Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250 · Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir...

Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250

©e rËøktƒh si™ MðkæÞkÞ{trËh xÙMx, Mkkuu™„Z - 364250

¼„ðk™ ©efwtËfwtË-fnk™ si™ þk†{k¤k …w»…-100

: …úfkþf :

©e rË„tƒh si™ MðkæÞkÞ{trËh xÙMx‚ku™„Z (‚kihküÙ)

: y™wðkËf :Akuxk÷k÷ „w÷kƒ[tË „ktÄe (‚ku™k‚ý)

ƒe.yu.(yku™‚o); yu‚.xe.‚e.

{q¤ &÷kufku, „wshkŒe yLðÞkÚko, ¼kðkÚkkorË ŒÚkk©e …ú¼k[tÿ rðr™Š{Œ ‚tMf]Œ xefk

„wshkŒe y™wðkË ‚rnŒ

©e{ËT Ëuð™LËe y…h™k{ …qßÞ…kËMðk{erðhr[Œ

‚{krÄŒtºk

H©e …h{kí{™u ™{:

cgggggggggc

cgggggggggc

gggggg

gggggg

g

l



[ 2 ]

¢vAQkm Fkk@ ¢k^kplûk Uk|Pk : 6500

UkkgFkYkm ¢k^kplûk Uk|Pk : 1000 l^k bkgå 2070 ¥åbkå 2015

YknÜA

AckTk Ykn‹Okk\kZk

bkkvTkCkN 364250 (bkkw@kì})

zAYkPk ÊkÂ 25[00

¢k #kkïkTkm UkMPk@ zAYkPk ækå 88[00 QkkZk Gvå ¢TkvA YknYkndkn¢kvTkm ¢ksQkA

bkckZkQkm ¢k ¢k^kplûkTkm zAYkPk ækå 50[00 QkkZk Gvå PkvYkkgQkm êkm AngRAngR-AckTk

Ukk@YkksQkA K}bKä Ukk\kkr (YkngWk¥) Pk@VQkm bQkkZkm #kkbÒk Uk|Ak#kTk–zAYkPk DkKkM^kkYkkg

¢k^kPkk ¢k #kkïkTkm zAYkPk ækå 25[00 @kBk^kkYkkg ¢k^km Gvå

Mk{krÄíktºk („wshkíke)™k

✾ MÚttÞe «ftþ™ …whMf‚to ✾

¿kkLkuþ hrMkf÷k÷ þkn {u{kurhÞ÷ xÙMx, MkwhuLÿLkøkhnMíku hrMkf÷k÷ søkSðLkËkMk þkn Ãkrhðkh,

Ãkw»ÃkkçkuLk, f{÷uþ, ysÞ



H

‚{krÄ…úkÃŒ ‚ðuo ‚tŒku™u ™{Mfkh

«Úk{ ykð]r¥kLkwt «fkþfeÞ rLkðuËLkþhehkrËf …h…ËkÚkkuo{kt ŒÚkk …h¼kðku{kt yufíðƒwrØ Akuze™u, ‚t‚khÚke {wõŒ Úkðk™k

‚tËuþk ¼„ðk™ ©e …qßÞ…kË yk[kÞou yk ‘‚{krÄŒtºk’ Þk ‘‚{krÄþŒf’{kt ykÃÞk Au. Œuþk† W…h ‚tMf]Œ xefk ©e …ú¼k[tÿ yk[kÞuo fhe Au, Œu™ku yûkhþ: y™wðkË …úÚk{ðkh s…úfkrþŒ fhŒkt yíÞk™tË ÚkkÞ Au.

‚{krÄ™e …úkrÃŒ ‚ðofk¤u Ëw÷o¼ Au, Œu{kt …ý yk ðŒo{k™Þw„{kt Œku yíÞtŒ Ëw÷o¼Au. AŒkt ‚{krÄ…úkÃŒ ykí{¿k ‚tŒ …qßÞ ©e fk™SMðk{e™kt ¼ðŒk…™kþf y{]Œ{Þ…úð[™kuÚke {w{wûkwyku™u Œuðe ‚{krÄ™e …úkrÃŒ ‚w÷¼ ÚkE hne Au yu {nk™ ‚ËT¼køÞ Au.Œuyku©e™kt ‚krL™æÞ{kt hne™u ŒÚkk Œu{™kt …úð[™kuÚke …úuhýk …k{e™u ‚Ø{o…úu{e ¼kE©eAkuxk÷k÷ „w÷kƒ[tË „ktÄe (‚ku™k‚ýðk¤k)yu yk y™wðkË ŒiÞkh fhe ykÃÞku Au.

©eÞwŒT Akuxk÷k÷¼kE ƒe.yu. (yku™‚o); yu‚.xe.‚e. Au. Œuyku ‚hfkhe nkEMfq÷™kr™ð]¥k yk[kÞo Au. ð¤e Œuyku ‚kƒhfktXk ƒuŒk÷e‚ Ë.nw.rË. si™ fu¤ðýe {tz¤™k …ú{w¾ ŒÚkkþuX S.W.rË. si™ Akºkk÷Þ, Rzh™k xÙMxe y™u {k™ËT {tºke Au. nk÷{kt Œuyku {wÏÞŒÞk si™Œ¥ð¿kk™™ku yÇÞk‚, ykæÞkrí{f þk†ku™wt ðkt[™-{™™, si™ ‚krníÞ™e ‚uðk y™u‚í‚{k„{krË ÄkŠ{f …úð]r¥k{kt …kuŒk™wt Sð™ ÔÞŒeŒ fhe hÌkk Au. AuÕ÷k ƒkh ð»koÚke Ëhð»kuo ‚ku™„Z ykðe, ÷ktƒku ‚{Þ …qßÞ „wÁËuð©e™kt …úð[™ku ŒÚkk Œ¥ð[[ko™ku y÷ÇÞ ÷k¼Œuyku ÷E hÌkk Au. Œuyku þktŒ, ‚h¤ Mð¼kðe, ðihkøÞ¼kð™kðtŒ, yæÞkí{hr‚f ‚ßs™ Au,Œu{ýu yk yæÞkí{þk†™ku „wshkŒe y™wðkË yíÞtŒ ¾tŒ y™u [eðx…qðof ŒÆ™ r™M…]n¼kðufhe ykÃÞku Au. Œu {kxu yk ‚tMÚkk Œu{™e yíÞtŒ Éýe Au y™u yk¼kh …úËŠþŒ fhðk ‚kÚkuykðkt ‚ífkÞkuo Œu{™k îkhk ÚkŒkt hnu yu{ ytŒhÚke RåAeyu Aeyu.

yk „útÚk™k …úfkþ™fkÞo{kt ©eÞwŒ ™ð™eŒ¼kE ‚e. Íðuheyu ‚kÁt …úkuí‚kn™ ykÃÞwt Auy™u ©eÞwŒT ®n{Œ÷k÷ Akuxk÷k÷ þknu „útÚk A…kððk™k fkÞo{kt ‚nkÞ fhe Au, ŒuÚke Œu ƒt™u™kuyk¼kh {k™eyu Aeyu.

yk „útÚk™k …úfkþ™kÚkuo f÷ku÷™k WËkhr[¥k ‚Ø{o…úu{e Mð. ©eÞwŒ ðkze÷k÷¼kEs„Sð™Ëk‚ ŒhVÚke Y. 2001™e ‚nkÞŒk {¤e Au Œu ƒË÷ Œu{™u ŒÚkk Œu{™kfwxwtƒes™ku™u ÄLÞðkË.

[ 3 ]



Ãkkt[{e ykð]r¥k™wt …úfkþfeÞ r™ðuË™

{nk™‚{Úko yk[kÞo ©e …qßÞ…kËMðk{e hr[Œ ‘‚{krÄŒtºk’™e [kuÚke ykð]r¥k¾…e sðkÚke yk Ãkkt[{e ykð]r¥k™wt …úfkþ™ fhðk{kt ykðe hÌkwt Au. …h{…qßÞ …h{f]…k¤w ‚ËTøkwÁËuð ©e fk™SMðk{e™k Mðk™w¼qrŒ…úÄk™ ‚Ëw…ËuþÚke ŒÚkk íkËT¼õík…úþ{{qŠŒ ¼„ðŒe {kŒk …qßÞ ƒnu™©e [t…kƒu™™kt ykí{kÚko…ku»kf ytŒh ‚kÄ™k{Þ…rðºk Sð™ y™u Ëuð„wÁ–W…fkh¼e™k yæÞkí{ W…ËuþÚke Sðku™u ¼ðktŒ fhðk™eÁr[™kt su ƒes hku…kE-…kt„he hÌkk Au, Œu™k …úŒk…u s xÙMx ŒhVÚke rË™kurË™ …úfkþ™ð]®Ø„Œ ƒ™e hÌkwt Au. yk ƒÄkuÞ …úŒk… ƒL™u Ä{koí{kyku™ku s Au. Sðku yk …úfkþ™ÚkeðihkøÞ ðÄkhe ykí{rnŒ™ku …wÁ»kkÚko fhu, yu s ¼kð™k ‚kÚku–

rð.‚t. 2070Œk. 12-8-2014

ð¤e {w{wûkwyku yk „útÚk™ku rðþu»k ÷k¼ ÷E þfu yu nuŒw™u ÷ûk{kt hk¾e™u yk „útÚk™e®f{Œ ½xkzðk {kxu ©e ƒ[w¼kE nu{kýe, f÷f¥kkðk¤k ŒhVÚke Y. 1000) {éÞk Au Œu {kxuŒu{™ku yk¼kh {k™ðk{kt ykðu Au.

ð‚tŒ r…úLxª„ …úu‚–y{ËkðkË™k ÔÞðMÚkk…f ©e sÞtrŒ÷k÷ Ë÷k÷u fwþ¤Œk…qðof yk„útÚk™wt ‚wtËh A…kE ykrË fkÞo fhe ykÃÞwt Au Œu {kxu Œu{™ku …ý yk¼kh {k™eyu Aeyu.

…h{…Ë™e …úkrÃŒ™ku {k„o Ëþkoð™kh yk þk†™kt ‚khe heŒu yæÞÞ™ ŒÚkk y™w¼ðfhe™u s„Œ™k Sðku ykrÄ-ÔÞkrÄ-W…krÄ hrnŒ …h{ ¿kk™kí{f ‚{krÄ™e …úkró fhku yuðe¼kð™k ¼kðeyu Aeyu.

‚ku™„Z,Œk. 1-4-66

‚krníÞ…úfkþ™‚r{rŒ©e rË„tƒh si™ MðkæÞkÞ{trËh xÙMx,

‚ku™„Z (‚kihküÙ)

‚krníÞ…úfkþ™‚r{rŒ©e rË„tƒh si™ MðkæÞkÞ{trËh xÙMx,

‚ku™„Z (‚kihküÙ)

[ 4 ]



…úMŒkð™k1. „úLÚk–‚{krÄŒtºk y…h™k{ ‚{krÄþŒf

©e …qßÞ…kË yk[kÞuo yk „úLÚk{kt Sð™e ºký yðMÚkkyku–ƒrnhkí{k, ytŒhkí{ky™u …h{kí{k™wt ‚wtËh heŒu r™Y…ý fÞwO Au y™u ƒrnhkí{kðMÚkk Akuze yLŒhkí{kðMÚkk îkhk…h{kí{…Ë™e …úkrÃŒ fuðe heŒu ÚkkÞ Œu™ku W…kÞ ‚q[ÔÞku Au. Mð-…h™k ¼uËrð¿kk™ rð™kyLŒhkí{…ýwt …ú„x ÚkE þfu ™nª, ŒuÚke yk[kÞoËuðu yk „úLÚk{kt ¼uË-rð¿kk™™wt {níðrðþu»k…ýu ‚{òÔÞwt Au.

yk[kÞoËuðu ykæÞkrí{f h‚‚k„h™u yk ™k™k „úLÚk–„k„h{kt yrŒ f÷k…qýofkiþÕÞÚke ¼he ËeÄku Au. Œu{kt ¼uË¿kk™™ku æðr™ …úíÞuf &÷kuf{kt „wtS hÌkku Au. ¼uË¿kk™™e¼kð™k y™u Œu™k yÇÞk‚ {kxu Œu …qhŒe ‚k{„úe …qhe …kzu Au y™u yÇÞk‚e™u yk„¤ ðÄðk{kxu ‚khe …úuhýk yk…u Au. ykæÞkrí{f ¼kð™k™ku yk yuf yíÞw¥k{ „úLÚk Au.

…h{kí{…Ë™e …úkrÃŒ ¼uËrð¿kk™ îkhk s ÚkE þfu, ƒeS fkuE heŒu ÚkE þfu ™rn,–yu ƒkƒŒ W…h „úLÚkfkhu yk„{, ÞwrõŒ y™u òŒ y™w¼ðîkhk …kuŒk™e y™ku¾e, hku[f,ÓËÞ„úkne, ‚h¤ þi÷e{kt ‚wtËh heŒu …úfkþ …kzâku Au.

yk „úLÚk™k yÇÞk‚Úke r[¥k yrŒ …úVwrÕ÷Œ ƒ™u Au y™u y™krËfk¤Úke y¿kk™ðþÚkŒe ¼q÷ku™e …ht…hk™ku …Ëu …Ëu ƒkuÄ ÚkkÞ Au. ¼uËrð¿kk™ îkhk Œu ¼q÷ku xk¤e …h{…Ë™e…úkrÃŒ fu{ fhðe Œu™e {k„oËþo™…qðof …úuhýk, yk[kÞuo ‚[kux ¼kððkne þçËku{kt fhe Au. yk„úLÚk™k ¼kð…qðof ðkt[™, rð[kh y™u {™™Úke ¼ðËw:¾Úke ‚tŒÃŒ ÚkÞu÷k Sðku™u ykí{þktrŒÚkÞk ð„h hnuþu ™rn. „úLÚk™e yu yuf yËT¼wŒ ¾qƒe Au.

yk[kÞoËuðu yk „úLÚk™e h[™k {kuûk{k„o™k yr¼÷k»ke Sðku™u ÷ûk{kt hk¾e™u fheAu–yu ðkŒ &÷kuf (3) W…hÚke sýkE ykðu Au.

ytrŒ{ &÷kuf (105){kt „úLÚk™ku W…‚tnkh fhŒkt yk[kÞoËuðu „úLÚk™k ™k{–‘‚{krÄŒtºk’™ku r™Ëuoþ fhe Œu™e W…Þkur„Œk ËþkoðŒkt fÌkwt Au fu yk {kuûk{k„o¼qŒ „úLÚk™ku‚khe heŒu yÇÞk‚ fhe ŒÚkk Œu™u y™w¼ð{kt WŒkhe, …h{kí{k{kt r™ckðk™ Sð …h{…Ë™e-…h{‚w¾™e …úkrÃŒ fhe þfu Au.

yk „úLÚk{kt ykí{-rð»kÞ™u M…ü fhðk {kxu yufkÚkoðk[f r¼L™ r¼L™ þçËku™ku ‚wtËhþi÷e{kt su …úÞku„ fhðk{kt ykÔÞku Au Œu òuŒkt, ‚krníÞárüyu …ý „úLÚk™e {n¥kk rðþu»k…úrŒ¼k‚u Au. h[™k[kŒwÞo y™u þçË…úÞku„™wt fkiþÕÞkrË fŒko™wt ‚tMf]Œ¼k»kk™wt y„kÄ ¿kk™…ú„x fhu Au.

[ 5 ]



…úMŒwŒ „útÚk ¼k»kk–‚kicð, …‡k-h[™k y™u ‚krníÞ„wýku™e árüyu si™ ‚krníÞ{ktyuf rðrþc–y™ku¾wt MÚkk™ …úkÃŒ fhu Au.

yk „úLÚk™k ‚tMf]Œ-xefkfkh ©e …ú¼k[tÿ …kuŒk™e xefk-…úþrMŒ{kt, „úLÚk™k y…h™k{‘‚{krÄþŒf’™ku WÕ÷u¾ fÞkuo Au. ykÚke …úMŒwŒ „útÚk, ‘‚{krÄŒtºk’ y™u ‘‚{krÄþŒf’—yu ƒt™u ™k{kuÚke si™ ‚{ks{kt …úr‚Ø Au.

2. „úLÚkfŒko ©e …qßÞ…kËk[kÞo©e …qßÞ…kËk[kÞo {q÷‚t½–yLŒ„oŒ ™rLË‚t½™k …úÄk™ yk[kÞo nŒk. Œuyku

‚w…úr‚Ø, ƒnw …úrŒ¼kþk¤e, …ú¾h ŒkŠff rðîk™T y™u {nk™ Œ…Mðe nŒk.

‚{Þ :©ðý ƒuÕ„ku÷™k rþ÷k÷u¾ ™t. 40 (108){k WÕ÷u¾ Au fu Œuyku ©e

‚{tŒ¼ÿk[kÞo™e …Ae ÚkÞk y™u Œuyku Œu{™k {Œk™wÞkÞe nŒk.

Œu{ýu …kuŒk™k ‘si™uLÿ ÔÞkfhý’{kt &FkPnìZkg bkYkTPXkæbZk" (5-4-168)–yuðkuWÕ÷u¾ fÞkuo Au. Œu …ý ƒŒkðu Au fu ©e ‚{LŒ¼ÿk[kÞo Œu{™k …qðko„k{e nŒk.

rðîk™ku™k {Œ …ú{kýu ©e ‚{LŒ¼ÿk[kÞo E.‚. 200{kt–ƒeS þŒkrçË{kt ÚkE „Þk.

©e ¼èkf÷tfËuðu (‚{Þ–E.‚. 620 Úke 680) …kuŒk™e ‘Œ¥ðkÚkohksðkŠŒf’{kty™u ©e rð‡kk™tËu (‚{Þ E.‚. 775 Úke 800) …kuŒk™e ‘Œ¥ðkÚko&÷kufðkŠŒf’ xefk{kt, ©e…qßÞ…kË hr[Œ ‘‚ðkoÚkor‚rØ’™kt ðkõÞku™ku W…Þku„ y™u y™w‚hý fÞwO Au. ykÚke y™w{k™ÚkkÞ Au fu ©e …qßÞ…kË Mðk{e ©e ¼èkf÷tfËuð™e …nu÷kt yÚkkoŒT E.‚. 620 …nu÷kt ÚkE„Þk nkuðk òuEyu.

yk ƒt™u ykÄkhkuÚke ‚krƒŒ ÚkkÞ Au fu Œuyku E.‚. 200 y™u E.‚. 620™e ðå[u™kfk¤{kt ÚkE „Þk.

rþ÷k÷u¾ku y™u W…÷çÄ si™ ‚krníÞ W…hÚke rðîk™kuyu ™¬e fÞwO Au fu yk ‚w…úr‚Øyk[kÞo E.‚. …kt[{e þŒkrçË{kt y™u rð¢{™e Aêe þŒkrçË{kt ÚkE „Þk.

r™ðk‚MÚkk™ y™u {kŒk–r…ŒkrË :Œuyku fýkoxf Ëuþ™k r™ðk‚e nŒk. fL™z ¼k»kk{kt ÷¾u÷k ‘…qßÞ…kË[rhŒu’ ŒÚkk

‘hkòð÷efÚku’ ™k{™k „útÚkku{kt Œu{™k r…Œk™wt ™k{ ‘{kÄð¼è’ y™u {kŒk™wt ™k{ ‘©eËuðe’ykÃÞwt Au y™u ÷ÏÞwt Au fu Œuyku ƒúkñýfw÷{kt Wí…L™ ÚkÞk nŒk.

©e Ëuð‚u™k[kÞof]Œ ‘Ëþo™‚kh’{kt ÷ÏÞwt Au fu Œu{™k yuf ðsú™tËe ™k{™k rþ»Þurð.‚t. 526{k ÿkrðz ‚t½™e MÚkk…™k fhe.

[ 6 ]



Œu{™wt ™k{ :

Œu{™wt Ëeûkk ™k{ Ëuð™LËe nŒwt; y™u …kA¤Úke Œuyku …qßÞ…kË, rs™uLÿƒwrØ ykrËy…h ™k{kuÚke ÷kuf{kt …úr‚Ø ÚkÞk.

©ðý ƒuÕ„ku÷k™k rþ÷k÷u¾{kt WÕ÷u¾ Au fu–

Zkkv Rv kTk†TRÉkQkYkklXkSkkTkkv WknáZkk Ykc’Zkk bk lHkTkvTæWknlá:ú’Ìkm UoHZkUkRkvªHklTk Rv kPklXkZkr’UolHkPg UkRZknCkg ZkRmZkYk~ú’’

(–©ðý ƒuÕ„ku÷ rþ÷k÷u¾ ™t. 40 (64); þf ‚t. 1085)

ÉkkCkXZkSkklZk CknéOkk lAù\k Rv kTkTRmäWknáZkk UnTk«^kUn\kZkk bk lHkTkvTæWknlá:ú’Ìkm UoHZkUkR £lP Fkw k WknSkw: ÉkFk@OZkväZk’UolHkP: URZknCkv ^kTkRv kPklXk:ú’’

(–©. rþ÷k÷u¾ ™t. 105 (254); þf ‚t. 1120)

W…hkuõŒ ÷u¾kuÚke sýkÞ Au fu Œuyku ºký ™k{–Ëuð™LËe, rs™uLÿƒwrØ y™u…qßÞ…kËÚke …úr‚Ø nŒk. Ëuð™LËe–yu Œu{™k „wÁyu yk…u÷wt Ëeûkk™k{ Au, ƒwrØ™e …úf»koŒk–rð…w÷Œk™k fkhýu Œuykuyu …kA¤Úke ‘rs™uLÿƒwrØ’–yu ™k{ …úkÃŒ fÞwO y™u Œu{™k[hýÞw„÷™e ËuðŒkykuyu …qò fhe ŒuÚke ƒwÄs™kuyu Œu{™u ‘…qßÞ…kË’ ™k{Úke rð¼qr»kŒ fÞko.

Œu{™e yËT¼wŒ Sð™-½x™kyku :™e[u™k rþ÷k÷u¾ku Œu{™k Sð™ W…h ‚khku …úfkþ …kzu Au :–

ÌkmUoHZkUkRkvR~SkpPSkYkr@kHZkbPP: bkn@kSkmÍk@UoHZkUkR:ú’ZkRmZk^kwRnaZkCknOkklTkRkTk{ ^kR†TP #kkbÇkklOk PRnR~SkpPklTkú’’SkpPl^kÍkWknlá@ZkYkÇk ZkkvlCklXk: ApùPApù’ZkXkk^kYkTknlWkXk|RnÃkAwù:ú’lHkTk^kR~ WkXko k ZkRTkE*FkkUî’bk lHkTkvTæWknlál@lP bkkSkn ksOkÅk:ú’’

(–©. rþ÷k÷u¾ ™t. 108 (258); þf ‚t. 1355)

ÌkmUoHZkUkRYknlTk@ÉklPYkkwaksá HkmrZkklçRvclHkTkR#krTkUoPCkkÇk:ú’Zk’UkRSkkwPHk\kbkgbU#krÉkXkk^kkP~ Aùk\kkZkbkg lAù\k PRk AùTkAùmZkAùk@ú’’

(©. rþ÷k÷u¾ ™t. 108 (258)

W…hkuõŒ rþ÷k÷u¾ku{kt ËþkoÔÞwt Au fu—

[ 7 ]



©e …qßÞ…kËu Ä{ohkßÞ™ku WØkh fÞkuo, Ëuðku™k yrÄ…rŒykuyu Œu{™wt …kË…qs™ fÞwOŒuÚke Œuyku …qßÞ…kË fnuðkÞk, Œu{™k îkhk WØkh …k{u÷kt þk†ku yksu …ý Œu{™krð‡kkrðþkhË „wýku™wt feŠŒ„k™ fhu Au. Œuyku rs™ðŒT rðïƒwrØ™k Äkhf nŒk yÚkkoŒT ‚{MŒþk†-rð»kÞku{kt …kht„Œ nŒk. Œu{ýu fk{Ëuð™u SíÞku nŒku ŒuÚke f]Œf]íÞ¼kðÄkhe Wå[fkurx™k Þku„eykuyu Œu{™u ‘rs™uLÿƒwrØ’ ™k{u ðýoÔÞk Au.

ð¤e yk rþ÷k÷u¾{kt yuðku …ý WÕ÷u¾ Au fu–-

(1) Œuyku yrîŒeÞ yki»kÄ-ÉrØ™k Äkhf nŒk,

(2) rðËunûkuºkrMÚkŒ rs™uLÿ ¼„ðk™™k Ëþo™Úke Œu{™wt „kºk …rðºk ÚkE „Þwt nŒwt;

(3) Œu{™k …kËkuËf ([hý-s÷)™k M…þoÚke yuf ð¾Œ ÷kuZwt …ý ‚ku™wt ÚkE „Þwt nŒwt.

yk W…hktŒ ½kuh Œ…ùÞkorËÚke Œu{™e ykt¾™wt Œus ™ü ÚkÞwt nŒwt, …htŒw ‘þkLíÞüf’™kyufk„úŒk…qðof …kXÚke ™uºk-Œus …w™: …úkÃŒ ÚkÞwt nŒwt.

{nk Þku„eyku™u {kxu ykðe ½x™kyku y‚t¼rðŒ ™Úke.

„úLÚkh[™k :©e …qßÞ…kËMðk{eyu su „úLÚkku håÞk Au Œu{kt ‘si™uLÿ ÔÞkfhý’, þçËkðŒkh,

‚ðkoÚkor‚rØ, ‚{krÄŒtºk, Rüku…Ëuþ „úLÚkku …ú{w¾MÚkk™u Au. ™e[u™k rþ÷k÷u¾Úke Œu{™k hr[Œ„úLÚkku™ku ÏÞk÷ ykðu Au—

HkwTkvTæg lTkHk#kWRXkkCkYkPn\kg bk^kkrQkrlbklá: U@kälbkákTPv lTkUnOk’^kYknR~SkAùl^kPkg HkwTkklXkakvAù: b^kAù:ú’GTR: bkodYklSkZkg bkYkklSk#kPAùg b^kkbQZkg ZkRmZkg l^kRk-YkkBZkkPmc bk UoHZkUkRYknlTkak: UoHZkkv YknTkmTkkg CkOkw:ú’’4’’ (–©.rþ.÷u.™t. 40)

su{™wt ‘si™uLÿ ÔÞkfhý’ þçËþk†ku{kt …kuŒk™k y™w…{ MÚkk™™u, ‘‚ðkoÚkor‚rØ’r‚ØkLŒ{kt …h{ r™…wýŒk™u, ‘si™kr¼»kuf’ Wå[ fûkk™e frðŒk™u, ‘ALËþk†’ ƒwrØ™e‚qû{Œk (h[™k[kŒwÞo)™u y™u ‘‚{krÄþŒf’ Mðkí{rMÚkrŒ (rMÚkŒ…ú¿kŒk)™u ‚t‚kh{kt rðîk™ku…úrŒ ònuh fhu Au, Œu …qßÞ…kË {w™eLÿ {wr™„ýkuÚke …qs™eÞ Au.

si™uLÿ ÔÞkfhý :yk ‚tMf]Œ ÔÞkfhý™ku „útÚk Au. Œu™k ‚qºkku™k ÷k½ðkrË™k fkhýu Œu™wt {níð ½ýwt Au

y™u ŒuÚke Œuýu ÷kuf{kt ‚khe …úrŒck …úkÃŒ fhe Au. ¼khŒ{kt ykX …ú{w¾ þkrçËfku{ktÔÞkfhý™k fŒko ©e …qßÞ…kË Mðk{e™e ‚khe „ý™k Au.

[ 8 ]



&bk^kr ZkkAù@Okv l^kUlËkRlSkU: ÌkmUoHZkUkR: b^kZkYk~ú’" (–©.rþ.÷u.™t. 47, 50)

&HkwTkvTæv UoHZkUkR:" (–©.rþ.÷u.™t. 55)

‚ðo ÔÞkfhýku{kt, ©e …qßÞ…kË MðÞt rðîk™ku™k yrÄ…rŒ nŒk, yÚkkoŒT ‚ðo ÔÞkfhý…trzŒku{kt rþhku{rý nŒk.

þçËkðŒkh :yk …ý ÔÞkfhý™ku „úLÚk Au. Œu …úÏÞkŒ ðiÞkfhý …krý™e™k ÔÞkfhý W…h ÷¾u÷ku

‘þçËkðŒkh’ ™k{™ku LÞk‚ Au. ‘™„h’ Œk÷wfk™k rþ÷k÷u¾{kt Œu™ku WÕ÷u¾ Au.

‚ðkoÚkor‚rØ :©e W{kMðk{e hr[Œ ‘Œ¥ðkÚko‚qºk’™e ‚tMf]Œ xefkY…u yk „úLÚk Au. ‘Œ¥ðkÚko‚qºk’™e

yk ‚kiÚke …úÚk{ xefk Au. Œu™e …Ae ©e yf÷tfËuðu ‘Œ¥ðkÚko hksðkŠŒf’ y™u ©e rð‡kk™tËu‘Œ¥ðkÚko&÷kuf’ ™k{™e xefkyku ÷¾e. yk xefkyku{kt ‘‚ðkoÚkor‚rØ’™ku ‚khku W…Þku„fhðk{kt ykÔÞku Au y™u Œu™wt Xef …ú{ký{kt y™w‚hý fhðk{kt ykÔÞwt Au. r‚ØktŒ „úLÚkku{kt yk„úLÚk ƒnw s …ú{ký¼qŒ økýkÞ Au y™u si™ ‚{ks{kt Œu™wt ‚kÁt {níð ytfkÞ Au.

‚{krÄŒtºk y™u Rüku…Ëuþ :yk ƒt™u ykæÞkrí{f „úLÚkku Au. ‚{krÄŒtºk™wt y…h™k{ ‚{krÄþŒf Au. Œu™e ‚t. xefk

©e …ú¼k[tÿu fhe Au y™u Rüku…Ëuþ™e ‚t. xefk …t. ykþkÄhSyu fhe Au. ƒt™u „útÚkku si™-‚{ks{kt ‚w…úr‚Ø Au.

©e …qßÞ…kËk[kÞuo ‘‚{krÄŒtºk’{kt ©e fwtËfwtËk[kÞo suðk …úk[e™ yk[kÞkuo™ktyk„{ðkõÞku™wt ‚V¤Œk…qðof y™w‚hý fÞwO Au. {kuûk…knwz, ‚{Þ‚khkrË ykæÞkrí{f þk†ku™kuyktrþf …úrŒæðr™, yk „úLÚk{kt Œw÷™kí{f árüðk¤k™u sYh sýkÞk ð„h hnuþu ™rn.

W…‚tnkhrþ÷k÷u¾ku, W…÷çÄ „úLÚkku y™u yirŒnkr‚f „ðu»kýkÚke ¿kkŒ ÚkkÞ Au fu

…qßÞ…kËMðk{e yuf ‚w…úrŒrcŒ si™ yk[kÞo, yrîŒeÞ ðiÞkfhý, {nk™ Ëkþor™f,ÄwhtÄhfrð, {nk™ Œ…Mðe y™u Þw„…úÄk™ Þku„eLÿ nŒk. {n¥ð™k rð»kÞku W…h Œu{ýu su„úLÚkku håÞk Au Œu Œu{™e y…kh rðî¥kk™e ‚kûke …qhu Au.

Œu{™k rË„tŒÔÞk…e Þþ y™u rðî¥kkÚke ykf»kkoE fýkoxf™k E.‚. 8{e, 9{e, 10{eþŒkrçË™k …úkÞ: ‚ðo …úk[e™ rðîk™ frðykuyu …kuŒ…kuŒk™k „úLÚkku{kt ƒnw ¼rõŒ–¼kð¼he©Øktsr÷ y…eo Œu{™e {wõŒftXu ¾qƒ ¾qƒ …úþt‚k fhe Au.

[ 9 ]

2



3. ‚tMf]Œ xefkfkh ©e …ú¼k[Lÿ…úMŒwŒ „úLÚk™e ‚tMf]Œ xefk™u ytŒu yk…u÷e …úþrMŒ W…hÚke sýkÞ Au fu ©e …ú¼k[Lÿ

(…ú¼uLËw) yk „útÚk™k ‚tMf]Œ xefkfkh Au. fux÷kf rðîk™ku™k {Œ …ú{kýu Œuyku ‘©e‚{LŒ¼ÿk[kÞo’ hr[Œ ‘hí™fhtz-©kðfk[kh’™k …ý ‚tMf]Œ xefkfkh Au. Œu{ýu ‚{krÄŒtºk™k(‚{krÄþŒf™k) …úíÞuf &÷kuf{kt „Š¼Œ hnu÷k ¼kð™u (nkËo™u) ‚h¤ ‚tMf]Œ ¼k»kk{kt ‚kheheŒu ÔÞõŒ fÞkuo Au.

Œu{™ku ‚{Þ, MÚkk™, „wÁ, {kŒk-r…ŒkrË™k ‚tƒtÄ{kt ÞkuøÞ ‚tþkuÄ™ Úkðk™e sYh Au.

yk „úLÚk{kt Œu{™e ‚tMf]Œ xefk™ku þçËþ: „wshkŒe y™wðkË fhðk{kt ykÔÞku Au.

4. yk¼khËþo™fux÷ktf ð»ko W…h …h{ …qßÞ ykí{¿k ‚tŒ ©e fk™SMðk{e™kt, yk ykæÞkrí{f

„úLÚk W…h ‚ku™„Z{kt, …úð[™ku ÚkÞu÷kt. {™u Œu …qhu…qhkt ‚kt¼¤ðk™e y÷ÇÞ Œf {¤u÷e. nwtŒuyku©e™kt …úð[™kuÚke …ú¼krðŒ ÚkÞku y™u rð[kh MVqÞkuo fu ykðk „úLÚk™ku „wshkŒe y™wðkËfhðk{kt ykðu Œku, rðîk™ „úLÚkfŒko™k ykæÞkrí{f ¿kk™Úke si™ ‚{ks ðtr[Œ hnu ™rn. ykrð[kh fux÷ktf ð»kkuo ‚wÄe ½ku¤kÞk fÞkuo. yk¾hu r{ºkku y™u M™uneyku™e ‚÷kn y™u‚nk™w¼qrŒÚke yu rð[kh ƒu ð»ko W…h y™wðkËY…u …rhýBÞku.

¾Át fnwt, Œku yk y™wðkË™k {q¤ …úuhfY… ©e Mðk{eS™kt …úð[™ku s Au. ŒuÚke yíÞtŒyk¼kh…qðof nwt Œuyku©e …úíÞu ‚kËh ¼rõŒ¼kð …ú„x fÁt Awt.

{U {khku rð[kh {kLÞðh {whçƒe ©eÞwŒ hk{S¼kE {kýuf[tË Ëkuþe, ðfe÷yk„¤ hsq fÞkuo y™u fhu÷k y™wðkË™u Œ…k‚e sðk™u Œuyku©e™u rð™tŒe fhe. Œu{ýu ½ýe sfk¤S…qðof Œu y™wðkË™u ykrËÚke ytŒ ‚wÄe–…úíÞuf &÷kuf™ku yLðÞkÚko, ‚tMf]Œ xefk™kuy™wðkË, ¼kðkÚko, ð„uhu-ƒhkƒh Œ…kMÞku y™u y{qÕÞ ‚q[™kyku fhe. ‚q[ðu÷k ‚wÄkhk-ðÄkhk ‚kÚku {U Œuyku©e™e Ëu¾hu¾ ™e[u VheÚke y™wðkË ÷ÏÞku. yk y™wðkË …ý Œuyku©eVheÚke Œ…k‚e „Þk. yk heŒu y™wðkË …kA¤ Œu{ýu ÷„¼„ ºký {rn™k sux÷k …kuŒk™ky{qÕÞ ‚{Þ™ku ¼ku„ yk…e ©{ ÷eÄku. Œu {kxu nwt Œuyku©e …úrŒ f]Œ¿kŒk¼he ÷k„ýe…qßÞ¼kð …ú„x fÁt Awt.

yk y™wðkË™k …úfkþ™ {kxu ©e si™ MðkæÞkÞ{trËh xÙMx–‚ku™„Z™k …ú{w¾ ©e™ð™eŒ÷k÷ ‚e. Íðuhe ({wtƒE)™u rð™tŒe fhe. Œu{™u …ý yk „úLÚk™k y™wðkË™eykð~ÞfŒk sýkE yux÷wt s ™rn, …ý Œu yuf ‚wtËh „úLÚkMðY… …ú„x ÚkkÞ Œuðe RåAk ÔÞõŒfhe y™u ƒÄku y™wðkË ©eÞwŒ ¾e{[tË¼kE su. þuX îkhk Œ…k‚kðe ÷uðk ‚÷kn yk…e.Œu …ú{kýu {U Œu{™u rð™tŒe fhe. Œu{ýu {khe rð™tŒe™u {k™ yk…e ƒÄku y™wðkË ƒkhef árüyu

[ 10 ]



Œ…k‚e ÷eÄku y™u fkuE fkuE MÚk¤u ÞkuøÞ ‚wÄkhku ‚q[ÔÞku.

{wÏÞŒÞk ©eÞwŒ hk{S¼kE y™u ©eÞwŒ ¾e{[tË¼kE™k ‚w…úÞí™™k V÷MðY… yky™wðkË Au. Œu {kxu ™{ú¼kðu nwt Œu{™ku sux÷ku yk¼kh {k™wt Œux÷ku ykuAku Au. Œu{™e ‚nkÞy™u …úkuí‚kn™Úke s yk y™wðkË …úfkþ{kt ykððk …kBÞku Au, yu{ fnuðk{kt rƒ÷fw÷yrŒþÞkurõŒ ™Úke.

yk „úLÚk™ku rnLËe y™wðkË ƒú. ©e þeŒ÷…ú‚kËS ŒÚkk ©eÞwŒ sw„÷rfþkuh{wÏŒkhSyu fhu÷ku Au, …htŒw Œuykuyu ‚tMf]Œ xefk™ku þçËþ: y™wðkË ™nª fhŒkt VõŒ ¼kðs ykÃÞku Au. ŒuLkku „wshkŒe y™wðkË, Mð. {rý÷k÷ ™¼w¼kE rîðuËef]Œ, ‚MŒw ‚krníÞðÄoffkÞko÷Þ–y{ËkðkË ŒhVÚke …úr‚Ø ÚkÞku Au. Œu{ýu …kxý–si™ ¼tzkh™e nMŒr÷r¾Œ …úŒ™kykÄkhu ‚tMf]Œ xefk™ku y™wðkË fÞkuo Au, …htŒw WÃk÷çÄ ƒeS rË„Bƒh si™ nMŒr÷r¾Œ …úŒku‚kÚku Œu™ku fux÷ef søÞkyu {u¤ ƒu‚Œku ™Úke.

sÞ…wh ŒÚkk rËÕne rË. si™ ¼tzkhku™e nMŒr÷r¾Œ …úŒku W…hÚke ©e {wÏŒkhSyu su‚tMf]Œ xefk …ú„x fhe Au, Œu™ku yk „úLÚk{kt W…Þku„ fhðk{kt ykÔÞku Au. yk xefk™u ½ýu ytþu{¤Œe yuf ðÄw þwØ nMŒr÷r¾Œ …úŒ {™u Ezh–rË. si™ ‚hMðŒe ¼tzkh{ktÚke Œu™k…úƒtÄfŒko™k ‚kisLÞÚke …úkÃŒ ÚkE Au. yk ƒÄe …úŒku™ku ykÄkh ÷E þçËþ: yk „wshkŒey™wðkË fhðk{kt ykÔÞku Au y™u yk „útÚkfŒko ŒÚkk xefkfkh™k ¼kð™u ðÄw M…ü fhðk, Œu‚kÚku ‘¼kðkÚko’ ŒÚkk ‘rðþu»kkÚko’ …ý W{uhðk{kt ykÔÞk Au.

yk fkÞo{kt …úíÞûk Þk …hkuûk ‚nkÞ fh™kh ÔÞrõŒyku™ku ŒÚkk rË. si™ ‚tMÚkkyku™ku nwtyk¼kh {k™wt Awt.

ƒú. ©e „w÷kƒ[tË¼kE ŒÚkk ƒú. ©e [tËw¼kEyu …ý y™wðkË-fkÞo{kt …úkuí‚kn™ y™u‚nk™w¼qrŒ Ëþkoðe Au ŒÚkk {k„oËþo™ fÞwO Au. Œu {kxu nwt Œu{™ku …ý yk¼khe Awt.

yk r‚ðkÞ su su ¼kEykuyu {™u ‚nkÞ fhe Au, Œu ‚ðuo™ku nwt ‚{„ú…ýu yk¼kh {k™wtAwt.

yk y™wðkË W…hkuõŒ ƒu rðîk™ku îkhk …rhþkurÄŒ nkuðk AŒkt Œu{kt su fktE M¾÷™kárü„ku[h …zu Œu y™wðkËf™e s Au, yu{ ‚{sðk rðîk™ ð„o™u rð™tŒe Au.

