis
muSaoba araoperaciul reJimSi unda aikrZalos.
SedarebiT ufro mniSvnelovani zemoqmedeba ukavSirdeba mtvris
emisias, romlis gamoTvlac sakmaod Znelia, Tumca cxadia, rom miwis
samuSaoebi da xreSisa da sxva inertuli masalebis transportireba Ria
karierebidan warmoqmnis mtvris diskomforts. es warmoadgens droebiT
zemoqmedebas da Serbilebul unda iqnes samuSao ubnebis perioduli
morwyviT.
200
mSeneblobasTan dakavSirebuli xmauris uxeSi gamoTvlebiT
SegviZlia vivaraudoT, rom xmauris zemoqmedeba gacdeba 60 - 100 m
radiuss. xmauris donis droebiTi momateba samSeneblo moedanTan 300 m
radiusSi warmoadgens misaReb zemoqmedebas. sacxovrebeli saxlebi ar
gaxlavT ganlagebuli gzis maxloblad. am umniSvnelo zemoqmedebis Serbileba SesaZlebelia Zravis movlis
praqtikiTa da Zravis muSaobis Tavidan acilebiT araoperaciul reJimSi.
erTaderTi rekomendirebuli SezRudva am SemTxvevaSi aris maRali xmis
gamomwvevi mowyobilobebis, rogoricaa samsxvrevela, sacxovrebeli
zonis gareT damontaJeba da Ramis samuSaoebis akrZalva gzispira
soflebis maxloblad. Ramis samuSaoebi sxva ubnebi SeiZleba
ganxorcieldes SeuzRudavad. yvela satransporto saSualebis movla uzrunvelyofili iqneba
imgvarad, rom maTi xmauri da emisiebi ar awuxebdes muSebs an
adgilobriv mosaxleobas. dasaxlebebis maxloblad reabilitaciis
samuSaoebi ganxorcieldeba mxolod dRisiT zemoqmedebis Sesamcireblad.
yvela satransporto saSualeba Semowmdeba da SekeTdeba saWiroebis
SemTxvevaSi nawilebis dazianebis gamo xmauris gazrdili donis
aRmosafxvrelad.
dizelis Zravebis regularuli movla aucilebelia emisiebis
Sesamcireblad, mag. sawvavis inJeqtoris gawmenda. sistematuri movla
iqneba maRali standartis Sesabamisi, raTa uzrunvelyofili iyos
satransportor saSualebebi usafrTxoeba da emisiebisa da xmauris
Semcireba. adgilze gamoyenebuli yvela qarxnis regularuli movla
aucilebelia, raTa uzrunvelyofili iyos misi normaluri muSaoba da
gamonabolqviT potenciuri dabinZurebis Semcireba.
satransporto saSaulebebis sawvaviT gamarTva ganxorcieldeba
imgvarad, rom Tavidan iqnes acilebuli aqroladi organuli naerTebis
gafrqveva, sawvavis specialuri sacmebisa da tumboebisa da daxuruli
avzebis saSualebiT (sawvavis Sesanaxad ar iqneba gamoyenebuli Ria
konteinerebi).
Tu aucilebeli gaxdeba, mSral pirobebSi an sadac warmoSobili
iqneba an mosalodnelia, rom warmoSobili iqnes mtvris didi odenoba,
gatarebuli iqneba Serbilebis RonisZiebebi mSeneblobis menejerTan
erTad. Serbilebis zomebi mociavs Semdegs:
• miwis dasveleba wylis cisternebidan, romlebic aRWurvili iqneba
sfreiT an sxva teqnikuri saSualebiT; am miznisaTvis saWiro iqneba
minimum ori cisterna, Tumca samSeneblo kontraqtori ar unda
Semoifarglos am maCvenebliT da, Tu saWiro gaxda, gamoiyenos meti
cisternac;
• samSeneblo masalebisa da Ria sawyobebis gadaxurva; da
201
• winaswar gansazRvruli Casasvleli marSrutebis gamoyeneba da
satransporto saSualebebis siCqaris SezRudva. masalebi
gadmozidul unda iqnes samSeneblo moedanze arapikur saaTebSi;
• gadmosazidi masalebi unda daifaros brezentiT/dasveldes mtvris
Sesamcireblad. samSeneblo moedani morwyul iqneba saWiroebis
mixdviT. saproeqto aRWurviloba miewodeba muSebs saWiroebis
mixedviT. yvela satransporto saSualeba Semowmdeba da SekeTdeba
aucileblobis SemTxvevaSi dazianebuli nawilebis gamo emisiebis
gazrdis Tavidan asacileblad.
amgvari zomebi gatardeba, Tuki adamianis an cxovelos receptorebi
mdebareobs derefnidan 300 m farglebSi.
xmaurisagan damcavi barierebis damontaJeba SemoTavazebulia sof.
axalsofelTan me-19 da 21km-ebs Soris or ubanze (TiTo 400m sigrZis).
8.1.1.5 niadagis dacva da antieroziuli RonisZiebebi შიდასახემწიფოებრივი მნიშვნელობის ბათუმი (ანგისა) - ახალციხის საავტომობილო გზის გოდერძი - ზარძმის (კმ 110 -კმ 127) მონაკვეთის მშენებლობისას ნიადაგის საფარის დაცვა და მოხსნილი ნიადაგის კონსერვაცია უნდა განხორციელდეს საქართველოში მოქმედი გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის და რეგლამენტის დაცვით, კერძოდ:
1. საქართველოს კანონი ,,ნიადაგის დაცვის შესახებ’’ (12.05.1996)
2. ,,ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნის, შენახვის, გამოყენებისა და რეკულტივაციის შესახებ“ (ტექნიკური რეგლამენტი, საქართველოს მთავრობის დადგენილება N 424, 31.12.2013 )
,,გარემოსათვის მიყენებული ზიანის განსაზღვრის (გამოანგარიშების) მეთოდიკა (ტექნიკური რეგლამენტი, საქართველოს მთავრობის დადგენილება N 54; 14.01.2014 ) მიწის სავარგულის კატეგორიის და საკუთრების ფორმის მიუხედავად მშენებელი კონტრაქტორი ვალდებულია ნიადაგის, ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნა/დასაწყობება და სამშენებლო ნარჩენების განთავსება უნდა განახორციელოს საქართველოს კანონი ,,ნიადაგის დაცვის შესახებ’’ და საქართველოს მთავრობის დადგენილება ,,ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნის, შენახვის, გამოყენებისა და რეკულტივაციის შესახებ“ ტექნიკური რეგლამენტის დადგენილება N 424 -ის მოთხოვნათა დაცვით.
202
არსებული ტერიტორია დაფარულია ტყით და მდელოს დაბალმდგნარი ბალახით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური და დანალექი ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით.
ნიადაგის საფარი სუსტად და საშუალოდ ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია მთა -ტყე-მდელოს (MOUNTAIN FOREST MEADOW). ნიადაგი მცირე სისქისა, მცირე ჰუმუსიანი, სუსტად და ალაგ კი საშუალოდ ხირხატიანი, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა კორდიანი (Ad) და (A0) ჰორიზონტი არ აღემატება 5-7 სანტიმეტრს. საველე კვლევის შედეგად საპროექტო გზის გასწვრივ სადაც განხორციელდება გზის ვაკისის გაფართოება ნიადაგის ზედა ნაყოფიერი ფენის სიმძლავრე საშუალოდ არ აღემატება 5 სანტიმეტრს. კონტრაქტორის მიერ მიწის საექსკავაციო სამუშაოები უნდა განხორციელდეს გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის დაცვით. მოხსნილი ნიადაგის ნაყოფიერი ფენა უნდა დასაწყობდეს წინასწარ შერჩეულ ადგილში. დასაწყობებული ნიადაგი დაცული იქნება გადარეცხვისაგან. დასაწყობებული ნიადაგი უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ სტანდარტებს, სიმაღლე 2-2.5 მეტრი, ხოლო ფერდის დახრილობის კუთხე არ უნდა აღემატებოდეს 450-ს. მოქმედი გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის და საერთაშორისო პრაქტიკაში მიღებული სტანდარტების მიხედვით, მშენებელმა კომპანიამ (კონტრაქტორმა/ქვეკონტრაქტორმა) ნიადაგის დაცვის მიზნით უნდა შეასრულოს შემდეგი ძირითადი მოთხოვნები:
• ნიადაგის დანაკარგის თავიდან აცილების მიზნით მოხსნილი ზედა ნაყოფიერი ფენა დასაწობებული უნდა იქნეს წინასწარ შერჩეულ ადგილას.
• ნიადაგის მოხსნის, გადატანის და დასაწყობების დროს შენარჩუნებული უნდა იქნეს სტრუქტურა, ნაყოფიერება და სათესლე ბაზა.
• დასაწყობებულ ნიადაგს უნდა გააჩნდეს თავისუფალი დრენაჟი, რათა არ განვითარდეს ანაერობული პროცესები.
• ნიადაგის ზედა ფენა არ უნდა იყროს აღრეული ქვეშფენილ უნაყოფო (აბიოტურ) ფენებთან და არ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს არამიზნობრივად.
• ნიადაგის მოხსნის და დასაწყობების სამუშაოები არ უნდა ჩატარდეს წვიმიან ამინდში. კონტრაქტორმა უნდა შეწყვიტოს სამუშაოები, როდესაც ნიადაგის ზედა ფენა წყლითაა გაჯერებული.
სამშენებლო ბანაკების და ასფალტობეტონის ქარხნის მშენებლობის უბანზე, რომელთა ადგილმდებარეობას, საჭირო ფარობს და სხვა საპროექტო დეტალებს განსაზღვრავს მშენებელი კონტრაქტორი. დაცული უნდა იქნეს გარემოსდაცვითი კანონმდებლობები და მოქმედი ტექნიკური რეგლამენტის მოთხოვნები.
niadagis humusovani fenis dacva
niadagis humusovani fenis dacva xdeba “niadagis nayofieri fenis
moxsnis, Senaxvis, gamoyenebisa da rekultivaciis Sesaxeb “ teqnikuri
reglamentis moTxovnaTa Sesabamisad.
203
mSenebeli kontraqtori niadagis humusur fenaze ar Caatarebs
aranair samuSaos, Tu adgili aqvs Semdeg garemoebebs:
• niadagis fena gayinulia;
• wvimis an Tovis dros
• niadagis fena gaJRenTilia wyliT;
niadagis humusovani fenis dasawyobeba (Senaxva)
niadagis humusovani fenis Senaxva xdeba ara umetes 2 m simaRlis
zvinulebad (grovebad), romelTa ferdebis daxrilobis kuTxe ar
aRemateba 450°-s. amasTan, mxedvelobaSi miiReba Semdegi:
• niadagis dasawyobebis adgilebi imgvarad unda iqnas SerCeuli,
rom ar xdebodes maTi datkepna satransporto saSualebebis
moZraobisas da maTi dabinZureba sxva masalebiT;
• niadagis fenis grovebi gamoyofili unda iyos niadagis qveda
fenebis grovebisagan;
• dauSvebelia niadagis fenis grovebad dasawyobeba, Tu arsebobs
mocemuli teritoriis datborvis da niadagis garecxvis safrTxe;
• niadagis humusovani fenis garecxvisagan dacvis mizniT,
dauSvebelia niadagis grovebad dawyoba mdinaridan/wylis
nakadebidan 25 metrze nakleb manZilze (adgilmdebareobis
topografiis Taviseburebis gaTvaliswinebiT).
im SemTxvevaSi, Tu niadagis grovebi ganicdis mniSvnelovan erozias,
kontraqtori valdebulia mimarTos koreqciis Sesabamis qmedebebs (mag.,
safaris gamoyeneba zvinulebis gadasafaravad). kontraqtori valdebulia,
miiRos saTanado zomebi, raTa niadagis zvinulebi daculi iyos
datborvisagan da wyliT gadarecxvisagan bermebis (damcavi zvinulebis)
an analogiuri saSualebis ganlagebiT im adgilebis garSemo, romelTa
dacvac saWiroa.
niadagis humusovani fenis zvinulebze zedamxedveloba aucilebelia
da raime arasasurveli garemoebis arsebobisas saWiroa gamasworebeli
zomebis miReba, raSic Sedis:
• anaerobuli pirobebis SemTxvevaSi - gadmoatrialeT humusovani
fenis zvinulis beltebi an SeqmeniT saventilacio xvrelebi
grovebSi;
• eroziis dros - aRmarTeT droebiTi damcavi naleqis SemoRobva.
mudmivi obieqtebis ganlagebis adgilze moWrili niadagis fena
gamoyenebul iqneba ferdobebisa da samSeneblo derefnis mimdebare im
teritoriis niadagis fenis aRsadgenad, romelic proeqtiT
gaTvaliswinebuli samuSaoebis Sesrulebisas ziandeba. niadagis fena im
adgilebidan, romelTa aRdgena ar moxdeba sawyis mdgomareobamde,
Tanabrad gadanawildeba mimdebare teritoriaze. gzis derefanSi
moWrili niadagis fena gamoyenebul iqneba derefanis aRsadgenad
204
samuSaoebis dasrulebis Semdeg. niadagis humusovani fenis aRdgena
mimdinareobs niadagis qveda fenis aRdgenisgan izolirebulad da
saWiroa yuradReba, rom niadagis sxvadasxva fena erTmaneTs ar Seerios.
niadagis humusovani fenis aRdgena sakmarisia, raTa aRdges miwis
nayofiereba Tavisi sawyisi maxasiaTeblebiT, risi daskvnis gakeTebis
safuZvelsac iZleva niadagis fenis vizualuri daTvaliereba da
aRdgenili ubnisa da mimdebare miwis Sedareba. niadagis fenis aRdgenis
operacias kontraqtori gegmavs imgvarad, rom pirvel rigSi niadagis
fenis aRdgena xdebodes niadagis fenis grovebidan yvelaze Sors mdebare
ubanze da aRdgenis operacia TandaTanobiT unda moiwevdes niadagis
dasawyobebuli zvinulebisaken riTac Tavidan iqneba acilebuli
transportis zedmeti gadaadgileba ukve aRdgenili niadagis fenaze.
Semdgom moxdeba aRdgenili niadagis fenis dafarcxva, sadac es
mizanSewonilad CaiTvleba, raTa mcenareulobam gaixaros.
niadagis qveda fenis dasawyobeba (Senaxva)
niadagis qveda fenis Senaxva xdeba ara umetes 3 m simaRlis
grovebad, romelTa gverdebis daxrilobis kuTxe ar aRemateba 600°-s.
amasTan, mxedvelobaSi unda iqnas miRebuli Semdegi:
• niadagis qveda fenis dasawyobebis adgilebi imgvarad unda iqnas
SerCeuli, rom ar xdebodes maTi datkepna satransporto
saSualebebis moZraobisas da maTi dabinZureba sxva masalebiT;
• niadagis qved fenis grovebi gamoyofili unda iyos niadagis
humusovani fenis grovebisagan;
im SemTxvevaSi, Tu niadagis qveda fenis grovebi ganicdis
mniSvnelovan erozias, kontraqtori valdebulia mimarTos gamasworebel
qmedebebs (mag., safaris gamoyeneba grovebze). eroziasTan brZolis droebiTi zomebi (mSeneblobis procesSi)
zomebi, romelTa gamoyenebiTac kontraqtori uzrunvelyofs gzis
derefnisa da sxva obieqtebis mimdebare “ferdobebis” dacvas eroziisgan
maT saboloo aRdgenamde, aRwerilia mocemul nawilSi. eroziasTan
brZolis droebiTi zomebi gamoiyeneba saWiroebis SemTxvevaSi; amasTan,
gansakuTrebuli yuradReba eqceva Semdegs: samSeneblo samuSaoebs,
romlebic zrdis ferdobebis eroziis intensiobas da Sedegad
mdinareebSi/arxebSi naleqis Cadinebis zrdas.
eroziasTan brZolis droebiTi zomebi gamoiyeneba im momentamde,
sanam ar moxdeba ferdobebis stabiluri mdgomareobis miRweva.
eroziasTan brZolis droebiTi zomebis mizania:
- zedapiruli wylebis modinebis Semcireba;
- wylis modinebis siCqaris Semcireba dasaSveb maCveneblamde;
- wylis gadagdeba damcavi dambebis gamoyenebiT;
205
- samSeneblo ubnebidan naleqis wyalsatevebisaken Carecxvis
Tavidan acileba/Semcireba;
- Calis bardanebisgan aRmarTuli barierebi im adgilebSi,
romlebic saWiroeben naleqisagan dacvas;
ნიადაგის დაბინძურება მოსალოდნელია ტრანსპორტის და მანქანა-იარაღების საწვავით გამართვისას, სამშენებლო და საყოფაცხოვრებო ნარჩენების დაყრის შედეგად. მიწის ზედაპირის მოსალოდნელი დაბინძურების თავიდან აცილების მიზნით საჭიროა:
• მანქანა-იარაღების საწვავით გამართვა განხორციელცდეს წინასწარ გამოყოფილ ადგილებში, სადაც დაცული იქნება, როგორც უსაფრთხოების ასევე გარემოსდაცვითი წესები.
• საყოფაცხოვრებო ბანაკში დაცული უნდა იქნეს სანიტარულ-ჰიგიენური ნორმები. არ უნდა მოხდეს დერეფნის მიმდებარე ტერიტორიის დაბინძურება.
სისტემატურად უნდა ხდებოდეს საყოფაცხოვრებო ნარჩენების გატანა.
8.1.1.6 samuSao ubnebis saboloo aRdgena
samuSao ubnis yvela monakveTi (garda monakveTebisaa, romlebic
mudmivad dakavebuli iqneba xelovnuri nagebobebiT) unda aRdgenil iqnas
Tavis sawyis mdgomareobamde (reliefi, niadagis da mcenareuli safari).
rekultivacia moxdeba “niadagis nayofieri fenis moxsnis, Senaxvis,
gamoyenebisa da rekultivaciis Sesaxeb “ teqnikuri reglamentis
moTxovnaTa Sesabamisad. saWiroebis SemTxvevaSi, aucilebelia
antieroziuli RonisZiebebis gatareba: antieroziuli TvalsazrisiT
efeqtiani mcenareuli safari, drenaJi, bermebi da sxva damxmare
sainJinro nagebobebi. niadagis humusovani fenis aRdgena sakmarisia
balaxovani safaris aRsadgenad da vinaidan proeqti ar iTvaliswinebs
didi raodenobiT xeebisa da buCqebis moWras, amiT mcenareuli safaris
aRdgenis mniSvnelovani komponenti Sesrulebuli iqneba.
8.1.1.7 landSaftis aRdegena da floris dacva
rogorc p. 4.4.2-Si iqna naCvenebi, savele kvlevebze dayrdnobiT
saproeqto derefanSi gamovlenilia sensitiuri adgilebi: ZiriTadad
es aris nawilobriv degradirebuli tyis koromebi arsebuli gzis
mimdebare teritoriaze.
samSeneblo samuSaoebis dros floraze saerTo zemoqmedeba
mosalodnelia Semdegi moculobiT:
• tyis moWra da amoZirkva – 10 ha; • buCqnaris gaCexva da amoZirkva – 6.14 ha; “saqarTvelos “wiTeli nusxaSi” Setanili an gadaSenebis piras
mdgari endemuri saxeobebis dazianebis sakompensaciod SemoTavazebuli
yoveli moWrili xis an buCqis sanacvlod 10 axali nergis dargva
206
(kerZod es exeba Zelqvis xeebs, romelTa garkveuli raodenobac SeiZleba
zemoqmedebis qveS moxvdes). gza hkveTs satyeo fondis miwebis ori nakveTis ganapira ubans.
sagzao derefnis sxva ubnebi Zlier transformirebul lanSaftebs
miekuTvneba da ara aqvs ekologiuri Rirebuleba.
sensitiuri habitatebis dasacavad Semdegi RonisZiebebis gatareba
aris aucilebeli:
• mSenebeli kontraqtoris mier dazustebuli da moniSnuli
(damagrebuli) samSeneblo derefnis winasamSeneblo kvleva, raTa
ganxorcielebul iqnas zemoqmedebis qveS moqceuli wiTeli wignis
saxeobebis zusti raodenobrivi aRwera da yvela mosaWreli xis
aRnusxva
• yvela mosaWreli xis moniSvna (raTa gamoiricxos sxva xeebis Wra)
• zemoqmedebis qveS moqceuli koromebis taqsaciuri aRwera, rac
aucilebelia sakompensacio RonisZiebebis dasagegmad da tyis
fondis miwis kategoriis Secvlis procedurebis gansaxorcieleblad
yvel xsenebuli RonisZieba Cadebul unda iqnas samSeneblo
kontraqtSi, kerZod, kontraqtze darTul garemosdacviTi menejmentis
gegmaSi, rogorc kontraqtoris valdebuleba.
mSenebeli kontraqtori da sgd, winasamSeneblo kvlevis safuZvelze,
yvela Rones ixmaren, raTa moaxdinon wiTel nusxaSi Seyvanili
saxeobebis dazianebis riskis minimizacia da marSrutis dzustebisas,
SeZlebisdagvarad gverdi auaron dacul mcenareebs. dazustebul
samSeneblo derefnis farglebSi ganxorcieldeba winasamSeneblo kvleva,
raTa momzadebul iqnas zemoqmedebis qveS moqceuli wiTeli wignis
saxeobebis zusti inventarizacia. saqarTvelos “wiTel nusxaSi” Setanili
mcenareTa saxeobebis bunebrivi garemodan amoReba unda moxdes
“saqarTvelos “wiTeli nusxisa” da “wiTeli wignis” Sesaxeb”
saqarTvelos kanonis moTxovnaTa Sesabamisad. xeebis Wra unda
ganxorcieldes tyis fondis miwis kategoriis SecvlasTan dakavSirebuli
procedurebis dacviT.
saxelmwifo tyis fondis miwebis kategoriis Secvlis wessa da
procedurebs gansazRvravs tyiTsargeblobis wesebis damtkicebis Sesaxeb
saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 20 agvistos #242 dadgenilebaSi
saqarTvelos mTavrobis 2011 wlis 1 ivnisis #228 dadgenilebiT
damatebuli Tavi V - სახელმწიფო ტყის ფონდით სპეციალური დანიშნულებით სარგებლობა.
saxelmwifo tyis fondis teritoriaze specialuri daniSnulebiT
tyiTsargeblobis uflebis miniWebis, agreTve specialuri Wrebis
ganxorcielebis Taobaze gadawyvetilebas, sxva dainteresebul
207
uwyebebTan SeTanxmebis Semdeg iRebda saqarTvelos garemos dacvisa da
bunebrivi resursebis saministro. saxelmwifo tyis fondSi specialuri daniSnulebis
tyiTsargeblobis uflebis miniWebisaTvis warsadgenad
saavtomobilogzebis departamentma saTanado gancxadebiT unda mimarTos
გარემოს da bunebrivi resursebis დაცვის saministros. gancxadeba unda
Seicavdes TandarTuli sabuTebis nusxas:
1. specialuri daniSnulebis tyiTsargeblobis aucileblobis
motivacias, specialuri tyiTsargeblobis mizansa da vadebs;
2. kerZo samarTlis iuridiuli pirisa da individualuri
mewarmisaTvis – mewarmeTa da arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli
pirebis reestridan amonawers, xolo fizikuri pirisaTvis – saqarTvelos
moqalaqis piradobis damadasturebeli mowmobis an pasportis asls.
sajaro samarTlis iuridiuli pirisaTvis – sadamfuZneblo dokumentebis
damowmebuls asls;
3. specialuri daniSnulebiT tyiTsargeblobisaTvis SerCeuli
farTobis dazustebuli azomviTi naxazs UTM koordinatTa sistemaSi,
romelic damowmebuli unda iqnes azomviTi naxazis Semsrulebeli piris
mier;
4. dokumentis (aseTis arsebobis SemTxvevaSi) asls, romlis mixedviT
gansazRvruli saqmianobidan gamomdinare, aucilebeli an/da saWiroa
specialuri daniSnulebis tyiTsargeblobis ganxorcieleba;
5. xe-tyis moWris aucileblobis dasabuTebas;
6. informacias sargeblobisaTvis SerCeul farTobze wiTeli nusxiT
daculi saxeobebis arsebobis Sesaxeb; saxelmwifo tyis fondSi specialuri daniSnulebiT
tyiTsargeblobis Taobaze gadawyvetilebis miRebis SemTxvevaSi gamoicema
ministris Sesabamisi individualur administraciul-samarTlebrivi aqti,
romlis safuZvelze, saxelmwifo tyis fondis marTvis uflebis mqone
organo dainteresebul pirTan (Cvens SemTxvevaSi sagzao departamentTan)
aformebs specialuri daniSnulebiT tyiTsargeblobis xelSekrulebas da
miReba-Cabarebis aqtiT abarebs specialuri tyiTsargeblobisaTvis
SerCeul teritorias. saqarTvelos “wiTel nusxaSi” Setanili mcenareTa saxeobebis
bunebrivi garemodan amoRebisa da tyis fondis miwis kategoriis Secvlis
procedurebis aRwera mocemulia danarT 6-Si.
8.1.1.8 faunis dacva
mSeneblobis etapze:
iqtiofaunaze potenciuri zemoqmedeba ukavSirdeba md. ZinZas
SesaZlo dabinZurebas naleqis gazrdili odenobiT CamonadenSi miwis
samuSaoebis dros da dabinZurebiT sawvaviT araswori gamarTvisa da
narCenebis marTvis gamo. Sesabamisad, zemoT ganxiluli eroziisa da
208
dabinZurebis sawinaaRmdego zomebi aseve miiCneva iqtiofaunaze
zemoqmedebis Semcirebis RonisZiebebad.
aucilebelia winasamSeneblo detaluri gamokvlevis ganxorcieleba
amorCeuli marSrutis irgvliv, raTa ganisazRvros samSeneblo derefanSi
frinvelTa budeebis da cxovelTa arseboba.
rekonstruqcias daqvebdebarebuli teritoria, gansakuTrebiT
sensitiuri ubnebis maxloblad, xidebsa da stacionarul SenobebSi,
Seswavlili unda iqnes trasis aRdgeni dawyebamde xelfrTianebis, buebis,
mtaceblebis, mcuravi da wylis frinvelebsi budeebis, ulvaSa wivwivas,
wavisa da sxva msxvili Tu mcire zomis mtacebeli ZuZumwovrebis
nakvalebis dasafiqsireblad. kanoniT daculi frinvelebis budeebi unda
dadgindes. maTi xelis xleba aprilidan ivlisamde akrZalulia. xidebis mSeneblobisas, iqtiofaunaze mavne zemoqmedebis
Sesamcireblad, aucilebeli iqneba mdinaris kalapotSi samuSaoebis
minimumamde Semcireba samuSaoebi mdinaris gadakveTebze unda
ganxorcieldes iqtiofaunisaTvis aramgrZnobiare sezonSi.
saWiro iqneba Semarbilebeli zomebis gatareba dabali albaTobis
mqone da mciremasStabiani zemoqmedebebis asacileblad Ramurebze Zveli
xidebis dangrevis dros. aucilebeli Zveli xidebis winaswari gamokvleva
da Ramurebis koloniis aRmoCenis SemTxvevaSi gamoyenebuli unda iqnes
maTi gandevnis damzogavi (ZiriTadad akustikuri) meTodebi. unda moewyos xelovnuri TavSesafrebi (100-300 m-Si) frinvelebisa da
cxovelebis im TavSesafrebis nacvlad, romlebic aRmoCndeba mosaWrel
xeebze. ormoebi, Txrilebi da msgavsi elementebi SemoRobili unda iqnes
barierebiT, raTa Tavidan iqnes acilebuli maTSi cxovelebis Cavardna –
mag. saxeobisaTvis garCevadi feris mqoni didi lenti da nebismieri
brtyeli masala mcire zomis cxovelebisaTvis: Tunuqi, polieTileni da
sxv. grZeli dafebi an morebi unda Cawyobili iqnes ormoebsa da
TxrilebSi RamiT, raTa mcire zomis cxovelebma SeZlon gamosvla.
ormoebi da Txrilebi unda gadamowmdes miwiT Sevsebamde. xmauris, emisiebisa da mtvris Semcirebis zomebi, aseve muSebis
mxridan brakonierobis prevenciis zomebi unda Sevides gmg-Si, rogorc
Serbilebis RonisZiebebi.
mcenareebi daifareba mtvriT, rac zemoqmedebas moaxdens sakveb
bazasa da xerxemliani da uxerxemlo saxeobebis gamravlebaze (Яблоков, Остроумов 1985); es zemoqmedeba Semofarglulia gzis uSualo mimdebare
teritoriebiT. mSeneblobisas, gamoyenebul unda iqnas mtveris Semcirebis
aukve aRwerli teqnologiebi (morwyva; masalebis gadaxurva; da a.S.). xanZris Tavidan acilebisa da xanZrisgan dacvis procedurebi unda
asaxavdes tyis xanZrebis specifikur riskebs. uzrunvelyofili unda iyos
saTanado aRWurviloba da marTvis sistemebi.
209
8.1.1.9 kulturuli memkvidreobis dacva
miuxedavad imisa, rom proeqtis zemoqmedeba ZiriTadad SezRudulia
arsebuli gziT da samSeneblo moednebi ar mdebareobs romelime cnobil
Zeglsa Tu arqeologiurad saintereso teritoriasTan axlos,
mSeneblobis dros SesaZlebelia arqeologiuri fenebis ganadgureba
(Tumca nakleb savaraudoa). am riskis Tavidan asacileblad saWiroa
arqeologiuri zedamxedveloba miwis samuSaoebis dros. zedamxedvelobis
procedurebi da sxva saWiro zomebi SeTanxmebuli unda iqnes kulturis
saministrosTan mSeneblobis nebarTvis miRebis dros, nebarTvis gacemis
wesebis Sesabamisad. saqarTvelos kanonis “kulturuli memkvidreobis
Sesaxeb” me-14 muxlis mixedviT, karierebTan dakavSirebul saqmianobaze,
aseve gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone obieqtebis mSeneblobaze
nebarTvis gacemas saqarTveloSi axorcielebs uflebamosili organo
saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministros
dadebiTi gadawyvetlebis safuZvelze. am daskvnis safuZvelia Sesabamisi
teritoriis arqeologiur kvelva, rasac axorcielebis is organizacia,
visac surs miwis samuSaoebis warmoeba. miwis samuSaoebis
ganmaxorcielebeli organizacia warudgens saminsitros daokumentacias
teritoriis arqeologiuri kvlevis Sesaxeb. es winaswaruli kvleva unda
moicavdes savvele kvlevebsa da laboratoriul samuSaoebs.
arqeologiuri obieqtis aRmoCenis SemTxvevaSi sakvlev teritoriaze
arqeologiuri Seswavlis daskvna unda moicavdes Semdeg informacias:
a) arqeologiuri Sreebis detaluri savele Seswavla da obieqtebis
CamonaTvali, romlebic aRmoCnda Tanamedrove meTodologiis
gamoyenebiT;
b) identificirebuli obieqtebis konservaciis problemaze
rekomendaciebi da samSeneblo saqmianobis dagegmva saproeqto
teritoriaze arqeologiuri Seswavlis safuZvelze. arsebuli
praqtikiT, arqeologiuri kvelva warmoebs detaluri daproeqtebis
kontraqtis farglebSi samSeneblo nebarTvis miRebis stadiaze.
mSeneblobis stadiaze uzrunvelyofili unda iyos arqeologiuri
monitoringi samSeneblo kontraqtoris mier kulturis, ZeglTa dacvisa
da sportis saministros zedamxedvelobiT. arqeologiuri
zedamxedvelobisa da sxva SeTanxmebuli samuSaoebisaTvis aucilebeli
biujeti unda dafiqsirdes samSeneblo samuSaoebis SefasebaSi.
arqeologiuri artefaqtebis gamovlenis SemTxvevaSi gamosayenebeli
procedura:
mSeneblobis kontraqtori moizidavs Tavisi saqmis zedmiwevniT mcodne 1
specializirebul arqeologs (arqeologiur zedamxedvels) yoveldRiuri
zedamxedvelobis Casatareblad miwis samuSaoebis Sesrulebis dros.
210
saukeTeso praqtikas warmoadgens am amocanisaTvis SerCeuli piris
kandidaturis SeTanxmeba kulturisa da ZeglTa dacvis saministrosTan.
kulturisa da ZeglTa dacvis saministrom SeiZleba aseve daniSnos piri
an kompania samSeneblo samuSaoebis perioduli zedamxedvelobis
gansaxorcieleblad, Tumca es praqtika gamoiyeneba mxolod sensitiuri
proeqtebis eqskluziur SemTxvevebSi.
arqeologiuri zedamxedveli atarebs yoveldRiur monitorings yvela
samSeneblo ubanze, sadac miwis samuSaoebia (miwis mosufTaveba, gruntis
profilireba, gaTxrebi da sxva) dagegmili, Tanxmad grafikisa.
amas garda, arqeologiuri zedamxedveli gankargulebas aZlevs muSebs
dauyovnebliv Seatyobinon mas potenciuri arqeologiuri reliqviebis
SemTxveviTi aRmoCenis Sesaxeb.
potenciuri arqeologiuri Rirebulebis materialuri kulturis
obieqtebis – artefaqtebis aRmoCenis SemTxvevaSi, Semdegi nabijebi unda
gadaidgas:
1. mSeneblobaze dasaqmebuli muSebi valdebulni arian Sewyviton
muSaoba da dauyovnebliv Seatyobinon aRmoCenis Sesaxeb arqeologiur
zedamxedvels.
2. arqeologiuri zedamxedveli atyobinebs amis Sesaxeb ubnis mTavar
inJiners da moiTxovs aRmoCenis ubanze yvela samuSaos Sewyvetas.
arqeologiuri zedamxedveli asrulebs aRmoCenisa da im ubnis pirvel
Semowmebas, sadac es aRmoCena moxda
3. im SemTxvevaSi, Tuki am aRmoCenas ara aqvs potenciuri arqeologiuri
Rirebuleba, arqeologiuri zedamxedveli atyobinebs amis Sesaxeb mTavar
inJiners da samuSaoebi grZeldeba. Canawerebis wignSi ki keTdeba
Sesabamisi Canaweri am SemTxvevis Sesaxeb.
4. im SemTxvevaSi, Tuki es aRmoCena Sefasda rogorc potenciuri
arqeologiuri reliqvia, arqeologiuri zedamxedveli atyobinebs mis
Sesaxeb mSeneblobis kontraqtoris mTavar inJiners da NNN–is garemos dacvis specialists (da supervaizor kompanias / inJiners), moiTxovs
samSeneblo saqminobis Sewyvetas da atyobinebs kulturisa da ZeglTa
dacvis saministros momxdaris Sesaxeb.
5. mSeneblobis kontraqtoris mTavari inJineri aseve atyobinebs NNN–s samuSaoebis Sewyvetis Sesaxeb da moiTxovs kulturisa da ZeglTa dacvis
saministros dauyovnebliv CarTvas.
6. kulturisa da ZeglTa dacvis saministro niSnavs eqsperts an
eqspertTa jgufs da atarebs aucilebel arqeologiur samuSaoebs ubanze
problemis identificirebis mizniT.
7. ufro martiv SemTxvevebSi, moZravi artefaqtebis, dasafiqsirebeli
masalis amoRebisa da sxva saxis aucilebeli samuSaoebis Sesrulebis
211
Semdeg, kulturisa da ZeglTa dacvis saministros eqspertebi iReben
gadawyvetilebas SeCerebuli samseneblo saqmianobis aRdgenis Sesaxeb.
8. Rirebuli da sivrculad ganbneuli aRmoCenebis gansakuTrebul
sagangebo SemTxvevebSi kulturisa da ZeglTa dacvis saministros
SeuZlia moiTxovos ganTvisebis zolis relokacia, misi gadanacvlebiT
arqeologiuri ubnidan usafrTxo distanciaze.
8.1.1.10 jandacva da usafrTxoeba
aucilebelia usafrTxoebis normebis, sawarmoo sanitariisa da
xanZarsawinaaRmdego zomebisa da instruqciebis dacva samuSaoebis
Sesrulebis dros, aseve kadrebis treiningisas. kontraqtori
valdebulia, Cautaros personals usafrTxoebis instruqtaJi samuSaoebis
dawyebamde.
satransporto saSualebebs unda hqondes motrialebis mcire
radiusi, aRWurvili iyos xmovani da ganaTebis niSnebiT, romlebic muSa
mdgomareobaSi unda iyos. parkirebis adgili unda SemoiRobos da
aRiWurvos avariuli gaCerebis wiTeli niSnebiT dRisiT, xolo RamiT –
wiTeli ganaTebis niSniT.
gzaze momuSave pirebi aRWurvili iqnebian specialuri formebiTa da
fexsacmliT. aucilebelia zogadi usafrTxoebis normebis dacvla,
rogoricaa samuSao ubnis SemoRobva, usafrTxoebis sxvadasxva
RonisZieba. kontraqtori uzrunvelyofs specialur TavSesafars
muSebisaTvis amindis araxelsayreli pirobebis dros.
transportisa da qveiTebisaTvis uzrunvelyofili iqneba
alternatiuli gasasvlelebi. gamoyenebuli iqneba saTanado ganaTeba da
niSnebi.
kontraqtori pasuxismgebelia samuSaoebis Catarebaze Sromis
kanonmdeblobisa da usafrTxoebis moTxovnebis dacviT, agreTve sawarmoo
sanitaruli moTxovnebis gaTvaliswinebaze.
8.1.1.11 დამხმარე საამშენებლო ობიექტების კომპლექსი
samuSaoTa eferqturi organizebisaTvis aucilebelia damxmare
obieqtebisa da Senoba–nagebobebis mowyoba. damxmare obieqtebis
kompleqsi moicavs asfalto-betonis qarxanas da samSeneblo banaks
avtomeurneobiT. saerTaSoriso samSeneblo kontraqtebis principebis
Sesabamisad, xsenebuli obieqtebis proeqtireba da mSenebloba
kontraqtoris prerogativaa, da Sesabamisad, es komponentebi ar aris
warmodgenili gzis rekonstruqciis ZiriTad proeqtSi.
proeqtis ganmaxorcielebeli organizacia (saavtomobilo gzebis
departamenti) da garemos da bunebrivi resursebis dacvis saministro
uzrunvelyofen imis kontrols, rom mSenebeli kontraqtoris mier,
212
samSeneblo banakis adgilmdebareobis gansazRvris da misi proeqtis
momzadebis procesSi, momzadebuli iqneba saqarTvelos kanonmdeblobiT
moTxovnili normatiuli dokumentacia da dacul iqneba teqnikuri
reglamentebiT moTxovnili pirobebi.
saavtomobilo gzebis departamenti iRebs valdebulebas, rom baTumi-
axalcixis saavtomobilo gzis rekonstruqciisa da mSeneblobis
proeqtTan dakavSirebiT dakavSirebiT, kontraqtoris mier saTanado
saproeqto dokumentaciis momzadebis Semdeg, uzrunvelhyofs damxmare
samSeneblo obieqtebis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli
yvela savaldebulo garemosdacviTi dokumentis SemuSavebas da garemos
da bunebrivi resursebis saministrosaTvis warmodgenas.
qvemoT mocemulia is principebi da miTiTebebi im maregulirebel
dokumentebze, romlebTanac SesabamisobaSi unda iyos asfalto-betonis
qarxnis, banakis da sxva damxmare obieqtebis proeqtebi da maTi
funqcionirebis pirobebi.
SerCeul teritoriaze daproeqteba unda moxdes saqarTveloSi moqmedi
Semdegi normatiuli dokumentebis mixedviT:
saqarTvelos mTavrobis 2009 wlis 24 martis N57 dadgenileba
„mSeneblobis nebarTvis gacemis wesisa da sanebarTvo pirobebis
Sesaxeb“ saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis ministris 2009 wlis 8
ivlisis N1–1/1254 brZaneba „dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebisa
da ganaSenianebis regulirebis ZiriTadi debulebebis damtkicebis
Taobaze“. saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis ministris 2010
wlis 18 Tebervlis N1–1/251 brZaneba „saqarTvelos teritoriaze
teqnikuri zedamxedvelobisa da saamSeneblo sferoSi 1992 wlamde
moqmedi normebis, wesebis da teqnikuri reglamentirebis sxva
dokumentebis gamoyenebis Sesaxeb“. saqarTvelos mTavrobis 31.12.2013 N425 dadgenilebsaqarTvelos
zedapiruli wylebis dabinZurebisagan dacvis teqnikuri
reglamentis damtkicebis Taobaze;
saqarTvelos kanoni saqarTvelos zRvis, wyalsatevebisa da
mdinareTa napirebis regulirebisa da sainJinro dadacvis Sesaxeb
(27.12.2006 N4131) masSi 2008 da 2011 wlebSi Setanili cvlilebebis
gaTvaliswinebiT.