CkFGP: bBk\kTkg ‘^kklU Xk^k’Zkv k ÉkYkkRP:ú’cbk†TP RnHkrTkkbPÇk bkYkkRSklP bkÄkTkk:ú’’

‚ku™„Z (‚kihküÙ)Œk. 3-4-1966©e {nkðeh sÞtrŒ

y™wðkËf,Akuxk÷k÷ „w. „ktÄe (‚ku™k‚ý)

ƒe.yu. (yku™‚o) yu‚.xe.‚e.L

[ 11 ]



‚{krÄŒtºkrð»kÞk™w¢{rýfk

&÷kuf&÷kuf&÷kuf&÷kuf&÷kuf rð»kÞrð»kÞrð»kÞrð»kÞrð»kÞ …]c…]c…]c…]c…]c1. {t„÷k[hý (r‚Økí{k™u ™{Mfkh) ......................................................... 12. {t„÷k[hý (‚f÷ …h{kí{k–©e yrhntŒ™u ™{Mfkh) ................................ 63. „úLÚkfkh™e „úLÚkh[™k {kxu …úrŒ¿kk ....................................................... 104. ykí{k™k ºký ¼uË .......................................................................... 135. ƒrnhkí{krË™kt ÷ûký ....................................................................... 176. …h{kí{k ðk[f ™k{ ....................................................................... 217. ƒrnhkí{k™e þhehkrË{kt ykí{ƒwrØ ..................................................... 228-9. [Œw„orŒ ‚tƒtÄe þheh¼uËÚke Sð¼uË™e {kLÞŒk ....................................... 2510. ƒrnhkí{k™e yLÞ þheh{kt {kLÞŒk ..................................................... 2811. þheh{kt ykí{ƒwrØ™wt …rhýk{ ............................................................ 2912. yrð‡kk™k ‚tMfkh™wt …rhýk{ .............................................................. 3113. ƒrnhkí{k y™u ytŒhkí{k{kt fŒoÔÞ ¼uË ................................................ 3214. þheh{kt ykí{ƒwrØ {kxu ¾uË ............................................................. 3415. ‚t‚khËw:¾™wt {q¤ ............................................................................ 3516. yLŒhkí{k™ku …qðo yðMÚkk ‚tƒtÄe ¾uË ................................................... 3717. ykí{¿kk™™ku W…kÞ ......................................................................... 3918. yLŒht„–ƒrnht„ ð[™–…úð]r¥k™k íÞk„™ku W…kÞ..................................... 4019. yLŒŠðfÕ…ku™k íÞk„™ku W…kÞ ............................................................ 4220. ykí{k™wt r™ŠðfÕ… MðY… .................................................................. 4421-22. yLŒhkí{k™e ykí{¿kk™ …nu÷kt y™u …Ae [uük ..................................46-4823. ®÷„-‚tÏÞkrË rð»ku ¼ú{–r™ðkhý ........................................................ 4924. ykí{MðY…™ku y™w¼ð .................................................................... 5125-26. ykí{k™w¼ðe™ku þºkw-r{ºk rð[kh ....................................................52-5427. …h{kí{…Ë™e …úkrÃŒ™ku W…kÞ ............................................................. 5528. …h{kí{…Ë™e ¼kð™k™wt V¤ .............................................................. 5629. ¼Þ y™u y¼Þ™wt MÚkk™ ................................................................... 5730-31-32. …h{kí{MðY…™e …úkrÃŒ™ku W…kÞ ........................................... 59-60-6233. ykí{¿kk™ rð™k Œ…ùhý ÔÞÚko ........................................................... 6334. ykí{¿kk™e™u Œ…ùhý™ku ¾uË nkuŒku ™Úke. .............................................. 6535. hk„-îu»k hrnŒ {™ðk¤ku s ykí{Ëþeo Au. .............................................. 6736. ykí{Œ¥ð y™u ykí{¼úkrLŒ .............................................................. 68

[ 12 ]



37. rðrûkÃŒ y™u yrðrûkÃŒ {™™wt fkhý ..................................................... 7038. rðrûkÃŒ y™u yrðrûkÃŒ {™™wt V¤ ....................................................... 7239. hk„-îu»kkrË Ëqh fhðk™ku W…kÞ ............................................................ 7340. þhehkrË™ku …úu{ fuðe heŒu Ëqh ÚkkÞ ? ..................................................... 7541. ykí{rð¼ú{s Ëw:¾ Ëqh fhðk™ku W…kÞ ................................................. 7642. Œ…Úke ƒrnhkí{k y™u ytŒhkí{k þwt [knu Au ? ......................................... 7843. f{oƒtÄ™ fkuý fhu Au? ƒrnhkí{k fu ytŒhkí{k ? ...................................... 8044. ƒrnhkí{k y™u ytŒhkí{k™k rð[khku ..................................................... 8245. yLŒhkí{k™u ËunkrË{kt y¼uË-¼úkrLŒ fu{ ?............................................. 8346. yLŒhkí{k ÚkÞu÷e ¼úktrŒ™u fuðe heŒu Akuzu ? ............................................. 8547. ƒrnhkí{k y™u yLŒhkí{k™ku íÞk„-„úný rð»kÞ ...................................... 8648. yLŒhkí{k™ku ytŒht„ íÞk„-„úný ....................................................... 8849. ƒrnhkí{k y™u ytŒhkí{k™u s„Œ fuðwt ¼k‚u Au ? ..................................... 9050. yLŒhkí{k™e ¼kus™krËf{kt fuðe …úð]r¥k nkuÞ Au ? .................................... 9151. y™k‚õŒ yLŒhkí{k ykí{¿kk™™u s ƒwrØ{kt Äkhý fhu Au. ........................ 9352. ykí{k™w¼ð fh™kh™u Ëw:¾-‚w¾ fuðe heŒu nkuÞ ? ..................................... 9453. ykí{MðY…™e ¼kð™k fuðe heŒu fhðe ? ................................................ 9654. þhehkrË{kt ¼úkLŒ-y¼úkLŒ {™w»Þ™ku ÔÞðnkh .......................................... 9855. ƒrnhkí{k™e ƒkÌk rð»kÞ{kt yk‚rõŒ ................................................. 10056. ƒrnhkí{k™e Ëþk ......................................................................... 10257. Mð þheh y™u …h þheh™u fuðe heŒu yð÷kufðwt ? ................................... 10358. yLŒhkí{k ƒrnhkí{k™u ykí{Œ¥ð fu{ ƒŒkðŒk ™Úke. ............................. 10559. ƒrnhkí{k™u ykí{Œ¥ð{kt Ár[ ™Úke. .................................................. 10760. ƒrnhkí{k™u ykí{ƒkuÄ fu{ ÚkŒku ™Úke ? ............................................... 10961. ytŒhkí{k™e þhehkrËf™e þý„khðk{kt WËk‚e™Œk ................................. 11062. ‚t‚kh þkÚke xfu Au ? ..................................................................... 11263-66. ytŒhkí{k þheh™e yðMÚkkÚke ykí{k™e yðMÚkk {k™Œku ™Úke. ............ 114-11867. yLŒhkí{k™u {wrõŒ™e ÞkuøÞŒk .......................................................... 11868. ƒrnhkí{k™u ‚t‚kh-¼ú{ý™wt fkhý ..................................................... 12069. ƒrnhkí{k fku™u ykí{k {k™u Au ?....................................................... 12270. þhehÚke r¼L™ ykí{-¼kð™k fhðk™ku W…Ëuþ ....................................... 12371. ykí{k™e yufk„ú ¼kð™k™wt V¤ ......................................................... 12472. r[¥k™e rMÚkhŒk {kxu ÷kuf‚t‚„o™ku íÞk„ .............................................. 125

[ 13 ]



73. þwt {™w»Þku™ku ‚t‚„o Akuze st„÷{kt ð‚ðwt ? ........................................... 12774. ykí{¼kð™k y™u y™kí{¼kð™k™wt V¤ .............................................. 12875. ykí{k s ykí{k™ku „wÁ Au ............................................................. 12976. ƒrnhkí{k {hýÚke þkÚke zhu Au ? ...................................................... 13177. yLŒhkí{k™e {hý ‚{Þu r™¼oÞŒk .................................................... 13278. su ÔÞðnkh{kt ‚qŒku Œu ykí{rð»kÞ{kt ò„]Œ .......................................... 13479. su ykí{rð»kÞ{kt ò„]Œ nkuÞ Au Œu {wrõŒ …k{u Au. ................................. 13680. yLŒhkí{k™u s„Œ Þku„ yðMÚkk{kt fuðwt ÷k„u Au. ................................... 13781. ykí{k™u þhehkrËÚke r¼L™ ¼kéÞk rð™k {wrõŒ ™Úke. ............................... 13982. yLŒhkí{kyu ¼uËrð¿kk™™e ¼kð™k fuðe heŒu fhðe ? .............................. 14083. yðúŒku™e su{ ðúŒku™k rðfÕ… …ý íÞkßÞ Au. ........................................ 14284. ðúŒku™k rðfÕ…ku™u Akuzðk™ku ¢{ ......................................................... 14385. rðfÕ…ò¤™k ™kþÚke …h{…Ë™e …úkrÃŒ. .............................................. 14486. Wí…úuûkk--ò÷™k ™kþ™ku ¢{.............................................................. 14687. ®÷„--rðfÕ… {kuûk™wt fkhý ™Úke. ....................................................... 14988. òrŒ™ku yk„ún …ý {wrõŒ™wt fkhý ™Úke. .............................................. 15089. òrŒ ‚tƒtÄe yk„{--nXðk¤ku …h{…Ë™u …k{Œk ™Úke. ............................. 15190. {kune Sðku™ku þheh{kt y™whk„ ........................................................ 15391. {kune Sðku™ku þheh{kt Ëþo™-ÔÞk…kh™ku rð…Þko‚ .................................... 15492. ‚tÞku„e yðMÚkk{kt yLŒhkí{k þwt fhu Au ? ............................................ 15593. ƒrnhkí{k y™u yLŒhkí{k™e fE Ëþk ¼ú{Y… y™u fE ¼ú{hrnŒ nkuÞ Au. .. 15694. ƒrnhkí{k™wt ‚f÷ þk†¿kk™ r™»V¤ Au. .............................................. 15995. ¿kkŒkí{k™wt ‚ÃŒkrË yðMÚkkyku{kt …ý MðY… ‚tðuË™ ............................... 16096. r[¥k õÞkt y™k‚õŒ nkuÞ Au ? .......................................................... 16297. r¼L™kí{k™e W…k‚™k™wt V¤............................................................. 16398. yr¼L™kí{k™e W…k‚™k™wt V¤ .......................................................... 16499. r¼L™kr¼L™kí{¼kð™k™ku yMðefkh ................................................... 166100. [kðkof--‚ktÏÞ{Œ™wt r™h‚™ ............................................................. 168101. þheh™ku ™kþ Úkðk AŒkt ykí{k™ku yrð™kþ.......................................... 171102. {wrõŒ {kxu ¼uËrð¿kk™ ‚kÚku Œ…ùhý ................................................. 172103. ykí{k™e „rŒ-rMÚkrŒÚke þheh™e „rŒ-rMÚkrŒ ......................................... 173104. þheh--Þtºkku™wt ykí{k{kt ykhku…ý ...................................................... 176105. „úLÚk™ku W…‚tnkh .......................................................................... 177

xefk …úþrMŒ ................................................................................ 179

[ 14 ]



Yko] Ë\kkvA ¢Tkv bkgbApPk KmAkTkkv

CknH@kPkm ¢Tkn^kkR

YkgCk\kkFk@Ok

¢Qkr : lbküä ¢TknUkYkekkTk^kkTk~ (¢TkgPkekkTkm)ä lTk^kkrOkYkkCkræUkä lTkYkr] (^kmPk@kCk)ä

Rv kvTÜkvQkm ^kgRTkmZk PkQkk bkgbkk@–bkkCk@Tkv Ukk@ A@^kk YkkKv §PApì Tkk^kæUk–¢v kk ^km@ lHTkvTÜ

XkCk^kkTkTkv Uk|lOkUkkPk A@mTkvä cng (êkmUk|XkkFkgÜ) bkYkklSk#kPkA Acm#kå

êkm Uko%ZkUkkRb^kkYkm (¢k bkYkklSkPkgÒkTkk @FklZkPkk) YknYkndkn¢kvTkv YkkvdkTkkv §UkkZk ¢Tkv

YkkvdkTkng b^kæUk WkPkk^k^kkTkm AkYkTkkQkm PkQkk lTks^kDTkv #kkïkTkm Ukl@bkYkklUPk–¢klRæUk V\kTkm

¢lXk\kkakkQkm £ìRv kPkkl^k#kvakTkv TkYkbAk@ A@mTkv Acv Gv :–

Mk{krÄíktºk 1

HÍkmYkR~ Rv^kTkTRm ¢Uk@TkkYk Uko%ZkUkkRb^kkYkml^k@lFkPk

bkYkklSkPkg“k

QQQQQ

ÌkmÉkXkkFkTæl^klTksYkPbkgbApùPKmAùk(YkgCk\kkFk@Ok)

lbkág lHkTkvTæYk\kYkÉklPYkÉkWkkvSkYk~lTk^kkrOkYkkCkrYkYk\kg l^kWknSkvTæ^kT<Yk~ú’bkgbkk@bkkCk@bkYknÅk@OkÉkUkvPg^kdZkv bkYkklSk#kPAùg ÉklOkU’Zk ^km@Yk~ú’’

ÌkmUoHZkUkRb^kkYkm YknYkndkoOkkg YkkvdkkvUkZkg Ykkvdkb^kêUg FkkvUR#krlZkPnAùkYkkv lTks^kDkÀP:#kkbÇkUl@bkYkk¶’ZkklRAùg Vú\kYklXk\kaklÆkìRv kPkl^k#kvakg TkYkbAnù^krÆkkc—



ZkvTkk’YkkªWknáZkPk’Ykw^k U@’^kvTkw^k FkkU@Yk~ú’úúúúúúúú¢dkZkkTkTPWkkvSkkZk PbYkw lbkák’Ykv TkYk:ú’’1’’

KmAùk—¢Çk Uo kkrávrTk YkkvdkkvUkZk ¤Åk@kávrTk Fk Ykkvdkb^kêUYknURs#kPYk~ú’ lbkák’YkTkvlbkáU@YkvlíTkv lbká: bkAù\kAúYkrl^kÉkYkn‘P: bk Fkkbkk^kk’Ykk Fk PbYkw TkYk:ú’ ZkvTk zAù ApùPgú? ¢Wkná~ZkPekkP:ú’ Aùkvªbkkwú? ¢k’Ykkú’ AùQkgú? ¢k’Ykw kú’ ¢ZkYkQkr: ZkvTk lbkák’YkTkkªÇkk’Ykw kkSZkk’Ykw kk-SZkk’Yk’^kvTkkWkná~ZkP Tk #k@m@klRAùg AùYkkrUklRPbkn@Tk@Tkk@AùlPZkrCkklRHkm^kUZkkrZkklRAùg ^kkú’ PQkk U@’^kvTkw kFkkU@Yk~ú’ ¢U@g Fk #k@m@klRAùg AùYkrHklTkPYkTknaZkklRHkm^kUZkkrZkklRAùg ^kk U@’^kvTkw kk’YkTkkvXkvRvTkw kkWkná~ZkPú’

Ë\kkvA 1

¢T^kZkkQkr : (ZkvTk) HvTkkQkm (¢k’Ykk ¢k’Ykk .^k) ¢kPYkk ¢kPYkk æUkv H (¢WknSZkP)HOkkZkkv (Fk) ¢Tkv (¢U@g U@’^kvTk .^k) Uk@ Uk@æUkv H HOkkZkng (PbYkw) Pkv

(¢dkZkkTkTPWkkvSkkZk) ¢l^kTkk#km ¢TkTPk ekkTkb^kæUk (lbkák’YkTkv) lbkükPYkkTkv (TkYk:) TkYkbAk@ckv!

KmAk : ¢c{ Uko kkrSkrQkm YkkvdkTkkv §UkkZk ¢Tkv §ûk@kSkrQkm YkkvdkTkng b^kæUk R#kkr Zkng Gvå

lbkükPYkkTkv ¢vK\kv lbküUk@YkvímTkv–lbkü ¢vK\kv bk^kr AYkrQkm bkgUkoOkrUkOkv (¢PZkgPk) Ykn$Pk

¢v kk ¢kPYkkTkv–TkYkbAk@ ckv!

HvOkv #kng AZkn‘? HkOZkkvå AkvTkv? ¢kPYkkTkvå Av km @mPkv (HkOZkkv)? ¢kPYkkæUkv H ¢Qkr

¢v Gv Av lbkükPYkk¢v ¢c{ ¢kPYkkTkv ¢kPYkkæUkv H ¢QkkrPk~ ¢SZkkPYkæUkv H HkOZkkvä PkvTkv

#k@m@klRA Av AYkkvrUkklRPk bkn@–Tk@–Tkk@A–lPkZk‘FkklRA Æ^kUkZkkrZkklRAæUkv Tk HkOZkkv PkQkk

(HvOkv) ¢TZkTkv ¢vK\kv #k@m@klRA ^kk AYkrHlTkPk YkTknaZkklR Æ^kUkZkkrZkklRTkv Uk@æUkv ¢QkkrPk~

¢kPYkkQkm lXkTTkæUkv H HkOZkkå

Av kk PkvYkTkv (TkYkbAk@)? ¢dkZk ¢TkgPk1 WkkvSk^kk]k–¢dkZk ¢vK\kv ¢l^kTkëk@ ¢Tkv

1å ¢TkTPk–dkvÒkTkm ¢gPk@lcPk ¢Tkv Ak\kQkm ¢gPk@lcPk (Hn¢kv–UkgFkklbPkAkZk CkkQkk 1Tkm bkgå KmAk)

(Rkvc@k)

TkYkng lbkü Uk@YkkPYkTkvä ¢dkZk WkkvSkb^kæUk;úúúúúúúúHvOkv ¢kPYkk ¢kPYkæUkä Uk@ HkOZkng Uk@æUkåúúúú1å

2 Mk{krÄíktºk



PbYkv AùQkgXkoPkZkú? ¢dkZkkTkTPWkkvSkkZk ¢dkZkkvªl^kTkÍk@kvªTkTPkvRv#kAùk\kkTk^k†FGÆk-bbkYkbPkQkrUl@FGvRAùkv^kk WkkvSkkv ZkbZk PbYkwú’ .^kgl^kSkWkkvSkbZk FkkTkTPR#krTkbknBk^kZkwr@l^kTkkXkkl^k’^k-bkkYkQZkkrRTkgPFkPnìZkêUkZkvlP"CkYZkPvú’ TkTkn FkvìRv kPkl^k#kvakbZk UJFkU@YkvlíêU’^kkÅkRÇk lbkák’YkTk .^k AùbYkkR~ Ck|TQkApùPk TkYkbAùk@:ApùP £lP FkvP~ä Ck|TQkbZk AùPnr ZkkrBZkkPn: ÌkkvPn@TkníkPnËk lbkáb^kêUÉkkÈZkQkr’^kkP~ú’ Zkkv lc Zk’ÉkkÈZkQkmrbk Pg TkYkbAù@kvlP ZkQkk SkTkn kvrRÉkkÈZkQkmr SkTkn kvrRl^kRg TkYkbAù@kvlPú’ lbkáb^kêUÉkkÈZkQkmr FkbkYkklSk#kPAù#kkbÇkbZkAùPkr ^ZkkBZkkPk ÌkkvPk PRQkkrTkníkPk Fkk’Ykl^k#kvakbPbYkk†’bkák’YkkTkgTkYkbAù@kvPmlPú’ lbká#kWRvTkw k FkkcrRkRmTkkYklU Ck|cOkYk~ú’ PvakkYklU Rv#kP: lbkáb^kêUkvUvP’^kkP~ú’’1’’

¢TkgPk@ ¢vK\kv Rv#kAk\kQkm ¢Tk^klFGTTk ¢v kk bkYkbPk UkRkQkkvrTkk Ukl@FGvRA ¢QkkrPk~

ekkTk^kk]k–PkvYkTkv (TkYkbAk@)å ¢k^kk Uk|Ak@Tkk ekkTk ¢TkgPk R#krTk–bknBk–^kmZkr bkkQkvTkk

¢l^kTkkXkk^kmUkOkkTkk bkkYkQZkrTkv \kmSkv Pkv¢kv ¢TkgPkFkPknìZkæUk Gv ¢vYk WkkvSk QkkZk Gvå

#kgAk : £ìRv kPkk l^k#kvak UkgFkUk@Ykvím ckv kk GPkkg ¢c{ Ck|TQkAPkkr¢v lbkükPYkTkv H

AvYk TkYkbAk@ AZkkr?

bkYkkSkkTk : Ck|TQkAPkkrä ^ZkkBZkkPkkä êkkvPkk ¢Tkv ¢TkníkPkkTkv lbküb^kæUkTkm Uk|klUPkTkng

Uk|ZkkvHTk ckv kkQkm (PkvYkOkv PkvYk AZkn‘ Gv) ¢v HvTkm Uk|klUPkTkkv ¢Qkmr ckvZk Pkv PkvTkv TkYkbAk@ A@v

Gv; HvYk SkTkns^kÛkUk|klUPkTkkv ¢Qkmr SkTkn kvrRmTkv TkYkbAk@ A@v Gv PkvYkå PkvQkm lbküb^kæUkTkm Uk|klUPkTkk

¢Qkmr–bkYkklSk#kPkA #kkïkTkk APkkrä ^ZkkBZkkPkkä êkkvPkk ¢Tkv PkvTkk ¢QkrTkk ¢TkníkPkk

¢kPYkl^k#kvak–(–¢v bk^kvr) lbkükPYkkTkv TkYkbAk@ A@v Gvå

&lbkü" #kWRQkm ¢c‘PkklRTkng UkOk Ck|cOk bkYkH^kng Ak@Ok Av PkvYkOkv UkOk Rv#kPk: (¢g#kv)

lbküb^kæUk Uk|kUPk AZkn‘ Gvå (1)

Xkk^kkQkr : Ck|TQkAk@v è\kkvATkk Uko kkrSkrYkkg b^k–Uk@Tkng XkvRl^kekkTk Pkv H YkkvdkUk|klUPkTkkv

§UkkZk Gv ¢vYk bkoFk^Zkng Gv ¢Tkv PkvTkk §ûk@kSkrYkkg V]b^kæUk Ukl@UkoOkr ekkTk ¢kTkgRæUk ¢v km

lbküR#kk Pkv Ykkvdkb^kæUk Gv ¢vYk R#kkr Zkng Gv; ¢QkkrPk~ Uk|bPknPk è\kkvAYkkg YkkvdkTkkv §UkkZk ¢Tkv

YkkvdkTkng b^kæUk WkPkk^Zkng Gvå

HvYkOkv ¢kPYkkTkv ¢kPYkkæUkv H ZkQkkQkr HkOZkkv Gv #k@m@klR ¢Tkv bkn@ Tk@–Tkk@AklR

UkZkkrZkæUkv HkOZkkv TkQkm ¢Tkv Uk@Tkv Uk@æUkv HkOZkkv Gv–¢QkkrPk~ #k@m@klR ¢Tkv Tk@–Tkk@AklR

UkZkkrZkTkv ¢kPYkkQkm Uk@ HkOZkk Gvä Pkv kk ¢l^kTkk#km ¢TkgPkekkTkb^kæUk lbkükPYkkTkv ¢c{

TkYkbAk@ AZkkr Gvå

Mk{krÄíktºk 3

3



l^k#kvak

¢kPYkk ¢kPYkkæUkv Gv ¢Tkv #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvræUkv TkQkm PkQkk #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvr

Uk@æUkv Gv ¢Tkv ¢kPYkkæUkv TkQkm–¢v kng lTkOkrZkUko krA b^k–Uk@Tkng XkvRl^kekkTk lbküUkR UkkYk^kkTkkv

YkkvdkUk|klUPkTkkv §UkkZk Gvå

êkm bkYkZkbkk@ CkkQkk 2Tkm KmAkYkkg UkOk \kBZkng Gv Av–

&ååååååååbk^kr UkRkQkkvrTkk b^kXkk^kTkv Uk|Ak#k^kkYkkg bkYkQkr ¢v kk Av k]ekkTkTkv §PUkTTk A@Tkk@m

XkvRekkTk%ZkkvlPk §RZk UkkYkv Gvåååååå""

¢v Uk|YkkOkv XkvRekkTk%ZkkvlPk H Av k]ekkTk Uk|CkK A@^kkTkng bkkSkTk (§UkkZk) Gvå

b^k–Uk@Tkng–∆^k–¢∆^kTkng XkvRekkTk

&&Uk|QkYk Pkkv Rn:Bk Ro@ A@^kk YkkKv b^k–Uk@Tkng ekkTk ¢^k#Zk Hkv¥¢v Ak@Ok Av b^k–Uk@Tkng ekkTk Hkv Tk ckvZk Pkkv UkkvPkkTkv ¢kv]BZkk l^kTkk UkkvPkkTkng Rn:Bk Pkv Av km @mPkv Ro@ A@v?

¢Qk^kk b^k–Uk@Tkv ¢vAæUk HkOkm UkkvPkkTkng Rn:Bk Ro@ A@^kk ¢Qkvr Uk@Tkkv §UkFkk@ A@v

Pkkv PkvQkm UkkvPkkTkng Rn:Bk Av km @mPkv Ro@ QkkZk? ¢Qk^kk UkkvPkkQkm lXkTTk ¢v kk Uk@Ykkg ¢k Æ^k

¢cgAk@–YkYkAk@ A@v Pkkv PkvQkm Rn:Bk H QkkZkå YkkKv b^k–Uk@Tkng ekkTk QkPkkg Rn:Bk Ro@ QkkZk

Gvå

c^kv b^k–Uk@Tkng ekkTk Æ^k–¢Æ^kTkng ekkTk QkPkkg H QkkZk Gv Ak@Ok Av UkkvPkv Æ^k Gv

PkQkk #k@m@klRA ¢Æ^k Gvå Hkv \kdkOkklR ^kMv Æ^k–¢Æ^kTkm ¢kv]BkkOk QkkZk Pkkv H b^k–Uk@Tkng lXkTTkUkOkng Xkkbkv; YkkKv Æ^k–¢Æ^k HkOk^kk Hkv¥¢vååååå""

1

XkvRekkTkTkm ¢k^k#ZkAPkk

&&ååååååååbk^kvr Rn:BkkvTkng Yko] Ak@Ok lYkQZkkR#krTkekkTkFkkl@Òk Gvå ¢v bk^kvr Rn:BkkvTkkv

¢Xkk^k A@^kk YkkKv PkvTkv Wkv Uk|Ak@Tkng XkvRekkTk A@k^k^kkYkkg ¢k^kv Gvå

Ukcv\kk Uk|Ak@Tkng XkvRekkTk

Æ^k UkkvPkkTkk CknOkkv ¢Tkv UkZkkrZkkvQkm ¢vA Gv–¢lXkTTk Gv PkQkk Uk@ Ü^Zkkvä PkvTkk CknOkkv

¢Tkv UkZkkrZkkvQkm ¢PZkgPk HnRkv Gv ¢QkkrPk~ Æ^k b^kÜ^Zkv b^kdkvÒkv b^kAk]v ¢Tkv b^kXkk^kvä Uk@

Ü^ZkTkkg Ü^ZkdkvÒkAk]Xkk^kQkm ¢PZkgPk HnRkv Gvå PkvQkm Pkv ¢Ukvdkk¢v Uk@ Ü^Zkkvä PkvTkk CknOkkv ¢Tkv

1å YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk–Ukpå 82

4 Mk{krÄíktºk



PkvTkk UkZkkrZkkv bkkQkvTkkv bkgWkgSk YkkÒk ^Zk^kck@TkZkv bkgZkkvCkæUk Av lTklYkûkæUk Gv ¢v kng ekkTk

A@k^k^kkYkkg ¢k^kv Gvå

¢k Ólì¢v Uk@ Ü^Zkkv bkkQkvTkkv bkgWkgSk ¢bkR~XkoPk–¢bkPZk ckv kkQkm Pkv bkgWkgSkmTkng ekkTk

A@k^kTkk@k TkZkTkv &^Zk^kck@TkZk" Acv kkYkkg ¢k^kv Gv ¢Tkv Æ^kTkk Ü^Zk–CknOk–UkZkkrZk UkkvPkkTkk

ckv kkQkm Pkv bkR~XkoPk–bkPZk ckv kkQkm Pkv bkgWkgSkmTkng ekkTk A@k^kTkk@k TkZkTkv &lTkékZkTkZk" Acv kkYkkg

¢k^kv Gvå

WkmHk Uk|Ak@Tkng XkvRekkTk

UkOk Ukcv\kk Uk|Ak@Tkng XkvRekkTk A@^kk YkkÒkQkm H bkYZkCk~R#krTkekkTk QkPkng TkQkmå ¢TkklRQkm

Æ^kTkkv UkZkkrZk ¢#knü Gvå PkvTkv UkkvPkkYkkg QkPkkv ckv kkTkm ¢Ukvdkk¢v &lTkékZkTkZk"Tkkv l^kakZk Acv Gvä

Pkkv UkOk Pkv Uk@Tkk ¢kêkZkv QkPkkv ckv kkQkm PkvTkv ^Zk^kck@TkZkTkkv UkOk l^kakZk Acv kkZk Gvå ^k]m #knü

UkZkkrZkkv UkOk Æ^kTkng lÒkAk\km b^kæUk TkQkmä PkvYk H PkvTkk ¢kêkZkv PkQkk CknOkXkvRTkk ¢kêkZkv l^kA\Uk

§PUkTTk QkkZk Gv PkvQkm PkvTkkv ¢kêkZk GkvMk^k^kk YkkKv PkvTkv UkOk ^Zk^kck@ Acv kkYkkg ¢k^kv Gv ¢Tkv

Æ^k Ü^ZkTkng lÒkAk\km #knüb^kæUk Av Hv Sk|n k Gv PkvTkv &lTkékZk" Acv kkYkkg ¢k^kv Gv AvYk Av PkvTkv

¢kêkZkv H SkYkrTkm #kæ¢kPk–PkvTkng KA^kng–PkvTkm ^kplü ¢Tkv UkoOkrPkk QkkZk Gvå1

lbk¸kPYkkTkv TkYkbAk@ #kk YkkKv?

&&ååååååålbkü XkCk^kgPkkv lbküUkOkkTkv \kmSkvä bkkSZk Hv ¢kPYkk PkvTkk Uk|lPkFGgRTkk

(Uk|lPkzWkWkTkk) bQkkTkv Gv–HvYkTkk b^kæUkTkng bkgbkk@m Xk^Zk Æ^kkv zFkPk^kTk A@mTkvä Pkv bkYkkTk

UkkvPkkTkk b^kæUkTkv SZkk^kmTkvä PkvYkTkk Hv kk Qk¥ HkZk Gvååååå""

&&bkgbkk@mTkv #knü ¢kPYkk bkkSZk Gv ¢Tkv lbkü bkkdkkPk~ #knükPYkk Gv PkvQkm PkvYkTkv

TkYkbAk@ A@^kk §lFkPk Gvåååååå""

^k]m êkm YkkvdkYkkCkrUk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 3Ykkg lbkü2 XkCk^kkTkTkng b^kæUk WkPkk^kPkkg

Aõk‹g Gv Av–

&&åååååååHvTkk SZkkTk ^kMv Xk^Zk Æ^kkvTkv b^kÜ^Zk–Uk@Ü^ZkTkng §UkklSkA Xkk^k PkQkk

1å Hn¢kv : êkm bkYkZkbkk@–êkm @kZkFkgÜ Ck|TQkYkk]k–êkm HZkbkvTkkFkkZkr KmAk–CkkQkk 57; Ukpå 101; CkkQkk

102ä Ukpå 167; CkkQk 111 Qkm 115ä Ukpå 179; CkkQkk 137–138ä Ukpå 198 (Cknå Ü^ZkbkgCk|c

Ukpå 8ä 9)å

2å êkm bkYkZkbkk@–Tk^km Cknå ¢k^kplûk Ukpå 6ä 7å

Mk{krÄíktºk 5



b^kkXkkl^kA Xkk^kTkng l^kekkTk QkkZk Gvä Hv ^kMv UkkvPkkTkv lbkü bkYkkTk Qk^kkTkng bkkSkTk QkkZk Gvå

PkvQkm bkkSk^kk ZkkvCZk UkkvPkkTkng #knü b^kæUkä PkvTkv R#kkr k^kk YkkKv Hv Uk|lPkzWkWk bkYkkTk Gv PkQkk

Hv ApPkApPZk QkZkk Gv PkvQkm ¢v H Uk|YkkOkv ¢TkgPkAk] UkZk‘Pk @cv Gv ¢v km lTkaUkTTkPkkTkv UkkYkv\kk

êkm lbkü XkCk^kkTkTkv ¢Ykk@k TkYkbAk@ ckvåååååå""

Uk|èTk : UkgFkUk@YkvímYkkg Ukcv\kk ¢l@cgPk Rv k Gv; Pkkv PkvYkTkk WkR\kv ¢c{ lbkü

XkCk^kkTkTkv Uk|QkYk TkYkbAk@ AvYk AZkkr?

§ûk@ : lbkü R#kk Pkv ¢kPYkkTkng Uk@Yk SZkvZk Gvå Pkv H ¢kPYkkTkv £ì Gvå Ck|TQkAPkkr

^ZkkBZkkPkkä êkkvPkk ¢Tkv ¢TkníkPkkTkv lbküb^kæUk Uk|kUPk A@^kkTkm Xkk^kTkk Gvä PkvQkm lbkü

XkCk^kkTkTkv TkYkbAk@ A@m APkkr¢v Ck|TQkTkm #kæ¢kPk A@m Gvå HvTkv Hv CknOkTkm Uk|klUPkTkm Xkk^kTkk

ckvZk Pkv Pkv CknOkSkk@mTkng WkcnYkkTk A@m PkvTkv TkYkbAk@ A@v ¢v b^kkXkkl^kA Gvå HvYk SkTkns^kÛkTkm

Uk|klUPkTkkv ¢lXk\kkakm Ukn<ak SkTkns^kÛk HkOkTkk@Tkng WkcnYkkTk A@v Gvä PkvYk lbküUkRTkm Uk|klUPkTkm

Xkk^kTkk^kk]kv Æ^kä lbküUkRTkv UkkYkv\kk lbkü XkCk^kkTkTkv TkYkbAk@ A@mTkv #knükPYkkTkkv ¢kR@

A@v Gvå

^k]m ¢k ¢SZkkPYk #kkïk Gv PkvQkm PkvYkkg Uk|QkYk lbkü XkCk^kkTkTkv TkYkbAk@ A@^kk Pkv

§lFkPk Gvå1

êkm AnTRAnTRkFkkZkvr UkOk êkm bkYkZkbkk@Tkm #kæ¢kPk A@Pkkg Uk|QkYk &&^kglRÅknbk^^klbkávååååååå" AcmTkv bk^kr lbkükvTkv TkYkbAk@ AZkkr Gvå

¢@cgPkklRTkv ¢vARv#k lbküUkOkng Uk|CkK QkZkng Gvä YkkKv lbkü XkCk^kkTkkvTkv TkYkbAk@ A@Pkkg

UkgFkUk@Ykvím XkCk^kgPkkvTkv UkOk PkvYkkg TkYkbAk@ ¢k^km HkZk Gvå

¢k Ak@OkQkm #kkïkAPkkr¢v YkgCk\kkFk@OkYkkg Uk|QkYk lbkü XkCk^kkTkTkv TkYkbAk@ AZkkr Gvå 1å

c^kv §$Pk Uk|Ak@Tkk lbküb^kæUkTkk PkQkk PkvTkm Uk|klUPkTkk §UkkZkTkk §UkRv#kRkPkk £ìRv kPkk

l^k#kvak &bkA\kkPYkTkm" (¢@cgPk XkCk^kkTkTkm) bPknlPk A@Pkkg Acv Gv :–

¢Qkkv‘PÉkAùk@lbkáb^kêUbZk P’ÉkkÈZknUkZkbZk FkkvURvìk@g bkAù\kk’YkkTklYkìRv kPkl^k#kvakgbPkvPnYkkc—

1å Hn¢kv : Wkpå Ü^ZkbkgCk|c-CkkQkk 1Tkm KmAkå

6 Mk{krÄíktºk



HkZk†TP ZkbZkk^kRPkvªlU Xkk@Pml^kXkoPZkbPmQkrApùPkv¶ZkTkmlcPn:ú’úúúúúúúúl#k^kkZk SkkÇkv bknCkPkZk l^kaOk^kv lHkTkkZk PbYkw bkAù\kk’YkTkv TkYk:ú’’2’’

KmAùk—ZkbZk XkCk^kPkv HkZk†TP bk^kkvr’AùakvrOk ^kPrTPvú’ Aùk:ú? Xkk@Pml^kXkoPZk: Xkk@’Zkk:^kkOZkk: l^kXkoPZkkv WkkvlSkPbk^kkr’YklcP’^kklRbkYUR:ú’ AùQkgXkoPbZkklU HkZk†TPú? ¢^kRPkvªlUPk\^kkvíUnK^ZkkUk@vOk ^kFkTkYkTknÃkk@ZkPkvªlUú’ ¤‘Pg Fk–

&&Zk’bk^kkr’YklcPg Tk ^kOkrbklcPg Tk bUglRPkvíçZkgäúúúúúúúúúTkkv ^kkgGkAùl\kPg Tk RkvakYkl\kTkg Tk ÍkkbkéáÓùYkgú’úúúúúúú

Ë\kkvA 2

¢T^kZkkQkr :—(ZkbZk ¢TkmlcPn: ¢lU) HvYkTkv £FGk UkOk TkQkmä (¢^kRP: ¢lU)HvYkTkv Pkk\knä ¢kvíklRÿk@k #kWRkvFFkk@Ok UkOk TkQkmä (PmQkrApùP:) Hv¢kv PkmQkrTkk A@Tkk@ Gv

¢Tkv HvYkTkm (Xkk@Pml^kXkoPZk:) ^kkOkmTkm (bk^kr Uk|kOkm¢kvTkv lcPk §UkRv#k^kkæUk) l^kXkolPk¢kv

(HkZk†TP) HZk^kgPk ^kPkvr Gvä (PbYkw) Pkv (l#k^kkZk) l#k^kTkv (SkkÇkv) l^kSkkPkkTkv–Wk|ôkTkvä

(bknCkPkZk) bknCkPkTkvä (l^kaOk^kv) l^kaOknTkvä (lHkTkkZk) lHTkTkv ¢Tkv (bkAù\kk’YkTkv) bk#k@m@

#knükPYkkTkv (¢@cgPk Uk@YkkPYkkTkv) (TkYk:) TkYkbAk@ ckvå

KmAk : Hv XkCk^kkTkTkm HZk^kgPk ^kPkvr Gv ¢QkkrPk~ bk^kkvrPAakræUkv ^kPkvr Gv–#kng (HZk^kgPk

^kPkvr Gv)? Xkk@PkmTkm l^kXkolPk¢kv–Xkk@PkmTkm ¢vK\kv ^kkOkmTkm ¢Tkv l^kXkolPk¢kv ¢vK\kv bk^kr

¢kPYkk¢kvTkv lcPkTkkv §UkRv#k Rv kkv £PZkklRæUk bkgUkRk¢kv–(HZk^kgPk ^kPkvr Gv)å

Av kk ckv kk GPkkg (PkvYkTkm ^kkOkmTkm l^kXkolPk¢kv) HZk^kgPk ^kPkvr Gv? Tklc Wkkv\kPkk ckv kk

GPkkg ¢QkkrPk~ Pkk\kn–¢kvíTkk bkgUknKæUk (bkgZkkvCkbkYk) ^ZkkUkk@ÿk@k ^kFkTkkvFFkk@ AZkkr l^kTkk UkOk

(PkvYkTkm ^kkOkm Uk| kPkvr Gv)å

^k]m Aõk‹g Gv Av—

&&Hv bk^kr ¢kPYkk¢kvTkv lcPkæUk Gvä ^kOkr@lcPk lTk@dk@m Gvä WkgTkv ckvLTkk Ukl@bUkgRTk

Wkkv\Zkk l^kOk UkOk Xkk@Pkm-«lü %Zkkg HZk^kgPkäúúúúúúúú£FGk l^kOk UkOk Hvc Gv PkmQk‘A@ XkCk^kgPkäúúúúúúúú^kgRng Pkv bkA\kkPYkTkv êkm PkmQkvr#k lHTkv#käúúúúúúúúbknCkPk PkQkk Hv l^kaOkn Gvä Wk|ôk PkvYk Ykcv#kåúúúú2å

Mk{krÄíktºk 7



#kkTPkYkakrl^kakw: bkYkg U#knCkOkw@kAùsOkPg AùsOklXk:äúúúúúúúúúúúPÆk: bk^krl^kR: ÉkOkìl^kUR: UkZkkRUo k‰ ^kFk:""ú’’1’’

¢Qk^kk Xkk@Pm Fk l^kXkoPZkËk GÇkÇkZkkRZk:ú’ UnTk@lU AùQkYXkoPbZkú? PmQkrApùPkvª¶ZkTkmlcPn: £rck^kkJGk YkkvcTkmZkAùYkrAùkZk‰ä XkCk^klP Fk P’AùYkrOk: ÉkdkZkkÅkbZkk: bkãk^kkTknUUlÅk@PkvªTkmlcPn@lUP’Aù@OkvFGk@lcPbZkklUä PmQkrApùP: bkgbkk@kv@ÅkOkcvPnXkoPÅ^kkÅkmQkrlYk^k PmQkrYkkCkYk: P’ApùP^kP:ú’ zAù TkkYTkvPbYkw bkAù\kk’YkTkvú? l#k^kkZk l#k^kg U@YkbkkwBZkg U@YkAù\ZkkOkg lTk^kkrOkg FkkvFZkPv P’ÉkkÈkkZkú’ SkkÇkv¢lbkYklakApùaZkklRlXk: bkTYkkCkkvrURv#kAù’^kvTk Fk bkAù\k\kkvAùkXZknák@AùkZkú’ bknCkPkZk #kkvXkTkg CkPg ekkTkgZkbZkkbkkw bknCkP:ä bknín ^kk ¢UnTk@k^k’ZkrCkzP CkPg bkYUoOk‰ ^kk ¢TkTPFkPnìZkg CkP: ÉkkÈk: bknCkPbPbYkwú’

(c\kTkFk\kTkæUk ^ZkkUkk@Qkm) @lcPk Gvä ^kkgGk@lcPk Gvä Akv¥ RkvakQkm Ykl\kTk TkQkmä PkvTkk

(§FFkk@OkYkkg) ëkkbkTkng ægSkTk Tklc ckv kkQkm ¢¿Yk (¢vA bkkQkv) Gv ¢Tkv HvTkv #kkTPk PkQkk

¿kvSkæUkm l^kakQkm @lcPk (YknlTkCkOk) bkkQkv Uk#knCkOkv UkOk AOkrÿk@k (UkkvPkkTkm XkkakkYkkg) bkkgXk]m

Gv Pkv Rn:Bkl^kTkk#kA bk^krekTkm ¢Uko kr ^kkOkm ¢Ykk@m @dkk A@kvå""

¢Qk^kk &Xkk@Pml^kXkoPZk:"Tkkv ¢Qkr &Xkk@Pkm ¢vK\kv ^kkOkm ¢Tkv l^kXkolPk¢kv ¢vK\kv ÒkOk

GÒkklR" ¢vYk UkOk QkkZkå

^k]m Av kk XkCk^kkTkTkm? PkmQkrTkk APkkr ckv kk GPkkg £FGk–@lcPkTkm–£ck ¢vK\kv

^kkgGk Hv YkkvcTkmZkAYkrTkng AkZkr Gvä Pkv AYkrTkkv XkCk^kkTkTkv dkZk ckv kkQkm PkvYkTkkYkkg PkvTkkv

(^kkgGkTkkv) ¢bkR~Xkk^k (¢Xkk^k) Gv; PkvQkm Pkv¢kv £FGk@lcPk ckv kk GPkkg–Pkv A@^kkTkm £FGk

@lcPk ckv kk GPkkg &PkmQkrApPk~" Gv ¢QkkrPk~ bkgbkk@Qkm Pkk@^kkTkk (Ukk@ A@k^k^kkTkk) Ak@OkXkoPkUkOkkTkv

\kmSkv PkmQkr bkYkkTk ¢QkkrPk~ PkmQkr ¢vK\kv ¢kCkYk–PkvTkk A@Tkk@ Gv–PkvYkTkm (^kkOkm HZk^kgPk ^kPkvr

Gv)å

Av kk TkkYk^kk]k PkvYkTkv (TkYkbAk@)? bkA\kkPYkkTkvä &l#k^k"Tkv1–l#k^k ¢vK\kv Uk@Yk bknBkä

Uk@Yk A\ZkkOk ¢Tkv Hv lTk^kkrOk Acv kkZk Gv Pkv HvYkOkv Uk|kUPk AZkn‘ Pkv kkTkvä &SkkPkkTkv"–¢lbk–Yklbk-

Aplak ¢klRÿk@k bkTYkkCkrTkk §UkRv#kA ckv kkTkk Ak@Okv Hv¢kv bkA\k \kkvATkk ¢XZknük@A

(Pkk@Okck@) PkvYkTkvä &bknCkPkTkv"–bkk<g Gv CkPk ¢vK\kv ekkTk HvYkTkng ¢Qk^kk Hv bkk@m @mPkv

¢UknTk@k^kPZkrCklPkTkv (YkkvdkTkv) UkkYZkk Gv PkvYkTkvä ¢Qk^kk bkgUkoOkr Av ¢TkgPkFkPknìZkTkv HvYkOkv Uk|kUPk

1å l#k^kg U@YkAù\ZkkOkg lTk^kkrOkg #kkTPYkdkZkgú’ÉkkÈkg Ykn†‘PURg ZkvTk bk: l#k^k: Ul@AùmsPP:ú’’

8 Mk{krÄíktºk



l^kaOk^kv Avù^k\kekkTkvTkk#kvak^kbPn ZkkUAùkZkú’ lHkTkkZk ¢TkvAùXk^kCkcTkÉkkUcvPoTk~ AùYkkr@kPmTk~ HkZkPmlPlHkTkbPbYkwú’ bkAù\kk’Ykv bkc Aù\kZkk #k@m@vOk ^kPrP £lP bkAù\k: bkFkkbkk^kk’Ykk Fk PbYkw TkYk:ú’’2’’

AZkn‘ Gv Pkv kk bknCkPkTkvä &l^kaOknTkv1–Hv¢kv Av k]ekkTk ÿk@k ¢#kvak (bkYkbPk) ^kbPkn¢kvYkkg ^ZkkUkA

Gv ¢v kkTkvä &lHTkv"2–¢TkvA Xk^kæUkm ¢@OZkTkv (^kTkTkv) Uk|kUPk A@k^k^kkTkk Ak@OkXkoPk AYkr#kÒkn¢kvTkv

HvYkOkv ÆPZkk Gv Pkv lHTkTkv–¢v kk bkA\kkPYkkTkv–A\k ¢vK\kv #k@m@ bklcPk Hv ^kPkvr Gv Pkv bkA\k;

¢Tkv bkA\k ¢QkkrPk~ bk#k@m@ ¢kPYkk Pkv &bkA\kkPYkk"–PkvYkTkv TkYkbAk@ ckv! (2)

Xkk^kkQkr : Hv¢kv PkmQk‘A@ Gvä l#k^k Gvä l^kSkkPkk Gvä bknCkPk Gvä l^kaOkn Gv PkQkk

bkYk^k@OkklR ^kwXk^k bklcPk Gv ¢Tkv Xk^Zk Æ^kkvTkv A\ZkkOkæUk HvYkTkm lR^Zk ^kkOkm (lR^Zk

S^klTk) YknBkvQkm Tklc UkOk bk^kk‘CkvQkm £FGk ^kCk@ GoKv Gv ¢Tkv HZk^kgPk ^kPkvr Gv Pkv bk#k@m@

#knükPYkkTkv ¢QkkrPk~ Æ^kTkYkn$Pk ¢@cgPk Uk@YkkPYkkTkv ¢c{ TkYkbAk@ AZkkr Gvå

¢k UkOk YkkgCkl\kA è\kkvA Gvå PkvYkkg Ck|TQkAk@v êkm ¢@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢Tkv PkvYkTkm

lR^Zk S^klTkTkv TkYkbAk@ AZkkr Gvå

Íkm ¢@cgPk Rv k Av kk Gv?

Pkk]n–¢kví ^kCkv@vTkm l¿Zkk@lcPk ¢Tkv £FGk@lcPk PkvYkTkm ^kkOkm HZk^kgPk ^kPkvr Gvä

Pkv¢kv PkmQkrTkk APkkr Gv ¢QkkrPk~ Æ^kkvTkv YkkvdkTkkv YkkCkr WkPkk^kTkk@k Gv–lcPkkvUkRv#km Gvä PkvYkTkv

YkkvcTkk ¢Xkk^kTkv \kmSkv Akv¥ UkOk Uk|Ak@Tkm £FGk #kvak @cm TkQkm ¢QkkrPk~ Pkv¢kv ^kmPk@kCk

Gv ¢Tkv ekkTkk^k@OkklR Fkk@ DkklPkZkkg AYkkvrTkkv Tkk#k Qk^kkQkm PkvYkTkv ¢TkgPkekkTkklR CknOkkv Uk|CkK

QkZkk Gv ¢QkkrPk~ Pkv¢kv &bk^krek" Gvå

^k]m Pkv¢kv l#k^k Gvä SkkPkk Gvä bknCkPk Gvä l^kaOkn Gvä lHTk Gv ¢Tkv bkA\kkPYkk Gvå

¢k WkSkkg PkvYkTkkg CknOk^kkFkA TkkYkkv Gvå

XkCk^kkTkTkm ^kkOkm Av^km Gv?

Pkv lR^Zk ^kkOkm Gvå Pkv XkCk^kkTkTkk bk^kk‘CkvQkm £FGk l^kTkk GoKv Gvä bk^kr Uk|kOkm¢kvTkv

lcPkæUk Gv ¢Tkv lTk@dk@m Gvå

^k]m XkCk^kkTkTkk lR^ZkS^klTkTkv Rv kä YkTknaZkä lPkZk‘FkklR bk^kr Æ^kkv UkkvPkUkkvPkkTkm XkkakkYkkg

1å l^k#^kg lc æ^ZkUZkkrZkg l^k#^kg Çkw\kkv‘ZkCkkvFk@Yk~ú’^ZkkÈkg ekkTk†’^kakk ZkvTk bk l^kaOkn ZkkrUAùkv HkCkP~ú’’3’’ —(¢kÈkb^kêU:)

2å @kCkçvakkRZkkv ZkvTk lHkPk: AùYkr-YkckXkKk:ú’Aùk\kFkÓùl^klTkYknr‘Pg: bk lHkTk: Ul@AùmsPP:ú’’21’’ —(¢kÈkb^kêU:)

Mk{krÄíktºk 9



TkTkn lTkaAù\kvP@êUYkk’YkkTkg Tk’^kk Xk^kkTk~ zAù Aùl@aZkPm’Zkkc—

ÌknPvTk z\kCkvTk ZkQkk’Yk#k†‘P bkYkklcPkTP: Aù@OkvTk bkYZkA~ùú’úúúúúúúúbkYkmdZk Awù^k\ZkbknBkbUpckOkkg l^kl^k‘PYkk’YkkTkYkQkklXkSkkbZkvú’’3’’

UkkvPkkTkk ekkTkTkm ZkkvCZkPkkTknbkk@ bkYkHv Gvå Pkv lTk@dk@ S^klTkTkv &¡Ak@ S^klTk" Acv Gvå

êkkvPkk¢kvTkk AOkrUk|Rv#k bknSkm Pkv S^klTk Tk UkckxFkv PZkkg bknSkm Pkv ¢Tkdk@ H Gv ¢Tkv %Zkk@v

Pkv êkkvPkk¢kvTkk AOkkvr l^kakv Uk|kUPk QkkZk Gv PZkk@v Pkv ¢dk@æUk QkkZk Gvå1

&&åååååååHvYk bkoZkrTkv ¢v km £FGk TkQkm Av cng YkkCkr Uk|Ak#kng Uk@gPkn b^kkXkkl^kA H PkvTkkg

lA@Okkv Vv\kkZk Gvä HvQkm YkkCkrTkng Uk|Ak#kTk QkkZk Gvå Pkv H Uk|YkkOkv êkm ^kmPk@kCk Av k\km

XkCk^kkTkTkv ¢v km £FGk TkQkm Av ¢Ykv YkkvdkYkkCkrTkv Uk|Akl#kPk A@m¢vä Uk@gPkn b^kkXkkl^kAUkOkv H

¢DkklPkAYkrTkk §RZkQkm PkvYkTkkg #k@m@æUk UknR~Ck\kkv lR^ZkS^klTkæUk Ukl@OkYkv Gvä HvTkkQkm

YkkvdkYkkCkrTkng bkcH Uk|Ak#kTk QkkZk Gvååååå""2

XkCk^kkTkTkm lR^Zk S^klTk Ü^ZkêknPk ^kFkTkæUk Gvå Pkv bk@b^kPkmTkm YkosPk Gvä Ak@Ok Av

^kFkTkkvÿk@k ¢TkvA SkYkr kk]k ¢kPYkkTkv Pkv Uk@kvdk WkPkk^kv Gvå Av k]ekkTk ¢TkgPk SkYkrbklcPk

¢kPYkPkû^kTkv Uk|PZkdk RvBkv Gvä PkvQkm Pkv UkOk bk@b^kPkmTkm YkosPk Gvå ¢k @mPkv bk^kr UkRkQkkvrTkkg

Pkû^kTkv HOkk^kTkk@m ekkTkæUk ¢Tkv ^kFkTkæUk ¢TkvAkTPkYkZkm bk@b^kPkmTkm YkosPk Gvå bk@b^kPkmTkkg

^kkOkmä Xkk@Pkä #kk@Rkä ^kkCRv km £PZkklR DkOkkg TkkYk Gvå3

2å

lTkaA\kQkm ¢TZkæUk ¢kPYkkTkv (lTkaA\k Tklc ¢v kk bkA\k ¢kPYkkTkv) TkYkbAk@ A@mTkv

¢kUk #kng A@#kkv? Pkv Acv Gv–

Ë\kkvA 3

¢T^kZkkQkr : (¢Qk) c^kv Uk@YkkPYkkTkv TkYkbAk@ AZkkr WkkR (¢cg) cng–Uko%ZkUkkR

1å Hn¢kv : CkkvYYkKbkk@–Æ^kAkgM CkkQkk 227Tkm KmAkå

2å Hn¢kv : YkkvdkYkkCkrUk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 22 3å Hn¢kv : êkm bkYkZkbkk@–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 4å

¢kCkYkQkm Tkv z\kCkQkmä ¢kPYk#kl$Pk ¢TknæUkäúúúúúúúúñRZk PkOkk ¢wAkCZ|krQkm bkYZkA~ ^kvRm b^kæUkäúúúúúúúúYknl$PkbknBk-¢lXk\kkakmTkv Acm#k ¢kPkYkæUkäúúúúúúúúUk@Qkmä AYkrA\kgAQkmä Hvc l^kl^k$Pkb^kæUkåúúúú3å

10 Mk{krÄíktºk



KmAùk—¢Qk £ìRv kPkTkYkbAùk@Aù@OkkTkTP@gú’ ¢lXkSkkbZkv AùQklZkaZkvú’ Aùgú? l^kl^k‘PYkk’YkkTkgAùYkrYk\k@lcPg Hkm^kb^kêUgú’ AùQklXkSkkbZkvú? ZkQkk’Yk#k†‘P ¢k’Yk#k‘Pv@TklPÓùYkvOkú’ zAù Apù’^kkú? bkYkmdZkPQkkXkoPYkk’YkkTkg bkYZkCekk’^kkú’ AvùTkú? ÌknPvTk—

&&.Ckkv Ykv bkkbk¢kv ¢kRk OkkOkRgbkOk\k‘BkOkkvú’bkvbkk Ykv Wkklc@k Xkk^kk bk^^kv bkgHkkvCk\k‘BkOkk""ú’’

£’Zkk<kCkYkvTkú’ PQkk z\kCkvTk cvPnTkkú’ PQkk lc–#k@m@klR@k’YklXkÆkkvlXkÆk\kdkOk\kldkPÅ^kkP~ú’ZkZkkvsXkÆk\kdkOk\kldkP’^kg PZkkvXkvrRkv ZkQkkHk\kkTk\kZkkv:ú’ lXkÆk\kdkOk\kldkP’^kg Fkk’Yk#k@m@Zkkvl@lPú’ TkFkkTkZkkvsXkÆk\kdkOk\kldkP’^kYkÉklbkáYk~ú’ ¢k’YkTk: ¤UZkkvCkb^kêUkvU\kldkP’^kkP~–#k@m@kRvbPlçU@mPÅ^kkP~ú’bkYkklcPkTP: Aù@OkvTk bkYkklcPYkvAùkCk|mXkoPg PÃk PRTP:Aù@Okg Fk YkTkbPvTkú’ bkYZkA~ù–bkYkmdZk

¢kFkkZkr (l^kl^k‘Pg ¢k’YkkTkg) Uk@Qkm lXkTTk ¢v kk ¢kPYkkTkk #knüb^kæUkTkv (ÌknPvTk) êknPkÿk@k

(z\kCkvTk) ¢TknYkkTk ¢Tkv cvPknÿk@kä (bkYkklcPkTP: Aù@OkvTk) ¢vAkCk| YkTkÿk@k (bkYZkA~ùbkYkmdZk)bkYZkA~ Uk|Ak@v HkOkmTkv–¢TknXk^kmTkv (Awù^k\ZkbknBkbUpckOkkg) Av k\ZkUkR–l^kakZkA ¢Qk^kk lTkYkr\k

¢PkmlTÜZkbknBkTkm Xkk^kTkk^kk]k¢kvTkv (ZkQkk#k†‘P) #kl$Pk ¢Tknbkk@ (¢lXkSkkbZkv) Acm#kå

KmAk : c^kv £ìRv kPkkTkv TkYkbAk@ AZkkr UkGm cng Acm#kå #kng (Acm#k)? l^kl^k$Pk

¢kPYkkTkv ¢QkkrPk~ AYkrYk\k@lcPk Æ^kb^kæUkTkv (Acm#k)å Av km @mPkv Acm#k? ZkQkk#kl$Pk–¢kPYk#kl$PkTkng §\\kgDkTk AZkkr ^kCk@–Acm#kå #kng A@mTkv (Acm#k)? bkYkmdkk A@mTkv ¢QkkrPk~ Pkv kk

¢kPYkkTkv (l^kl^k$Pk ¢kPYkkTkv) bkYZkA~ Uk|Ak@v HkOkmTkv (Acm#k)å #kk ^kMv (AZkk bkkSkTk ^kMv)?

êknPkÿk@k–

&&ekkTkR#krTk\kdkOk^kk]kv #kkëkPk ¢vA ¢kPYkk Ykk@kv Gv; WkkAmTkk WkSkk bkgZkkvCk\kdkOk^kk]k

Xkk^kkv Ykk@kQkm Wkkõk Gvå"" £PZkklR ¢kCkYkÿk@k PkQkk z\kCk ¢QkkrPk~ cvPknÿk@k (Acm#k)å Pkv

¢k Uk|YkkOkv :–

#k@m@klR ¢kPYkkQkm lXkTTk Gvä Ak@Ok Av Pkv¢kv lXkTTk \kdkOkkvQkm \kldkPk Gvå Hv¢kv

lXkTTk \kdkOkkvQkm \kldkPk Gvä Pkv¢kv WkgTkv (¢vAWkmHkQkm) lXkTTk Gv; HvYk H\k ¢Tkv ¢lCTk

(¢vA WkmHkQkm) lXkTTk Gv PkvYkå ¢kPYkk ¢Tkv #k@m@ (WkgTkv) lXkTTk \kdkOkkvQkm \kldkPk Gv ¢Tkv

Pkv WkgTkvTkng lXkTTk \kdkOkkvQkm \kldkPkUkOkng ¢Uk|lbkü TkQkm (¢QkkrPk~ Uk|lbkü Gv)å Ak@Ok Av ¢kPYkk

§UkZkkvCkb^kæUkQkm §Uk\kldkPk Gv ¢Tkv #k@m@klRA PkvTkkQkm l^kUk@mPk \kdkOk^kk]kg Gvå

bkYkklcPk ¢TPk:A@OkQkm–bkYkklcPk ¢vK\kv ¢vAkCk| QkZkv\kk ¢Tkv ¢gPk:A@Ok ¢vK\kv

Mk{krÄíktºk 11

4



bkYZkCekk’^kk ¢TknXkoZkv’ZkQkr:ú’ Avùakkg PQkk XkoPYkk’YkkTkYklXkSkkbZkvú? Awù^k\ZkbknBkbUpckOkkg Awù^k\ZkvbkAù\kAùYkr@lcPÅ^kv bklP bknBkg PÇk bUpck ¢lXk\kkakkv Zkvakkgä Awù^k\Zkv l^kakZkkÉkXk^kv ^kk bknBkv;Awù^k\ZkbknBkZkkv bUpck ZkvakkYk~ú’’3’’

YkTk–¢vAkCk| QkZkv\kk YkTk ^kMvä bkYZkA~Uk|Ak@v bkYkmdkk A@mTkv–(l^kl^k$Pk ¢kPYkkTkv) HkOkmTkv–¢TknXk^kmTkv (Acm#k) ¢v kkv ¢Qkr Gvå cng AkvTkv Pkv kk Uk|Ak@Tkk ¢kPYkkTkv Acm#k? Aw k\Zk bknBkTkm

bUkpck^kk]k¢kvTkv–Aw k\Zk ¢QkkrPk~ bkA\k AYkkvrQkm @lcPk QkPkkg Hv bknBk (©UkHv) PkvTkm bUkpck

(¢lXk\kkakk) A@Tkk@k¢kvTkv–(Acm#k)å Aw k\Zk ¢QkkrPk~ l^kakZkkvQkm §PUkTTk Tklc QkZkv\kk ¢v kk

bknBkTkm–¢Qk^kk Aw k\Zk ¢Tkv bknBkTkm–bUkpck^kk]k¢kvTkv (Acm#k)å (3)

Xkk^kkQkr : êkm Uko%ZkUkkR b^kkYkm Uk|lPkekkæUkv Acv Gv Avä &cng êknPk ^kMvä Zknl$Pk¢TknYkkTk

^kMv ¢Tkv lFkûkTkm ¢vAkCk|Pkk ^kMv #knükPYkkTkv ZkQkkQkr HkOkmTkv PkQkk PkvTkkv ¢TknXk^k A@mTkvä lTkYkr]

¢PkmlTÜZk bknBkTkm Xkk^kTkk^kk]k Xk^Zk Æ^kkvTkv Ykk@m #kl$Pk ¢Tknbkk@ #knü ¢kPYkkTkng b^kæUk

Acm#kå

l^k#kvak

¢kCkYkYkkg ¢kPYkkTkng b^kÊUk

Aõk‹g Gv Av :—

cng ¢vAä #knüä bkRk ¢æUkmä ekkTk R#krTkYkZk Bk@v;

Ag¥ ¢TZk Pkv Ykk<g H@m Uk@YkkOknYkkÒk TkQkm ¢@v!

R#krTk–ekkTk–Fkkl@ÒkæUk Ukl@OkYkv\kkv ¢kPYkk HkOkv Gv Av–&lTkékZkQkm cng ¢vA Gngä #knü

Gngä R#krTkekkTkYkZk Gngä bkRk ¢æUkm Gng; Akg¥ UkOk ¢TZk Uk@ Ü^Zk–Uk@YkkOknYkkÒk UkOk Ykk<g

TkQkmå ¢v lTkékZk Gvå"1

ZknlAPk (¢TknYkkTk)

#k@m@ ¢Tkv ¢kPYkk ¢vAWkmHkQkm lXkTTk Gv Ak@Ok Av Pkv WkgTkvTkkg \kdkOk2 lXkTTk lXkTTk

Gvå ¢kPYkk ekkTk–R#krTk \kdkOk^kk]kv Gv ¢Tkv #k@m@klR PkvTkkQkm l^k<ü \kdkOk^kk]kg Gv–¢QkkrPk~

¢FkvPkTk HM Gvå HvYkTkkg \kdkOk lXkTTk lXkTTk ckvZk Gv Pkv WkSkkg ¢vAWkmHkQkm lXkTTk ckvZk

1å êkm bkYkZkbkk@–Cknå ¢k^kplûk–CkkQkk 38

2å DkOkk Yk]v\kk UkRkQkkvrYkkgQkm Akv¥ UkRkQkrTkv HnRkv A@Tkk@ cvPknTkv \kdkOk Acv Gvå (HwTk lbkükTPk Uk| kvl#kAk)

12 Mk{krÄíktºk



Gv; HvYk Av H\kTkng \kdkOk #kmPk\kUkOkng ¢Tkv ¢lCTkTkng \kdkOk §aOkUkOkng Gvå ¢vYk WkgTkvTkk \kdkOk

lXkTTk Gvä PkvQkm H\kQkm ¢lCTk lXkTTk Gvå

HvYk bkkvTkk ¢Tkv FkkgRmTkkv ¢vA zUkM ckv kk GPkkg PkvYkkg bkkvTkng PkvTkkg Ukm]k#kklR \kdkOk

^kMv ¢Tkv FkkgRm PkvTkk #kn$\kklR \kdkOk ^kMv–WkgTkv HnRkg Gv–¢vYk HkOkm #kAkZk Gvä PkvYk Æ^k

¢Tkv AYkr–TkkvAYkr (#k@m@) ¢vAdkvÒkv ckv kk GPkkg PkvYkTkkg \kdkOkkv ^kMv Pkv¢kv ¢vAWkmHkQkm lXkTTk

HkOkm #kAkZk Gvå1

^k]m ¢gPk@gCk @kCk–ÿvakklR l^kAk@m Ukl@OkkYkkv UkOk ^kkbPk^kYkkg ¢kPYkkTkk ekkTk \kdkOkQkm

lXkTTk Gvä Ak@Ok Av @kCk–ÿvakklR Xkk^kkv dklOkA ¢Tkv ¢kAn]Pkk \kdkOk^kk]k Gv; Pkv b^k–Uk@Tkv HkOkPkk TkQkm; %Zkk@v ekkTkb^kXkk^k Pkkv lTkPZk Tkv #kkTPk-¢TkkAn] Gvä b^k–Uk@Tkv HkOk^kkTkkv

PkvTkkv b^kXkk^k Gvå ¢k @mPkv lXkTTk \kdkOkÿk@k ekkTkYkZk ¢kPYkk @kCkklRAQkm lXkTTk Gv–¢vYk

Tkœm QkkZk Gvå2 YkkKv ¢kPYkk Uk@YkkQkvr Uk@–Xkk^kkvQkm ¢QkkrPk~ #k@m@klRA Wkkõk UkRkQkkvrQkm PkQkk

@kCk–ÿvakklR ¢gPk@gCk Ukl@OkkYkkvQkm l^kl^k$Pk Gv–lXkTTk Gvå

¢TknXk^k

¢kCkYk ¢Tkv Zknl$Pk ÿk@k ¢kPYkkTkng #knü b^kæUk HkOkm UkkvPkkTkk lÒkAk] #knükPYkkTkm

bkTYknBk QkPkkg ¢kFkkZkrTkv Hv #knükPYkkTkkv ¢TknXk^k QkZkkv Pkv ¢TknXk^kQkm Pkv¢kv l^kl^k$Pk ¢kPYkkTkng

b^kæUk WkPkk^k^kk YkkCkv Gvå

¢kFkkZkr ¢kPYkkTkng b^kæUk AkvTkv WkPkk^k^kk YkkCkv Gv?

¢kPYkkTkk ¢PkmlTÜZk bknBkTkm H HvTkv bUkpck Gv–£lTÜZk–l^kakZkbknBkTkm HvTkv bUkpck

TkQkmä Pkv kk (lHekkbkn) Xk^Zk Æ^kkvTkv H ¢kFkkZkr l^kl^k$Pk ¢kPYkkTkng (#knükPYkkTkng) b^kæUk Acv kk

YkkCkv Gvå

¢k @mPkv êkm Uko%ZkUkkR ¢kCkYkä Zknl$Pk ¢Tkv ¢TknXk^kQkm ¢kPYkkTkng #knüb^kæUk Acv kkTkm

Uk|lPkekk A@m Gvå 3å

¢kPYkkTkk ^k]m AvK\kk XkvR Gvå HvQkm &l^kl^k$Pk ¢kPYkk"–¢vYk l^k#kvak Aõk‹g Gv? ¢Tkv

1å Hn¢kv : bkYkZkbkk@ CkkQkk–27–28

2å Æ^k WkgSk WkgTkvä lTkZkPk lTkH lTkH \kdkOkv GvRkZk Gvä

Uk|ekkGmOkmQkAm GvRPkkgä WkgTkv HnRk UkMm HkZk Gvå (êkm bkYkZkbkk@–Cknå ¢k^kplûk Ckkå 294)

AùlPXkvR: UnTk@k’Ykk Xk^klPú? ZkvTk l^kl^k‘PYkk’YkkTklYklP l^k#kvak ¤FZkPvú’ PÇk AnùP:

Mk{krÄíktºk 13



AùbZkkvUkRkTkg AùbZk ^kk ’ZkkCk: AùPr Zk £’Zkk#kg‘Zkkc—

✾Wklc@TP: U@#FkvlP lÇkSkk’Ykk bk^krRvlcaknú’úúúúúúúú¤UvZkkÅkÇk U@Ykg YkSZkkvUkZkkR~Wklcb’ZkHkvP ~ú’’4’’

KmAùk—WklcWkrlc@k’Ykkä ¢TP: ¢TP@k’Ykkä U@Ëk U@Ykk’Ykk £lP lÇkSkk ¢k’Ykk lÇkÉkAùk@¢k’Ykkú’ ‘^kkú? bk^krRvlcakn bkAù\kÉkklOkaknú’ TkTkn ¢Xk^Zkvakn Wklc@k’YkTk .^k bkYXk^kkP~ AùQkg bk^krRvlcaknlÇkSkk’Ykk bZkkP~ú? £’Zk¶ZkTknUUÆkgä PÇkklU æ^ZkêUPZkk lÇkSkk’YkbkR~Xkk^kkvUUÅkv: AùQkg UnTkbPÇk

¢v ¢kPYkkTkk XkvRkvYkkg #kk ^kMv AkvTkng Ck|cOk ¢Tkv AkvTkkv PZkkCk A@^kk ZkkvCZk Gv? ¢v km ¢k#kgAk

A@m Acv Gv–

Ë\kkvA 4

¢T^kZkkQkr : (bk^krRvlcakn) bk^kr Uk|kOkm¢kvYkkg (Wklc:) Wklc@kPYkkä (¢TP) ¢TPk@kPYkk

(Fk U@:) ¢Tkv Uk@YkkPYkk (£lP) ¢vYk (lÇkSkk) ÒkOk Uk|Ak@v (¢k’Ykk ¢†bP) ¢kPYkk Gvå

(PÇk) PkvYkkg (YkSZkkvUkZkkP~) ¢gPk@kPYkkTkk §UkkZkÿk@k (U@Ykg) Uk@YkkPYkkTkv (¤UvZkkP~) ¢gCkmAk@

A@^kkv Hkv¥¢v ¢Tkv (Wklc:) Wklc@kPYkkTkv (’ZkHkvP~) GkvM^kkv Hkv¥¢vå

KmAk : Wklc: ¢vK\kv Wklc@kPYkkä ¢gPk: ¢vK\kv ¢gPk@kPYkk ¢Tkv Uk@: ¢vK\kv

Uk@YkkPYkk–¢vYk lÒkSkk ¢vK\kv ÒkOk Uk|Ak@v ¢kPYkk Gvå Pkv (Uk|Ak@kv) #kkYkkg Gv? bk^kr

Rvcm¢kvYkkg–bkA\k Uk|kOkm¢kvYkkgå

¢Xk^ZkkvYkkg Wklc@kPYkkTkkv H bkgXk^k ckv kkQkm bk^kr Rvcm¢kvYkkg ÒkOk Uk|Ak@Tkkv ¢kPYkk

Gv ¢vYk Av km @mPkv ckv¥ #kAv?

¢vYk Acv kng UkOk ZkkvCZk TkQkm Ak@Ok Av PZkkg UkOk (¢Xk^ZkYkkg UkOk) Ü^ZkæUkUkOkkQkm

ÒkOk Uk|Ak@Tkk ¢kPYkkTkkv bkR~Xkk^k DkKv Gvå ^k]m PZkkg UkkgFk ekkTkk^k@Ok (AYkkvr)Tkm §UkUklûk Av km

✾ lPUZkk@kv bkkv ¢¶Uk U@YkgP@Wkklc@kv cn RvcmOkgú’P’Qk U@kv Ikk£Äk£ ¢gPkv kk.Ok FkZklc Wklc@¶Ukú’’

–YkkvdkÉkkXkpPvä AnùTRAnùTR:ú’

¢kPYk lÒkSkk bkkw RvcmYkkg—WkkõkkgPk@-Uk@YkkPYk;úúúúúúúúYkSZkkvUkkZkv Uk@YkTkv Ck|ckvä PkHkv Wklc@kPYkåúúúú4å

14 Mk{krÄíktºk



UgFkekkTkk^k@OkkTZknUU<TPvú? Avù^k\kekkTkk<kl^kXkkr kbkkYkCk|m lc PÇk AùRklU Tk Xkl^kaZklP’ZkXk^Zk’^kgä TkUnTk: P<kvCZkæ^ZkbZkkXkk^kklRlPú’ Xk^Zk@k#ZkUvdkZkk ^kk bk^krRvlcCk|cOkgú’ ¢kbkÆkRo@Ro@P@Xk^ZkvaknXk^ZkbkYkkTk¢Xk^Zkvakn Fk bk^kvrakn lÇkSkkªª’Ykk l^k<P £lPú’ Psc bk^krekv U@Ykk’YkTk .^kbkR~Xkk^kkâlc@TP@k’Ykkv@Xkk^kk†’ÇkSkk’YkTkkv l^k@kvSk £’Zk¶ZkZkn‘PYk~ú’ XkoPUo krÉkekkUTkTkZkkUvdkZkk PÇkPlç@kvSkklbkáv: DkpPDkK^kP~ú’ Zkkv lc bk^krekk^kbQkkZkkg U@Ykk’Ykk bkYUÆk: bk Uo krWklc@k’Ykk ¢TP@k’YkkFkkbkmlRlPú’ DkpPDkK^kRTP@k’YkTkkvªlU Wklc@k’Yk’^kg U@Ykk’Yk’^kg Fk XkoPXkkl^kÉkekkUTk–TkZkkUvdkZkk Rpì^ZkYk~ú’PÇk AnùP: AùbZkkvUkRkTkg AùbZk ^kk’ZkkCk: AùPr Zk £’Zkkc–¤UvZkklRlPú’ PÇk Pvakn lÇkSkk’Ykbkn YkSZkv¤UvZkkP~ b^kmAnùZkkrP~ú’ U@Ykg U@Ykk’YkkTkgú’ AùbYkkP~ú? YkSZkkvUkZkkP~ YkSZkkvªTP@k’Ykk bk .^kkvUkZkbPbYkkP~ú’PQkk Wklc: Wklc@k’YkkTkg YkSZkkvUkZkkRv k ’ZkHkvP~ú’’4’’

@mPkv DkKm #kAv? Av k\kekkTkklRTkk Uk|CkK Qk^kkæUk bkkYkCk|m H PkvYkTkv ARklUk Qk^kkTkm TkQkm PkvQkm

PkvYkTkkYkkg ¢Xk^ZkUkOkng Gvä UkOk Tklc Av PkR~ZkkvCZk Ü^ZkTkk ¢Xkk^kQkm (¢Xk^ZkUkOkng Gv); ¢Qk^kk

Xk^Zk@kl#kTkm ¢Ukvdkk¢v bk^kr Rvcm¢kvTkng Ck|cOk bkYkH^kngå ¢kbkTTk Xk^Zkä Ro@ Xk^Zkä Ro@Pk@

Xk^ZkYkkg PkQkk ¢Xk^Zk Hv kk Xk^ZkkvYkkg–bk^kvrYkkg ÒkOk Uk|Ak@Tkkv ¢kPYkk Gvå

Pkkv bk^krekYkkg Uk@YkkPYkkTkkv H bkR~Xkk^k ckv kkQkm ¢Tkv (PkvYkkg) Wklc@kPYkkTkkv ¢Tkv

¢gPk@kPYkkTkkv ¢bkR~Xkk^k ckv kkQkm PkvYkkg (lbküYkkg) ÒkOk Uk|Ak@Tkk ¢kPYkkTkkv l^k@kvSk ¢k^k#kv?

¢vYk Acv kng UkOk ZkkvCZk TkQkmä Ak@Ok Av XkoPkUko kr1 Uk|ekkUkTk–TkZkTkm ¢Ukvdkk¢v PkvYkkg

DkpPkDkK^kPk~ Pkv l^k@kvSkTkm ¢lbklü Gv (PkvYkkg l^k@kvSk ¢k^kPkkv TkQkm)å Hv bk^krek ¢^kbQkkYkkg

Uk@YkkPYkk QkZkkä Pkv Uko kvr Wklc@kPYkk PkQkk ¢gPk@kPYkk cPkkå

DkpPkDkKTkm HvYk XkoPk–Xkkl^k Uk|ekkUkTk–TkZkTkm ¢Ukvdkk¢v ¢gPk@kPYkkTkv UkOk Wklc@kPYkUkOkng

¢Tkv Uk@YkkPYkUkOkng bkYkH^kngå

¢v ÒkOkvYkkgQkm AkvTkng #kk ^kMv Ck|cOk A@^kng Av AkvTkkv PZkkCk A@^kkv Pkv Acv Gvå Ck|cOk

A@^kng ¢vK\kv PkvYkkg Pkv ÒkOk Uk|Ak@Tkk ¢kPYkk¢kvTkv l^kakv Uk@YkkPYkkTkkv b^kmAk@ (Ck|cOk) A@^kkvå

Av km @mPkv? YkSZk §UkkZkQkm–YkSZk ¢vK\kv ¢TPk@kPYkk Pkv H §UkkZk Gv Pkv ÿk@k (Uk@YkkPYkkTkng

Ck|cOk A@^kng) PkQkk YkSZk (¢gPk@kPYkkæUk) §UkkZkQkm H Wklc@kPYkkTkkv PZkkCk A@^kkvå (4)

Xkk^kkQkr : bk^kvr Æ^kkvYkkg Wklc@kPYkkä ¢gPk@kPYkk ¢Tkv Uk@YkkPYkk–¢v ÒkOk Uk|Ak@Tkm

1å Hv XkoPkAk]Tkk UkZkkrZkTkv ^kPkrYkkTk^kPk~ Acv Pkv ekkTkTkv (¢Qk^kk ^kFkTkTkv) XkoPkTkwCkYkTkZk (¢Qk^kk

XkoPkUko^krUk|ekkUkTk–TkZk Acv) Gvå Hv Xkl^kaZkAk]Tkk UkZkkrZkTkv ^kPkrYkkTk^kPk~ Acv Pkv ekkTkTkv (¢Qk^kk ^kFkTkTkv)

Xkkl^kTkwCkYkTkZk (¢Qk^kk Xkkl^kUk|ekkUkTk–TkZk) Acv Gvå (Hn¢kv : Cknå Ykkvdk#kkïk–¢å 1/ bkoÒk 33)

Mk{krÄíktºk 15



¢^kbQkk¢kv ckvZk Gvå PkvYkkg Wklc@kPYkk^kbQkk GkvM^kk ZkkvCZk Gv; ¢gPk@kPYkk^kbQkkä Uk@YkkPYkUkRTkm

Uk|klUPkTkng bkkSkTk Gvä YkkKv Pkv Uk|CkK A@^kk ZkkvCZk Gv ¢Tkv Uk@YkkPYkk^kbQkk Hv ¢kPYkkTkm b^kkXkkl^kA

Uk@Yk ^kmPk@kCkm ¢^kbQkk Gv Pkv bkkSZk Gv YkkKv Pkv Uk@Yk §UkkRvZk (Uk|CkK A@^kk ZkkvCZk) Gvå

Uk|èTk : bk^kr Uk|kOkm¢kvYkkg ¢kPYkkTkm ÒkOk ¢^kbQkk¢kv Gv ¢vYk è\kkvAYkkg Aõk‹g Gv UkOk

¢Xk^ZkTkv Pkkv ¢vA Wklc@kPYkk^kbQkk H bkgXkl^kPk Gvä Pkkv bk^kr Uk|kOkm¢kvTkv ¢kPYkkTkm ÒkOk

¢^kbQkk¢kv AvYk WkTkm #kAv?

§ûk@ : Hv Æ^k ¢ekkTkm Wklc@kPYkk Gv PkvYkkg UkOk ¢gPk@kPYkk ¢Tkv Uk@YkkPYkk Qk^kkTkm

#kl$Pk Gvå Xk^Zk ¢Tkv ¢Xk^Zk Æ^kkvYkkg UkOk Av k\kekkTkklRæUk Uk@YkkPYk#kl$Pk Gvå Hkv Pkv #kl$Pk

PkvYkTkkYkkg Tk ckvZkä Pkkv PkvTkv Uk|CkK Tk Qk^kkYkkg lTklYkûkæUk Av k]ekkTkk^k@OkklR AYkr UkOk Tk ckv kkg

Hkv¥¢vä UkOk Wklc@kPYkkTkv (¢Xk^ZkTkv UkOk) Av k\kekkTkk^k@OkklR AYkr Pkkv Gv; PkvQkm bUkì Gv

Av Wklc@kPYkkYkkg (Xk^Zk Av ¢Xk^ZkYkkg) Av k\kekkTkklR #kl$PkUkOkv Gvå ¢Xk^ZkTkv Pkv #kl$Pk Uk|CkK

A@^kk HvK\km ZkkvCZkPkk TkQkmå

¢TkklRQkm WkSkk Æ^kkvYkkg Av k\kekkTkklRæUk Uk@Ykb^kXkk^k #kl$PkæUkv Gvå Pkv b^kXkk^kTkkg

êkükekkTk A@m PkvYkkg \kmTk QkkZk Pkkv Pkv Av k\kekkTkklR #kl$Pk¢kv Uk|CkK Qk¥ HkZk ¢Tkv

Av k\kekkTkk^k@OkklR AYkkvr b^kZkg GoKm HkZkå

êkmYkR~ @kHFkgÜv Aõk‹g Gv Av–

&bk^kr Æ^k Gv lbkübkYkä Hv bkYkHv Pkv QkkZkå"

WkSkkZk Æ^kkv #kl$PkUkOkv Ukl@UkoOkr lbkü XkCk^kkTk Hv kk Gvä UkOk Hv UkkvPkkTkm lÒkAk\k

#knü FkwPkTZkb^kæUk b^kXkk^k#kl$PkTkv bkYZkA~ Uk|Ak@v bkYkHvä PkvTkm Uk|PkmPk A@v ¢Tkv PkvYkkg lbQk@Pkk

A@vä Pkv Uk@YkkPYkR#kk Uk|CkK A@m #kAvå

^kPkrYkkTkYkkg Hv SkYkmr ¢gPk@kPYkk Gv PkvTkv Uko kvr ¢ekkTk R#kkYkkg Wklc@kPYkUkOkng cPkng Tkv

c^kv ¢\Uk Ak]Ykkg Uk@YkkPYkUkOkng Uk|CkK Qk#kvå

Uk@YkkPYkUkRTkv Uk|kUPk QkZkv\kk êkm ¢l@cgPk ¢Tkv lbkü XkCk^kkTkTkv UkOk Uko kvr

Wklc@kPYkR#kk cPkmå Pkv¢kv UkkvPkkTkm b^kkXkkl^kA #kl$PkTkm Uk|PkmlPk A@m Hv bkYkZkv b^kXkk^kbkTYknBk

QkZkk Pkv bkYkZkv PkvYkTkng Wklc@kPYkUkOkng K]m CkZkng ¢Tkv ¢gPk@kPYkR#kk Uk|CkK Qk¥ ¢Tkv UkGm §Ck|

Ukn<akkQkr A@m b^kXkk^kYkkg \kmTk Qk¥ Uk@YkkPYkk QkZkkå

¢v @mPkvä ¢Ukvdkk¢v R@vA Æ^kYkkg ÒkOk Uk|Ak@kv \kkCkn UkMv ¢vYk bkYkH^kngå

16 Mk{krÄíktºk



PÇk Wklc@TP: U@Ykk’YkTkkg Ék’ZkvAùg \kdkOkYkkc—

✾Wklc@k’Ykk #k@m@kRkw HkkPk’YkXk|k†TP@kTP@:ú’úúúúúúúúúúlFkÅkRkvakk’Ykl^kXk|k†TP: U@Ykk’YkkªlPsTkYk\k:ú’’5’’

l^k#kvak

Wklc@kPYkk

Wkkõk #k@m@klRä l^kXkk^kXkk^k PkQkk ¢UkoOkrR#kkYkkg Hv ¢kPYkWknlü A@v Gv ¢QkkrPk~ PkvTkm

bkkQkv ¢vAPkkTkm Wknlü A@v Gv Pkv Wklc@kPYkk Gvå Pkv ¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk Xko\km Wkck@Ykkg

AkZkk ¢Tkv AakkZkkvYkkg Ykk@kUkOkng YkkTkv Gvä PkvTkv Xkk^kAYkr ¢Tkv Ü^ZkAYkr bkkQkv ¢vAPkkWknlü Gv;

PkvTkkQkm H UkkvPkkTkv \kkXk–cklTk YkkTkv Gvå Pkv lYkQZkkÓlì Æ^k ¢TkklRAk\kQkm

bkgbkk@Ukl@Xk|YkOkTkkg Rn:BkkvQkm lUkMkZk Gvå

¢gPk@kPYkk

HvTkv #k@m@klRQkm lXkTTk ekkTkkTkgRb^kæUk ¢kPYkkTkng XkkTk Gv Pkv ¢gPk@kPYkk Gvå PkvTkv

b^k–Uk@Tkng XkvRekkTk Gvå PkvTkv ¢v kkv l^k^kvA ^kPkvr Gv Av &cng ekkTk–R#krTkæUk Gng; ¢vA #kkëkPk

¢kPYkk H Ykk@kv Gvä WkkAmTkk bkgZkkvCk\kdkOkæUk ¢QkkrPk~ ^Zk^kck@æUk Hv Xkk^kkv Gv Pkv WkSkk

Ykk@kQkm lXkTTk Gv–Ykk@kQkm Wkkõk Gvå" ¢k^kkv bkYZkCÓlì ¢kPYkk YkkvdkYkkCkrYkkg lbQkPk Gvå

Uk@YkkPYkk

HvOkv ¢TkgPkekkTk–R#krTkklRæUk FkwPkTZk–#kl$Pk¢kvTkv UkoOkrUkOkv l^kAkbk A@m bk^krekUkR Uk|kUPk

AZkn‘ Gv Pkv Uk@YkkPYkk Gvå 4å

PZkkg Wklc@kPYkkä ¢TPk@kPYkk ¢Tkv Uk@YkkPYkk–Uk|PZkvATkng \kdkOk Acv Gv–

Ë\kkvA 5

¢T^kZkkQkr : (#k@m@kRkw HkkPk’YkXk|k†TP: Wklc@k’Ykk) #k@m@klRYkkg HvTkv ¢kPYk–Xk|klTPk

✾ ¢‘BkklOk Wkklc@¶Uk ¢gP@¶Uk cn ¢¶UbkgAù¶Ukvú’AùYYkAù\kgAùl^kYknÑùkv U@Yk¶Uk XkOOk. Rv^kkvú’’5’’ —YkkvdkÉkkXkpPvä AnùTRAnùTR:ú’

¢kPYkXk|klTPk RvcklRYkkg A@v Pkvc &Wklc@kPYk";úúúúúúúú&¢kTPk@" l^kXk|Yk@lcPk Gvä ¢lPklTkYkr] &Uk@YkkPYk"åúúúú5å

Mk{krÄíktºk 17



KmAùk—#k@m@kRkw #k@m@v ¢klR#kWRkçkE~YkTkbkkv@v k Ck|cOkg PÇk HkkPk ¢k’YkvlPXk|k†TPZkrbZk bkWklc@k’Ykk Xk^klPú’ ¢kTP@: ¢TPXkr k:ú’ PÇk Xk^k £’ZkOkìvXkrYkkÇkv lK \kkvUlYk’ZkbZkkªlTk’Zk’^kg ZkvakkgFk l^k@kvSk: #kkÍklPAù £lP lTkRvr#kkP~ ¢TP@v ^kk Xk^k ¢kTP@kvªTP@k’Ykkú’ bk AùQkg XkoPkv Xk^klPú?lFkÅkRkvakk’Ykl^kXk|k†TP: lFkÅkg Fk l^kAù\Ukvä RkvakkËk @kCkkRZk:ä ¢k’Ykk Fk #knág FkvPTkkæ^Zkg Pvakn l^kCkPkl^kTkìk Xk|k†TPZkrbZkú’ lFkÅkg lFkÅk’^kvTk WknSZkPv RkvakkËk Rkvak’^kvTk ¢k’Ykk ¢k’Yk’^kvTkv’ZkQkr:ú’ lFkÅkRkvakvakn^kk l^kCkPk ¢k’YkvlP Xk|k†TPZkrbZkú’ U@Ykk’Ykk Xk^klP zAù l^kl#kì:ú? ¢lPlTkYkr\k:ÉkdkmOkk#kvakAùYkrYk\k:ú’’5’’

§PUkTTk Qk¥ Gv Pkv &Wklc@kPYkk" Gv; (lFkÅkRkvakk’Ykl^kXk|klP: ¢TP@:) lFkûk (l^kA\Ukkv)ä @kCkklRRkvakkv ¢Tkv ¢kPYkk (#knü FkvPkTkkÜ^Zk)Tkk l^kakZkYkkg HvTkv Xk|klTPk TkQkm (¢QkkrPk~ Hv lFkûkTkv

lFkûkæUkvä RkvakkvTkv RkvakæUkv ¢Tkv ¢kPYkkTkv ¢kPYkkæUkv HkOkv Gv) Pkv &¢TPk@kPYkk" Gv;

(¢lPlTkYkr\k: U@Ykk’Ykk) Hv bk^kr AYkrYk\kQkm @lcPk ¢PZkgPk lTkYkr] Gv Pkv &Uk@YkkPYkk" Gvå

KmAk : #k@m@ ¢klRYkkg–#k@m@Ykkg ¢Tkv &¢klR" #kWRQkm ^kkOkm ¢Tkv YkTkTkng H Ck|cOk

bkYkH^kngä PkvYkkg HvTkv &¢kPYkk" ¢v km Xk|klTPk §PUkTTk Qk¥ Gv Pkv Wklc@kPYkk Gvå ¢TPkXkr k

¢Qk^kk ¢gPk@v Xk^k Pkv ¢kTPk@ ¢QkkrPk~ ¢TPk@kPYkkå Pkv (¢TPk@kPYkk) Av kkv Gv? Pkv lFkûkä Rkvak

¢Tkv ¢kPYkk bkgWkgSkm Xk|klTPk l^kTkkTkkv Gv–lFkûk ¢vK\kv l^kA\Ukä Rkvak ¢vK\kv @kCkklR ¢Tkv

¢kPYkk ¢vK\kv #knü FkvPkTkk Ü^Zk–PkvYkkg HvTkm Xk|klTPk Tkk#k UkkYkm Gv Pkv–¢QkkrPk~ Hv lFkûkTkv

lFkûkæUkvä RkvakTkv RkvakæUkv ¢Tkv ¢kPYkkTkv ¢kPYkkæUkv HkOkv Gv Pkv ¢TPk@kPYkk Gvä ¢Qk^kk lFkûk

¢Tkv RkvakkvYkkg &¢kPYkk" YkkTk^kkæUk Xk|klTPk HvTkv HPkm @cm Gv Pkv (¢TPk@kPYkk) Gvå

Uk@YkkPYkk Av kk ckvZk Gv? ¢lPk lTkYkr] Gv ¢QkkrPk~ HvTkkv ¢#kvak (bkYkbPk) AYkrYk\k

Tkk#k UkkYZkkv Gv Pkv (Uk@YkkPYkk) Gvå (5)

Xkk^kkQkr : Hv #k@m@klR Wkkõk UkRkQkkvrYkkg ¢kPYkkTkm Xk|klTPk A@v Gv–PkvTkv H ¢kPYkk

YkkTkv Gv–Pkv &Wklc@kPYkk" Gv; l^kA\Ukkvä @kCkklR Rkvakkv ¢Tkv FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkk l^kakZkYkkg

HvTkv Xk|klTPk TkQkmä ¢QkkrPk~ Hv l^kAk@Tkv l^kAk@æUkv ¢Tkv ¢kPYkkTkv ¢kPYkkæUkv–¢vAWkmHkQkm

lXkTTk bkYkHv Gv Pkv &¢gPk@kPYkk" Gv; Hv @kCkklR RkvakkvQkm bk^krQkk @lcPk Gv–¢PZkgPk lTkYkr]

Gv ¢Tkv bk^krek Gv Pkv &Uk@YkkPYkk" Gvå

l^k#kvak

Wklc@kPYkk

Hv #k@m@klR (#k@m@ä ^kkOkmä YkTk ^kCkv@v) ¢Æ^k Gv PkvYkkg Æ^kTkm A\UkTkk A@v Gv

18 Mk{krÄíktºk



PkQkk Æ^kYkkg ¢Æ^kTkm A\UkTkk A@v Gvä Rn:BkRkZkm @kCkÿvakklRA l^kXkk^kXkk^kkvTkv bknBkRkZkm

bkYkHv Gvä ekkTk-^kw@kCZkklR Hv ¢kPYkkTkv lcPkAk@m Gv PkvTkv ¢lcPkAk@m HkOkm PkvYkkg ¢<lFk

Zkk Rkvak A@v Gvä #knXk AYkrV\kTkv bkk@kg ¢Tkv ¢#knXk AYkrV\kTkv Wko@kg YkkTkm Pkv Uk|PZkv @kCk–ÿvak A@v Gvä #k@m@Tkkv HTYk QkPkkg UkkvPkkTkkv HTYk ¢Tkv PkvTkkv Tkk#k QkPkkg UkkvPkkTkkv Tkk#k YkkTkv

Gv Pkv lYkQZkkÓlì &Wklc@kPYkk" Gvå

^k]m ¢k #k@m@klR HM UkRkQkkvr Uk|CkKUkOkv ¢kPYkkQkm HnRk Gvä Pkv Akv¥ UkRkQkkvr

¢kPYkkTkk TkQkm–¢kPYkkQkm Uk@ (lXkTTk) H Gvä GPkkg PkvTkv UkkvPkkTkk YkkTk^kkä PkvYkH #k@m@Tkm

Wkkv\k^kkFkk\k^kk ^kCkv@vTkm l¿Zkk cng A<g Gngä YkTkv PkvTkkQkm \kkXk–¢\kkXk QkkZk Gv; ¢k #k@m@

Ykk<gä cng Ukn<akä cng ïkmä cng @kHkä cng @gAä cng @kCkmä cng ÿvakmä cng Skkv]kvä cng Ak]kv–¢vYk

Wkkõk UkRkQkkvrQkm UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv lXkTTk Tklc HkOkPkkv Pkv Uk@ UkRkQkkvrTkv H ¢kPYkk YkkTkv Gv

¢Tkv YkkvdkYkkCkrYkkg Uk|ZkkvHTkXkoPk Æ^k ¢Æ^kklR Pkû^kkvTkk b^kæUkYkkg Xk|klTPkQkm Uk| kPkvr Gv Pkv Æ^k

&Wklc@kPYkk" Gvå

Uk@ UkRkQkkvrYkkg ¢kPYkXk|klTPkTkv \kmSkv ¢k ¢ekkTkm Æ^k l^kakZkkvTkm FkkcæUk Rk^kkTk\kYkkg

@kPklRTk H\kPkkv @cv Gvä ¢kPYk#kklTPk Bkkv¥ Wkvbkv Gvä ¢PkmlTÜZk FkwPkTZk ¢kPYkkTkv Xko\km Wkkõk

£lTÜZk–l^kakZkkvYkkg YkoGkr¥ HkZk Gv ¢Tkv ¢kAn\kPkk @lcPk Ykkvdk–bknBkTkm Uk|klUPk YkkKv Akv¥

Uk|ZkPTk A@Pkkv TkQkmå

¢gPk@kPYkk

FkwPkTZk \kdkOk^kk]kv Æ^k Gv ¢Tkv PkvTkkQkm l^kUk@mPk \kdkOk^kk]kv ¢Æ^k Gv; ¢kPYkkTkkv

b^kXkk^k ekkPkk–Óìk Gvä ¢YkosPkA Gv ¢Tkv #k@m@klRA Uk@Ü^Zk Gvä UknR~Ck\kzUkMæUk Gvä HM

Gvä l^kTkk#kmA Gv; Pkv Ykk@kg TkQkm ¢Tkv cng PkvTkkv TkQkm–¢v kng XkvRekkTk A@Tkk@ bkYZkCÓlì

&¢gPk@kPYkk" Gvå

^k]m Pkv HkOkv Gv Avä &cng RvcQkm lXkTTk Gngä RvcklRA Ykk@k TkQkmä Ykk@kv Pkkv ¢vA

ekkTkR#krTk \kdkOkæUk #kkëkPk ¢kPYkk H Gvä WkkAmTkk bkgZkkvCk \kdkOk^kk]k (^Zkk^kckl@A Xkk^kkv)

Hv Akv¥ Xkk^kkv Gv Pkv WkSkkZk Ykk@kQkm lXkTTk Gv; ¢kPYkkTkk ¢kêkZkv Hv ekkTk–^kw@kCZkæUk Xkk^k

Uk|CkKv Gv Pkv bkg k@–lTkHr@k–YkkvdkTkng Ak@Ok ckv¥ YkTkv lcPkæUk Gv ¢Tkv Wkkõk UkRkQkkvrTkv ¢kêkZkv

Hv @kCkklR Xkk^kkv QkkZk Gv Pkv ¢kuk^k–WkgSkæUk ckv¥ bkgbkk@Tkng Ak@Ok Gvä YkTkv Pkv ¢lcPkæUk

Gvå" ¢k @mPkv Æ^kklR Pkû^kkvTkv HvYk Gv PkvYk HkOkmTkv PkvTkm bkkFkm Uk|PkmlPk A@mTkv Hv UkkvPkkTkk

ekkTkkTkgR–b^kæUk ¢kPYkkYkkg H ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv ^kPkvr Gv Pkv &¢gPk@kPYkk" Gvå