СНиП2.07.01.–89 „qalaqTmSenebloba“; СНиП2.08.02.–89 „sazogadoebrivi Senobebi da nagebobebi“; СНиП2.09.03.–85 „sawarmoo dawesebulebebis nagebobebi“; СНиП2.09.04.–87 „administraciuli da sayofacxovrebo Senobebi“
213
yvela obieqtisaTvis, sadac gaTvaliswinebuli iqneba atmosferul haerSi
stacionaruli gafrqvevis wyaroebis arseboba an zedapiruli wylis
obieqtebSi Camdinare wylebis CaSveba, SemuSavebuli da garemos da
bunebrivi resursebis dacvis saministrosTan SeTanxmebuli iqneba
atmosferul haerSi zRvrulad dasaSvebi gafrqvevebis normativebi da
zedapiruli wylis obieqtebSi damabinZurebel nivTierebaTa zRvrulad
CaSvebis normebi.
asfalto-betonis qarxana
gadawyvetilebas asfalto-betonis qarxnis mSeneblobaze an mza asfaltis
Sesyidvaze mwarmoeblebisagan miiRebs mSenebeli kontratqori.
asfalto-betonis qarxnis mSeneblobaze gadawyvetilebis miRebis
SemTxvevaSi, obieqtis operirebisaTvis aucilebelia mSenebeli
kontraqtoris mier saTanado “garemoze zemoqmedebis Sefasebis”
dokumentis momzadeba da garemoze zemoqmedebis nebarTvis mopoveba.
asfalto-betonis qarxnis teritoriaze ganTavsebuli iqneba Semrevi xazi,
biTumis rezervuarebi, inertuli masalebis sawyobebi.
obieqtisaTvis damuSavebuli da Sesabamis organoebTan SeTanxmebuli
iqneba sawarmos atmosferuli haeris zRvrulad dasaSvebi gafrqvevebis
da zedapiruli wylis obieqtSi zRvrulad dasaSvebi CaSvebis
normativebi.
obieqtis mowyobisas gaTvaliswinebuli unda iqnes Semdegi normatiuli
dokumentebis moTxovnebi:
• СНиП2.09.03.–85 „sawarmoo dawesebulebebis nagebobebi“;
• saqarTvelos kanoni „atmosferuli haeris dacvis Sesaxeb“;
• 2014 wlis mTavrobis saqarTvelos mTavrobis dadgenileba 42
“atmosferuli haeris dabinZurebis stacionaruli wyaroebis
inventarizaciis teqnikuri reglamentis damtkicebis Taobaze” da 2013
wlis 31 dekembris saqarTvelos mTavrobis dadgenileba 408 “atmosferul
haerSi mavne nivTierebaTa zRvrulad dasasvebi gafrqvevis normebis
gaangariSebis teqnikuri reglamentis damtkicebis Taobaze”.
samSeneblo banaki
samSeneblo banakis mowyobisas aucilebelia sasmel–sameurneo wyliT
uzrunvelyofa. SerCeuli teritoriaze SesaZlebelia milisebri an
Saxturi Wis mowyoba da miwisqveSa mtknari wyliT banakis
wyalmomarageba, risTvisac saWiroa miwisqveSa wylis aRebis licenzia
moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad.
teritoriaze moewyoba samarago rezervuari, romlidanac banakis
obieqtebs wyali miewodeba TviTdinebiT.
Camdinare wylebi banakis teritoriaze mowyobili sakanalizacio
sistemiT Seikribeba da teritoriidan gayvana moxdeba saerTo
koleqtoriT.
214
Camdinare wylebi dabinZurebuli iqneba organuli nivTierebebiT, amitom
saWiroebs biologiur gawmendas. C.w–ebis gawmendisTvis unda moewyos
teqnikurad SedarebiT martivi nageboba – septiki.
septiki warmoadgens nagebobas, romelSic erTdroulad xdeba Camdinare
wylebis meqanikuri, biologiuri gawmenda da lamis mineralizacia.
septikis gavlis Semdeg moxdeba Camdinare wylis dezinfeqcia da
zedapiruli wylis obieqtSi CaSveba.
banakis teritoriaze daidgmeba narCenebis konteinerebi sayofacxorebo
narCenebis Sesagroveblad. narCenebis gatana moxdeba adgilobriv
samsaxurebTan gaformebuli xelSekrulebis safuZvelze.
obieqtis mowyobisas gaTvaliswinebuli unda iqnes Semdegi normatiuli
dokumentebis moTxovnebi:
ï saqarTvelos kanoni „wylis Sesaxeb“; ï saqarTvelos kanoni „wiaRis Sesaxeb“; ï saqarTvelos kanoni „nebarTvebisa da licenzirebis Sesaxeb“; ï saqarTvelos mTavrobis dadgenileba N17 2014 wlis 3 ianvari
ï garemosdacviTi teqnikuri reglamentebis damtkicebis Taobaze;
ï saamSeneblo normebis da wesebi (mw 07.01–09) – „wyalmomaragebisa da
kanalizaciis gare qselebi da nagebobebi“ ï sanwdan 2.1.4. 000 – 00 „sasmeli wyali da dasaxlebuli adgilebis
wyalmomarageba“; ï sn da w 2.04.01–85 „Siga wyalsadeni da kanaklizaciis normebi“; ï sn da w 3.0.01–85 „Siga sanitarul–teqnikuri sistemebi“ ï sn 496–77 „droebiTi instruqcia zedapiruli Camdinare wylebis
gamwmendi nagebobebis proeqtirebisaTvis“
avtomeurneoba
ავტომეურნეობა moicavs gzis mSeneblobaSi gamoyenebuli teqnikisaTvis
avtosadgomsa da SesakeTebel boqsebs.
SesakeTebeli boqsebis teritoriaze ganTavsdeba mwyobridan gamosuli
avtonawilebis Sesagrovebeli bunkerebi: zeTiT dabinZurebuli
nawilebisaTvis liTonis yuTebi, amortizebuli saburavebis da sxva
polieTilenisa da rezinis nawilebisaTvis sacavebi, aRniSnuli narCenebi
teritoriiodan gaitaneba adgilobriv samsaxurebTan xelSekrulebis
safuZvelze. Secvlili zeTebisa da sxva narCeni navTobproduqtebisaTvis
daididgmeba plastmasis rezervuarebi, romlis teritoriidan gatanasa da
gauvneblobaze pasuxismgebeli iqneba kontraqtori.
navTobproduqtebiT niadagis da wyalsatevebis dabinZurebis
mosalodneli riskis Tavidan acilebis mizniT avtosadgomis teritoria
moSandakdeba da moewyoba saniarvre wylebis Semkrebi sistema.
215
arsebobs saniaRvre wlebis Sewonili nivTierebebiT da
navTobproduqtebiT dabinZurebis riski, amitom Sekrebili saniarvre
wylebisaTvis moewyoba navTobproduqtebis damWeri.
saniRvre wylis raodenobis gaangariSeba moxdeba Semdegi formuliT.
Q=10 ×F×H × K
sadac: Q - saniaRvre wylis moculobaa m3/dR. (m3/wel).
F - teritoriis farTobi ha–Si.
H – naleqebis raodenobaa mm–Si, miRebulia arsebuli literaturuli
wyaroebis mixedviT.
K- koeficienti, romelic damokidebulia safaris tipze.
saniaRvre wylebis moculobis Sesabamisad moxdeba gamwmendi nagebobis
gaangariSeba.
obieqtis mowyobisas gaTvaliswinebuli unda iqnes Semdegi normatiuli
dokumentebis moTxovnebi:
– saqarTvelos kanoni Ñwylis Sesaxebì; – sn 496ñ77 ÑdroebiTi instruqcia zedapiruli Camdinare wylebis
gamwmendi nagebobebis proeqtirebisaTvisì – NNNN2.11.04.ñ85 ñ ÑnavTobis, navTobproduqtebisa da Txevadi airis
miwisqveSa sacavebiì;
ekonomikuri ganviTarebis ministris 2008 wlis 8 dekembris N1–1/2935 brZaneba „avtogasamarTi sadgurebisa da avtogasamarTi kompleqsebis
usafrTxoebis wesebis damtkicebis Sesaxeb“
banakis adgilmdebareobisa da zomis SerCeva warmoadgens kontraqtoris
prerogativas da pasuxismgeblobas,magram aucilebelia gaTvaliswinebuli
iqnes mSenebelTa urTierTqmedeba garemosTan da adgilobriv
mosaxleobasTan.
obieqtis eqsploataciisas mosalodnelia Semdegi kategoriis narCenebis
warmoqmna:
• sayofacxovrebo nagavi;
• saofise narCenebi (qaRaldi, kartrijebi, naTurebi da sxv.);
• SefuTva (xe, qaRaldi da sxv.);
• navTobiT dabinZurebuli naWrebi, filtrebi, Semwovi baliSebi;
• navTobiT dabinZurebuli niadagi;
• polimeruli narCenebi;
• samedicino narCenebi.
qarxnis funqcionirebis dros warmoSobili sayofacxovrebo nagvis
odenoba damokidebulia personalis raodenobaze. winaswari monacemebiT,
dasaqmebuli iqneba araumetes 200-mde adamiani. miRebuli normebis
gaTvaliswinebiT, yovelwliurad TiToeuli muSaki warmoqmnis 0.70 m3
216
sayofacxovrebo nagavs. zemoT aRniSnulidan gamomdinare,
sayofacxovrebo narCenebis wliuri odenoba iqneba: 0.70 * 200 = 140 m3.
sayofacxovrebo nagvisTvis obieqtze gaTvaliswinebulia daxuruli
konteinerebis daontaJeba. am narCenebis amoReba da gadayra
ganxorcieldeba municipaluri dasufTavebis samsaxurTan dadebuli
kontraqtis safuZvelze.
navTobiT dabinZurebuli narCenebi da sxva saSiSi narCenebi droebiT
ganTavsdeba qarxnis teritoriaze garemosdacviTi da higienuri
moTxovnebis gaTvaliswinebiT, Semdeg ki Segroveba gadaecema
organizacias, romelsac gaaCnia saTanado garemosdacviTi nebarTva
amgvari narCenebis damuSavebis/ganTavsebis/gauvnebelyofisaTvis.
xis SefuTva gadaecema adgilobriv mosaxleobas Semdgomi gamoyenebis
mizniT.
obieqtze warmoebuli narCenebis marTva (klasifikacia, inventarizacia,
segregacia, Segroveba, Senaxva, gadacema da transportireba) da
monitoringi ganxorcieldeba danarTSi 3 aRwerili principebis,
procedurebisa da wesebis Sesabamisad.
samSeneblo banakisa da avtomeurneobis wyalmomaragebasa da
wyalarinebasTan dakavSirebuli raodenobrivi Sefasebebi da
Semarbilebeli RonsZiebebi (modeli) mocemulia danarT 2-Si.
samSeneblo banakis narCenebis marTvis gegma mocemulia danarTSi 1.
qvemore gadmogvaqvs mokle Sejameba.
obieqtis eqsploataciisas mosalodnelia Semdegi kategoriis narCenebis
warmoqmna:
• sayofacxovrebo nagavi; • saofise narCenebi (qaRaldi, kartrijebi, naTurebi da sxv.);
• SefuTva (xe, qaRaldi da sxv.);
• navTobiT dabinZurebuli naWrebi, filtrebi, Semwovi baliSebi;
• navTobiT dabinZurebuli niadagi;
• polimeruli narCenebi;
• samedicino narCenebi.
qarxnis funqcionirebis dros warmoSobili sayofacxovrebo nagvis
odenoba damokidebulia personalis raodenobaze. winaswari monacemebiT,
dasaqmebuli iqneba 200-mde adamiani. miRebuli normebis gaTvaliswinebiT,
yovelwliurad TiToeuli muSaki warmoqmnis 0.70 m3 sayofacxovrebo
nagavs. zemoT aRniSnulidan gamomdinare, sayofacxovrebo narCenebis
wliuri odenoba iqneba: 0.70 * 200 = 140 m3. sayofacxovrebo nagvisTvis
obieqtze gaTvaliswinebulia daxuruli konteinerebis daontaJeba. am
217
narCenebis amoReba da gadayra ganxorcieldeba municipaluri
dasufTavebis samsaxurTan dadebuli kontraqtis safuZvelze.
navTobiT dabinZurebuli narCenebi da sxva saSiSi narCenebi droebiT
ganTavsdeba qarxnis teritoriaze garemosdacviTi da higienuri
moTxovnebis gaTvaliswinebiT, Semdeg ki Segroveba gadaecema
organizacias, romelsac gaaCnia saTanado garemosdacviTi nebarTva
amgvari narCenebis damuSavebis/ganTavsebis/gauvnebelyofisaTvis.
xis SefuTva gadaecema adgilobriv mosaxleobas Semdgomi gamoyenebis
mizniT.
obieqtze warmoebuli narCenebis marTva (klasifikacia, inventarizacia,
segregacia, Segroveba, Senaxva, gadacema da transportireba) da
monitoringi ganxorcieldeba danarTSi 7 aRwerili principebis,
procedurebisa da wesebis Sesabamisad.
8.1.1.12 reziume samSeneblo kontraqtoris valdebuleba, daicvas garemosdacviTi
marTvis moTxovnebi, romlebic aRwerilia winamdebare gzS-Si, unda
Seyvanili iqnes kontraqtis pirobebSi (mag. gzS an mxolod gmg SeiZleba
daerTos xelSekrulebas da gaxdes misi ganuyofeli nawili).
samSeneblo kontraqtori valdebulia, gamoyos garemosdacviTi
specialisti garemosdacviTi sakiTxebis samarTavad da kontraqtoris
ganxorcielebis gegmis SesamuSaveblad (winamdebare gmg safuZvelze)
saqmianobis ufro detaluri aRweriT (grafiki, CarTuli personali,
aucilebeli resursebi da sxv.).
moWrili xeebis sakompensacio programa SemuSavebul unda iqnas
samseneblo derefnis saboloo dazustebis da derefanSi moqceuli
xeebis inventarizaciis Semdeg, garemos da bunebrivi resursebis dacvis
saministrostan SeTanxmebis safuZvelze. gamoyenebuli unda iqnes mxolod kanonierad registrirebuli
mimwodeblebi saTanado nebarTvebiTa da licenziebiT. es exeba karierebis
operatorebs da sxva samSeneblo masalebis mimwodeblebs. nebarTvasa da
licenziis pirobebTan Sesabamisobis gadamowmeba warmoadgens erTaderT
saSualebas, romelic eqneba proeqts da romliTac SesaZlebelia
mimwodeblis saqmianobasTan dakavSirebuli zemoqmedebebis Serbileba.
Tuki samSeneblo kompania gadawyvets sakuTari karierebis gamoyenebas,
saWiroa Sesabamisi licenziis miReba garemos da bunebrivi resursebis
dacvis saministrosgan. samSeneblo kontraqtorma SeiZleba miiRos
gadawyvetileba, TviTon daamontaJos betonis Semrevi qarxana
proeqtisaTvis aucilebeli betonis sawarmoeblad. betonisqarxanas ar
sWirdeba calke gzS-s momzadeba, magram sawarmos proeqti da betonis
218
warmoebasTan dakavSirebuli saqmianoba unda akmayofilebdes teqnikuri
reglamentis moTxovnebs.
8.1.2 xangrZlivvadiani da eqsploataciasTan dakavSirebuli
zemoqmedebebis Serbileba
aq gvinda, ganvixiloT saoperacio stadiaze gansaxorcielebeli
Serbilebis zomebi. am zomebis umravlesoba (ZiriTadad, SekeTeba-
saremonto samuSaoebi) unda ganaxorcielos sagzao departamentma
saxelmwifo biujetidan gamoyofili saxrebiT, sesxebiT, grantebiTa da
sxva finansuri wyaroebidan mopovebuli saxsrebiT.
erozia da miwis stabilurobis kontroli da gamwvaneba. sagzao
departamentma unda uzrunvelyofs eroziisa da miwis stabilurobis
mudmivi kontroli da landSaftis aRdgenis monitoringi samSeneblo
samuSaoebis dasrulebis Semdeg, aseve gamasworebeli qmedebebis drouli
gatareba. gamasworebeli qmedebebi moicavs, magram ar Semoifargleba
sadrenaJo sistemebis movliTa da eroziis sawinaaRdmego zomebis
(bermebi, mcenareuli safari da sxv.) gamoyenebis saWiroebis mixedviT.
gzispira nagavi da sawvaviT dabinZureba. sagzao departamentma
koordinireba unda gauwyios adgilobrivi samTavrobo uwyebebisa da
kerZo kompaniebis saqmianobas da uzrunvelyofs damxmare
infrastruqturisa da momsaxurebis saTanado mowyoba da funqcionireba
(sawvavgasamarTi sadgurebi, narCenebis marTvis samsaxurebi).
emisiebi haerSi, xmauri da dabinZureba saremonto samuSaoebis dros.
sagzao demartamentma unda uzrunvelyofs garemosdacviTi poziciis
gaTvaliswineba SekeTebis kontraqtebSi da ganaxorcielos maTi
Sesrulebis monitoringi. gamwvaneba. grZelvadiani perspeqtiviT da trasis mTel marSrutze
sagzao departamentma unda dagegmos gzispira zonis ganviTareba
gamwvanebis Sesabamisi strategiis ganxorcielebiT. gaTvaliswinebuli
unda iyos vizualuri da esTetikuri, aseve emisiebis sqriningis aspeqtebi.
faunis dacva. gzis eqsploataciis narCenebi zemoqmedeba mudmivi
xasiaTisaa, Tumca SesaZlebelia misi nawilobrivi Serbileba Semdegi
zomebis gatarebiT:
• miwisqveSa gadasasvlelebis mSenebloba mcire zomis
cxovelebisaTvis;
• RamurebisaTvis yuTebis mowyoba moWrili xeebisa da ganadgurebuli
Senobebis kompensirebis mizniT;
219
trasidan Camdinare wylis gawmendis Tanamedrove sistemebis
gamoyeneba.
sagzao moZraobasa da transportTan dakavSirebuli sagangebo
situaciebis Tavidan acileba da Serbileba, romlebmac SeiZleba
gamoiwvios toqsikuri masalebis daRvra, janmrTelobis dazianeba an
sicocxlis mospoba. sagangebo situaciebisaTvis mzaoba. sagzao
departamenti Sinagan saqmeTa saministrosTan TanamSromlobiT (sagangebo
situaciebis marTvis departamenti) uzrunvelyofs Sesabamisi
sakanonmdeblo basis Seqmnasa da sagangebo situaciebze reatirebis
gegmebis SemuSavebas saSiSi masalebis gadazidvebis regulirebis mizniT.
zomebis sistema SeiZleba moicavdes, magra ar aris Semofargluli
SemdegiT:
- SemTxveviT daRvrebiT gamowveuli zianis momcveli usafrTxoebis
zomebisa da sagangebo situaciebze reagirebis gegmis Seqmna da
ganxorcieleba;
- saSiSi masalebis gadamtani transportisaTvis calke marSrutebis
daweseba;
- safrTxis Semcirebis mizniT Sxamiani masalebis gadazidvis
regulireba;
- Sxamiani narCenebis transportirebis akrZalva ekologiurad
sensitiuri teritoriis gavliT.
zemoT moyvanili zomebi da gegmebi unda SemuSavdes saqarTvelos
kanonis “saSiSi nivTierebebis Sesaxeb” da garemos dacvis saministros
normebis mixedviT “qimiuri nivTierebebis gamoyenebis, transportirebis,
Senaxvisa da gamoyenebis Sesaxeb”. damxmare masalad aseve SeiZleba
gamoyenebuli iqnes sxva qveynebis normativebi (mag. ruseTi transportis
ministris brZaneba #73, gamocemuli 08.08.1995, Seicvala 1999 w).
adamianis, cxovelebisa da mcenareebis daavadebebis gavrcelebis
Tavidan acileba. sabaJo samsaxuri, daavadebaTa kontrolisa da
samedicino statistikis erovnuli centri da sakvebis usafrTxoebis,
soflis meurneobis saministros veterinaruli da mcenareTa dacvis
erovnuli samsaxuri pasuxismgebeli arian adamianis, cxovelTa da
mcenareTa daavadebebis gavrcelebis Tavidan acilebaze, rac SeiZleba
gamoiwvios adamianTa gadaadgilebam da saqonlis transportirebam.
8.2 monitoringi da aRsruleba
gmg ganxorcielebis instituciuri CarCo
samSeneblo kontraqtori valdebulia gmg-s Sesrulebasa da
mSeneblobis kargi praqtikis ganxorcielebaze. am valdebulebebis
Sesasruleblad kontraqtors unda hyavdes sul mcire erTi
garemosdacviTi specialisti, romelsac srulad esmis gmg rekomendaciebi
220
da SemoTavazebul Serbilebis RonisZiebebis profesiulad Caaqsovs
konstraqtoris yoveldRiur saqmianobaSi.
sagzao departamenti mier daniSnuli samuSaoebis teqnikuri
zedamxedveli pasuxismgebelia saproeqto teritoriaze velSi muSaobasa
da samuSaoebis adgilze zedamxedvelobaze, aseve sainJinro proeqtTan
Sesabamasobis uzrunvelyofaze, samuSaoebis xarsxianad Sesrulebaze. igi
aseve uflebamosilia kontraqtoris mier gmg-s aRsrulebis midevnebaze,
SemoTavazebuli RonisZiebebidan nebismier gadaxvevis aRmoCenaze, aseve
gauTvaliswinebeli garemosdacviTi sakiTxebis identificirebaze
samuSaoebis ganxorcielebis nebismier etapze.
sagzao departamenti uzrunvelyofs samuSaoebis zogad Sesabamisobas
garemosdacviT TvalsazrisiT teqnikuri zedamxedvelisa da
kontraqtoris xarisxiani muSaobis xarjze. sagzao departamenti aseve
urTierTqmedebs msoflio bankTan, uzrunvelyofs yvela garemosdacviTi
informaciis gacvlas, aseve proeqtis garemosdacviT zedamxedvelobas
msoflio bankis mxridan.
garemos dacvis inspeqcias ara aqvs rutinuli monitoringis
valdebuleba, magram mas gaaCnia uflebamosileba, rom saWiroebis
SemTxvevaSi ganaxorcielos garemoze zemoqmedebis nebarTvis pirobebis
Sesrulebis da gamoyenebuli karierebis eqspluataciis licenziebis
arsebobis inspeqcia.
gmg Sesrulebis angariSgeba
kontraqtori garemosdacviTi specialistis meSveobiT yovelTviurad
moamzadebs gmg Sesrulebis angariSebs. es angariSebi unda Seicavdes
informacias im saqmianobis ZiriTadi tipebis Sesaxeb, rac ganxorcielda
saangariSgebo periodis manZilze, nebismieri
gawmendis/nebarTvebis/licenziebis Sesaxeb, rac saWiro gaxda am
saqmianobis gansaxorcieleblad, gamoyenebuli Serbilebis zomebis
Sesaxeb, agreTve mimwodeblebTan, adgilobriv xelisuflebasTan,
zemoqmedebis qveS moqceuli sazogadoebebTan urTierTobaSi
warmoSobili garemosdacviTi sakiTxebis Sesaxeb da sxv. kontraqtoris
yovelTviuri angariSebi unda waredginos teqnikur zedamxedvelsa da
sagzao departaments.
teqnikuri zedamxedveli amzadebs yovelTviur angariSebs gmg
ganxorcielebisa da kontraqtoris mier garemosdacviTi moTxovnebis
Sesrulebaze. es angariSebi unda efuZnebodes kontraqtoris angariSebsa
da maTi Sinaarsis analizs. teqnikuri zedamxedveli afasebs, ramdenad
zustia kontraqtoris angariSebSi warmodgenili faqtobrivi informacia,
Seavsebs iq arsebul xarvezebs da Seafasebs kontraqtoris mier
gamoyenebuli Serbilebis RonisZiebebis adeqvaturobas. teqnikuri
zedamxedveli xazs usvams gmg-sTan nebismieri Seusabamobas, wamowevs
221
kontraqtoris mier aRZrul an zedamxedvelis mier gamovlenil mwvave
sakiTxebs da SeimuSavebs winadadebebs gamasworebeli qmedebebis Sesaxeb.
sagzao departamenti uzrunvelyofs, rom kontraqtorisa da
teqnikuri zedamxedvelis yovelTviuri angariSebi gmg ganxorcielebis
Sesaxeb da kontraqtoris garemosdacviTi saqmianobis Sesaxeb droulad
miewodeba garemosdacviT specialistebs departamentis SigniT sagzao
departamentis administraciaSi Semosvlis Semdeg. departamenti
garemosdacviTi specialistebis meSveobiT yovelkvartlurad warudgens
angariSebs msoflio banks samSeneblo samuSaoebis garemosdacviTi
Sesabamisobis Sesaxeb. amgvari angariSebi unda Seicavdes informacias
yvela identificirebul darRvevasa da gatarebul RonisZiebaze amgvari
darRvevis aRmosafxvrelad. sagzao departamenti Seatyobinebs msoflio
banks mniSvnelovani garemosdacviTi sakiTxis Sesaxeb nebismier dros,
regularuli angariSgebis grafikis miuxedavad.
gmg darRvevis gamosworeba
sagzao departamenti, rogorc samSeneblo samuSaoebis klienti,
pasuxismgebeli iqneba kontraqtoris mier xelSekrulebis pirobebis
dacvaze, rac moicavs gmg Sesrulebas. umniSvnelo darRvevisaTvis, rac
iwvevs droebiT, magram Seqcevad zians, kontraqtors miecema 48 sT
problemis gamosworebisa da garemos aRdgenisaTvis. Tuki aRdgeniTi
samuSaoebi damakmayofilebelia am periodis gasvlis Semdeg, sxva zomebi
ar miiReba. Tuki viTarebis gamosworeba ver xerxdeba am vadaSi, sagzao
departamenti daiqiravebs sxva kontraqtors aRdgeniTi samuSaoebis
sawarmoeblad, xolo am samuSaoebis Rirebulebas gamoaklebs damrRvevi
kontraqtoris Semdegomi gadaxdidan. mniSvnelovani darRvevisaTvis, rac
gamoiwvevs grZelvadiani an Seuqcevad zians, gaTvaliswinebulia
finansuri jarima xelSekrulebis fasis 1 % odenobiT aRdgeniTi
samuSaoebis Rirebulebis garda.
sagzao departamentis instituciuri SesaZleblobebi
sagzao departamentis SigniT, teqnikuri politikis departamentSi
arsebobs garemosdacviTi ganyofileba. amJamad, ganyofilebis
xelmZRvanelis garda, aq muSaobs ori garemosdacviTi specialist,
romelmac gaiara profesiuli treiningi samuSao adgilas msoflio
bankis teqnikuri daxmarebis farglebSi sagzao departamentSi. sagzao
departamentis amjamindeli garemosdacviTi SesaZleblobebi saWiroebs
gaZliarebas, raTa uzrunvelyofili iqnes sruli garemosdacviTi
Sesabamisoba proeqtis farglebSi. miuxedavad imisa, rom samuSaoebis
xarisxis yoveldRiuri kontroli gadabarebuli iqneba samuSaoebis
sainJinro zedamxedvlze, sagzao departaments udna hyavdes Sesabamisi
222
kadrebi, rom zedamxedveloba gauwios teqnikuri zedamxedvelis muSaobas
da SeimuSavos gadawyvetilebebi im sakiTxebis gadasawyvetad, romlebic
zedamxedvelma SeiZleba aRZras sagzao departamentis winaSe.
8.3 ganxorcielebis Rirebuleba
garemosdacviTi saqmianobis Rirebuleba, rac ukavSirdeba
samSeneblo saqmianobas, Seyvanili unda iyos mSeneblobis kontraqtSi.
mSenebelma kontratqorma unda gaiTvalsiwinos 10ha tyis moWris
samuSaoTa Rirebuleba. amave dros, sgd-m unda SeaTanxmos garemos dacvis
saministrosTan tyis kompensaciis programa. sakompensacio Rirebuleba
Sedis gmg-s biujetSi.
damatebiTi arqeologiuri kvelevebi SesaZloa moTxovnil iqnas
mSeneblobis nebarTvis misaRebad. Sesabamisi xarjebi gaTvaliswinebuli
unda iqnas mseneblobis biujetSi.
zogierTi mcire xarji mosalodnelia gzS da gmg sajaro
konsultaciebTan dakavSirebiT. maT dafaravs sagzao departamenti. Tuki daziandeba “saqarTvelos wiTeli nusxis” saxeobebi,
uzrunvelyofili unda iqnes am saxeobebis sakompensacio dargva
koeficientiT 1:10, ase rom, 1 moWrili xis nacvlad unda dairgas 10 xe garkveuli xarjebi ukavSirdeba garemosdacviTi da jandacvis
specialistebis daqiravebas da warmoadgens daaxloebiT 60 000 lars
yovelwliurad.
223
8.4 garemosdacviTi menejmentis gegma (matrica) mSeneblobis etapi
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
bunebrivi landSaftis ganadgureba (reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) trasis derefanSi. saqmianoba: miwis gawmenda, niadagis moSoreba da gaTxrebi
gzis gafarToebisa da marSrutis umniSvnelo koreqciis adgilebi
derefnis zustad dakvalvis Semdeg, miwis gawmendis samuSaoebis dawyebamde ganxorcieldeba winaswari kvleva faunisaTvis zianis miyenebis Tavidan acilebis mizniT (Ramurebis sacxovrebeli adgilebis gadamowmeba; derefanSi arsebuli budeebis gadamowmeba). gasaCexia 10ha tye. garemos dacvis saministrosTan SesaTanxmebelia kompensaciis programa. ormoebsa da TxrilebSi datovebuli iqneba joxebi, raTa mcire zomis ZuZumwovrebma SeZlon gamosvla.
miwis gawmendis samuSaoebis dawyebamde gaTxrebis dros dargvebis gegmis SemuSaveba mSeneblobis dawyebamde. ganxorcielebis dawyeba dasrulebamd e miwis gawmendidan aRdgenamde
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia3
3 garemos dacvis inspeqcias ara aqvs rutinuli monitoringis valdebuleba, magram mas gaaCnia uflebamosileba, rom saWiroebis SemTxvevaSi ganaxorcielos garemoze zemoqmedebis nebarTvis pirobebis Sesrulebis da gamoyenebuli karierebis eqspluataciis licenziebis arsebobis inspeqcia.
224
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
niadagis humusovani fenis (topsoili) Senaxvis qvemoT aRwerili praqtika iqneba ganxorcielebuli, xolo Senaxuli topsoili gamoyenebuli iqneba aRdgenisa da gamwvanebis dros. wiTel wignSi Setanili saxeobebis (muxa) moWris SemTxvevaSi ganxorcielebuli unda iqnes sakompensacio dargva koeficientiT 1:10;
bunebrivi landSaftis ganadgureba (reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) misasvlel gzebze, karierebze, narCenebis ganTavsebis adgilebSi, samSeneblo banakebSi da aRWurvilobis
banakebi; karierebi: (mag. ZinZas Wala) narCenebis ganTavsebis adgilebi, samSeneblo banakebi da aRWurvilobis ezoebi
winaswari kvleva florisa da faunisaTvis zianis miyenebis Tavidan acilebis mizniT; floris iSviaT an dacul saxeobebze zemoqmedebis Tavidan acilebis SeuZleblobis SemTxvevaSi unda daigegmos da ganxorcieldes dargvis programa; ormoebsa da TxrilebSi datovebuli iqneba joxebi, raTa mcire zomis
miwis gawmendis samuSaoebis dawyebamde gaTxrebis dros miwis gawmendidan aRdgenamde samSeneblo samuSaoebis dasrulebis Semdeg
daproeqtebisa da mSeneblobis kompania
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
225
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
ezoebSi.
ZuZumwovrebma SeZlon gamosvla; niadagis zeda fenis (topsoili) Senaxvis qvemoT aRwerili praqtika iqneba ganxorcielebuli, xolo Senaxuli topsoili gamoyenebuli iqneba aRdgenisa da gamwvanebis dros; SemuSavebuli da ganxorcielebuli iqneba gamwvanebis gegma;
mdinaris napiris lateraluri eroziaLU
md. ZinZas auzis mdinareebi
napirdamcavi dambisa da gabionebis proeqti CarTulia saproeqto dokumentaciaSi. damcavi nagebobebis mSenebloba proeqtis mixedviT.
mSeneblobis dros
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
226
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
gzis axali WrilebiT gaaqtiurebuli eroziuli procesebi da bunebrivi sadrenaJe gzebis droebiTi avseba danaleqiT. gzis yrilis qvemoT arsebuli miwis erozia daxuruli da Ria drenaJebidan koncentirebuli nakadebis gamo.
gzis mTel monakveTze
droebiTi an mudmivi antieroziuli RonisZiebebi gatardeba detaluri proeqtis mixedviT (droebiTi drenaJi, bio-leibebi an geo-teqstiluri safarebi, bermebi da sxv.). danaleqis zemoqmedebis Sesarbileblad ganxorcieldeba Semdegi zomebi: - miwis gadatana mxolod
mSral periodebSi; - yvelaze mowyvladi
niadagis ubnebis dacva mulCirebiT;
- sadrenaJe arxebsi dacva bermebiT, Calisa da qsovilis barierebiT;
- danaleqis Semkrebis damontaJeba.
mSeneblobiT gamowveuli eroziis Sesarbileblad gamoyenebuli iqneba Semdegi zomebi: - agebuli iqneba saTanado
zomis wvimis wylis arxebi;
- sadrenaJe milebi ise iqneba daproeqtebuli, rom Tavidan iqnes acilebuli kaskaduri
mSeneblobis dros
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
227
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
efeqti; - uzrunvelyofili iqneba
monacvleobiTi drenaJis struqturebi;
- wyalmimRebi zedapiri mopirkeTebuli unda iyos qviTa da betoniT.
eroziis zemoqmedebis qveS myof mdinareebSi gazrdili Sewonili danaleqi samSeneblo moednebsa da gzis axal Wrilebze, inertuli masalebisa da narCenebis ganTavsebis adgilebze; wylis xarisxis gauareseba da danaleqis gazrda
md. ZinZa Serbilebis strategia: Tavidan acileba droebiTi antieroziuli zomebis gatarebiT, rogoricaa droebiTi drenaJi, danaleqis droebiTi Semkrebebi da Semakavebeli guburebi da sxv.
- mowyvladi zedapirebis
dava naWriT;
- Semakavebeli guburebis
mowyoba danaleqis
moculobis
Sesamcireblad wylis
obieqtebSi CaRvramde.
mSeneblobis dros
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
niadagis humusovani fenis dakargva araswori Senaxvis gamo. samSeneblo
mTel marSrutze: gzis monakveTebze
kontraqtori ganaxorcielebs Semdegs: - niadagis humusovani
fenis moxsna 15 sm-mde siRrmeze da Senaxva yrilebSi, romelTa
mSeneblobis dros: topsoilis aRebidan aRdgenis dasrulebamde
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
228
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
samuSaoebi gavlenas moaxdens niadagis nayofier fenaze, romelic mdidaria mcenareebisa da mosavlisaTvis saWiro nivTierebebiT
simaRle ar aRemateba 2 m-s, xolo ferdobi – 1:2;
- niadagis humusovani fenis gadanawileba misi fizikur-qimiuri da biologiuri Tvisebebis SesanarCuneblad. Senaxuli topsoil gamoyelebuli iqneba zemoqmedebis qveS moqceuli ubnebsa da SemoTavazebuli gamwvanebis zolebSi;
- niadagis humusovani fenis yrilebis monitoringi, xolo nebismieri negatiuri pirobis aRmoCenis SemTxvevaSi makoreqtirebeli zomis gatareba, rogoricaa:
• anaerobuli mdgomareoba – yrilis gadabruneba an saventilacio xvrelebis Seqmna yrilSi;
• erozia – droebiTi damcavi Slamis barierebis Seqmna yrilebis irgvliv.
niadagis da niadagi – mTel kontraqtori mSeneblobis dros samSeneblo sagzao
229
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
zedapiruli wylebis dabinZureba navTobiT, sapoxi masalebiT, sawvaviTa da saRebaviT derefanSi, xidebsa da aRWurvilobis ezoebSi samSeneblo saqmianobisa da samSeneblo aRWurvilobis muSaobis Sedegad; mSeneblobaSi gamosayenebeli masalebi warmoadgens dabinZurebis potenciur wyaros sawvavis, sapoxi masalebis, qimiuri nivTierebisa da saSiSi masalebis arasworma Senaxvam da mopyrobam, aseve maTma potenciurma daRvram SeiZleba ziani miayenos garemosa da mSeneblobaSi dasaqmebuli muSebis janmrTelobas..
marSrutze; md. ZinZa
uzrunvelyofs Semdegs: - daRvrebze reatirebis
procedurebis momzadeba da gegmis wardgena sagzao departamentisaTvis dasamtkiceblad;
- mSeneblobaSi dasaqmebuli pirebis treiningi sawvavTan mopyrobasa da daRvris kontrolis procedurebSi;
- saSiSi nivTierebebis Senaxva yrilebze daluquli plastikatis furcelze minimum 100 m-Si wylis obieqtebidan. saSiSi narCenebi ar unda iqnes Senaxuli Semdeg adgilebSi:
• md. rionis an sxva mdinaris an xeobis napirebidan 100 m-Si;
• dasaxlebuli punqtebidan, kulturuli an arqeologiuri ubnebidan 500 m-Si;
• ekologiurad
kontraqtori
departamenti garemos dacvis inspeqcia
230
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
sensitiur zonebSI 1,2 3 da 4a;
- samSeneblo ubnebze sawvaviT gamarTvis dros gamoyenebuli iqneba Semwovi baliSebi da/an Cala daRvris minimizaciis mizniT. es baliSebi da Cana dawyobili iqneba sawvaviT gamarTvis dawyebamde. gruntisa da zedapiruli wylebis dabinZirebuli riski Semcirdeba an aRmofxvrili iqneba dabinZirebuli miwis dauyovnebliv moSorebiT. dabinZurebuli niadagi da absorbentebi moSorebuli, Senaxuli da damuSavebuli iqneba, rogorc saSiSi narCenebi. mniSvnelovani daRvris SemTxvevaSi Setyobineba gaegzavneba Sesabamis pasuxismgebeli pirs, samuSaoebi SeCerdeba dabinZurebis riskis aRmofxvramde. sawvaviT gamarTva yovelTvis
231
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
ngaxorcieldeba gamarTuli saTanado aRWurvilobis meSveobiT (mag. Sesabamisi zomis sacmebi) da mxolod gamocdili da kvalificiuri pirebis mier.
samSeneblo narCenebi derefnis gawvriv: - Warbi miwa da
qvebi, daSlili struqturebi, SefuTva da sxv.
- ayrili asfalti;
- betoni da
metalis konstruqciebi.
samSeneblo ubnebi
Sefasdes da, Tu saWiro gaxda, SemuSavdes narCeni inertuli masalisa da qvebis ganTavsebis gegma adgilobriv xelisuflebasTan SeTanxmebuli narCenebis ganTavsebis uzrunvelyofa; adgilobrivi mosaxleobisaTvis Warbi qvebis gadacema, rac darCeba gamoyenebis Semdeg; nebismieri narCenebis adgilobriv xelisuflebasTan SeTanxebul uaxloes nagavsayrelze ganTavseba. umTavresi mizania, ar daziandes Rirebuli landSafti an niadagi an
mobilizaciis stadia mSeneblobis dros mSeneblobis dros
daproeqtebisa da mSeneblobis kompania samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
232
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
sxva ekologiurad mowyvladi elementi. ayrili asfalti xelmeored unda iqnes gamoyenebuli. ayrili metalis konstruqciebi jarTad unda Cabardes. kadrebi, vinc CarTuli iqneba saSiS da arasaSiS narCenebTan mopyrobaSi, gaivlian specialur treinings Semdeg sferoebSi: - narCenebTan mopuroba; - narCenebis
gauvnebelyofa; da - narCenebis Senaxva. nebismieri saxis narCenis dawva samSeneblo ubanze akrZalulia, garda moWrili xeebisa da buCqebis naTalisa da mcire zomis totebisa, romlebic umjoesia daiwves, rom Tavidan iqnes acilebuli parazitebis gavrceleba.
mobilizaciis faza da mSeneblobis stadia
samSeneblo mTel - yvela samSeneblo mSeneblobis dros samSeneblo sagzao
233
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
transportisa da aRWurvilobis emisiebi, rac iwvevs haeris dabinZurebas
marSrutze soflebi gzis gaswvriv
transportisa da mowyobilobis emisiebis done unda Seesabamebodes saqarTvelos standartebs.
- nebismieri samsxvrevela da betonis qarxana ganTavsebuli iqneba dasaxlebuli punqtebis gareT.
- daculi iqneba Zravis movlis grafiki da standartebi da movlis pirobebi.
- yvela satransporto saSualeba da qarxana imgvarad iqneba Senaxuli, rom emisiebma ar Seuqmnas diskomforti muSebsa da adgilobriv mosaxleobas.
- uzrunvelyofili iqneba dizelis Zravebis sistematuri movla emisiebis minimizaciis uzrunvelsayofad, mag. sawvavis inJeqtorebis gawmenda. rutinuli movla unda Seesabamebodes maRal
kontraqtori
departamenti
234
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
standartebs, raTa uzrunvelyofili iqnes satransporto saSualebebis usafrTxoeba da emisiebis minimizacia.