Mk{krÄíktºk 19

5



¢gPk@kPYkkTkk ÒkOk XkvR Gv–§ûkYk ¢gPk@kPYkkä YkSZkYk ¢gPk@kPYkk ¢Tkv HDkTZk

¢gPk@kPYkkå

¢gPk@gCk–Wklc@gCk Ukl@Ck|ckvQkm @lcPk #knükvUkZkkvCkm ¢kPYkSZkkTkm lRCkYWk@ YknlTk &§ûkYk

¢gPk@kPYkk" Gvå &¢k YkckPYkk bkkv] AakkZkkvTkk ¢Xkk^kÿk@k dkmOkYkkvc UkR^kmTkv Uk|kUPk A@mTkv

lbQkPk Gvå"

FkkvQkk CknOkbQkkTk^kPkmr ^k|Pk@lcPk bkYZkCk~Ólì ¢kPYkk &HDkTZk ¢gPk@kPYkk" Acv kkZk Gvå

¢k WkvTkm (HDkTZk ¢gPk@kPYkk ¢Tkv §ûkYk ¢gPk@kPYkkTkm) YkSZkYkkg @cv\kk bk^kvr &YkSZkYk

¢gPk@kPYkk" Gvä ¢QkkrPk~ UkkgFkYkkgQkm ¢lCkZkk@Ykk CknOkbQkkTk^kPkmr Æ^kkv YkSZkYk ¢gPk@kPYkk Gvå1

Uk@YkkPYkk

HvYkOkv ¢TkgPkekkTk–R#krTkklRæUk FkwPkTZk #kl$Pk¢kvTkkv UkoOkrUkOkv l^kAkbk A@m bk^krekUkR

Uk|kUPk AZkn‘ Gv Pkv &Uk@YkkPYkk" Gvå

Uk@YkkPYkkTkk Wkv Uk|Ak@ Gv—bkA\k Uk@YkkPYkk ¢Tkv lTkA\k Uk@YkkPYkkå

¢@cgPk Uk@YkkPYkk Pkv bkA\k Uk@YkkPYkk Gv ¢Tkv lbkü Uk@YkkPYkk Pkv lTkA\k Uk@YkkPYkk

Gvä Pkv¢kv Av k\kekkTkklR ¢TkgPkFkPknìZkQkm bklcPk Gvå

¢@cgPk Uk@YkkPYkkTkv Fkk@ ¢DkklPk AYkkvr WkkAm Gvå PkvTkkv dkOkv dkOkv dkZk QkPkkv HkZk

Gvå PkvYkTkv Wkck@Ykkg bkYk^kbk@OkklR lR^Zk ^kwXk^k ckvZk Gvå PkvYkTkv £FGk l^kTkk Xk^Zk Æ^kkvTkv

A\ZkkOkæUk lR^Zk S^klTk GoKv Gvå Pkv¢kv Uk@Yk lcPkkvUkRv#kA Gvå Uk@Yk ¢kwRkl@A #k@m@Tkk bkgZkkvCk

bklcPk ckv kkQkm Pkv¢kv bkA\k (A\k–#k@m@ bklcPk) Uk@YkkPYkk Acv kkZk Gvå

Hv ekkTkk^k@OkklR Ü^ZkAYkrä @kCkklR Xkk^kAYkr ¢Tkv #k@m@klR TkkvAYkrQkm @lcPk Gvä

#knüekkTkYkZk Gvä ¢kwRkl@A #k@m@ (A\k) @lcPk Gvä Pkv lTkRkvrak ¢Tkv Uk@Yk Uko%Zk lbkü

Uk@Ykvím &lTkA\k Uk@YkkPYkk" Acv kkZk Gvå Pkv¢kv ¢TkgPkAk] bknSkm ¢TkgPk bknBk XkkvCk^kv Gvå

&¢kPYkkYkkg Uk@YkkTkgRTkm #kl$Pk Xk@m UkMm Gvå Wkkõk £lTÜZk–l^kakZkkvYkkg ^kkbPkl^kA bknBk

TkQkmå ¢vYk ¢gPk@ Uk|PkmlPk A@mTkv SkYkmr Æ^k ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv ¢kPYkkTkk ¢PkmlTÜZk bknBkTkkv b^kkR

\kv Gvå HvYk \k{MmUkmUk@Tkk RkOkv RkOkv FkkvbkL Ukckv@m PkmBkk#kTkm PkkAkPk Xk@m Gv PkvYk Uk|PZkvA

¢kPYkkTkkv b^kXkk^k Ukl@UkoOkr ekkTk–¢kTkgRQkm Xk@v\kkv Gvä UkOk PkvTkkv l^këkkbk A@m ¢gPkYknrBk

1å Hn¢kv–lTkZkYkbkk@ä Cknå ¢k^kplûk–Ukpå 295

20 Mk{krÄíktºk



PçklFkAùkg TkkYkYkk\kkg R#krZkÆkkc—

lTkYkr\k: Avù^k\k: #knákv l^kl^k‘P: ÉkXkn@^ZkZk:ú’úúúúúúúúU@Ykvím U@k’YkvlP U@Ykk’YkvÍk@kv lHkTk:ú’’6’’

KmAùk–lTkYkr\k: AùYkrYk\k@lcP:ú’ Avù^k\k: #k@m@klRTkkg bkYWkTSk@lcP:ú’ #kná:æ^ZkXkk^kAùYkrOkkYkXkk^kkP~ U@Ykl^k#knlábkYk†T^kP:ú’ l^kl^k‘P: #k@m@AùYkkrlRlXk@bkgbUpì:ú’ ÉkXknl@TækRmTkkgb^kkYkmú’ ¢^ZkZkkv \kWSkkTkgPFkPnìZkb^kêUkRÉkFZknP:ú’ U@Ykvím U@Ykv £TæklR^kg<v URv lPíPmlP U@Ykvím

Qk¥Tkv PkvYkkg ¢vAkCk| QkkZk Pkkv Pkv ekkTk-¢kTkgRTkkv b^kkR ¢TknXk^kYkkg ¢k^kvå ¢kPYkkQkm lXkTTk

Wkkõk l^kakZkkvYkkg A>kkgZk ¢kPYkkTkkv ¢kTkgR TkQkmå SkYkkrPYkk UkkvPkkTkk ¢kPYkk lbk^kkZk Wkck@Ykkg

A>kkgZk–b^kUTkYkkg Zk ¢kTkgR YkkTkPkkv TkQkmå ¢k^kkv ¢gPk@kPYkk UkkvPkkTkk ¢gPk@b^kæUkYkkg ¢vAkCk|

Qk¥Tkv Ukl@UkoOkr ekkTk ¢kTkgR Uk|CkK A@mTkv UkkvPkv H Uk@YkkPYkk QkkZk Gvåååååå"" &¢kPYkSkYkr"YkkgQkm)

Uk@YkkPYkkTkkg TkkYk–^kkFkA TkkYkk^kl\k R#kkr kPkkg Acv Gv :–

Ë\kkvA 6

¢T^kZkkQkr : (lTkYkr\k:) lTkYkr]–Yk\k @lcPkä (Avù^k\k:) Av k]–#k@m@klR Uk@ Ü^ZkTkk

bkgWkgSkQkm @lcPkä (#kná:) #knü–@kCkklRQkm ¢PZkgPk lXkTTk Qk¥ CkZkk ckv kkQkm Uk@Yk l^k#knlü^kk]kä

(l^kl^k‘P:) l^kl^k$Pk–#k@m@ ¢Tkv AYkkrlRATkk bUk#krQkm @lcPkä (ÉkXkn:) Uk|Xkn–£TÜklRATkk b^kkYkmä

(¢^ZkZk:) ¢^ZkZk–UkkvPkkTkk ¢TkgPkFkPknìZkæUk b^kXkk^kQkm FZknPk Tklc Qk^kk^kk]kä (U@Ykvím)Uk@Ykvím–£TÜklRQkm ^kTÛ Uk@Yk UkRYkkg lbQkPkä (U@k’Ykk) Uk@kPYkk–bkgbkk@m Æ^kkvQkm §PApì

¢kPYkkä (£rÍk@:) ¥ëk@–¢TZk Æ^kkvYkkg ¢bkgXk^k ¢v km l^kXkolPkTkk Skk@A–¢QkkrPk~ ¢gPk@gCk

¢TkgPkFkPknìZk ¢Tkv Wkkõk bkYk^kbk@OkklR l^kXkolPkQkm Zkn$Pkä (lHkTk:) lHTk–ekkTkk^k@OkklR bkgUkoOkr

AYkr#kÒkn¢kvTkv ÆPkTkk@ (£lP U@Ykk’Ykk)—¢v Uk@YkkPYkkTkkg TkkYk Gvå

KmAk : lTkYkr\k ¢vK\kv AYkrYk\k@lcPkä Av k\k ¢vK\kv #k@m@klRTkk bkgWkgSk@lcPkä #knü

¢vK\kv Ü^ZkAYkr–Xkk^kAYkrTkk ¢Xkk^kTkk Ak@Okv Uk@Yk l^k#knlü^kk]kä l^kl^k$Pk ¢vK\kv #k@m@–AYkkrlRQkm Tklc bUk#kkrZkv\kkä Uk|Xkn ¢vK\kv £TÜklRTkk b^kkYkmä ¢^ZkZk ¢vK\kv Uk|kUPk QkZkv\k

¢TkgPkFkPknìZkYkZk b^kæUkQkm FZknPk (Xk|ì) Tklc QkZkv\kkä Uk@Ykvím ¢vK\kv Uk@Yk ¢QkkrPk~ £TÜklRQkm

lTkYkr]ä Av k]ä #knüä lHTkä Uk|Xknä l^kl^k$Pkä Uk@kPYkäúúúúúúúú£ëk@ä Uk@Ykvím ¢Tkv ¢^ZkZk Pkv Uk@YkkPYkåúúúú6å

Mk{krÄíktºk 21



bQkkTk#km\k:ú’ U@k’Ykk bkgbkkl@Hkm^kvXZk ¤’Apùì ¢k’Ykkú’ £lP #kWR: ÉkAùk@kQkvrú’ .^kgÉkAùk@k Zkv #kWRkbPvU@Ykk’YkTkkv ^kkFkAùk:ú’ U@Ykk’Ykv’ZkklRTkk PkTkv k R#krZklPú’ U@Ykk’Ykk bkAù\kÉkklOkXZk ¤ÅkYk ¢k’Ykkú’£rÍk@ £gæk<bkYXkl^kTkk ¢TP@E*Wklc@E*vOk U@YkwÍkZkvrOk bkRw k bkYUÆk:ú’ lHkTk: bkAù\kAùYkkvrTYko\kAù:ú’’6’’

£RkTk{ Wklc@k’YkTkkv RvcbZkk’Yk’^kvTkkSZk^kbkkZkv Aùk@OkYknUR#krZkÆkkc—

^kTÛ–¢v^kng YkkvKng UkR–PkvYkkg Hv @cv Gv Pkv bQkkTk#km\k Uk@Ykvímä Uk@kPYkk ¢vK\kv bkgbkk@m Æ^kkvQkm

§PApì ¢kPYkk–¢v kk Uk|Ak@Tkk Hv #kWRkv Gv Pkv Uk@YkkPYkkTkk ^kkFkA Gvä

&Uk@YkkPYkk" £PZkklRQkm PkvYkTkv H R#kkr kkZk Gvå Uk@YkkPYkk ¢vK\kv bk^kr Uk|kOkm¢kvYkkg §ûkYk

¢kPYkkä ¥ëk@ ¢vK\kv £TÜklRTkv ¢bkgXkl^kPk ¢v kk ¢gPk@gCk–Wklc@gCk Uk@Yk ¢wëkZkrQkm bkRkZk

bkgUkTTk; lHTk–bk^krAYkkvrTkkv Yko\kYkkgQkm Tkk#k A@Tkk@—(£PZkklR Uk@YkkPYkkTkkg ¢TkgPk TkkYk Gv)å

Xkk^kkQkr : lTkYkr]ä Av k]ä #knüä l^kl^k$Pkä Uk|Xknä ¢^ZkZkä Uk@Ykvímä Uk@YkkPYkkä ¥ëk@ä

lHTk ^kCkv@v TkkYkkv Uk@YkkPYkk–^kkFkA Gvå

¢k TkkYkkv Uk@YkkPYkkTkk b^kæUkTkv WkPkk^kv Gvå Pkv b^kæUkTkv ¢kv]BkmTkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv

UkOk Pkv kk b^kæUkv zFkPk^k^kkv Pkv Uk@YkkPYkk Qk^kkTkkv §UkkZk Gvå

¢kPYkkYkkg #kl$PkæUkv @cv\kk CknOkkvTkng Æ^kTkv XkkTk QkkZk PkvK\kk YkkKv lXkTTk lXkTTk

CknOk^kkFkA TkkYkkvQkm Uk@YkkPYkkTkm ¢kv]BkkOk A@k^km Gvå

¢kPYkk FkwPkTZkklR ¢TkgPk CknOkkvTkkv zUkM Gvå ¢k CknOkkv XkCk^kkTkYkkg UkoOkrUkOkv l^kAlbkPk

Qk¥ CkZkk Gvä PkvQkm Pkv CknOkkvTkm ¢Ukvdkk¢v Pkv¢kv ¢TkvA TkkYkkvQkm ¢kv]BkkZk Gvå

Uk@YkkPYkkTkv CknOk ¢Ukvdkk¢v HvK\kkg TkkYk \kkCkn UkMv Gv Pkv WkSkkgZk TkkYkkv ¢k ¢kPYkkTkv

UkOk b^kXkk^k ¢Ukvdkk¢v \kkCkn UkMv Gvä Ak@Ok Av #kl$Pk ¢Ukvdkk¢v WkgTkv ¢kPYkk¢kv bkYkkTk Gv;

PkvYkkg Akg¥ Vv@ TkQkmå Hv Uk@YkkPYkkTkk CknOkkvTkv1 Wk@kWk@ ¢kv]Bkv Gv Pkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkk

b^kæUkTkv HkOZkk ^kCk@ @cv Tklcå HvK\kk CknOkkv Uk@YkkPYkkYkkg Gv PkvK\kk H CknOkkv R@vA ¢kPYkkYkkg

Gvå UkkvPkkTkk lÒkAk\km ¢kPYkkTkm bkTYknBk Qk¥Tkv PkvYkTkkv UkoOkrUkOkv l^kAkbk A@mTkv ¢k ¢kPYkk UkOk

Uk@YkkPYkk Qk¥ #kAv Gvå 6å

c^kv Wklc@kPYkkTkv RvcYkkg ¢kPYkWknlüæUk lYkQZkk YkkTZkPkk AZkk Ak@Okv QkkZk Gv Pkv

WkPkk^kPkkg Acv Gv—

1å Hv HkOkPkkv ¢c‘PkTkv CknOkä Ü^Zk Tkv UkZkrZkUkOkvä

Pkv Æ^k HkOkv ¢kPYkTkvä Pkbkn Ykkvc UkkYkv \kZk Bk@vå (êkm Uk| kFkTkbkk@ä Cknå ¢k^kplûk–CkkQkk 80)

22 Mk{krÄíktºk



✽ Wklc@k’Ykv†TæZkçk@w@k’YkekkTkU@kE~YknBk:ú’ bVnúl@P: b^kk’YkTkkv RvcYkk’Yk’^kvTkkSZk^kbZklPú’’7’’

KmAùk—£†TæZkçk@wl@†TæZkYknBkw: Apù’^kk bVnúl@Pkv Wklc@QkrCk|cOkv ^ZkkUpP: bkTk~ Wklc@k’YkkYkoNk’Ykkú’ ¢k’YkekkTkU@kEYknBkkv Hkm^kb^kêUekkTkkçlcXkorPkv Xk^klPú’ PQkkXkoPËk bkÆkbkkw zAù Aù@kvlPú?b^kk’YkTkkv RvcYkk’Yk’^kvTkkSZk^kbZklP ¢k’YkmZk#k@m@Ykv kkclYklP ÉklPU<Pvú’’7’’

✽ Wklc@’Qkv Vnúl@ZkYkOkkv £glæZkRk@vOk lOkZkbkê^kFk¢kvú’lOkZkRvcg ¢¶UkOkg ¢HIk^kbklR YkoNlRlÚ¢kvú’’8’’ –YkkvdkÉkkXkpPv–AnùTRAnùTRkFkkZkr:ú’

£lTÜZk ÿk@k l^kakZkYkkg Wkck@ XkYkv Wklc@kPYk;úúúúúúúú¢kPkYkekkTkl^kYknBk Pkv YkkTkv Rvc lTkHkPYkåúúúú7å

Ë\kkvA 7

¢T^kZkkQkr : (Wklc@k’Ykk) Wklc@kPYkk (£†TæZkçk@w:) £lTÜZk ÿk@kvQkm (bVnúl@P) WkkõkUkRkQkkvrTkv H Ck|cOk A@^kkYkkg Uk| kpûk ckv kkQkm (¢k’YkekkTkU@kE~YknBk:) ¢kPYkekkTkQkm Uk@kE~YknBk–^kglFkPk ckvZk Gv; PkvQkm Pkv (¢k’YkTk: Rvc) UkkvPkkTkk #k@m@Tkv (¢k’Yk’^kvTk ¢SZk^kbZklP) lYkQZkk¢lXkUk|kZkUko krA ¢kPYkkæUk bkYkHv Gvå

KmAk : £lTÜZkkvæUk ÿk@kvQkm ¢QkkrPk~ £lTÜZkkvæUk YknBkQkm Wkck@Tkk UkRkQkkvrTkk Ck|cOkYkkg

@kvAkZkv\kkv ckv kkQkm Pkv Wklc@kPYkk–YkoNkPYkk Gvå Pkv ¢kPYkekkTkQkm Uk@kE~YknBk ¢QkkrPk~ Æ^kb^kæUkTkk

ekkTkQkm WklcXkorPk Gvå Pkv kkv QkZkv\kkv Pkv (Wklc@kPYkk) #kng A@v Gv? UkkvPkkTkk RvcTkv ¢kPYkkæUkv YkkTkv

Gv ¢QkkrPk~ UkkvPkkTkng #k@m@ Hv &cng Gng" ¢v km lYkQZkk YkkTZkPkk A@v Gvå

Xkk^kkQkr : Wklc@kPYkk £lTÜZkkvÿk@k Hv Wkkõk YkosPkA UkRkQkkvr Ck|cOk A@v Gv PkvTkv

Ykkvc^k#kkPk~ UkkvPkkTkk YkkTkv Gvå PkvTkv ¢gR@ ¢kPYkPkû^kTkng Ag¥ UkOk ekkTk TkQkm; PkvQkm Pkv UkkvPkkTkk

#k@m@Tkv H ¢kPYkk bkYkHv Gv–¢QkkrPk~ #k@m@ä YkTk ¢Tkv ^kkOkmTkm l¿Zkk Hv HMTkm l¿Zkk Gv

PkvTkv UkkvPkv A@m #kAv Gv ¢Tkv PkvTkkv UkkvPkv b^kkYkm Gv ¢vYk YkkTkv Gvå

Æ^k lÒkAk\km ekkTkb^kæUk Gvå PkvTkv Wklc@kPYkk ¢ekkTk^k#k HkOkPkkv TkQkm ¢Tkv

Wkkõk £lTÜZkCkkvFk@ UkRkQkkvr Hv YkkÒk ekvZkæUk Gv PkvYkkg £ì–¢lTkìTkm A\UkTkk A@m UkkvPkkTkv

bknBkm–Rn:Bkmä SkTk^kkTk–lTkSkrTkä Wk\k^kkTk–lTkWkr\kä bknæUk–AnæUkä @kHk–@gA ^kCkv@v ckv kkTkng

YkkTkv Gvå

Mk{krÄíktºk 23



l^k#kvak

lYkQZkk ¢lXkUk|kZk^k#k ¢ekkTkm YkkTkv Gv Avä &#k@m@ §PUkTTk Qk^kkQkm Ykk@kv HTYk QkZkkvä

#k@m@Tkkv Tkk#k Qk^kkQkm cng Yk@m H¥#kä #k@m@Tkm §aOk ¢^kbQkk QkPkkg YkTkv Pkk^k ¢k^Zkkvä #k@m@Tkm

XkoBkä Pk@bkä ¢klRæUk ¢^kbQkk QkPkkg YkTkv XkoBk–Pk@bk \kkCkmä #k@m@ AUkk¥ HPkkg cng AUkk¥

CkZkkvä ^kCkv@vå" ¢v @mPkv ¢Æ^kTkm ¢^kbQkkTkv Pkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkm ¢^kbQkk YkkTkv Gvå

&&åååååååå¢kUkTkv ¢kUkæUk HkOkm PkvYkkg Uk@Tkkv ¢g#k UkOk Tk Ykv]^k^kkv PkQkk UkkvPkkTkkv ¢g#k

UkOk Uk@Ykkg Tk Ykv]^k^kkv–¢v kng bkkFkng êkükTk A@Pkkv TkQkmå HvYk ¢TZk lYkQZkkÓlì lTkSkkr@ l^kTkk

UkZkkrZkWknlüQkm HkOkUkOkkYkkg ^kk ^kOkkrlRYkkg ¢cgWknlü Skk@v Gvä PkvYk ¢k UkOk ¢kPYkklêkPk

ekkTkklRYkkg PkQkk #k@m@klêkPk §UkRv#k–§Uk^kkbkklR l¿Zkk¢kvYkkg UkkvPkkUkOkng YkkTkv Gvåååååå

^k]m UkZkkrZkYkkg Æ^k–UknR~Ck\kTkk Uk@bUk@ lTklYkûkQkm ¢TkvA l¿Zkk¢kv QkkZk Gv Pkv bk^kvrTkv Wkv

Ü^ZkkvTkk Ykv]kUkQkm TkmUkÆ YkkTkv Gvä UkOk ¢k Æ^kTkm l¿Zkk Gv PkvYkkg UknR~Ck\k lTklYkûk Gv

PkQkk ¢k UknR~Ck\kTkm l¿Zkk Gv PkvYkkg Æ^k lTklYkûk Gv–¢vYk lXkTTk lXkTTk Xkk^k XkkbkPkkv

TkQkmååååååå""1

&HvTkm YklPk ¢ekkTkQkm YkkvlcPk Gv ¢Tkv Hv Ykkvcä @kCkä ÿvak ¢klR DkOkk Xkk^kkvQkm bklcPk

Gv ¢v kk Æ^k ¢vYk Acv Gv Av ¢k #k@m@klR Wkü PkvYk H SkTk–SkkTZkklR ¢Wkü UknR~Ck\k Ü^Zk

Ykk<g Gvå"2

^k]m #k@m@klR Wkkõk UkRkQkkvrYkkg ¢vAPkkWknlü A@^kkQkm ¢ekkTkmTkv Xk|Yk QkkZk Gv Av @bkä

æUkä CkgSkä bUk#kr ¢Tkv #kWRTkng Hv ekkTk QkkZk Gv Pkv £lTÜZkkvQkm QkkZk Gv PkQkk DkKUkKklRTkng Hv

ekkTk QkkZk Gv Pkv Wkkõk UkRkQkkvrQkm QkkZk Gvä UkOk PkvTkv BkWk@ TkQkm Av Æ^kTkv Hv ekkTk QkkZk

Gv Pkv UkkvPkkTkk ekkTkCknOkæUk §UkkRkTk #kl$PkQkm QkkZk Gvå £lTÜZkkv ¢Tkv DkK–UkKklR UkRkQkkvr Pkkv

HM Gvå PkvTkkQkm ekkTk QkkZk Tklcå Pkv Pkkv ekkTk Qk^kkYkkg lTklYkûkYkkÒk Gvå

¢v @mPkv Wklc@kPYkk UkkvPkkTkk ekkTkkPYkA b^kXkk^kTkv Xko\km #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvrQkm UkkvPkkTkng

¢lbPkP^k YkkTkv Gv ¢QkkrPk~ #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvrYkkg Pkv ¢kPYkWknlü A@v Gvå 7å

1å YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 230å

2å ¢ekkTkQkm YkkvlcPkYklPkä Wkcn Xkk^kbkgZknPk Æ^k Hvä

&&¢k Wkü PkvYk ¢Wkü UknR~Ck\k Ü^Zk Ykk<g"" Pkv Acvå

(êkm bkYkZkbkk@ä Cknå ¢k^kplûk–CkkQkk 23)

24 Mk{krÄíktºk



PÃk ÉklPU<YkkTkkv YkTknaZkklRFkPnCkrlPbkYWk†TSk#k@m@kXkvRvTk ÉklPU<Pv PÇk—

✽ Tk@RvcbQkYkk’YkkTkYkl^kçkTk~ YkTZkPv Tk@Yk~ú’úúúúúúúúlPZk‰Fk lPZkrCkE*bQkg bkn@kE*bQkg bkn@g PQkkú’’8’’

Tkk@Aùg Tkk@AùkE*bQkg Tk b^kZkg PÅ^kPbPQkkú’úúúúúúúú¢TkgPkTkgPSkm#k†‘P: b^kbkg^kv<kvªFk\k†bQklP:ú’’9’’

¢Tkv PkvTkng Uk|lPkUkkRTk A@m YkTknaZkklR FkPknCkrlPk bkgWkgSkm #k@m@XkvRQkm Æ^kXkvRTkng PkvYkkg

Uk|lPkUkkRTk A@v Gvå

Ë\kkvA 8–9

¢T^kZkkQkr : (¢l^kçkTk~) YkoN Wklc@kPYkk (Tk@RvcbQk) YkTknaZkRvcYkkg @cv\kk (¢k’YkkTkg)¢kPYkkTkv (Tk@Yk~) YkTknaZkä (lPZkrE*bQkg) lPkZk‘FkTkk #k@m@Ykkg @cv\kk ¢kPYkkTkv (lPZk‰FkYk~) lPkZk‘Fkä(bkn@kgE*bQkg) Rv kTkk #k@m@Ykkg @cv\kk ¢kPYkkTkv (bkn@g) Rv k (PQkk) ¢Tkvåååååååå

¢T^kZkkQkr : (Tkk@AùkgE*bQkg) Tkk@AmTkk #k@m@Ykkg @cv\kk ¢kPYkkTkv (Tkk@Aùg) Tkk@Am

(YkTZkPv) YkkTkv Gvå (PÅ^kP:) ^kkbPkl^kA @mPkv (b^kZkg) b^kZkg ¢kPYkk (PQkk Tk) Pkv kkv TkQkm–¢QkkrPk~ Pkv YkTknaZkä lPkZk‘Fkä Rv k ¢Tkv Tkk@AmæUk TkQkm; Uk@gPkn ^kkbPkl^kA @mPkv ¢k ¢kPYkk

(¢TkgPkgPSkm#k†‘P) ¢TkgPkkTkgPk ekkTk ¢Tkv ¢TkgPkkTkgPk #kl$Pk (^kmZkr) æUk Gvä (b^kbkg kv<:)b^kkTknXk^kCkYZk Gv–UkkvPkkTkk ¢TknXk^kCkkvFk@ Gv ¢Tkv (¢Fk\k†bQklP:) UkkvPkkTkk b^kæUkYkkg bkRklTkék\k–lbQk@ @cv kk^kk]kv Gvååååååå

✽ bkn@g lÇkR#kUZkkrZkwbPQkkTk@Yk~ú’lPZkrJFk Fk PRE*v b^kg Tkk@AùkE*v Fk Tkk@AùYk~ú’’32–13’’

^kvÅZkl^k<kUl@ÌkkTPkv YkoNbPÆk UnTkbPQkkú’lAùT’^kYkoP‰ b^kbkg kv< PæoUg Ul@AùmsPPYk~ú’’–14’’ —ekkTkkOkr^kv–#knXkFkTækFkkZkr:

Tk@Rvcv lbQkPk ¢kPYkTkv Tk@ YkkTkv Gv YkoNäúúúúúúúúUk#knRvcv lbQkPkTkv Uk#knä bkn@Rvcv lbQkPk bkn@;úúúú8å

Tk@A-PkTkv Tkk@A CkOkvä Uk@YkkQkvr TkQkm ¢vYkäúúúúúúúú¢TkgPk Skm-#kl$PkYkZkmä ¢Fk]æUkä lTkH^kvÛåúúúú9å

Mk{krÄíktºk 25



KmAùk—Tk@bZk Rvckv Tk@Rvc: PÇk lPíPmlP Tk@RvcbQkbPYkk’YkkTkg Tk@g YkTZkPvú’ Aùkvªbkkwú?¢l^kçkTk~ Wklc@k’Ykkú’ lPZk‰FkYkk’YkkTkg YkTZkPvú’ AùQkgXkoPgú? lPZkrCkE*bQkg lP@ËkkYkE*g lPZkrCkE*g PÇklPíPmlP lPZkE*bQkbPgú’ bkn@kE*bQkg ¢k’YkkTkg bkn@g PQkk YkTZkPvú’’8’’ Tkk@AùYkk’YkkTkg YkTZkPvú’ zAùl^kl#kìgú? Tkk@AùkE*bQkgú’ Tk b^kZkg PQkk Tk@klRêU ¢k’Ykk b^kZkg AùYkkvrUklSkYkgP@vOk Tk Xk^klPú’ AùQkgú?PÅ^kP: U@YkkQkrPkv Tk Xk^klPú’ ^Zk^kck@vOk Pn ZkRk Xk^klP PRk Xk^kPnú’ AùYkkvrUklSkApùPk lc Hkm^kbZkYkTknaZkklRUZkkrZkkbPlÆk^kpPkw lTk^kPrYkkTk’^kkP~ Tk UnTk: ^kkbP^kk £’ZkQkr:ú’U@YkkQkrPbPscAùmRp#kkvªbkkl^k’Zkkc¢TkTPkTkTPSkm#k†‘P: SkmËk #k†‘PËk Skm#k†‘P ¢TkTPkTkTPv Skm#k†‘PZkbZkú’ PQkkXkoPkvªbkkwAnùP: Ul@FGv< £’Zkkc–b^kbkg kv<kv lTkéUklSkAùg lc êUg ^kbPnTk:b^kXkk^kkvªlXkSkmZkPvú’ AùYkkr<UkZkv FkkTkTPkTPSkm#k†‘PUl@OkP ¢k’Ykk b^kbkg kvRTkvTkw k ^kv<:ú’PlçU@mPUl@Ok’ZkTknXk^kbZk bkgbkk@k^kbQkkZkkg AùYkkvrUklSklTksYkP’^kkP~ú’ ¢bPn TkkYk PQkk b^kbkg kv<:

26 Mk{krÄíktºk

KmAk : Tk@Tkkv Rvc Pkv Tk@Rvcå PkvYkkg @cv Gv PkvQkm Tk@RvcbQkå Pkv (Tk@Tkk RvcYkkg

@cvTkk@) ¢kPYkkTkv Tk@ YkkTkv Gvå AkvOk Pkv (¢k^kng YkkTkv Gv)? ¢l^kÿkTk–Wklc@kPYkk (¢v kng YkkTkv

Gv); lPkZk‘FkTkv ¢kPYkk YkkTkv Gvä Av kk (lPkZk‘Fk)Tkv? lPkZk‘FkkvTkk #k@m@Ykkg @cvTkk@Tkv–lPkZk‘FkkvTkng

#k@m@ Pkv lPkZk‘Fk#k@m@–PkvYkkg @cv Gv PkvQkm lPkZk‘CkbQk–PkvTkv (¢kPYkk YkkTkv Gv)å Pkv km @mPkv Rv kkvTkk

#k@m@Ykkg @cvTkk@ (¢kPYkk)Tkv Rv k YkkTkv Gvå

Tkk@ATkv ¢kPYkk YkkTkv Gvå Av kk (Tkk@ATkv)? Tkk@AmTkk #k@m@Ykkg @cvTkk@Tkvå ¢kPYkk b^kZkg

Tk@klRæUk TkQkm; AYkkvrUkklSk l^kTkk Pkv b^kZkg QkPkkv TkQkmå Av km @mPkv? Pkû^kPk: ¢vK\kv Uk@YkkQkvr Pkv

(Pkv kkv) TkQkmä UkOk ^Zk^kck@v Pkv ckvZk Pkkv Xk\kv ckvZkå Æ^kTkm YkTknaZkklR UkZkkrZkkv AYkkvrUkklSkQkm

QkZkv\km Gvå Pkv (AYkkvrUkklSk) lTk^kpûk QkPkkg (YkKPkkg) Pkv (UkZkkrZk) lTk^kpûk QkPkm ckv kkQkm ^kkbPk^kYkkg

(Pkv UkZkkrZkkv Æ^kTkm) TkQkm–¢vYk ¢Qkr Gvå

PZkk@v Uk@YkkQkvr Pkv (¢kPYkk) Av kkv Gv? Pkv Acv Gvå Pkv ¢TkgPkkTkgPk Skm#kl$Pk–¢QkkrPk~

¢TkgPkkTkgPk ekkTk ¢Tkv #kl$Pk–^kk]kv Gvå Pkv kkv Pkv Av km @mPkv HkOkm #kAkZk (¢TknXk^km #kAkZk)?

Pkv Acv Gvå Pkv b^kbkg kvÛ Gvå lTk<UkklSkA æUk H ^kbPknTkkv b^kXkk^k Acv kkZk Gvå AYkkrlRTkkv l^kTkk#k

QkPkkgä ¢TkgPkkTkgPk ekkTk–#kl$PkæUkv Ukl@OkPk ¢kPYkk b^kbkg kvRTkQkm H ^kvRm #kAkZk Gvå bkgbkk@–¢^kbQkkYkkg Pkv AYkkvrUkklSkQkm lTksYkPk (lTkYkkrZkv\kkv) ckv kkQkm PkvTkkQkm l^kUk@mPk Ukl@OklPkTkkv ¢TknXk^k

QkkZk Gvå

Pkv kkv b^kbkg kvÛ (¢kPYkk) Xk\kv ckvä UkOk Pkv AvK\kkv Ak\k? bk^krRk Pkkv Tklc ckvZkä Ak@Ok

Av UkkG]Qkm PkvTkk æUkTkkv Tkk#k QkkZk Gvå (¢k^km #kgAkTkkv Ukl@ck@ A@Pkkg) Acv Gv Av–PkvTkm



lAùZk’Aùk\kYkbkkw Tk Pn bk^krRkú’ UËkkP~ PæoUl^kTkk#kklR’Zkkc–¢Fk\k†bQklP: ¢TkgPkgPSkm#k†‘P-b^kXkk^kvTkkFk\kk†bQklPZkrbZk bk:ú’ Zkw: UnTkZkkvrCkbkkgBZkwYknr‘Pkw P’ÉkFZknlP@k’YkTkkvªXZknUCkPk PvÉkYkvZkAùYk\kYkkPrOMv TZkkZkAnùYknRFkTæv Fk Ykkvdkl^kFkk@v l^kbP@P: Ék’ZkkBZkkPk:ú’’9’’

Mk{krÄíktºk 27

(¢kPYkkTkm) ¢Fk] lbQklPk Gvä Ak@Ok Av ¢TkgPkkTkgPk Skm#kl$PkTkk b^kXkk^kTkk Ak@Okv Pkv ¢Fk\k

lbQklPk^kk]kv Gvå Hv ZkkvCk ¢Tkv bkkgBZkYkPk^kk]k¢kv¢vä Yknl$PkTkk l^kakZkYkkg ¢kPYkkTkm PkvTkkQkm

(Yknl$PkQkm) Uk|FZknlPkTkkv (UkPkTkTkkv) bkgXk^k YkkTZkkv Gvä PkvTkk bkgWkgSkm (BkgMTkæUkv) Uk|YkvZkAYk\kYkkPkrOM

¢Tkv TZkkZkAnYknRFkTÜYkkg Ykkvdkl^kFkk@–Uk|bkgCkv l^kbPkk@Qkm Acv kkYkkg ¢k^Zkng Gvå

Xkk^kkQkr : Tk@Tkk@AklR Hv UkZkkrZkkvTkv Æ^k Skk@Ok A@v Gv Pkv UkZkkrZkkvæUk ¢ekkTkm UkkvPkkTkv

YkkTkv Gvå ^kkbPk^kYkkg Æ^k Pkv UkZkkrZkkvæUk TkQkmä UkOk Pkv b^kkTknXk^kCkYZkä #kkëkPk ¢Tkv

¢TkgPkkTkgPkekkTk–^kmZkrYkZk Gvå Ykn$Pk–¢^kbQkkYkkg (YkkvdkYkkg) PkvTkm lbQklPk ¢Fk\k Gv; PZkkgQkm

(Yknl$PkQkm) PkvTkng ARm UkOk UkPkTk QkPkng TkQkm–¢QkkrPk~ Æ^k Ykn$Pk QkZkk UkGm ARm V@mQkm bkgbkk@Ykkg

¢k^kPkkv TkQkmå ZkkvCk ¢Tkv bkkgBZkYkPk^kk]kTkm YkkTZkPkk PkvTkkQkm l^kUk@mPk Gvå

l^k#kvak

Wklc@kPYkk Tk@Tkk@AklR UkZkkrZkkvTkv H UkkvPkkTkm bkkFkm ¢^kbQkk YkkTkv Gvå ¢kPYkkTkng

^kkbPkl^kA b^kæUk PkvTkkQkm lXkTTkä AYkkvrUkklSk@lcPkä #knüä FkwPkTZkYkZkä KgAkvPAmOkr ¢vA ekkPkk–Óìk

Gvä ¢XkvÛ Gvä ¢TkgPkekkTk PkQkk ¢TkgPk^kmZkrQkm Zkn$Pk Gv ¢Tkv ¢Fk\klbQklPkæUk Gv–¢k^kng

XkvRekkTk (l^k^kvAekkTk) PkvTkv ckvPkng TkQkmä PkvQkm Pkv bkgbkk@Tkk Uk@ UkRkQkkvrYkkg PkQkk YkTknaZkklR

UkZkkrZkkvYkkg ¢kPYkWknlü A@v Gv–PkvTkv ¢kPYkk YkkTkv Gvå

Æ^k Hv Hv CklPkYkkg HkZk Gv Pkv Pkv CklPkTkv ¢TknæUk HnRkv HnRkv b^kkgCk (^kvak) Skk@Ok

A@v Gvå ¢k b^kkgCk ¢FkvPkTk Gvä HM Gv ¢Tkv dklOkA Gvå Pkv ^kvakTkv Skk@Ok A@Tkk@ Æ^kä PkvTkkQkm

lXkTTkä #kkëkPkä ekkTkb^kæUk FkvPkTk Ü^Zk Gvå ¢ekkTkmTkv UkkvPkkTkk ^kkbPkl^kA b^kæUkTkng XkkTk TkQkmä

PkvQkm Pkv Wkkõk ^kvakTkv H Æ^k YkkTkm Pkv Uk|YkkOkv ^kPkkr k A@v Gvå

&&ååååååå¢YkosPkA Uk|Rv#kkvTkkv UkngH Uk|lbkü ekkTkklR CknOkkvTkkv Skk@A ¢TkklRlTkSkTk ^kbPkn UkkvPkv

(¢kPYkk) Gvä PkQkk YkosPkA UknR~Ck\k Ü^ZkkvTkkv zUkM Uk|lbkü ekkTkklR@lcPk Tk^kmTk H HvTkkv bkgZkkvCk

QkZkkv Gv ¢v kkg #k@m@klR UknR~Ck\k Av Hv UkkvPkkTkkQkm Uk@ Gv–¢v WkTTkvTkk bkgZkkvCkæUk TkkTkk Uk|Ak@Tkk

YkTknaZk–lPkZk‘FkklR UkZkkrZkkv ckvZk Gv Pkv UkZkkrZkkvYkkg ¢k YkoN Æ^k ¢cgWknlü Skk@m @õkkv Gvä

b^kUk@Tkkv XkvR A@m #kAPkkv TkQkmå Hv UkZkkrZk UkkYZkkv ckvZk PkvTkvH UkkvPkkUkOkv YkkTkv Gv; PkQkk ¢v

UkZkkrZkYkkg UkOk Hv ekkTkklR CknOkkv Gv Pkv Pkkv UkkvPkkTkk CknOk Gv ¢Tkv @kCkklRA Gv Pkv UkkvPkkTkv

6



b^kRvcv .^kYkSZk^kbkkZkg Anù^kkrOkkv Wklc@k’Ykk U@Rvcv AùQkgXkoPg Aù@kvPm’Zkkc–

✽ b^kRvcbkRp#kg Rpì~^kk U@RvcYkFkvPTkYk~ú’úúúúúúúúúúúU@k’YkklSklíPg YkoN: U@’^kvTkkSZk^kbZklPú’’10’’

KmAùk—^ZkkUk@–^Zkkck@kAùk@kRmTkk b^kRvcbkRp#kg U@Rvcg Rpì~ kkú’ AùQkgYXkoPgú?U@k’YkTkklSklíPg AùYkr k#kk’b^kmApùPg ¢FkvPTkg FkvPTkvTk bkgCkPgú’ YkoNkv Wklc@k’Ykk U@’^kvTk U@k’Yk’^kvTk¢SZk^kbZklPú’’10’’

28 Mk{krÄíktºk

AYkrlTklYkûkQkm ¢kwUkklSkAXkk^k Gv; ^k]m ^kOkkrlRA Gv Pkv UkkvPkkTkk CknOkkv TkQkm UkOk #k@m@klR

UknR~Ck\kTkk CknOkkv Gv; #k@m@klRYkkg UkOk ^kOkkrlRTkng ^kk Uk@YkkOknTkng Uk\kKk^kng TkkTkk Uk|Ak@æUk QkZkk

A@v Gvå ¢v bk^kr UknR~Ck\kTkm ¢^kbQkk¢kv Gvä Uk@gPkn Pkv bk^krTkv ¢k Æ^k UkkvPkkTkng b^kæUk HkOkv

Gvå PkvTkv b^kXkk^k–Uk@Xkk^kTkkv l^k^kvA Qk¥ #kAPkkv TkQkmå""1 8–9

b^kRvcYkkg ¢k^kkv ¢SZk^kbkkZk A@Tkk@ Wklc@kPYkk Uk@RvcYkkg Av kkv ¢SZk^kbkkZk A@v Gvä

Pkv Acv Gv–

Ë\kkvA 10

¢T^kZkkQkr : (YkoN:) ¢ekkTkm Wklc@kPYkkä (U@Ykk’YkklSklíPg) WkmHkTkk ¢kPYkk bkkQkv

@cv\kk (¢FkvPTkg) ¢FkvPkTk–FkvPkTkk@lcPk (U@Rvcg) WkmHkTkk #k@m@Tkvä (b^kRvcbkRp#kg) UkkvPkkTkk#k@m@ bkYkkTk (Rpì~^kk) Hkv¥Tkv (U@’^kvTk) WkmHkTkk ¢kPYkkæUkv (¢SZk^kbZklP) YkkTkv Gvå

KmAk : ^ZkkUkk@ä ^Zkkck@ (^kkOkmä ^kFkTk) ¢kAk@klR^kMv Uk@RvcTkv UkkvPkkTkk Rvc bkYkkTk

Hkv¥Tkv–Av kkv (Hkv¥Tkv)? AYkr k#kkPk~ WkmHkTkk ¢kPYkkQkm ¢lSklíPk–b^kmApPk ¢FkvPkTk (Uk@Tkk RvcTkv)

FkvPkTkkZkn$Pk Hkv¥Tkv Wklc@kPYkk PkvTkv (RvcTkv) Uk@UkOkkæUk–¢QkkrPk~ Uk@Tkk ¢kPYkkæUkv YkkTkv Gvå

✽ lOkZkRvcbkl@FGg lU†FG¥úOk U@l^kCCkcg UZkÅkvOkú’¢ÃkvZkOkg lU CklcZkg Ikk£Äk£ U@YkXkk^kvOkú’’9’’ YkkvdkÉkkXkpPvä AnùTRAnùTRkFkkZkr:ú’b^k#k@m@lYk^kk†T^kSZk U@kE~CkFZknPFkvPTkYk~ú’U@Ykk’YkkTkYkekkTkm U@WknáZkkªSZk^kbZklPú’’32–15’’ ekkTkkOkr kvä #knXkFkTæ:ú’

1å YkkvdkYkkCkrUk|Ak#kA Cknå ¢k^kplûk–Ukpå 42å

lTkH #k@m@ bkYk RvBkmTkv Uk@Æ^kZkn$Pk #k@m@äúúúúúúúúúúYkkTkv PkvTkv ¢kPkYkkä Wklc@kPkYk YkoN Æ^kåúúúú10å



.^kgl^kSkkSZk^kbkkZkk†’Aùg Xk^km’Zkkc–

✽ b^kU@kSZk^kbkkZkvTk Rvcva^kl^klRPk’YkTkkYk~ú’úúúúúúúúúúú^kPrPv l^kXk|Yk: Ungbkkg UnÇkXkkZkkrlRCkkvFk@:ú’’11’’

KmAùk–l^kXk|Ykkv l^kUZkkrbk: Ungbkkg ^kPrPvú? zAù l^kl#kìkTkkgú? ¢l^klRPk’YkTkkg¢Ul@ekkPk’Ykb^kêUkOkkgú’ AvùTk Apù’^kkªbkkw ^kPrPvú? b^kU@kSZk^kbkkZkvTkú’ ‘^kú? Rvcvaknú’ AùQkYXkoPkv

Mk{krÄíktºk 29

Xkk^kkQkr : ¢ekkTkm Wklc@kPYkkä Hv km @mPkv UkkvPkkTkk #k@m@Tkv UkkvPkkTkkv ¢kPYkk YkkTkv Gv

Pkv km @mPkv WkmHkTkk (ïkm–UknÒk–lYkÒkklRATkk) ¢FkvPkTk #k@m@Tkv PkvYkTkkv (ïkm–UknÒk–lYkÒkklRATkkv

¢kPYkk) YkkTkv Gvå

l^k#kvak

HvYk UkkvPkkTkk #k@m@Tkkv Tkk#k QkPkkgä Wklc@kPYkk UkkvPkkTkkv Tkk#k bkYkHv Gvä PkvYk ïkm–UknÒk–lYkÒkklRTkk #k@m@Tkkv Tkk#k QkPkkg Pkv PkvYkTkk ¢kPYkkTkkv Tkk#k bkYkHv Gvå ¢vYk Pkv UkkvPkkTkk

#k@m@Ykkg ¢kPYkWknlü–¢kPYkA\UkTkk–A@m Rn:Bkm QkkZk Gvä ¢Tkv WkmHk¢kv UkOk #k@m@Tkm

Uk|lPkAo]PkkTkk Ak@Okv Rn:Bkm QkkZk Gv ¢vYk YkkTkv Gvå 10å

¢v kk Uk|Ak@Tkk ¢SZk^kbkkZkQkm #kng QkkZk Gv Pkv Acv Gv—

Ë\kkvA 11

¢T^kZkkQkr : (¢l^klRPk’YkTkkg Ungbkkg) ¢kPYkkTkk b^kæUkQkm ¢ekkTk Ukn<akkvTkvä (Rvcvakn)(b^kU@kSZk^kbkkZkvTk) UkkvPkkTkm ¢Tkv Uk@Tkm ¢kPYkWknlüTkk Ak@Okv (UnÇkXkkZkkrlRCkkvFk@:)UknÒk–ïkm–¢klRATkk l^kakZkYkkg (l^kXk|Yk: ^kPrPv) l^kXk|Yk ^kPkvr Gvå

KmAk : Ukn<akkvTkv l^kXk|Yk ¢QkkrPk~ l^kUkZkkrbk (lYkQZkkekkTk) ^kPkvr Gvå Av kk Ukn<akkvTkv?