- satransporto saSualebebis sawvaviT gamarTva ganxorcieldeba imgvarad, rom Tavidan iqnes acilebuli aqroladi organuli naerTebis narCeni emisiebi sawvavis sacmebisa da saqaCebisa da gadaxuruli rezervuarebis gamoyenebis meSveobiT (sawvavis Sesanaxad ar iqneba gamoyenebuli Ria konteinerebi).
mtvris warmoqmna samSeneblo ubnebze, masalebis dasawyobebis adgilebsa da misasvlel gzebze. mtveri warmoadgens diskomforts, rac iwvevs garemos
mTel marSrutze soflebi gzis gaswvriv
- gatarebuli iqneba yvela RonisZieba mtvris donis Sesamcireblad damgebi qarxnebisa da gadasatani samsxvrevelebidan wylis misxmiTa da Sekavebis sxva zomebiT;
- mSrali amindis dros inertuli masalebisa da qviSis gadamzidavi
mSeneblobis dros
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti
235
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
Sewuxebasa da muSebisa da adgilobrivi mosaxleobis janmrTelobaze zemoqmedebas
satransporto saSualebebi gadaxuruli iqneba brezentiT. samSeneblo ubnebi da saWiroebis mixedviT adgilobrivi gzebi morwyuli iqneba;
- muSebi uzrunvelyofili iqnebian saWiro aRWurvilobiT, mag. karierbze, qvebis msxvrevisas;
- gadazidvis gansazRvruli marSrutebis gamoyeneba da moZraobis siCqaris SezRudva moZraobis marTvis saTanado dagegmvis meSveobiT;
- samSeneblo masalebisa da dasawyobebis ubnebis gadaxurva.
satransporto saSualebebiT gamowveuli xmauriT dabinZureba mSeneblobis dros dasaxlebul punqtebSi, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT –
soflebi gzis gaswvriv
mayuCebis gamoyeneba aRWurvilobaze. rutinuli movla unda Seesabamebodes maRal standartebs, raTa Sesabamisi satransporto saSualebebi iyos usafrTxo da Semcirdes xmauris emisebi. adgilze gamoyenebadi yvela qarxana
mSeneblobis dros
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti
236
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
saqalaqo teritoriebsa da mWidrod dasaxlebul soflebSi. adgilobrivi xmauri
sistematurad iqneba Semowmebuli, raTa iyos gamarTuli da Semcirdes xmauris done. unda aikrZalos Ramis samuSaoebi dasaxlebuli punqtebis siaxloves.
daavadebis gadamtani veqtorebis – koRoebisaTvis droebiTi gasamravlebeli habitatebis Seqmna, mag. mzian adgilas damdgari wylis gubeebi. es gubeebi SeiZleba dadges Ria da daxurul karierebze da sxv. rac xelsayrel pirobebs qmnis koRoebisa da daavadebebis gadamtani sxva veqtorebisaTvis.
mTel marSrutze
gazafxulamde yvela guburis moSoreba. reliefisa da landSaftis aRdgena.
mSeneblobis dros
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti
zemoqmedeba arqeologiur ubnebsa da sapovrebze
mTel marSrutze gansakuTrebiT s.zarzmis ubani
mudmivi monitoringi miwis gawmendis samuSaoebisa da gaTxrebis dros.
mSeneblobis dawyebamde; mSeneblobis dros
arqeologi CAS-dan samSeneblo
sagzao departamenti kulturis
237
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
samSeneblo samuSaoebis SeCereba arqeologiuri aRmoCenis SemTxvevaSi. aucilebeli arqeologiuri samuSaoebi Catareba mSeneblobis ganaxlebamde. sapovrebis konservacia
kontraqtori saministro
xelaxali biologiuri dabinZureba miwis samuSaoebis dros samarxebisa da daavadebis adgilebTan axlos (mag. jilexis araregistrirebuli samarxebi)
mTel marSrutze
miwis gawmendis samuSaoebisa da gaTxrebis dros mudmivi monitoringi. mSeneblobis SeCereba namarxis aRmoCenis SemTxvevaSi. veterinaruli departamentis adgilobrivi samsaxuris Setyobineba. veterinaruli damuSaveba samuSaoebis ganaxlebamde
mSeneblobis dros
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti
tarebis safrTxiani pirobebi ubnebze, sadac mSenebloba kveTs adgilobriv gzebs
soflebi gzis gaswvriv
gzebze saTanado moniSvnisa da usafrTxoebis niSnebis ganTavseba, rac moicavs ganaTebas. mZRolebis instruqtaJi
mSeneblobis dros
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti
saboloo aRdgena da xangrZlivvadiani antieroziuli zomebi
mTel marSrutze
yvela samSeneblo ubanze (garda im adgilebisa, sadac gaivlis gza da damxmare infrastruqtura) unda ganxorcieldes pirvandeli mdgomareobis aRdgena (reliefi, topsoili, mcenareuli safari). vinaidan trasis gaumjobesebisaTvis
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti
238
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
saWiroa buCqebis Zalze mcire raodenobis gaCexva, topsoilis Senaxva aseve sakmarisia bunebrivi balaxovani safaris aRsadgenad
xeebis Wris gegma da sakompensacio programa
tyeebi sakompensacio dargvis programa unda SeTanxmdes garemos dacvis saministrosTan. Cveni SeTavazebaa dargvis proporcia 1:10 (erTi moWrili xis sanacvlod 10 nergis dargva) wiTeli nusxis saxeobebisaTvis da proporcia 1:2-Tan wiTel nusxaSi ar Sesuli saxeobebisaTvis. daculi unda iqnas wiTel wignSi Sesuli saxeobebis bunebrivi garemodan amoRebis procedurebi dam iwis nakveTebis satyeo fondidan amoRebis procedurebi.
SemuSavdes mSeneblobis dawyebamde ganxorcieldes dasrulebis Semdeg
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti
transportis moZraobasTan dakavSirebuli avariebis riski, ramac SeiZleba
mTel marSrutze
- gzebze saTanado moniSvnisa da usafrTxoebis niSnebis ganTavseba, rac moicavs ganaTebas. mZRolebis
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti
239
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
gamoiwvios momwamlavi nivTierebebis gaJonva, asafeTqeblis aqtivacia, sicocxlis dazianeba an mospoba (ixileT msoflio bankis garemosdacviTi wyaro wigni: “saSiSi masalebis marTvis” ganyofileba)(ixileT “sazogadoebis janmrTelobisa da usafrTxoebis” ganyofileba)
instruqtaJi; - avariuli daRvrebis
Sedegad miyenebuli zianis usafrTxoebis zomebisa da avariul situaciebze reagirebis gegmis SemuSaveba da ganxorcieleba;
- specialuri marSrutebis gamoyofa saSiSi masalebis gadasazidad;
- samSeneblo transportis regulireba, raTa man xeli ar SeuSalos Cveulebriv moZraobas;
- momwamlavi narCenebis gadazidvis akrZalva ekologiurad mowyvlad ubnebsa da dasaxlebebSi.
karierebi karierebis eqsploatacia gzis yrilebis, xidebis misasvlelebis mSeneblobisaTvis, miwis potenciuri dakargvisa da degradaciis riskiT karierebis gazrdili eqsploataciis
savaraudod, md. ZinZas Walebi
inertuli masalebi mopovebuli iqneba ukve arsebuli karierebidan, romlebic aRWurvili arian saTanado licenziiT. licenziebis moqmedebis kontroli (licenzia gaicema garemos da bunebrivi resursebis saministros mier eqsploataciis limitebisa da aRdgenis valdebulebebis
mSeneblobis dros
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
240
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
potenciuri zemoqmedeba iqtiofaunaze, gruntis wylebsa da landSaftze
miTiTebiT). saWorpenos SemTxvevaSi
gaixsneba axali karierebi da saTanado licenziebi mopovebuli iqneba energetikisa da bunebrivi resursebis saministrosgan.
gatardeba RonisZiebebi
niadagis konservaciisaTvis. karieris daxurvis Semdeg ganxorcieldeba niadagis aRdgena licenziis pirobebis Sesabamisad.
satransporto
saSualebebis moZraobis kontroli karierebze. Tavidan unda iqnes acilebuli wylis obieqtebis gadakveTa, navTobis an sawvavis daRvra, unda Semowmdes satransporto saSualebis gamarTuloba.
asfalto-betonis qarxnis kontraqti unda daidos mSeneblobis dros samSeneblo sagzao
241
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
qarxana
ganlagebis adgili
mxolod licenziis mqone mimwodebelTan, visac aqvs aucilebeli garemosdacviTi nebarTvebi.
Tuki samSeneblo
kontraqtori gadawyvets sakuTari qarxnebis damontaJebas da gamoyenebas, unda moamzados gzS da miiRos garemoze zemoqmedebis nebarTva
kontraqtori
departamenti
samSeneblo banakebi potenciuri zemoqmedeba, rac ukavSirdeba banakis mSeneblobasa da gamoyenebas, SeiZleba Sejamdes Semdegnairad: - banakis
mSeneblobis dros mcenareuli safaris moSoreba;
- topsoilis potenciuri dazianeba;
- sawvavis Senaxvasa da sawvaviT gamarTvasTan
banakebi - narCenebis marTvis saukeTeso praqtika samSeneblo banakebisaTvis (ix. danarTi 7)
- proeqti ganxorcieldeba p. 8.1.1.13 miTiTebuli standartebisa da reglamentebis Sesabamisad
- mSenebeli muSebi sacxovreblad ganaTasvseT axlomdebare soflebSi naqiraveb binebSi. didi banakebis mowyobisa da sacxovrebeli zonis Seqmnis SemTxvevaSi
mSeneblobis dros
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
242
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
dakavSirebuli dabinZureba;
- kanalizaciasTan dakavSirebuli dabinZureba;
- narCenebis marTva.
sayofacxovrebo kanalizacia moawyveT standartebis Sesabamisad.
- dabinZurebis Tavidan acilebis zomebi: sawvaviT gamarTvis saTanado mowyoba, narCenebis marTva;
- niadagis humusuri fenis Senaxva yvela pirobis dacviT;
- niadagis humusuri fenis da mcenareuli safaris aRdgena.
eqsploataciis faza
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
bunebrivi landSaftis grZelvadiani degradacia
banakebi; karierebi
landSaftis aRdgena bunebriv mdgomareobamde (ramdenadac SesaZlebelia). landSaftisa da mcenareuli safaris
samSeneblo samuSaoebis dasruleba
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti garemos dacvis
243
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
(reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) misasvlel gzebze, karierebze, narCenebis ganTavsebis adgilebSi, samSeneblo banakebSi da aRWurvilobis ezoebSi.
aRdgena, gamwvaneba, vizualuri zemoqmedebebis Serbileba, ubnebis pirvandel mdgomareobamde aRdgena, ramdenadac es SesaZlebelia
grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti
inspeqcia
gzis axali WrilebiT gaaqtiurebuli eroziuli procesebi da bunebrivi sadrenaJe gzebis droebiTi avseba danaleqiT. gzis yrilis qvemoT arsebuli miwis erozia daxuruli da Ria drenaJebidan koncentirebuli nakadebis gamo. zemoqmedebis xasiaTi:
mTel marSrutze
Serbilebis strategia: grZelvadiani gamosworeba; landSaftisa da reliefis aRdgena; xangrZlivvadiani sadrenaJe sistemebsia da antieroziuli konstruqciebis montaJi. - reliefis, niadagisa da
mcenareuli safaris aRdgena;
- xanrgrZlivvadiani sadrenaJe sistemebisa da mudmivi monitoringis ganxorcieleba;
- danaleqis Semkrebis dayeneba; erodirebuli zedapiris gamwvaneba umokles SesaZlo vadaSi;
mSeneblobis stadia; mSeneblobis Semdgomi
samSeneblo kontraqtori grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
244
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
grZelvadiani. reliefis, sadrenaJe pirobebis Secvna, miwis gawmenda SeiZleba iwvevdes eroziis procesebis nel, magram stabilur gaaqtiurebas
- drenaJis milebis raodenobis gazrda;
- drenaJis milebis ganTavseba kaskaduri efeqtis Tavidan asacileblad;
- mimRebi zedapiris mopirkeTeba qviTa da betoniT;
- grZelvadiani monitoringi da movla.
landSaftis danawevreba yrilebisa da Rrma WrilebiT, inertuli masalebiTa da karierebiT. naiarevi landSafti (gzis WrilebiT, aqtivizirebuli mewyerebiTa da cvnebiT da sxv. danawevreba)
gzis axali Wrilebi
- gzispira mcenareulobis Senaxva da/an aRdgena;
- landSaftTan Serwyma arqiteqturuli daproeqtebis dros;
- danawevrebuli zedapiris gamwvaneba.
mSeneblobis stadia; mSeneblobis Semdgomi movla
samSeneblo kontraqtori grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
eroziis zemoqmedebis qveS myof mdinareebSi gazrdili Sewonili danaleqi samSeneblo moednebsa da gzis axal Wrilebze, inertuli
md. ZinZa
Serbilebis strategia: grZelvadiani gamosworeba; landSaftisa da reliefis aRdgena; xangrZlivvadiani sadrenaJe sistemebsia da antieroziuli konstruqciebis montaJi; reliefis, niadagisa da mcenareuli safaris aRdgena.
samSeneblo kontraqtori grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
245
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
masalebisa da narCenebis ganTavsebis adgilebze; wylis xarisxis gauareseba da danaleqis gazrda zemoqmedebis xasiaTi: grZelvadiani. reliefis, sadrenaJe pirobebis Secvna, miwis gawmenda SeiZleba iwvevdes eroziis procesebis nel, magram stabilur gaaqtiurebas
erodirebuli zedapiris gamwvaneba umokles SesaZlo vadaSi.
niadagisa da wylis dabinZureba navTobiT, sapoxi masalebiT, sawvaviTa da saRebaviT trasis gaswvriv
mTel marSrutze
navTobis damWerebis dayeneba did xidebTan (xidi #1 da #2); sawvaviT gasamarTi standartuli sadgurebisa da SemkeTebeli saamqroebis uzrunvelyofa trasaze.
mSeneblobis dasrulebis Semdeg
grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti
sagzao departamenti
haeris dabinZureba gadasatani asfaltis qarxnebidan SekeTebis samuSaoebis dros
mTel marSrutze
haeris dabinZurebis kontrolis mowyobilobebis danergva da eqsploatacia
SekeTebis samuSaoebis dros
sagzao departamenti zedamxedvelobs SekeTebis ganamxorcielebeli kontraqtoris
sagzao departamenti
246
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
saqmianobas moZraobiT gamowveuli haeris dabinZureba dasaxlebul teritoriebze, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT saqlaqo dasaxlebebSi da mWidrod dasaxlebul soflebSi. adgilobrivi mtveri
soflebi gzis gaswvriv
- haeris xarisxisa da moZraobasTan dakavSirebuli emisiebis monitoringi (maT Soris, satransporto sasualebebis emisiebis Semowmeba);
- moZraobasTan dakavSirebuli emisiebis SezRudvis politikisa da normativebis SemuSaveba (sawvavis xarisxis normativi da sxv.);
- Zravis movlis garfikebisa da standartebis dacva (an alternatiuli sawvavis gamoyeneba) haeris dabinZurebis Sesamcireblad;
- gzispira gamwvaneba axlomdebare soflebze emisiebis zemoqmedebisgan dacvisa da SerbilebisaTvis.
samSeneblo kontraqtori grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti
garemos dacvis saministro
moZraobiT gamowveuli xmauriT dabinZureba dasaxlebul teritoriebze, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT
soflebi gzis gaswvriv
- maRali gaumtari kedlebi – xis an qvis/aguris;
- Zravis movlis garfikebisa da standartebis dacva;
- gzispira gamwvaneba axlomdebare soflebze emisiebis zemoqmedebisgan dacvisa da
samSeneblo kontraqtori grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti
garemos dacvis saministro
247
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
saqlaqo dasaxlebebSi da mWidrod dasaxlebul soflebSi.
SerbilebisaTvis; - sazogadoebrivi
trasnportisa da moZraobis marTvis gaumjobeseba.
gzispira nagavi
mTel marSrutze
- ganTavsebis infrastruqturis mowyoba;
- nagavsawinaaRmdego kanonebisa da normativebis mxardaWera.
adgilobrivi mmarTveloba da sagzao departamenti uzrunvelyofs Sesabamis infrastruqturas, xolo garemos dacvis saministros regionuli samsaxurebi zedamxedvelben standartebTan Sesabamisobas
sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia
adamianTa da cxovelTa daavadebebis gamomwvevi veqtorebis gadadgilebis axali marSrutebis Seqmna. daavadebebis, parazitebis, sarevelebisa da sxva arasasurveli organizmebis
mTel marSrutze
mcenareTa da cxovelTa sanitaruli momsaxurebis Seqmna da Sesabamisi ubnebis kontroli (ara lokalurad mocemuli proeqtis farglebSi, aramed mTeli trasis gasakontroleblad)
eqsploataciis dros
sabaJo samsaxurebi, jandacvis saministros sanitaruli zedamxedvelobis inspeqcia da soflis meurneobis saministros sakvebis usafrTxoebis, veterinaruli da
sagzao departamenti
248
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
gavrcelebis gadamcemi derefnis Seqmna
mcenareTa dacvis erovnuli samsaxuri
moZraobiT warmoqmnili da transportiT gadatanili mtvriT gamowveuli safrTxe janmrTelobisaTvis
mTel marSrutze
zemoqmedeba minimaluri asfaltiT mopirkeTebuli trasisaTvis. mtvris kontroli SesaZlebelia wylis misxmiT
eqsploataciis dros
sagzao departamenti
sagzao departamenti
saxlidan yanamde marSrutisaTvis dabrkolebis Seqmna, mgzavrobis drois gazrda
soflebi gzis gaswvriv
kvanZebis (daaxloebiT yovel 3 km-Si) mowyobam Searbila es potenciuri zemoqmedeba. ixileT gansaxlebis samoqmedo gegma
daproeqtebis dros
samSeneblo kontraqtori
sagzao departamenti
transportis moZraobasTan dakavSirebuli avariebis riski, ramac SeiZleba gamoiwvios momwamlavi nivTierebebis gaJonva, asafeTqeblis aqtivacia, sicocxlis dazianeba an mospoba (ixileT msoflio bankis garemosdacviTi wyaro wigni: “saSiSi masalebis marTvis”
mTel marSrutze
saSiSi masalebis gadatanis maregulirebeli kanonmdeblobisa da kanonis aRsrulebis meqanizmis Seqmna. avariuli situaciebisadmi mzauobis uzrunvelyofa, avariul situaciebze reagirebis seqtoruli (sagzao departamenti) da erovnuli gegmebis momzadeba da ganxorcileba, rac exeba bunebriv da teqnogenur safrTxeebs (momzadda Sinagan saqmeTa saministros mier 2006 w);
• DusafrTxoebis zomebis SemuSaveba da ganxorcieleba, avariul
eqsploataciis dros
garemos dacvis saministro Sinagan saqmeTa saministro sagzao departamenti
sagzao departamenti
249
zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis
zomebi/Rirebulebebi periodi
pasuxismgebloba ganxorcielebaze
pasuxismgebloba monitoringze
ganyofileba)(ixileT “sazogadoebis janmrTelobisa da usafrTxoebis” ganyofileba) gazrdili moZraobiT gamowveuli avariebi
situaciebze reagirebis gegmis Seqmna avariuli daRvrebis Sedegad gamowveuli zianis lokalizaciisaTvis;
• saSiSi masalebis gadazidvis specialuri marSrutis SemuSaveba;
• momwamlavi nivTierebebis transportirebis regulireba safrTxis Sesamcireblad;
• momwamlavi narCenebis transportirebis akrZalava ekologiurad sensitiuri teritoriebis gavliT.
250
8.5 garemosdacviTi monitoringis gegma (matrica) mSeneblobis faza
faza
ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)
sad? (sadac unda ganxorciel
des parametris monitoring
i)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an
sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
masalebis miwodeba
ificialuri dasturi an moqmedi licenzia
masalebis mimwodebeli (asfalti, cementi da xreSi)
Semowmeba sanam xeli moewereba masalebis miwodebis xelSekrulebas
jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa
ar gamoiyeneba
qarxnis operatori; samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento
masalebis
satvirTo manqanebi gadaxurul/dasveleb
samSeneblo ubani da
zedmxedveloba winaswar SeuTanxmebeli
jandacvis moTxovnebi
minimumi Setanili
samSeneblo
251
faza
ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)
sad? (sadac unda ganxorciel
des parametris monitoring
i)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an
sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
gadatana grafikisa da dadgenili marSrutis mixedviT
uli unda iqnes. masalebis trasnportirebasTan dakavSirebuli mtveri da gamofrqvevebi
misasvleli gza
Semowmeba samuSao saaTebSi
s dacvis uzrunvelyofa. usafrTxoebis uzrunvelyofa da moZraobisaTvis dabrkolebis Seqmnis Semcireba
zedamxedvlobis kontraqtebSi
kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento
topsoilis moSorebis stadia. saboloo arDgena
topsoilis Senaxva. aRdgena. eroziis kontroli. landSaftis ganadgureba; vizualuri zemoqmedebebi
samSeneblo ubani
zedmxedveloba perioduli (winaswar SeuTanxmebeli Semowmeba samuSao saaTebSi); topsoilis moSorebidan samuSaoebis dasrulebamde
samSeneblo standartebsa, garemosdacviT normebsa da gmg moTxovnebTan Sesabamisob
minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi
samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli
252
faza
ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)
sad? (sadac unda ganxorciel
des parametris monitoring
i)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an
sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
a saagento
samSeneblo samuSaoebi
xmauris doneebi; aRWurviloba
samSeneblo ubani
Semowmeba; Sesabamisobis monitoringi (Zravis movla, mayuCebis gamoyeneba, RamiT muSaobis SezRudva da gmg sxva moTxovnebi) xmauris gamzomi xelsawyo
perioduli (saSualod TveSi erTxel); mxolod saCivrebis SemTxevaSi
jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa. samSeneblo teqnikis zogadi gamarTuloba da dasaxlebul punqtebTan muSaobis SezRudva ubnisaTvis aucilebel saqmianobamde
minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi
samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento garemos dacvis saministro zedamxedveli saagento
253
faza
ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)
sad? (sadac unda ganxorciel
des parametris monitoring
i)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an
sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
warmoadgens erTaderT efeqtur gzas xmauris kontrolisaTvis
samSeneblo samuSao
vibracia samSeneblo ubani
zedamxedveloba winaswar SeuTanxmebeli Semowmeba; saCivrebis midevneba
jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa.
minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi
samSeneblo kontraqtori; zedamxedveli saagento
samSeneblo samuSao
mtveri da haeris dabinZureba (mari nawilakebi, Sewonili myari nawilakebi,
samSeneblo ubanze an mis maxloblad
vizualurad masalebis miwodebisas da periodulad mSral sezonis dros
jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa.
minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqte
samSeneblo kontraqtori;
254
faza
ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)
sad? (sadac unda ganxorciel
des parametris monitoring
i)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an
sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
aqroladi mZime metalis nawilakebi)
mSeneblobis manZilze
garemosdacviT normebsa da moTxovnebTan Sesabamisoba
bSi sagzao departamentis zedamxedveli saagento
mTeli mSeneblobis manZilze
moZraobis usafrTxoeba/transporti/qveiT mosiaruleTa misasvlelebis xilvadoba/Sesabamisi niSnebi
samSeneblo ubani
dakvirveba yovelkvireulad saRamos
Sesabamisobis uzrunvelyofa
minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi
samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento
mTeli mSenebl
masalebisa da narCenebis Senaxva,
masalebisa da
dakvirveba maalebis miwodebisas da
dabinZurebis
minimumi Setanili
samSeneblo
255
faza
ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)
sad? (sadac unda ganxorciel
des parametris monitoring
i)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an
sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
obis manZilze
mopyroba, gamoyeneba. wylisa da niadagis xarisxi (Sewonili myari nawilakebi, navTobi da sxv.)
narCenebis Senaxvis adgilebi; Camonadeni ubnidan; masalebis Senaxvis adgilebi; Camorecxili teritoria
periodulad mSeneblobis manZilze (saSualod kviraSi erTxel), gansakuTrebis naleqebis dros (wvima/Tovli/sxv.)
Semcirebis uzrunvelyofa; samSeneblo standartebsa, garemosdacviT normebsa da gmg moTxovnebTan Sesabamisoba
zedamxedvlobis kontraqtebSi
kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento
mTeli mSeneblobis manZilze
narCenebis marTva mSeneblobis yvela ubani; banakebi
dakvirveba yovelkvirelad
dabinZurebis Semcirebis uzrunvelyofa; samSeneblo standartebsa,
minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi
samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis
256
faza
ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)
sad? (sadac unda ganxorciel
des parametris monitoring
i)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an
sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
garemosdacviT normebsa da gmg moTxovnebTan Sesabamisoba
zedamxedveli saagento
mTeli mSeneblobis manZilze
aRWurvilobis movla da sawvaviT gamarTva. . wylisa da niadagis xarisxi (Sewonili myari nawilakebi, navTobi, sawvavi da sxv.)
sawvaviT gamarTvisa da aRWurvilobis movlis infrastruqtura; Camonadeni ubnidan; masalebis Senaxvis adgilebi
dakvirveba maalebis miwodebisas da periodulad mSeneblobis manZilze (saSualod kviraSi erTxel), gansakuTrebis naleqebis dros (wvima/Tovli/sxv.)
dabinZurebis Semcirebis uzrunvelyofa
minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi
samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento
257
faza
ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)
sad? (sadac unda ganxorciel
des parametris monitoring
i)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an
sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
mTeli mSeneblobis manZilze
zemoqmedeba arqeologiur ubnebsa da sapovrebze
miwis samuSaoebis ganxorcielebis yvela ubani
dakvirveba mudmivi/yoveldRiuri
kulturuli memkvidreobis dacvis uzrunvelyofa
minimaluri
samSeneblo kotnraqtori; zedamxedveli saagento
mTeli mSeneblobis manZilze
xelaxali biologiuri dabinZureba miwis samuSaoebis dros namarxebsia da miwaSi Cafuli infeqciuri kerebis siaxloves (mag. jilexi)
miwis samuSaoebis ganxorcielebis yvela ubani
dakvirveba mudmivi/yoveldRiurad
jandacvis uzrunvelyofa
minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi
mSeneblobis savele oficeri; sagzao departamentis zedamxedveli saagento; veterinaruli departame
258
faza
ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)
sad? (sadac unda ganxorciel
des parametris monitoring
i)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an
sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
nti mTeli mSeneblobis manZilze
infrastruqturuli elementebis dacva
eleqtrogadamcemi xazebis, milsadenebis gadakveTa
dakvirveba Sesabamis ubnebze mSeneblobis dros
infrastruqturis dacvis uzrunvelyofa
minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi
samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento
mSeneblobis dros
sakompensacio gamwvanebis programa
garemos dacvis saministrosTan SeTanxmebuli adgilebi
dakvirveba mSeneblobis dros
florisa da landSaftisTvis miyenebuli zianis anazRaureba
minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi
samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis
259
faza
ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)
sad? (sadac unda ganxorciel
des parametris monitoring
i)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an
sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
zedamxedveli saagento garemos dacvis saminsitro
mSeneblobis dros
samSeneblo ubnebis aRdgena
samSeneblo ubnebi, gzis marSruti, karierebi, banakebi
dakvirveba mSeneblobis dros, mSeneblobis dasrulebis Semdeg konkretul monakveTebze
im samSeneblo ubnebis aRdgena, romlebic ar moeqca derefanSi
samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento
mSeneblobis dros
samSeneblo narCenebis ganTavseba
samSeneblo ubnebi, gzis marSruti,
dakvirveba mSeneblobis dros, mSeneblobis
dabinZurebis Tavidan acileba da
samSeneblo kontraqt
260
faza
ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)
sad? (sadac unda ganxorciel
des parametris monitoring
i)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an
sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
karierebi, banakebi
dasrulebis Semdeg konkretul monakveTebze
landSaftebis dacvis uzrunvelyofa
ori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento
mTeli mSeneblobis manZilze
piradi dacvis saSualebebi. jandacvis sakiTxebi transportisaTvis asaqcevis mowyoba
samSeneblo ubnebi
Semowmeba winaswar SeuTanxmebeli Semowmeba muSaobis dros
jandacvis moTxovnebTan Sesabamisobis uzrunvelyofa
minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi
samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento
eqsploataciis faza
261
faza
ra? (parametri, romlis
monitoringic unda
ganxorcieldes)
sad? (sadac unda
ganxorcieldes
parametris monitorin
gi)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
mTeli eqsploataciis manZilze
bunebrivi landSaftis grZelvadiani degradacia trasis mimdebare zolebsa da ferdobebze. mewyerebis, qvaTa cvenebisa da sxva bunebrivi saSiSi procesebi ganviTareba. vizualuri zemoqmedebebi. drenaJis reJimis Secvla, erozia, mcenareuli safaris degaradacia
mTel marSrutze
Odakvirveba Qyovelkvartluri eroziisgan dacvis uzrunvelyofa, aRdgena da vizualuri zemoqmedebebis Serbileba
ar gamoiyeneba
sagzao departamenti personalurad aris pasuximsgebeli sainJinro da garemosdacviT monitoringze
mTeli eqsploatac
eroziis zemoqmedebis
mdinareebis
Odakvirveba Qyovelkvartluri wylis dacvis
minimaluri
sagzao departamen
262
faza
ra? (parametri, romlis
monitoringic unda
ganxorcieldes)
sad? (sadac unda
ganxorcieldes
parametris monitorin
gi)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
iis manZilze
qveS moqceul nakadebSi saSualo Sewonili danaleqis gazrda
maxloblad
uzrunvelyofa
tis savele oficeri
mTeli eqsploataciis manZilze
asfaltis qarxnebiT gamowveuli haeris dabinZureb SekeTebis dros
mTel marSrutze
dakvirveba; qarxnis teqnikuri gamarTulobis Semowmeba
erTxel SekeTebis samuSaoebis dawyebamde
dabinZurebis Semcireba
minimaluri
mTeli eqsploataciis manZilze
narCenebisa da dabinZurebis rutinuli marTva; gzispira nagavi da sawvaviT umniSvnelo dabinZureba
mTel marSrutz
dakvirveba yovelTviuri narCenebis marTva da dabinZurebis Semcireba
minimaluri
sagzao departamentis savele oficeri
mTeli eqsploatac
moZraobiT gamowveuli
dasaxlebuli
dakvirveba; sinjebis
yovelkvartluri/wliuri
dabinZurebi Semcireba
minimaluri
garemos dacvis
263
faza
ra? (parametri, romlis
monitoringic unda
ganxorcieldes)
sad? (sadac unda
ganxorcieldes
parametris monitorin
gi)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
iis manZilze
haeris dabinZureba
punqtebis maxloblad
aReba/analizi saministro
mTeli eqsploataciis manZilze
moZraobiT gamowveuli xmauri
dasaxlebuli punqtebis maxloblad
yovelkvartluri/wliuri
xmaurisgan dacva da jandacvis moTxovnebTan Sesabamisoba
minimaluri
garemos dacvis saministro
mTeli eqsploataciis manZilze; gansakuTrebuli yuradReba epidemiebisa da mcenareTa daavadebebis
mcenareTa/veterinarul-sanitaruli zomebi
specialuri wertilebi
tvirTis serTifikatebis Semowmeba; specialuri procedurebi
daavadebebis gavrcelebis Tavidan acileba
minimaluri
mcenareTa dacvis inspeqcia
264
faza
ra? (parametri, romlis
monitoringic unda
ganxorcieldes)
sad? (sadac unda
ganxorcieldes
parametris monitorin
gi)
rogor? (rogor unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi./monitoringis
saSualebebis tipi/?)
rodis? (rodis unda
ganxorcieldes parametris
monitoringi – azomvebis sixSire an sistematurad)
ratom? (ratom unda
ganxorciedels
parametris monitoringi (pasuxi ar aris
aucilebeli))
Rirebuleba
pasuxismgebeli
organizacia
afeTqebebis dros mTeli eqsploataciis manZilze
avariuli situaciebisadmi mzaoba
avariul situaciebze regariebis ofisebi; simulacia-treiningi
avariul situaciebze regariebis ofisebi; simulacia-treiningi
yovelwliuri avariuli situaciebisadmi mzaoba; samaSvelo operaciebi; dabinZurebis Semcireba
minimaluri
garemos dacvis saministro Sinagan saqmeTa saministro sagzao departamenti
265
9. sazogadoebasTan konsultaciebi 9.1 saqarTvelos kanonmdebloba da moTxovnebi
2000 w aprilSi saqarTvelom moaxdina orhusis konvenciis
ratificireba. es konvencia uzrunvelyofs sazogadoebis uflebas
informaciis misawvdomobaze, mosaxleobis monawileobasa da
marTlmsajulebis xelmisawvdomobas, monawileobas mTavrobis mier
gadwyvetilebis miRebis procesSi adgilobrivi, erovnuli da tran-
sasazRvro garemosdacviT sakiTxebze. igi yuradRebas amaxvilebs
sazogadoebisa da sajaro xelisuflebis urTierTqmedebaze.
saqarTvelos kanoni “garemoze zemoqmedebis nebarTvis Sesaxeb”
(2008) adgens konsultaciis procedurebs gzS procesSi da
gansazRvravs vadebs sajaro ganxilvisa da konsultaciisaTvis,
kerZod:
1. საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გზშ-ის ანგარიშის ნებართვის გამცემი ადმინისტრაციული ორგანოსათვის წარდგენამდე მოაწყოს მისი საჯარო განხილვა (ხოლო თუ საქმიანობა საჭიროებს მშენებლობის ნებართვას, საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვა მოაწყოს მშენებლობის ნებართვის გამცემი ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ „ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრული მშენებლობის ნებართვის გაცემის მეორე სტადიის პროცედურის დაწყებამდე).
2. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის მოწყობის მიზნით საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გამოაქვეყნოს თავის მიერ დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაცია. ინფორმაცია უნდა გამოქვეყნდეს როგორც ცენტრალურ პერიოდულ ბეჭდვით ორგანოში, ისე იმ თვითმმართველი ერთეულის ადმინისტრაციული ტერიტორიის ფარგლებში არსებულ პერიოდულ ბეჭდვით ორგანოში (ასეთის არსებობის შემთხვევაში), სადაც დაგეგმილია საქმიანობის განხორციელება.
3. დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაცია უნდა შეიცავდეს: ა) დაგეგმილი საქმიანობის მიზნებს, დასახელებასა და ადგილმდებარეობას;
ბ) მისამართს, სადაც საზოგადოების წარმომადგენლებს შეეძლებათ დაგეგმილ საქმიანობასთან დაკავშირებული დოკუმენტების (მათ შორის, გზშ-ის ანგარიშის) გაცნობა; გ) საზოგადოების წარმომადგენელთა მოსაზრებების წარდგენის ვადას; დ) გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის მოწყობის დროსა და ადგილს.
266
4. საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია: ა) ბეჭდვით ორგანოში დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან ერთი კვირის ვადაში ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოში (ხოლო ამ კანონის მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში – მშენებლობის ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოშიც) წარადგინოს გზშ-ის ანგარიშის როგორც დოკუმენტური, ისე ელექტრონული ვერსიები;
ბ) დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან 45 დღის განმავლობაში მიიღოს და განიხილოს საზოგადოების წარმომადგენლებისაგან წერილობითი სახით წარმოდგენილი შენიშვნები და მოსაზრებები;
გ) დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან არა უადრეს 50 და არა უგვიანეს 60 დღისა მოაწყოს გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვა თავის მიერ დაგეგმილ საქმიანობასთან დაკავშირებით;
დ) გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვაზე უზრუნველყოს შესაბამისი ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების, საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს, საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროსა და სხვა დაინტერესებული ადმინისტრაციული ორგანოების წარმომადგენლების წერილობითი მიწვევა.
5. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვაზე დასწრების უფლება აქვს საზოგადოების ნებისმიერ წარმომადგენელს.
6. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვა ეწყობა იმ თვითმმართველი ერთეულის ადმინისტრაციულ ცენტრში, სადაც დაგეგმილია საქმიანობის განხორციელება.
kanonis me-7 muxlis Tanaxmad, 1. საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გზშ-ის ანგარიშის
საჯარო განხილვიდან 5 დღის ვადაში უზრუნველყოს გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის შედეგების შესახებ ოქმის გაფორმება, რომელიც დეტალურად უნდა ასახავდეს გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვისას გამოთქმულ შენიშვნებსა და მოსაზრებებს. ოქმს ხელს აწერენ საქმიანობის განმახორციელებელი (ან მისი უფლებამოსილი წარმომადგენელი) და შესაბამისი ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების, საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსა და საქართველოს ეკონომიკური
267
განვითარების სამინისტროს წარმომადგენლები (გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვაზე მათი დასწრების შემთხვევაში). 2. საქმიანობის განმახორციელებელი ეცნობა საზოგადოების წარმომადგენელთა წერილობით შენიშვნებსა და მოსაზრებებს და ითვალისწინებს მათ არგუმენტებს გზშ-ის ანგარიშის საბოლოო სახით ჩამოყალიბების პროცესში. 3. საქმიანობის განმახორციელებლის მიერ საზოგადოების წარმომადგენელთა შენიშვნებისა და მოსაზრებების გაუთვალისწინებლობის შემთხვევაში, საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია უზრუნველყოს შენიშვნებისა და მოსაზრებების გაუთვალისწინებლობის წერილობითი დასაბუთება და მათი ავტორისთვის (ავტორებისთვის) გაგზავნა. ეს წერილობითი დასაბუთება (შესაბამის წერილობით შენიშვნებთან და მოსაზრებებთან ერთად) საქმიანობის განმახორციელებელმა, გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის შედეგების ამსახველ ოქმთან და გზშ-ის ანგარიშთან ერთად, უნდა წარადგინოს ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოში. ამ პუნქტში აღნიშნული დოკუმენტები გზშ-ის ანგარიშის განუყოფელი ნაწილია. 4. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის მოწყობის, მისი შედეგების გაფორმებისა და გზშ-ის ანგარიშის საბოლოო სახით ჩამოყალიბების შემდეგ, საქმიანობის განმახორციელებელი უფლებამოსილია ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს ერთი წლის განმავლობაში, ზემოაღნისნული კანონითა და საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული წესით წარუდგინოს განცხადება ნებართვის (ან მშენებლობის ნებართვის) მიღებასთან დაკავშირებით. 9.2 კომენტარები გარემოს და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროდან მიღებულ შენიშვნებზე
შენიშვნა კომენტარი 1. გზშ-ს ანგარიშის 1.2 ქვეთავში
აღნიშნულია, რომ ,,NINIC -ის, „წითელი“ საკონტრაქტო ფორმის შესაბამისად, პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის და მის მიერ
დაქირავებული საპროექტო
კომპანიის ვალდებულებაა მოამზადოს ძირითადი საპროექტო
ობიექტის (ჩვენს შემთხვევაში გზისა და საგზაო
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია (თავი 1.2 გვ. 11)
268
ინფრასტრუქტურის) დეტალური საპროექტო დოკუმენტაცია. რაც შეეხება მშენებელი კონტრაქტორის მიერ გამოსაყენებელი დამხმარე სამშენებლო ობიექტების ტექნიკურ
პროექტს, ეს საკითხი არ
განეკუთვნება პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის ან საპროექტო
ორგანიზაციის კომპეტენციას და დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტი არ მზადდება ძირითადი ობიექტის მშენებლობის ნებართვის მიღების ეტაპზე. დამხმარე ობიექტების (სამშენებლო ბანაკის, მშენებლობისას ობიექტებამდე მისასვლელი გზების, ასფალტო-
ბეტონის ან ბეტონის ქარხნების და ა.შ.) პროექტის მომზადება და შესაბამისი ნებართვების მოპოვება წარმოადგენს მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულებას. NINIC -ის, „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმის თანახმად
(Nesign and Nuild, ანუ
პროექტირების და მშენებლობის კონტრაქტი), პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაცია და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო ორგანიზაცია ამზადებენ ძირითადი ობიექტის მხოლოდ საბაზისო პროექტს, ხოლო საბოლოო დეტალური პროექტის დასრულება, ისევე როგორც დამხმარე ობიექტების პროექტის მომზადება და შემდეგ მშენებლობა, არის მშენებელი კონტრაქტორის პრეროგატივა“. წარმოდგენილი ინფორმაცია უნდა შესწორდეს, ვინაიდან მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად,
საჯარო განხილვის მიზნით
წარმოდგენილ და ასევე ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე სამინისტროში წარმოდგენილ
დოკუმენტაციაზე პასუხისმგებელი
269
არის საქმიანობის განმახორციელებელი და არა მშენებლი კონტრაქტორი ან სხვა ფიზიკური ან/და იურიდიული პირი. შესაბამისად, ეკოლოგიურ
ექსპერტიზაზე წარმოსადგენ გზშ-ს ანგარიშის შემარბილებელ
ღონისძიებებში, დასკვნებსა და რეკომენდაციებში, ასევე ყველა თანდართულ დოკუმენტაციაში განსაზღვრული ვალდებულებების შესრულებაზე პასუხისმგებლობას უნდა იღებდეს საქმიანობის განმახორცილებელი. დოკუმენტაციის მთელი ტექსტი შედგენილი უნდა იყოს პირველ
პირში სადაც ნათლად იქნება მითითებული, რომ ყველა ვალდებულებას იღებს უშუალოდ
საქმიანობის განმახორციელებელი და არა კონტრაქტორი ან/და სხვა ნებისმიერი ორგანიზაცია;
2. გზშ-ს ანგარიშის მე-3 თავში აღწერილი ,,სამართლებრივი ჩარჩო“ ნაცვლად 13 გვერდისა, წარმოდგენილი უნდა იყოს საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების ჩამონათვალი. გარდა ამისა, ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ დოკუმენტში მითითებული უნდა იყოს საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების განახლებული კოდიფიცირებული ვერსიები, ყველა მოქმედი ცვლილების გათვალისწინებით;
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია
3. გზშ-ს ანგარიშის 6.1 ქვეთავში აღნიშნულია, რომ - ,,საკუთრივ წარმოდგენილ საპროექტო უბანზე (გოდერძი – ზარზმა) ალტერნატიული მარშრუტები არ
განხილულა, ვინაიდან ამ მონაკვეთზე ხდება მხოლოდ
ალტერნატივების თავში შევიდა შემდეგი ცვლილება: ალტერნატივების თავში ჩაემატა ნამარხი ტყის ბუნებრივი ძეგლის მახლობლობაში ალტერნატიული საპროექტო გადაწყვეტილებების განხილვა.
270
არსებული გზის რეაბილიტაცია და აქ არ დგას მეწყრული უბნების გვერდის ავლის აუცილებლობის საკითხი“. თუმცა, შემდეგ 116-150 გვერდებზე წარმოდგენილია ტექნიკურ-ეკონომიკური დასაბუთების (ტედ) ეტაპისათვის განხილული 5 ალტერნატიული ვარიანტი. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, წარმოდგენილი ინფორმაცია უნდა დაზუსტდეს და შესწორდეს;
რაც შეეხება განმარტებას კითხვაზე, თუ რატომ არის ჩართული ალტერნატივების ანალიზში მარშრუტების ანალიზი, თუ საკუთრივ საპროექტო უბანზე მხოლოდ არსებული გზის რეაბილიტაციასთან გვაქვს საქმე: მარშრუტების ალტერნატივების სტრატეგიული ანალიზი განხორციელდა მთლიანობაში - ახალციხე -ბათუმის გზის ხულო -ზარზმის ერთიანი მონაკვეთისათვის. sakuTriv warmodgenil saproeqto ubanze (goderZi – zarzma) alternatiuli marSrutebi ar ganxilula, vinaidan am monakveTze xdeba mxolod arsebuli gzis reabilitacia da aq ar dgas mewyrebuli ubnebis gverdis avlis aucileblobis sakiTxi. marSrutis alternativebis ganxilvis mizezi teqnikur-ekonomikuri dasabuTebis etapze, dakavSirebuli iyo gzis xulo-goderZis monakveTze mniSvnelovani mewyruli ubnebis arsebobasTan da am ubnis gverdis avlis mcdelobasTan. im mizezis gamo, rom iribad, konteqstualurad xsenebuli sakiTxi dakavSirebulia warmodgenil proeqtTanac (gzis xulo-goderZis monakveTis cvlileba gamoiwvevda goderZi-zarzmis monakveTis cvlilebasac),
გზშ-ში mogvyavs ted-is etapze marSrutis alternativebis ganxilvis da upiratesi variantis SerCevis dasabuTeba.
4. გზშ-ს ანგარიშში წარმოდგენილი კოორდინატების შესწავლით
დადგინდა, რომ გზის გარკვეული ნაწილი კვეთს გოდერძის ნამარხი ტყის ბუნების ძეგლის ტერიტორიის ნაწილს. აღნიშნულიდან გამომდინარე საავტომობილო გზის მონაკვეთი იმ ნაწილში სადაც კვეთს ბუნების ძეგლის ტერიტორიას გადატანილი
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია პროექტის ახალი ვარიანტის თანახმად, ორ საპროექტო უბანზე, სადაც ხდება ნამარხი ტყის ბუნების ძეგლის გადაკვეთა, აღარ მოხდება არსებული გზის გაფართოება და ახალი ტერიტორიის დაკავება. ხსენებულ მონაკვეთებზე, განხორციელდება
271
უნდა იქნას დაცული ტერიტორიის საზღვრების გარეთ. გარდა ამისა ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში ზემოაღნიშნული საკითხი განხილული უნდა იყოს დეტალურად;
მხოლოდ არსებული გზის საფარის აღდგენა. სამშენებლო სამუშაოები დაიგეგმება იმგვარად, რომ გამოირიცხოს ბუნების ძეგლის დაზიანება. შესაბამისი საკითხი არის განხილული ალტერნატივების თავში (თავი 6.1).
5. ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში განხილული უნდა იყოს გეოდინამიკური პროცესების გააქტიურების შემთხვევაში მოსალოდნელ ავარიულ
სიტუაციებზე რეაგირების საკითხები, რომელიც ასევე, ასახული უნდა იყოს საგანგებო
სიტუაციების რეაგირების გეგმაში;
გზშ-ში მოცემული არის გზის რეაბილიტაციასთან დაკავშირებული გეოლოგიური რისკების აღწერა და ამგვარი რისკების შერბილების პრინციპები (მონიტორინგი და ძირითადი მეთოდები). თითოეულ სამშენებლო უბანზე გეოლოგიური რისკების თავიდან აცილების კონკრეტულ სქემებს შეიმუშავებს მშენებელი კონტრაქტორი.
6. გზშ-ს ანგარიშში მითითებულია, რომ ნაყარი გრუნტის მოცულობა შეადგენს 614170 მ3-ს, თუმცა არ
არის მითითებული, თუ სად
განთავსდება აღნიშნული ნაყარი. შესაბამისად, ეკოლოგიურ
ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში უნდა იყოს მითებული გრუნტის სანაყაროს განთავსებისთვის საჭირო
ტერიტორია, მისის უსაფრთხო
მართვის საკითხების მითითებით;
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია გრუნტის და ინერტული სამშენებლო ნარჩენების განთავსებისათვის რეკომენდებული უბნების აღწერილია თავში (8.1.1.3) საბოლოოდ, ნარჩენების და კერძოდ, გრუნტის განთავსების უბნებს არცევს მშენებელი კონტრაქტორი ადგილობრივ ხელისუფლებასთან შეთანხმებით.
7. ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში მითითებული უნდა იყოს პროექტის ზეგავლენის ქვეშ მოქცეული სასოფლო-სამეურნეო
დანიშნულების, როგორც კერძო,
ისე სახელმწიფო, მიწის ფართობების შესახებ, კერძოდ:
სავარგულის კატეგორია, ნიადაგური მდგომარეობა, ნიადაგის სიმძლავრე, გასატარებელი ღონისძიებები და სხვა;
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია მონაცემები ნიადაგური მდგომარეობის და ნიადაგის სიმძლავრის შესახებ მოცემულია ნიადაგების აღწერაში (თავი 4.7.1 ), ხოლო ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული მიწის კატეგორია არწერილი არის სოციალური ზემოქმედების თავში (პ 5.4)
8. ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში მითითებული უნდა იყოს
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია; იხ. დანართი 1 (ნარჩენების მართვის გეგმა) და გზს-ს
272
ინფორმაცია ნარჩენების რაოდენობების შესახებ სახეობებისა და კატეგორიების მიხედვით. აღნიშნული საკითხი ასახული უნდა იყოს, აგრეთვე ნარჩენების მართვის გეგმაში;
თავები 7.3.1.1 და 8.1.1.2
9. გზშ-ს ანგარიშის კლიმატურ
ნაწილში უნდა იყოს მოცემული საამშენებლო ტერიტორიის ქარის სხვადასხვა მიმართულებების განმეორადობები და ქარის საშუალო სიჩქარეების სიდიდეები თვეების მიხედვით;
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია;
10. გზშ-ს ანგარიშის 4.1.2 ქვეთავში (ჰაერის გამონაბოლქვი) წარმოდგენილია მავნე ნივთიერებათა გაფრქვევების ძველი მონაცემები, რომლებიც უნდა შესწორდეს. ასევე უნდა შესწორდეს ამ ქვეთავის ტექსტობრივი ნაწილი შინაარსობრივად და სტილისტურად;
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია 2007 წლის მონაცემების ნაცვლად, წარმოდგენილია 2010 წლის და 2016 წლის მონაცემები
11. გზშ-ს ანგარიშში მითითებულია, რომ შესაძლებელია იფუნქციონიროს სხვადასხვა სახის ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების სტაციონარულმა წყაროებმა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ეკოლოგიურ
ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშს თან უნდა ახლდეს კანონმდებლობით დადგენილი შესაბამისი ჰაერდაცვითი დოკუმენტაცია;
საერთაშორისო დონორი ორგანიზაციების მიერ დაფინანსებული ხაზოვანი ინფრასტრუქტურული სისტემების პროექტების განხორციელებისას, პროექტირება, კონტრაქტირება, შესყიდვები და მშენებლობა ხორციელდება მიღებული საერთაშორისო საინჟინრო და სამშენებლო წესების და სქემის შესაბამისად, მკაფიოდ არის გამიჯნული პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის, საპროექტო ორგანიზაციის და მშენებელი კონტრაქტორის კომპეტენცია.პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო კომპანიის ვალდებულებაა მოამზადოს ძირითადი საპროექტო ობიექტის (ჩვენს შემთხვევაში გზისა და საგზაო ინფრასტრუქტურის) დეტალური საპროექტო
273
დოკუმენტაცია. რაც შეეხება მშენებელი კონტრაქტორის მიერ გამოსაყენებელი დამხმარე სამშენებლო ობიექტების ტექნიკურ პროექტს, ეს საკითხი არ განეკუთვნება პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის ან საპროექტო ორგანიზაციის კომპეტენციას და დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტი არ მზადდება ძირითადი ობიექტის მშენებლობის ნებართვის მიღების ეტაპზე. დამხმარე ობიექტების (სამშენებლო ბანაკის, მშენებლობისას ობიექტებამდე მისასვლელი გზების, ასფალტო-ბეტონის ან ბეტონის ქარხნების და ა.შ.) პროექტის მომზადება და შესაბამისი ნებართვების მოპოვება წარმოადგენს მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულებას. ამგვარად ორგანიზებულ პროცესში, შეუძლებელი არის გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დოკუმტთან ერთად ზდჩ და ზდკ ნორმატიული დოკუმენტაციის წარმოდგენა დამხმარე სამშენებლო ობიექტებისათვის.გზშ-ს ფარგლებში შესაძლებელია მხოლოდ ძირითადი პრინციპების, მოსალოდნელ ზემოქმედებათა ხარისხობრივი და ნახევრად-რაოდენობრივი შეფასებების და ზოგადი მოდელური სიტუაციის ასახვა, მაშინ როდესაც ზუსტი და დეტალური რაოდენობრივი შეფასებების და ზდჩ და ზდგ ნორმატიული დოკუმენტაციის მომზადების აუცილებლობა გზშ-ში დაფიქსირებულ იქნება, როგორც მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულება. ეს ვალდებულება მკაფიოდ უნდა იყოს აქცენტირებული პროექტის განმახორციელებელ ორგანიზაციასა და მშენებელ კონტრაქტორს შორის დადებულ კონტრაქტში, ხოლო მშენებლობის ნებართვაში ასახული უნდა იყოს,
274
როგორც სანებართვო პირობა საავტომობილო გზების დეპარტამენტისათვის. საავტომობილო გზების დეპარტამენტი იღებს ვალდებულებას, რომ უზრუნველყოფს მშენებელი კონტრაქტორის მიერ მისი ფუნქციონირებისატვის საწირო ყველა სტაციონარული ობიექტისატვის შემუშავებულ იქნება საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული ჰაერდაცვითი დოკუმენტაცია;
12. გზშ-ს ანგარიშის მიხედვით (გვ.
165), პროექტის განხორციელების დროს აუცილებელი გახდება 10 ჰა ტყის გაჩეხვა, თუმცა არ არის დაკონკრეტებული ჭრას დაქვემდებარებული ხემცენარეების სახეობები და ზუსტი რაოდენობა. აგრეთვე, ანგარიშიდან ჩანს რომ, შესაძლოა აუცილებელი გახდეს საქართველოს წითელ ნუსხაში შეტანილი სახეობების (მაგ: პოტური მუხა Quercus pontica, მედვედევის არყი Betula medwedewii, კაკალი Juglans regia) ჭრა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში დეტალურად უნდა იქნეს ასახული ჭრას დაქვემდებარებული სახეობები და რაოდენობა. გარდა ამისა, იმის გათვალისწინებით,
რომ საპროექტო ტერიტორია წარმოადგენს საქართველოს წითელ ნუსხაში შეტანილი ცხოველთა სახეობების გავრცელების არეს, აუცილებელია ბიომრავალფეროვნებაზე ზეგავლენის შესახებ ინფორმაცია წარმოდგენილი იქნას კონკრეტული სახეობების მიხედვით;
ჭრას დაქვემდებარებული ხე-მცენარეების მარკირება და მათი ზუსტი რაოდენობის დადგენა არის შემდგომი – უშუალოდ საგზაო-საინჟინრო მოქმედებებთან დაკავშირებული ის ეტაპი, რომელიც სცილდება ეკოლოგიური ექსპერტიზის ფარგლებს და „გზშ“-ს ანგარიშში ვერანაირად ვერ იქნება ასახული. მართალია, გარკვეული ინფორმაცია გზის საპროექტო კორიდორის ფარგლებში არსებული ბიომრავალფეროვნების რაობისა და მისი მდგომარეობის შესახებ წარმოდგენილი უნდა იქნას „გზშ“-ს ანგარიშში, მაგრამ არა ის თუ რა და რა სახეობის ხეები მოიჭრება აუცილებლად ამ მრავალფეროვნებიდან და ზუსტად რა რაოდენობით. ამის წინასწარ განსაზღვრა – საინჟინრო მოქმედებების ოპერატიული გეგმის დასახვამდე –პრაქტიკულად შეუძლებელია. ამასთანავე ხაზგასმითაა აღსანიშნავი, რომ გზშ-ს ანგარიშის შესაბამის თავებში (4.7.2. ფლორა, დანართი 3.6. ფლორა) დეტალურად არის მითითებული ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული ფლორისა და მცენარეულობის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი შეფასება და ტყის კორომების ინვენტარიზაცია და ხე-ტყის მოცულობის შეფასება რაც შეეხება კონკრეტული სახეობების მიხედვით ბიომრავალფეროვნებაზე ზეგავლენის შესახებ ინფორმაციის
275
წარმოდგენას, საგზაო დეპარტამენტი იღებს ვალდებულებას, რომ აღრნიშნული საკითხი დეტალურად იქნება განხილური ბიომრავალფეროვნების მართვისა და მონიტორინგის გეგმაში, რომელიც შემუშავდება შემდგომ ეტაპზე;
13. წარმოდგენილი გზშ-ს ანგარიშიდან გაურკვეველია განხორციელდა თუ
არა საპროექტო ტერიტორიის საველე კვლევები ცხოველთა სამყაროს ობიექტების გავრცელების შესახებ ინფორმაციის მომზადების პროცესში. შესაბამისად,
აღნიშნული საკითხი უნდა დაზუსტდეს ეკოლოგიურ
ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში;
საველე ზოოლოგიური კვლევები განხორციელდა 2013 წელს. რეზიუმე ასახულია გზს-ს ძირითად ტექსტში. საველე კვლევის ანგარიში წარმოდგენილია ცალკე დანართის სახით (დანართი 5)
14. იხტიოფაუნაზე უარყოფითი ზეგავლენის შემცირების მიზნით
სამუშაოები მდინარის გადაკვეთაზე უნდა განხორციელდეს იხტიოფაუნისათვის არამგრძნობიარე პერიოდში;
ეს სამართლიანი მოთხოვნა ჩადებული იყო თავიდანვე გზშ-ში და ეხლა რამდენიმე ადგილას არის განმეორებული მეტი თვალსაჩინოებისათვის.
15. გარემოსდაცვითი მონიტორინგის გეგმაში სრულად უნდა იქნეს გათვალისწინებული ბიომრავალფეროვნებაზე დაკვირვების საკითხები. მონიტორინგის შედეგად
დადგენილი საჭიროების შემთხვევაში შემუშავებული უნდა იქნას დამატებითი შემარბილებელი/საკომპენსაციო
ღონისძიებები;
ბიომრავალფეროვნებაზე დაკვირვების საკითხები დეტალურად იქნება აღწერილი ბიომრავალფეროვნების მონიტორინგის გეგმაში, რომელიც შემუშავდება მომდევნო ეტაპზე. ამასთანავე, მონიტორინგის შედეგების საფუძველზე გამოვლენილი საჭიროების შემთხვევაში, შემუშავებული იქნება დამატებითი შემარბილებელი/ საკომპენსაციო
ღონისძიებები და წარედგინება გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს.
16. წარმოდგენილი Shp ფაილით
პროექტით გათვალისწინებული ფართობიდან 448977,3 კვ.მ. „სახელმწიფო ტყის ფონდის საზღვრების დადგენის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2011 წლის 4 აგვისტოს 299
საგზაო დეპარტამენტი აწარმოებს შეთანხმებას ყველა დაინტერესებულ მახარეებთან
276
დადგენილებით დამტკიცებული სახელმწიფო ტყის ფონდის საზღვრების მიხედვით, 156573,1 კვ.მ. წარმოადგენს სსიპ ეროვნული სატყეო სააგენტოს მართვას დაქვემდებარებულ ტყის ფონდს, სადაც გაცემულია ხეტყის დამზადების სპეციალური ლიცენზია შპს „ტაო“-ზე (ლიცენზია N100013). შესაბამისად,
აღნიშნული საკითხი უნდა შეთანხმდეს ლიცენზიის მფლობელთან;
17. გზშ-ს ანგარიშში წარმოდგენილ
თორმეტივე სანიმუშო ფართობის აღწერით და თანდართული ფოტო
მასალით დაფიქსირებულია კარგი ზრდაგანვითარების მქონე ტყის კორომები, როგორც წიწვოვანი, ასევე შერეული წიწვოვანფოთლოვანი კორომები. აღნიშნულიდან გამომდინარე, უნდა დაზუსტდეს ანგარიშში მითითებული ინფორმაცია - „დეგრადირებულ წიწვოვან კორომში ფოთლოვანების შერევით" (გვ.79);
საველე კვლევებიდან გამომდინარედაფიქსირდა „დეგრადირებულ წიწვოვან კორომები ფოთლოვანების შერევით", შესაბამისად ანგარიშში მითითებული ინფორმაცია ასახავს საველე კვლევის შედეგებს.
18. გვ. 121 – ტერმინი „მაღალმთიური“ ვარიანტები უნდა დაზუსტდეს და შესწორდეს;
გზშ-ში ტერმინი „მაღალმთიური“ მოცემული შემდეგი კონტექსტით: „subalpuri tyeebis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs mTis tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili wiflnari (Fagus orientalis), subalpuri soWnari (Abies nordmanniana), subalpuri naZvnari (Picea orientalis), subalpuri fiWvnari (Pinus sosnowskyi). SedarebiT SezRudulia arynaris (Betula litwinowii) da nekerCxlianis (Acer trautvetteri) gavrceleba. subalpebSi sakmaod farTo gavrcelebas aRwevs pontos muxis (Quercus pontica) da medvedevis aryis (Betula medwedewi) tanbrecili tyeebi, romelTa gavrcelebis zemo sazRvari zogjer 2300-2400 m-s aRwevs. raionis subalpuri tyeebis reliqturobis
277
xarisxi sakmaod maRalia (reliqturi formaciebisa da
asociaciebis siuxve).“
შესაბამისად, ტერმინი „მაღალმთიური“ ვარიანტების კონტექსტი სწორია და არ შესწორდება.
19. გვ. 150-161-ზე განხილულია საკომპენსაციო ქმედებები, რომლებიც შეეხება: სასოფლოსამეურნეო და არა სასოფლოსამეურნეო მიწებს, ნაგებობებსა და სხვა. ხოლო, რაც შეეხება „დაზინებული ტყეების რეაბილიტაციის ღირებულებას“ ჯამურ ფართობად მითითებულია 22, 9ჰა, 1 ჰექტარის აღდგენის საშუალო ღირებულებად
მიღებულია 17 000 ლარი, მთლიან ღირებულებად კი მიღებულია - 389.300 ლარი. აღნიშნული ინფორმაცია უნდა დაზუსტდეს ვინაიდან, ეს მონაცემები სავარაუდოა და ამ ეტაპზე სხვადასხვა პარამეტრებია დასაზუსტებელი (მაგ: რომელი სახეობები იჭრება და რა მოცულობით და ა.შ.);
ჭრას დაქვემდებარებული ხე-მცენარეების მარკირება და მათი ზუსტი რაოდენობის დადგენა არის შემდგომი – უშუალოდ საგზაო-საინჟინრო მოქმედებებთან დაკავშირებული ის ეტაპი, რომელიც სცილდება ეკოლოგიური ექსპერტიზის ფარგლებს და „გზშ“-ს ანგარიშში ვერანაირად ვერ იქნება ასახული. მართალია, გარკვეული ინფორმაცია გზის საპროექტო კორიდორის ფარგლებში არსებული ბიომრავალფეროვნების რაობისა და მისი მდგომარეობის შესახებ წარმოდგენილი უნდა იქნას „გზშ“-ს ანგარიშში, მაგრამ არა ის თუ რა და რა სახეობის ხეები მოიჭრება აუცილებლად ამ მრავალფეროვნებიდან და ზუსტად რა რაოდენობით. ამის წინასწარ განსაზღვრა – საინჟინრო მოქმედებების ოპერატიული გეგმის დასახვამდე –პრაქტიკულად შეუძლებელია. ამასთანავე გვინდა ხაზგასმით აღვნიშნოთ, რომ გზშ-ს ანგარიშის შესაბამის თავებში (4.7.2. ფლორა, დანართი 3.6. ფლორა) დეტალურად არის მითითებული ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული ფლორისა და მცენარეულობის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი შეფასება და ტყის კორომების ინვენტარიზაცია და ხე-ტყის მოცულობის შეფასება. ამავე დროს, სამშენებლო სამუშაოების დაწყებამდე, სგდ, როგორც პროექტის განმახორციელებელი მხარე, უზრუნველყოფს ტყის ფონდის მიწის კატეგორიის შეცვლისათვის, სპეციალური დანიშნულებით ტყით სარგებლობისათვის საკომპენსაციო საფასურის გაანგარიშებისა და წითელი ნუსხის მცენარეების ბუნებრივი
278
გარემოდან ამოღების პროცედურებისათვის აუცილებელი, ტყის მერქნული რესურსის დეტალური ინვენტარიზაციის მომზადებას საგზაო დერეფნის დაზუსტებულ ფარგლებში და ყველა იმ დამხმარე ობიექტის ტერიტორიაზე, რომელთ მდებარეობაც მშენებელი კონტრაქტორის მიერ იქნება განსაზღვრული.„
20. გვ. 162-ზე აღნიშნულია, რომ „მოსალოდნელია: ბუნებრივი ლანდშაფტის განადგურება (რელიეფი, ნიადაგი, მცენარეულობა, ეკოსისტემები და სხვა) ტრასის გასხვისების დერეფნის ფარგლებში, მისასვლელ
გზებზე, კარიერის უბნებზე, ნაგავსაყრელებზე, სამშენებლო
ბანაკებში“, თუმცა არაფერია ნათქვამი, თუ რომელი სახეობები განადგურდება, შესაბამისად, გზშ-ს ანგარიშში მითითებული უნდა იყოს ამ სახეობების შესახებ;
გზშ-ს ანგარიშის შესაბამის თავებში (4.7.2. ფლორა, დანართი 3.6. ფლორა) დეტალურად არის მითითებული ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული ფლორისა და მცენარეულობის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი შეფასება. ამავე დროს, სამშენებლო სამუშაოების დაწყებამდე, სგდ, როგორც პროექტის განმახორციელებელი მხარე, უზრუნველყოფს ტყის ფონდის მიწის კატეგორიის შეცვლისათვის, სპეციალური დანიშნულებით ტყით სარგებლობისათვის საკომპენსაციო საფასურის გაანგარიშებისა და წითელი ნუსხის მცენარეების ბუნებრივი გარემოდან ამოღების პროცედურებისათვის აუცილებელი, ტყის მერქნული რესურსის დეტალური ინვენტარიზაციის მომზადებას საგზაო დერეფნის დაზუსტებულ ფარგლებში და ყველა იმ დამხმარე ობიექტის ტერიტორიაზე, რომელთ მდებარეობაც მშენებელი კონტრაქტორის მიერ იქნება განსაზღვრული.
21. გვ. 193-194-ზე საველე ბოტანიკურ
კვლევებზე დაყრდნობით, სადაც მითითებულია გამოვლენილი სენსიტიური ადგილები „დრუდეს“ მეთოდით, შეუძლებელია იმის დადგენა, თუ რამდენადაა დეგრადირებული ტყის კორომები (ტყეების დეგრადაცია ფოტომასალებში არ ჩანს). აღნიშნულის გათვალისწინებით,
ტყეების აღწერა, კანონმდებლობის შესაბამისად უნდა ჩატარდეს
პირდაპირი კავშირი „დრუდეს მეთოდსა“ და სენსიტიური ადგილების (ჰაბიტატების) გამოვლენას შორის არ არსებობს. „დრუდეს მეთოდს“ ბოტანიკოსები იყენებენ იმ მიზნით, რათა დადგენილი იქნას მცენარეთა სახეობებს შორის არსებული რაოდენობრივი თანაფარდობა ერთი რომელიმე კონკრეტული ჰაბტატის (ფიტოცენოზის) ფარგლებში. ხოლო სენსიტიურად შეიძლება მიჩნეულ იქნას ის ჰაბიტატები, ფიტოცენოზები და ტყის
279
„აღრიცხვის, დაგეგმვისა და მონიტორინგის წესის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 17 ივნისის განკარგულების შესაბამისად, რომელიც იძლევა შესაძლებლობას ტყეების მდგომარეობისა და ღირებულებების განსაზღვრისათვის;
კორომები, სადაც რაიმე ნიშნით გამორჩეულ მცენარეთა სახეობების კონცენტრაცია აღინიშნება. რაც შეეხება კანონს „აღრიცხვის, დაგეგმვისა და მონიტორინგის წესის შესახებ“ – ეს უკანასკნელი რა საკვირველია არ მოითხოვს „დრუდეს მეთოდის“ გამოყენებას. მაგრამ ეს კანონი, რომელიც საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 17 ივნისის განკარგულების შესაბამისად იქნა მიღებული, განკუთვნილია სატყეო-საწარმოო და სამეურნეო სისტემის მოწესრიგებისათვის, ტყეთმოწყობის გამართულად ფუნქციონირებისათვის და არა ეკოლოგიურ ექსპერტიზასთან დაკავშირებული სამუშაოების ნორმირებისათვის (სხვა საკითხია თუ რამდენად ასრულებს ეს კანონი თავის დანიშნულებას).
22. გვ. 178-ზე აღნიშნულია, რომ „სამშენებლო სამუშაოების დროს, ფლორაზე საერთო ზემოქმედება მოსალოდნელია შემდეგი მოცულობით: ტყის მოჭრა და ამოძირკვა 10 ჰა, ბუჩქნარის გაჩეხვა და ამოძირკვა 6,14 ჰა“, თუმცა, რომელი სახეობები იჭრება და რა მოცულობით (თუნდაც მიახლოებით) ანგარიშში არ არის მითითებული. შესაბამისად,
აღნიშნული საკითხი უნდა დაზუსტდეს;
გზშ-ს ანგარიშის შესაბამის თავებში (4.7.2. ფლორა, დანართი 3.6. ფლორა) დეტალურად არის მითითებული ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული ფლორისა და მცენარეულობის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი შეფასება და ტყის კორომების ინვენტარიზაცია, სახეობრივი შემადგენლობა და ხე-ტყის მოცულობის შეფასება. შენიშვნაში მოტანილი ციტატა ასახავს ჭრის მოსალოდნელ მასშტაბებს. ერთობლიობაში, ეს ინფორმაცია საკმარისი არის ზემოქმედების პრინციპული შეფასებისათვის. ამავე დროს, სამშენებლო სამუშაოების დაწყებამდე, სგდ, როგორც პროექტის განმახორციელებელი მხარე, უზრუნველყოფს ტყის ფონდის მიწის კატეგორიის შეცვლისათვის, სპეციალური დანიშნულებით ტყით სარგებლობისათვის საკომპენსაციო საფასურის გაანგარიშებისა და წითელი ნუსხის მცენარეების ბუნებრივი გარემოდან ამოღების პროცედურებისათვის აუცილებელი, ტყის მერქნული რესურსის დეტალური
280
ინვენტარიზაციის მომზადებას საგზაო დერეფნის დაზუსტებულ ფარგლებში.
23. გვ. 225 - შემარბილებელი ღონისძიებები „ხეების ჭრის გეგმა და საკომპენსაციო პროგრამა“ უნდა შეთანხმდეს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს სსიპ ეროვნულ
სატყეო სააგენტოსთან, იმ პერიოდისთვის არსებული კანონმდებლობის შესაბამისად და არა გარემოს დაცვის სამინისტროსა და ენერგეტიკის სამინისტროს რესურსების მართვის სააგენტოსთან როგორც ეს გზშ-ს ანგარიშშია მითითებული;
ვეთანხმებით შენიშვნას : ტექსტი მოითხოვს დღევანდელი მდგომარეობით განახლებას და შესაბამისად გზშ-ს ანგარიშში მოხდა ტექსტის კორექტირება. რასაკვირველია, სახელმწიფო ტყის ფონდის ფარგლებში განსახორციელებელი „ხეების ჭრის გეგმა და საკომპენსაციო პროგრამა“ შეთანხებული უნდა იქნას იმ უწყებრივ დაწესებულებასთან, რომელიც დღესდღეობით არის პასუხისმგებელი ამ ფონდის მართვაზე.
24. გზშ-ს ანგარიშში, ხიდის ვაკისის მოწყობის ფარგლებში ეწყობა სანიაღვრე წყლების არინების სისტემა, წარმოდგენილია სანიაღვრე წყლების მიმღები კამერების ზომების გათვლები. თუმცა არ არის მითითებული ხიდის ზედაპირზე მავნე ნივთიერებების (ნავთობპროდუქტები და სხვა) ავარიულად მოხვედრის შემთხვევაში დაბინძურებული წყლის გაწმენდის გარეშე მდინარეში ჩაშვების პრევენციის მიზნით, სანიაღვრე წყლების გამწმენდი სისტემის არსებობის შესახებ. შესაბამისად, აღნიშნული სახითხი ასახული უნდა იყოს ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში;
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია: danarTi 4 p.3.2
25. გამწმენდი ნაგებობის УСВМ20 ტექნიკური პარამეტრების ჩამონათვალში (გვ. 283) ნავთობის ნახშირწყალბადების კონცენტრაცია უნდა იყოს „0,3 მგ/ლ“ და არა „0,3 გ/ლ“;
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია
281
26. ქვეთავში - „ჩამდინარე წყლების გაწმენდა და ჩაშვება“ (გვ. 284) ჩამონათვალში 1–4, უნდა იყოს განზომილების ერთეული „მგ/ლ“
და არა „მმ/ლ“, ხოლო პუნქტი 1–ში უნდა იყოს „შეწონილი ნაწილაკები“ და არა „შეწონილი ნახშირწყალბადები“;
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია
27. გზშ-ს ანგარიშში აღნიშნულია, რომ კარიერის გამოყენებისათვის ლიცენზიის მოპოვება ხდება „ენერგეტიკის სამინისტროში“ (გვ. 242). აღნიშნული უნდა შესწორდეს, ვინაიდან ლიცენზიის გაცემის საკითხი რეგულირდება საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს სსიპ „გარემოს ეროვნულ სააგენტოს“ მიერ“;
შენიშვნა გათვა;ისწინებულია. შესწორება შეტანილია (gv. 216)
28. გზშ-ს ანგარიშში, ჩამდინარე წყალში დამაბინძურებელ
ნივთიერებათა დასაშვები კონცენტრაციის ფორმულაში (4) (გვ. 286) გამოსახულება ფრჩხილებში არასწორია, შესაბამისად, უნდა დაზუსტდეს;
შენიშვნა გათვა;ისწინებულია. შესწორება შეტანილია
29. სამშენებლო ტექნიკის ექსპლუატაციისას ემისიების გათვლების შედეგები წარმოდგენილია ცხრილში 11 (გვ. 333). უახლოეს მოსახლეობასთან ატმოსფერულ ჰაერში შექმნილი მავნე ნივთიერებების კონცენტრაციები წარმოდგენილი არ არის, თუმცა მოტანილია დასკვნა, რომ მოსახლეობაზე გავლენა არ იქნება. შესაბამისად
უნდა მიეთითოს, თუ რის საფუძველზე გაკეთდა აღნიშნული დასკვნა;
წინამდებარე პროექტი წარმოადგენს არსებული გზის რეაბილიტაციის და არა ახალ ადგილას ახალი გზის მშენებლობის პროექტს. არსებული გზის საფარი მნიშვნელოვნად დაზიანებული არის და ამ გზაზე ტრანსპორტის მოძრაობა დაკავშირებული არის მნიშვნელოვნად მეტი მტვერის და ემისიების გენერირებასთან, ვიდერ ეს ავტოტრანსპორტის ნორმალურ გზაზე მოძრაობისას ხდება. გზის რეაბილიტაციის და საგზაო საფარის აღდგენის შედეგად ავტოტრასპორტის მოძრაობით გამოწვეული მტვერის და ემისიების გენერირება შემცირდება ნორმალურ საფარიანი გზებისათვის დამახასიათებელ დონემდე.
30. გზშ-ს ანგარიშში ხმაურის დონის განზომილების ერთეული უნდა იყოს „დბ“ და არა „დ“; დროის
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია
282
ინტერვალი უნდა იყოს „7:00 – 23:00“ და არა „7 ა.მ. – 11 პ.მ.“ (გვ. 54); აგრეთვე, უნდა იყოს „დბ“ და არა „დბ” (გვ. 174);
ამობეჭდვისას დაშვებული მექანიკური შეცდომა გასწორებულია და ხმაურის ერთეულად მითითებულია დბ.
31. გზშ-ს ანგარიშში, „ატმოსფერულ
ჰაერში ემისიებთან დაკავშირებული ზემოქმედება"-ს ქვეთავში გამოყენებულია ტერმინები „საშიში ნარჩენები“ (გვ. 174) და „სახიფათო ნარჩენები“ (გვ. 264). აღნიშნული ტერმინები უნდა შესწორდეს, ვინაიდან ისინი ძირითადად გამოიყენება ნარჩენებთან მიმართებაში;
გვ. 174 , ისევე როგრც ყოფილი გვ.264 დანართი 1) შეეხება ნარჩენების მართვას (თავი 7.3.1) და აქ სწორედ ნარჩენებზეა საუბარი.
32. გზშ-ს ანგარიშზე თანდართულ
ტექნიკურ რეზიუმეში (გვ. 112) გამოყენებულია განზომილების ერთეულები „დიუიმი“, „ფუტი“. აღნიშნული უნდა შესწორდეს, ვინაიდან საქართველოში მიღებულ
ერთეულთა საერთაშორისო
სისტემაში (SI) სიგრძის ერთეულია „მეტრი“;
ტექნიკური რეზიუმე სულ შეადგენს 73 გვერდს. ტენიკური რეზიუმე წარმოადგენს განმარტებით ბარათს, მომზადებულს ტექნიკური ექსპერტიზის გასავლელად, პროექტის დასამტკიცებლად და სამშენებლო ნებართვის მისაღებად. ეს დოკუმენტი მომზადებული არის საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული სტანდარტების და საინჟინრო მოთხოვნათა შეაბამისად და რაიმე მსგავსი შენიშვნა ეკონომიკის სამინისტროდან მიღებული არ არის. გარემოს დაცვის კონსულტანტი არ არის უფლებამოსილი შეიტანოს ცვლილებები ამ წმინდა ტექნიკურ დოკუმენტში, რომელც მოწოდებულია საინჟინრო-საპროექტო ჯგუფის მიერ.
33. გზშ-ს ანგარიშში უნდა შესწორდეს განსხვავებული მონაცემები დასაქმებულთა რაოდენობის შესახებ: მითითებულია „ქარხნის ფუნქციონირება“ რომელშიც დასაქმებული იქნება 200 ადამიანი (გვ. 207) და „ობიექტზე დასაქმებული იქნება 100 ადამიანი“ (გვ. 277);
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია.
34. დანართში 4-ში (გვ. 296) უნდა დაზუსტდეს შემდეგი ჩანაწერი -
„ხულო – გოდერძი, ლოტი I, კმ
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია.
283
80 – კმ 110“. ვინაიდან, წარმოდგენილი ანგარიში არის მეორე ლოტი;
35. დანართ 4–ში (გვ. 300) უნდა
დაზუსტდეს წარმოდგენილი ინფორმაცია - „ქვესადგურზე, ტრანსფორმატორების უბანი“ და „სახანძრო წყლის მოსალოდნელი დაბინძურების კონცენტრაციები და გაწმენდის შემდეგ მიღებული შედეგები ეფარდება საკანალიზაციო
სისტემის მოთხოვნებს“. ვინაიდან, მითითებული საკითხები განხილულ
ობიექტთან არ არის დაკავშირებული;
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია.
36. გზშ-ს ანგარიშში უნდა შესწორდეს საკვლევი ტრასის სეისმურობის აღმნიშვნელი სიდიდე, ვინაიდან რიგ შემთხვევაში არის მითითებული „7“ ბალი, ხოლო
რიგ შემთხვევაში „8“ ბალი;
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია.
37. გზშ-ს ანგარიშში უნდა შესწორდეს სარჩევის ნუმერაცია, რომელიც ასევე თანხვედრაში უნდა იყოს შესაბამის პარაგრაფებთან.
შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია.
9.3 საკონსულტაციო შეხვედრის ოქმი Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa) – axalcixis saavtomobilo gzis goderZi - zarzmis (km 110 – 127) monakveTis
mSenebloba (loti 2)
proeqtis garemoze zemoqmedebis Sefasebis sajaro ganxilvis oqmi
284
2015 wlis 23 ivliss 13.00 sT-ze daba adigenSi Catarda proeqtis “Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa) – axalcixis
saavtomobilo gzis goderZi - zarzmis (km 110 – 127) monakveTis mSenebloba” garemoze zemoqmedebis Sefasebis dokumentis sajaro ganxilva, romelsac eswrebodnen municipalitetis gamgebeli batoni zaqaria endelaZe, gamgeobis xelmZRvanelobis warmomadgenlebi, soflebis zarzmisa da utyisubnis macxovreblebi, aseve garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros warmomadgeneli giorgi lacabiZe, saavtomobilo gzebis departamentis warmomadgenlebi gia sofaZe, luiza bubaSvili. damswreT proeqtis gzS dokumenti warudgina da detalebze isaubra fond “msoflio gamocdileba saqarTvelosTvis” warmomadgenelma gia aladaSvilma, romelmac mimoixila saproeqto monakveTis reabilitaciasTan dakavSirebuli garemosdacviTi da zogadi teqnikur - ekonomikuri aspeqtebi. moxsenebis bolos raionis xelmZRvanelobisa da mosaxleobis mxridan dasmul kiTxvebs pasuxi gasca rogorc momxsenebelma aseve gia sofaZem, giorgi lacabiZem.
SekiTxva pasuxi
1 avTandil SaniZe:
rogor unda gaixsnas
rekriaciuli zona?
giorgi lacabiZe:
warmoadgineT garemos dacvisa
da bunebrivi resursebis
saministroSi NIS koordinatebi.
2 goderZi arTmelaZe:
sakuTrebaSi mqone miwis
(sasoflo sameurneo) nakveTis
ijariT gadacema
kontraqtorze...
gia sofaZe:
saWiroa statusis Secvla,
sasoflo sameurneosi
arasasoflod, wylis mopovebis
licenzia unda moipovos
kontraqtorma.
3 --------------------------- :
ramdenad aris Rvarcofis
saSiSroeba da mewyruli
ubnebi?
gia aladaSvili:
Rvarcofuli saSiSroebebi da
mewyruli ubnebi aRwerilia
gzS-Si da sareabilitacio
samuSaoebisas teqnikuri
reglamentiT gansazRvruli
aucilebeli RonisZiebebi
gatardeba kontraqtoris mier.
285
4 ----------------------- :
darRvevebisas vis unda
mivmarToT?
gia sofaZe:
gansazRvrulia saCivrebis
miRebis meqanizmi. mSeneblebis
mxridan darRvevis aRmoCenisas
pirvel rigSi unda mimarToT
samuSaoebis zedamxedvels....
5 zaqaria endelaZe:
xom araa gaTvaliswinebuli
adgilobrivi macxovreblebis
mSeneblobaze dasaqmeba?
gia aladaSvili:
gzS dokumentSi aris amis
Sesaxeb ganmarteba. Tu
adgilobrivi mosaxleobis
warmomadgenlebidan iqneba
survili da Sesabamisi
kvalifikacia, garkveuli
raodenobis muSaxelis
dasaqmeba SesaZlebeli iqneba.
6 ----------------------- :
rodis daiwyeba samuSaoebi?
gia sofaZe:
samuSaoebi Semodgomaze unda
daiwyos.
adigenSi gzS dokumentis ganxilvis damswreTa sia.