¢kPYkkQkm ¢HkOk–¢kPYkb^kæUkTkv Tklc HkOkTkk@k–Ukn<akkvTkvå #kkQkm A@mTkv Pkv (l^kXk|Yk) ^kPkvr Gv?

b^kUk@Tkk ¢SZkbkkZkQkmå (l^kXk|Yk) A>kkg QkkZk Gv? #k@m@kv l^kakvå Av kkv l^kXk|Yk QkkZk Gv? UknÒk–

✽ bkU@HIk^kbkk.Okg Rvcvbkn Zk ¢l^klRR’QkYk¶UkOkgú’bknZkRk@k£rl^kbk. YkOknZkkOkg ^kM~N. Ykkvckvú’’10’’ YkkvdkÉkkXkpPvä AnùTRAnùTRkFkkZkr:ú’

l^kXk|Yk UknÒk-@YkklRCkPk ¢kPYk-¢ekTkv QkkZkåúúúúúúúúúúRvckvYkkg Gv HvcTkv ¢kPkYk-¢SZk^kbkkZkåúúúú11å



l^kXk|Yk:ú? UnÇkXkkZkkrlRCkkvFk@: U@YkkQkrPkvªTkk’YkmZkYkTknUAùk@AùYklU UnÇkXkkZkkrSkTkSkkTZkklRAùYkk’YkmZkYknUAùk@AùgFk YkTZkPvú’ P’bkYUÅkkw bkgPkvakg PlçZkkvCkv Fk YkckbkTPkUYkk’Yk^kSkklRAùg Fk Aù@kvlPú’’11’’

30 Mk{krÄíktºk

XkkZkkrlR l^kakZkA (l^kXk|Yk QkkZk Gvå)–Uk@YkkQkvr (^kkbPk^kYkkg) UknÒkä ïkmä SkTkä SkkTZkklR ¢kPYkmZk

(UkkvPkkTkkg) PkvYkH §UkAk@A Tklc ckv kk GPkkgä Pkv (l^kXk|lYkPk Ukn<ak) PkvYkTkv ¢kPYkmZk PkQkk

§UkAk@A YkkTkv Gvä PkvYkTkm bkgUklûkYkkg (¢kWkkRmYkkg) Pkv bkgPkkvak PkQkk PkvTkk l^kZkkvCkYkkg YkckbkgPkkUk

¢Tkv ¢kPYk^kSkklRA A@v Gvå

Xkk^kkQkr : Hv Ukn<akkvTkv ¢kPYkb^kæUkTkng ZkQkkQkr ekkTk TkQkmä Pkv¢kv UkkvPkkTkk #k@m@Ykkg

UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkm ¢Tkv Uk@Tkk #k@m@Ykkg Uk@Tkk ¢kPYkkTkm A\UkTkk A@mä ïkm–UknÒkklRATkk

l^kakZkYkkg l^kXk|kTPk @cv Gv–¢QkkrPk~ UkkvPkkTkk #k@m@Tkm bkkQkv ïkm–UknÒkklRATkk #k@m@–bkgWkgSkTkv H

UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkkv bkgWkgSk YkkTkv Gvå

Wklc@kPYkk ïkm–UknÒk–lYkÒkklR ¢TkkPYkmZk ¢QkkrPk~ Uk@ ckv kk GPkkg PkvYkTkv ¢kPYkmZk YkkTkv

Gv ¢Tkv UkkvPkkTkv ¢TknUkAk@A ckv kk GPkkg PkvYkTkv §UkAk@A YkkTkm PkvYkTkm @dkkTkkv Uk|ZkPTk A@v Gvä

PkvTkk bkgZkkvCkklRYkkg bknBkm QkkZk Gv ¢Tkv PkvYkTkk l^kZkkvCkklRYkkg YkckbkgPkkUk YkkTkv Gv ¢Tkv ¢kPYk^kSk

UkOk A@v Gvå

l^k#kvak

&&åååååååå#k@m@Tkkv bkgZkkvCk Qk^kk ¢Tkv GoK^kkTkm ¢Ukvdkk¢v HTYk–Yk@Ok ckvZk Gv PkvTkv

UkkvPkkTkkg HTYk–Yk@Ok YkkTkm &&cng ©Uk%Zkkvä cng Yk@m#k"" ¢vYk YkkTkv Gvå ^k]m #k@m@Tkm H

¢Ukvdkk¢v ¢TZk Æ^kkvQkm bkgWkgSk YkkTkv Gvä HvYkAv HvTkkQkm #k@m@ TkmUk%Zkng PkvTkv UkkvPkkTkkg YkkPkk–lUkPkk YkkTkv Gvä #k@m@Tkv @YkkMv PkvTkv UkkvPkkTkm @YkOkm YkkTkv Gvä #k@m@^kMv TkmUk%Zkkg PkvTkv UkkvPkkTkkg

RmA@k–RmA@m YkkTkv Gvä #k@m@Tkv Hv §UkAk@A Gv PkvTkv UkkvPkkTkkv lYkÒk YkkTkv Gv PkQkk #k@m@Tkng

Wko<g A@v PkvTkv UkkvPkkTkkv #kÒkn YkkTkv Gvä £PZkklRæUk PkvTkm YkkTZkPkk ckvZk Gvå DkOkng #kng Acm¢v?

c@Akv¥ Uk|Ak@^kMv UkkvPkkTkv ¢Tkv #k@m@Tkv Pkv ¢vAæUk H YkkTkv Gvååååååå""1

&&åååååååå^k]m HvYk Akv¥ Wkck^k@kv WkvLkv cPkkv PZkkg Akv¥ ¢TZk LvAkOkvQkm YkkOkbkä DkkvMk

¢Tkv SkTkklRA ¢k^km ©PkZkk‘; Pkv bk^krTkv ¢k Wkck^k@kv UkkvPkkTkkg HkOk^kk \kkCZkkvä UkOk ¢v WkSkkg

UkkvPkUkkvPkkTkv ¢kSkmTk ckv kkQkm PkvYkkg Akv¥ ¢k^kvä Akv¥ HkZk ¢Tkv Akv¥ ¢TkvA ¢^kbQkkæUk

Ukl@OkYkv–¢vYk ¢v bk^krTkm Uk@kSkmTk l¿Zkk Qk^kk GPkkg ¢k Wkck^k@kv PkvTkv UkkvPkkTkv ¢kSkmTk HkOkm

Ykck BkvRlBkTTk QkkZk Gvå ¢v Uk|YkkOkv ¢k Æ^k %Zkkg UkZkkrZk (#k@m@) Skk@Ok A@v Gv PZkkg Akv¥

¢TZk LvAkOkvQkm UknÒkä DkkvMk ¢Tkv SkTkklRA ¢k^kmTkv b^kZkg Uk|kUPk QkkZk Gv PkvTkv ¢k Æ^k UkkvPkkTkkg

1å YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA Cknå ¢k^kplûk–Ukpå 83å



.^kgl^kSkl^kXk|kYkkÃk zAù Xk^kPm’Zkkc–

✽ ¢l^k<kbkglekPbPbYkk’bkgbAùk@kv HkkZkPv RpN:ú’úúúúúúúúZkvTk \kkvAùkvªE*Ykv^k b^kg UnTk@¶ZklXkYkTZkPvú’’12’’

KmAùk—PbYkklçXk|YkkR~Wklc@k’YklTk bkgbAùk@kv ^kkbkTkk RpNkvªl^kFk\kkv HkkZkPvú’ lAùÆkkYkkú?¢l^k<kbkglekP: ¢l^k<k bkgekkªbZk bkgHkkPvlP &&Pk@AùklRXZk £PFk~"" ZkvTk bkgbAùk@vOk Apù’^kk\kkvAùkv-ªl^k^kvlAùHkTk:ú’ ¢gCkYkv k Fk #k@m@Ykv kú’ b^kg ¢k’YkkTkgú’ UnTk@lU HkTYkkTP@vªlUú’ ¢lXkYkTZkPvú’’12’’

Mk{krÄíktºk 31

HkOkv Gvä UkOk ¢v Pkkv UkkvPkUkkvPkkTkv ¢kSkmTk Akv¥ ¢k^kvä Akv¥ HkZk PkQkk Akv¥ ¢TkvA ¢^kbQkkæUk

Ukl@OkYkv–¢vYk PkvTkm Uk@kSkmTk l¿Zkk ckvZk Gvä PkvTkv UkkvPkkTkv ¢kSkmTk YkkTkm ¢k Æ^k BkvRlBkTTk

QkkZk Gvå""2 11å

¢v kk Uk|Ak@Tkk l^kXk|YkQkm #kng QkkZk Gv? Pkv Acv Gv :–

Ë\kkvA 12

¢T^kZkkQkr : (PbYkkP~) ¢v l^kXk|YkQkm (¢l^k<kbkglekP:) ¢l^kÛk TkkYkTkkv (bkgbAùk@:)(RpN:) ÓN–YkHWkoPk (HkkZkPv) QkkZk Gvä (ZkvTk) Hv Ak@OkQkm (\kkvAù:) ¢ekkTkm Æ^k (UnTk:¢lU) HTYkkTPk@Ykkg UkOk (¢gCkYk~ .^k) #k@m@Tkv H (b^kg ¢lXkYkTZkPv) ¢kPYkk YkkTkv Gvå

KmAk : Pkv l^kXk|YkQkm Wklc@kPYkkYkkg bkgbAk@ ¢vK\kv ^kkbkTkk ÓN–¢l^kFk\k QkkZk Gvå

AZkk TkkYkTkkv (bkgbAk@)? ¢l^kÛk TkkYkTkkv (bkgbAk@)–¢l^kÛk bkgekk HvTkm Gv Pkv–Hv bkgbAk@Tkv

\kmSkv ¢l^k^kvAm (¢ekkTkm) HTk ¢gCkTkv H ¢vK\kv #k@m@Tkv H V@mQkm UkOkä ¢QkkrPk~ ¢TZk HTYkYkkg

UkOk UkkvPkkTkkv ¢kPYkk YkkTkv Gvå

Xkk^kkQkr : ¢k Æ^kTkv ¢ekkTkHlTkPk ¢l^kÛk bkgbAk@ ¢TkklRAk\kQkm Gvä ïkm–UknÒkklR

Uk@ UkRkQkkvrYkkg ¢kPYkWknlü A@^kkQkm ¢k bkgbAk@ ÓN QkkZk Gv ¢Tkv PkvTkv \kmSkv ¢TZk HTYkYkkg

UkOk Æ^k #k@m@Tkv H ¢kPYkk YkkTkv Gvå

✽ lYkFGkOkkOkvbkn @¢kv lYkFGkXkk^kvOk Xkkl^k¢kv bkgPkvú’YkkvckvRZkvOk UnOk@l^k ¢gCkg bkgYYkOOk. YkOkn¢kvú’’11’’ —YkkvdkÉkkXkpPvä AnùTRAnùTRkFkkZkr:ú’

2å YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kAä Cknå ¢k^kplûk–Ukpå 52å

¢k Xk|YkQkm ¢ekkTkYkZk ÓN HkYkv bkgbAk@;úúúúúúúúúú¢TZk Xk^kv UkOk RvcTkv ¢kPYkk CkOkv CkYkk@åúúúú12å



.^kYklXkYkTZkYkkTkËkkbkkw zAù Aù@kvPm’Zkkc—

Rvcv b^kWknlá@k’YkkTkg ZknTk‘’ZkvPvTk lTkËkZkkP~ú’úúúúúúúúúúúb^kk’YkTZkv^kk’YkSkmbPbYkklçZkkvHkZklP RvlcTkgú’’13’’

KmAùk–Rvcv b^kWknlá’YkWknlá@kWkrlc@k’Ykk zAù Aù@kvlPú? ¢k’YkkTkg ZknTk†‘P bkYWkág Aù@kvlP

32 Mk{krÄíktºk

¢TkklR ¢ekkTkPkkTkk Ak@Okv ¢k Æ^kTkv Hv UkZkkrZk (#k@m@) Uk|kUPk QkkZk Gv PkvTkv Pkv

UkkvPkkTkkv ¢kPYkk bkYkÆ \kv Gv ¢Tkv PkvTkkv ¢k^kkv ¢ekkTkkPYkA bkgbAk@ HTYk–HTYkkTPk@kvYkkg UkOk

WkTZkkv @cv kkQkm Pkv ÓN QkPkkv HkZk Gvå HvYk @bbkmTkk Dkbkk@kQkm Ao kkTkk UkPQk@Ykkg AkUkkv ^kSkn

Tkv ^kSkn ªMkv UkMPkkv HkZk Gvä PkvYk ¢l^kÛkTkk bkgbAk@kv UkOk ¢ekkTkm Æ^kYkkg ^kSkn Tkv ^kSkn ªMk

©Pk@Pkk HkZk Gvå

¢l^kÛkTkk bkgbAk@kvQkm Uk|v@k¥ ¢k Æ^k #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvr l^kakv ¢kPYkWknlü A@v Gvå

UkkvPkkTkv Uk@Tkkv APkkr–Xkkv$Pkk YkkTkv Gvä Uk@ Uk|PZkv ¢cgAk@–YkYkAk@ Wknlü Tkv ¢vAPkkWknlü A@v Gvå

¢k Ak@OkQkm PkvTkv @kCk–ÿvak QkkZk Gv ¢Tkv @kCk–ÿvakQkm PkvTkng bkgbkk@–Fk¿ Fkk\kn H @cv Gvå 12å

¢v km @mPkv YkkTkmTkv Pkv #kng A@v Gv? Pkv Acv Gv :–

Ë\kkvA 13

¢T^kZkkQkr : (Rvcv b^kWknlá:) #k@m@Ykkg ¢kPYkWknlü A@Tkk@ Wklc@kPYkk (lTkËkZkkP~)lTkékZkQkm (¢k’YkkTkg) UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv (.PvTk) PkvTkm bkkQkv–#k@m@Tkm bkkQkv (ZknTk†‘P) HkvMv Gv–bkgWkgSk A@v Gvä ¢QkkrPk~ WkgTkvTkv ¢vAæUk YkkTkv Gvä Uk@gPkn (b^kk’YklTk .^k ¢k’YkSkm:) UkkvPkkTkk

¢kPYkkYkkg H ¢kPYkWknlü A@Tkk@ ¢gPk@kPYkk (RvlcTkg) UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv (PbYkkP~) PkvTkkQkm–#k@m@Qkm (l^kZkkvHkZklP) UkpQkA~–¢\kCk A@v Gvå

KmAk : #k@m@Ykkg 1b^kWknlü–¢kPYkWknlü A@Tkk@ Wklc@kPYkk #kng A@v Gv? Pkv (UkkvPkkTkk)

1å UkkKOk–HwTk XkgMk@Tkm Uk|Pk ¢kSkk@v &bkYkklSk#kPkA"Tkm KmAkTkk ¢Tkn kkRYkkg êkmZknPk YklOk\kk\k TkXknXkk¥

lÒk^kvRm¢v TkmFkv Uk|YkkOkv \kBZkng Gv :—&&Wklc@kPYkkTkv RvcTkv l^kakv H ¢kPYkWknlü Gvä Tkv Pkv ¢kPYkkTkv Uk@YkkTkgR Tk UkkYk^kk RvPkkgä RvcYkkg H WkkgSkm

@kBkv Gvä ¢QkkrPk~ RmDkr bkgbkk@PkkUkYkkg UkkMv Gvåååååå""

RvcWknlü HTk ¢kPYkTkv A@v RvcbkgZkn$Pkäúúúúúúúúúú¢kPYkWknlü HTk ¢kPYkTkv PkTkQkm A@v l^kYkn$Pkåúúúú13å



RmSkrbkgbkkl@Okg Aù@kvPm’ZkQkr:ú’ AvùTkú? .PvTk RvcvTkú’ lTkËkZkkP~ U@YkkQkvrTkú’ b^kk’YkTZkv k Hkm^kb^kêUv .^k¢k’YkSkm@TP@k’Ykkú’ lTkËkZkklçZkkvHkZklP ¢bkYWkág Aù@kvlP RvlcTkgú’’13’’

Mk{krÄíktºk 33

¢kPYkkTkv (#k@m@ bkkQkv) HkvMv Gv–(PkvTkm bkkQkv) bkgWkgSk A@v Gv; PkvTkv RmDkr bkgbkk@m A@v Gv–¢v kkv ¢Qkr Gvå AkvTkm bkkQkv (HkvMv Gv)? lTkékZkQkm ¢vK\kv Tkœm Pkv #k@m@ bkkQkv (HkvMv Gv);

UkOk ¢kPYkkYkkg H ¢vK\kv Æ^kb^kæUkYkkg H ¢kPYkWknlü^kk]kv ¢gPk@kPYkk lTkékZkQkm PkvTkv

(¢kPYkkTkv) PkvTkkQkm (#k@m@Qkm) UkpQkA~ (¢\kCk) A@v Gv–(#k@m@ bkkQkv) ¢bkgWkgSk A@v Gvå

Xkk^kkQkr : ¢ekkTkm Wklc@kPYkk UkkvPkkTkk #k@m@Ykkg b^k-Wknlü-¢kPYkWknlü A@v Gv ¢QkkrPk~

#k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkv ¢vAæUk YkkTkv Gvä %Zkk@v ekkTkm ¢gPk@kPYkk UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv #k@m@Qkm

lXkTTk bkYkHv Gvå

&&åååååååå¢k Æ^k ¢v #k@m@Tkv UkkvPkkTkng ¢gCk HkOkm UkkvPkkTkv ¢Tkv #k@m@Tkv ¢vAæUk YkkTkv

Gvä UkOk #k@m@ Pkkv AYkkvrRZk ¢kSkmTk Akv¥ ^kv]k Ap#k QkkZkä Akv¥ ^kv]k bQko\k QkkZkä Akv¥ ^kv]k

Tkì QkkZk ¢Tkv Akv¥ ^kv]k Tk^kmTk ©UkHvä £PZkklR Fkl@Òk QkkZk Gvå ¢v Uk|YkkOkv PkvTkm Uk@kSkmTk

l¿Zkk Qk^kk GPkkg ¢k Æ^k PkvTkv UkkvPkkTkv ¢kSkmTk HkOkm Ykck BkvRlBkTTk QkkZk Gvååååå""1

RvckSZkkbkQkm lYkQZkkÓlì Wklc@kPYkk #k@m@Tkv H ¢kPYkk YkkTkPkkv ckv kkQkm PkvTkv Tk^kkg Tk^kkg

#k@m@kvTkkv bkgWkgSk QkPkkv @cv Gv ¢Tkv PkvQkm Pkv ¢TkgPkAk\k bknSkm ¢k CkcTk bkgbkk@^kTkYkkg XkKAPkkv

V@v Gv PkQkk bkgbkk@Tkk Pkm^k| PkkUkQkm bkRk Wk]Pkkv @cv Gvå

¢TPk@kPYkkTkv #k@m@klRYkkg ¢kPYkWknlü (YkYkP^kWknlü) ckvPkm TkQkm; UkOk PkvTkv UkkvPkkTkk

ekkTkR#krTkb^kæUk ¢kPYkkYkkg H ¢kPYkWknlü ckvZk Gv; PkvQkm Pkv #k@m@Tkvä UkkvPkkTkk FkwPkTZkb^kæUkQkm

lXkTTkä UknR~Ck\kTkkv zUkM bkYkHv Gvå XkvR–ekkTkTkk Wk]v Pkv SZkkTkÿk@k–b^kæUk\kmTkPkk ÿk@k UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkv #k@m@klRTkk WkgSkTkQkm bk^krQkk UkpQkA~ A@v Gv ¢Tkv bkRkTkv YkkKv Ykn$Pk Qk¥ HkZk Gvå

¢k^km @mPkv ÓlìVv@Tkv \kmSkv Wklc@kPYkk Uk@ bkkQkv ¢vAP^kWknlü A@m bkgbkk@Ykkg @BkMv Gvä

%Zkk@v ¢gPk@kPYkk Uk@ bkkQkvTkkv bkgWkgSk PkkvMm PkQkk b^k bkkQkv bkgWkgSk HkvMm ¢gPkv bkgbkk@Tkk Rn:BkkvQkm

bk^krQkk Ykn$Pk QkkZk Gvå

¢TkklR Ak\kQkm #k@m@Tkv ¢kPYkk YkkTk^kkTkm Xko\k Æ^kv UkkvPkv H UkkvPkkTkm ¢ekkTkPkkQkm

A@m Gv ¢Tkv ¢kPYkekkTk ^kMv Pkv H UkkvPkkTkm Xko\k bknSkk@m #kAv Gvå

&#k@m@klRYkkg ¢kPYkWknlüæUk l^kXk|YkQkm §PUkTTk QkZkv\kng Rn:Bk ¢kPYkekkTkQkm H #kkTPk QkkZk

Gv"2 13å

1å YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kAä Cknå ¢k^kplûk–Ukpå 52 2å Hn¢kv : &bkYkklSkPkgÒk"–è\kkvA 41å



Rvcva^kk’YkkTkg ZkkvHkZkPËk Wklc@k’YkTkkv Rns^k\klbkPkvUR#krTkUo krAùYkkFkkZkkvrªTkn#kZkg Anù^krÆkkc—

Rvcva^kk’YklSkZkk HkkPk: UnÇkXkkZkkrlRAù\UTkk:ú’úúúúúúúúúúúbkYUlÅkYkk’YkTkbPklXk YkrTZkPv ck cPg HkCkP~ú’’14’’

KmAùk–HkkPk: Ék^kpÅkk:ú’ Aùk:ú? UnÇkXkkZkkrlRAù\UTkk:ú’ ‘^kú? Rvcvaknú’ AùZkkú? ¢k’YklSkZkkú’‘^k ¢k’YkSkm:ú? Rvcva^kv kú’ ¢ZkYkQkr:–UnÇkklRRvcg Hkm^k’^kvTk ÉklPU<YkkTkbZk Yk’UnÇkkv XkkZkvrlPAù\UTkkl^kAù\Uk HkkZkTPvú’ PklXk#FkkTkk’YkTkmZkklXk@TknUAùkl@OkmlXk#Fk bkYUzÅk UnÇkXkkZkkrlRl^kXko’ZklP#kZkg ¢k’YkkTkkvYkTZkPv HkCkP~AùPpr ck cPg Tkìg b^kb^kêU–Ul@ekkTkkR~ WklcXkorPg HkCkP~ Wklc@k’Ykk ÉkklOkCkOk:ú’’14’’

34 Mk{krÄíktºk

#k@m@kvYkkg ¢kPYkkTkkv bkgWkgSk HkvMTkk@ Wklc@kPYkkTkk lTkTRTkmZk ^ZkkUkk@Tkv WkPkk^kmTkv

¢kFkkZkr BkvR Uk|CkK A@Pkkg Acv Gv :–

Ë\kkvA 14

¢T^kZkkQkr : (Rvcvakn) #k@m@kvYkkg (¢k’YklSkZkk) ¢kPYkWknlüTkk Ak@Okv (UnÇkXkkZkkrlR-Aù\UTkk: HkkPk:) Ykk@kv UknÒkä Ykk@m ïkmä £PZkklR A\UkTkk¢kv §PUkTTk QkkZk Gvå (ck) BkvR Gv

Av (HkCkP~) Wklc@kPYk–b^kæUk Uk|klOkCkOk (PklXk:) ¢v A\UkTkk¢kvTkk Ak@Okv (bkYUlÅkYk~) ïkm–UknÒkklRTkm bkYkplüTkv (¢k’YkTk:) UkkvPkkTkm bkYkplü (YkTZkPv) YkkTkv Gvå ¢v km @mPkv ¢k HCkPk~ (cPg)cOkk¥ @õk‹g Gvå

KmAk : §PUkTTk Qk¥–Uk| kPkmrå #kng (Uk| kPkmr)? UknÒk–ïkm ¢klR bkgWkgSkm A\UkTkk¢kvå #kkTkv

l^kakv? #k@m@kv l^kakvå AZkk Ak@Okv? ¢kPYkWknlüTkk Ak@Okvå #kkYkkg ¢kPYkWknlü? #k@m@kvYkkg Hå

¢Qkr ¢v Gv Av–UknÒk ^kCkv@vTkk RvcTkv Æ^kæUkv YkkTkTkk@Tkvä &Ykk@kv UknÒkä ïkm–¢v km A\UkTkk¢kv–l^kA\Ukkv QkkZk Gvå ¢TkkPYkæUk ¢Tkv ¢TknUkAk@A ¢v km Pkv A\UkTkk¢kvQkm UknÒk–XkkZkkrlRæUk

l^kXkolPkTkk ¢lPk#kZk b^kæUk bkgUklûkTkv HCkPk~ UkkvPkkTkm YkkTkv Gvå ¢@v! b^kb^kæUkTkk Ukl@ekkTkQkm

WklcXkorPk (@lcPk) Wklc@kPYkkæUk HCkPk~–Uk|klOkCkOk–cOkk¥ @õk‹g Gvå

Xkk^kkQkr : RvcYkkg ¢kPYkWknlüTkk Ak@Okv ¢kPYkb^kæUkTkk ekkTkQkm @lcPk Wklc@kPYkk¢kvä

ïkm–UknÒkklR bkgWkgSkkvYkkg Ykk@kUkOkkTkm A\UkTkk¢kv A@v Gv ¢Tkv PkvYkTkm bkYkplüTkv UkkvPkkTkm bkYkplü

YkkTkv Gvå ¢kYk ¢k HCkPk~ cOkk¥ @õk‹g Gv–¢v BkvRTkm ^kkPk Gvå

Rvcv ¢kPkYkWknlüQkm bknPk-Rk@k A\UkkZk;úúúúúúúúúúPkv bkkw lTkH bkgUkPk CkOkmä ck! ¢k HCkPk cOkkZkåúúúú14å



£RkTkmYkn‘PYkQkrYknUbkgî’Zkk’YkTZkTP@k’YkTkkvªTknÉk^kv#kg R#krZkÆkkc—

Yko\kg bkgbkk@Rn:BkbZk Rvc .^kk’YkSkmbPP:ú’úúúúúúúúúúú’Zk‘’^kwTkkg Ékl^k#kvRTPWkrlc@^ZkkUpPv†TæZk:ú’’15’’

Mk{krÄíktºk 35

%ZkkgbknSkm Æ^kTkv #k@m@Ykkg ¢kPYkWknlü @cv Gv PZkkgbknSkm PkvTkv UkkvPkkTkk lTk@kAn\k

lTkHkTkTR@bkTkkv b^kkR ¢k^kPkkv TkQkm ¢Tkv UkkvPkkTkm ¢TkgPkFkPknìZkæUk bkYUklûkQkm ¢ekkPk @cv

Gvå Pkv ïkm–UknÒk–SkTk–SkkTZkklR Wkkõk bkYUklûk¢kvTkv UkkvPkkTkm YkkTkm PkvTkk bkgZkkvCk–l^kZkkvCkYkkg

cakr–l^kakkR A@v Gvå PkvTkk V\kb^kæUk PkvTkng bkgbkk@–Ukl@Xk|YkOk Fkk\kn @cv Gvå PkvQkm ¢kFkkZkr BkvR

R#kkr kPkkg Acv Gv Avä &&ckZk! ¢k HCkPk~ YkkZkn‘ CkZkng! LCkk¥ CkZkng! PkvTkv UkkvPkkTkng Akg¥ UkOk

XkkTk @õk‹g Tklc!""

l^k#kvak

&&åååååååå^k]m Akv¥ ^kBkPkv Akv¥ Uk|Ak@v UkkvPkkTkm £FGkTknbkk@ Ukl@OkYkPkk Hkv¥ ¢k Æ^k

¢v #k@m@–UknÒkklRAYkkg ¢cgAk@–YkYkAk@ A@v Gv ¢Tkv ¢v H WknlüQkm PkvTkv §UkHk^k^kkTkmä

^kSkk@^kkTkm PkQkk @dkk A@^kkTkm zFkPkk^kMv lTk@gPk@ ^ZkkAn] @cv Gvä TkkTkk Uk|Ak@Tkkg Rn:Bk ^kvLmTkv

UkOk PkvYkTkng Xk\kng £FGv Gvåååååå""1

&&ååååååålYkQZkkR#krTk ^kMv ¢k Æ^k Akv¥ ^kv]k Wkkõk bkkYkCk|mTkkv bkgZkkvCk QkPkkg PkvTkv UkOk

UkkvPkkTkm YkkTkv Gvä UknÒkä ïkmä SkTkä SkkTZkä ckQkmä DkkvMkä YkglR@ (YkAkTk) ¢Tkv TkkvA@–FkkA@klR

Hv UkkvPkkTkkQkm Uk|PZkdk lXkTTk Gvå bkRkAk] UkkvPkkTkv ¢kSkmTk TkQkm–¢vYk UkkvPkkTkv HOkkZk Pkkv UkOk

PkvYkkg YkYkAk@2 A@v Gvä UknÒkklRAYkkg &&¢k Gv Pkv cng H Gng""—¢v km UkOk Akv¥ ^kv]k Xk|YkWknlü

QkkZk Gvå lYkQZkkR#krTkQkm #k@m@klRATkng b^kæUk UkOk ¢TZkQkk H Xkkbkv Gvååååååå""3 14å

c^kv Acv\kk ¢QkrTkkv §Ukbkgck@ A@mTkv ¢kPYkkYkkg ¢TPk@kPYkkTkkv ¢TknUk| kv#k R#kkr kPkkg Acv

Gv :—


2å ^kUnCkprcg SkTkg Rk@k: UnÇkk lYkÇkklOk #kÇk^k:ú’bk^krQkkTZkb^kXkk^kklTk YkoN: b^kklTk ÉkU<Pvú’’8’’ (£ìkvURv#k)


Xk^kRn:BkkvTkng Yko] Gv RvckPkYkSkm Hvc;úúúúúúúúúúGkvMmä <üvlTÜZk WkTkmä ¢gPk@Ykkgcm Uk| kv#kåúúúú15å

7



KmAùk—Yko\kg Aùk@Okgú’ AùbZkú? bkgbkk@Rn:BkbZkú’ Aùkªbkkwú? Rvc.^kk’YkSkm:ú’ Rvc: AùkZk: bk.^kk’Yk £lP Skm:ú’ ZkP .^kg PPbPbYkk’Aùk@OkkP~ú’ .Tkkg Rvc.^kk’YkWknzá ’Zk‘’^kk ¢TP: Ékl^k#kvP~¢k’YklTk ¢k’YkWknzá AnùZkkrP~ ¢TP@k’Ykk Xk^kvlR’ZkQkr:ú’ AùQkg XkoP: bkTk~ú? Wklc@^ZkkUpPv†TæZk:WklcWkkròl^kakZkvakn ¢^ZkkUpPkTZkÉk^kpÅkkTkm†TæZkklOk ZkbZkú’’15’’

36 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 15

¢T^kZkkQkr : (Rvcv) #k@m@Ykkg (¢k’YkSkm: .^k) ¢kPYkWknlü ckv km Pkv H

(bkgbkk@Rn:BkbZk) bkgbkk@Tkk Rn:BkTkng (Yko\kg) Ak@Ok Gv (PP:) PkvQkm (.Tkkg) PkvTkv–#k@m@Ykkg

¢kPYkWknlüTkv–(’Zk‘’^kk) GkvMmTkv PkQkk (Wklc: ¢^ZkkUpPv†TæZk:) Wkkõk l^kakZkkvYkkg £lTÜZkkvTkm

Uk| kplûkTkv @kvAmTkv (¢TP:) ¢gPk@gCkYkkg–¢kPYkkYkkg (Ékl^k#kvP~) Uk| kv#k A@^kkvå

KmAk : Yko\k ¢vK\kv Ak@Okä AkvTkng? bkgbkk@Rn:BkTkng Pkv (Ak@Ok) AZkng? RvcYkkg H

¢kPYkWknlü ¢QkkrPk~ Rvc–AkZk Pkv H ¢kPYkk ¢v km Wknlü (YkkTZkPkk) Pkvå Pkv Ak@OkTkv \kmSkv PkvTkkvä

¢vK\kv RvcYkkg H ¢kPYkWknlüTkkvä PZkkCk A@mTkv ¢gPk@Ykkg Uk| kv#k A@^kkv–¢kPYkkYkkg ¢kPYkWknlü

A@^km–¢gPk@kPYkk Qk^kng–¢v kkv ¢Qkr Gvå Av kkv Qk¥Tkv? WkkõkYkkg ¢^ZkkUkpPk £lTÜZkkv kk]kv Qk¥Tkv–¢QkkrPk~ Wkkõk l^kakZkkvYkkg HvTkm £lTÜZkkv ¢^ZkkUkpPk ¢vK\kv ¢Uk| kpûk Qk¥ Gv (@kvAk¥ Ck¥ Gv–¢KAm Ck¥ Gv) Pkv kkv Qk¥Tkvå

Xkk^kkQkr : #k@m@Ykkg ¢kPYkWknlü Qk^km ¢v H bkgbkk@Tkng Yko] (¢vA H bkkFkng) Ak@Ok

Gvä YkkKv PkvTkv GkvMmTkv PkQkk £lTÜZkkvTkm Wkkõk l^kakZkkvYkkg QkPkm Uk| kplûkTkv @kvAmTkv ¢kPYkkYkkg Uk| kv#k

A@^kkvä ¢QkkrPk~ Uk@ Pk@VQkm cLmTkv b^kbkTYknBk Qk^kngå

bkgbkk@Ykkg HvK\kkg Rn:Bk Gv Pkv WkSkk #k@m@Ykkg ¢vAPkkWknlüTkk Ak@Okv H ckvZk Gvå %Zkkg

bknSkm Æ^kTkv Wkkõk UkRkQkkvrYkkg ¢kPYkWknlü @cv Gv PZkkgbknSkm ¢kPYkkTkm bkkQkv #k@m@Tkkv bkgWkgSk @õkk

A@v Gv ¢Tkv PkvQkm PkvTkv bkgbkk@Ykkg Dkkv@ Rn:Bk XkkvCk^k^kkg UkMv Gvå

%Zkk@v Æ^kTkv #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvr Pk@VTkkv YkYkP^kXkk^k GoKm HkZk Gv PZkk@v PkvTkv Wkkõk

UkRkQkkvrYkkg ¢cgAk@–YkYkAk@Wknlü ckvPkm TkQkmå Pkv Uk@Qkm YknBk YkkvMm b^kbkTYknBk N]v Gv ¢Tkv

¢klPYkA ¢kTkgR ¢TknXk^kv Gv; PkvQkm Ck|TQkAk@v bkYkbPk Rn:BkkvTkng Yko] Ak@Ok Hv #k@m@Ykkg

¢kPYkWknlü Gv PkvTkkv PZkkCk A@mä ¢TPk@kPYkk Qk^kkTkm Æ^kTkv Uk|v@Okk A@m Gvä HvQkm Pkv Dkkv@

bkkgbkkl@A Rn:BkkvQkm GnKAk@kv UkkYkm bkkFkk lTk@kAn\k bknBkTkm Uk|klUPk A@vå



¢TP@k’Ykk ¢k’YkTZkk’YkWknlá Anù^kkrOkkvª\kWSk\kkXkk’bkgPnì ¢k’YkmZkkg Wklc@k’Ykk^kbQkkYkTknbYkp’Zkl^kakkRg Anù^krÆkkc—

Mk{krÄíktºk 37

l^k#kvak

&&åååååå¢k Æ^kTkv UkZkkrZkYkkg ¢cgWknlü QkkZk Gvä PkvQkm Pkv UkkvPkkTkv ¢Tkv #k@m@Tkv ¢vAæUk

HkOkm Uk| kPkvr Gvå ¢k #k@m@Ykkg UkkvPkkTkv <Fkv ¢v km £ì ¢^kbQkk QkkZk Gv PkvYkkg @kCk A@v Gv

PkQkk UkkvPkkTkv ¢Ok<FkPkm ¢v km ¢lTkì ¢^kbQkkYkkg ÿvak A@v Gvå #k@m@Tkm £ì ¢^kbQkkTkk

Ak@OkXkoPk Wkkõk UkRkQkkvrYkkg @kCk A@v Gv PkQkk PkvTkk DkkPkA UkRkQkkvrYkkg ÿvak A@v GvååååååAkv¥ Wkkõk

UkRkQkr #k@m@Tkm ¢^kbQkkTkk Ak@OkæUk TkQkmä GPkkg PkvYkkg UkOk Pkv @kCkÿvak A@v Gvå""1

&&UkkvPkkTkkv b^kXkk^k Pkkv Óìk–ekkPkk Gvå c^kv UkkvPkv Av k] RvBk^kk^kk]kv HkOk^kk^kk]kv Pkkv

@cvPkkv TkQkmä UkOk Hv Hv UkRkQkkvrTkv Pkv RvBkv–HkOkv Gv PkvYkkg £ì–¢lTkìUkOkng YkkTkv Gv ¢Tkv PkvQkm

@kCkmÿvakm QkkZk Gvå Akv¥Tkk bkR~Xkk^kTkv PkQkk Akv¥Tkk ¢Xkk^kTkv £FGv Gvä UkOk PkvTkkv bkR~Xkk^k

Av ¢Xkk^k ¢k Æ^kTkkv AZkkvr QkPkkv H TkQkmä Ak@Ok Av Akv¥ Ü^Zk Akv¥ ¢TZk Ü^ZkTkkv APkkr Gv

H Tklcä2 UkOk bk^kr Ü^Zkkv UkkvPkUkkvPkkTkk b^kXkk^kæUk Ukl@OkYkv Gv; YkkÒk ¢k Æ^k ^ZkQkr

AakkZkXkk^k A@m ^ZkkAn] QkkZk Gvå

^k]m ARklFkPk~ UkkvPkv £FGv PkvYk H UkRkQkr Ukl@OkYkv Pkkv UkOk Pkv UkkvPkkTkkv Ukl@OkYkk^Zkkv

Pkkv Ukl@OkYZkkv TkQkmä UkOk HvYk Fkk\kPkk CkkMkTkv SkAv\km Wkk]A ¢vYk YkkTkv Avä &&¢k CkkMkTkv

cng Fk\kk^kng Gng""–¢v Uk|YkkOkv Pkv ¢bkPZk YkkTkv Gvå3åååååååå

YkkKv #k@m@klR Ykk@kg Gv ¢Tkv PkvTkm l¿Zkk cng A@m #kAng Gng ¢v km #k@m@Ykkg ¢kPYkWknlü

Pkv ¢ekkTkFkvPkTkk Gvå PkvTkkv PZkkCk A@m &¢kPYkk ¢v H Ykk@kv Gv"—¢v km ¢kPYkkYkkg

¢kPYkWknlüæUk ekkZkAb^kXkk^kTkng ¢^k\kgWkTk A@m ¢gPk@kPYkk Qk^kkä ¢kFkkZkvr ¢ekkTkm Æ^kTkv

§UkRv#k AZkkvr Gvå 15å

¢gPk@kPYkk ¢kPYkkYkkg ¢kPYkWknlü A@Pkkvä ¢\kWSk (Uko kvr Tklc Uk|kUPk QkZkv\kk ¢v kk)

\kkXkQkm bkgPkkvak UkkYkmä UkkvPkkTkm Wklc@kPYkk^kbQkkTkng bYk@Ok A@mTkv l^kakkR (BkvR) A@v Gvå Pkv

Acv Gv :—

1å YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kAä Cknå ¢k^kplûk–Ukpå 92

2å Akv Ü^Zk WkmHk Ü^ZkTkv §PUkkR Tklc CknOkTkkv A@vä

PkvQkm WkSkkgZkv Ü^Zk lTkH b^kXkk^kQkm ©UkHv Bk@vå (êkm bkYkZkbkk@–Cknå ¢k^kplûkä CkkQkk 372)




YkÅk#FZkn’^kv†TæZkçk@w: UlPPkv l^kakZkva^kcYk~ú’úúúúúúúúúúúPkTk~ ÉkU<kªclYklP Ykk Un@k ^kvR Tk PÅ^kP:ú’’16’’

KmAùk—YkÅk ¢k’Ykb^kêUkP~ú’ FZkn’^kk ^Zkk^kp’Zkú’ ¢cg UlPP: ¢’Zkkbk‘’Zkk Ék^kpÅk:ú’ ‘^kú?l^kakZkvaknú’ Awù: Apù’^kkú? £†TæZkçk@w: £†TæZkYknBkw:ú’ PPbPkTk~ l^kakZkkTk~ ÉkU< YkYkkvUAùk@Aùk .Pv£’ZklPCkpòkTknbkp’Zkú’ Ykkg ¢k’YkkTkgú’ Tk ^kvR Tk ekkP^kkTk~ú’ AùQkgú? ¢clYk’Zkn\\kvBkvTk ¢cYkv kkcg Tk#k@m@klRAùlYk’Zkv kg PÅ^kPkv Tk ekkP^kklTk’ZkQkr:ú’ AùRkú? Un@k Uo k‰ ¢TkklRAùk\kvú’’16’’

38 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 16

¢T^kZkkQkr : (¢cg) cng (Un@k) ¢TkklRAk\kQkm (YkÅk:) ¢kPYkb^kæUkQkm (FZkn’^kk) FZknPkQk¥Tkv (£†TæZkçk@v:) £lTÜZkkvÿk@k (l^kakZkvakn) l^kakZkkvYkkg (UlPP:) UklPkPk QkZkkvä (PP:) PkvQkm(PkTk~) Pkv l^kakZkkvTkv (ÉkU<) Uk|kUPk A@m (PÅ^kP:) ^kkbPk^kYkkg (Ykkg) YkTkv–UkkvPkkTkv (¢cg £lPTk ^kvR) cng Pkv H Gng ¢kPYkk Gng ¢vYk Ykx ¢kv]BZkkv Tklcå

KmAk : Ykk@kQkm ¢QkkrPk~ ¢kPYkb^kæUkQkm FZknPk Qk¥–UkkGkv cLmä cng UklPkPk QkZkkv ¢QkkrPk~

¢lPk ¢kbkl$PkQkm Uk| kPZkkvrå A>kkg (Uk| kPZkkvr)? l^kakZkkvYkkgå AkvTkk ÿk@k? £lTÜZkkvæUk ÿk@kvQkm–£lTÜZk–YknBkvQkmå UkGm Pkv l^kakZkkvTkv Uk|kUPk A@mTkvä Pkv Ykk@k §UkAk@A Gv ¢vYk bkYkÆ PkvTkv

¢lPkUkOkv Ck|cm–¢Tknbk@m Ykx UkkvPkkTkv ¢kPYkkTkv–¢kv]BZkkv Tklc–HkOZkkv Tklcå Av kk Uk|Ak@v (Tk

HkOZkkv)? &cng" ¢v kk §\\kvBkQkm cng H UkkvPkv (¢kPYkk) Gngä #k@m@klRæUk TkQkmå ¢vYk Pkû^kPk:

(^kkbPk^kYkkg) Ykx HkOZkng Tklc–¢v kkv ¢Qkr Gvå A>kk@v? Uko kvr–¢TkklRAk\kvå

Xkk^kkQkr : ¢gPk@kPYkk l^kFkk@ A@v Gv Avä &cng ¢TkklRAk\kQkm ¢kPYkb^kæUkTkv FkoAm

£lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkg ¢kbk$Pk @õkkv; PkvYkkg ¢kPYkWknlü A@m Ykx Ykk@k ¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk

HkOZkng Tklcå"

%ZkkgbknSkm Æ^kTkv UkkvPkkTkk ¢bk\km FkwPkTZkb^kæUkTkng ZkQkkQkr Ukl@ekkTk ckvPkng TkQkmä PZkkgbknSkm Pkv

UkkvPkkTkk b^kæUkQkm FZknPk Qk¥ Wkkõk £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvTkv UkkvPkkTkv bknBkRkZkA–§UkAk@A bkYkÆ PkvYkkg

¢lPk ¢kbkl$Pk @cv Gv–PkvYkkg ¢kPYkWknlü A@v Gvä UkOk %Zkk@v PkvTkv FkwPkTZk ¢Tkv Uk@ HM UkRkQkkvrTkng

£lTÜZkkvTkk l^kakZkkvTkng XkvRl^kekkTk QkkZk Gv ¢Tkv UkkvPkkTkkg lTk@kAn\k lFkRkTkgR–bknSkk@bkTkkv b^kkR ¢k^kv

¢TkklRFZknPk lTkHæUkQkmä @õkkv cng l^kakZkkbk$Pkäúúúúúúúúúú£lTÜZkl^kakZkkv ¢Tknbk@mä HkOZkng Tklc &cng" Pkû^kåúúúú16å



¢Qkk’Ykkv ekÈkk^knUkZkg R#krZkÆkkc—

.^kg ’Zk‘’^kk Wklc^kkrFkg ’ZkHkvRTP@#kvakP:ú’úúúúúúúúúúú

.ak ZkkvCk: bkYkkbkvTk ÉkRmU: U@Ykk’YkTk:ú’’17’’

KmAùk–.^kg ^kdZkYkkOkTZkkZkvTkú’ Wklc^kkrFkg UnÇkXkkZkkrSkTkSkkTZkklR\kdkOkkTWklc@Qkr-^kkFkAù#kWRkTk~ú’’Zk‘’^kkú’ ¢#kvakP: bkkAù\ZkvTkú’ UËkkP~ ¢TP^kkrFkg ¢cg ÉklPUkRAù:ä ÉklPUk<:ä bknBkmä Rn:Bkmä FkvPTkkv^kv’ZkklR\kdkOkYkTPHkr\Ug ’ZkHkvR#kvakP:ú’ .ak Wklc@TPHkr\U’ZkkCk\kdkOk: ZkkvCk: b^kêUv lFkÅklTk@kvSk\kdkOk:bkYkklSk:ú’ ÉkRmU: b^kêUÉkAùk#kAù:ú’ AùbZkú? U@Ykk’YkTk:ú’ AùQkgú? bkYkkbkvTk bkgdkvUvOk IklKlPU@Ykk’Ykb^kêUÉkAùk#kAù £’ZkQkr:ú’’17’’

Mk{krÄíktºk 39

Gv PZkk@v PkvTkv Wkkõk £lTÜZkkvTkk l^kakZkkv ^kCkv@v UkRkQkkvr Xk\kk–Wko@k \kkCkPkk TkQkmä V$Pk Pkv¢kv PkvTkv

ekvZkæUk Xkkbkv Gvå ¢k Ak@OkQkm ¢gPk@kPYkk Ukcv\kkg Wklc@kPYkk^kbQkkYkkg l^kakZk–XkkvCkkvTkv bknBkæUk

YkkTkm bkv kPkkv cPkkv Pkv c^kv XkkvCk^kv\kk l^kakZkkvTkm WkkWkPkYkkg l^kFkk@ A@^kk \kkCkv Gv Avä &¢@v!