286
287
suraTi 9.1
288
suraTi 9.2
289
suraTi 9.3
290
suraTi 9.4
291
danarTi 1
narCenebis marTvis gegma samSeneblo banakebisaTvis da damxmare
obieqtebisaTvis
1. narCenebis marTvis gegmis mizani da dokumentis struqtura
1.1 miznebi da amocanebi
narCenebis marTvis gegmis mizania uzrunvelhyos proeqtiT gaTvaliswinebul ZiriTad samSeneblo da funqcionalur obieqtebze warmoqmnili saSiSi da arasaSiSi narCenebis gankargva evrokavSiris qveynebisaTvis miRebuli principebis, evropis rekonstruqcis da ganviTarebis bankis (ergb-s) saxelmZRvanelo wesebis da saqarTvelos kanonmdeblobiT (narCenebis marTvis kodeqsi 26.12.2014) gaTvalisinebul moTxovnaTa Sesabamisad, ris Sedegadac unda gamoiricxos an minimumamde iqnas dayvanili garemos (niadagis, wylis, obieqtebis, atmosferuli haeris) narCenebiT dabinZureba.
saavtomobilo gzebis mSeneblobis etapze ZiriTad obieqts,
romelzec xdeba narCenebis sxvadasxva tipis generireba, warmoadgens
mSenebelTa banaki, romelic moicavs adgilobriv ofiss,
aRWurvilobis dasawyobebis da samSeneblo teqnikis remontisa da
misi sawvaviT gamarTvis infrastruqturas da asfalto-betonis
qarxana (Tu qarxnis mSenebloba da eqspluatacia gaTvaliswinebuli
aris proeqtiT). Sesabamisad, narCenebis marTvis winamdebare gegma
faravs samSeneblo etapze mSenebelTa banakis da damxmare obieqtebis
teritoriaze narCenebis gankargvis sakiTxebs.
winamdebare narCenebis marTvis gegma warmoadgens sakmaod detalurad damuSavebul, Tumca mainc – CarCo dokuments, romelic gamoyenebul unda iqnas Semdgom etapze saboloo “narCenebis marTvis gegmebis” mosamzadeblad. mSeneblobasTan dakavSirebul saboloo “narCenebis marTvis gegmas” moamzadebs mSenebeli kontraqtori. amisaTvis sakmarisi iqneba warmodgenili CarCo dokumentidan mxolod samSeneblo banakisaTvis relevanturi komponentebis datoveba da calkeuli detalebis dazusteba (mag. narCenebis marTvaze konkretulad pasuxismgebeli pirebis vinaoba; narCenebis operatorebis CamonaTvali, romelebTanac gaformda Sesabamisi kontraqtebi da Tavad kontraqtebis aslebi danarTis saxiT). rogorc zemoT aRvniSneT, mSenebeli kontraqtori, Tu saWiro gaxda4, aseve SeimuSavebs da adgilobriv municipalitetebTan SeaTanxmebs nayari
4proeqtis dRevandel etapze arsebuli monacemebiT gansaTavsebeli nayari gruntis moculoba mcire unda iyos.
292
gruntis ganTavsebis gegmas. saavtomobilo gzebis departamenti, romelic pasuximgebeli avtomagistralis operirebasa da saremonto samuSaoebze, moamazdebs avtomagistralebs operirebasTan dakavSirebiT “narCenebis marTvis gegmas”. narCenebis marTvis procesis ZiriTadi amocanebi: • narCenebis identifikaciis uzrunvelyofa, maTi kategoriebis da saSiSroebis mixedviT; • narCenebis segregirebuli Segrovebis uzrunvelyofa, maTi droebiTi ganTavsebisaTvis saWiro pirobebis dacva, raTa gamoiricxos narCenebis mavne zemoqmedeba garemoze da adamianTa janmrTelobaze; • narCenebis transportirebis pirobebis uzrunvelyofa, romlis drosac gamoricxuli unda iqnas narCenebis gafantva, dakargva, avariuli situaciebis Seqmna, garemosa da adamianTa janmrTelobisaTvis zianis miyeneba; • gauvneblobis, gadamuSavebis an ganTavsebis dros garemos da adamianis janmrTelobisaTvis uvnebeli meTodebis gamoyeneba; • narCenebis raodenobis Semcireba; • narCenebis meoradi gamoyeneba; • narCenebis marTvaze personalis pasuxismgeblobis gansazRvra; • sawarmoo da sayofacxovrebo narCenebis aRricxvis uzrunvelyofa. gegmaSi mocemuli miTiTebebis Sesruleba savaldebuloa yvela muSakisaTvis. 1.2 warmodgenili “narCenebis marTvis gegmis” struqtura gegmis me-2 paragrafSi ganxilulia saqarTveloSi moqmedi kanonmdebloba narCenebis marTvis sferoSi da evrokavSiris Sesabamisi direqtivebi iseve rogorc is ZiriTadi principebi da moTxovnebi rac miRebulia saxelmZRvanelod evrokavSirSi da evropis rekonstruqciisa da ganviTarebis bankSi (ergb) narCenebiT gamowveuli dabinZurebis aRmofxvris mizniT. aqve aRwerilia instituciuri sistema saqarTveloSi, romelic pasuxismgebelia narCenebis marTvaze da monitoringze. me-3 paragrafSi narCenebis marTvis xsenebul moTxovnaTa Sesabamisad,
Camoyalibebulia proeqtis proponentis – “საავტომობილო გზების დეპარტამენტის (სგდ)” - politika narCenebis marTvis sferoSi da instruqciebi administraciul struqturis organizebis Sesaxeb. me-4 paragrafSi mocemulia mSeneblobis procesSi warmoqmnili narCenebis tipis da moculobaTa daxasiaTeba da narCenebis marTvis qmedebebi
293
me-5 paragrafSi mocemulia narCenebis marTvis zogadi procedurebis aRwera 2. saqarTveloSi moqmedi kanonmdebloba narCenebis marTvis
sferoSi da evrokavSiris da evropis rekonstruqciisa da
ganviTarebis bankis moTxovnebi
2.1 saqarTvelos kanonmdebloba narCenebis marTvis sferoSi narCenebis marTvis kodeqsi 26.12.2014
kodeqsis mizani da amocana: 1. kodeqsis mizania narCenebis marTvis sferoSi samarTlebrivi safuZvlebis Seqmna iseTi RonisZiebebis ganxorcielebisaTvis, romlebic xels Seuwyobs narCenebis prevencias da maTi xelaxali gamoyenebis zrdas, narCenebis garemosTvis usafrTxo gziT damuSavebas (rac moicavs reciklirebas da meoreuli nedleulis gamocalkevebas, narCenebidan energiis aRdgenas, narCenebis usafrTxo ganTavsebas). 2. kodeqsis amocanaa garemos da adamianis janmrTelobis dacva: a) narCenebis warmoqmnis da maTi uaryofiTi gavlenis prevenciiT an SemcirebiT; b) narCenebis marTvis efeqtiani meqanizmebis SeqmniT; muxli 4. narCenebis marTvis ierarqia 1. saqarTveloSi narCenebis marTvis politika da narCenebis marTvis sferoSi saqarTvelos kanonmdebloba efuZneba narCenebis marTvis Semdeg ierarqias: a) prevencia; b) xelaxali gamoyenebisTvis momzadeba; g) reciklireba; d) sxva saxis aRdgena, maT Soris, energiis aRdgena; e) ganTavseba. 2. am muxlis pirveli nawiliT gaTvaliswinebul narCenebis marTvis ierarqiasTan mimarTebiT konkretuli valdebulebebis gansazRvrisas mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli: a) ekologiuri sargebeli; b) Sesabamisi saukeTeso xelmisawvdomi teqnikis gamoyenebiT teqnikuri ganxorcielebadoba; g) ekonomikuri mizanSewoniloba. muxli 7. narCenebis marTvasTan dakavSirebuli zogadi moTxovnebi 1. narCenebis Segroveba, transportireba da damuSaveba unda
294
ganxorcieldes narCenebis saxeobebis, maxasiaTeblebisa da Semadgenlobis mixedviT, ise, rom Semdgom dabrkoleba ar Seeqmnas aRdgenas. 2. narCenebis Segrovebis, transportirebisa da damuSavebis dros maqsimalurad unda gamoiricxos garemos dabinZureba da adamianis janmrTelobaze mavne zemoqmedeba. 3. narCenebis transportirebis Sedegad narCenebiT garemos dabinZurebis SemTxvevaSi narCenebis gadamzidveli valdebulia uzrunvelyos dasufTavebis RonisZiebebis ganxorcieleba. 4. narCenebis warmomqmneli da narCenebis mflobeli valdebuli arian, narCenebi Tavad daamuSaon an Segrovebis, transportirebisa da damuSavebis mizniT gadascen Sesabamisi uflebis mqone pirebs am kodeqsisa da saqarTvelos sxva sakanonmdeblo da kanonqvemdebare normatiuli aqtebis Sesabamisad. 5. Tu narCenebi gadacemulia aRdgenisTvis an ganTavsebisTvis, narCenebis Tavdapirveli warmomqmnelis an/da narCenebis mflobelis pasuxismgebloba ZalaSia narCenebis srul aRdgenamde an ganTavsebamde. 6. piri, romelic axorcielebs narCenebis Segrovebas an transportirebas, valdebulia narCenebi dasamuSaveblad gadasces Sesabamis obieqts, romelsac aqvs saTanado nebarTva an gavlili aqvs registracia. 7. narCenebis gadamzidveli valdebulia saxifaTo narCenebis transportirebis ganxorcielebamde miiRos narCenebis transportirebisaTvis satransporto saSualebis daSvebis mowmoba, xolo satransporto saSualebis mZRoli valdebulia saxifaTo narCenebis transportirebisas Tan iqonios ekonomikis saministros mier gacemuli mZRolis sertifikati (Sesabamisi kanoni SmuSavdeba da ZalaSi Seva 2016 wels). 8. akrZalulia narCenebis Sesabamisi nebarTvis mqone insineratoris gareT dawva. 9. narCenebis insineraciisa da Tanainsineraciis pirobebi ganisazRvreba saqarTvelos mTavrobis dadgenilebiT muxli 14. kompaniis narCenebis marTvis gegma 1. fizikuri an iuridiuli piri, romlis saqmianobis Sedegad wlis ganmavlobaSi 200 tonaze meti arasaxifaTo narCeni an 1000 tonaze meti inertuli narCeni an nebismieri raodenobis saxifaTo narCeni warmoiqmneba, valdebulia 2016 wlis 31 dekembramde SeimuSaos kompaniis narCenebis marTvis gegma. gegma ZiriTadad unda moicavdes: a) warmoqmnili narCenebis Sesaxeb informacias (kerZod, monacemebs maTi warmoSobis, narCenebis nusxiT gansazRvruli narCenebis saxeobebis, Semadgenlobis, raodenobis Sesaxeb); b) narCenebis prevenciisa da aRdgenisTvis gansaxorcielebeli RonisZiebebis Sesaxeb informacias, gansakuTrebiT – saxifaTo narCenebis SemTxvevaSi; g) warmoqmnili narCenebis separirebis meTodis, gansakuTrebiT –
295
saxifaTo narCenebis sxva narCenebisgan gancalkevebis meTodis aRweras; d) narCenebis droebiTi Senaxvis meTodebsa da pirobebs; e) narCenebis damuSavebisTvis gamoyenebul meTodebs an/da im piris Sesaxeb informacias, romelsac narCenebi Semdgomi damuSavebisTvis gadaecema. 2. kompaniis narCenebis marTvis gegma waredgineba saministros. gegmis ganxilvisa da SeTanxmebis wess gansazRvravs saqarTvelos garemosa da bunebrivi resursebis dacvis ministri. moTxovnis SemTxvevaSi gegma xelmisawvdomi unda iyos dainteresebuli municipalitetisTvis da sxva pirisTvis. 3. kompaniis narCenebis marTvis gegma axldeba yovel 3 weliwadSi an warmoqmnili narCenebis saxeobis, raodenobis Secvlis da damuSavebis procesSi arsebiTi cvlilebebis Setanis SemTxvevaSi. muxli 15. garemosdacviTi mmarTveli 1. am kodeqsis me-14 muxliT gaTvaliswinebuli piri valdebulia gansazRvros garemosdacviTi mmarTveli. misi vinaobis Sesaxeb informacia (kerZod, garemosdacviTi mmarTvelis saxeli da gvari) dauyovnebliv egzavneba saministros. 2. garemosdacviTi mmarTvelis narCenebTan dakavSirebuli movaleobebia: a) kompaniis narCenebis marTvis gegmis momzadeba da gaaxleba; b) kompaniis narCenebis marTvis gegmis ganxorcielebis organizeba; g) narCenebis marTvis sferoSi saqarTvelos kanonmdeblobis moTxovnebis Sesrulebaze Sida kontrolis ganxorcieleba. d) saqarTvelos mTavrobis 426 (17.08.2015) dadgenilebis Tanaxmad 2016 wlis 1 agvistomde garemos dacvis saministroSi narCenebis saxeobebis inventarizaciis wardgena; e) miawodos saministros informacia droebiT dasawyobebuli saSiSi nerCenebis raodenobis, adgilmdebareobisa da raodenobis Ssaxeb (Tu saSiSi narCenebis saerTo wona ar aRemateba 2 tonas); v) miiRos saministrosgan Sesabamisi nebarTva saSiSi narCenebis droebiT dasawyobebisTvis (Tu saSiSi narCenebis saerTo wona aris 2– dan 10 tonamde); z) miiRos garemosdacviTi nebarTva saSiSi narCenebis droebiT gansaTavseblad (Tu saSiSi naCenebis saerTo wona aRemateba 10 tonas) 3. garemosdacviTi mmarTvelis am muxlis me-2 nawiliT gaTvaliswinebuli movaleobebi ar amcirebs kompaniis valdebulebas, Seasrulos am kodeqsisa da misgan gamomdinare kanonqvemdebare normatiuli aqtebis moTxovnebi.
“saqarTvelos kanoni saqarTvelos teritoriaze narCenebis tranzitis da importis Sesaxeb” 1995. aRniSnuli kanoni aregulirebs mxolod narCenebis transportirebas saqarTvelos sazRvrebis gadakveTisas igi ar exeba narCenebis gadamuSavebas da marTvas.
296
arsebiTad igive sakiTxs exeba bazelis konvencia “saxifaTo narCenebis transsasazRvro gadazidvasa da maT ganTavsebaze kontrolis Sesaxeb, romelic ratificirebulia saqarTvelos parlamentis mier. amavdroulad cnobilia rom saqarTvelos ganzraxuli aqvs evropul struqturebSi integracia risTvisac qveyana sakuTar kanonmdeblobas srulyofs evrokomisiis rekomendaciebis Sesabamisad. narCenebis marTvis wesebi ganisazRvreba saqarTvelos Sromis janmrTelobis da socialuri dacvis saministros Semdegi normatiuli aqtebiT:
• saqarTvelos mTavrobis #64 dadgenileba “teqnikuri reglamenti ¬ samkurnalo ¬profilaqtikuri dawesebulebebis narCenebis Segrovebis, Senaxvisa da gauvneblebis sanitaruli wesebis damtkicebis Sesaxeb” 2014 wlis 15 inavari (saregistracio kodi 300160070.10.003.017682);
• saqarTvelos mTavrobis #426 dadgenileba „saxeobebisa da maxasiaTeblebis mixedviT narCenebis nusxis gansazRvrisa da klasifikaciis Sesaxeb“ 2015 wlis 17 agvisto (saregistracio kodi 300230000.10.003.018812);
• saqarTvelos mTavrobis #421 dadgenileba „nagavsayrelis mowyobis, operirebis, daxurvisa da Semdgomi movlis Sesaxeb“ teqnikuri reglamentis damtkicebis Taobaze 2015 wlis 14 agvisto (saregistracio kodi 300160070.10.003.018807).
2.2 evro-direqtivebi narCenebis marTvaze
narCenebis marTva
narCenebis marTvas aregulirebs evrogaerTianebis direqtivebi: (i) narCenebis marTvis CarCo direqtiva - 2008/98/EC; da (ii) saxifaTo narcenebis martvis direqtiva 91/156/EEC. aRniSnuli direqtivebis Tanaxmad `narCeni aRniSnavs nivTierebas an sxeuls romelic mflobelma gadaagdo an apirebs an valdebulia gadaagdos~. direqtivebi miznad isaxavs narCenebiT dabinZurebisagan adamianis janmrTelobis, garemosa da bunebrivi resursebis dacvas, meoradi nedleulis miRebas da moiTxovs rom narCenebis gadamuSavebasa da ganadgurebasTan dakavSirebuli saqmianoba kompetenturi organoebis mier iyos nebadarTuli.
narCenebis Sesaxeb CarCo direqtivis Tanaxmad evrogaerTianebis wevri qveynebi valdebulni arian uzrunvelyon narCenebis warmoqmnis prevencia an minimizacia, maTi uvnebloba da xeli Seuwyon sufTa teqnologiebis damkvidrebas, teqnikuri produqtis xarisxisa da
297
narCenebis ganadgurebis teqnikis gaumjobesebas. garda amisa isini valdebulni arian xeli Seuwyon narCenebis gadamuSavebas (maT Soris energiis wyaros miRebis mizniT) da akrZalon narCenebis ukontrolo gadayra. sxva wevri qveynebis daxmarebiT isini valdebulni arian uzrunvelyon narCenebis gadamamuSavebeli obieqtebis qselis ganiTareba da saamisod isargeblon saukeTeso teqnologiebiT romlebic ar aris dakavSirebuli metismetad did xarjebTan.
saxifaTo narCenebis marTva
evrogaerTianebis 91/689/EEC direqtivis 1(4) muxlis Tanaxmad aucilebelia saxifaTo narCenebis marTvis sferoSi ufro meti harmonizacia iqnes miRweuli. mavne narCenebis saerTo definiciis Camoyalibebis mizniT aRniSnuli muxli CamoTvlis narCenebs romlebic SeiZleba klasificirebul iqnes rogorc mavne narCenebis agreTve maT Semadgenel nawilebs da Tvisebebs. direqtivis Tanaxmad mavne nivTierebebis gamoyenebis adgilebi gansazRvruli da registrirebuli unda iqnes xolo aseTi nivTierebebis Segrovebis gadazidvisa da Senaxvis SemTxvevaSi saWiroa maTze iarliyebis damagreba evrogaerTianebis standartebis Sesabamisad. garda amisa erovnuli kompetenturi organoebi valdebulni arian Seamowmon mavne narCenebis mwarmoebeli da mimRebi obieqtebi agreTve maTi gadamzidi satransporto saSualebebi.
2.3 ergb-s moTxovnebi dabinZurebis prevencia da Serbileba dabinZurebis Tavidan acileba da Semcireba wamyvani sakiTxebia mdgradi ganviTarebis dRis wesrigSi da am mimarTulebiT ergb-is mier dafinansebuli proeqtebi unda akmayofilebdes saerTaSorisod aRiarebul wesebs. dabinZurebis gamomwvevi saqmianobis zemoqmedeba garemoze da masTan dakavSirebuli sakiTxebi gaTvaliswinebuli unda iyos yvela ekonomikur saqmianobaSi dawyebuli iseTi elementaruli donidan rogoric danadgaris gamonabolqvia da regionaluri da globaluri masStabis zemoqmedebiT damTavrebuli. ergb rogorc garemos dacvis evropuli principebis xelmomweri mxare valdebulia:
• mis mier dafinansebuli saqmianobebis ganxorcielebis procesSi mxari dauWiros winaswari usafrTxoebis zomebis miRebis princips prevenciis princips garemos dazianebis wyarosTanve aRmofxvris prioritetulad aRiarebis principsa da damabinZurebelze Tanxis gadaxdis dakisrebis princips.
• moiTxovos evro kavSiris Sesabamis ekologiur standartebTan da gansakuTrebiT samrewvelo warmoebasTan wylisa da narCenebis marTvasTan haerisa da niadagis dabinZurebasTan Sromisa da janmrTelobis dacvasa da bunebis dacvasTan dakavSirebul standartebTan Sesabamisoba ramdenadac maTiga moyeneba
298
SesaZlebeli iqneba proeqtis farglebSi (SemdgomSi wodebuli rogorc “evrokavSiris moTxovnebi”).
iTvleba rom dabinZurebis Tavidan acilebisa daSemcirebis evrokavSiris garemosdacviTi moTxovnebi SemuSavebulia arsebuli maRalefeqturi meTodebis gamoyenebiT ara romelime specifiuri meTodisa Tu teqnologiis savaldebulo gamoyenebis moTxovnis gareSe ara medinstalaciis teqnikuri maxasiaTeblebis misi geografiuli mdebareobisa da adgilobrivi ekologiuri pirobebis gaTvaliswinebiT risi saboloo mizanic garemos efeqturad dacvaa. narCenebis marTva klienti Tavidan aicilebs an minimumamde daiyvans saxifaTo da arasaxifaTo narCeni masalebis warmoqmnas da SesaZleblobis farglebSi Seamcirebs maT mavne zemoqmedebas. იm SemTxvevaSi Tu narCenebis warmoqmnis Tavidan acileba SeuZlebelia klienti moaxdens narCenebis xelmeored gamoyenebas gadamuSavebas an utilizebas an gamoiyenebs narCenebs energiis wyarod. Tu narCenebis xelmeored gamoyeneba an gadamuSaveba SeuZlebelia klienti moaxdens mis damuSavebas ganadgurebas an gadayras ekologiurad sufTa meTodiT. Tu warmoqmnili narCenebis saxifaTod iTvleba klienti daadgens narCenebis ekologiurad sufTa gziT gadayris komerciuli TvalsazrisiT misaReb altenativebs transsasazRvro gadaadgilebasTan dakavSirebuli SezRudvebis gaTvaliswinebiT. Tu narCenebis gadayras axorcieleben mesame mxareebi klienti iTanamSromlebs maRali reputaciis mqone kontraqtor oficialur sawarmoebTan romlebic licenzirebulia Sesabamisi maregulirebeli uwyebebis mier.
2.4 narCenebis marTvis ZiriTadi principebi
narCenebis marთvis kodeqsis Tanaxmad narCenebis marTva unda ganxorcieldes Semdegi principebis Sesabamisad:
• narCenebis marTvis ierarqia;
• usafrTxoebis winaswari zomebis miRebis principi;
• principi ,,dambinZurebeli ixdis;
• siaxlovis principi;
• TviTuzrunvelyofis principi. TiToeuli zemoTaRniSnuli principi qvemoT aris ganxiluli.
a) ,,usafrTxoebis winaswari zomebis miRebis principi’’ - gulisxmobs zomebis miRebas garemosTvis narCenebiT gamowveuli safrTxis Tavidan acilebis mizniT, maSinac ki Tu ar arsebobs mecnierulad dadasturebuli monacemebi.
299
b) principi ,,dambinZurebeli ixdis’’ - narCenebis warmomqmneli an mflobeli valdebulia gaiRos narCenebis prevenciasTan, aRdgenasTan da ganTavsebasTan dakavSirebuli xarjebi, maT Soris monitoringis, Semdgomi movlis RonisZiebebisa da garemos mdgomareobis aRdgenis xarjebi; g) ,,siaxlovis principi’’ - narCenebis damuSaveba da ganTavseba unda ganxorciledes yvelaze axlomdebare damuSavebis obieqtze, garemosdacviTi da ekonomikuri efeqturobis gaTvaliswinebiT; d) ,,TviTuzrunvelyofis principi’’ - Camoyalibebulia da funqcionirebs municipaluri narCenebis ganTavsebisa da aRdgenis obieqtebis integrirebuli da adekvaturi qseli.
2.5 instituciuri sistema saqarTveloSi, romelic pasuxismgebelia narCenebis marTvaze da monitoringze
saxelmwifo struqturebis pasuxismgebloba
saqarTvelos garemos da bunebrivi resursebis dacvis saministro warmoadgens ZiriTad uwyebas, romelsac evaleba narCenebis marTvis sferoSi saxelmwifo politikis SemuSaveba da gatareba. garemos da bunebrivi resursebis saministros kompetenciebs ganekuTvneba: ა) narCenebis marTvis erTiani saxelmwifo politikis SemuSaveba da ganxorcieleba; b) narCenebis saxelmwifo aRricxva da monacemTa bazis warmoeba; g) narCenebis marTvis erovnuli strategiisa da biodegradirebadi municipaluri narCenebis strategiis SemuSaveba; d) narCenebis marTvis erovnuli samoqmedo gegmis SemuSaveba, misi ganxorcielebis koordinacia da angariSis wardgena; e) narCenebis marTvasTan dakavSirebul saqmianobebze nebarTvis gacema da registraciis warmoeba; v) narCenebis prevenciis, separirebis, xelaxali gamoyenebisa da reciklirebis RonisZiebebis xelSewyoba; z) narCenebis marTvasTan dakavSirebuli saxelmwifo kontrolis ganxorcieleba.
saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro, garemos da bunebrivi resursebis dacvis saministrosTan erTad, aregulirebs da akontrolebs samedicino narCenebis marTvas kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. saqarTvelos soflis meurneobis saministro, garemos da bunebrivi resursebis dacvis saministrosTan erTad, aregulirebs da
300
zedamxedvelobas uwevs cxoveluri narCenebis marTvas kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministros sistemaSi Semavali Sesabamisi dawesebuleba gascems saxifaTo narCenebis gadazidvaze satransporto saSualebis daSvebis mowmobas. garemos da bunebrivi resursebis dacvis saministro, saqarTvelos finansTa saministrosTan erTad aregulirebs narCenebis transsasazRvro gadazidvas
Sps „saqarTvelos myari narCenebis marTvis kompania“ myari sayofacxvrebo narCenebis poligonebis marTva warmoadgens saqarTvelos erovnuli, regionuli da adgilobrivi mniSvnelobis sakiTxs. saqarTvelos mTavrobam, myari sayofacxovrebo narCenebis poligonebis marTva gansazRvra, rogorc erT-erTi mwvave problema da am mizniT daiwyo arsebuli sistemis reformireba. am reformis farglebSi, 2012 wlis 24 aprils saqarTvelos regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis saministros sistemaSi Seiqmna
Sps „saqarTvelos myari narCenebis marTvis kompania“. kompaniis 100%-iani wilis mflobeli saxelmwifoa. kompania myari sayofacxovrebo gadanayrebis poligonebis marTvas axorcielebs mTeli saqarTvelos masStabiT, q. Tbilisisa da aWaris avtonomiuri respublikis garda. kompaniis mizans warmoadgens: narCenebis ganTavsebis da gadamuSavebis Sedegad garemoze
uaryofiTi zemoqmedebis Semcireba;
narCenebis warmoSobis Tavidan arideba da minimumamde dayvana;
poligonebze narCenebis, gansakuTrebiT organuli da saxifaTo
narCenebis Semcireba;
arsebuli poligonebis raodenobis Semcireba da etapobrivad
yvela poligonis daxurva, romelic ar Seesabameba evrokavSiris
direqtivas;
poligonebze narCenebis mdgradi, garemos TvalsazrisiT
usafrTxo da efeqturi ganTavseba;
poligonebze separaciisa da gadamuSavebisaTvis Sesabamisi
infrastruqturis mowyoba;
TanamSromlebis usafrTxoebis pirobebiT da Tanamedrove
samuSao garemoTi uzrunvelyofa;
mosaxleobis cnobierebis amaRlebis saqmianobebis xelSewyoba
myari narCenebis mdgradi marTvis sistemis aspeqtebze;
kompaniasa da municipalitetebs Soris efeqturi
TanamSromlobis da gamocdilebis gaziarebis sistemis
uzrunvelyofa;
301
mWidro TanamSromloba sxvadasxva dainteresebul mxareebTan,
maT Soris saministroebTan, adgilobriv municipalitetebTan da sxva
uwyebebTan, romlebic pasuxismgeblebi arian narCenebis marTvis
sistemis sxvadasxva aspeqtebze;
evro komisiis direqtivebis dacva myari narCenebis marTvis
sferoSi.
kompaniis misia:
arsebul poligonebze narCenebis miRebis gaumjobeseba;
kompaniis sakuTrebaSi arsebuli poligonebis mowesrigeba da
gamarTul saeqspluatacio reJimSi moyvana;
poligonebze gansaTavsebeli narCenebis aRricxvis sistemis
srulyofa;
poligonebis marTvisas garemoze zemoqmedebis, Sromis
usafrTxoebisa da adamianis janmrTelobis gaTvaliswineba,
teqnikuri da infrastruqturuli zomebis CaTvliT;
axali regionuli sanitaruli poligonebisa da gadamtvirTi
sadgurebis raodenobis gansazRvra;
maRali riskis mqone poligonebis remediacia da daxurva;
kompaniis TanamSromlebis kvalifikaciis amaRleba narCenebis
marTvis sxvadasxva sakiTxebze, teqnikuri, ekonomikuri,
administratiuli da iuridiuli sakiTxebis CarTviT;
xarjebis amoRebis efeqturi sistemis SemuSaveba;
municipalitetebTan TanamSromlobis saSualebiT wyaroze
separaciis, gadamuSavebisa da meoradi gamoyenebis meqanizmebis
danergvis uzrunvelyofa;
3. proeqtis proponentebis politika narCenebis sferoSi da
administraciuli struqtura
3.1 proeqtis farglebSi narCenebis marTvaze pasuxismgebeli
organizaciebi
ბათუმი-ახალციხის saavtomobilo gzis mSenebloba aris საავტომობილო გზების დეპარტამენტი (სგდ) kompetenciaSi. სგდ proeqtis
ganxorcielebis etapze daiqiravebs sainJinro/mSenebel kompanias,
romelic ganaxorcielebs samSeneblo samuSaoebs. Sesabamisad,
mSeneblobis etapze narCenebis marTvaze pasuxismgebeli
organizaciebia mSenebeli kontraqtori da სგდ. arsebiTad, სგდ
anxorcielebs mSenebeli kontratqoris saqmianobis zedamxedvelobas
da uzrunvelyofs yvela garemosdacviTi moTxovnis dakmayofilebas,
302
maT Soris narCenebis marTvis gegmis SemuSavebas da ganxorcielebas
kontraqtoris mier.
3.2 politika narCenebis marTvis sferoSi proeqtis farglebSi narCenebis marTvaze pasuxismgebeli yvela organizacia miznad isaxavs awarmoos misi saqmianobis procesSi warmoqmnili narCenebis marTva saqarTvelos kanonmdeblobis, evrogaerTianebis ZiriTadi principebis, ergb-s saxelmZRvanelo dokumentebis moTxovnebisa da saukeTeso saerTaSoriso praqtikebis Sesabamisad. kompaniebis narCenebis marTvis sistema unda Seesabamebodes xsenebul saerTaSoriso moTxovnebs imdenad, ramdenadac es damokidebulia kompaniis Zalisxmevaze da im farglebSi, ris saSualebasac iZleva saqarTveloSi arsebuli narCenebis marTvis obieqtebi (narCenebis gadamuSavebis, reciklirebis, gauvnebelyofis da ganTavsebis obieqtebi). narCenebis marTvis sistemis danergvisas kompania xelmZRvanelobs prioritetebis Semdegi ierarqiuli sqemiT: narCenebis marTvis ierarqia; usafrTxoebis winaswari zomebis miRebis principi; principi ,,dambinZurebeli ixdis; siaxlovis principi; TviTuzrunvelyofis principi.
narCenebis marTvis mTeli organizaciuli struqtura iseve rogorc narCenebis ganTavsebis droebiTi adgilebi da aRWurviloba unda uzrunvelyofdnen garemos narCenebisT dabinZurebis minimizacias da Sesabamisad - sawarmos personalisa da mosaxleobis janmrTelobis dacvas.
3.3 instruqciebi administraciul struqturis organizebis Sesaxeb. marTvis sistemis ierarqiuli struqtura (blok-sqema) gegmiT gaTvaliswinebuli RonisZiebebis Sesrulebaze
pasuxismgeblobis ganawilebis zogadi sqema
1. sawarmos xelmZRvaneloba pasuxismgebelia: narCenebis sainventarizacio uwyisis damtkicebaze; narCenebis marTvisaTvis saWiro mowyobilobiT, resursiT da
inventariT uzrunvelyofaze; sawarmos saqmianobis procesSi warmoqmnili narCenebis marTvis
procesSi saqarTvelos garemosdacviTi kanonmdeblobis
303
moTxovnebis dacvaze. 2. sawarmos personali, romelic dakavebulia narCenebis marTvis sferoSi pasuxismgebelia: narCenebis Segrovebis, Senaxvis, transportirebis da sxva
pirobebis, romlebsac moicavs `narCenebis marTvis gegma~, Seusruleblobaze;
arasanqcirebul adgilebSi narCenebis ganTavsebaze; narCenebis warmoqmnis, gadamuSavebis, gamoyenebisa da
ganTavsebis normebis, wesebis da aRricxvis darRvevaze; narCenebis marTvis Taobaze arasruli, araswori dokumentaciis
(informaciis) miwodebaze an am informaciaze miwodebaze uaris Tqmis SemTxvevaze;
narCenebis gadacemaze Sesabamisad gaformebuli dokumentaciis gareSe;
`narCenebis marTvis gegmis~ moTxovnebis Seusruleblobaze daqvemdebarebuli personalis mier.
zogadi saxiT, kompaniisaTvis, garemosdacviTi da janmrTelobis dacvisa da Sromis usafrTxoebis marTvis sistema, romelic moicavs narCenebis marTvis sakiTxebsac organizebuli unda iyos Semdegi saxiT:
samenejmento gegmebis momzadebaze da ganxorcielebaze pasuxismgebeli aris janmrTelobis dacvis Sromis usafrTxoebis da garemosdacvis komisia (zogadad -HSE komisia) romlis zeda
304
mmarTvel rgols warmoadgenen xsenebul sakiTxebze mTeli kompaniis masStabiT pasuxismgebeli pirebi (kompaniis samenejmento rgolis warmomadgenlebi), xolo qveda mmarTvel rgols Seadgenen soproeqto teritoriis TviToeul samuSao ubanze xsenebuli gegmebis ganxorcielebaze pasuxismgebeli pirebi. komisia warmoadgens araformalur funqcionalur jgufs, romlis yoveldRiur rutinul saqmianobas warmarTavs garemos da socialuri dacvis samsaxuri (oficialuri struqtura) an oficeri (samSeneblo kompaniis SemTxvevaSi). kompaniis xelmZRvaneli da zeda rgolis menejerebi ganixilaven da SeiTanxmeben garemos da socialuri dacvis samsaxuris mier momzadebul gegmebs, procedurebs da konkretul gadawyvetilebebs.
სგდ-s erTian samenejmento sistemaSi, garmos dacvis da narCenebis marTvis sakiTxebze rutinuli kontrolis ganxorcielebaze
pasuxismgebeli specialisti aris ლ.ბუბაშვილი (გარემოს დაცვის სპეციალისტი). zeda rgolis menejeri, romelic ganixilavs da moamzadebs sakiTxebs kompaniis xelmZRvanelTan SesaTanxmeblad –
garemos dacvis da gansaxlebis samsaxuris ufrosi – g.სოფაძე; samuSao ubanze rutinul yoveldRiur monitorings ganaxorcielebs
– სგდ-s mier daqiravebuli sazedamxedvelo kompaniis garemosdacviTi specialisti. mSenebeli kompaniis struqturaSi mmarTvelobis zeda rgols Seadgenen kompaniis xelmZRvaneli, mTavari inJineri da mTeli kompaniis masStabiT garemos dacvaze pasuxismgebeli piri. samuSao ubnebze mimagrebuli garemos dacvis oficrebi ganaxorcieleben narCenebis marTvas yovel samSeneblo ubanze. HSE - komisiebis zeda mmarTveli rgolis kompetenciaSi Sedis:
• sawarmos garemosdaviTi (kerZod narCenebis marTvis) politikis da samoqmedo gegmebis SemuSaveba da perioduli ganaxleba
• saTanado materialuri bazis uzrunvelyofa (Senoba nagebobebis da teritoriis saTanadod mowyoba; saWiro aRWurvilobis SeZena)
• gare kontraqtorebTan xelSekrulebebis gaformeba
• personalis kvalifikaciis amaRlebis da personalis informirebulobis (HSE gegmebiT da instruqciebiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis gacnobis) uzrunvelyofa - treiningebis programebis SemuSaveba da Catareba. treiningi ZiriTadad CautardebaT komisiis SemadgenlobaSi Semaval mmarTvelobis dabal rgols romelic Tavis mxriv treiningebs Cautarebs TiToeul samuSao ubanze dakavebul personals.
• sawarmos yvela doneze HSE gegmebiT da instruqciebiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis Sesrulebis kontroli rac xorcieldeba rogorc pirdapiri SemowmebebiT aseve ZiriTadad
305
komisiis qveda mmarTveli rgolis saqmianobis kontrolis meSveobiT.
• Seusabamobebis dafiqsirebis SemTxvevaSi makoreqtirebeli da gamafrTxilebeli RonisZiebebis dagegmva da maTi ganxorcielebis kontroli
• dagegmili Sedegebis miRwevis analizi; Sedegebis SenarCuneba da SeZlebisdagvarad gaumjobeseba
• Sesabamisi dokumentaciis warmoeba, rac unda moicavdes: - komisiis regularuli Sexvedrebis oqmebs (minimum
weliwadSi orjer da riggareSe – saWiroebis SemTxvevaSi) romlebic moicaven gegmebis ganxilvas da damtkicebas gegmebis ganaxlebas dagegmili Sedegebis miRwevis analizs da gaumjobesebis RonisZiebebs.
- dokumentis saxiT Sedgenili da damtkicebuli HSE - politikas, riskebis analizs da samoqmedo gegmebs
- samoqmedo gegmebSi Camoyalibebul instruqciebs - treiningebis programebs - treiningebis Catarebis Jurnals, sadac aRniSnuli iqneba
treiningis sagani da dasaxeleba, treiningebis Camtarebeli da damswre pirebi, treiningis Catarebis TariRi;
- ganxorcielebuli monitoringis da auditebis da dagegmili makoreqtirebeli qmedebebis amsaxveli Canawerebi (Jurnali)
- makoreqtirebeli qmedebebis ganxorcielebis Semowmebis Canawerebi (Jurnali)
- danarTi (kontrolis Ceklisti; treiningebis Catarebis damadasturebeli Ceklisti).
calkeuli obieqtebis (samSeneblo ubnebis; damxmare obieqtebis) masStabiT pasuxismgebeli pirebis movaleobebi
• kompaniis garemosdacviTi (kerZod narCenebis marTvis) politikis da samoqmedo gegmebis gacnoba
• narCenebis marTvisaTvis aucilebeli Senoba-nagebobebis da aRWurvilobis SeZenis, mowyobis, SekeTebis an ganaxlebis saWiroebis Sesaxeb xelmZRvanelobis informireba
• sawarmos TiToeul samuSao ubanze personalis kvalifikaciis amaRlebis da personalis informirebulobis (HSE gegmebiT da instruqciebiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis gacnobis) uzrunvelyofa - treiningebis programebis SemuSaveba da Catareba. treiningebi CautardebaT TiToeul samuSao ubanze dakavebul personals.
• yoveldRiuri mokle instruqtaJi samuSaos dawyebis win
• Sesabamis samuSao ubanze HSE gegmebiT da instruqciebiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis Sesrulebis kontroli.
306
• Seusabamobebis dafiqsirebis SemTxvevaSi makoreqtirebeli da gamafrTxilebeli RonisZiebebis dagegmva da maTi ganxorcielebis kontroli
• dagegmili Sedegebis miRwevis analizi Sedegebis SenarCuneba da SeZlebisdagvarad gaumjobeseba
• Sesabamisi dokumentaciis warmoeba da Senaxva. dokumentebis nusxa unda moicavdes:
- samoqmedo gegmebSi konkretuli samuSao ubnisaTvis Camoyalibebuli instruqciebi
- konkretuli samuSao ubnisaTvis SemuSavebuli treiningebis programebi
- treiningebis Catarebis Jurnali sadac aRniSnuli iqneba treiningis sagani da dasaxeleba treiningebis Camtarebeli da damswre pirebi treiningis Catarebis TariRi;
- yoveldRiuri mokle instruqtaJis Catarebis damadasturebeli Canawerebi (Jurnali)
- ganxorcielebuli monitoringis da dagegmili makoreqtirebeli qmedebebis amsaxveli Canawerebi (Jurnali)
- makoreqtirebeli qmedebebis ganxorcielebis Semowmebis Canawerebi (Jurnali)
- danarTi (kontrolis Ceklisti; treiningebis Catarebis damadasturebeli Ceklisti).
treiningebi narCenebTan mopyrobis sakiTxebze
yvela TanamSromeli romelsac raime Sexeba eqneba saxifaTo an uvnebel narCenebTan, specialur momzadebas - treinings gaivlis Semdeg sferoebSi:
• saTanado segregaciis wesebi da procedura;
• mzrunvelobis valdebulebis sistema da dokumentaciis swored gaformebis wesi;
• narCenebTan mopyroba (piradi dacvis saSualebebiT sargebloba) maT Soris narCenebis Segroveba administraciul SenobaSi;
• narCenebis damuSaveba;
• narCenebis Senaxva.
narCenebTan, gansakuTrebiT ki სახიფათო narCenebTan, mopyrobis wesi specifikuri unda iyos TviToeuli saxis narCenebTan mimarTebaSi. rodesac SesaZlebelia - gamofenil unda iqnes maTi warmoSobis da droebiTi Senaxvis adgilebSi mowyobil stendebze.
307
narCenebis nakadis dokumentacia da misi warmoeba saxifaTo narCenebis warmoqmna sxvadasxva samuSao ubanze da maTi sawyobSi akumulireba unda aRricxul iqnas da dokumenturad dafiqsirebuli sawyobSi warmoebul specialur JurnalSi. arasaxifaTo narCenebis saerTo raodenobis kontroli SeiZleba iyos Zalian zogadi. ar moiTxovs specialuri dokumentaciis warmoebas. sakmarisia xelSekruleba specializirebul kontraqtorTan romelic awarmoebs narCenis gatanas saproeqto ubnebis teritoriidan. kontraqtSi asaxuli iqneba narCenebis teritoriidan gatanis sixSire.
4. mSeneblobis procesSi warmoqmnili narCenebis marTva
samSeneblo narCenebi samSeneblo masalebTan araswori mopyroba (Senaxva, gamoyeneba, ganTavseba), aseve – mSeneblobis procesSi warmoqmnili narCenebi, SeiZleba gaxdes wylis/niadagis dabinZurebis mizezi, rogorc samSeneblo ubnebze, aseve masalebi dasasawyobeblad gamoyofil teritoriaze. teqnikis araswori movla da sawvaviT gamarTva SeiZleba iwvevdes niadagis pirvelad dabinZurebas da dabinZurebuli niadagi da misi awmendisas gamoyenebuli Cvrebi Tu absorbentebi aseve iqceva saxifaTo narCenad, romlis arasworma marTvam SeiZleba gamoiwvios niadagis an wylis obieqtebis meoradi dabinZureba. sazogadod, mSeneblobis procesSi generirebuli narCenebis ZiriTad masas qmnis xolme inertuli samSeneblo narCenebi - moWrili gruntisa da naSali qanebis nayari, da samSeneblo masalebis narCenebi - romelic ar gamoiyeneba mSeneblobis saWiroebisaTvis da ganTavsebas eqvemdebareba mSeneblobis procesSi mosalodnelia sxvadasxva tipis narCenebis warmoqmna. narCenebis warmoqmnis ZiriTadi obieqtebia: samSeneblo ubnebi da samSeneblo banakebi. mcire raodenobiT narCenebis warmoqmna mosalednelia (dabinZurebuli niadagi) misasvlel da mZime teqnikis gadaadgilebis samarSruto gzebis gaswvriv. narCenebis klasifikacia avtomagistralis mSeneblobis mimdinareobisas warmoiqmneba Semdegi
ჯგუფის narCenebi (narCenebis jgufebi mocemulia „narCenebis marTvis kodeqsis“ moTxovnebis Sesabamisad):
308
• kodi 15 - SesafuTi narCenebi, absorbentis, sawmendi naWrebis, filtrebisa da damcavi tanisamosis narCenebi;
• kodi 16 - narCnebi romlebis sxva punqtebSi gaTvaliswinebuli ar aris;
• kodi 17 - mSeneblobis da ngrevis narCenebi (aseve moicavs sagzao samuSaoebis narCenebs dabinZurebuli adgilebidan);
• kodi 20 - municipaluri narCenebi da msgavsi komerciuli, sawarmoo da dawesebulebebis narCenebi, rac aseve moicavs mciredi odenobiT Segrovili narCenebis odenobas.
im SemTxvevaSi Tu mSenebeli kontraqtoris mier, Sesabamisi nebarTvis mopovebis Semdeg ganxorcieldeba sakuTaris kariaris gaxsna damatebiT warmoiqmneba Semdegi jgufis narCenebi: narCenebi, romlebic warmoiqmneba geologiuri-saZiebo samuSaoebis/gaTxrebis, samTomadno mopovebis, sasargeblo wiaRiseulis/mineralebis da karierebis meqanikuri damusavebisa da Semdgomi damuSavebisas (kodi 01). aRniSnuli narCenebis savaraudo muculobebi da marTvis gzebi ganxiluli iqneba Sesabamis nebarTvis mopovebis etapze mosamzadebel garemoze zemoqmedebis Sefasebis dokumentSi. inertuli samSeneblo narCenebi. sazogadod, infrastruqturis mSeneblobis procesSi generirebuli narCenebis ZiriTad masas qmnis xolme inertuli samSeneblo narCenebi - niadagi da qvebi (kodi: 17 05 04), grunti (kodi: 17 05 06), aseve cementi, agurebi, filebi da keramika (kodi: 17 01)- romelic ar gamoiyeneba mSeneblobis saWiroebisaTvis da ganTavsebas eqvemdebareba. inertuli samSeneblo narCenebis saerTo raodenoba, romelic warmoiqmneba avtomagistralis saproeqto monakveTis mSeneblobisas, mcirea sxva saxis infrastruqturis da sxva teritoriaze mSeneblobisas dagrovili inertuli narCenebis moculobasTan SedarebiT. avtomagistralis mSenebloba, miTumetes - dablob teritoriaze, ar moiTxovs Wrilebis mowyobas da didi moculobis miwis samuSaoebs. ZiriTad amocanas warmoadgens anZebis safuZvlebis mowyoba – da aq gaTxrili saZirkvelidan amoRebuli miwa mTlianad gamoyenebul iqneba anZebis safuZvelis gasamagreblad da dasatkepnad. gasatani nayaris raodenoba mcirea. mcire moculobis nayaris ganTavseba ar warmoadgens problemas:
a) saWiroebis SemTxvevaSi, mosaxleobas unda mieces ufleba gamoiyenos nayarSi droebiT ganTavsebuli inertuli masala b) inertuli nayari SeiZleba ganTavsdes myari narCenebis poligonebze da gamoyenebul iqnas myari municipaluri narCenebis fenis gadasafaravad g) nayari inertuli masala SeiZleba gamoyenebul iqnas adgilobrivi municipalitetebis mier eroziuli xevebis da
ferdobebis da mdinareTa napirebis gasamagreblad.
309
sayofacxovrebo narCenebi (კოდი: 20) mosalodnelia rogorc saხიფათო, aseve arasახიფათო sayofacxovrebo narCenebis warmoqmna, ZiriTadaT esaa:
• samzareulos organuli narCenebi (arasaxifaTo) - kodi: 20 01 08;
• qaRaldi, muyao (arasaxiaTo) - kodi: 20 01 01;
• mina (arasaxifaTo) -kodi: 20 01 02; • plastiki (arasaxifaTo) - kodi: 20 01 03;
• septikuri avzis naleqi (saxifaTo) - kodi: 20 03 04
• qoCis monaxveti (obieqtis specifikidan gamomdinare SeiZleba iyos rogorc saxifaTo aseve arasaxifaTo) - kodi: 20 03 03;
• samedicino narCenebi (saxifaTo) - kodi: 20 01 31; • Sereuli municipaluri narCenebi - kodi: 20 03 01;
• flurescenciuli milebi (saxifaTo) - kodi: 20 01 21. sayofacxovrebo narCenebis marTvisaTvis samSeneblo moednebze da ubnebze daidgmeba narCenebis Sesagrovebeli konteinerebi, saidanac narCenebi gadatanil iqneba droebiTi dasawyobebis ubnebze. narCenebis droebiTi dasawyobebis ubnebi moewyoba banakebSi, damxmare obieqtebis mSeneblobis ubanze da, SesaZloa, ramdenime damatebiT ubanze avtomagistralis trasis gaswvriv (zust adgilebs SearCevs mSenebeli kontraqtori). mosaxerxebelia droebiTi ganTavsebis adgilebis mowyoba administraciul-teritoriul centrebTan axlos ganlagebul samSeneblo ubnebze. narCenebis droebiTi ganTavsebis adgilebi unda moewyos sanitaruli wesebis dacviT: wyalgaumtar
betonis sagebze ganTavsebul iqnas didi zomis (1.1 - 2 m3) specialuri konteinerebi, romlebsac mWidrod exureba saxuravi. sasurvelia ubani gadaxuruli iyos wvimisgan dacvis mizniT. teritoriaze dacul unda iqnas sisufTave. narCenebi regularulad gatanil unda iqnas saboloo ganTavsebis adgilas (araugvianes - kviraSi erTxel). sayofacxovrebo narCenebis saboloo ganTavseba moxdeba municipaluri sanitaruli dasufTavebis samsaxurebTan da licenzirebul kontraqtorebTan gaformebuli kontraqtis safuZvelze. sayofacxovrebo narCenebi gadatanil iqneba municipalur
nagavsayrelebze: norios da rusTavis sayofacxovrebo narCenebis poligonebze.
აrasaხიფათო samSeneblo narCenebi:
• qaRaldis da muyaos SesafuTi masala - kodi: 15 01 01;
• plastikis SesafuTi masala - kodi: 15 01 02;
• xis SesafuTi masala - kodi: 15 01 03;
• metalis SesafuTi masala - kodi: 15 01 04;
• wundebuli, mwyobridan gamosuli xelsawyoebi da maTi nawilebi - kodi: 16 02 14;
310
• Sereuli liTonebi - kodi: 17 04 07;
arasaხიფათო samSeneblo narCenebi eqvemdebareba iseTive saxis marTvis procedurebs, rogorc mSeneblobis procesSi warmoqmnili, sayofacxovrebo narCenebi: Segroveba konteinerebSi samSeneblo ubnebze, droebiTi dasawyobebis adgilebi banakebSi da qvesadgurze da saboloo ganTavseba nagavsayrel poligonebze.
სaხიფათო samSeneblo narCenebi;
• mina, plastiki xe, romelic Sedgeba an Seicavs saSiS nivTierebebs - kodi: 17 02 04;
• metalis narCenebi, romlebic dabinZurebulia saSiSi nivTierebebiT - kodi: 17 04 09
• niadagi da qvebi romelic Seicavs saSiS qimiur nivTierebebs - kodi: 17 05 03;
• SesafuTi masala, romelic Seicavs saSiSi qimiuri nivTierebebis naCenebs an/da dabinZurebulia saSiSi qimiuri nivTierebebiT - kodi: 15 01 11;
• absorbentebi, filtris masalebi (zeTis filtrebis CaTvliT), sawmendi naWrebi da damcavi tanisamosi, romlebic dabinZurebulia saSiSi qimiuri nivTierebebiT - kodi: 15 02 02;
• zeTis filtrebi - kodi: 16 01 07;
• wundebuli, mwyobridan gamosuli saSiSi nivTierebebiT dabinZurebuli xelsawyoebi da maTi nawilebi - kodi: 16 02 10; 16 02 11; 16 02 12; 16 02 13;
CamoTvlili saxifaTo narCenebi ar miekuTvneba maRali saSiSroebis
klass. saqarTveloSi ukve operirebs ramdenime kompania, romelsac
gaaCnia saxifaTo narCenebis operirebis licenzia. samSeneblo
kontraqtori Seagrovebs sawvavis da sapoxi masalebis narCenebs da
ganaTavsebs maT saTanadod mowyobil droebiTi Senaxvis adgilebze.
qvesagebi, romelzec ganTavsdeba narCeni zeTis da saRebavis
konteinrebi, mowyobili unda iyos wyalgaumtari masalisgan (betoni,
an liTonis avzi). ubani aRWurvil unda iyos absorbentebiT. am
narCenebis saboloo ganTavseba moxdeba garemos da bunebrivi
resursebis dacvis saministrosTan SeTanxmebuli wesiT da
SeTanxmebul obieqtebze an, saTanado kontraqtis safuZvelze,
gansaTavseblad gadaecema licenzirebuli operators (mag. Sps
“sanitari”), romelsac aqvs saSiSi narCenebis operirebis nebarTva.
311
narCenebis marTvis infrastruqtura regionSi
saproeqto avtomagistrali ganlagebuli aris Tbilisis isani-
samgoris raionis administraciis teritoriaze. regionSi
ganTavsebulia 2 nagavsayreli, romlebic SesaZloa gamoyenebul iqnas
proeqtis mier: Tbilisis (norios sayofacxovrebo narCenebis
poligoni) da rusTavis nagavsayrelebi.
312
cxrili 7.2. samSeneblo narCenebis saxeebi, mosalodneli raodenoba, marTvis procedurebi
inertuli samSeneblo narCenebi.
ნარჩენის კოდი დასახელება
mosalodneli moculobebi
narCe-nis klasi
narCenis marTva
narCenebis operatori organizaciebi da ganTavsebis an
utilizaciis adgili
17 05 04 17 05 06 17 01
ნიადაგი და ქვები; გრუნტი; ცემენტი, აგურები, ფილები და კერამიკა.
Aაrasaხიფათო a) saWiroebis SemTxvevaSi, mosaxleobas unda mieces ufleba gamoiyenos nayarSi droebiT ganTavsebuli inertuli masala b) inertuli nayari SeiZleba ganTavsdes myari narCenebis poligonebze da gamoyenebul iqnas myari municipaluri narCenebis fenis gadasafaravad g) nayari inertuli masala SeiZleba gamoyenebul iqnas adgilobrivi municipalitetebis mier eroziuli xevebis da ferdobebis da mdinareTa napirebis gasamagreblad.
განთავსება უახლოეს მუნიციპალურ ნაგავსაყრელზე
15 01 04; 16 02 14; 17 04 07.
მეტალის შესაფუთი მასალა ; წუნდებული, მწყობრიდან გამოსული ხელსაწყოები და მათი ნაწილები შერეული ლითონები.
10-15 tona აrasaხიფათო gadaecema kontraqtors an rogorc jarTi gaiyideba.
15 01 03 ხის შესაფუთი მასალა;
40-50 m3 აrasaხიფათო gadaecema adgilobris xelisuflebas meoradi
313
inertuli samSeneblo narCenebi. ნარჩენის
კოდი დასახელება mosalodneli moculobebi
narCe-nis klasi
narCenis marTva
narCenebis operatori organizaciebi da ganTavsebis an
utilizaciis adgili gamoyenebis mizniT (daurigdeba sabavSvio baRebs an skolebs).
15 01 01; 15 01 02.
ქაღალდის და მუყაოს შესაფუთი მასალა; პლასტიკის შესაფუთი მასალა.
30-40 m3 არასახიფათო gadaecema licinzirebul
kontraqtors მეორედი გამოყენების მიზნით;
15 02 03 piradi dacvis saSualebebi da tansacmeli
3-4 m3 არასახიფათო gadaecema adgilobris dasufTavebis kompaniebs
ganTavsdeba nagavsayrelze
saxifaTo samSeneblo narCenebi
kodi saxeoba mosalodneli moculobebi
narCe-nis klasi
narCenis marTva
narCenebis operatori organizaciebi da ganTavsebis an utilizaciis adgili
13 narCeni zeTebi 2000-3000 litri saხიფათო gadaecema licinzirebul kontraqtors.
17 05 03 17 05 05 17 05 07
niadagi da qvebi, romlebic Seicaven saSiS qimiur nivTierebebs; grunti, romlic Seicaven saSiS qimiur nivTierebebs; gzis balsti, romlic Seicaven saSiS qimiur nivTierebebs
mcire raodenobiT
saხიფათო gadaecema licenzirebul kontraqtoris bioremediaciis mizniT
15 02 02 sawvaviT/zeTebiT saRebaviT dabinZurebuli Cvrebi;
1-2 m3 saხიფათო gadaecema licenzirebul kontraqtors Semdgomi
marTvis mizniT.
15 02 02 dabinZurebuli absorbentebi, gamoyenebuli daRvrili sawvavis asawmendad
mcire gaJonvis SemTxvevaSi – 0.1 m3 didi
314
saxifaTo samSeneblo narCenebi kodi saxeoba mosalodneli
moculobebi narCe-nis klasi
narCenis marTva
narCenebis operatori organizaciebi da ganTavsebis an utilizaciis adgili
daRvrebis SemTxvevaSi ixileT avariuli situaciebis marTvis gegma
16 20 13 dabinZurebuli mwyobridan gamosuli samSeneblo teqnikis
detalebi.
10-15 m3 saხიფათო gadaecema licenzirebul
kontraqtors.
17 04 09 metalis narCenebis romelic dabinZurebulia saSiSi nivTierebebiT (narCeni saRebavis
qilebi jagrisebi);
10-15 m3 saხიფათო gadaecema licenzirebul
kontraqtors.
15 02 03 dabinZurebuli piradi dacvis saSualebebi da tansacmeli.
8-10 m3 saხიფათო gadaecema licenzirebul
kontraqtors.
16 06 01 akumulatorebi 15-20 cali saხიფათო gadaecema licenzirebul
kontraqtors.
315
sayofacxovrebo narCenebi
saxeoba mosalod-neli
moculo-bebi
narCenis klasi
narCenis marTva
narCenebis operatori organizaciebi da ganTavsebis an
utilizaciis adgili 20 01 08 samzareulos organuli
narCenebi; 19 600 m3 აrasaხიფათო sadaecema adgilubriv
dasefTavebis samsaxurs nagavsayrelze gansaTavseblad.
20 01 01; 20 01 02: 20 01 03;
qaRaldi, muyao; mina; mcire zomis plastmasisi narCenebi
10 m3 აrasaხიფათო/
saხიფათო
gadaecema licenzirebul kontraqtors
arasaSiSi narCenebis ganTavseba ganxorcieldeba nagavsayrelze. saSiSis (kartrijebi, mwyobridan gamosuli teqnika) muxdeba Sesabamisi marTva.
20 01 01; 20 01 02: 20 03 99
minis botlebi; mcire zomis plastmasis boTlebi; municipaluri narCenebi romelic ar aris
gansazRvruli აRniშnul kategoriaSi
20000-25000 cali
აrasaხიფათო gadamuecema licenzirebul kontraqtors Semdgomi gadamuSavebis an meoradi gamoyenebis mizniT.
ar reguirdeba saqarTvelos narCenebis marTvis kodeqsiT
sakanalizacio narCenebi 1400000 litri
აrasaხიფათო ganxorcieldeba CaSveba centralur kanalizaciaSi
20 03 03 monaxveti 200 m3 აrasaხიფათო/
saხიფათო
gadaecema adgilobrivi dasufTavebis organizaciebs
20 01 21
mwyobridan gamosuli naTurebi
50-100 saხიფათო gadaecema licenzirebul qvekontraqtors
20 01 32 medikamentebi 0.5 m3 saხიფათო gadaecema licenzirebul qvekontraqtors
316
5. narCenebis marTvis procedurebi 5.1 narCenebTan usafrTxo mopyrobis zogadi moTxovnebi: 1. personals, romelic dakavebulia narCenebis marTvis sferoSi
(Segroveba, Senaxva, transportireba, miReba/Cabareba) unda hqondes gavlili Sesabamisi swavleba Sromis dacvis da profesiuli usafrTxoebis sakiTxebSi.
2. personali uzrunvelyofili unda iyos spectansacmliT, fexsacmliT da individualuri dacvis saSualebebiT. saWiroebis SemTxvevaSi personalis tansacmeli eqvemdebareba specialur damuSavebas, gansakuTrebiT saxifaTo narCenebTan dakavSirebul operaciebis Sesrulebis Semdeg.
3. personals unda SeeZlos pirveladi daxmarebis aRmoCena mowamvlis an travmirebis SemTxvevaSi narCenebTan muSaobis dros.
4. samuSaoze ar daiSveba piri, romelsac ar aqvs gavlili Sesabamisi momzadeba, ara aqvs spectansacmeli, aseve avdmyofobis niSnebis arsebobis SemTxvevaSi.
5. narCenebis Segrovebis adgilze dauSvebelia dadgenil normaze meti raodenobis narCenebis ganTavseba. dauSvebelia narCenebis ganTavseba
naperwkლის da siTbowarmomqnel wyaroebTan axlos. 6. narCenebis ramodenime saxis erTad ganTavsebis dros gaTvaliswinebuli
unda iyos maTi SeTavsebadoba. 7. sawarmoo narCenebis dagrovebis adgilebSi dauSvebelia ucxo sagnebis,
piradi tansacmlis, spectansacmlis, ind. dacvis saSualebebis Senaxva, aseve sastikad ikrZaleba sakvebis miReba.
8. sawarmoo narCenebTan muSaobis dros saWiroa piradi higienis wesebis mkacri dacva, Wamis win da muSaobis dasrulebis Semdeg aucilebelia xelebis dabanva sapniT da Tbili wyliT.
9. mowamvlis niSnebis SemTxvevaSi, samuSao unda Sewydes da pirma unda mimarTos uaxloes samedicino punqts da Seatyobinos am SemTxvevaze struqturuli erTeulis xelmZRvanelobas.
10. xanZarsaxifaTo narCenebis Segrovebis adgilebi aRWurvili unda iqnas xanZarqrobis saSualebebiT. am saxis narCenebis ganTavsebis adgilebSi sastikad ikrZaleba moweva da Ria cecxliT sargebloba.
11. personalma unda icodes narCenebis Tvisebebi da xanZarqrobis wesebi. cecxlmokidebuli advilad aalebadi an sawvavi siTxeebis Caqroba SesaZlebelia cecxlsaqrobis, qviSis an azbestis qsovilis saSualebiT.
12. cecxlmokidebuli gamxsnelebis Caqroba wyliT dauSvebelia. 5.2 narCenebis marTvis procedurebi da wesebi
am nawilSi aRwerilia zomebi da wesebi, romlebic unda Sesruldes (damuSavebis da/an ganadgurebis win) narCenebis marTvis mizniT. marTvis zomebi Semdegi prioritetebis Sesabamisad aris ganxiluli. narCenebis klasifikacia narCenebis Semdgomi marTva mniSvnelovnad aris damokidebuli warmoqmnis adgilze narCenebis klasifikaciaze. narCenebis saxeobebis mixedviT segregacia, maTi Senaxvis moTxovnebis dakmayofileba, da bolos,
317
damuSaeba/ganadgureba – yovelive es narCenebis saTanado klasifikacias moiTxovs. saWiroa narCenebis kategoriis gansazRvra, nimuSebis aReba, Semowmeba, testireba an laboratoriul analizi, raTa ganaxorcielos maTi klasifikacia evrogaerTianebis standartebis Sesabamisad da Semdegi sakiTxebis dasadgenad:
• romel kategorias ganekuTvneba mocemuli narCenebi – saxifaTo, ara saxifaTo Tu inertuli narCenebis kategorias;
• rogor unda moxdes narCenebis marTva. narCenebis marTvaze pasuxismgebeli piri narCenebis klasifikaciisaTvis:
• isargeblebs narCenebis droebiTi sainventarizacio nusxiT, romelSic aRwerilia mosalodneli narCenebis saxeobebis farTo speqtri;
• Tu narCenebis mocemuli saxeoba ar aris Setanili sainventarizacio nusxaSi, narCenebis klasifikaciis mizniT gamoyenebuli iqneba sxva damatebiTi meTodologiebi
• Tu narCenebis klasifikaciisaTvis zogadi meTodologiebi ar iqneba amomwuravi maSin, aRebul iqneba da laboratoriulad Semowmdeba narCenebis nimuSebi, raTa uzrunvelyofil iqnes narCenebis klasifikacia mocemuli cxrilis Sesabamisad.
gansazrvrebebi narCenebis klasifikaciisaTvis
narCenebis
klasifikacia gansazRvrebebi
inertuli ნარჩენები, რომლებიც არ განიცდიან მნიშვნელოვან ფიზიკურ, ქიმიურ ან ბიოლოგიურ ცვლილებებს. ინერტული ნარჩენები არ იხსნება, არ იწვება და არ შედის სხვაგვარ ქიმიურ ან ფიზიკურ რეაქციაში, არ განიცდის ბიოდეგრადაციას და არ ახდენს სხვა მასალაზე ისეთ გავლენას, რაც გამოიწვევს გარემოს დაბინძურებას ან ადამიანის ჯანმრთელობის დაზიანებას
saxifaTo ნარჩენები, რომლებიც ავლენენ ამ საქართველოს ნარჩნების მართვის კოდექსის მესამე დანართში ჩამოთვლილ ერთ ან მეტ სახიფათო თვისებას
arasaxifaTo ნარჩენები, რომლებსაც არ მოიცავს „სახიფათო ნარჩენების“ განმარტება.
inventarizacia
narCenebis klasifikaciis Semdeg, romelmac unda gansazRvros narCenebSi potenciuri safrTxis Semcveloba, narCenebis marTvaze pasuxismgebeli piri Seadgens sainventarizacio nusxas, rac Semdeg informacias Seicavs:
• narCenebis nakadebi da wyaroebi;
• narCenebis nakadebis aRwera da klasifikacia; magaliTad, saxifaToa Tu ara saxifaTo mocemuli narCenebi;
• Senaxvis wesebi, Tu es saWiro gaxda;
• ganadgurebis meTodebi da kontraqtorebi;
318
• narCenebis raodenobrivi maCveneblebi – wliuri, kvartaluri an yovelTviuri, romelic saWiroa.
sainventarizacio Canawerebs, yovelwliurad an Sesabamisi cvlilebis Setanis dros awarmoeben narCenebis marTvaze pasuxismgebeli pirebi. narCenebis sainventarizacio nusxebis aslebi waredgineba sawarmos xellmZRvanelobas. Canawerebis ganaxlebas awarmoeben mxolod is pirebi, romlebmac sainventarizacio nusxis sargeblobis sakiTxSi specialuri momzadeba gaiares.
319
narCenebis swori inventarizacia saWiroa Semdegi sakiTxebis gansazRvrisaTvis:
• ra saxis damuSavebas saWiroebs (Tu saWiroebs) mocemuli narCenebi;
• rogori mopyroba esaWiroeba mocemul narCenebs (magaliTad, piradi dacvis saSualebebis da sxva amgvaris saWiroeba);
• rogor unda iqnes Senaxuli mocemuli narCenebi (Tu amgvari saWiroa);
• saboloo damuSavebis/ganadgurebis wesi. inventarizaciisa da Semdgomi zomebis, maT Soris iarliyebis damagrebis, mizania uzrunvelyos sakmarisi informaciis gadacema da, aqedan gamomdinare, narCenebis usafrTxo saboloo ganadgureba. narCenebis segregacia da Segroveba specialuri konteinerebi ganlagebuli unda iyos narCenebis warmoqmnis ubanTan axlos. narCenebis warmoqmnis ubanze unda ganxorcieldes narCenebis segregacia da Sesabamis konteinerSi ganTavseba. saqmianobis Sedegad sxvadasxva ubnebze warmoiqmneba da grovdeba narCenebi, romlebic eqvemdebarebian aRricxvas, Segrovebas, droebiT Senaxvas, gatanas, gauvnebelyofas, gadamuSavebas an ganTavsebas. obieqtze organizebuli da danergili unda iqnas sawarmoo da sayofacxovrebo narCenebis separirebuli Segrovebis meTodi, maTi kategoriis da saSiSroebis mixedviT.
segregirebul Segrovebas da Senaxvas eqvemdebareba: • sayofacxovrebo narCenebi; • sawarmoo narCenebi, romelTa gatana myari sayofacxovrebo narCenebis
poligonze ar aris akrZaluli (mag. paronitis, rezinis narCenebi, plastmasis sayofacxovrebo nakeTobebi, xis da qaRaldis taris, xe–tyis da naxerxis narCenebi, polieTilenis milebis, zumfaras qaRaldi (Skurka) narCenebi da sxva);
• vercxliswylis Semcveli nivTierebebi da masalebi; • tyviaSemcveli narCenebi; • qimiuri nivTierebebis narCenebi; • gazeTili sawmendi qsovilebi, respiratorebis namuSevari filtrebi; • navTobproduqtebis narCenebi, maT Soris saleqarebSi dagrovili
narCenebi; • namuSevari industriuli zeTebi, sapoxi masalebi; • navTobproduqtebis avariuli daRvris salikvidacio samuSaoebis dros
gamoyenebuli masalebi; • dabinZurebuli niadagi da qviSa; • liTonis jarTi, saSemduReblo eleqtrodebis narCenebi; • namuSevari rezinis Slangebi, namuSevari saburavebi; • gamoyenebuli tyviis akumulatorebis narCenebi; • saRebavebis da saRebavis kasrebis narCenebi; • samedicino narCenebi.
320
iarliyebis damagreba narCenebis marTvaze pasuxismgebeli pirebi valdebulni arian uzrunvelyon narCenebis konteinerebis markireba, raTa SesaZlebeli gaxdes maTi SigTavsis gansazRvra da zustad aRwera. es aucilebelia imisaTvis, raTa maTTan mopyrobisas gareSe personalma daicvas usafrTxoebis wesebi. narCenebi, romelTa saxeoba miTiTebuli ar aris, saxifaTo narCenebad miiCneva da zemoT aRweril klasifikacias daeqvemebareba. adgilze yvela saxis konteinerebze (tolCebi, gorgolaWebiani yuTebi, kasrebi da a.S.) damagrebul unda iqnes Sesabamisi iarliyebi, raTa gasagebi gaxdes, Tu ra saxis narCenebis Cayra SeiZleba ama Tu im konteinerSi. gaugebrobis Tavidan acilebis mizniT Zveli iarliyebi unda moixsnas.
321
sainforacio da mafrTxilebeli niSnebi
მოწევა აკრძალულია
ექვემდებარება გადამუშავებას
საყოფაცხოვრებო ნარჩენებისათვის
ხანძარსაშიშია
* ** ფეთქებადსაშიშინივთიერებადანაკე
თობა
ტოქსიკურიაირიდანივთი
ერება
ადვილადაალებადიაირიდახსნარი
ადვილადა
სხვასაშიშინივთიერებებიდანაკეთობანი
თვითანთებადინივთიერება
არატოქსიკურიაირი
წყლითზემ
ინფექციის საშიშროება
მჟანგავინივთიერება
კოროზიულინივთიერება
რადიოაქტიური
322
narCenebis Senaxva narCenebi adgilze minimaluri drois ganmavlobaSi unda darCes da rac SeiZleba swrafad iqnes gatanili damuSavebis da ganadgurebis mizniT.
narCenebis Sesanaxi adgilebi obieqtis Sesabamis gegmaze unda iqnes datanili. narCenebi ise unda iqnes Senaxuli, rom gamoiricxos:
• SemTxveviTi gaJonva an daRvra, miwis an miwisqveSa wylebis dabinZureba, konteinerebis gatexva SemTxveviTi Sejaxebis Sedegad, haerTan kontaqti meoradi SefuTvis da/an Tavsaxurebis gamoyenebiT;
• konteinerebis korozia an cveTa, rogorc garemos (TavSesafris uzrunvelyofis gziT), ise TviTon narCenebis mier; saamisod unda SeirCes konkretuli narCenebis mimarT gamZle konteinerebi; magaliTad, avtomobilis akumulatorebi koroziis gamZle plastmasis TefSebze unda daidgas;
• qurdoba, obieqtis daculi perimetris farglebSi narCenebis daucvelad ganTavsebis gamo.
narCenebis konteinerebi unda Seesabamebodes Sesanaxi narCenebis zomas, formas, Semadgenlobas da saxifaToobas. gamoyenebul unda iqnes mxolod karg mdgomareobaSi myofi konteinerebi. Tavsaxurebi cxadia unda iketebodes, an sxva saxis saxuravi unda iqnes gamoyenebuli. ar SeiZleba iseTi konteinerebis gamoyeneba, romlebic SeiZleba reagirebdes SigTavsTan an, saidanac SeiZleba gamoJonos saxifaTo nivTirebam. yvela saxifaTo narCenebi mkacrad unda iqnes segregirebuli danarCeni narCenebisagan. erT konteinerSi SeiZleba ganTavsdes mxolod erTi saxis saxifaTo narCeni. myari da Txevadi narCenebi erTamenTs ar unda Seerios. sawarmos teritoriaze narCenebis didi xnis ganmavlobaSi dagroveba da Senaxva dasaSvebia droebiT mxolod im SemTxvevaSi, Tu:
• narCenebi gamoiyeneba Semdgom teqnologiur ciklSi, maTi sruli utilizaciis mizniT;
• momxmareblis ar arsebobis gamo da a.S. narCenebis da maTi komponentebis toqsikologiuri da fizikur-qimiuri Tvisebebidan gamomdinare, maTi droebiTi Senaxva dasaSvebia:
• sawarmoo an damxmare saTavsSi (sawyobi, sakuWnao); • droebiT arastacionalur sawyobSi; • Ria moedanze.
obieqtis teritoriaze narCenebis droebiTi dasawyobebis adgilebi ganisazRvreba narCenebis inventarizaciis procesSi da unda Seesabamebodes Semdeg moTxovnebs:
• moednis safari unda iyos myari (betonis, asfaltbetonis an betonis filebis);
• moednis mTel perimetrze mowyobili unda iyos SemoRobva da Semozvinva, raTa gamoiricxos mavne nivTierebebis moxvedra saniaRvre kanalizaciaSi an niadagze;
• moedans unda gaaCndes mosaxerxebeli misasvleli avtotransportisaTvis;
323
• narCenebis atmosferuli naleqebis da qaris zemoqmedebisagan dasacavad gaTvaliswinebuli unda iqnas efeqturi dacva (farduli, narCenebis ganTavseba taraSi, konteinerebi da a.S.).
narCenebis arastacionalur sawyobebSi da moednebze droebiTi Senaxvis dros uzrunvelyofili unda iqnas Semdegi pirobeba: unda gamoiricxos Camdinare wylebSi an niadagze narCenebis moxvedris SesaZlebloba. saxifaTo narCenebis droebiTi ganTavseba SesaZlebelia stacionalur sawyobSi, risTvisac saWiroa obieqtze gamoiyos specialuri sasawyobe saTavsi, romelic mowyobili unda iqnas garemosdacviTi moTxovnebis dacviT, kerZod:
• saTavsis iataki da kedlebi mopirkeTebuli unda iqnas keramikuli filebiT;
• saTavsis Weri SeRebili unda iyos tenmedegi saRebaviT; • saTavsis aRWurvili unda iqnas Semdegi saSualebebiT: gamwovi saventilacio sistemiT; xelsabaniT da onkaniT teritoriis morwyva-morecxvisaTvis; wyalmimRebi trapiT.
• karebsa da fanjrebze unda moewyos rkinis gisosebi; • narCenebis ganTavsebisaTvis saWiroa moewyos stelaJebi da Taroebi; • narCenebis ganTavseba dasaSvebia mxolod hermetul taraSi
SefuTul mdgomareobaSi, romelsac unda gaaCndes saTanado markireba.
sawarmos teritoriidan saxifaTo narCenebis gatana da Semdgomi marTva unda moxdes am saqmianobaze saTanado nebarTvis mqone organizaciis mier.
narCenebis gadacemis wesi
narCenebis gadacema saTanado wesiT unda iqnes gaformebuli `narCenebis gadacemis formis~ Sevsebis gziT. yovel calkeul SemTxvevaSi unda Seivsos Semdegi informacia:
• gadacemis TariRi da dro;
• narCenebis aRwera, raodenobis miTiTebiT;
• informacia narCenebis mwarmoeblis Sesaxeb;
• informacia narCenebis gadamzidis Sesaxeb;
• informacia mimRebi pirebis Sesaxeb;
• mwarmoeblis, gadamzidis da mimRebis warmomadgenlebis xelmowera. narCenebis gadacemis Sevsebuli forma Tan unda erTvodes yvela satransporto zeddebuls narCenebis warmoebis adgilidan, an obieqtidan damuSavebis, an ganadgurebis daniSnulebis adgilamde, anu Camdinare wylebis gadamamuSavebel danadgaramde, krematoriumamde, nagavsayrelamde da a.S. TiToeul narCenebis gadacemis formaSi miTiTebul unda iqnes narCenebis sruli aRwera, Semadgenloba, warmoebis procesi, SefuTvis wesi, gadacemuli narCenebis saerTo raodenoba da sxva Sesabamisi informacia. narCenebis gadacemis forma sam egzemplarad unda Seivsos. narCenebis gadacemis formaluri procedura Semdegia:
324
• narCenebis gadacemis formas xels aweren amisaTvis uflebamosili pirebi da qvekontraqtori, romelic narCenebis gatanas da gadazidvas awarmoebs;
• zeda egzemplari (pirveli egzemplari) obieqtze rCeba da arqivSi inaxeba;
• qveda ori egzemplari Tan axlavs narCenebs gadamuSavebis, gauvnebelyofis, an ganTavsebis adgilamde;
• narCenebis mimReb obieqtze gadamzidi valdebulia xeli moawerinos Sesabamis pasuxismgebel pirs. iqve miTiTebuli unda iyos, rom narCenebi miRebul iqna daniSnulebis adgilze;
• amis Semdeg meore egzemplari rCeba mimReb obieqtze;
• mesame egzemplars itovebs gadamzidi, romelsac igi Tavis ofisSi miaqvs. narCenebis gatanis momdevno vadis dadgomisas gadamzidma aRniSnuli mesame egzemplari isev narCenebis warmoebis adgilze unda miitanos;
• mesame egzemplari rCeba narCenebis warmoSobis adgilas da pirvel egzemplarTan erTad inaxeba;
• narCenebis warmoqmnis adgilas keTdeba mesame egzemplaris fotoasli, romelic, angariSgebiTi movaleobebis SesrulebasTan dakavSirebiT garemosdacviT ganyofilebas egzavneba.
narCenebis gadacemis Sevsebuli formebi inaxeba kontraqtis moqmedebis mTeli periodis ganmavlobaSi. pasuxismgebeli piri valdebulia ar gasces narCenebi da xeli ar moaweros narCenebis gadacemis formas, Tu gaaCnia safuZveli ifiqros, rom narCenebma saTanado wesiT ar miaRwia daniSnulebis adgilamde.
325
narCenebis gadacemis forma
#
informacia narCenebis
warmomqmnelis Sesaxeb
informacia narCenebis
gadamzidavis Sesaxeb
informacia narCenebis
mimRebis Sesaxeb
narCenebis
Semadgenloba
warmoSobis
wesi/adgili
SefuTvis
saxe
#
narCenis saxeoba
narCenis raodenoba
narCenebis dagrovebis xangZlivoba
narCenebis transportirebisTvis gamoyenebuli avtomanqanis nomeri da dasaxeleba
mZRolis xelmowera
warmoqmnis adgilidan narCenis gatanis dro
miRebis adgilze narCenis miRebis dro
narCenebis warmomqmneli pirs xelmowera
narCenebis mimRebi piris xelmowera
narCenebis warmomqmneli organizacia _______________________________________________ b. a.
narCenebis mimRebi organizacia _______________________________________________ b. a.
(ivseba 3 egzemplarad, erTi rCeba narCenebis warmomqmnels, meore mZRols, mesame narCenebis mimRebs. narCenebis transportirebis Semdeg mZRoli Tavis egzemplars ubrunebs narCenebis warmomqmnels)
326
narCenebis transportireba narCenebis transportireba unda xorcieldebodes sanitariuli, garemosdacviTi da saxifaTo tvirTis transportirebisaTvis dadgenili usafrTxoebis wesebis sruli dacviT. narCenebis CatvirTva/gadmotvirTva da transportirebasTan dakavSirebuli yvela operacia maqsimalurad unda iyos meqanizirebuli da hermetuli. gamoricxuli unda iyos narCenebis dakargva da gafantva transportirebis dros. saxifaTo narCenebis droebiTi ganTavsebis sawyobSi transportirebis dros, Tanmxleb pirs unda gaaCndes Sesabamisi dokumenti – `saxifaTo narCenis gatanis moTxovna~, romelic damowmebuli unda iyos sawarmos xelmZRvanelobis mier. narCenis gadamzidavi uzrunvelyofs transports, datvirTvas da saxifaTo narCenis transportirebas daniSnulebisamebr sanitariuli, garemosdacviTi da usafrTxoebis wesebis dacviT. operaciis dasrulebisTanave aucilebelia Catardes avtosatransporto saSualebis gawmenda, garecxva da gauvnebloba. narCenebis gadasatanad gamoyenebul satransporto saSualebas unda gaaCndes Sesabamisi gamafrTxilebeli niSani. narCenebi, romlebic eqvemdebareba meorad gadamuSavebas, unda iqnas gatanili sawarmos teritoriidan Sesabamis kontraqtori kompaniis mier, winaswar gaformebuli xelSekrulebis safuZvelze. sayofacxovrebo narCenebis grovdeba sawarmos teritoriaze ganTavsebul specialur konteinerebSi, xolo gatanas axorcielebs dasufTavebis municipaluri samsaxuri, Sesabamisi xelSekrulebis safuZvelze da Sedgenili grafikis mixedviT. transportirebaze dasaqmebuli muSa personals (mZRolebi da muSebi) gavlili unda qondeT Sesabamis swavleba. tvirTis gadazidvasTan dakavSirebulia Semdegi saxis ZiriTadi riskebi:
_ avtoavariebi; _ tvirTis dabneva an daRvra; _ avtomanqanis arasaTanadod datvirTva;
zemoaRniSnulis Tavidan asacileblad saWiroa:
1. avtomanqanis sistemuri Semowmeba teqnikur gamarTulobaze da moZraobis siCqaris dacva;
2. konteinerebis hermetulobis Semowmeba; 3. avtotransportis datvirTvisas gaTvaliswinebuli unda iqnas misi
tvirTamweoba, raTa Tavidan iqnas acilebuli avtotransportis gadatvirTva;
4. avtomanqanas Zaraze unda qondes dagebuli siTxegaumtari tevadi geomembrana, romelic uzrunvelyofs avariuli daRvrisas an dayrisas narCenebis Sekavebas manqanis Zaraze.
zemoaRniSnuli usafrTxoebis zomebis gaTvaliswinebis miuxedavad Tu mainc moxda avariuli situaciis Sedegad garemos dabinZureba, maSin mZRoli sagangebod ukavSirdeba obieqtis xelmZRvanelobas, romelic samaSvelo jgufis daxmarebiT avariul situaciaze reagirebis gegmiT gaTvaliswinebiT atarebs Sesabamis RonisZiebas.