¢ekkTkPkkQkm £lTÜZkkvTkk l^kakZkYkkg Vbkk¥ Ykx Ykk<g FkwPkTZkb^kæUk ¢kv]BZkng Tklc!" 16å

c^kv ¢kPYkkTkv HkOk^kkTkkv §UkkZk WkPkk^kPkkg Acv Gv :—

Ë\kkvA 17

¢T^kZkkQkr : (.^kg) ¢kCk]Tkk è\kkvAYkkg Acv kkYkkg ¢k^kPkm l^klSk ¢Tknbkk@ (Wklc^kkrFkg)Wkkõk ¢Qkr kkFkA ^kFkTk–Uk| kplûkTkkv (’ZkA~ù’^kk) PZkkCk A@mTkv (¢TP:) ¢gPk@gCk ^kFkTk–Uk| kplûkTkv

UkOk (¢#kvakP:) bkgUkoOkrUkOkv (’ZkHkvP~) PkH^kmå (.ak:) ¢k (ZkkvCk:) ZkkvCk ¢QkkrPk~ bkYkklSk

(bkYkkbkvTk) (U@Ykk’YkTk:) Uk@YkkPYkb^kæUkTkkv (ÉkRmU:) Uk|Ak#kA Rm^kkv Gvå

KmAk : ¢v km @mPkv ¢QkkrPk~ ¢kCk] Acv kkYkkg ¢k^kPkk TZkkZkQkmä Wkkõk ^kFkTk–¢QkkrPk~

UknÒk–ïkm–SkTk-SkkTZkklRæUk WkkõkkQkr ^kkFkA #kWRkvTkvä ¢#kvakUkOkv ¢vK\kv bkgUkoOkrUkOkv PkÆTkvä UkGm

¢gPk@gCk ^kFkTkTkv–¢QkkrPk~ cng Uk|lPkUkkRA (Ckn<)ä cng Uk|lPkUkkÛ (l#kaZk)ä bknBkmä Rn:Bkmä FkvPkTk

£PZkklRæUk ¢gPkHr\UkTkkv UkoOkrUkOkv PZkkCk A@^kkvå ¢v WklcHr\Uk–¢gPkHr\UkTkk PZkkCk–b^kæUk

ZkkvCk—¢QkkrPk~ b^kæUkYkkg lFkûklTk@kvSk\kdkOk bkYkklSk–Uk|RmUk ¢QkkrPk~ b^kæUkUk|Ak#kA Gvå AkvTkkv?

Uk@YkkPYkkTkkvå Av km @mPkv? bkYkkbkQkm ¢vK\kv bkgdkvUkQkm #kmDk|UkOkv Pkv Uk@YkkPYkb^kæUkTkkv Uk|Ak#kA Gv

Wklc^krFkTkTkv GkvMmTkvä ¢gPk^krFk bkkw GkvM;úúúúúúúúúúbkgdkvUkv Uk@YkkPYkTkkv ÛkvPkA Gv ¢k ZkkvCkåúúúú17å



AnùP: UnTkWkrlc@TP^kkrFkb’ZkkCk: AùPr Zk £’Zkkc—

40 Mk{krÄíktºk

¢v kkv ¢Qkr Gvå

Xkk^kkQkr : Wkkõk ^kFkTk–Uk| kplûkTkk l^kA\Ukkv PkvYk H ¢gPk@gCk l^kA\UkkvTkkv bk^krQkk PZkkCk

A@mTkv FkwPkTZkb^kæUkYkkg ¢vAkCk| Qk^kng Pkv ZkkvCk Gv bkYkklSk Gvå ¢k ZkkvCk Uk@YkkPYkkTkkv Uk|Ak#kA

Uk|RmUk Gvå

&ïkmä UknÒkä SkTkä SkkTZkklR Ykk@kg Gv" ¢v kkv lYkQZkk Uk|\kkUk Pkv Wkkõk ^kFkTk–^ZkkUkk@–WklcHr\Uk Gv ¢Tkv &cng bknBkmä cng Rn:Bkmä cng @gAä cng @kZkä cng Ckn<ä cng l#kaZk" £PZkklR ¢gPk@gCk

^kFkTkUk| kplûk Pkv ¢gPkHr\Uk Gvå Pkv WkgTkv Wklc@gCk ¢Tkv ¢gPk@gCk ^kFkTk–Uk| kplûkTkv GkvMm

¢kPYkb^kæUkYkkg ¢vAkCk|Pkk Uk|kUPk A@^km Pkv ZkkvCk ¢Qk^kk bkYkklSk Gvå ¢k ZkkvCk H

Uk@YkkPYkb^kæUkTkv Uk|Ak#k^kk YkkKv RmUkA bkYkkTk Gvå

¢kFkkZkvr ZkkvCkTkv Uk|RmUk Aõkkv Gvä Ak@Ok Av HvYk Rm^kkv lTkékZkQkm UkkvPkkTkk b^kæUkTkv Uk|Ak#kv

Gvä Pkv ZkkvCk ¢gR@ lWk@kHv\kk lTkH ¢kPYkkTkk b^kæUkTkv Uk|Ak#kv Gvå

Hv bkYkZkv ¢kPYkk ¢k Wkkõk–¢XZkTPk@ bkgA\Uk–l^kA\UkkvTkkv Ukl@PZkkCk A@v Gv Pkv bkYkZkv

Pkv £lTÜZkkvTkm Uk| kplûkQkm cLm lTkH b^kæUkYkkg \kmTk Qk¥ HkZk Gv ¢Tkv UkkvPkkTkk #knü

¢kPYkb^kæUkTkkv ¢TknXk^k A@v Gvå

l^k#kvak

&cng lbkü bkYkkTk Gngä cng Av k\kekkTkYkZk Gngä ^kCkv@v"—¢v kk l^kA\Ukkv YkTkYkkg AZkkr A@v

¢Tkv §UkZkkvCkTkv #knükPYkb^kæUkYkkg Tk HkvMv Pkkv Pkv A\UkTkk–Hk] Gvå PkvYkkg H Vbkk¥ @cv Pkkv

#knü b^kkPYkkTkkv ¢TknXk^k QkkZk Tklcä Ak@Ok Av ¢k^kng ¢gPkHr\UkTk ¢kPYkkTknXk^kYkkg WkkSkA Gvå

%Zkkg bknSkm ¢gPkHr\UkTkæUk ¢gPk@gCk Uk| kplûk Gvä PZkkg bknSkm bkl^kA\Uk R#kk Gvå ¢PkmlTÜZk ekkTk–b^kæUkYkkg §UkZkkvCkTkv HkvM^kk YkkKv ekkTkm bkl^kA\Uk R#kkTkkv PZkkCk A@v Gvå lTks^kA\Uk R#kkYkkg

H–bkYkklSkYkkg H #knükPYkkTkkv ¢TknXk^k QkkZk Gvå PkvQkm Ck|TQkAk@v ¢gPkHr\UkæUk bkl^kA\Uk R#kkTkkv

UkOk UkoOkrUkOkv PZkkCk A@^kkTkng bkoFk^Zkng Gvå

&¢gPk@gCkYkkg Hv ^kFkTk–^ZkkUkk@^kk]m ¢TkvA Uk|Ak@Tkm A\UkTkk–Hk] Gv Pkv ¢kPYkkTkv

Rn:BkTkng Yko\k Ak@Ok Gvå PkvTkkv Tkk#k QkPkkg lcPkAk@m Uk@Yk UkRTkm Uk|klUPk QkkZk Gvå1

17å

^k]m ¢gPk@gCk ¢Tkv Wklc@gCk ^kFkTk–Uk| kplûkTkkv PZkkCk Av km @mPkv A@^kkv? Pkv Acv Gv—

1å Hn¢kv–Uk|bPknPk Ck|TQkTkkv è\kkvA 85å



✽ ZkTYkZkk Rp#ZkPv êUg PÆk HkkTkklP bk^krQkkú’úúúúúúúúúúúHkkTkÆk Rp#ZkPv êUg PP: AvùTk Wk|^kmYZkcYk~ú’’18’’

KmAùk—êUg #k@m@klRêUg ZkR~ Rp#ZkPv £†TæZkw: Ul@†FG<Pv YkZkk PRFkvPTk’^kkP~ ¤‘PYklU^kFkTkg bk^krQkk Tk HkkTkklPú’ HkkTkPk Fk bkYkg ^kFkTk^Zk^kck@kv Zkn‘Pkv TkkTZkvTkklPÉkbkE*kP~ú’ ZkÃk HkkTkR~êUg FkvPTkYkkb^kêUg PÆk Rp#ZkPv £†TæZkwTkr Ul@†FG<Pvú’ PP .^kg PP: AvùTk bkc Wk| kmYZkcYk~ú’’18’’

Mk{krÄíktºk 41

✽ Hkg YkZkk lRbbkRv ê^kg Pg Ok HkkOkklR bk^^kckú’HkkOkCkg lRbbkRv Okv^k PYck HkfUvlYk AvùOk cgú’’29’’ (YkkvdkÉkkXkpPv–ÌkmAnùTRAnùTRkFkkZkr:)

æUk YkTkv RvBkkZk Hvä bkYkHv Tklc Ag¥ ^kkPk;úúúúúúúúúúbkYkHv Pkv RvBkkZk Tklcä Wkkv\kng AkvTkm bkkQk?úúúú18å

Ë\kkvA 18

¢T^kZkkQkr : (YkZkk) Ykk@k^kMv (ZkP~ êUg) Hv æUk–#k@m@klRæUkm UkRkQkr (Rp#ZkPv)RvBkkZk Gv (PP~) Pkv–¢FkvPkTk UkRkQkr (bk^krQkk) bk^krQkk (Tk HkkTkklP) Akv¥Tkv HkOkPkkv TkQkm ¢Tkv

(HkkTkP~ êUg) Hv HkOk^kk^kk]kv FkwPkTZkæUk ¢kPYkk Gv Pkv (Tk Rp#ZkPv) RvBkkPkkv TkQkmå (PP:)Pkkv (¢cg) cng (AvùTk) AkvTkm bkkQkv (Wk^k|mlYk) Wkkv\kng–^kkPkFkmPk A<g?

KmAk : æUk ¢vK\kv #k@m@klRæUk Hv RvBkkZk Gv ¢QkkrPk~ £lTÜZkkv ÿk@k Ykk@kQkm HOkkZk

Gvä Pkv ¢FkvPkTk (HM) ckv kkQkm (Ykk@k) Wkkv\kv\kk ^kFkTkTkv UkOk bk^krQkk HkOkPkng TkQkm; Hv HkOkPkkv

ckvZk (bkYkHPkkv ckvZk) PkvTkm bkkQkv ^kFkTk–^Zk^kck@ ZkkvCZk Gv; WkmHkTkm bkkQkv (^kFkTk–^Zk^kck@)

ZkkvCZk TkQkm Ak@Ok Av ¢lPk Uk|bkgCk ¢k^kv Gvä ¢Tkv Hv æUk ¢QkkrPk~ FkvPkTk–¢kPYkb^kæUk–HkOkv

Gv Pkv Pkkv £lTÜZkkvÿk@k RvBkkPkng TkQkm–HOkkPkng TkQkm; Hkv ¢vYk Gv Pkkv cng AkvTkm bkkQkv Wkkv\kng?

Xkk^kkQkr : Hv #k@m@klRæUkm UkRkQkkvr £lTÜZkkvQkm RvBkkZk Gv Pkv ¢FkvPkTk ckv kkQkm Wkkv\kv\kng

^kFkTk bk^krQkk HkOkPkk TkQkm–bkYkHPkk TkQkm ¢Tkv HvTkkYkkg HkOk^kkTkm #kl$Pk Gv Pkv FkwPkTZkb^kæUk

¢kPYkk ¢æUkm ckv kkQkm £lTÜZkkvÿk@k RvBkkPkkv TkQkm; PkvQkm ¢gPk@kPYkk l^kFkk@v Gv Av &Akv¥Tkm bkkQkv

Wkkv\k^kng Zkk ^kFkTk–^Zk^kck@Tkm Uk| kplûk A@^km Pkv lTk@QkrA Gvä Ak@Ok Hv Uk@Tkng HkOk^kk^kk]ng

FkwPkTZk–Ü^Zk Gv Pkv Pkkv YkTkv RvBkkPkng TkQkm ¢Tkv £lTÜZkkvÿk@k Hv æUkm #k@m@klRA HM UkRkQkkvr

RvBkkZk Gv Pkv FkvPkTkk@lcPk ckv kkQkm Akg¥ UkOk HkOkPkk TkQkm; Pkkv cng AkvTkm bkkQkv ^kkPk A<g?

Akv¥Tkm UkOk bkkQkv ^kkPkFkmPk A@^kkTkng WkTkPkng TkQkmä YkkKv c^kv Pkkv Ykk@v Ykk@k b^kæUkYkkg @cv kng



.^kg Wklcs^kAù\Ug Ul@’ZkHZkkTPs^kAù\Ug Ul@’ZkkHkZkÆkc–

Zk’U@w: ÉklPUk<kvªcg Zk’U@kTk~ ÉklPUkRZkvú’úúúúúúúúúúú¤TYkÅkFkvlìPg PTYkv ZkRcg lTks^kAù\UAù:ú’’19’’

42 Mk{krÄíktºk

¢v ZkkvCZk Gvä Uk@gPkn Wkkv\k^kkTkkv l^kA\Uk (@kCk) A@^kkv Pkv ZkkvCZk TkQkmå""

¢k è\kkvAYkkg ¢kFkkZkvr l^kXkk^k–Xkk^kæUk Wkkõk l^kA\Uk–Hk]Qkm GoK^kk YkkKv ¢vA §ûkYk

§UkkZk R#kkr Zkkv Gvå

l^k#kvak

Akv¥Tkm bkkQkv Wkkv\k^kng ¢v ^Zk^kck@ AQkTk Gvå lTkékZkTkZkTkm Ólì¢v Akv¥ Æ^k Wkkv\km

#kAPkkv H TkQkmå Hv ^kkOkm TkmA]v Gv Pkv Xkkakk^kCkrOkkæUk UknR~Ck\kkvTkng ^kFkTkæUk Ukl@OkYkTk Gvå

Pkv ¢kPYkkTkng AkZkr TkQkmå Pkv AkZkrYkkg ¢ekkTk R#kkYkkg Æ^kTkkv Wkkv\k^kkTkkv l^kA\Uk (£FGk)

lTklYkûkYkkÒk Gvå l^kA\Uk ¢Tkv ^kkOkm ¢v WkgTkvYkkg lTklYkûk–TkwlYklûkA bkgWkgSk Gvå l^kA\UkTkk Ak@Okv

^kkOkm TkmA]v Gv ¢vYk TkQkm ¢Tkv ^kkOkm TkmA]m ¢vK\kv l^kA\Uk QkZkkv ¢vYk UkOk TkQkmå ¢ekkTkmTkv

¢k ^kkPkTkm bkYkHOk TkQkmä PkvQkm Pkv ¢vYk YkkTkv Gv Avä &Ykx Wkkv\k^kkTkm £FGk A@m ¢vK\kv ^kkOkm

TkmA]mä" Uk@gPkn Pkklû^kA Ólì¢v l^kFkk@Pkkg ¢v bkPZk TkQkmå Xkkakk^kCkrOkkTkng ^kkOkmæUkv Ukl@OkYkTk

PkvTkk Ak@Okv Gvä b^kPkgÒk Gv; £FGkQkm Pkv lTk@Ukvdk Gv; GPkkg &cng Wkkv\kng Gng" ¢vYk YkkTk^kkYkkg

Pkv Æ^k ¢Tkv ¢Æ^k Pkû^kkvTkm ¢vAPkk–Wknlü A@v Gvå ¢k^km ªSkm YkkTZkPkkTkv \kmSkv PkvTkv ¢TkgPk

bkgbkk@Tkk Ak@OkXkoPk ¢TkgPkkTknWkgSkm AakkZk QkZkk ^kCk@ @cvPkkv TkQkmå

ekkTkmTkv ¢lbQk@PkkTkk Ak@Okv Wkkv\k^kkTkkv l^kA\Uk ¢k^kvä UkOk b^kXkk^kTkm Ólì¢v PkvTkk

¢lXkUk|kZkYkkg Pkv l^kA\UkTkkv PkvTkv lTkakvSk ^kPkvr Gvä Ak@Ok Av Pkv HkOkv Gv Av l^kA\Uk ¢v @kCk

Gvä Pkv ¢kPYkkTkng b^kæUk TkQkmä Pkv PkvTkkQkm lXkTTk Gvå

YkkKv Akv¥Tkm bkkQkv ^kkPk A@^kkTkkv l^kA\Uk A@^kkv Pkv Rkvak Gvå ¢k^km bkYkHOkUko krA Hv

b^kæUkYkkg \kmTkPkkæUk YkkwTk bkv kv Gv PkvTkv H bkkFkm ^kFkTk–CknlUPk Gvå ¢k^km ^kFkTk–CknlUPkQkm

¢gPkWkkrõk ^kFkTkUk| kplûkTkkv b^kZkg Tkk#k QkkZk Gvå 18å

¢v km @mPkv Wkkõk l^kA\UkkvTkkv Ukl@PZkkCk A@mTkv ¢kXZkTPk@ l^kA\UkkvTkv GkvMk^kPkkg Acv Gv :—

WkmHk §UkRv#kv YkTkvä cng §UkRv#kng ¢TZk;úúúúúúúúúú¢v bkkw YknH §TYkûkPkkä cng Pkkv Gng ¢l^kA\Ukåúúúú19å



KmAùk–U@wéUkSZkkZkklRlXk@cg Zk’ÉklPUk<: U@kTk~ l#kaZkkRmTkcg Zk’ÉklPUkRZkv P’bk^k‰ Ykv¤TYkÅkFkvlìPg Ykkvc^k#kkRnTYkÅkbZkv kklBk\kg l^kAù\UHkk\kk’YkAùg l^kHkp†YXkPlYk’ZkQkr:ú’ AnùP .PP~ú? ZkRcglTks^kAù\UAùkv Zk<bYkkRcYkk’Ykk lTks^kAù\UAù .Pw krFkTkl^kAù\Uw@Ck|kò:ú’’19’’

Mk{krÄíktºk 43

Ë\kkvA 19

¢T^kZkkQkr : (¢cg) cng (U@w:) WkmHk¢kvQkm–¢SZkkUkAklRQkm (ZkP~ ÉklPUk<:) Hv Akg¥

#kmBk^k^kk ZkkvCZk Gng PkQkk (U@kTk~) WkmHk¢kvTkv l#kaZkklRATkv (ZkP~ ÉklPUkRZkv) cng Hv Akg¥ #kmBk^kng

(PP~) Pkv (Ykv) Ykk@m (¤TYkÅkFkvlìPg) §TYkûk (UkkCk\k) Fkvìk Gv; (ZkR~ ¢cg) Ak@Ok Av

(^kkbPk^kYkkg) cng (lTks^kAù\UAù:) lTks^kA\UkA ¢QkkrPk~ ^kFkTk–l^kA\UkkvQkm ¢Ck|kõk Gngå

KmAk : Uk@ ^kMv ¢QkkrPk~ §UkkSZkkZkklR ^kMv YkTkv Hv #kmBk^kkM^kkYkkg ¢k^kv Gv ¢Tkv

WkmHk¢kvTkv–l#kaZkkv ^kCkv@vTkv cng Hv #kmBk^kng Gng Pkv WkSkm Ykk@m §TYkûk (UkkCk\k) Fkvìk Gv–Ykkvc^k#kkPk~ §TYkûkTkk (UkkCk\kTkk) Hv km H Pkv WkSkm l^kA\UkHk\kæUk Fkvìk Uk| kPkvr Gvä ¢v kkv ¢Qkr

Gvå #kkQkm Pkv (§TYkûk Fkvìk) Gv? Ak@Ok Av cng (¢kPYkk) Pkkv lTks^kA\UkA ¢QkkrPk~ ^kFkTkl^kA\UkkvQkm

¢Ck|kõk Gngå

Xkk^kkQkr : ¢SZkkUkAklR YkTkv #kmBk^kv Gv PkQkk cng l#kaZkklR WkmHk¢kvTkv #kmBk^kng Gng–¢v kkv bkgA\Uk A<g Pkv Ykk<g §TYkûkUkOkng–UkkCk\kUkOkng Gvä Ak@Ok Av Ykk<g ^kkbPkl^kA b^kæUk Pkkv

lTks^kA\Uk Gv ¢QkkrPk~ WkSkk l^kA\UkkvQkm cng ¢Ck|kõk Gng–Uk@ Gngå

¢kPYkkTkkv b^kXkk^k Pkkv ekkPkk–Óìk Gvå Akv¥Tkv #kmBk^k^kng Zkk PkvTkng Xk\kng–Wko<g A@^kng ¢v

^kkbPk^kYkkg ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k TkQkmä Ak@Ok Av &Akv¥ Ü^Zk ¢TZk Akv¥ Ü^ZkTkkv APkkr Gv H Tklcä

UkOk bk^kr Ü^Zkkv UkkvPkUkkvPkkTkk b^kXkk^kv Ukl@OkYkv Gv" ¢vYk l^kFkk@m bkYZkCk~Ólì ¢gPk@kPYkk

¢gPk@Tkk l^kA\UkkvTkv PkkvMm b^kæUkYkkg \kmTk Qk^kk Uk|ZkPTk A@v Gvå

l^k#kvak

l^kA\Ukkv Ro@ A@m Uk@YkkPYkPkû^kYkkg \kmTk Qk^kk YkkKv §UkRv#k ¢kUkPkkg êkm ¢lYkPkCklPk

¢kFkkZkr Acv Gv Av—

&&bkgbkk@æUkm XkZkkTkA HgCk\kYkkg UkKA^kkTkk cvPkoXkoPk bk^kr l^kA\UkkvTkv Ro@ A@mTkv Pkk@k

¢kPYkkTkv bk^krQkm (Ü^ZkAYkrä Xkk^kAYkr ¢Tkv TkkvAYkrQkm) lXkTTk ¢TknXk^k A@Pkkg Pkng Uk@YkkPYkPkû^kYkkg

\kmTk Qk¥ H¥#kå""1

1å bk^k‰ lTk@kApù’Zk l^kAù\UHkk\kgä bkgbkk@AùkTPk@lTkUkPcvPnYk~ú’l^kl^k‘PYkk’YkkTkYk^kvdZkYkkOkkvä lTk\kmZkbkv ’^kg U@Ykk’YkPÅ^kvú’’21’’ (bkkYklZkA UkL)

8



PRv k l^kAù\UkPmPg b^kêUg lTkêUZkÆkkc–

ZkRCk|kòg Tk Ckpc~OkklP CkpcmPg TkklU YkngFklPú’úúúúúúúúúúúHkkTkklP bk^krQkk bk^k‰ P’bbkg^kv<YkbYZkcYk~ú’’20’’

44 Mk{krÄíktºk

ßTYk˚kPkk bkgWkgSkm bUkÏPkk

§TYkûkPkk Wkv Uk|Ak@Tkm Gv–¢vA êkük ¢Ukvdkk¢v ¢Tkv WkmÆ Fkkl@Òk ¢Ukvdkk¢vå

(1) êkm Pkû^kkQkrbkoÒkYkkg2 Hv §TYkûkPkk R#kkr km Gv Pkv êkük ¢Ukvdkk¢v Gvå lYkQZkkÓlì

bkPk ¢Tkv ¢bkPk~Tkkv XkvR HkOkPkkv TkQkmå Pkv §TYkûk Ukn<akTkm YkkVA UkkvPkkTkm <lFk ¢Tknbkk@ ^kbPknTkv

bkYkHv Gvå HvYk YklR@k UkmTkv §TYkûk QkZkv\kkv Ukn<ak YkkPkk–UkPTkmTkkv XkvR HkOkPkkv Tklc ckv kkQkm

ARm YkkPkkTkv UkPTkm ¢Tkv UkPTkmTkv YkkPkk Acv Gv ¢Tkv Akv¥ ^kBkPk Pkv UkPTkmTkv UkPTkm ¢Tkv YkkPkkTkv

YkkPkk Acv Gvä GPkkg Pkv LmA bkYkÆTkv PkvYk Acv Gv ¢vYk TkQkmå Pkv km @mPkv lYkQZkkÓlìTkv UkOk

^kbPknb^kæUkTkng ZkQkkQkr ekkTk Tklc ckv kkQkm PkvTkk l^kA\Ukkv lYkQZkk YkkTZkPkkTkk Ak@Okv §TYkûk Ukn<akTkk

Hv kk ckvZk Gvå

(2) Uk|bPknPk è\kkvAYkkg Hv §TYkûkPkk R#kkr km Gv Pkv ¢gPk@kPYkkTkm Fkkl@Òk ¢Ukvdkk¢v Gvä

êkük ¢Ukvdkk¢v TkQkm; AvYkAv ekkTkmTkv UkOk ¢lbQk@PkkTkk Ak@Okv Pkv kk l^kA\Ukkv ©Lv Gvä UkOk

¢lXkUk|kZkYkkg PkvTkv PkvTkkv ¢kR@ TkQkmå %Zkkg bknSkm l^kA\Uk ©Lv PZkkg bknSkm lTks^kA\Uk Qk¥ #kAkPkng

TkQkmå PkvQkm ¢kFkkZkvr l^kA\Uk PkkvMmTkv ¢kPYkb^kæUkYkkg \kmTk Qk^kk YkkKv lTkRvr#k AZkkvr Gv; ¢Tkv

¢gPk@kPYkkTkm XkolYkAkTkk l^kA\UkkvTkv Fkkl@Òk ¢Ukvdkk¢v §TYkûkUkOkng Aõk‹g Gvå 19å

Pkv H l^kA\UkkPkmPk (lTks^kA\Uk) b^kæUkTkng lTkæUkOk A@Pkkg Acv Gv :–

Ë\kkvA 20❈

¢T^kZkkQkr : (ZkP~) Hv ¢vK\kv #knü ¢kPYkb^kæUk (¢Ck|kòg) ¢Ck|kõkTkv ¢QkkrPk~

¿kvSkklRb^kæUkTkv (Tk Ckpc~OkklP) Ck|cOk A@Pkng TkQkm ¢Tkv (CkpcmPg ¢lU) Ck|cOk A@v\kkTkv ¢QkkrPk~

2å Hn¢kv–Pkû^kkQkrbkoÒk–¢å 1ä bkoÒk 32å

❈ Hkkv lOkZk Xkk¤ Ok Ul@c@£ Hkkv U@–Xkk¤ Ok \kv£ú’HkkOk£ bkZk\kn l^k lOkÃkn U@ bkkv lbk¤ bkgPn c^kv£ú’’18’’ (Uk@YkkPYkUk|Ak#k–¢å 1/////18)

Ck|cv Tkc{ ¢Ck|kõkTkvä GkvMv Tkc{ Ck|cv\käúúúúúúúúúúHkOkv bkkwTkv bk^krQkkä Pkv cng Gng lTkH^kvÛåúúúú20å



KmAùk—ZkP~ #knák’Ykb^kêUgú’ ¢Ck|kòg AùYkkvrRZklTklYkÅkg ÓùkvSkklRb^kêUgú’ Tk Ckpc~OkklP¢k’Ykb^kêUPZkk Tk b^kmAù@kvlPú’ CkpcmPYkTkTPekkTkklRb^kêUgú’ Tkw k YknJFklP AùRklFkÆk Ul@’ZkHklPú’ PvTkFk b^kêUvOk bklcPg #knák’Ykb^kêUg zAù Aù@kvlPú? HkkTkklPú’ zAù l^kl#kìg PP~ú? bk^k‰ FkvPTkYkFkvPTkg^kk ^kbPnú’ AùQkg HkkTkklPú? bk^krQkk æ^ZkUZkkrZkklRbk^krÉkAùk@vOkú’ PlR’QkYXkoPg b^kêUg b^kbkg kv<gb^kbkg kvRTkCk|kòYk~ ¢cYkk’Ykk ¢†bYk Xk^kklYkú’’20’’

Mk{krÄíktºk 45

¢TkgPkekkTkklR CknOkkvTkv (Tk YknJFklP) GkvMPkng TkQkm PkQkk (bk^k‰) bkgUkoOkr UkRkQkkvrTkv (bk^krQkk) bk^krUk|Ak@v ¢vK\kv Ü^Zk–CknOk–UkZkkrZkæUkv (HkkTkklP) HkOkv Gvä (PP~ b^kbkg kv<g) Pkv UkkvPkkTkk

¢TknXk^kYkkg ¢k^k^kk ZkkvCZk FkwPkTZk Ü^Zk (¢cg ¢†bYk) cng Gngå

KmAk : Hv ¢vK\kv #knükPYkb^kæUk Gvä Pkv ¢Ck|kõkTkv ¢QkkrPk~ AYkkvrRZk lTklYkûkv (QkZkv\kk)

¿kvSkklRæUkTkv Ck|cPkng TkQkm ¢vK\kv PkvTkv ¢kPYkb^kæUkUkOkv b^kmAk@Pkng TkQkm ¢Tkv Ck|cOk A@v\kk

¢TkTPkekkTkklR b^kæUkTkv GkvMPkng H TkQkm ¢vK\kv A>kk@vZk UkOk PkvTkkv Ukl@PZkkCk A@Pkng TkQkmå ¢k^kk

b^kæUk^kk]ng #knükPYkb^kæUk #kng A@v Gv? HkOkv Gvå #kng HkOkv Gv? bk^kr FkvPkTk Zkk ¢FkvPkTk ^kbPknTkv

(HkOkv Gv)å Av km @mPkv HkOkv Gv? Pkv bk^krQkk ¢QkkrPk~ Ü^Zk–UkZkkrZkklR bk^kr Uk|Ak@v (HkOkv Gv)å

PkvQkm ¢k^kng b^kbkg kvÛ b^kæUk ¢vK\kv b^kbkg kvRTkQkm Ck|kõk b^kæUk Pkv cng–¢kPYkk Gngå

Xkk^kkQkr : #knükPYkk ¢v ¢TknXk^kCkYZk FkwPkTZk Ü^Zk Gvå Pkv Tklc Ck|cOk A@^kk ZkkvCZk

@kCkÿvakklRTkv Ck|cOk A@Pkng TkQkmä ¢Tkv Ck|cOk A@v\kk ¢klPYkA CknOkkvTkv–¢TkgPkekkTkklR CknOkkvTkv–GkvMPkng TkQkmå Pkv bkgUkoOkr UkRkQkkvrTkv bk^krQkk–Ü^Zk–CknOk–UkZkkrZk bklcPk–HkOkv Gvå

&Hv lTkHXkk^kTkv GkvMPkkv TkQkmä Akg¥ UkOk Uk@Xkk^kTkv Ck|cPkkv TkQkmä bk^krTkv HkOkv–RvBkv

Gvä Pkv cng Gng–¢v ekkTk zFkPk^kv Gvå"1

l^k#kvak

¢kPYkk Uk@Ü^ZkTkv H@k UkOk Ck|cPkkv TkQkm PkQkk GkvMPkkv TkQkm Ak@Ok Av Uk@ lTklYkûkTkk

¢kêkZkv QkZkv\kk–Uk|kZkkvlCkA CknOkTkk bkkYkQZkrQkm PkvYk H b^kkXkkl^kA–^kwuklbkA CknOkTkk bkkYkQZkrQkm

¢kPYkk ^kMv Uk@Ü^ZkTkng Ck|c^kng PkQkk GkvM^kng ¢#kA>k Gvå2

1å lOkZkXkk^kg Okl^k YknÃk£ U@Xkk^kg Okv^k CkvOc. Avù£gú’HkkOklR UbbklR bk^^kg bkkvcg £lR zFkP. OkkOkmú’’97’’ (Ìkm lTkZkYkbkk@ä –CkkQkk 97)

2å Hv Ü^Zk Gv Uk@ PkvcTkv Tk Ck|cmä Tk GkvMm #kAkZk Gvä

¢v kkv H PkvTkkv CknOk Akv Uk|kZkkvCkm Tkv ^kwuklbkA Gvå (êkm bkYkZkbkk@ Cknå ¢k^kplûk–CkkQkk 406)

Hn¢kv : êkm Uk| kFkTkbkk@ CkkQkk–32 ¢Tkv êkm bkYkZkbkk@ A\k#k–236



£’QkgXkoPk’YkUl@ekkTkk’Uo k‰ AùmRp#kg YkYk FkvlìPlYk’Zkkc—

¤’UÆkUnéakXk|kTPv: bQkkOkkw ZkçlçFkvlìPYk~ú’úúúúúúúúúúúPçTYkv FkvlìPg Uo^k‰ RvcklRa^kk’Ykl^kXk|YkkP~ú’’21’’

46 Mk{krÄíktºk

¢kPYkkTkv Uk@ Ü^ZkTkkv Ck|cOk–PZkkCk Acv kkv ¢v Pkkv ^Zk^kck@TkZkTkng AQkTkYkkÒk Gvå

lTkékZkTkZkv Pkkv Pkv Uk@ Ü^ZkTkkv Ck|cOk–PZkkCk A@m #kAPkkv H TkQkmå %Zkk@v Æ^k ¢kPYkb^kæUkYkkg

\kmTk QkkZk Gvä PZkk@v @kCkklR l^kAk@kv b^kZkg GoKm HkZk Gv; PkvTkv GkvM^kk UkMPkk TkQkmå ¢Tkv

¢klPYkA CknOkkv b^kZkg Uk|CkK QkkZk Gvå

^k]m ¢kPYkb^kæUk bkgUkoOkrUkOkv Uk|CkK QkkZk PZkk@v ¢kPYkkTkk ekkTkCknOkTkm UkZkkrZk UkOk

Av k]ekkTkæUkv Uk|CkKv Gvå ¢k Av k]ekkTkTkkv ¢v kkv ¢TkgPk YklcYkk Gv Av Pkv ¢TkgPk Ü^ZkkvTkk ¢TkgPk

CknOkkvTkv ¢Tkv PkvYkTkm lÒkAk\k^kPkmr l^kAk@m–¢l^kAk@m ¢TkgPk UkZkkrZkkvTkv bkgUkoOkrUkOkv ¢vA H bkYkZkYkkg

bk^krQkk Uk|PZkdk HkOkv Gvå1

ekkTk Uk@ UkRkQkkvrTkv HkOkv Gv—¢vYk Acv kng Pkv UkOk ^Zk^kck@TkZkTkng AQkTk Gvå ^kkbPk^kYkkg

Pkkv ¢kPYkk UkkvPkkTkv HkOkPkkg bkYkbPk Uk@ UkRkQkkvr HOkk¥ HkZk Gv ¢v km ekkTkTkm lTkYkr]Pkk–b^kFGPkk Gvå

^k]m Pkv ¢kPYkb^kæUk b^kbkg kvÛ Gv ¢QkkrPk~ UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkk H ¢TknXk^kYkkg ¢k^kv Pkv kng

Gvå Ckn<ä PkvYkTkm ^kkOkm Av PkmQk‘A@ XkCk^kkTkTkm lR^Zk–S^klTk UkOk PkvTkkv ¢TknXk^k A@k^km #kAv

PkvYk TkQkmå Æ^k ¢TknXk^k A@v Pkkv Pkv lTklYkûkYkkÒk Acv kkZkå Pkv b^kkTknXk^k–CkkvFk@ Gvå ¢kPYkk

UkkvPkv H PkvTkv ¢kv]Bkmä ¢TknXk^k A@m #kAvå

¢v @mPkv ^kkbPk^kYkkg ¢kPYkkTkv Uk@Ü^ZkTkkg PkQkk @kCkklRTkkg Ck|cOk–PZkkCk TkQkm; Pkv bk^krek

Gv ¢Tkv YkkÒk b^kkTknXk^k–CkkvFk@ Gvå 20å

¢k^kk ¢kPYk–Ukl@ekkTkTkm Uko kvr Ykk@m Fkvìk Av km cPkm Pkv Acv Gv :–

Ë\kkvA 21

¢T^kZkkQkr : (bQkkOkkw) IkMTkk LogLkYkkg (¤’UÆkUnéakXk|kTPv:) HvTkv Ukn<akTkm Xk|klTPk

1å Hn¢kv : êkm Uk| kFkTkbkk@ CkkQkk–37ä 38ä 39ä 41ä 47ä 48ä 49ä 51å

bQkkOkn l^kakv Tk@Xk|klTPkQkm QkkZk l^kFkvìk HvYk;úúúúúúúúúú¢kPYkXk|Ykv RvcklRYkkg ^kPkrTk cPkng YknH PkvYkåúúúú21å



KmAùk—¤’UÆkUnéakXk|kTPv: UnéakkvªZklYk’Zkn’UÆkk Xk|k†TPZkrbZk ÉklPUÅknbPbZkú’ bQkkOkkwbQkkOknl^kakZkvú’ Zkç<’ÉkAùk@vOkú’ l^kFkvlìPgl^kl^kSkYknUAùk@kUAùk@klRêUg FkvlìPg l^kU@mPg ^kk FkvlìPgú’ PçP~P’ÉkAùk@vOkú’ Ykv FkvlìPgú’ ‘^kú? RvcklRaknú’ AùbYkkP~ú’ ¢k’Ykl^kXk|YkkP~ ¢k’Ykl^kUZkkrbkkP~ú’ AùRkú? Uo^krYk~¤‘PÉkAùk@k’Ykb^kêUUl@ekkTkkP~ ÉkkA~ùú’’21’’

Mk{krÄíktºk 47

§PUkTTk Qk¥ Pkv kk YkTknaZkTkv (ZkçP~) Hv km (l^kFkvlìPYk~) l^kUk@mPk Zkk l^kl^kSk Fkvìk ckvZk Gv

(PçP~) Pkv km (RvcklRakn) #k@m@klRYkkg (¢k’Ykl^kXk|YkkP~) ¢kPYk–l^kXk|YkTkv \kmSkv (Uo^k‰) Ukcv\kkg

(Ykv) Ykk@m (FkvlìPYk~) Fkvìk cPkmå

KmAk : Ukn<akTkm Xk|klTPk HvTkv §PUkTTk Qk¥ Gv–PkvTkm ¢QkkrPk~ &¢k Ukn<ak Gv" ¢v km

HvTkv Xk|klTPk §PUkTTk Qk¥ Gv PkvTkm–¢v kng YkkTkTkk@Tkm–bQkkOknYkkg (LogLkTkk l^kakZkYkkg) Hv @mPkv–Hv Uk|Ak@v l^kFkvìk QkkZk Gv–l^kl^kSk Uk|Ak@Tkm Fkvìk QkkZk Gv–¢QkkrPk~ §UkAk@–¢UkAk@klRæUk

Fkvìk ^kk l^kUk@mPk Fkvìk QkkZk Gv–Pkv Uk|YkkOkv–Pkv Uk|Ak@v Ykx Fkvìk A@må AkvTkk l^kakv? RvcklR

l^kakvå #kk Ak@OkQkm? ¢kPYkl^kXk|Yk–¢kPYkl^kUkZkkrbk–Tkk Ak@Okvå A>kk@v? Uko kvr ¢QkkrPk~ §$Pk

Uk|Ak@Tkk ¢kPYkb^kæUkTkk Ukl@ekkTk Uko kvrå

Xkk^kkQkr : ¢gPk@kPYkk l^kFkk@v Gv Avä &Hv km @mPkv Akv¥ Ukn<ak Xk|YkQkm ^kpdkTkk LogLkTkv

Ukn<ak bkYkÆ PkvTkkQkm UkkvPkkTkv §UkAk@–¢UkAk@klRTkm A\UkTkk A@m bknBkm–Rn:Bkm QkkZk Gvä Pkv km

@mPkv cng UkOk lYkQZkkP^kk^kbQkkYkkg Xk|YkQkm #k@m@klRTkv ¢kPYkk bkYkÆ PkvTkkQkm UkkvPkkTkv §UkAk@–¢UkAk@klRTkm A\UkTkk A@m bknBkm–Rn:Bkm QkZkkv–¢v Ykk@m YkoBkkr¥ Xk@v\km Fkvìk cPkmå Akv¥ LogLkTkv

Ukn<ak YkkTkv ¢Tkv cng #k@m@klRTkv ¢kPYkk YkkTkng–¢vYk WkgTkvTkk l^kXk|YkYkkg ¢Tkv FkvìkYkkg Akg¥ Vv@

TkQkmå"

l^k#kvak

&&HvYk ¢vA Tkk@m¢v AkìTkm UkoPk]m WkTkk^kmTkv PkvTkv ¢\kgAk@–^kïk Ukcv@k^kmTkv UkkvPkkTkk

Ykcv\kYkkg UkQkk@mYkkg bkn kkMm @kBkm ¢Tkv \koCkMkgQkm NkgAm RmSkmå PZkkgä Pkv Tkk@mTkkv UklPk ¢k^Zkkvå

¢vOkv ¢vYk HkOZkng Av Ykk@m Tkk@m #kZkTk A@v Gvå Pkv PkvTkv c\kk^kvä Uk^kTk TkkBkvä Uk@gPkn Pkv (UkoPk]m)

Pkkv Wkkv\kv Tklcå ¢kBkm @kPk Wkcn bkv kk A@m; Uk|XkkPk QkZkng PZkk@v PkvOkv HkOZkng Av ¢k Pkkv AkìTkm

UkoPk]m Gvä PZkk@v Pkv UkbPkkZkkv Av Ykx HoLm bkv kk A@må PkvYk ¢TkklRQkm ¢kPYkk Uk@ ¢FkvPkTkTkm

bkv kk ^kpQkk A@v Gvå ekkTk QkPkkg Pkv HkOkv Gv Av HM Gvä PZkk@v PkvTkkv bTkvc PZkkCkv Gv ¢Tkv

b^kæUkkTkgRm Qk¥ bknBk UkkYkv Gvå""1 21å

1å &¢TknXk^k Uk|Ak#kA"–Cknå WkmÆ ¢k^kplûkä Ukpå 22–23å



bkkYÉkPg Pn P’Ul@ekkTkv bklP AùmRp#kg Ykv FkvlìPlYk’Zkkc—

ZkQkkªbkkw FkvìPv bQkkOkkw lTk^kpÅkv UnéakkCk|cvú’úúúúúúúúúúúPQkkFkvìkvª†bYk RvckRkw l^klTk^kpÅkk’Ykl^kXk|Yk:ú’’22’’

KmAùk—¢bkkw ¤’UÆkUnéakXk|k†TP: UnéakkCk|cv UnéakklXklTk^kv#kv lTk^kpÅkv l^kTkìv bklP ZkQkk ZkvTkUnéakklXklTk^kv#kHklTkPkvUAùk@kUAùk@k<n<YkUl@’ZkkCkÉkAùk@vOkú’ FkvìPv Ék^kPrPvú’ PQkkFkvìkvª†bYk PQkkPRn<YkUl@’ZkkCkÉkAùk@vOk Fkvìk ZkbZkkbkkw PQkkFkvìkvª†bYk Xk^kkYZkcYk~ú’ ‘^kú? RvckRkwú’ zAù l^kl#kì:ú?l^klTk^kpÅkk’Ykl^kXk|Yk: l^k#kvakvOk lTk^kpÅk ¢k’Ykl^kXk|Ykkv ZkbZkú’ ‘^kú? RvckRkwú’’22’’

48 Mk{krÄíktºk

^kPkrYkkTkYkkg PkvTkng (¢kPYkkTkng) Ukl@ekkTk QkPkkg Ykk@m Av km Fkvìk Qk¥ Ck¥ Pkv Acv

Gv :—

Ë\kkvA 22

¢T^kZkkQkr : (bQkkOkkw) ^kpdkTkk LogLkYkkg (lTk^kpÅkv UnéakkCk|cv) &¢k Ukn<ak Gv" ¢v km

Xk|klTPk Ro@ QkPkkgä (ZkQkk)‹ Hv km @mPkv (¢bkkw) Pkv (–Uko kvr Xk|klTPk^kk]kv YkTknaZk) (FkvìPv) Fkvìk

A@v Gv ¢QkkrPk~ PkvTkkQkm §UkAk@klRTkm A\UkTkkTkkv PZkkCk A@v Gvä (RvckRkw) #k@m@klRYkkg

(l^klTk^kpÅkk’Ykl^kXk|Yk:) HvTkkv ¢kPYkl^kXk|Yk Ro@ QkZkkv Gv Pkv kkv cng (PQkk Fkvì: ¢†bYk) Pkv km @mPkvFkvìk A<g Gngå

KmAk : (LogLkYkkg) Ukn<akkCk|c ¢QkkrPk~ Ukn<akklXklTk^kv#k lTk^kpûk QkPkkg–Tkk#k UkkYkPkkgä HvTkv

(LogLkYkkg) Ukn<akTkm Xk|klTPk Qk¥ Ck¥ cPkm Pkv (YkTknaZk)å Hv km @mPkv Ukn<akklXklTk^kv#kHlTkPk

§UkAk@–¢UkAk@klRQkm Pkv Uk| kplûkTkkv Ukl@PZkkCk A@^kkæUk Fkvìk A@v Gv–Uk| kPkvr Gv Pkv km @mPkv Ykx

Fkvìk A@m Gv–¢QkkrPk~ Pkv Uk| kplûkTkk Ukl@PZkkCk ¢TknæUk HvTkv Hv km @mPkv Fkvìk QkkZk Pkv km

Fkvìk^kk]kv cng WkTkm CkZkkv Gngå

A>kkg (A>kk l^kakZkYkkg)? RvcklRYkkgå Av kkv (QkZkkv Gng)? HvTkkv ¢kPYkl^kXk|Yk l^klTk^kpûk QkZkkv

Gv Pkv kkv–¢QkkrPk~ HvTkkv ¢kPYk–l^kXk|Yk l^k#kvak A@m lTk^kpûk QkZkkv Gv Pkv kkv–QkZkkv Gngå A>kkg (A>kk

l^kakZkYkkg)? RvcklRYkkgå

Xkk^kkQkr : %Zkk@v YkkOkbk LogLkTkv LogLng bkYkHv Gvä PZkk@v Ukcv\kkg PkvYkkg Ukn<akTkm A\UkTkk

bQkkOkn l^kakv l^kXk|Yk HPkkg QkkZk bknFkvìk HvYk;úúúúúúúúúúXk|klTPk HPkkg RvcklRYkkg QkZkng Uk| kPkrTk PkvYkåúúúú22å



¢QkvRkTkmYkk’YklTk bÇZkklRl\kE*wAù’^kklRbkgBZkkl^kXk|YklTk^kpÅZkQkrPlçl^k‘PkbkkSkk@Okb^kêUg R#krZkÆkkc–

ZkvTkk’YkTkkªTknXkoZkvcYkk’YkTkw kk’YkTkk’YklTkú’bkkvªcg Tk PÆk bkk Tkkbkkw TkwAùk Tk çkw ^kk Wkcn:ú’’23’’

Mk{krÄíktºk 49

A@m Hv §UkAk@–¢UkAk@klRTkm A\UkTkkæUk Fkvìk A@Pkkv cPkkv Pkv WkgSk Qk¥ HkZk Gv; PkvYk

¢TPk@kPYkkTkv XkvR–l^kekkTk ÿk@k #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkm ¢vAPkkTkkv Xk|Yk Ro@ QkPkkg #k@m@klRYkkg

§UkAk@–¢UkAk@æUk Wknlü @cvPkm TkQkm ¢Tkv PkvQkm PkvTkk Uk|PZkv §RkbkmTk @cv Gvå

l^k#kvak

ekkTkm UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv #k@m@Qkm lXkTTk ¢Tkv PkÖTk HnRm HkPkTkkv YkkTkv Gv; Ak@Ok

Av #k@m@ æUkmä ¢kPYkk ¢æUkm; #k@m@ HMä ¢kPYkk FkvPkTk; #k@m@ bkgZkkvCkmä ¢kPYkk ¢bkgZkkvCkm;

#k@m@ l^kTkk#kmä ¢kPYkk ¢l^kTkk#km; #k@m@ ¢kgSk]ngä ¢kPYkk RvBkPkkv; #k@m@ £lTÜZk–Ck|kõkä

¢kPYkk ¢PkmlTÜZk–Ck|kõk; #k@m@ Wkkõk Uk@Pkû^kä ¢kPYkk ¢gPk@gCk b^kPkû^kä £PZkklR Uk|Ak@v WkgTkv

¢vAWkmHkQkm lXkTTk Gvå

¢k^kk ¢PZkgPk lXkTTkUkOkkTkk l^k^kvAQkm Æ^kTkv %Zkk@v XkvRekkTk QkkZk Gv PZkk@v #k@m@klRYkkg

¢kPYkWknlüTkm Xk|YkOkk GoKm HkZk Gvä #k@m@Tkk bknSkk@–WkCkkMQkm ¢kPYkk bknSk@v–WkCkMv ¢v kkv

Xk|Yk K]m HkZk Gvå RvcklR Uk@ UkRkQkkvr Uk|PZkv APkkr–WknlüTkk bQkkTkv ekkPkk–Wknlü ©UkHv Gv

¢Tkv Pkv ¢kPYk bkTYknBk ^k]m FkwPkTZk–b^kæUkYkkg ¢vAkCk| Qk^kk \kkCkv Gvå

¢kYk Æ^kTkv %Zkk@v XkvR–l^kekkTkÿk@k b^k–Uk@Tkng XkkTk QkkZk Gvä PZkk@v Pkv Uk@ Xkk^kQkm

cKm b^kbkTYknBk QkkZk Gvå 22

c^kv ¢kPYkkYkkg ïkm ¢klR z\kCk Tkv ¢vAP^kklR bkgBZkk bkgWkgSkm l^kXk|YkTkm lTk^kplûk YkkKv

PkvTkkQkm l^kl^k$Pk (lXkTTk) ¢bkkSkk@Ok b^kæUk WkPkk^kPkkg Acv Gv :—

Ë\kkvA 23

¢T^kZkkQkr : (ZkvTk ¢k’YkTkk) Hv ¢kPYkkQkm–FkwPkTZkb^kæUkQkm (¢cYk~) cng (¢k’YklTk)UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg (¢k’YkTkk) ¢kPYkkÿk@k–b^kbkg kvRTkekkTkÿk@k (¢k’YkTkk .^k) UkkvPkkTkk

Hv æUkv cng ¢TknXk^kng lTkH lTkHQkm lTkHYkkgcmäúúúúúúúúúúPkv cngä Tk@-ïkm-£Pk@ Tklcä ¢vA-Wkcn-lÿA Tkklcåúúúú23å



KmAùk—ZkvTkk’YkTkk FkwPTZkb^kêUvOk £’QkgXkk^kv PpPmZkkú’ ¢cYkTknXkoZkvú’ AvùTk AùÇkkrú? ¢k’YkTkw k¢TkTZkvTkú’ AvùTk Aù@OkXkoPvTkú? ¢k’YkTkk b^kbkg kvRb^kXkk^kvTkú’ ‘^kú? ¢k’YklTk b^kb^kêUvú’ bkkvªcg£’QkgXkoPb^kêUkvªcgú’ Tk PP~ Tk TkUngbkAùgú’ Tk bkk Tk bÇkmú’ Tkkbkkw Tk UnYkkTk~ ¢cgú’ PQkk TkwAùkv Tkçkw Tk ^kk Wkcn@cgú’ bÇkm’^kklRSkYkkrOkkg AùYkkvr’UklRPRvcb^kêU’^kkP~ú’’23’’

50 Mk{krÄíktºk

¢kPYkkTkv UkkvPkv (¢TknXkoZkv) ¢TknXk^kng Gngå (bk:) Pkv–#knükPYkb^kæUk (¢cg) cng (Tk PP~) Tk PkkvTkUkngbkA Gngä (Tk bkk) Tk ïkm Gngä (Tk ¢bkkw) Tk Ukn<ak Gng; (Tk .Aù:) Tk ¢vA Gng (Tk çw)Tk Wkv Gngä (^kk) ¢Qk^kk (Tk Wkcn:) Tk Wkcn Gngå

KmAk : Hv ¢kPYkk ^kMv–FkwPkTZk b^kæUk ^kMv cng ¢TknXk^kYkkg ¢k^kng Gng–AkvTkkQkm?