327
marTvis monitoringi sawarmoo narCenebis Segrovebis, Senaxvis, transportirebis, gamoyenebis, gauvneblobisa da ganTavsebis dros daculi unda iqnas moqmedi ekologiuri, sanitariul–epidemiologiuri da usafrTxoebis teqnikuri normebi da wesebi. narCenebis warmoqmnis, ganTavsebis, gauvneblobisa da gatanis aRricxva warmoebs specialur JurnalSi. gatanili an utilizirebuli narCenebis moculoba dokumenturad unda iqnas dadasturebuli. narCenebis marTvaze pasuxismgebeli pirma sistematurad unda gaakontrolos:
• narCenebis Sesagrovebeli taris vargisianoba; • taraze markirebis arseboba; • narCenebis droebiTi ganTavsebis moednebis mdgomareoba; • dagrovili narCenebis raodenoba da dadgenil normativTan Sesabamisoba
(vizualuri kontroli); • narCenebis teritoriidan gatanis periodulobis dacva; • ekologiuri usafrTxoebis da usafrTxoebis teqnikis dacvis
moTxovnebis Sesruleba.
narCenebis efeqturad marTvis uzrunvelyofis indikatorebi rogorc aRiniSna obieqtze SesaZlebelia warmoiqmnas sxvadasxva saxis narCenebi. narCenebis saTanado marTvis uzrunvelsayofad daculi unda iqnas narCenebis marTvis dadgenili wesebi. narCenebis gatana/ganTavseba moxdeba dadgenili wesiT da saqarTveloSi moqmedi Sesabamisi normebis/wesebis dacviT. potenciuri zemoqmedeba
• teritoriis danagvianeba an dabinZureba narCenebis arasaTanado menejmentis gamo.
wyaroebi • SesafuTimasala;
• sxvasamSeneblonarCenebi;
• miwis samuSaoebis dros dagrovili narCenebi;
• sawvavisgamoyenebadaSenaxva;
• aRWurvilobisSekeTeba;
• sayofacxovrebo narCenebi; mizani • narCenebis drouli da dadgenili wesiT gatanis
uzrunvelyofa;
• garemozenarCenebiTgamowveulizianisTavidanacileba. qmedeba/ kontroli
• Sesabamis sakanonmdeblo da maregulirebel moTxovnebTan Sesabamisobis uzrunvelyofa;
• teritoriaze narCenebis droebiTi dasawyovbebisTvis specialuri adgilis gamoyofa;
• narCenebis gadayra saTanado sakanonmdeblo moTxovnebis dacviT;
• saxifaTo da arasaxifaTo narCenebis gancalkeveba;
• sayofacxovrebo narCenebis gatana nagavsayrelze;
• narCenebis xelaxla gamoyeneba (SesaZleblobis SemTxvevaSi);
• Tavidan unda iyos acilebuli misasvleli da
328
samoZrao gzebis Caxergva.
efeqturobis maCvenebeli
• saCivrebis ararseboba;
• nagvis da teqnikuri mosaxurebisas dagrovili narCenebis ararseboba;
• saxifaTo narCenebis da daRvris kvalis ararseboba (mag.navTobis, sawvavis da a.S.)
monitoringi • zedamxedveloba narCenebis ganTavseba-gatanis procedurebze;
• narCenebis Segroveba-gatanis regularuli monitoringi;
• saTanado Canawerebis warmoeba/aRricxva;
• saCivrebis Canawerebis warmoeba, saWiroebis SemTxvevaSi - reagireba.
makoreqtirebeli qmedebebi/ angariSgeba
• makoreqtirebeli qmedebebi unda Catardes problemis gansazRvrisTanave an saCivris Semosvlisas;
• dadgenil normebTan yvela Seusabamoba /darRveva fiqsirdeba samuSaoTa xelmZRvanelis mier;
• Tu amis saWiroeba arsebobs, samuSao moedanze pasuxismgebeli piri acnobebs SemTxvevis Sesaxeb Sesabamis xelmZRvanels.
pasuxismgebeli piri
• samuSaoTa mwarmoebeli
pasuxismgebloba monitoringze/ aRsrulebaze
• sawarmos xelmZRvaneloba
infomacia obieqtis eqspluataciisas warmoqmnili narCenebis Sesaxeb obieqtis eqspluataciisas mosalodnelia Semdegi kategoriis narCenebis warmoqmna:
• სამზარეულოს ორგანული ნარჩენები (არასახიფათო) - კოდი: 20 01 08; • ქაღალდი, მუყაო (არასახიათო) - კოდი: 20 01 01; • მინა (არასახიფათო) -კოდი: 20 01 02; • პლასტიკი (არასაშიში) - კოდი: 20 01 03; • Sეპტიკური ავზის ნალექი (სახიფათო) - კოდი: 20 03 04 • ქოჩის მონახვეტი (ობიექტის სპეციფიკიდან გამომდინარე შეიძლება იყოს როგორც
სახიფათო ასევე არასახიფათო) - კოდი: 20 03 03; • სამედიცინო ნარჩენები (სახიფათო) - კოდი: 20 01 31; • შერეული მუნიციპალური ნარჩენები - კოდი: 20 03 01; • ფლურესცენციული მილები (სახიფათო) - კოდი: 20 01 21.
მშენებლობის ეტაპზე warmoqmnili sayofacxovrebo narCenebis raodenoba dakavSirebulia momsaxure personalis raodenobaze. winaswari monacemebiT obieqtze dasaqmebuli iqneba 200-mde adamiani. miRebuli normis mixedviT erT momuSaveze wlis ganmavlobaSi warmoiqmneba 0,70 m3 sayofacxovrebo narCenebi. aRniSnulis gaTvasliswinebiT wlis ganmavlobaSi warmoqmnili sayofacxovrebo narCenebis raodenoba iqneba 0.70 X 100 = 70 m3sayofacxovrebo narCenebis ganTavsebisaTvis obieqtze gaTvaliswinebulia daxuruli
329
konteinerebis dadgma. aRniSnuli narCenebis gatana da poligonze ganTavseba moxdeba dasufTavebis samsaxuris mier gaformebuli xelSekrulebis safuZvelze. navTobproduqtebiT dabinZurebuli masa da aseve sxva saxifaTo narCenebi garemosdacviTi da higienuri pirobebis dacviT droebiT ganTavsebuli iqneba sawarmos teritoriaze da dagrovebis Sesabamisad gadamuSavebis/ganTavsebis/gauvnebelyofis mizniT gadaecema garemoze zemoqmedebis saTanado nebarTvis mqone organizacias. SesafuTi xis masala Semdgomi moxmarebis mizniT gadaecema adgilobdriv mosaxleobas. obieqtze warmoqmnili narCenebis marTva (klasifikacia, inventarizacia, segregacia, Segroveba, Senaxva, gadacema da transportireba) da monitoringi ganxorcieldeba zemoT mocemuli principebis, procedurebisa da wesebis Sesabamisad.
330
დანართი 2
წყლის რესურსების დაცვის ღონისძიებები სამშენებლო ბანაკებში შესავალი საქართველოს კანონის "გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ" (2007) თანახმად, ზღვრულად დასაშვები ჩაშვების (ზდჩ) ნორმების პროექტი შემუშავებულ უნდა იყოს ეკოლოგიური ექსპერტიზისადმი დაქვემდებარებული ობიექტებისათვის, მათ შორის საავტომობილო გზების მშენებლობისათვის გამოყენებული დამხმარე ობიექტებისათვის, როგორიცაა ასფალტო-ბეტონის ქარნები, ბეტონის ქარხნები და სამშენებლო ბანაკები. ზედაპირული წყლის ობიექტში დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ზღვრულად დასაშვები ჩაშვების ნორმები (ზ.დ.ჩ.) განისაზღვრება, როგორც ჩამდინარე წყლებში არსებულ დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ის მაქსიმალური მასა, რომლის ჩაშვება დროის ერთეულში წყლის ობიექტის მოცემულ კვეთში დასაშვებია მისი არსებული ხარისხის შენარჩუნების გათვალისწინებით. ზდჩ ნორმების პროექტის შესამუშავებლად აუცილებელი არის ობიექტის ადგილმდებარეობის ზუსტად განსაზღვრა, გენერალური გეგმის მომზადება ყველა ტექნოლოგიური კვანძის და ელემენტის გეგმაზე ჩვენებით, მონაცემები დაბიძურების წარმოქმნის წყაროებზე, პროცესსზე და დამაბინძურებელი ნივთიერებების მოცულობებზე, ზედაპირული წყლის ობიექტში ჩაშვების ზუსტი კოორდინატები და თავად ზედაპირული წყლის ობიექტის ჰიდროლოგიური მახასიათებლები. საერთაშორისო დონორი ორგანიზაციების მიერ დაფინანსებული ხაზოვანი ინფრასტრუქტურული სისტემების პროექტების განხორციელებისას, პროექტირება, კონტრაქტირება, შესყიდვები და მშენებლობა ხორციელდება მიღებული საერთაშორისო საინჟინრო და სამშენებლო წესების და სქემის შესაბამისად, კერძოდ, FIDIC -ის, ე.წ. „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების მიხედვით. FIDIC -ის, „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების თანახმად, მკაფიოდ არის გამიჯნული პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის, საპროექტო ორგანიზაციის და მშენებელი კონტრაქტორის კომპეტენცია. FIDIC -ის, „წითელი“ საკონტრაქტო ფორმის შესაბამისად, პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო კომპანიის ვალდებულებაა მოამზადოს ძირითადი საპროექტო ობიექტის (ჩვენს შემთხვევაში გზისა და საგზაო ინფრასტრუქტურის) დეტალური საპროექტო დოკუმენტაცია. რაც შეეხება მშენებელი კონტრაქტორის მიერ გამოსაყენებელი დამხმარე სამშენებლო ობიექტების ტექნიკურ პროექტს, ეს საკითხი არ განეკუთვნება პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის ან საპროექტო ორგანიზაციის კომპეტენციას და დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტი არ მზადდება ძირითადი ობიექტის მშენებლობის ნებართვის მიღების ეტაპზე. დამხმარე ობიექტების (სამშენებლო ბანაკის,
331
მშენებლობისას ობიექტებამდე მისასვლელი გზების, ასფალტო-ბეტონის ან ბეტონის ქარხნების და ა.შ.) პროექტის მომზადება და შესაბამისი ნებართვების მოპოვება წარმოადგენს მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულებას. FIDIC -ის, „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმის თანახმად (Design and Build, ანუ პროექტირების და მშენებლობის კონტრაქტი), პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაცია და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო ორგანიზაცია ამზადებენ ძირითადი ობიექტის მხოლოდ საბაზისო პროექტს, ხოლო საბოლოო დეტალური პროექტის დასრულება, ისევე როგორც დამხმარე ობიექტების პროექტის მომზადება და შემდეგ მშენებლობა, არის მშენებელი კონტრაქტორის პრეროგატივა. ამრიგად, ორივე შემთხვევაში მშენებელ კონტრაქტორთან კონტრაქტის გაფორმება ხდება მხოლოდ მშენებლობის ნებართვის გაცემის შემდეგ, ანუ მშენებლობის ნებართვის, და შესაბამისად ეკოლოგიური ექსპერტიზის დასკვნის გაცემა ხდება უფრო ადრე, ვიდრე მშენებელი კონტრაქტორი მოამზადებს დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტს და მათთან დაკავშირებულ გარემოსდაცვით დოკუმენტაციას (ზედაპირული წყლის ობიექტებში ზღვრულად დასაშვები ჩაშვებების ნორმატივები, atmosferul
haerSi zRvrulad dasaSvebi gafrqvevebis normativebi და ა.შ.). შესაბამისად, FIDIC -ის, „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების თანახმად ორგანიზებულ პროცესში, შეუძლებელი არის გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დოკუმტთან ერთად ზდჩ და ზდკ ნორმატიული დოკუმენტაციის წარმოდგენა დამხმარე სამშენებლო ობიექტებისათვის. გზშ-ს ფარგლებში შესაძლებელია მხოლოდ ძირითადი პრინციპების, მოსალოდნელ ზემოქმედებათა ხარისხობრივი და ნახევრად-რაოდენობრივი შეფასებების და ზოგადი მოდელური სიტუაციის ასახვა, მაშინ როდესაც ზუსტი და დეტალური რაოდენობრივი შეფასებების და ზდჩ და ზდგ ნორმატიული დოკუმენტაციის მომზადების აუცილებლობა გზშ-ში დაფიქსირებულ იქნება, როგორც მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულება. ეს ვალდებულება მკაფიოდ უნდა იყოს აქცენტირებული პროექტის განმახორციელებელ ორგანიზაციასა და მშენებელ კონტრაქტორს შორის დადებულ კონტრაქტში, ხოლო მშენებლობის ნებართვაში ასახული უნდა იყოს, როგორც სანებართვო პირობა. ყოველივე ზემოქთქმულიდან გამომდინარე, გზშ-ს მოცემულ დანართში წარმოდგენილი მონაცემები, გათვლები და რეკომენდაციები ემსახურება ზოგადი მოდელური სიტუაციის და სავარაუდო ზემოქმედების სცენარების ასახვას, და არა საბოლოო, ადგილ-სპეციფიკური ზემოქმედების შეფასების და ნორმატიული დოკუმენტაციის მომზადებას. წარმოდგენილი მოდელი აღწერს წყალმომარაგების და კანალიზაციის ასპექტებს ტიპიური სამშენებლო ბანაკისათვის, რომელიც გათვალისწინებული არის 50-მდე მშენებელის და სამშენებლო ტექნიკის განსათავსებლად. სამშენებლო ტექნიკის განსათავსებელ მოედანზე ნაგულისხმევი არის საწვავით გამართვის, ტექნიკური მომსახურების და ტექნიკის რეცხვის უბანი
332
აქვე ხაზგასმით აღვნიშნავთ, რომ ეს მოდელი შეესაბამება „უარესი სცენარის“ სიტუაციას (worst case scenario), რადგან ჩვენს კონკრეტულ შემთხვევაში, დიდი ალბათობით შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ პერსონალი განთავსებული იქნება არა სამშენებლო ბანაკში, არამედ ნაქირავებ ბინებში გზისპირას განლაგებულ დაბებში და სოფლებში.
როგორც გზშ-ში მოყვანილი შეფასებები და რეკომენდაციები, ასევე წინასამშენებლო ეტაპზე მოსამზადებელი ზდჩ და ზდკ დოკუმენტები, უნდა ეფუძნებოდენ მოქმედ სტანდარტებს და ნორმებს.
saavtomobilo gzebis departamenti iRebs valdebulebas, rom baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis rekonstruqciisa da mSeneblobis proeqtTan dakavSirebiT dakavSirebiT, kontraqtoris mier saTanado saproeqto dokumentaciis momzadebis Semdeg, uzrunvelhyofs damxmare samSeneblo obieqtebis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli yvela savaldebulo garemosdacviTi dokumentis SemuSavebas da garemos da bunebrivi resursebis saministrosaTvis warmodgenas.
წყალმომარაგება და კანალიზაცია
წყალმომარაგება
მშენებლობის ფაზაში საჭირო სასმელ-სამეურნეო წყლის რაოდენობა განისაზღვრება მომუშავეთა რაოდენობით. მოცემული მოდელური სიტუაციისათვის ნავარაუდევია, რომ მომუშავეთა მაქსიმალური რაოდენობა არ აღემატება 50 კაცს . ერთ მომუშავეზე სამუშაო დღის განმავლობაში განსაზღვრულია 25 ლ სასმელი წყალი, აქედან გამომდინარე სასმელი წყლის ხარჯი მშენელობის ობიექტების მიხედვით იქნება 1) მუშათა ბანაკი 50 კაცი 50X25X365 = 456,25 მ3/წელ : 365 = 1,25 მ3/დღ : 24 = 0,052 მ3/სთ 2) ავტო მოძრავი საამშენებლო ტექნიკის სარემონტო საწარმო (3 მომუშავე): 3X25X250 = 18,75 მ3/წელ : 250 = 0,075 მ3/დღ : 24 = 0,003125 მ3/სთ სასმელ სამეურნეო წყალი გამოყენებული იქნება საშხაპეში სნ და ნ მიხედვით განსაზღვრული დასაბანი წყლის მოცულობა და 1 სველ წერტილზე განსაზღვრულია 500 ლ/დღ რაოდენობა (0,5 მ3/დღ). 53 ადამიანის მომსახურებისათვის განკუთვნილ ბანაკში განსაზღვრულია 4 საშხაპე ე.ი. 4X500X365 = 730 მ3/წელ და 2 მ3/დღ სულ მშენებლობის ფაზაში გამოყენებული სასმელ - სამეურნეო წყლის რაოდენობა: 1204,75 მ3/წელ = 3,325მ3/დღ ტექნოლოგიური წყალმომარაგება საწარმოო მიზნებისათვის წყალი გამოყენებული იქნება სამშენებლო მოედანზე გათვალისწინებულ შესაბამის ინფრასტრუქტურულ ობიექტებზე, მათ შორის: ავტოტრანსპორტის და ტექნიკის სადგომებზე. სამშენებლო სამუშაოების მიმდინარეობის პროცესში ტექნიკური წყალი გამოყენებული იქნება სამშენებლო
333
ტექნიკის და სატრანსპორტო საშუალებების სარეცხად. ტექნიკური წყლის ამოღება მოხდება მდ. აჭარისწყლიდან ან გამოყენებულ იქნება გრუნტის წაყალი ( ამ უკანასკვნელ შემთხვევაში აუცილებელი იქნება სათანადო ლიცენზიის მოპოვება). სამშენებლო სამუშაოებზე გამოსაყენებელი სატრანსპორტო საშუალებების და სამშენებლო ტექნიკის ტექნიკური მომსახურება განხორციელდება ბანაკის ტერიტორიაზე დაგეგმილ ავტოსადგომზე, სადაც მოწყობილი იქნება ავტოსამრეცხაო. ყოველდღიურად ბანაკში შესაძლებელია გაირეცხოს 10 ერთეული სამშენებლო ტექნიკა და სატრანსპორტო საშუალება. ერთი სატრანსპორტო საშუალების რეცხვისათვის საჭირო წყლის რაოდენობა კი შეადგენს 350 ლიტრს. 250 სამუშაო დღის გათვალისწინებით წლის განმავლობაში სატრანსპორტო საშუალებების რეცხვისათვის თითოეულ სამშენებლო ბანაკში საჭირო წყლის რაოდენობა იქნება:
მშენებლობის პროცესში ავტოსამრეცხაოებში გამოყენებული წყლის რაოდენობა იქნება:
10 ერთეული დღეში 10X350X250 = 875მ3/წელ, 3,5მ3/დღ, 0,44 მ3/სთ,
სამეურნეო ფეკალური და საწარმოო ჩამდინარე წყლები მშენებლობის ფაზა
სამეურნეო - ფეკალური ჩამდინარე წყლების რაოდენობა განისაზღვრება საპროექტო გაანგარიშების მიხედვით მისაღები და გამოყენებული წყლის რაოდნეობით, რომელსაც აკლდება 5%-იანი დანაკარგი. ზემოთ მოყვანილი გაანგარიშებების მიხედვით მშენებლობის ფაზის სამეურნეო-ფეკალური ჩამდინარე წყლის ხარჯი იხ. ცხრ. # მშენებლობის ფაზის სამეურნეო-ფეკალური წყლების ჩაშვების მოცულობანი
ცხრ. 2 პოზიცია #
ობიექტის დასახელება
ზედაპირული წყლის
დასახელება
ჩაშვების წყაროს #
ჩაშვების მოცულობა
მ3/24სთ
ჩაშვების წყლის
მოცულობა მ3/წელ
შენიშვნა
1 მშენებელთა ბანკი მდ.აჭარისწყალი 1 3,16 1144.5
სამეურნეო ფეკალური ჩამდინარე წყლების მაქსიმალური საათური ხარჯი, საათური უთანაბრობის კოეფიციენტის გათვალისწინებით qmax, K- საათური უთანაბრობის კოეფიციენტი=3 qmax =3,16მ3/დღ : 24 x 3 =0,395 მ3/სთ ტექნოლოგიური ჩამდინარე წყლები მშენებლობის ფაზაში ძირითადი საწარმოო ჩამდინარე წყლები წარმოიქმნება ავტომობილების და მოძრავი სპეცტექნიკის რეცხვისას, რისთვისაც პროექტით
334
გათვალისწინებულია УСВ-М-20 ტიპის გამწმენდი დანადგარი. მშენებლობის ფაზის საწარმოო ჩამდინარე წყლების რაოდენობითი მონაცემები
ცხრ. # პოზიცია #
ობიექტის დასახელება
ზედაპირული წყლის დასახელება
ჩაშვების წყაროს #
ჩაშვების მოცულობა მ3/სთ
ჩაშვების მოცულობა მ3/24სთ
ჩაშვების წყლის მოცულობა მ3/წელ
შენი-შვნა
1 მშენებელთა ბანკი
მდ. აჭარისწყალი
1 0,42 3,33 831,73
„საწარმო ჩამდინარე წყლების რეკომენდებულია УСВ-М-20 ტიპის გამწმენდი ნაგებობა, რომელიც განკუთვნილია სამრეწველო-ტექნოლოგიური და სანიაღვრე წყლების ნავთობის ნახშირწყლებისა და მყარი ნაწილაკების გაწმენდისათვის. ტექნიკური დოკუმანტაციის მიხედვით დანადგარის ეფექტურობა 99,8%-ია და ნავთობის ნახშირწყლების კონცენტრაცია გაწმენდის შემდგომ არ აღემატება 0,3 მგ/ლ, ხოლო მყარი ნაწილაკები 60მგ/ლ. ტექნოლოგიურიად გათვალისწინებულია სანიაღვრე და საწარმო წყლების გაწმენდის რიგითობის პრინციპი მარერეგულირებელი მოცულობების (რეზერვუარების) გამოყენებით და პირველი 30 წუთიანი სანიაღვრე ნაკადის დაგროვებით და 8 საათიანი სამუშაო დღის დამთავრების შემდეგ, 16 საათის განმავლობაში ეტაპობრივი გაწმენდით. სამეურნეო ფეკალური წყლების გასაწმენდად პროექტით გათვალისიწნებულია ბიოციკლის~ ტიპის გამწმენდი დანადგარი, რომელიც კონსტრუქციულად, საკატალოგო მონაცემების მიხედვით შესრულებულია სხვადასხვა რაოდენობის მომხმარებლებზე. სანიაღვრე წყლების არინება ობიექტის ინფრასტრუქტურის ყველა სამრეწველო მოედანი, პროექტის წყალმომარაგება კანალიკზაციის ნაწილის საპროექტო გადაწყვეტილებათა მიხედვით, აღჭურვილია სანიაღვრე წყლების კანალიზაციის სისტემებით და კანალიზებული სანიაღვრე წყლები იწმინდება შესაბამის გამწმენდ ნაგებობებში, ტექნოლოგიურ წყლებთან ერთად დღეღამის სხვადასხვა პერიოდში. ობიექტის ტექნიკური პარამეტრებისა და თავისებურებების მიხედვით, მეტნაკლებად განსხვავებულია კანალიზებადი ფართების განზომილებანი ზედაპირის დამუშავების კატეგორიები და აქედან გამომდინარე წყლების რაოდენობითი და თვისებითი მახასიათებლები. გაწმენდილი სანიაღვრე და საწარმოო-ტექნოლოგიური ჩამდინარე წყლები ჩაეშვება მდ. აჭარისწყალში, ობიექტების განლაგების მიხედვით.
სანიაღვრე წყლების რაოდენობითი მახასიათებლები, საერთაშორისო ორგანიზაციების მეთოდური მასალების მიხედვით, ნაკლებად პრობლემატური კანალიზებადი სამრეწველო მოედნებისათვის იანგარიშება ქვემოთ მოყვანილი ფორმულით:
335
Q=10xFxNxK (1) სადაც Q- სანიაღვრე წყლების ხარჯია დროის კონკრეტულ პერიოდში მ3-ში. F - კანალიზებადი ფართი მ2 ან ჰა-ში. N - ნალექების რაოდენობა მგ/წელიწ.
ობიექტის განთავსებების ადგილისათვის ატმოსფერული ნალექების რაოდენობა საშუალო მრავალწლიურ რეჟიმში შეადგენს 1228 მმ-ს, ხოლო ნალექების დღეღამური მაქსიმუმი - 133მმ-ს.
K - კოეფიციენტი დამოკიდებული საფარის ტიპზე პროექტირებადი ობიექტები უზრუნველყოფილია ტექნოლოგიურიო დანიშნულების მიხედვით სხვადასხვა ტიპის საფარით. ჩამდინარე წყლების რაოდენობითი პარამეტრები შესაბამისად გამოითვლება ბ.ა. (1) ფორმულის მიხედვით:
1. მუშათა ბანაკი K=0,9 F=0,11ჰა Qსაშ.წლ.=10x0,9x0,11ჰა x1228მმ= 1215,72 მ3/წელ Qდღლ=10x0,9x0,11ჰა x133მმ= 131,67 მ3/დღღ 2. ავტოტრანსპორტის და მოძრავი საამშენებლო ტექნიკის სარემონტო საწარმო K=0,9, F=0,04 Qწლ.=501,84მ3/წელ Qდღლ=59,76მ3/დღღ
წვიმის და ავტოსამრეცხაოს ჩამდინარე წყლების გასაწმენდა გამოყენებულ იქნება УС-М-20. გასაწმენდი საწარმო სანიაღვრე წყლების საერთო ხარჯი: Qწლ. Qდღლ (2) ზემოაღნიშნულის თანახმად, ტექნოლოგიური რეგლამენტის შესაბამისად, 8 საათიანი სამუშაო დღის განმავლობაში, გამწმენდ ნაგებობებში გაიწმინდება ავტოსამრეცხაოს ჩამდინარე წყლები, ხოლო წვიმის შემთხვავი დღეღამის დანარჩენი 16 საათის განმავლობაში რეზერვუარებში დაგროვილი სანიაღვრე წყლები ამიტომ გასაწმენდად მოსული წყლების ანგარიში წარმოდგენილია ცალ-ცალკე. ამრიგად გამწმენდად მოსული სანიღვრე წყლების სათაური მაქსიმალური ხარჯია:
1. Q1=164,34:24x1= 6,8475მ3/სთ 2. Q=59,76:24x1= 2,49მ3/სთ
ჩამდინარე წყლების გაწმენდა და ჩაშვება სამეურნეო-ფეკალური წყლების გაწმენდა
სამეურნეო-ფეკალური ჩამდინარე წყლების გასაწმენდად თითოეულ ობიექტზე, პროექტით გათვალისწინებულია „ბიოტალის“ ტიპის შესაბამისი წარმადობის გამწმენდი ნაგებობების ფუნქციონირება, როგორც ზემოთ აღინიშნა მშენებლობის პროცესში წარმოქმნილი სამეურნეო-ფეკალური წყლების სრული ბიოლოგიური გაწმენდა შეესაბამება ობიექტების მიხედვით გათვლილ ჩამდინარე წყლების მოცულობებს და მათში შემავალ ნივთიერებების რაოდენობით და თვისებით პარამეტრებს.
336
საქართველოს, ევროგაერთიანების და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების მოთხოვნათა გათვალისწინებით ზედაპირულ წყლებში გაწმენდის შემდეგ ჩაშვებული წყლების ნორმატივებია:
1. შეწონილი ნაწილაკებისათვის (ზ.დ.კ.) Cშეწ. ნაწ. = 25 მგლ 2. ჟ.ბ.მ. - ჯანგბადის ბიოლოგიური მოთხოვნილება Cჟ.ბ.მ 25მმ/ლ 3. ჟ.ქ.მ. - ჟანგბადის ქიმიური მოთხოვნილება Cჟ.ქ.მ 25მმ/ლ 4. საერთო აზოტი Cსაერთო აზოტი 15მმ/ლ 5. საერთო ფოსფორი Cსაერთოფოსფორი 5მგ/ლ
ზღვრულად დასაშვები ჩაშვების (ემისიის) ნორმების გაანგარიშების მეთოდიკა ცალკეული დამაბინძურებელი ნივთიერებისათვის
ცალკეული დამაბინძურებელი ნივთიერების ზ.დ.ჩ-ის ნორმა წყლის ობიექტის ყველა კატეგორიისათვის განისაზღვრება ფორმულით:
ზ.დ.ჩ. = q Cზ.დ.ჩ. (1) სადაც q - ჩამდინარე წყლის დამტკიცებული ხარჯია მ3/სთ-ში
Cზ.დ.ჩ.- ჩამდინარე წყალში დამაბინძურებელი ნივთიერების კონცენტრაცია მგ/ლ-ში (გ/მ3-ში).
ჩამდინარე წყალში დამაბინძურებელ ნივთიერებათა დასაშვები კონცენტრაციების
(Cზ.დ.ჩ.) განსაზღვრა
იმ შემთხვევაში, თუ ჩამდინარე წყლების ჩაშვება ხდება ზედაპირული წყლის ობიექტის იმ მონაკვეთზე, რომელიც ევროპარლამენტის და ევროგაერთიანების საბჭოს 2000 წლის 23 ოქტომბრის 2000/60/EC დირექტივით ევროგაერთიანების წყლის პოლიტიკის შესახებ განსაზღვრულია როგორც დაცული ზონა, ანუ:
ა) განკუთვნილია წყალაღებისათვის მოსახლეობის წყალმომარაგების მიზნით; ბ) განკუთვნილია ეკონომიკურად მნიშვნელოვანი წყლის მობინადრე
სახეობების დასაცავად; გ) განკუთვნილია მოსახლეობის დასვენებისათვის –ზღვრულად დასაშვები ჩაშვების ნორმები დგინდება თითოეულ მაჩვენებელზე მიმღებ წყლის ობიექტში არსებული ფონური კონცენტრაციის, წყლის ობიექტის კატეგორიის, წყალში ნივთიერებების ზღვრულად დასაშვები კონცენტრაციების და მათი ასიმილაციის უნარიანობის გათვალისწინებით.
ამ შემთხვევაში დამაბინძურებელ ნივთიერებათა კონცენტრაციები ჩამდინარე წყალში Cზ.დ.ჩ.- იანგარიშება წყლის ობიექტში ჩამდინარე წყლის ჩაშვების შემდეგ განზავების გათვალისწინებით.
გამოიყენება შემდეგი ფორმულები:
337
შეწონილი ნაწილაკებისათვის:
fz.d.C C1qQa
pC . +
+
⋅= (2)
სადაც a - კოეფიციენტი, რომელიც გვიჩვენებს ჩამდინარე და მდინარის წყლების შერევისა და განზავების დონეს (განზავების უზრუნველყოფის კოეფიციენტი).
Q - მდინარეში საანგარიშო ხარჯია მ3/წმ (მიიღება მდინარის საშუალო წლიური წყლიანობის 95%-იანი უზრუნველყოფის შესაბამისი წლის უმცირესი საშუალოთვი- ური ხარჯი). q - ჩამდინარე წყლის მაქსიმალური ხარჯია მ3/წმ-ში. P- მდინარეში შეწონილი ნაწილაკების კონცენტრაციის შესაძლებელი ზრდა ჩამდინარე წყლების ჩაშვების შემდეგ მგ/ლ-ში დადგენილია'"ზედაპირული წყლების დაბინძურებისაგან დაცვის წესებით". Cფ - მდინარეში შეწონილი ნაწილაკების ფონური კონცენტრაციაა მგ/ლ-ში.
ჟანგბადის ბიოლოგიური მოთხოვნილებისათვის (ჟბმსრ):
( )
Qtt
kt
Qtrt
10C
10q10CCQa
C −
−
+⋅
⋅−⋅=Jbm (3)
სადაც Ct- მდინარის წყალთან ჩამდინარე წყლის შერევის შემდეგ საანგარიშო კვეთში ჟბმსრ-ის ზღვრულად დასაშვები მაჩვენებელია მგ/ლ-ში.
Cr - მდინარეში ჟბმსრ-ის ფონური მაჩვენებელია მგ/ლ-ში. 10-Kt - კოეფიციენტია, რომელიც განსაზღვრავს წყლის ობიექტში
ორგანული ნივთიერებების დაჟანგვის სიჩქარეს.
სხვა დამაბინძურებელი ნივთიერებებისათვის:
( ) fffz.d.C CCCqQa
C . +−⋅
= (4)
სადაც Cზ.დ.კ - წყლის ობიექტის კატეგორიის მიხედვით დადგენილი დამაბინძურებელი ნივთიერების ზღვრულად დასაშვები კონცენტრაციაა მგ/ლ-ში.
Cფ - წყლის ობიექტში არსებული დამაბინძურებელი ნივთიერების ფონური კონცენტრაცია მგ/ლ ში.
ი. როძილერის ფორმულის მიხედვით:
β⋅+
β−=
1
1a (5)
338
სადაც N - შუალედური კოეფიციენტია და განისაზღვრება ფორმულით:
3 Qe α−=β (6)
L - მანძილია ჩამდინარე წყლების ჩაშვების ადგილიდან საანგარიშო კვეთამდე მდინარის დინების მიმართულებით მეტრებში. N- კოეფიციენტია, რომელიც ითვალისწინებს შერევის ჰიდრავლიკურ ფაქტორებს და განისაზღვრება შემდეგი ფორმულით
f
3qQ
i⋅=α (7)
- კოეფიციენტია, რომელიც არის დამოკიდებული მდინარეში ჩამდინარე წყლების ჩაშვების ადგილისაგან. ნაპირთან ჩაშვებისას იგი უდრის 1.0-ს, ხოლო წყლის მაქსიმალური სიჩქარეების ადგილას ჩაშვებისას-1.5-ს. i - მდინარის სიმრუდის კოეფიციენტია და უდრის:
sw
f
Q
Qi= (8)
Lფ- მანძილია ჩამდინარე წყლების ჩაშვების ადგილიდან საანგარიშო კვეთამდე მდინარის დინების მიმართულებით მეტრებში. Lსწ - უმოკლესი მანძილი ამ ორ პუნქტს შორის (სწორის მიხედვით). E- არის ტურბულენტური დიფუზიის კოეფიციენტი, რომელიც უდრის:
200QV
Q saSsaS=
Vსაშ, Hსაშ - საანგარიშო მონაკვეთზე მდინარის საშუალო სიჩქარე და სიღრმეა. n – მდინარეში ჩამდინარე წყლების განზავების ჯერადობაა და განისაზღვრება ფორმულით:
q
qaQn
+=
სადაც a - განზავების უზრუნველყოფის კოეფიციენტია.
Q - მდინარის საანგარიშო ხარჯია მ3/წმ-ში (მიიღება მდინარის საშუალო წლიური წყლიანობის 95%-იანი უზრუნველყოფის შესაბამისი წლის უმცირესი საშუალო თვიური ხარჯი). q - ჩამდინარე წყლების ხარჯია მ3/წმ-ში.
i
იმ შემთხვევაში, როდესაც წყლის ობიექტში დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ფონური კონცენ- ტრაციები აღემატება ზედაპირული წყლის ობიექტებისთვის დადგენილ ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციებს, ზ.დ.ჩ-ის ნორმები დგინდება აღნიშნული ზღვრულად დასაშვები კონცენტრაციების დონეზე. თუ წყალსარგებლობის ჩამდინარე წყლებთან ერთად ჩაშვებულ დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ფაქტიური რაოდენობა ნაკლებია გაანგარიშებულ ზ.დ.ჩ-ზე, მაშინ ზ.დ.ჩ-ის ნორმად მიიღება ფაქტიური ჩაშვება. დასახლებული პუნქტების ფარგლებში ჩამდინარე წყლების ჩაშვების დროს დამაბინძურებელ ნივთიერებათა კონცენტრაციები ჩამდინარე წყლებში არ უნდა აღემატებოდეს წყალ- სარგებლობის შესაბამისი კატეგორიის წყალსატევისათვის დადგენილ ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციებს, ზ.დ.ჩ-ის ნორმები დგინდება აღნიშნული მოთხოვნებიდან გამომდინარე.
ზდჩ-ს ნორმების დაცვაზე კონტროლი ექსპლუატაციის პროცესისათვის დაგეგმილია გარემოსდაცვითი მონიტორინგის წარმოება. ჩამდინარე წყლის ხარისხის მონიტორინგს განახორციელებს საკუთარი საწარმოო ლაბორატორია.
თვეში ერთხელ ჩატარდება ანალიზები შემდეგ ინგრედიენტებზე:
შეწონილი ნაწილაკები; ნავთობპროდუქტები; pH.
კვარტალში ერთხელ ჩატარდება ანალიზები შემდეგ ინგრედიენტებზე:
ჟბმ5; საერთო ფოსფორი; საერთო აზოტი.
წყალმოსარგებლე ვალდებულია: აწარმოოს წყალმოხმარების პირველადი აღრიცხვა დადგენილი
ფორმების მიხედვით; წარუდგინოს საქართველოს გარემოს დაცვის სამინისტროს ორგანოებს
ზუსტი ინფორმაცია ჩამდინარე წყლების რაოდენობისა და შემადგენლობის შესახებ.
ჩამდინარე წყლების დასაშვები ჩაშვებების დონის გადაჭარბების შემთხვევების შესახებ მდგომარეობის გამოსასწორებლად გატარებულ ღონისძიებებთან პარალელურად საწარმოს კოორდინატორმა გარემოს დაცვის სფეროში (პასუხისმგებელმა პირმა) დაუყოვნებლივ უნდა აცნობოს საქართველოს გარემოს დაცვის სამინისტროს. ინფორმაციაში აღინიშნება დარღვევის მიზეზები და მათ აღსაკვეთად ჩატარებული ღონისძიებები, აგრეთვე ავარიული სიტუაციების და მათთან დაკავშირებული წყლის ობიექტის დაბინძურების ექსტრემალური დონეები.
340
danarTi 3
atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa emisiebi dakavSirebuli samSeneblo operaciebTan proeqtTan dakavSirebuli samSeneblo operaciebis ganxorcielebisas atmosferul haerSi mosalodnelia Semdegi saxis gafrqvevebi:
• moZravi mowyobilobebis Zravebis gafrqvevebi (buldozerebi, amweebi, eqskavatorebi, kompresorebi);
• mtveri, miwis samuSaoebis da miwaze teqnikis gadaadgilebis gamo;
samSeneblo teqnikis (eqskavatoris, buldozeris, avtoamwis da a.S.) funqcionirebisas araorganuli mtveris emisiebi gaangariSebulia (meToduri saxelmZRvanelo: [3] )-is, xolo Zravis muSaobasTan dakavSirebuli emisiebis gaangariSeba ganxorcielebulia (meToduri saxelmZRvanelo [1] )-is Sesabamisad. mSeneblobis procesSi gamoyenebuli mowyobilobis CamonaTvali mocemulia qvwmoT cxrilSi 1. maTi umetesoba dizelis sawvavze muSaobs. samSeneblo teqnikis emisiebis gasaTvlelad aseve gamoiyeneba moqmedi normatiuli dokumentacia da sacnobaro literatura. sacnobaro dokumentaciaSi moyvanili cxrilebis gamoyenebiT SeiZleba teqnikis muSaobasTan dakavSirebuli jamuri wliuri emisiebis an proeqtis sruli xangrZlivobis Sesabamisi jamuri emisiebis da maqsimaluri erTjeradi gafrqvevis daTvla. qvemoT cxrilSi 1 moyvanilia mSeneblobis procesSi gamoyenebuli samSeneblo teqnika, romelsac Seaqvs ZiriTadi wvlili mSeneblobis procesSi haerSi mavne nivTierebebis, gansakuTrebiT - mtveris gafrqvevaSi. cxrili 1. mSeneblobis procesSi gamoyenebuli samSeneblo teqnika
# aRWurvilobis tipi da minimaluri
maxasiaTeblebi
saWiro aRWurvilobis
minimaluri raodenoba
1 buldozeri gamafxvierebliT 4
2 avtogreideri 2
3 satvirTo eqskavatori 1
4 avtoTviTmcleli 6
5 betonsarevi 3
6 wylis cisterna mfrqvevanaTi 2
7 amwe 1
Zravis muSaobasTan dakavSirebuli emisiebi maqsimaluri erTjeradi gafrqveva gaiangariSeba im 30 wuTian intervalSi, romelSic teqnikis muSaoba xorcieldeba yvela SesaZlo reJimSi. reJimebis mixedviT, es intervali Sedgeba Semdegi mdgenelebisagan:
341
1. teqnikis moZraoba datvirTvis gareSe (buldozeris ukusvla, gadaadgileba Semdgomi datvirTvisTvis da a.S.), xasiaTdeba (tmoZr.);
2. teqnikis moZraoba datvirTvis reJimSi xasiaTdeba droiT (tdatv.); 3. uqmi svla (Zravi muSaobs teqnikis gadaadgilebis gareSe,
eqskavatoris isris SeCereba da a.S.) xasiaTdeba droiT (tuqm.svla.). 4. periodebis xangrZlivoba damokidebulia samuSaos Sesrulebis
specifikasa da teqnikis saxeobaze da saSualod miRebulia Semdegi mniSvnelobebi [2] :
cxrili 2. reJimebis intervalebi
muSaobis intervalis dasaxeleba
tmoZr. tdatv. tuqm.svla.
dro wuTebSi 15 11 4
atmosferuli haeris dabinZurebis SefasebisaTvis momuSave teqnikis Zravebidan gafrqvevis erTjeradi maqsimaluri mniSvneloba calkeuli damabinZurebeli nivTierebisaTvis gaiangariSeba formuliT:
Gi = ∑[(MmoZri x tmoZri ) + 1,3( Mdatvi x tdatvi ) + (Muqm.svli x tuq.svlai)] / (30 x 60) g/wm. sadac:
• MmoZri – da Muqm.svli -aris sagzao-samSeneblo manqanebis kuTri emisiis maxasiaTeblebi Sesabamisad moZraobisa da uqmi svlis reJimze [1] ;
• 1,3 Mdatvi- aris sagzao manqanis kuTri emisiis maxasiaTebeli datvirTvis reJimze, romelic Semoyvanilia imis gasaTvaliswineblad, rom datvirTvis zrdisas paralelurad izrdeba sawvavis xarji.
mSeneblobisas gamoyenebuli (CamonaTvalSi moyvanili) manqanebisa da danadgarebis maqsimaluri simZlavre ar aRemateba 100 kvt-s, amitom cxrilSi mocemulia 61-100kvt. simZlavris sagzao manqanebisaTvis kuTri emisiis maxasiaTeblebi [1]-is mixedviT. cxrili 3. damabinZurebel nivTierebaTa kuTri emisia teqnikis moZraobis procesSi (g/wT)
manqa-nis katego-
ria
dizelis Zravis
nominal-ri
simZla-vre, kvt
damabinZurebel nivTierebaTa kuTri emisia teqnikis moZraobis procesSi (g/wT)
naxSirba-dis oqsidi
naxSir wyalba-debi
azotis oqsi-debi
Wvartli gogir-dis
oqsidi
4 61↔100 1,29 0,43 2,47 0,27 0,19
damabinZurebel nivTierebaTa kuTri emisia teqnikis uqmi svlis reJimze (g/wT)
4 61↔100 2,40 0,30 0,48 0,06 0,097
342
zemoT moyvanili monacemebis gaTvaliswinebiT ganxorcielda atmosferuli haeris damabinZurebel wyaroTa identifikacia, xolo mosalodneli emisia gaangariSebulia moqmed normatiul dokumentaciasa da sacnobaro literaturul wyaroebze dayrdnobiT.
gafrqvevis erTjeradi maqsimaluri mniSvnelobebi: G(co) = [(MmoZr(co) x tmoZr(co) ) + 1,3( Mdatv.(co) x tdatv.(co) )+ (Muqm.svl.(co) x tuq.svla.(co))] / (30 x 60)= (1,29 x 15) + 1,3(1,29x11) + (2,4 x 4)/ (30 x 60) = 0.026 g/wm; G (CH) = [(MmoZr(CH) x tmoZr(CH)) + 1,3( Mdatv(CH) x tdatv(CH))+ (Muqm.svl.(CH) x tuq.svla(CH))] / (30 x 60) = (0,43 x 15) + 1,3(0,43 x 11) + (0,3 x 4) / (30 x 60) = 0.0076 g/wm; G (Wv.) = [(MmoZr(Wv.) x tmoZr(Wv)) + 1,3( Mdatv(Wv.) x tdatv(Wv.)) + (Muqm.svl (Wv.) x tuq.svla(Wv.))] / (30 x 60) = (0,27 x 15) + 1,3(0,27 x 11) + (0,06 x 4) / (30 x 60) = 0.0045 g/wm; G(SO2.) = [(MmoZr(SO2) x tmoZr(SO2)) + 1,3( Mdatv(SO2) x tdatv(SO2)) + (Muqm.svl (SO2) x tuq.svla(SO2))] / (30 x 60) = (0,19 x 15) + 1,3(0,19 x 11) + (0,097x 4) / (30 x 60) = 0.0033 g/wm; G (NOx) = [(MmoZr(NOx) x tmoZr(NOx)) + 1,3( Mdatv(NOx) x tdatv(NOx)) + (Muqm.svl (NOx) x tuq.svla(NOx))] / (30 x 60) = (2,47 x 15) + 1,3(2,47 x 11) + (0,48 x 4) / (30 x 60) = 0.041 g/wm; (meToduri miTiTebis Sesabamisad azotis oqsidebis transformaciis koeficientis gaTvaliswinebiT azotis dioqsidisa da oqsidis raodenoba gadaiangariSeba dadgenili koeficientebis mixedviT (NO2 = 0,8 ; NO = 0,13); maSasadame gveqneba) NO2 = 0.041 x 0,8 = 0,0328 g/wm; NO = 0.041 x 0,13 = 0,0053 g/wm; samSeneblo teqnika Tanabrad ar iqneba gamoyenebuli am drois ganmavlobaSi. miaxloebiTi datvirTva sxvadasxva samSeneblo manqananebisaTvis mocemulia qvemoT, da saTanadod gadaTvlilia jamuri gafrqvevebi proeqtis ganmavlobaSi da gamosaxulia, rogorc gafrqveva wlis ganmavlobaSi. wliuri gafrqvevebis gadamyvani koeficientebi: obieqtis dasaxeleba raodenoba
saaTi dReSi sul dRe koeficienti
avtogreideri 2 3 40 0,864
amwe 16 t 1 3 40 0.432
eqskavatori 1 4 60 0,864
buldozeri 4 5 50 3,6
avtobetonsarevi 3 7 60 4,536
avtoTviTmcleli 6 7 60 9,072
avtocisterna 2 7 20 1,008 cxrili 4. maqsimaluri da jamuri emisiis gaangariSebis Sedegebi eqskavatoridan nivTierebis
kodi nivT. dasaxeleba maqs. gafrqveva
(g/wm) jamuri gafrqveva
(t/wel) 337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0,022464
330 gogirdis dioqsidi (SO2) 0,0033 0,0028512
328 Wvartli (C) 0,0045 0,003888
301 azotis dioqsidi (NO2) 0,0328 0,0283392
343
304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,0045792
2732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0,0065664
mSeneblobis procesSi dagegmilia 1 eqskavatoris eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 1 x (3600wm x 240sT/106) = 0,864 cxrili 5. buldozeridan maqsimaluri da jamuri emisiis gaangariSebis Sedegebi nivTierebis
kodi nivT. dasaxeleba maqs. gafrqveva
(g/wm) jamuri gafrqveva
(t/wel) 337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0,0936
330 gogirdis dioqsidi (SO2) 0,0033 0,01188
328 Wvartli (C) 0,0045 0,0162
301 azotis dioqsidi (NO2) 0,0328 0,11808
304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,01908
2732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0,02736
mSeneblobis procesSi dagegmilia 4 buldozeris eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 4 x (3600wm x 250sT/106) = 3,6
cxrili 6. amwidan emisiis gaangariSebis Sedegebi nivTierebis
kodi nivT. dasaxeleba maqs. gafrqveva
(g/wm) jamuri gafrqveva
(t/wel) 337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0.011232
330 gogirdis dioqsidi (SO2) 0,0033 0.0014256
328 Wvartli (C) 0,0045 0.001944
301 azotis dioqsidi (NO2) 0,0328 0.0141696
304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0.0022896
2732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0.0032832
mSeneblobis procesSi dagegmilia 1 amwis eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 1 x (3600wm x 120sT/106) = 0.432 cxrili 7. avtoTviTmclelis manqanis emisiis gaangariSebis Sedegebi (koeficienti 9,072) nivT-ierebi
s kodi
nivTierebis dasaxeleba maqs. gafrqveva
(g/wm) jamuri gafrqveva
(t/wel)
337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0,235872
330 gogirdis dioqsidi (SO2) 0,0033 0,0299376
328 Wvartli (C) 0,0045 0,040824
301 azotis dioqsidi (NO2) 0,0328 0,2975616
304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,0480816
2732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0,0689472
344
mSeneblobis procesSi dagegmilia 6 avtoTviTmclelis eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 6 x (3600wm x 420sT/106) = 9,072 cxrili 8. avtocisternis emisiis gaangariSebis Sedegebi (koeficienti 1,008) nivT-ierebi
s kodi
nivTierebis dasaxeleba maqs. gafrqveva
(g/wm) jamuri gafrqveva
(t/wel)
337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0.026208
330 gogirdis dioqsidi (SO2) 0,0033 0.0033264
328 Wvartli (C) 0,0045 0.004536
301 azotis dioqsidi (NO2) 0,0328 0.0330624
304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0.0053424
2732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0.0076608
mSeneblobis procesSi dagegmilia 2 avtocisternis eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 2x (3600wm x 140sT/106) = 1,008 cxrili 9. avtogreideris emisiis gaangariSebis Sedegebi (koeficienti 0,864) nivTierebis
kodi nivT. dasaxeleba maqs. gafrqveva
(g/wm) jamuri gafrqveva
(t/wel) 337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0,022464
330 gogirdis dioqsidi (SO2) 0,0033 0,0028512
328 Wvartli (C) 0,0045 0,003888
301 azotis dioqsidi (NO2) 0,0328 0,0283392
304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,0045792
2732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0,0065664
mSeneblobis procesSi dagegmilia 2 avtogreideris eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 2x (3600wm x 120sT/106) = 0,864 cxrili 10. avtobetonsarevi emisiis gaangariSebis Sedegebi (4,536) nivT-is kodi nivT. dasaxeleba
maqs. gafrqveva (g/wm)
jamuri gafrqveva (t/wel)
337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0,117936
330 gogirdis dioqsidi (SO2) 0,0033 0,0149688
328 Wvartli (C) 0,0045 0,020412
301 azotis dioqsidi (NO2) 0,0328 0,1487808
304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,0240408
2732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0,0344736
mSeneblobis procesSi dagegmilia 3 betonsarevis eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 3x (3600wm x 420sT/106) = 4,536
345
araorganuli mtveris emisiebi samSeneblo teqnikis muSaobisas eqskavatori traqtoris bazaze _ CamCis moculoba 0,5 m3, amoTxris siRrme - 4,25 m, moqmedebis radiusi -5,3 m, muSa ciklis dro - 30 wm, Zravis simZlavre - 50kvt (68cx.Z). saeqskavacio samuSaoebisas araorganuli mtvris emisiis Sefaseba saangariSo formulebi, sawyisi monacemebi. teqnikis tipi: erTCamCiani eqskavatori; qanis simagre : qani f = 2; erTCamCiani eqskavatoris muSaobisas mtvris jamuri gafrqveva ganisazRvreba formuliT:
M = Qeqs x (3,6 x E x Keqs/ Tec ) x T x Nг x K1 x K2 x 10-3 x N); t/wel; sadac,
• Neqs = mtvris kuTri gamoyofa 1m3 gadatvirTuli masalisgan, g/m3 (3,1);
• E _ CamCis tevadoba, m3 0,5; • Keqs = 0,6 (pirdapiri CamCa- qani simkvriviT 2,7t/m3); • Tec _eqskavatoris ciklis dro, wm. (30);
• N1 = 1.20 ñ koeficienti, romelic iTvaliswinebs qaris siCqares (2,1-5 m/wm);
• N2 =1,0 koeficienti, romelic iTvaliswinebs masalis tenianobas. (tenianoba: 5,1-7,0%);
• T = 4 sT. muSaobis sufTa dro dReSi; • NN = 60ñ weliwadSi (saproeqto vadebSi) samuSao dReebis r-ba; • N = 1 ñ erTdroulad momuSave teqnikis r-ba;
• monacemebis CasmiT miviRebT
• M = 3,1 x (3,6 x 0,5 x 0,6 / 30) x 4x60 x 1,2 x 1,0 x 10-3 x 1 = 0,0321408 t/wel; erTCamCiani eqskavatoris muSaobisas mtvris maqsimaluri erTjeradi gafrqveva ganisazRvreba formuliT:
G = Qeqs x E x Keqs x K1 x K2 x N / Tec, g/wm monacemebis CasmiT miviRebT:
G = 3,1 x 0,5 x 0,6 x 1,2 x 1,0 x 1/ 30 = 0,037 g/wm sabuldozero samuSaoebi saangariSo formulebi, sawyisi monacemebi. teqnikis tipi: buldozeri simZlavriT ≤100kvt; qanebis simagre: qani f = 2. buldozeris muSaobisas araorganuli mtvris emisiis daangariSeba xdebaformuliT:
M = Qbul x (3,6 x Gm x V x T x Nr x 10-3 x K1 x K2 x N) / (Tbc x Kр), t/wel; sadac,
• Qbul _ mtvris kuTri gamoyofa 1 t. gadasatani masalisagan, g/t (0.66);
• Nm – qanis simkvrive t/m3 (2.70);
• V _ gadaadgilebis prizmis moculoba (m3) (2);
• Tbc _ buldozeris ciklis dro, wm (80);
• NN – 1,5 qanis simkvrive (qanis simkvrive 2.70 t/m3 ;
346
• N1 =1.2 ñ qaris siCqareze damokidebuli koeficienti ( 2-5 m/wm); • N2 =1.0 ñ masalis tenianobaze damokidebuli koeficienti (5,1-7%); • T = 5 sT. ñ muSaobis sufTa dro dReSi; • NN = 50 - weliwadSi samuSao dReebis r-ba; • N = 4 ñ erTdroulad momuSave teqnikis r-ba;
monacemebis CasmiT miviRebT:
M = 0,66 x (3,6 x 2,7 x 2 x 5x 50 x 10-3 x 1,2 x 1,0 x 4) / 80 x 1,5= 0,128304 t/wel mtvris maqsimaluri erTjeradi gafrqvevebi buldozeris muSaobisas ganisazRvreba formuliT:
G = (Qbul x Gm x V x K1 x K2 x N) / (Tbc x Kр); monacemebis CasmiT miviRebT:
G = (0,66 x 2,7 x 2 x 1,2 x 1,0 x 4) / (80 x 1,5) = 0,14 g/wm; cxrili 11. jamuri emisiebi mTeli samSeneblo teqnikis eqspluataciisas
wyaroebis dasaxeleba
nivTiereba kodi emisia t/wel
1 2 3 4
4 buldozeri, 1 eqskavatori, 6 avtoTviTmcleli, 2 wylis cisterna mfrqvevanaTi 2 avtogreideri, da 1 amwe 3 betonsarevi
Aaraorganuli mtveri
2902 0,1604448
Aazotis dioqsidi 301 0,6683328
Aazotis oqsidi 304 0,1079928
Wvartli 328 0,091692
Ggogirdis dioqsidi
330 0,0672408
naxSirbadis oqsidi 337 0,529776
naxSirwyalbadebi 2732 0,1548576
emisiebis arc jamuri maCveneblebi da arc erTjeradi maqsimaluri gafrqvevebi ar aris iseTi intensivobis, rom gavlena hqondeT mosaxleobaze.
gamoyenebuli meToduri saxelmZRvaneloebi
1. МЕТОДИКА ПРОВЕДЕНИЯ ИНВЕНТАРИЗАЦИИ ВЫБРОСОВ ЗАГРЯЗНЯЮЩИХ
ВЕЩЕСТВ В АТМОСФЕРУ ДЛЯ БАЗ ДОРОЖНОЙ ТЕХНИКИ (РАСЧЕТНЫМ МЕТОДОМ), 1998.
2. “Методика расчёта выделений (выбросов) загрязняющих веществ в атмосферу при
сварочных работах (на основе удельных показателей)”. НИИ АТМОСФЕРА, Санкт-Петербург, 1997 год.
3. Расчет выбросов загрязняющих веществ при проведении горных работ в
соответствии с «Методикой расчета вредных выбросов (сбросов) для комплекса оборудования открытых горных работ (на основе удельных показателей)»: Люберцы, 1999.
347
danarTi 4
sagangebo situaciebze reagirebis gegma
Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis
baTumi (angisa) – axalcixis saavtomobilo gzis zarzma - goderZis monakveTis mSenebloba (loti 2)
348
abreviaturebi da Semoklebebi CC samSeneblo kontraqtori/ kontraqtori
EIA garemoze zemoqmedebis Sefaseba
EMP garemos dacvis marTvis gegma
ERP sagangebo situaciebebze reagirebis gegma
GoG saqarTvelos mTavroba
RoW gasxvisebis zoli
SC zedamxedvelobis ganmaxorcielebeli konsultanti /inJineri
349
1. sagangebo situaciebis SesaZlo scenarebis mimoxilva
geologiuri riskebi
proeqti Sedgenilia 7 baliani seismuri zonis pirobebis gaTvaliswinebiT
da Seesabemeba seismur riskebs.
saproeqto gza hkveTs 10 mewyrul ubans da Rvarcoful xevebs. xidebi da
wyalgamtarebi daproeqtebulia mdinareebis xarjebis da natani masalis
masis gaTvaliswinebiT.
mewyruli procesebis Sesarbileblad proeqti iTvaliswinebs yovel
mewyrul ubanze sadrenaJo sistemebis mowyobas zedapiruli wylebis
mosaSoreblad da antieroziuli Ronisziebebis ganxorcielebas
(geoteqstiliT da bermebiT ferdobebis damagreba).
maRali riskis Semcveli samSeneblo samuSaoebi
proeqtiT ar aris gaTvaliswinebuli afeTqebiTi samuSaoebi, toqsikuri an radiaciuli nivTierebebis da masalebis gamoyeneba da sxva gansakuTrebuli riskis Semcveli saqmianoba.
saSualo da dabali riskis Semcveli saqmianoba
dabali riskis Semcveli samSeneblo samuSaoebi, romlebmac SesaZloa lokaluri mniSvnelobis sagangebo situacia Seqmnas (1 safexuri, saerTaSoriso klasifikaciaSi miRebuli 3 safexuriani sistemis5 Sesabamisad) dakavSirebulia ZiriTadad sawvavis an sxva damabinZurebeli nivTierebis daRvris da garemos (ZiriTadad zedapiryuli wyali, gruntis wylebi da niadagi) dabinZurebis safrTxesTan. dabali siZlieris zemoqmedeba aris mosalodneli samSeneblo banakebis saavtomobilo parkis da teqnikis sawvaviT gamarTvis ubnebze, vinaidan sawvavis rezervuarebi am SemTxvevaSi mcire zomisaa da damabinZurebeli nivTierebis masStaburi daRvra ar aris mosalodneli.
saSualo da dabali riskis incidentebi SeiZeba dakavSirebuli iyos samSeneblo banakis eqspluataciasTan:
saSualo mniSvnelobis incidentebi SeiZleba dakavSirebuli iyos samSeneblo banakSi avtomobilebis gamarTvis an recxvis ubanze sawvavis daRvrasTan an xanZarTan.
dabali saSiSroebis incidentebi – sawvavis gaJonva samSeneblo moednebze gaumarTavi vtoteqnikidan.
5 1 safexuris incidenti – lokaluri mniSvnelobis situacia, romelic SeiZleba daregulirdes saqmianobis ganmxorcielebeli operatori kompaniis resursebiT. me-2 safexuris incidenti – sagangebo situacia, romelsac raionuli mniSvneloba aqvs da romlis daregulirebasac dasWirdeba operatori kompaniis garda adgilobrivi xelisuflebis resursebis CarTva. me-3 safexuris incidenti erovnuli da saerTaSoriso mniSvnelobis sagangebo situaciaa, romlis Sedegebis likvidacias da situaciis gamosworebas erovnuli da saerTaSoriso resursebis gamoyeneba dasWirdeba.
350
2. sagangebo situaciebis prevenciis da reagirebis RonisZiebebi
2.1 samSeneblo samuSaoebisas SesaZlo dabinZurebis prevenciaze mimarTuli RonisZiebebi da daRvraze reagireba:
prevenciuli RonisZiebebi: kontraqtorebi valdebulni arian, uzrunvelyon sazeT-sapoxi masalebis, sawvavisa da gamxsnelebis swori gamoyeneba. dauSvebelia sawvavisa da sapoxi masalebis cisternebis wyalsatevebidan, Widan da mdinaris kalapotidan an xevebidan 50 metr manZilze axlos ganTavseba. stacionaruli cisternebis arsebobis SemTxvevaSi, yvela cisterna unda moTavsdes betonis saZirkvelze (betoniT naSen an SemozRudul rezervuarSi) romlis moculoba (tevadoba) cisternis maqsimaluri tevadobis minimum 110%-ia. Tu damcav rezervuarSi moTavsebulia erT cisternaze meti, sistemis tevadoba unda iyos yvelaze didi cisternis tevadobis 110% an maTi sruli tevadobis 25% imis mixedviT, romelic meti iqneba. damcavi rezervuari unda iyos wyalgaumtari da ar unda hqondes sadrenaJo milebi an defeqtebi, romlebic mis hermetulobas arRvevs.aseT SemozRudul areSi (rezervuarSi) dagrovili wvimis wyali amoitumbeba da Caedineba an gare sadrenaJo sistemaSi an miwaze, Tu es ukanaskneli dabinZurebuli ar aris. navTobis daRvris SemTxvevaSi daRvrili sawvavi unda Segrovdes, xolo dabinZurebuli are unda damuSavdes sorbentebiT: naxerxiT, siliT an CaliT. sawvavis dozirebis (Camosasxmeli) mowyobilobis yvela sacmi unda mowmdebodes gaJonvaze da mudmivad kontrolqveS unda iyos; maTi dizaini unda iTvaliswinebdes Caketvis SesaZleblobas, rodesac maT ar viyenebT. dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan, Widan, xeobidan 50 metrze nakleb radiusSi da daWaobebul an Warbtenian teritoriaze sawvavis Senaxva an satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevseba. sawvaviT Sevsebisas dauSvebelia satransporto saSualebis uyuradRebod datoveba.
samSeneblo ubanze satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas aucilebelia absorbciuli (Semwovi) safenebis da/an Calis gamoyeneba, raTa minimumamde Semcirdes miwaze navTobis daRvra. aseTi safenebi da/an Cala daefineba miwaze satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebamde. dabinZurebuli miwis fenis dauyovnebliv mocileba Seamcirebs an Tavidan agvacilebs gruntis wylebisa da zedapiruli wylebis dabinZurebis risks. saWiroa dabinZurebuli miwis fenisa da sorbentebis, rogorc saSiSi narCenebis gatana, Senaxva da damuSaveba. mniSvnelovani masStabis daRvris (gaJonvis) SemTxvevaSi aucilebeli xdeba uflebamosili da pasuxismgebeli iris informireba momxdaris Sesaxeb da samuSaoebis Sewyveta dabinZurebis riskis aRmofxvramde. satransporto saSualebebisa da aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas savaldebuloa saTanado, am miznisaTvis gaTvaliswinebuli mowyobilobis gamoyeneba (mag.,Sesaferisi zomis sacmebi) da aRniSnuli samuSao mxolod gamocdili da Sesabamisad gawvrTnili personalis (operatorebis) mier unda Sesruldes.
351
aucilebelia sawvavis miwodebis aRWurvilobis sistematuri Semowmeba, raTa Tavidan iqnas acilebuli sawvavis Sevsebis aRWurvilobis gaumarTaobiT gamowveuli gaJonva. aRWurviloba da saTavsoebi unda iyos izolirebuli da daculi, raTa Tavidan iqnas acilebuli qurdobis da vandaluri aqtebi. Yvela moZravi aRWurviloba, raSic igulisxmeba, mag. amweebi, kompresorebi, generatorebi, buldozerebi, eqskavatorebi da sxv. da Sesanaxi cisternebi, unda gamoyenebul iqnas muSaobisas da garemontdes saWiroebis SemTxvevaSi imgvarad, rom masalebis daRvra-gaJonvis albaToba minimumamde iqnas dayvanili. aRWurvilobis yoveldRiuri Semowmeba (satransporto saSualebebis teqnikuri momsxaxureobis procedura) aucilebelia, raTa Tavidan iqnas acilebuli daRvra-gaJonvis safrTxe.satransporto saSualebebis remonti, wmenda, sazeT-sapoxi masalis mocileba da teqnikuri momsaxureobis sxva samuSaoebi unda tardebodes myar (mdgrad) gruntze da ara miwayrilze. dauSvebelia satransporto saSualebebisa Tu aRWurvilobis saremonto punqtis mowyoba wyalsatevidan, Widan an xevidan 50 metris radiusSi. dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan, Widan, xeobidan, mdinaris amomSrali kalapotidan 50 metrze nakleb radiusSi da daWaobebul an Warbtenian teritoriaze potenciurad saSiSi masalebis Senaxva an moZravi aRWurvilobis sawvaviT Sevseba da saremonto samuSaoebis Catareba. im SemTxvevaSi, Tu daculi iqneba yvela zemoT CamoTvlili piroba, me-2 rigis (safexuris) incidentebis albaToba (da Sesabamisad riskebi) mniSvnelovnad mcirdeba. 2.2 daRvraze reagirebis RonisZiebebi: damabinZurebeli nivTierebis daRvraze reagireba gulisxmobs dabinZurebis gavrcelebis Semakavebeli da adgilis gawmendisa da dabinZurebuli narCenebis ganTavsebis operaciebs.
mSenebeli kontraqtori aRWurvili iqneba daRvrili nivTierebis gavrcelebis Semakavebeli saSualebebiT:
• absorbentebis baliSebi
• qviSis tomrebi
• Tivis an Calis zvinulebi
• miwayrilebis moosawyobi avtoteqnika
• da a.S. mSenebeli kontraqtori aRWurvili iqneba daRvrili nivTierebis awmendis saSualebebiT:
• absorbentebis baliSebi
• tumboebi da skimerebi
• avtocisternebi, romlebSic SeiZleba gadaitumbos darvrili nivTiereba
• samSeneblo teqnika: buldozerebi, eqskavatorebi
352
2.3. xanZrebis prevencia da reagirebis zomebi sawarmos teritoriaze Senoba-nagebobebis da sawvavis rezervuaris gaTvaliswinebiT proeqtiT gansazRvrulia saxanZro wyalgayvaniloba ventilebiT 210 m3-iani pirobiTad sufTa wylis rezervuari da qafwarmomqneli xsnaris mowyobiloba. saxanZro wylis saproeqto xarjia 0,27 m3/sT. saxanZro wylis mosalodneli dabinZurebebis koncentraciebi da maTi gawmendisas miRebuli Sedegebi efardeba sakanalizacio sistemis moTxovnebs. garda amisa, banakis avtomeurneobis da benzingasamarTi ubnis teritoriaze moewyoba xanZarsawinaaRmdego standartuli 3 stendi transformatorebis ubanze da sakontrolo SenobaSi, sadac uzrunvelyofil iqneba: cecxlmaqri, yuTi qviSiT da niCbiT da wylis saTli. Senoba-nagebobebi unda akmayofilebdnen saxanZro usafrTxoebis moTxovnebs da uzrunvelyofil iqnan saTanado xanZarsawinaaRmdego aRWurvilobiT. Sesabamisi standartebi da normebi
1. ILO OSH 2001 guidlelines; 2. Безопасность труда и охрана здоровья в строительстве. Руководство МОТ
Женева, Международное бюро труда, 1992 3. Безопасность труда при работе с химическими веществами: инструкция
МОТ, Женева, Международное бюро труда, 2001 г. 4. СНИП12.03.01 5. СНИП12.04.02 6. ГОСТ 12.4.011-89 7. ПБ10-115-96 8. ГОСТ 12.1.038-82 (1996) 9. ГОСТ 12.1.004-91 (1999) 10. ГОСТ 12.1.114-82 (1991) 11. ГОСТ Р 12.3.047-98 12. СНиП 21-01-97 (1999) 13. ГОСТ 12.1.010-76 (1999) 14. ГОСТ 12.1.041-83 (с изм 1 1988, 2 1990) 15. ГОСТ 12.2.037-78 (1996) 16. ГОСТ 12.1.011-78 (1991) 17. ГОСТ 12.1.044-89 18. ГОСТ 12.3.046-91 19. ГОСТ 12.1.018-93 (1996) 20. ГОСТ 12.4.009-83 (1996) 21. ТОИ Р- 66-21-95 22. ТОИ Р- 66-55-95 23. ТОИ Р- 66-60-95 24. ТОИ Р- 66-58-95 25. ТОИ Р- 66-59-95 26. ТОИ Р- 66-26-95 27. ГОСТ 12.3.003-86 (2000) 28. ТОИ Р-66-20-93*
353
29. ГОСТ 12.3.036-84 (2001) 30. ТОИ Р- 66-06-93 (с изм. 1 1995)
xanZris gaCenis SemTxvevaSi moqmedebis wesebi
xanZris gaCenis, an xanZris niSnebis SeniSvnis SemTxvevaSi yvela mosamsaxure valdebulia:
• mobiluri, an stacionaruli telefoniT Seatyobinos amis Sesaxeb saxanZro dacvas, aseve Seatyobinos xanZris gaCenis adgilis misamarTi da Tavisi gvari;
• SeZlebisamebr miiRos yvela zoma xalxis evakuaciisaTvis da xanZris Casaqrobad;
sawarmos xelmZRvanelebi da uflebamosili pirebi valdebulni arian:
• Seatyobinon xanZris gaCenis Sesaxeb saxanZro dacvas, obieqtis xelmZRvanelobas da morige jgufebs;
• im SemTxvevaSi, Tu adamianebis sicocxles safrTxe emuqreba, miiRon yvela zoma maT gadasarCenad;
• saWiroebisamebr gamorTon eleqtro kveba (xanZarsawinaaRmdego dacvis sistemebis garda) da gamorTon saventilacio sistemebi avariul da mimdebare saTavsoebSi;
• SeaCeron yvela samuSao obieqtze, garda samuSaoebisa, romlebic dakavSirebulia xanZris CaqrobasTan;
• gaiyvanon usafrTxo manZilze personali, romelic ar Rebulobs monawileobas xanZris CaqrobaSi;
• xelmZRvaneloba gauwion xanZris Caqrobis samuSaoebs saxanZro razmis mosvlamde;
• uzunvelyon usafrTxoebis wesebis Sesruleba xanZris CaqrobaSi CarTuli personalisTvis;
• xanZris CaqrobasTan erTad uzrunvelyon materialuri faseulobebis dacva da evakuacia;
• daxvdnen saxanZro razms da aCvenon uaxloesi misasvleli xanZris keramde;
• Seatyobinon usafrTxo muSaobisTvis aucilebeli informacia mexanZreebs sawarmos teritoriaze ganlagebuli a/transportis, feTqebad da aalebad saSiSi nivTierebebis Sesaxeb.
3 sagangebo situaciebze reagirebis struqtura: prevenciuli RonisZiebebis ganxorcielebas uzrunvelyofs efeqturi garemosdacviTi menejmentis sistemis arseboba mSenebeli kontraqtoris struqturaSi da efeqturi zedamxedvelobis ganmaxorcielebeli sistema saavtomobilo gzebis departamentis struqturaSi. saavtomobilo gzebis departamenti ganaxorcielebs zedamxedvelobas :
- daqiravebul sazedamxedvelo kompaniis meSveobiT
354
- saavtomobilo gzebis departamentis struqturaSi aris garemos dacvis da gansaxlebis samsaxuri
mSenebeli kontraqtoris samenejmento struqtura unda moicavdes :
- proeqtis menejers - garemos dacvis da socialuri dacvis specialists - usafrTxoebis da Sromis dacvis specialists
3.1 funqciebi da valdebulebebi sawvavis daRvraze reagirebis farglebSi : proeqtis menejeri proeqtis menejers unda gaaCndes pirveladi valdebuleba reagirebis gegmis Sesasruleblad. igi agreTve valdebulia Seatyobinos raime saxis sagangebo situacia damkvirvebel-konsultants, romelic SesaZloa warmoiSvas sareabilitacio samuSaoebis mimdinareobis procesSi. garemosa da socialuri dacvis menejeri garemosa da socialuri dacvis menejeri aris pirveli sakontaqto piri sagangebo situaciis SemTxvevaSi. igi valdebulia saWiroebis SemTxvevaSi ganaxorcielos daRvraze reagirebis procedura, gamwmendi samuSaoebi, aseve narCenebis segregacia da gatana. mSenebeli kontraqtoris personali kontraqtoris personali valdebulia acnobos Sesabamis pirebs yvela saxis sagangebo situaciebis Sesaxeb, romelic warmoiSveba sareabilitacio samuSaoebis mimdinareobisas. sagangebo situaciebze pasuxismgebeli kontraqtori samSeneblo kontraqtors SesaZlebelia hyavdes qve-kontaqtori, romlelic iqneba pasuximgebeli avariul situaciebze reagirebaze. yvela potenciuri incidenti, romelic ganxilulia mocemul dokumetnSi proeqtis samSeneblo masStabebidan gamomdinare, moiTxovs rigi 1-s reaqcias da SesabamisobaSia samuSao ubanze adgilobriv personalis kvalifikaciasa da arsebul saSualebebTan. ufro didi masStabis daRvris SemTxvevaSi, romelic moiTxovs damatebiT garegan resursebs da samuSao Zalas, samSeneblo kontraqtori daiqiravebs Sesabamisi gamocdilebis mqone kontraqtors. Tumca, maTi saWiroebis albaToba Zalian mcirea. reagirebis done da damatebiTi saWiroebebi aris Semdegi: samuSao ubnis zedamxedveli gaakeTebs pirvelad ganxilvas samuSao ubanze: rigi samuSao ubnis ganxilva moqmedeba rigi 1 unda mogvardes adgilobrivad daRvris wyaroebis SeCereba
daRvrili sawvavis lokalizeba
355
garemosa dacvisa da gansaxlebis samsaxuris informireba zedamxedvel-konsultantis informireba
rigi 2 saWiroebs damatebiT resursebs daRvris wyaroebis SeCereba, daRvrili sawvavis lokalizeba, garemosa dacvisa da gansaxlebis samsaxuris informireba, zedamxedvel-konsultantis informireba, raionuli/regionuli organoebis informireba.
rigi 3 saWiroebs regionul an centraluri organoebis daxmarebas
daRvris wyaroebis SeCereba, daRvrili sawvavis lokalizeba, garemosa dacvisa da gansaxlebis samsaxuris informireba, zedamxedvel-konsultantis informireba, Sss sagangebo situaciebis marTvis saagentos (departamentis) informireba da CarTva reagirebaSi saWiroebis SemTxvevaSi.
daRvraze reagirebisaTvis aucilebeli aRWurviloba:
- avtocisterna - 1 - adsorbentebis baliSebi (2 kompleqti samSeneblo ubanze da 10-10
kompleqti avtomeurneobis da asfalto-betonis qarxnis teritoriaze
- qviSiani tomrebi (zedapiruli wylis obieqtebTan) - tumbo (skimeri) daRvrili sawvavis Sesagroveblad - 1 - cecxlmaqrobi saSualebebi (yovel samuSao ubanze) - carieli tomrebi dabinZurebuli adsorbentebis da masalebis
SesafuTad - winaswar SerCeuli ubani banakTan axlos dabinZurebuli
masalebis droebiT gansaTavseblad 3.2 saavtomobilo gzis operirebisas SesaZlo dabinZurebis prevenciaze mimarTuli RonisZiebebi da daRvraze reagireba:
3.2.1 prevenciuli RonisZiebebi: zogadad SeiZleba iTqvas, rom toqsikuri nivTierebebis da saxifaTo narCenebis transportireba regulirdeba kanonmdeblobiT da saTanado normatiuli aqtebiT. saWiroa normatiuli aqtebis Semdgomi daxvewac, magram ufro mniSvnelovania kontrolis meqanizmebis gaZliereba. rac Seexeba konkretul proeqts, aq saWiro aris Semdgomi prevenciuli RonisZiebebis ganxorcieleba: md.sufsis siaxloves, sadac aseve intensiuria samelioracio arxebis sitema (km 51,000 – km 51,750) proeqtSi gaTvaliswinebulia gamwmendi sistemebis damontaJeba: gzis savali nawilidan wylis acileba sruldeba sadrenaJo sistemis mowyobiT, romelic romlidanac Segrovebuli wyali organizebulad Caedineba miwis vakisis orive mxares gaTvaliswinebul gamwmend avzSi, romelic gaTvaliswinebulia Camonadenis
356
navTobregulirebisagan meqanikuri wesiT (3 safexuri) gasawmendad, ris Semdegac sabolood gawmendili wyali gaedineba arsebul reliefSi.
357
sur. Rvaruli wylis Semkrebi da gamwmendi sistema
358
3.3. funqciebi da valdebulebebi xanZris gaCenis SemTxvevaSi (ZiriTadad igulisxmeba qvesadguris SemTxveva, Tumca sqema aqtualuria samSeneblo banakebis situaciisaTvisac)
xanZris gaCenis, an xanZris niSnebis SeniSvnis SemTxvevaSi yvela mosamsaxure valdebulia:
• mobiluri, an stacionaruli telefoniT Seatyobinos amis Sesaxeb saxanZro dacvas, aseve Seatyobinos xanZris gaCenis adgilis misamarTi da Tavisi gvari;
• SeZlebisamebr miiRos yvela zoma xalxis evakuaciisaTvis da xanZris Casaqrobad;
obieqtis xelmZRvanelebi da uflebamosili pirebi valdebulni arian:
• Seatyobinon xanZris gaCenis Sesaxeb saxanZro dacvas, obieqtis xelmZRvanelobas da morige jgufebs;
• im SemTxvevaSi, Tu adamianebis sicocxles safrTxe emuqreba, miiRon yvela zoma maT gadasarCenad;
• saWiroebisamebr gamorTon eleqtro kveba (xanZarsawinaaRmdego dacvis sistemebis garda) da gamorTon saventilacio sistemebi avariul da mimdebare saTavsoebSi;
• SeaCeron yvela samuSao obieqtze, garda samuSaoebisa, romlebic dakavSirebulia xanZris CaqrobasTan;
• gaiyvanon usafrTxo manZilze personali, romelic ar Rebulobs monawileobas xanZris CaqrobaSi;
• xelmZRvaneloba gauwion xanZris Caqrobis samuSaoebs saxanZro razmis mosvlamde;
• uzunvelyon usafrTxoebis wesebis Sesruleba xanZris CaqrobaSi CarTuli personalisTvis;
• xanZris CaqrobasTan erTad uzrunvelyon materialuri faseulobebis dacva da evakuacia;
• daxvdnen saxanZro razms da aCvenon uaxloesi misasvleli xanZris keramde;
• Seatyobinon usafrTxo muSaobisTvis aucilebeli informacia mexanZreebs sawarmos teritoriaze ganlagebuli a/transportis, feTqebad da aalebad saSiSi nivTierebebis Sesaxeb.
4. incidentze reagireba
personali (mSenebeli kompaniis) iTvleba valdebulad Tavidan aicilos dabinZurebis SemTxvevebi da miiRos dauyovneblivi zomebi amgvari incidentis warmoSobis dros. incidentze reagirebis procedura jamdeba Semdegnairad:
• daRvris SeCereba
• gaJonili siTxis lokalizeba
• saTanado organoebis informireba (Sss sagangebo situaciebis marTvis saagento)
359
dauyovnebliv unda moxdes dabinZurebis wyaros lokalizeba, gaJonvis SeCereba da Semdegi daRvris Tavidan acileba. daafareT gaJonil siTxes Semwovi masala misi gavrcelebis Tavidan asacileblad. SeatyobineT jandacvis, usafrTxoebis, garemosa da socialuri dacvis departaments incidentis Sesaxeb da warudgineT werilobiTi moxsenebiTi baraTi. gatanili iqnas gamoyenebuli Semwovi masala, rogorc saxifaTo narCeni. 5. incidentis Sesaxeb Setyobineba
samSeneblo kontraqtoris mTeli personali da qve-kontraqtorebi mkacrad iqnebian gafrTxilebulni dabinZurebis Tavidan acilebis Taobaze, daRvraze da sagangebo situaciebze reagirebis sakiTxebis ganxilvis dros. proeqtSi CarTuli mTeli personali valdebulia Tavidan aicilos dabinZureba da ufleba aqvT miiRon dauyovneblivi zomebi da gaataron efeqturi qmedebebi imisaTvis rom Tavidan iqnes acilebuli amgvari incidenti. reagirebis pirveli etapebia:
• daRvris SeCereba
• gaJonili siTxis lokalizeba
• saTanado organoebis informireba avariis, gaJonvisa da dabinZurebis SemTxvevaSi, aucilebelia xalxis gafrTxileba telefonis saSualebiT:
• garemosa da socialuri dacvis menejeri
• jandacvisa da usafrTxoebis menejeri
• proeqtis menejeri
garemosa da socialuri dacvis menejeri an proeqtis menejeri Seatyobineben zedamxedvel konsultants da incidentis xasiaTisa da maStabis Sesabamisad, gadawyveten saWiroa Tu ara damatebiTi daxmareba. mniSvnelovani incidentebis SemTxvevaSi, garemosa da socialuri dacvis menejeri aseve Seatyobinebs da maregulirebel pirebs, miwis mflobelebs da adgilobriv administracias (sagangebo situaciebze reagirebis raionuli samsaxurebi) da aseve dainteresebul jgufebs. mas Semdeg rac moxdeba incidentis warmatebiT aRkveTa, Catardeba kreba:
• incidentis mizezi
• rogori saxis qmedebebi da procedurebi iqneba SemuSavebuli
• rogori gaumjobesebaa saWiro
• rogori saxis moqmedebebi unda gatardes, vis mier da rodis
6. treiningi
360
sagangebo situaciebis reagirebis testireba unda moxdes periodulad, da gaumjobeseba unda moxdes miRebuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT. Canawerebis Senaxva moxdeba kontraqtoris ofisSi.
7. angariSgeba mTeli daqiravebuli personali pasuxismgebelia daRvris Sesaxeb informaciis Caweraze (ara aqvs mniSvneloba daRvris masStabs). oficialuri Canaweri unda waredginos zedamxedvel-kontraqtors, samSeneblo kontraqtoris incidentis moxsenebis formis gamoyenebiT (damatebiTi detalebisaTvis ixileT jandacvisa da usafrTxoebis gegma). sagangebo situaciebis dros daukavSirdiT: proeqtis menejeri - garemosa da socialuri dacvis menejeri - jandacvisa da usafrTxoebis menejers - saxanZro-samaSvelo samsaxuri - 111 policia - 122 saswrafo samedicino daxmareba 113 sagangebo situaciaTa samsaxuri - 112
361