¢kPYkkQkm H–WkmHk Akv¥Qkm Tklcä AZkk A@Ok (bkkSkTk) ÿk@k? ¢kPYkkÿk@k–b^kbkg kvRTk b^kXkk^k

ÿk@kä A>kkg? ¢kPYkkYkkg–b^kb^kæUkYkkgä Pkv cng Gng–¢v kk b^kæUk^kk]kv Gngå Tk Pkkv cng TkUkngbkA Gngä

Tk ïkm Gngä Tk Ukn<ak Gng; PkQkk Tk cng ¢vA Gngä Tk Wkv Gng Av Tk cng Wkcn Gng; Ak@Ok Av ïkmP^kklR

SkYkkvr Gv Pkv Pkkv AYkkvrUkklRPk Rvc–b^kæUk^kk]k Gvå

Xkk^kkQkr : cng b^kbkg kvRTkekkTkÿk@k UkkvPkv H Ykk@k ¢kPYkb^kæUkTkv Ykk@k ¢kPYkkYkkg

¢TknXk^kng Gng–¢QkkrPk~ cng FkwPkTZkb^kæUk b^kbkg kvRTkCkYZk Gngå PkvYkkg ïkm–Ukn<akklR z\kCkTkkv PkQkk

¢vAä Wkvä ^kCkv@v bkgBZkkTkk l^kA\UkkvTkkv ¢Xkk^k Gvå

¢TPk@kPYkk l^kFkk@v Gv Av Æ^kYkkg ïkm–Ukn<akklRTkkv ^Zk^kck@ Av k] #k@m@Tkv \kmSkv Gvå

¢vAä Wkv ¢Tkv Wkcn kFkTkTkkv ^Zk^kck@ UkOk #k@m@klêkPk Gvå %Zkk@v #k@m@ Ykk<g æUk H TkQkm

¢Tkv Ykk<g #knüb^kæUk lTks^kA\Uk Gvä PZkk@v Ykk@kYkkg z\kCk–XkvR ¢Tkv ^kFkTk–XkvRTkk l^kA\Ukkv

Av km @mPkv DkKm #kAv? ¢k ïkmP^kklR SkYkkvr Pkkv AYkkvrUkklRPk RvcTkng b^kæUk Gvä Ykk<g b^kæUk TkQkmå

Ykk<g FkwPkTZkb^kæUk Pkkv Pkv WkSkkgQkm Uk@ Gvå

l^k#kvak

¢kPYkk #knü ¢kTkgRb^kXkk^km Gvä ¢vA Gv–¢v kkv @kCklYklêkPk l^kFkk@ UkOk b^kXkk^kYkkg

TkQkmå CknOk–CknOkm Pk@mAv Wkv Gv Tkv ekkTk–R#krTkTkk §UkZkkvCkv Wkv Gv–¢v kkv XkvR b^kæUkYkkg TkQkmå

¢kPYkkTkng #knü b^kæUk ¢XkvRä CknOk–CknOkmTkk XkvR l^kTkkTkng Gvå PkvYkkg z\kCkXkvRä ^kFkTk

XkvRä l^kA\UkXkvRklR Ag¥ TkQkmå

¢c{ ¢kFkkZkrTkng \kdk ¢XkvR–¢BkgM ¢kPYkkTkk b^kæUk §Uk@ Gv; PkvQkm PkvYkOkv Aõk‹g Gv

Avä ^kkbPk^kYkkg ¢kPYkkTkv ïkmä Ukn<akä TkUkngbkAklR ¢^kbQkk¢kv TkQkmä CknOkkvTkk XkvRæUk ¢Tkv

Ak@AkvTkk XkvRæUk A\UkTkk TkQkmå



ZkvTkk’YkTkk ’^kYkTknXkoZkbkv bk AùmRp#k: £’Zkkc—

ZkRXkk^kv bknaknÈkkvªcg Zkã^kv ^Zkn†’QkP: UnTk:ú’úúúúúúúúúúú¢Pm†TæZkYklTkRvr#Zkg P’b^kbkg^kv<YkbYZkcYk~ú’’24’’

KmAùk—ZkbZk #knábZk b^kbkg kv<bZk êUbZkú’ ¢Xkk^kv ¢TknU\kYXkvú’ bknaknÈkkvZkQkk^k’URkQkrUl@ekkTkkXkk^k\kdkOklTkæZkk CkkNkÓùkTP:ú’ ZkR~ Xkk^kv ZkbZk P’b^kêUbZk Xkk^kv ¤U\kYXkvú’UnTk^Zknr†’QkP: l^k#kvakvOkkv†’QkPkv HkkCkl@Pkvªcg ZkQkk^k’b^kêUUl@†FGlÅkUl@OkP £’ZkQkr:ú’ zAù l^kl#kìgP’b^kêUgú? ¢Pm†TæZkg £†TæZkw@HkTZkYkCk|kòg Fkú’ ¢lTkRvr#Zkg #kWRl^kAù\UkCkkvFk@’^kklRRgPZkkªlTkRTPZkk ^kklTkRvrìnYk#k‘ZkYk~ú’ PRv^kgl^kSkg b^kêUg AnùP: lbkálYk’Zkkc-P’b^kbkg kv<g PRn‘PÉkAùk@gb^kêUg b^kbkg kv<b^kbkg kvRTkCk|kòg ¢cYkbYkmlPú’’24’’

Mk{krÄíktºk 51

¢k^km bkYkHOkQkm ekkTkm XkvR–l^kekkTk A@m ¢kPYkb^kæUkYkkg ¢vAkCk| Qk^kkTkm lTk@gPk@

Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå 23å

Hv ¢kPYkkQkm Pkng ¢TknXk^kYkkg ¢k^kv Gv Pkv Av kkv Gv Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 24

¢T^kZkkQkr : (ZkP~ ¢Xkk^kv) HvTkk–#knükPYkb^kæUkTkk–¢Xkk^kv (¢cg) cng (bknaknÈk:) bkoPkkvUkMm @õkkv cPkkv–¢ekkTk ¢^kbQkkYkkg cPkkvä (UnTk:) ^k]m (ZkP~ Xkk^kv) HvTkk–#knükPYkb^kæUkTkk–bkR~Xkk^kYkkg cng (^Zkn†’QkP:) HkCkm CkZkkv–ZkQkk^kPk~ ^kbPknb^kæUkTkv HkOk^kk \kkCZkkvä (PP~) Pkv–#knükPYkb^kæUk (¢Pm†TæZkYk~) £lTÜZkkv ÿk@k ¢Ck|kõk (¢lTkRvr#ZkYk~) ^kFkTkkvQkm ¢CkkvFk@

(^kFkTkkvQkm Tk Acm #kAkZk Pkv kng) ¢Tkv (b^kbkg kv<Yk~) b^kkTknXk^kCkYZk Gv; Pkv (¢cg ¢†bYk)cng Gngå

KmAk : Hv #knü b^kbkg kvÛæUkTkk ¢Xkk^kv ¢vK\kv PkvTkm ¢TknUk\klWSkYkkg–¢Uk|klUPkYkkg cng

bkoPkkv cPkkv–¢QkkrPk~ ZkQkk^kPk~ UkRkQkr–Ukl@ekkTkTkkv ¢Xkk^k HvTkng \kdkOk Gv ¢v km lTkÜkYkkg cng CkkN

Dkv@kZkv\kkv cPkkv (\kUkvKkZkv\kkv cPkkv) ¢Tkv HvTkk bkR~Xkk^kYkkg ¢QkkrPk~ HvTkk PkPb^kæUkTkk

bkR~Xkk^kYkkg–Uk|klUPkYkkg (Hv b^kæUkTkkv ¢TknXk^k QkPkkg) cng HkCZkkv–l^k#kvakUkOkv HkCkpPk QkZkkvä ¢QkkrPk~

ZkQkk^kPk~ b^kæUkTkk Ukl@ekkTkb^kæUkv cng Ukl@OkYZkkv–¢v kkv ¢Qkr Gvå

Tklc UkkYZkv lTklÜPk cPkkvä UkkYZkv lTkÜkYkn$PkäúúúúúúúúúúPkv lTkH^kvÛä ¢PkmlTÜ Tkv ¢^kkFZk Gv YknH æUkåúúúú24å

9



P’b^kêUg b^kbkg kvRZkPkv @kCkklRÉkdkZkkÆk ‘^kl^kFGÇknlYkÇk^Zk^kbQkk Xk^kPmlP R#krZkÆkkc—

dkmZkTPvªÇkw^k @kCkk<kbPÅ^kPkv Ykkg ÉkU#ZkP:ú’úúúúúúúúúúúWkkvSkk’YkkTkg PP: AùlËkÆk Ykv #kÇknTkr Fk lÉkZk:ú’’25’’

KmAùk—¢Çkw k TkAvù^k\kYkCk|v lAùTPn ¢Çkw k HkTYklTk dkmZkTPvú’ Avù Pvú? @kCkk<k: ¢kRkw Xk^k:

52 Mk{krÄíktºk

PkPb^kæUk Av kk Uk|Ak@Tkng Gv? Pkv ¢PkmlTÜZk Gv ¢QkkrPk~ £lTÜZkHTZk TkQkmä £lTÜZkCk|kõk

TkQkm ¢Tkv ^kFkTk–¢CkkvFk@ ¢QkkrPk~ #kWR–l^kA\UkkvQkm ¢CkkvFk@ ckv kkQkm (#kWRkv ÿk@k Acv kkYkkg

Tklc ¢k^kPkng ckv kkQkm) ¢k Av Pkv b^kæUkklRæUkv Acm #kAkZk Pkv kng TkQkmå Pkkv ¢v kk Uk|Ak@Tkng b^kæUk

A>kkgQkm lbkü QkkZk Pkv Acv Gv–&&Pkv b^kbkg kvÛ b^kæUk ¢QkkrPk~ Pkv §$Pk Uk|Ak@Tkng b^kbkg kvRTkQkm Ck|kõk

b^kæUk Pkv cng Gngå""

Xkk^kkQkr : Hv #knükPYkb^kæUk ¢PkmlTÜZkä ^kFkTk–¢CkkvFk@ ¢Tkv b^kkTknXk^kCkYZk Gv Pkv

cng Gng–¢v kng %Zkkg bknSkm Æ^kTkv ekkTk Tk cPkng PZkkg bknSkm Pkv ¢ekkTk–lTkÜkYkkg bkoPkkv cPkkvä Uk@gPkn

%Zkk@v PkvTkv UkkvPkkTkk §$Pk Uk|Ak@Tkk b^kæUkTkng ZkQkk^kPk~ XkkTk QkZkng PZkk@v Pkv ^kkbPk^kYkkg HkCkpPk

QkZkkv ¢QkkrPk~ PkvTkk Ukl@ekkTkæUkv Ukl@OkYZkkvå

HvTkv #knükPYkkTkm §Uk\klWSk Gv Pkv H HkCkv Gv ¢Tkv HvTkv #knükPYkkTkm §Uk\klWSk TkQkm

Pkv ªDkv Gvå %Zkk@Qkm Pkv lFkRkTkgR–b^kæUkTkv b^kbkg kvRTk ÿk@k ¢TknXk^kv Gvä PZkk@Qkm Pkv bkRkZk

HkCkpPk H Gv ¢vYk bkYkH^kngå 24

Pkv b^kæUkTkng b^kbkg kvRTk A@Tkk@Tkv @kCkklRTkkv l^k#kvak dkZk Qk^kkQkm $^klFkPk~ UkOk #kÒknlYkÒkTkm

^Zk^kbQkk (A\UkTkk) @cvPkm TkQkm Pkv R#kkr kPkkg Acv Gv :—

Ë\kkvA 25

¢T^kZkkQkr : (ZkP:) Ak@Ok Av (WkkvSkk’YkkTkg) #knü ekkTkb^kæUk ¢v kk (Ykkg) ¢Tkv–Ykk@k

¢kPYkkTkv (PÅ^kP: ÉkU#ZkP:) ^kkbPk^kYkkg ¢TknXk^k A@Tkk@ Æ^kTkv (¢Çk .^k) ¢c{ H

(@kCkk<k:) @kCkklR Rkvakkv (dkmZkTPv) Tkk#k UkkYkv Gv; (PP:) PkvQkm (Ykv) Ykk@kv (Tk Aù: lFkP~)Tk Akv¥ (#kÇkn:) #kÒkn Gv (Tk Fk) ¢Tkv Tk Akv¥ (lÉkZk:) lYkÒk Gvå

KmAk : ¢c{ H—Tkc{ Av Av k] ¢kCk] (WkmHk HTYkYkkg) H Uk@gPkn ¢k H HTYkYkkg

ekkTkkPYkA YknH ¢kPYk %Zkkg Uk@YkkQkvr ^kvRkZkäúúúúúúúúúúPZkkg @kCkklRl^kTkk#kQkm Tklc ¢l@-lYkÒk HOkkZkåúúúú25å



¢k<: @kCk ¢k<kv Zkvakkg çvakklRTkkg Pv PQkkv‘Pk:ú’ zAù Anù^krTPbPv dkmZkTPvú? PÅ^kPkv Ykkg ÉkU#ZkP:ú’AùQkYXkoPg Ykkgú? WkkvSkk’YkkTkg ekkTkb^kêUgú’ PP £’ZkklR–ZkPkv ZkQkk^kRk’YkkTkg U#ZkPkv @kCkkRZk:ÉkdkmOkkbPPbPbYkkP~ Aùk@OkkP~ Tk Ykv AùlËkFGÇkn: Tk Fk Tkw k lÉkZkkv lYkÇkYk~ú’’25’’

Mk{krÄíktºk 53

(Pkv¢kv) dkZk UkkYkv Gvå AkvOk Pkv? @kCkklR–¢QkkrPk~ @kCk HvTkm ¢klRYkkg Gv Pkv kk ÿvakklR (Rkvakkv)å

#kng A@Pkkg Pkv dkmOk QkkZk Gv? Pkû^kPk: (Uk@YkkQkrUkOkv) YkTkv RvBkPkkg (¢TknXk^kPkkg)å Av kk YkTkv?

WkkvSkkPYkk ¢vK\kv ekkTkb^kæUk (¢v kk YkTkv)å ZkQkk^kPk~ ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@Pkkg @kCkklR dkmOk

QkkZk Gv; Pkv Ak@OkQkm Tk Akv¥ Ykk@kv #kÒkn Gv ¢Tkv Akv¥ Ykk@kv lUk|Zk ¢vK\kv lYkÒk Gvå

Xkk^kkQkr : ekkTkb^kæUk ¢kPYkkTkv ZkQkkQkrb^kæUkv ¢^k\kkvAPkkg–¢TknXk^kPkkg @kCk–ÿvakklR

RkvakkvTkkv (XkolYkAkTknbkk@) ¢c{ H ¢Xkk^k QkkZk Gv; PkvQkm ekkTkm Acv Gv Avä &&¢k HCkPkYkkg

YkTkv Akv¥ #kÒkn–lYkÒkæUkv XkkbkPkkv TkQkm–¢QkkrPk~ ^kkbPk^kYkkg Akv¥ Akv¥Tkkv #kÒkn–lYkÒk Qk¥ #kAPkkv

TkQkmå""

%Zkk@v ¢kPYkk Uk|Wknü Qk¥ ZkQkkQkr ^kbPknlbQklPkTkkv ¢TknXk^k A@v Gvä PZkk@v PkvTkm @kCk–ÿvakæUk £ì–¢lTkìTkm A\UkTkk YkKm HkZk Gv ¢Tkv Wkkõk bkkYkCk|mTkk WkkSkA–bkkSkA YkTkkPkk

Æ^kkv Uk|PZkv PkvTkv §UkvdkkWknlü @cv Gv; PkvQkm Pkv Tk Akv¥Tkv #kÒkn bkYkHv Gv Av Tk Pkkv Akv¥Tkv lYkÒk

YkkTkv Gvå ¢v @mPkv ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkkTkk Wk]v PkvTkk @kCk–ÿvakklRTkkv Tkk#k QkPkkg PkvTkv Akv¥

Uk|PZkv #kÒkn-lYkÒkUkOkng @cvPkng TkQkmå

l^k#kvak

ekkTkXkk^kTkkæUkv Ukl@OkYkv\kkv ekkTkm l^kFkk@v Gv Av :—

&&lTkékZkQkm cng ¢vA Gngä #knü Gngä YkYkPkk@lcPk Gngä ekkTk–R#krTkQkm UkoOkr Gng; Pkv

b^kXkk^kYkkg @cvPkkvä PkvYkkg–Pkv FkwPkTZk–¢TknXk^kYkkg \kmTk QkPkkv cng ¢k ¿kvSkklRA bk^kr ¢kuk^kkvTkv

dkZk UkYkkMng Gngå""1

bkk@kg#k ¢v Gv Av %Zkk@v ekkTkm UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kæUkTkv ZkQkkQkrUkOkv HkOkm PkvYkkg \kmTk

QkkZk Gvä PZkk@v PkvTkk ¢kuk^k–Xkk^kkv @kCkÿvakklR l^kAk@kv b^kZkg §PUkTTk QkPkk TkQkmå ¢k^km

lbQklPkYkkg PkvTkv Akv¥ #kÒkn–lYkÒk XkkbkPkkv TkQkm; PkvTkv bk^kr Uk|PZkv bkYkXkk^k Uk|CkKv Gvå 25å

1å cng ¢vA #knüä YkYkP^kcmTk cngä ekkTkR#krTkUkoOkr Gng;

¢vYkkg @cm lbQkPkä \kmTk ¢vYkkgä #kmDk| ¢k bkkw dkZk A<gå

(êkm bkYkZkbkk@–Cknå ¢k^kplûkä CkkQkk–73)



ZklR ’^kYkTZkbZk AùbZklFkÆk #kÇknsYkÇkg ^kk PQkklU P^kkTZk: AùlËkãl^kaZkPm’Zkk#kg‘Zkkc–

YkkYkU#ZkÆkZkg \kkvAùkv Tk Ykv #kÇknTkr Fk lÉkZk:ú’úúúúúúúúúúúYkkg ÉkU#ZkÆkZkg \kkvAùkv Tk Ykv #kÇknTkr Fk lÉkZk:ú’’26’’

KmAùk—¢k’Ykb^kêUv ÉklPUÆkv kkªZkg\kkvAùkv YklZk #kÇknlYkÇkXkk^kg ÉklPU<Pvú? Tk Pk^kR~ÉklPUÆkvú’ ZkP: YkkYkU#ZkÆkZkg \kkvAùkv Tk Ykv #kÇknTkr Fk lÉkZk:ú’ ¢ÉklPUÆkv lc ^kbPnb^kêUv@kCkk<n’UÅkk^klPÉkbkE*:ú’ TkklU ÉklPUÆkv ZkP: Ykkg ÉkU#ZkÆkZkg \kkvAùkv Tk Ykv #kÇknTkr Fk lÉkZk:ú’¢k’Ykb^kêUÉkPmPkw @kCkklRAùÉkdkZkkP~ AùQkg ‘^k lFkRlU #kÇknlYkÇkXkk^k: bZkkP~ú’’26’’

54 Mk{krÄíktºk

Xk\kv Pkng WkmHk Akv¥Tkkv #kÒkn–lYkÒk Tk ckvä Pkkv UkOk WkmHkv Akv¥ Pkkv Pkk@kv #kÒkn–lYkÒk

c#kv Tkv? ¢v km ¢k#kgAk A@m PkvTkng bkYkkSkkTk A@v Gv :—

Ë\kkvA 26

¢T^kZkkQkr : (Ykkg) YkTkv–Ykk@k ¢kPYkb^kæUkTkv (¢U#ZkTk~) Tklc RvBkPkkv (¢Zkg \kkvAù:)¢k \kkvA–¢ekkTkm Uk|klOkCkOk (Tk Ykv #kÇkn:) Ykk@kv #kÒkn TkQkm (Tk Fk lÉkZk:) ¢Tkv lYkÒk TkQkmä

PkQkk (Ykkg) YkTkv–Ykk@k ¢kPYkb^kæUkTkv (ÉkU#ZkTk~) ZkQkkQkrUkOkv RvBkPkkv (¢Zkg \kkvAù:) ¢k \kkvA–ekkTkm Æ^kCkOk (Tk Ykv #kÇkn:) Tk Ykk@kv #kÒkn Gv (Tk Fk lÉkZk:) ¢Tkv Tk lYkÒk Gvå

KmAk : ¢kPYkb^kæUk bkYkHkZk Av Tk bkYkHkZk Pkkv UkOk ¢k \kkvA Ykk@k Uk|PZkv #kÒkn–lYkÒkXkk^k AvYk A@v? Uk|QkYk Pkkv (¢kPYkb^kæUk) Tk bkYkHkZk Pkkv UkOk Pkv Tk A@vä Ak@Ok Av ¢k

\kkvA YkTkv RvBkPkkv TkQkm PkvQkm Pkv Ykk@kv #kÒkn TkQkm Tkv Ykk@kv lYkÒk TkQkm; %Zkkg ^kbPknb^kæUk Tk

bkYkHkZk PZkkg UkOk @kCkklRTkm §PUklûk QkkZk Pkkv ¢lPkUk|bkgCk ¢k^kvå

(^kbPknb^kæUk) bkYkH^kkYkkg ¢k^kPkkg UkOk Tk (Akv¥ Ykk@kv #kÒkn–lYkÒk Gv)ä Ak@Ok Av ¢k

(ekkTkm) \kkvA YkTkv RvBkPkkv (HkOkPkkv) ckv kkQkmä Pkv TkQkm Ykk@kv #kÒkn Tkv TkQkm Ykk@kv lYkÒkå

¢kPYkb^kæUkTkm Uk|PkmlPk QkPkkg @kCkklRTkkv dkZk (¢Xkk^k) Qk^kkQkm $^klFkPk~ UkOk #kÒkn–lYkÒkXkk^k Av km @mPkv ckv¥ #kAv?

Xkk^kkQkr : ¢gPk@kPYkk bkYkkSkkTk A@v Gv Avä &¢ekkTkm HTkkv Pkkv Ykk@k ¢kPYkkTkv RvBkPkk–

RvBkv Tklc YknHTkv HTkkvä Pkkv Tklc YknH ¢l@-lYkÒk;úúúúúúúúúúRvBkv Hkv YknHTkv HTkkvä Pkkv Tklc YknH ¢l@-lYkÒkåúúúú26å



¢TP@k’YkTkkv Wklc@k’Yk’^k’ZkkCkv U@Ykk’Yk’^kÉkkÈkkw FkkvUkZk’^kg R#krZkÆkkc—

’Zk‘’^kw^kg Wklc@k’YkkTkYkTP@k’Yk^Zk^k†bQkP:ú’úúúúúúúúúúúXkk^kZkv’U@Ykk’YkkTkg bk^krbkgAù\U^ksHkPYk~ú’’27’’

KmAùk—.^kYkn‘PÉkAùk@vOkkTP@k’Yk^Zk^k†bQkP: bkTk~ Wklc@k’YkkTkg ’Zk‘’^kk U@Ykk’YkkTkg Xkk^kZkvP~ú’AùQkgXkoPgú? bk^krbkgAù\U^ksHkPg l^kAù\UHkk\k@lcPg ¢Qk^kk bk^krbkgAù\U^ksHkP: bkTk~ Xkk^kZkvP~ú’’27’’

Mk{krÄíktºk 55

HkOkPkk TkQkmå Ykk<g ¢kPYkb^kæUk ¢PkmlTÜZk ckv kkQkm PkvYkTkm £lTÜZkkvTkv ¢CkkvFk@ Gvä PkvQkm Pkv¢kv

Ykk@k l^kakZkYkkg #kÒkn–lYkÒkTkm A\UkTkk Av km @mPkv A@m #kAv? Pkv¢kv Ykk@k HM #k@m@Tkv H RvBkv

Gvä #k@m@Qkm ¢PZkgPk lXkTTk ¢v kkv Ykk@kv ¢kPYkk Pkkv RvBkkPkkv TkQkmä Pkkv Xk\kv Pkv¢kv Ykk@k #k@m@Tkv

#kÒkn–lYkÒk YkkTkv; YkTkv (Ykk@k ¢kPYkkTkv) PkvQkm #kng?

ekkTkm HTkkv Ykk@k #knükPYkb^kæUkTkv ZkQkk^kPk~ HkOkPkk ckv kkQkm PkvYkTkkYkkg @kCk–ÿvakklRTkkv

¢Xkk^k Gvä PkvQkm Ykk@k Uk|PZkv PkvYkTkkYkkg #kÒkn–lYkÒkXkk^k Av km @mPkv ckv¥ #kAv?

¢k @mPkv ekkTkm Av ¢ekkTkm–Akv¥ Æ^k Ykk@kv #kÒkn TkQkm Av lYkÒk TkQkmå 26å

¢TPk@kPYkkTkv Wklc@kPYkUkOkkTkk PZkkCkTkkv ¢Tkv Uk@YkkPYkUkOkkTkm Uk|klUPkTkkv §UkkZk R#kkr kPkkg

Acv Gv :—

Ë\kkvA 27

¢T^kZkkQkr : (.^kg) ¢k^km @mPkv (Wklc@k’YkkTkg) Wklc@kPYkkTkv (’Zk‘’^kk) PkÆ

(¢gP@k’Yk^Zk^k†bQkP:) ¢gPk@kPYkkYkkg ^Zk^klbQkPk Qk¥ PkQkk (bk^krbkgAù\U^ksHkPg) bk^kr bkgA\UkkvQkm@lcPk Qk¥Tkv (U@Ykk’YkkTkg) Uk@YkkPYkkTkv (Xkk^kZkvP~) Xkk^k^kkvå

KmAk : ¢v km @mPkv ¢vK\kv §$Pk Uk|Ak@v ¢gPk@kPYkkYkkg ^Zk^klbQkPk Qk¥Tkv ¢Tkv

Wklc@kPYkkTkkv PZkkCk A@mTkv Uk@YkkPYkkTkm Xkk^kTkk A@^kmä Av kk Qk¥Tkv? bk^kr bkgA\UkkvQkm @lcPk

Qk¥Tkv–l^kA\UkHk\k@lcPk Qk¥Tkv ¢QkkrPk~ bk^kr bkgA\UkkvQkm Ykn$Pk Qk¥Tkv (Uk@YkkPYkkTkm Xkk^kTkk

A@^km)å (27)å

Xkk^kkQkr : Uk|QkYk Æ^k Wklc@kPYkUkOkkTkv GkvMm ¢kPYkb^kæUkTkm bkTYknBk QkPkkg ¢gPk@kPYkk

¢vYk PkÆ Wklc@kPYkTkvä Qk¥ YkSZkkPYkb^kæUk;úúúúúúúúúúbkkw bkgA\Ukl^kYkn$Pk Qk¥ä Xkk^kkv Uk@Ykb^kæUkåúúúú27å



Pãk^kTkkZkk: Vú\kg R#krZkÆkkc—

bkkvªclYk’ZkkÅkbkgbAùk@bP†bYkTk~ Xkk^kTkZkk UnTk:ú’úúúúúúúúúúúPÇkw^k RpNjbkgbAùk@k\\kXkPv òk’YklTk †bQklPYk~ú’’28’’

KmAùk—ZkkvªTkTPekkTkk<k’YkAù: Éklbká: U@Ykk’Ykk bkkvªclYk’Zkv kYkkÅkbkgbAùk@: ¢kÅkkv CkpcmP:bkgbAùk@kv ^kkbkTkk ZkvTkú’ AùZkk Aù†bYkTk~ú? Xkk^kTkZkk P†bYkTk~ U@Ykk’YklTk Xkk^kTkZkkbkkvªclYk’ZkXkvRkXZkkbkvTkú’ UnTkl@’ZkTPCkrsXkP^km¶bkkQkr:ú’ UnTk: UnTkbP†bYkTk~ Xkk^kTkZkkú’ PÇkw k U@Ykk’YkTZkw kRpNjbkgbAùk@kP~ ¢l^kFkXkk^kTkk^k#kkP~ú’ \kXkPv ÉkkÊkkvlP SZkkPkú’ lc bVnúKYk~ú’ ¢k’YklTk †bQkzP

56 Mk{krÄíktºk

QkkZk Gvå PZkk@WkkR ¿Ykv ¿Ykv Ukn@nakkQkr ^kSkk@m bk^kr l^kA\UkkvQkm @lcPk Qk¥ ekkTkkTkgRb^kæUk

Uk@YkkPYkkTkm ¢k@kSkTkk A@v Gvä ¢QkkrPk~ PkvYkkg \kmTk Qk¥ PkÜoUk WkTk^kkTkm Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå ¢v

Uk@YkkPYkUkRTkm Uk|klUPkTkkv §UkkZk Gvå 27å

Pkv Xkk^kTkkTkng V] R#kkr kPkkg Acv Gv :—

Ë\kkvA 28

¢T^kZkkQkr : (P†bYkTk~) PkvYkkg–Uk@YkkPYkUkRYkkg (Xkk^kTkZkk) Xkk^kTkk A@Pkk @cv kkQkm

(bk: ¢cg) Pkv–¢TkTPkekkTkb^kæUk Uk@YkkPYkk–&cng Gng" (£lP) ¢v kk (¢kÅkbkgbAùk@:) bkgbAk@

UkkYkv\kkv Pkv–ekkTkm Ukn<ak–(UnTk:) ^kk@g kk@ (PÇk .^k) PkvYkkg H–¢kPYkb^kæUkYkkg H (RpNbkgbAùk@kP~) ÓN bkgbAk@Tkv \kmSkv (lc) lTkékZkQkm (¢k’YklTk) ¢kPYkkYkkg (†bQkzP \kXkPv) lbQk@PkkUk|kUPk A@v Gvå

KmAk : Hv ¢TkgPkekkTkklRb^kæUk Uk|lbkü Uk@YkkPYkk Gv Pkv &cng Gng" ¢v kkv bkgbAk@ UkkYkm

¢QkkrPk~ ¢v kkv bkgbAk@ ¢vK\kv ^kkbkTkk Ck|cmTkvä #kk ^kMv? #kkYkkg? PkvTkm Xkk^kTkk ^kMv ¢QkkrPk~

Uk@YkkPYkkTkm Xkk^kTkk ^kMv Pkv &cng Gng" ¢v kk ¢XkvR ¢XZkkbk ^kMvä PkvTkm ^kk@g kk@ Xkk^kTkkQkm PkvTkk

H ¢vK\kv Uk@YkkPYkkTkk H–ÓN bkgbAk@Tkv \kmSkv ¢l^kFk\k Xkk^kTkkTkv \kmSkv–SZkkPkk Bk@vBk@

¢kPYkkYkkg lbQklPk UkkYkv Gv–Uk|kUPk A@v Gv–¢QkkrPk~ ¢kPYkkYkkg ¢Fk\kPkk ^kk

¢TkgPkekkTkklRFkPknìZkæUkPkk Uk|kUPk A@v Gvå

Pkv Xkk^Zkv &bkkvcYk~" PkOkk HkYkv Gv bkgbAk@;úúúúúúúúúúPkR~CkPk ÓN bkgbAk@Qkm ¢kPYklTkYkCTk Qk^kkZkåúúúú28å



Mk{krÄíktºk 57

Xkk^kkQkr : ¢TkgPkekkTkb^kæUk Uk@YkkPYkk Pkv H &cng Gng" ¢v km ^kk@g kk@ ¢XkvR Xkk^kTkk

Xkk^k^kkQkm PkvTkk bkgbAk@ ÓN QkkZk Gv ¢Tkv Pkv kk bkgbAk@Tkv \kmSkv ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ Qk¥

Æ^k ¢TkgPkFkPknìZkæUk Uk@YkUkRTkm Uk|klUPk A@v Gvå

l^k#kvak

%Zkk@v ¢gPk@kPYkk b^kbkTYknBk Qk¥ UkkvPkkTkv lbkü bkYkkTk #knüä Wknüä FkwPkTZkDkTkä bknBk–SkkYk ¢Tkv ¢TkgPkFkPknìZkklRæUk SZkk^kv Gv–^kk@g kk@ Xkk^kv Gvä PZkk@v ¢XkvR ¢l^kFk\k Xkk^kTkkTkk

Wk]v Pkv #knükPYkb^kæUkYkkg PkTYkZk Qk¥ HkZk Gvå Pkv ^kBkPkv PkvTkv ¢lTk^krFkTkmZk ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k

QkkZk Gvå Uk@YkkPYkb^kæUkYkkg \kmTk QkPkkg Pkv b^kZkg Uk@YkkPYkk Qk¥ HkZk Gvå ¢k Uk@YkkPYkb^kæUkTkm

ÓN Xkk^kTkkTkng V\k Gvå

&&Hv Uk@YkkPYkk Gv Pkv H cng Gng–¢v km ^kk@g kk@ Xkk^kTkk Xkk^kPkkg #knüb^kkPYkkYkkg Hv

\kmTkPkk QkkZk Gvä Pkv Akv¥ ^kFkTk–¢CkkvFk@ ZkkvCk Gv–bkYkklSkæUk SZkkTk Gvå""1

¢k^km @mPkv Uk@YkkPYkXkk^kTkkTkk ÓN bkgbAk@Qkm ¢kPYkk Uk@YkkPYkk Qk¥ HkZk Gvå 28å

¢kPYk–Xkk^kTkkTkk l^kakZkYkkg AìUk@gUk@kTkk bkR~Xkk^kTkv \kmSkv XkZkTkm §PUklûkTkm bkgXkk^kTkk

@cv Gvä Pkkv PkvYkkg Akv¥Tkm Av km @mPkv Uk| kplûk QkkZk? ¢v km ¢k#kgAkTkng lTk@kA@Ok A@Pkkg Acv Gv :—

Ë\kkvA 29

¢T^kZkkQkr : (YkoNk’Ykk) ¢ekkTkm Wklc@kPYkk (ZkÇk) HvYkkg–#k@m@–UknÒk–lYkÒkklR Wkkõk

UkRkQkkvrYkkg (l^kÍkbP:) l^këkkbk A@v Gv (PP:) PkvTkkQkm–#k@m@klR Wkkõk UkRkQkkvrQkm (¢TZkP~)WkmHng Akv (XkZkkbURg Tk) XkZkTkng bQkkTk TkQkm ¢Tkv (ZkP:) HvTkkQkm–Uk@YkkPYkb^kæUkTkk ¢TknXk^kQkm

¢k’YkTZkFk\kPkg ¢TkTPekkTkklRFkPnìZkêUPkg ^kkú’’28’’

TkT^kk’YkXkk^kTkkl^kakZkv AùìU@YU@kbkãk^kvTk XkZkkv’UÅkv: AùQkg AùbZklFkÅkÇk Ék^kplÅkl@’Zkk#kEœkglTk@kAnù^krÆkkc—

YkoNk’Ykk ZkÇk l^kÍkbPbPPkv TkkTZkãZkkbURYk~ú’úúúúúúúúúúúZkPkv XkmPbPPkv TkkTZkRXkZkbQkkTkYkk’YkTk:ú’’29’’

1å Hn¢kv : &¢SZkkPYk@cbZk"–è\kkvA 57å

YkoN Hc{ l^këkbPk Gvä PkPbkYk Tklc XkZkbQkkTk;úúúúúúúúúúHvQkm M@v PkvTkk bkYkng Akv¥ Tk lTkXkrZk SkkYkåúúúú29å



58 Mk{krÄíktºk

(XkmP:) Pkv M@v Gv (PP: ¢TZkP~) PkvTkkQkm WkmHng Akg¥ (¢k’YkTk:) ¢kPYkkTkv (¢XkZkbQkkTkg Tk)lTkXkrZkPkkTkng bQkkTk TkQkmå

KmAk : YkoNkPYkk ¢vK\kv Wklc@kPYkk %Zkkg ¢vK\kv #k@m@–UknÒk–XkkZkkrlRYkkg l^këkkbk A@v

Gv–¢^kgFkA ¢lXkUk|kZkQkm (Pkv¢kv YkTkv LCk#kv Tklc ¢v kk ¢lXkUk|kZkQkm) l^këkkbk UkkYkv Gv–&Pkv

Ykk@kg Gv ¢Tkv cng PkvYkTkkv Gng" ¢v km ¢XkvRWknlü A@v Gv–¢v kkv ¢Qkr Gvå PkvTkkQkm WkmHng Akv¥

XkZkTkng bQkkTk TkQkm–PkvTkkQkm ¢vK\kv #k@m@klRQkm WkmHng XkZkTkng bQkkTk–¢QkkrPk~ bkgbkk@Rn:BkTkk

ÒkkbkTkng bQkkTk TkQkmå

HvTkkQkm XkZk UkkYkv Gv–HvTkkQkm ¢vK\kv Uk@YkkPYkb^kæUkTkk bkg kvRTkQkm XkZk UkkYkv Gv–Òkkbkv

Gvä PkvTkkQkm WkmHng Akv¥ ¢XkZkbQkkTk TkQkm–PkvTkkQkm ¢vK\kv b^kbkg kvRTkQkm WkmHng ¢XkZkTkng–bkgbkk@Rn:BkTkk ÒkkbkTkk ¢Xkk^kTkng bQkkTk TkQkmå PkvTkkQkm WkmHng bknBkTkng bQkkTk TkQkm–¢v kkv ¢Qkr Gvå

Xkk^kkQkr : #k@m@–UknÒkklR Hv XkZkTkng bQkkTk Gv–Rn:BkTkng Ak@Ok Gv PkvYkkg Wklc@kPYkk

¢kPYkWknlü A@m l^këkkbk A@v Gv ¢Tkv Uk@YkkPYkb^kæUk Hv lTkXkrZk bQkkTk Gvä Uk@Yk#k@OkæUk

Gv ¢Tkv bknBkTkng Ak@Ok Gvä PkvTkk bkg kvRTkTkv AìæUk YkkTkm M@v Gvå

¢ekkTkm Wkkõk #k@m@klRYkkg bknBk YkkTkm PkvYkkg lTk:#kgAUkOkv Uk| kPkvr Gvä UkOk ^kkbPk^kYkkg

Pkv¢kv YkpCkH] bkYkkTk Gvå PkvYkkg Akg¥ bknBk TkQkm; Pkv Akv¥Tkng #k@Ok TkQkm Av Akv¥Tkng l^këkkbkTkng–¢XkZkTkng bQkkTk TkQkmå ¢vA #knükPYkb^kæUk H ¢XkZkæUk Gvä Pkv H #k@OkTkng bQkkTk Gv ¢Tkv

Pkv H HCkPkTkk Æ^kkvTkv Xk^k–XkZkYkkgQkm @dkk A@Tkk@ Uk@Yk Pkû^k Gvå

l^k#kvak

HvYk lUkûk–%^k@^kk]k @kvCkmTkv YkmLng RoSk UkOk AM^kng \kkCkv Gvä PkvYk Wklc@kPYkkTkv Uk@Yk

bknBkRkZkm Uk@YkkPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkk UkOk AìRkZkm \kkCkv Gv; PkvQkm Pkv ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkkTkv

Xkk^kPkkv TkQkm UkOk l^kakZk–AakkZkTkm H Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå

^k]mä &&@kCkklR Uk|CkK ¢v Rn:Bk RwTkä lPkTkcmAkv bkv kPk lCkTkPk FkwTk;

åååå åååååå ååååå åååå ååååååå (2/5)

KmAùk—YkoNk’Ykk Wklc@k’Ykkú’ ZkÇk #k@m@UnÇkAù\kÇkklRaknú’ l^kÍkbPkvª^kgFkAùklXkÉkkZkvOk l^kÍkkbkgÉklUUÆk: –YkRmZkk .Pv ¢cYkvPvakklYklP¢XkvRWknzá CkP £’ZkQkr:ú’ PPkv TkkTZkãZkkbURg PP:#k@m@kRvTkkrTZkãZkkbURg bkgbkk@Rn:BkkÇkbkbZkkbURg bQkkTkYk~ú’ ZkPkv XkmP: ZkP: U@Ykk’Ykb^kêUbkg kvRTkkãmP:ÇkbPú’ PPkv TkkTZkRXkZkbQkkTkg PP: b^kbkg kvRTkkP~ TkkTZkP~ ¢XkZkbZk bkgbkk@Rn:BkÇkkbkkXkk^kbZkbQkkTkYkkbURYk~ú’ bknBkkbURg PPkv TkkTZklR’ZkQkr:ú’’29’’



Mk{krÄíktºk 59

¢kPYklcPk–cvPkn l^k@kCk ekkTkä Pkv \kBkw ¢kUkAng AìRkTkå"" (2/6)1

@kCkklR l^kakZk–AakkZkkv ¢kPYkkTkv ¢lcPkæUk Gv–Rn:BkRkZkA Gvä GPkkg ¢ekkTkm PkvYkkg

lcPk YkkTkm–bknBk YkkTkm–Uk| kPkvr Gv ¢Tkv ekkTk–^kw@kCZk Hv ¢kPYkkTkv lcPkA@ Gv PkvTkv ¢lcPkA@–AìæUk YkkTkv Gvå

^k]m ¢ekkTkm Æ^kTkv §Öv#kmTkv êkmYkR~ @kHFkgÜv Aõk‹g Gv Av–&&¢@v Æ^k!

&&¢TkgPk bknBk TkkYk Rn:Bkä PZkkg @cm Tk lYkÒkPkkä

¢TkgPk Rn:Bk TkkYk bknBkä Uk|vYk PZkkg l^klFkÒkPkk!

§DkkM TZkkZk–TkvÒkTkvä lTkck] @v! lTkck] Pkngä

lTk^kplûk #kmDk|Ykv k Skk@mä Pkv Uk| kplûk Wkk] Pkngå""

&&¢ck! Hv ¢TkgPkbknBkTkng SkkYk Gv ¢v kk FkwPkTZk–b^kXkk^kYkkg Pkkv PkTkv lYkÒkPkk Tk @cm–PkvYkkg §Pbkkc ¢Tkv Uk|vYk Tk ¢k^Zkkv ¢Tkv ¢TkgPk Rn:BkTkng SkkYk ¢v kk Hv Wkkõk l^kakZkkv–PkvYkkg

PkTkv bknBkWknlü Qk¥–Uk|vYk ¢k^Zkkv–§Pbkkc ¢k^Zkkvä ¢v Av km l^klFkÒkPkk Gv! ¢@v Æ^k! c^kv

Pkk@kg ekkTk–FkdknTkv §DkkMmTkv Hkvä @v Hkvä Avä &Pkk@kv b^kXkk^k Rn:BkæUk TkQkmä UkOk Wkkõk l^kakZkkv

Pk@VTkng Pkk<g ^k\kOk ¢vAkgPk Rn:BkæUk Gvå PkvYkkg b^kUTkvZk bknBk TkQkmå" ¢kYk l^k^kvAQkm l^kFkk@m

Pkk@k ¢gPk@ b^kXkk^k Pk@V ^k] ¢Tkv Wkkõk l^kakZkkvYkkg bknBk–Wknlü GkvMmTkv PkvYkTkkQkm lTk^kpûk

Qkkä lTkPZk lTkXkrZk bQkkTk ¢Tkv bknBkTkng SkkYk Pkkv Pkk@kv ¢kPYkk H Gvå""

PkvQkm #knükPYkb^kæUkTkk b^kbkg kvRTk lbk^kkZk ¢TZk Akv¥ ¢XkZk bQkkTk TkQkmå bkgbkk@–Rn:BkTkk ÒkkbkTkk ¢Xkk^kTkng Pkv ¢vA H bQkkTk Gvä ¢QkkrPk~ bknBkTkng ¢v ¢vA H bQkkTk Gvä #k@m@–UknÒkklR Wkkõk UkRkQkkvr–Akv¥ bknBkTkng bQkkTk TkQkmå 29å

Pkv ¢kPYkb^kæUkTkm Uk|klUPkTkkv §UkkZk Av kkv Gv Pkv Acv Gv :—

PbZkk’YkTk: AùmRp#k: PP~ ÉklPUÅZknUkZk £’Zkkc—

bk^kvr†TæZkklOk bkgZkYZk †bPlYkPvTkkTP@k’YkTkkú’úúúúúúúúúúúZk’dkOkg U#ZkPkv XkklP PÅkÅ^kg U@Ykk’YkTk:ú’’30’’

1å Hn¢kv : êkm Rkw\kPk@kYkÆApPk &GcNk\kk" 2/////5; 2/////6

£lTÜZk bk^kr lTk@kvSkmTkvä YkTk A@mTkv lbQk@æUkäúúúúúúúúúúdkOkXk@ HkvPkkg Hv Rmbkvä Pkv Uk@YkkPYkb^kæUkåúúúú30å

10



60 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 30

¢T^kZkkQkr : (bk^kvr†TæZkklOk) bk^kr £lTÜZkkvTkv (bkgZkYZk) @kvAmTkv (†bPlYkPvTk) lbQk@

QkZkv\kk (¢TP@k’YkkTkk) ¢TPk@kPYkk ÿk@k (dkOkg ÉkU#ZkP:) dkOk YkkÒk HkvTkk@Tkv–¢TknXk^k

A@Tkk@ Æ^kTkv (ZkP~) Hv–lFkRkTkgRb^kæUk (XkklP) Uk|lPkXkkbkv Gv (PP~) Pkv (U@Ykk’YkTk: PÅ^kYk~)Uk@YkkPYkkTkng b^kæUk Gvå

KmAk : UkkvPkUkkvPkkTkk l^kakZkkvYkkg HPkm–Uk| kPkrPkm–AkvOk (Uk| kPkrPkm)? bk^kr £lTÜZkkvä ¢vK\kv

UkkgFkv £lTÜZkkvä PkvTkv @kvAmTkv–lTk@kvSkmTkvä PZkk@WkkR lbQk@ Qk¢v\kk ¢TPk@kPYkk ^kMv ¢vK\kv YkTk

^kMv Hv b^kæUk Xkkbkv Gvä #kng A@Pkkg? dkOk ^kk@ HkvPkkg–dkOkYkkÒk ¢TknXk^kPkkg–¢QkkrPk~ Wkcn Ak\k

bknSkm YkTkTkv lbQk@ A@^kng ¢#kA>k ckv kkQkm QkkvMk A\kkA bknSkm YkTkTkkv lTk@kvSk A@mTkv RvBkPkkg–Hv lFkRkTkgRb^kæUk Uk|lPkXkkbkv Gvä Pkv Uk@YkkPYkkTkng Pkû^k–PkÜoUk Pkû^k–b^kæUk Gvå

Xkk^kkQkr : bk^kr £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkg XkYkPkm–Uk| kPkrPkm lFkûk^kplûkTkv @kvAmTkv ¢QkkrPk~

¢TPkHr\UkklR bkgA\Uk–l^kA\UkkvQkm @lcPk Qk¥Tkvä §UkZkkvCkTkv UkkvPkkTkk lFkRkTkgR b^kæUkYkkg lbQk@

A@^kkvå Pkv ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ QkPkkg Uk@YkkPYkb^kæUkTkkv Uk|lPkXkkbk QkkZk Gvå

UkkgFk £lTÜZkkvTkk l^kakZkkv Pk@VTkng ^k\kOk GkvMm ¢Tkv YkTkTkk bkgA\Uk–l^kA\Ukkv PkkvMm

ekkTkkTkgR b^kXkk^kYkkg ¢vAkCk| Qk^kng–lbQk@ Qk^kng Pkv Uk@YkkPYk–Uk|klUPkTkkv §UkkZk Gvå

l^k#kvak

¢kPYkk ¢PkmlTÜZk bknBkTkkv XkgMk@ Gv ¢v km Ólì QkPkkg @kCkTkm–l^kAk@Tkm <lFk PkQkk

£lTÜZkkvTkk l^kakZkkv Pk@VTkm Uk| kplûk ¢KAm HkZk Gvå Uk@ Pk@VTkm ^kplûk @kvAk¥ HPkkgä §UkZkkvCk

¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ QkkZk Gvä ¢Tkv ¢kPYkkTkk ¢kTkgRAgRTkkv ¢TknXk^k QkkZk Gvå ¢k bkYZkCR#krTk

Gv Tkv Pkv H bkYkklSk Gvå Pkv ^kMv H Uk@YkkPYkUkR UkYkkZk Gvå 30å

AkvTkm ¢k@kSkTkk A@^kkQkm Pkv b^kæUkTkm Uk|klUPk QkkZk? ¢v km ¢k#kgAk A@m Acv Gv :—

KmAùk—bkgZkYZk b^kl^kakZkv CkFG†TP lTkéSZkú’ AùklTkú? bk^kvr†TæZkklOk UJFkkUm†TæZkklOkú’PRTkTP@g †bPlYkPv †bQk@mXkoPvTkú’ ¢TP@k’YkTkk YkTkbkkú’ Zk’b^kêUg XkklPú’ zAù Anù^krP:ú? dkOkg U#ZkP:dkOkYkkÇkYkTknXk^kP: WkcnP@Aùk\kg YkTkbkk †bQk@mAùPnrYk#k‘Zk’^kkP~ bPkvAùAùk\kg YkTkkvlTk@kvSkg Apù’^kk U#ZkPkvZklÃkRkTkTRb^kêUg ÉklPXkklP PÅkÅ^kg PæoUg PÅ^kg b^kêUg U@Ykk’YkTk:ú’’30’’

Aù†bYkÆkk@klSkPv P’b^kêU–ÉkklÈkXkrl^kaZkPm’Zkk#kEœökc—



Mk{krÄíktºk 61

Ë\kkvA 31

¢T^kZkkQkr :—(Zk:) Hv (U@Ykk’Ykk) Uk@YkkPYkk Gv (bk: .^k) Pkv H (¢cg) cng Gngä

PkQkk (Zk:) Hv (¢cg) cng Gng (bk:) Pkv (U@Yk:) Uk@YkkPYkk Gv; (PP:) PkvQkm (¢cg .^k) cng

H (YkZkk) Ykk@k ^kMv (¤UkbZk:) §Ukkbk^kk ZkkvCZk Gngä (Aù: lFkP~ ¢TZk: Tk) WkmHkv Akv¥

(§UkkbZk) TkQkmä (£lP †bQklP:) ¢v km ^kbPknlbQklPk Gvå

KmAk : Hv Uk|lbkü Uk@ ¢vK\kv §PApì ¢kPYkk Gv Pkv H cng Gngå Hv cng–¢QkkrPk~ Hv

b^kbkg kvRTkQkm Uk|lbkü cng ¢gPk@kPYkk–Pkv Uk@Yk ¢vK\kv Uk@YkkPYkk Gvå Ykk@m bkkQkv Uk@YkkPYkkTkkv

¢XkvR Gvä PkvQkm cng H Ykk@k ^kMv §UkkbkTkk A@^kk ZkkvCZk–¢k@kSk^kk ZkkvCZk Gngä WkmHkv Akv¥

Ykk@k ^kMv §Ukkbk^kk ZkkvCZk TkQkmå ¢v km lbQklPk Gv–¢QkkrPk~ ¢v kng b^kæUk H Gv–¢v km ¢k@kSZk–¢k@kSkATkm ^Zk^kbQkk Gvå

Xkk^kkQkr : ¢gPk@kPYkk l^kFkk@v Gv Avä &&Ykk@kv ¢gPk@kPYkk b^kbkg kvRTkQkm Uk|lbkü Gvå

^kkbPk^kYkkg Pkv ¢l@cgPk ¢Tkv lbkü bkYkkTk Gv ¢QkkrPk~ Uk@YkkPYkk Gvå PkvTkm ¢XkvRUkOkv §UkkbkTkk

A@^kkQkm cng UkkvPkv H Uk@YkkPYkk Qk¥ #kAng PkvYk Gngå YkkKv cng H (Ykk@kv #knükPYkk H) Ykk@v UkkvPkkTkv

§UkkbZk Gng; WkmHkv Akv¥ §UkkbkTkk A@^kk ZkkvCZk TkQkmå cng UkkvPkv H §UkkbZk ¢Tkv §UkkbkA Gngå"

l^k#kvak

&&Bk@vBk@ ¢c‘PkTkv Ü^ZkUkOkvä CknOkUkOkv ¢Tkv UkZkkrZkUkOkv HkOkv Gv Pkv Bk@vBk@ ¢kPYkkTkv

HkOkv Gvä Ak@Ok Av WkTTkvYkkg lTkékZkQkm PkVk^kPk TkQkmå""1

Zk: U@Ykk’Ykk bk .^kkªcg Zkkvªcg bk U@YkbPP:ú’úúúúúúúúúúú¢cYkv^k YkZkkvUkbZkkv TkkTZk: AùlËklRlP†bQklP:ú’’31’’

KmAùk—Zk: Éklbká: U@ ¤’Apùì ¢k’Ykk bk .^kkcgú’ Zkkvªcg Zk: b^kbkg kvRTkvTkÉklbkákvª\kYkTP@k’Ykk bk U@Yk: U@Ykk’Ykkú’ PPkv ZkPkv YkZkk bkc U@Ykk’YkTkkvªXkvRbPPkvªcYkv k YkZkk¤UkbZk ¢k@kSZk:ú’ TkkTZk: AùlËkTYkZkkvUkbZk £lP †bQklP:ú’ .^kg b^kêU .^kk@kSZkk@kSkAùXkk^k-^Zk^kbQkkú’’31’’

1å Hv HkOkPkkv ¢c‘PkTkv CknOkä Ü^Zk Tkv UkZkrZkUkOkvä

Pkv Æ^k HkOkv ¢kPYkTkvä Pkbkn Ykkvc UkkYkv \kZk Bk@vå (80) (Hn¢kv : KmAk–êkm Uk| kåbkk@ä Cknå ¢k^kplûk-Ckkå80)

Hv Uk@YkkPYkk Pkv H cngä Hv cng Pkv Uk@YkkPYk;úúúúúúúúúúcng H bkv Zk Ykk@k ^kMvä ¢TZk bkv Zk Tklc HkOkåúúúú31å



62 Mk{krÄíktºk

%Zkk@v ¢gPk@kPYkk UkkvPkkTkv lbkü bkYkkTk #knüä Wknü ¢Tkv ekkPkk–ÓìkæUk ¢TknXk^kv Gv

¢Tkv ¢XkvR Xkk^kTkkTkk Wk]v #knükPYkb^kæUkYkkg PkTYkZk Qk¥ HkZk Gv PZkk@v Pkv bk^kr AYkr–WkgSkTkQkm

Ykn$Pk Qk¥ Uk@YkkPYkk WkTkm HkZk Gv PkvK\kk YkkKv UkkvPkv §UkkbkA ¢Tkv UkkvPkkTkng #knükPYkb^kæUk

§UkkbZk Gvä ¢vYk bkYkÆ ¢Tkv lTkOkrZk A@m ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv UkkvPkkTkk b^kbkg kvRTk ekkTk ^kMv lTkH

#knükPYkkTkm §UkkbkTkk A@^km Pkv Uk@YkkPYkUkRTkm Uk|klUPkTkkv §UkkZk Gvå

&lbkü bkYkkTk bkRk UkR Ykv@kv"—lbküTkk Hv kng H Ukl@UkoOkr Ykk<g b^kæUk #kl$PkæUkv Gvå

Uk@YkkPYkUkR Wkck@Ykkg TkQkmå Pkv Pkkv Ykk@kYkkg H Gvä ¢v km lTk@gPk@ Xkk^kTkkTkk Wk]Qkm ¢kPYkk

Uk@YkkPYkk WkTkm #kAv Gvå Pkv km PkvTkm #kl$Pk Gvå Hv ¢k #kl$PkTkng êkük–ekkTk A@v Gv Pkv H

UkkvPkkTkk #knükPYkkYkkg @YkOkPkk A@m Uk@YkkPYkUkRTkv Uk|kUPk A@v Gvå

¢k H ¢k@kSZk–¢k@kSkA Xkk^kTkm ^Zk^kbQkkTkng b^kæUk Gvå 31å

Pkv H WkPkk^kmTkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 32

¢T^kZkkQkr : (Ykkg) YkTkv–Ykk@k ¢kPYkkTkv (l^kakZkvXZk:) UkgFkvlTÜZkTkk l^kakZkkvQkm (ÉkFZkk^Zk)cLk^kmTkv (YkZkk .^k) Ykk@k H ^kMv–UkkvPkkTkk H ¢kPYkk ^kMv (¢cg) cng (YklZk †bQkPg) Ykk@kYkkglbQkPk (U@YkkTkgPlTk^kprÅkYk~) Uk@Yk ¢kTkgRQkm lTk^kprûk (@FkkZkv\kk) (WkkvSkk’YkkTkg) ekkTkb^kæUk

¢kPYkkTkv (ÉkUÆkkvª†bYk) Uk|kUPk QkZkkv Gngå

KmAk : cng YkTkv ¢vK\kv Ykk@k ¢kPYkkTkv Uk|kUPk QkZkkv Gngå #kng A@mTkv? (Ykk@k ¢kPYkkTkv)

GkvMk^kmTkv–UkkGkv ^kk]mTkvä #kkTkkQkm? l^kakZkkvQkmå #kk ^kMv A@mTkv? Ykk@k H ^kMv ¢vK\kv A@Ok

.PRv k R#krZkÆkkc—

ÉkFZkk^Zk l^kakZkvXZkkvªcg Ykkg YkZkw^k YklZk †bQkPYk~ú’úúúúúúúúúúúWkkvSkk’YkkTkg ÉkUÆkkvª†bYk U@YkkTkTRlTk^kprPYk~ú’’32’’

KmAùk—YkkYkk’YkkTkYkcg ÉkUÆkkvª†bYk Xk^kklYk zAù Apù’^kkú? ÉkFZkk^Zk ^Zkk^kp’Zk AvùXZk:ú?l^kakZkvXZk:ú’ AvùTk Apù’^kkú? YkZkw kk’Ykb^kêUvOkw k Aù@Okk’YkTkkú’ ‘^k †bQkPg YkkYk~ ÉkUÆkkvªcgú? YklZk †bQkPg

l^kakZkYkn$Pk Qk¥ YknH QkAm ekkTkkPYkA YknHlbQkPkäúúúúúúúúúúYknHTkv cng ¢^k\kgWkng Gng Uk@YkkTkgR@lFkPkåúúúú32å



Mk{krÄíktºk 63

(bkkSkTk)æUk ¢kPYkb^kæUk ^kMv H; A>kkg @cv\kk ¢v kk YkTkv cng Uk|kUPk QkZkkv Gng? Ykk@kYkkg @cv\kkTkv

¢QkkrPk~ ¢kPYkb^kæYkkg H @cv\kkTkvå Av kk YkTkv? WkkvSkkPYkkTkv ¢vK\kv ekkTkb^kæUkTkvå ^k]m Av kk

YkTkv? Uk@Yk ¢kTkgRQkm lTk^kprûk (@FkkZkv\kk)Tkv–Uk@Yk ¢kTkgR ¢vK\kv bknBkä PkvTkkQkm lTk^kprûk

(@FkkZkv\kk)–bknBk QkZkv\kkTkv (¢v kk YkTkv ¢vK\kv ¢kPYkkTkv Uk|kUPk QkZkkv Gng); ¢Qk^kkä cng Uk@Yk

¢kTkgRQkm lTk^kprûk (Ukl@UkoOkr) Gngå

Xkk^kkQkr : Wkkõk £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvQkm Ykk@k ¢kPYkkTkv GkvMk^kmTkv Ykk@kYkkg @cv\kk Uk@Yk

¢kTkgRQkm Ukl@UkoOkr ekkTkb^kæUk ¢kPYkkTkvä cng Ykk@k H Ukn<akkQkrQkm UkkYZkkv Gngå

l^k#kvak

¢k è\kkvAYkkg &YkZkk .^k" ¢Tkv &YklZk †bQkPg"–¢v #kWRkv Wkcn ¢QkrbkoFkA Gv Pkv WkPkk^kv

Gv Av Uk@YkkPYkUkR Ykk@kYkkg–¢kPYkkYkkg Gvä WkmHv Wkck@ Akv¥ LvAkOkv TkQkm ¢Tkv Pkv UkR cng

¢kPYk bkTYknBk Qk¥Tkv Ukn<akkQkr A<g Pkkv H Uk|kUPk QkkZkä WkmHk Akv¥ Wkkõk bkkSkTkQkm Av Akv¥Tkm

ApUkkQkm Pkv Uk|kUPk QkkZk Tklcå Uk@YkkPYkUkRTkm Uk|klUPk YkkKv Pkv b^kk^k\kgWkTkTkng Ck|cOk ¢Tkv

Uk@k^k\kgWkTkTkkv PZkkCk bkoFk^kv Gvå

^k]m ¢kFkkZkvr R#kkr Zkng Gv Av ¢kPYkb^kæUkTkm Uk|klUPk Ykx Ykk@k ¢kPYkWk] ^kMv H A@m

Gvå ¢vYk UkkvPkkTkkv ¢kPYk^kwXk^k WkPkk^km YknYkndkn Æ^kkvTkv Uk|v@Okk A@m Gv Avä &PkYkv UkOk b^kPk:

¢vK\kv UkkvPkkTkk ¢kPYkbkkYkQZkrQkm H Uk@Yk UkRTkm Uk|klUPk A@kvå"

¢kPYkk ¢Tkv Uk@UkRkQkkvrTkv (£lTÜZkkvTkk l^kakZkkvTkv) lXkTTk A@^kkYkkg ¢Tkv ¢kPYkkTkv Ck|cOk

A@^kkYkkg A@Ok (bkkSkTk) HnRkg TkQkm; Uk|ekv ¢vA H A@Ok Gvä Pkv ^kMv H ¢kPYkkTkv lXkTTk A@kZk

Gv ¢Tkv Pkv ^kMv H PkvTkv Ck|cOk A@kZk Gvå1

¢c{ bkkSZk bkkSkTk ¢vA H Gv &lXkTTk lXkTTk TkQkm"—¢vYk WkPkk^Zkng Gvå 32å

¢v km @mPkv ¢kPYkkTkv #k@m@Qkm lXkTTk Hv HkOkPkkv TkQkm PkvTkk Uk|lPk Acv Gv :—

¢k’Ykb^kêU .^k †bQkPYk~ú’ AùQkYXkoPg Ykkgú? WkkvSkk’YkkTkg ekkTkb^kêUYk~ú’ UnTk@lU AùQkYXkoPYk~ú?U@YkkTkTRlTk^kprPg U@YkËkkbkk^kkTkTRËk bknBkg PvTk lTk^kprPg bknBkmXkoPYk~ ¢Qk^kk U@YkkTkTRlTk^kprPkvªcYk~ú’’32’’

.^kYkk’YkkTkg #k@m@kR~lXkÆkg Zkkv Tk HkkTkklP Pg Ék’Zkkc–

1å Hn¢kv : êkm bkYkZkbkk@ Cknå ¢k^kplûk–CkkQkk 294ä 296–&Uk|ekk GmOkm QkAm GvRPkkgä WkTTkv HnRk UkMm HkZk Gvå" (294)

åååå åååååå åååååå

&Uk|ekkQkm HvYk HnRkv AZkkvrä PZkYk Ck|cOk UkOk Uk|ekk ^kMvå" (296)



64 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 33

¢T^kZkkQkr : (.^kg) §$Pk Uk|Ak@v (Zk:) Hv (¢^ZkZkg) ¢l^kTkk#km (¢k’YkkTkg) ¢kPYkkTkv

(RvckP~) #k@m@Qkm (U@g Tk ^kvlÅk) lXkTTk HkOkPkk TkQkm (bk:) Pkv (U@Ykg PU: PÈ^kklU) Dkkv@PkUkék@Ok A@^kk GPkkg (lTk^kkrOkg) Ykkvdk (Tk \kXkPv) Uk|kUPk A@Pkkv TkQkmå

KmAk : Hv Uk|kUPk QkZkv\kk RvcQkm ¢kPYkkTkvä ¢v @mPkv–§$Pk Uk|Ak@v lXkTTk HkOkPkkv TkQkmä

Av kk ¢kPYkkTkv? ¢^ZkZk ¢QkkrPk~ HvOkv ¢TkgPkFkPknìZk b^kæUkTkkv PZkkCk AZkkvr TkQkm Pkv kk (¢kPYkkTkv)ä

Pkv Uk|kUPk QkZkv\kk RvcQkm lTk^kkrOk UkkYkPkkv TkQkmå #kng A@mTkv? PkUZkk GPkkgä #kng PkUkmTkv? Uk@Yk PkUkTkvå

Xkk^kkQkr : Hv Æ^k ¢l^kTkk#km ¢kPYkkTkv RvcQkm lXkTTk HkOkPkkv TkQkm–¢TknXk^kPkkv TkQkmä

Pkv Dkkv@ PkUk A@v Pkkv UkOk bkYZkA~P^k Av lTk^kkrOkTkv UkkYkPkkv TkQkmå

¢kPYkk ¢l^kTkk#km FkwPkTZkb^kæUk ekkTkkTkgRYkZk Gv ¢Tkv #k@m@ £lTÜZkklR ¢FkvPkTk–HM

Gvå WkTTkvTkkg \kdkOk lXkTTk lXkTTk Gvä PkvQkm Pkv¢kv ¢vAWkmHkQkm lXkTTk Gvå ¢kYk Hv Æ^k HkOkPkkv

TkQkm Pkv ¢ekkTkm Gvä b^k–Uk@Tkk XkvR–l^kekkTkQkm @lcPk Gvå #k@m@klRTkm HM l¿ZkkTkv Æ^k A@m

#kAv Gv ¢vYk YkkTkm Pkv @kCk–ÿvak A@v Gv ¢Tkv PkvQkm Dkkv@ PkUk A@^kk GPkkg Pkv SkYkr UkkYkPkkv TkQkmå

l^k#kvak

ekkTkb^kæUk ¢kPYkkTkk XkkTk l^kTkk Æ^k Xk\kv ^k|Pk–PkUk–lTkZkYk–#km\kklR ¢kFk@v Pkkv UkOk

Pkv AYkrWkgSkTkQkm GoK#kv Tklc–lTk^kkrOk UkkYk#kv Tklcå1

Zkkv Tk ^kvlÅk U@g RvckRv^kYkk’YkkTkYk^ZkZkYk~ú’úúúúúúúúúúú\kXkPv bk Tk lTk^kkrOkg PÈ^kkªlU U@Ykg PU:ú’’33’’

KmAùk—Zk: ÉklPUÆkkR~Rvck’U@g lXkÆkYkk’YkkTkYkv kYkn‘PÉkAùk@vOk Tk ^kvlÅkú’ zAù l^kl#kìYk~ú?¢^ZkZkg ¢Ul@’Zk‘PkTkTPFkPnìZkb^kêUYk~ú’ bk ÉklPUÆkkTk lTk^kkrOkg \kXkPvú’ zAù Apù’^kkú? PÈ^kkªlUú’ zAùPP~ú? U@Ykg PU:ú’ú’’33’’

1å Uk@YkkQkrYkkg ¢OklbQkPk Hv PkUkTkv A@vä ^k|PkTkv Sk@vä

bkDk]ngZk Pkv PkUk Wkk] Tkv ^k|Pk Wkk] bk^krekkv Acvå (152)

^k|PklTkZkYkTkv Skk@v Xk\kvä PkUk#km\kTkv UkOk ¢kFk@vä

Uk@YkkQkrQkm Hv Wkkõkä Pkv lTk^kkrOkUk|klUPk Tklc A@vå (153) (êkm bkYkZkbkk@ Cknå ¢k^kplûk)

¢vYk Tk HkOkv RvcQkm lXkTTk Æ^k ¢l^kTkk#k;úúúúúúúúúúPkv PkUkPkkg PkUk Dkkv@ UkOkä UkkYkv Tklc l#k^k^kkbkåúúúú33å



Mk{krÄíktºk 65

¢kPYkXkkTk l^kTkk ¢ekkTkm Hv PkUkklR A@v Gv Pkv WkSkkv AkZk–$\kv#k Gvå PkvTkkQkm FkwPkTZkTkm

#kkglPkTkng ^kvRTk TkQkmå Pkv Bk@vBk@ PkUk TkQkm UkOk &PkkUk" Gv–$\kv#k Gvå PkvTkkQkm Yknl$PkTkm Uk|klUPk

ARm QkPkm TkQkmä Uk@gPkn HvTkkQkm FkwPkTZkTkng Uk|PkUkTk ckvZkä FkwPkTZkTkk ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k ckvZk Pkv

H Bk<g PkUk Gvå PkvTkkQkm H lTk^kkrOkTkm Uk|klUPk QkkZk Gvå

YkkKv Uk|QkYk XkvR–ekkTk ÿk@k b^kkPYkkTkng H ¢^k\kgWkTk A@m PkvYkkg H \kmTkPkk A@^km Pkv

H ¢vA lTk^kkrOk–Uk|klUPkTkkv §UkkZk Gvå WkmHk WkSkk §UkkZk HoLk Gvä Rn:BkRkZkA Gv ¢Tkv bkgbkk@Tkng

Ak@Ok Gvå 33å

Uk@Yk PkUk A@Tkk@k¢kvTkv YkckRn:BkTkm §PUklûk Qk^kkQkm PkQkk YkTkYkkg BkvR Qk^kkQkm

lTk^kkrOkTkm Uk|klUPk AvYk bkgXk^kv? ¢v km #kgAk A@Tkk@ Uk|lPk Acv Gv :—

Ë\kkvA 34

¢T^kZkkQkr : (¢k’YkRvckTP@ekkTkHklTkPkc~\kkRlTk^kprÅk:) ¢kPYkk ¢Tkv RvcTkk XkvR–l^kekkTkQkm §PUkTTk QkZkv\kk ¢kc~\kkRQkm Hv ¢kTkglRPk Gv Pkv (PUbkk) PkUkÿk@k (Dkkv@g RnaApùPg)XkZkkTkA RnaAYkkvr (XkngHkkTk: ¢lU) XkkvCk^kPkkv ckv kk GPkkg (Tk lBk<Pv) BkvR UkkYkPkkv TkQkmå

KmAk : ¢kPYkk ¢Tkv Rvc–Pkv WkgTkvTkk ¢gPk@ekkTk–XkvRekkTkQkm Hv ¢kc~\kkR ¢QkkrPk~

Uk@Yk Uk|bkTTkPkk (Uk|#kklTPk) §PUkTTk QkkZk Gv PkvTkkQkm ¢kTkglRPk ¢vK\kv bknBkm Qk¥Tkvä Wkk@ Uk|Ak@Tkk

PkUkv A@m Dkkv@ RnaAYkrTkv XkkvCk^kPkkv GPkkg ¢QkkrPk~ XkZkkTkA RnaAYkrTkk l^kUkkATkv (V\kTkv) ¢TknXk^kPkkv

ckv kk GPkkgä Pkv lBkTTk QkPkkv TkQkm–BkvR UkkYkPkkv TkQkmå

TkTkn U@YkPUkvªTkníklZkTkkg YkckRn:Bkkv’UlÅkPkv YkTk: BkvRbkãk^kk’AùQkg lTk^kkrOkÉkklÈkl@lP ^kRTPgÉk’Zkkc–

¢k’YkRvckTP@ekkTkHklTkPkôkRlTk^kprP:ú’PUbkk RnaApùPg Dkkv@g XknJHkkTkkvªlU Tk lBk<Pvú’’34’’

KmAùk—¢k’Ykk Fk RvcËk PZkkv@TP@ekkTkg XkvRekkTkg PvTk HklTkPËkkbkk^kkôkRËkU@YkÉkbklÅkbPvTk lTk^kprP: bknBkmXkoP: bkTk~ú’ PUbkk çkR#kl^kSkvTk Apù’^kkú’ RnaApùPg Dkkv@g XknJHkkTkkvªlURnaAùYkrOkkv @kwæbZk l^kUkAùYkTknXk^kÆklUú’ Tk lBk<Pv Tk BkvRg CkFGlPú’’34’’

¢kPkYk-Rvcl^kXkkCkQkm ©Uk%Zkkv %Zkkg ¢kc~\kkRäúúúúúúúúúúPkUkQkm RnaApPk Dkkv@Tkv ^kvRv UkOk Tklc PkkUkåúúúú34å



66 Mk{krÄíktºk

Xkk^kkQkr : HvTkv ¢kPYkk ¢Tkv #k@m@Tkng XkvRekkTk ^kPkvr Gvä Pkv FkwPkTZkb^kæUkYkkg ¢vAkCk|

Qk¥ ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRYkkg Io\kPkkv ckv kkQkm PkvTkv bkcvHv §Uk^kkbkklR Wkk@ Uk|Ak@Tkkg PkUk ckvZk Gvå

PkvTkkQkm PkvTkv YkTkYkkg BkvR QkPkkv TkQkm ¢Tkv PkUkék@OkTkk Ak]v Dkkv@ RnaAYkrTkk V\kb^kæUk Wkkõk

@kvCkklR Av §UkbkCkkrlRTkkg Ak@Okkv §UklbQkPk ckv kk GPkkgä PkvTkk ¢kTkgRYkkg WkkSkk ¢k^kPkm TkQkmä

¢QkkrPk~ Pkv BkvRlBkTTk QkPkkv TkQkmå

l^k#kvak

HvYk bkn kOkrä ¢lCTkQkm PkUPk ckv kk GPkkgä PkvTkk bkn kOkrUkOkkTkv GkvMPkng TkQkmä PkvYk ekkTkm

AYkrTkk §RZkQkm PkUPk ckv kk GPkkg UkkvPkkTkk ekkTkmUkOkkTkv GkvMPkkv TkQkmå1

bkkSkATkm TkmFk\km R#kkYkkg bkYZkCÓlìTkv @kvCkä §UkbkCkkrlR ¢k^km UkMv Pkkv ¢lbQk@PkkTkk

Ak@Okv PkvTkv QkkvMm ¢kAn\kPkk QkkZk Gv ¢Tkv PkvTkk Uk|lPkAk@Tkm UkOk Pkv £FGk A@v Gvä Uk@gPkn êkük–ekkTkYkkg #k@m@ Uk|PZkvTkk YkYkP^kXkk^kTkkv ¢Xkk^k ckv¥ PkvTkv PkvTkng b^kkYkmP^k ckvPkng TkQkmå Pkv Pkkv V$Pk

PkvTkkv ekkPkk–Óìk @cv Gv; PkvQkm b^kXkk^kÓlìTkk Wk]v Pkv HvYk HvYk ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@Pkk

UkkYkv Gvä PkvYk PkvYk PkvTkv ^kmPk@kCkPkk ^kSkPkm HkZk Gv ¢Tkv @kCk–ÿvakklRTkkv ¢Xkk^k QkPkkv HkZk

Gv; ¢vK\kv HvK\kv ¢g#kv ^kmPk@kCkPkk Uk|CkKv Gv PkvK\kv ¢g#kv ¢kAn\kPkkTkkv ¢Xkk^k QkkZk Gv ¢vYk

bkYkH^kngå

b^kæUkYkkg L@^kng ¢Tkv FkwPkTZkTkng lTks^kA\UkUkOkv Uk|PkUk^kng ¢QkkrPk~ ¢kPYkkTkm #knü UkZkkrZkYkkg

^kmZkrTkng §Ck| Uk|PkUkTk Pkv PkUkv Gvå2 ¢k^km bkYkHOk ¢Tkv b^kæUkkFk@OkTkk Ak@Okv ekkTkm §RZkYkkg

¢k^kv\kk Uk|lPkAo] bkgZkkvCkkvQkm BkvRlBkTTk QkPkkv TkQkmå

YknlTk YkTk–^kFkTk–AkZkTkm lTkék\k CknlUPkÿk@k ¢kPYk–SZkkTkYkkg ¢vK\kk \kmTk Qk¥ HkZk

Gv Av PkvYkTkm lbQk@ YknÜk RvBkmä Uk#kn¢kv PkvYkTkk #k@m@Tkv UkQQk@ bkYkÆ BkoH\km BkgH^kk]v Gvä

GPkkg Pkv¢kv UkkvPkkTkk SZkkTkYkkg lTkék\k @cv Gvå3

YkkKv ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRYkkg Io\kPkk ekkTkm¢kvTkv PkUkékZkkrlRTkng Aì \kkCkPkng TkQkmå 34å

1å %ZkYk ¢lCTkPkUPk bkn kOkr UkOk lTkH b^kOkrXkk^k Tkc{ PkHvä

PZkYk AYkr§RZkv PkUPk UkOk ekkTkm Tk ekkTkmUkOkng PkHvå (êkm bkYkZkbkk@ä Cknå ¢kå–CkkQkk 184)

2å &bkcH lTkékZkTkZkkPYkA Uk@Ykb^kXkk^kb^kæUk Uk@YkkPYkkYkkg Uk|PkUkTk Pkv PkUk Gv; lTkH b^kæUkYkkg ¢l^kFk\k

lbQklPkæUk bkcH lTkékZk Fkkl@Òk ¢k PkUkQkm ckvZk Gvå" (êkm lTkZkYkbkk@ä CkkQkk–51–55Tkm KmAk)

3å &bkYZkA~Uk|Ak@ lTk@kvSk YkTk–^kFk–AkZk–¢kPkYk SZkk^kPkvä

lPkTk bknlQk@ YknÜk RvlBkä YkpCkCkOk §Uk\k BkkH BknHk^kPkv" (GcNk\kk–6/////4)



Mk{krÄíktºk 67

BkvR UkkYkTkk@k¢kvTkv ¢kPYkb^kæUkTkm Uk|klUPkTkkv ¢Xkk^k R#kkr kPkkg Acv Gv Av :—

Ë\kkvA 35

¢T^kZkkQkr : (ZkTYkTkkvHk\kYk~) HvTkng YkTkæUkm H\k (@kCkçvakklRAù\\kkv\kw:) @kCk–ÿvakklR

Pk@gCkkvQkm (¢\kkv\kg) FkgFk\k QkPkng TkQkmä (bk:) Pkv (¢k’YkTk: PÅ^kg) ¢kPYkkTkk ZkQkkQkr b^kæUkTkv

(U#ZklP) RvBkv Gv–¢TknXk^kv Gvå (PP~ PÅ^kg) Pkv ¢kPYk–Pkû^kTkv (£P@: HkTk:) WkmHkv YkkOkbk–@kCk–ÿvakklRQkm ¢kAnl\kPk lFkûk^kk]kv YkkOkbk (Tk U#ZklP) RvBkm #kAPkkv TkQkmå

KmAk : @kCkÿvakklR Hv A\\kkv\kkv (Pk@gCkkv) Gvä PkvTkkQkm ¢\kkv\k–¢FkgFk\k–¢A\knak HvTkng

YkTkæUkm H\k Gv ±–YkTk ¢v H H\k Pkv YkTkkvH\kä –HvTkng YkTkkvH\k Gv–² Pkv ¢kPYkkä ¢kPYkkTkk

Pkû^kTkv ¢vK\kv Uk@YkkPYkb^kæUkTkv RvBkv Gv (¢TknXk^kv Gvä) ¢QkkrPk~ ±Pkv Pkû^kTkv² Pkv ¢vK\kv

¢kPYkR#kmr Pkû^kTkv ¢vK\kv Uk@YkkPYkb^kæUkTkv (¢TknXk^kv Gvä) WkmHkv Akv¥ HTk ¢QkkrPk~

@kCkklRUkl@OkPk ¢TZk '¢Tkk’YkR#kmr± HTk Pkû^kTkv ¢TknXk^km #kAPkkv TkQkmå

Xkk^kkQkr : HvTkng YkTk @kCkÿvakklR l^kA\UkkvQkm ¢kAnl\kPk–Fkl\kPk QkPkng TkQkm Pkv ¢kPYkkTkk

ZkQkkQkr b^kæUkTkv–Uk@YkkPYkb^kæUkTkv ¢TknXk^kv Gv; WkmHkv Akv¥ @kCkÿvakklRQkm ¢kAnl\kPk–¢TkkPYkR#kmr HTk PkvTkv ¢TknXk^km #kAPkkv TkQkmå

HvYk Pk@gCkkvQkm ©G]Pkk UkkOkmYkkg ¢gR@ @cv\km ^kbPkn RvBkkPkm TkQkmä PkvYk @kCk–ÿvakklRæUk Pk@gCkkvQkm–l^kA\UkkvQkm FkgFk\k WkTkv\kk YkTkæUkm H\kYkkg ¢QkkrPk~ ekkTkH\kYkkg ¢kPYk–Pkû^k RvBkkPkng TkQkmå lTks^kA\Uk R#kkYkkg H ¢kPYk–R#krTk QkkZk Gv; bkl^k$\Uk R#kkYkkg ¢kPYkkTknXk^k

QkPkkv TkQkmå

BkvRg CkFGPkYkk’Ykb^kêUkvU\kYXkkXkk^kg R#krZkÆkkc—

@kCkçvakklRAù\\kkv\kw@\kkv\kg ZkTYkTkkvHk\kYk~ú’úúúúúúúúúúúbk U#Zk’Zkk’YkTkbPÅ^kg bk PÅ^kg TkvP@kv HkTk:ú’’35’’

KmAùk—@kCkçvakkRZk .^k Aù\\kkv\kkbPw@\kkv\kYkFkJHk\kYkAù\knakg ^kkú’ ZkTYkTkkvHk\kg YkTk .^kHk\kg YkTkkvHk\kg ZkbZk YkTkkvHk\kYk~ ZkTYkTkkvHk\kYk~ú’ bk ¢k’Ykkú’ U#ZklPú’ ¢k’YkTkbPÅ^kYkk’YkTk: b^kêUYk~ú’bk PÅ^kYk~ú’ bk ¢k’YkR#kmr PÅ^kg U@Ykk’Ykb^kêUYk~ú’ TkvP@kv HkTk: (@kCkklRUl@OkP: HkTk:) PÅ^kg TkXk^klPú’’35’’

@kCkklRA-A\\kkv\kQkm YkTk-H] \kkv\k Tk QkkZkäúúúúúúúúúúPkv RvBkv lFkR~Pkû^kTkvä ¢TZk HTkv Tk HOkkZkåúúúú35å

11



68 Mk{krÄíktºk

l^k#kvak

^kbPknb^kæUk bkYkÆ ¢PkmlTÜZk ¢kPYkb^kæUkTkm bkTYknBk QkPkkg @kCkÿvakklR l^kA\Ukkv b^kZkg

#kkTPk Qk¥ HkZk Gvå PkvTkv #kYkk^k^kk YkkKv ¢kPYk–bkTYknBkPkk lbk^kkZk WkmHkv Akv¥ §UkkZk TkQkmå

§UkZkkvCk ¢gPkYknrBk QkPkkg @kCkÿvakklRTkkv ¢Xkk^k QkkZk Gvä lTks^kA\Uk R#kk Uk|CkK QkkZk Gv ¢Tkv

Uk@YkkPYkPkû^kTkkv ¢kTkgR ¢TknXk^kYkkg ¢k^kv Gvå Pkv ^kBkPkv Wkck@Tkm CkYkv Pkv km ¢TknAo]Pkk Av

Uk|lPkAo]Pkk ckvZk Pkkv UkOk lFkûk Ykl\kTk QkPkng TkQkmå ¢k^kkv Æ^k b^kæUkYkkg \kmTk Qk¥ ¢AQZk

¢kTkgR–#kklTPk ¢TknXk^kv Gvä Uk@gPkn Wkkõk UkRkQkkvrYkkg £ì–¢lTkìTkm A\UkTkk A@m HvTkng lFkûk

@kCk–ÿvakklR AakkZkkvQkm ¢kAnl\kPk QkkZk Gv PkvTkv #knükPYkkTkkv ¢kTkgR ¢k^kPkkv TkQkm; ¢QkkrPk~ PkvTkv

#knükPYkb^kæUkTkm Uk|klUPk QkPkm TkQkmå 35å

^k]m Pkû^k #kWRQkm #kng Acv kk YkkCkv Gv Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 36

¢T^kZkkQkr : (¢l^kldkÈkg) ¢l^kldkUPk (YkTk:) YkTk Gv Pkv (¢k’YkTk: PÅ^kg) ¢kPYkkTkng

^kkbPkl^kA b^kæUk Gv ¢Tkv (l^kldkÈkg) l^kldkUPk YkTk Gv Pkv (¢k’YkTk: Xk|k†TP:) ¢kPYk–l^kXk|Yk

Gv (PP:) PkvQkm (PYk~ ¢l^kldkÈkg) Pkv ¢l^kldkUPk YkTkTkv (Skk@ZkvP~) Skk@Ok A@^kng ¢Tkv (l^kldkÈkg)l^kldkUPk YkTkTkkv (Tk ¢kÌkZkvP~) ¢kêkZk A@^kkv Tklcå

KmAk : ¢l^kldkUPk ¢vK\kv @kCkklRQkm ¢Ukl@OkPk–RvcklR bkkQkv ¢kPYkkTkk ¢XkvR

(¢vAæUk)Tkk ¢SZk^kbkkZk (lYkQZkk ¢lXkUk|kZk)Tkkv Ukl@ck@ A@mTkv b^k–b^kæUkYkkg H lTkék\k

(lbQk@) Qk¥ Ck¢v\kng ¢v kng YkTk Pkv ¢kPYk–Pkû^k ¢vK\kv ¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk Gvå

l^kldkUPk ¢vK\kv §Uk@ Aõk‹g PkvTkkQkm l^kUk@mPk (¢QkkrPk~ @kCkklRQkm Ukl@OkPk PkQkk Rvc ¢Tkv

zAù UnTkbPÅ^k#kWRvTkkvFZkP £’Zkkc–

¢l^kldkÈkg YkTkbPÅ^kg l^kldkÈkg Xk|k†TP@k’YkTk:ú’úúúúúúúúúúúSkk@ZkvÅkRl^kldkÈkg l^kldkÈkg TkkÌkZkvÅkP:ú’’36’’

KmAùk—¢l^kldkÈkg @kCkk<Ul@OkPg RvcklRTkkªª’YkTkkvªXkvRkSZk^kbkkZkUl@ck@vOk b^kb^kêU .^klTklËk\kPkg CkPYk~ú’ £’Qkg XkoPg YkTk: PÅ^kg ^kkbP^kg êUYkk’YkTk:ú’ l^kldkÈkg ¤‘Pl^kU@mPg

¢l^kldkUPk YkTk Pkû^k lTkHä Xk|Yk Gv YkTk l^kldkUPk;úúúúúúúúúú¢l^kldkUPk YkTkTkv Sk@kvä Sk@kv Tk YkTk l^kldkUPkåúúúú36å



Mk{krÄíktºk 69

¢kPYkkTkk XkvRekkTkQkm @lcPk) YkTk Pkv (¢kPYk) Xk|klTPk Gvä Pkv ¢kPYkkTkng b^kæUk TkQkm; YkkKv

(PkvTkv–¢l^kldkUPk YkTkTkv) Skk@Ok A@^kngå PkvTkv ¢vK\kv AkvTkv? YkTkTkv; Av kk (YkTkTkv)? ¢l^kldkUPk

(YkTkTkv); Uk@gPkn Pkv l^kldkUPk (YkTkTkv) Skk@Ok A@^kng Tklc–PkvTkkv ¢kêkZk A@^kkv Tklcå

Xkk^kkQkr : Hv YkTk @kCkÿvakQkm l^kldkUPk QkPkng TkQkm–¢kAnl\kPk QkPkng TkQkmä RvcklRYkkg

¢kPYkWknlü A@Pkng TkQkm ¢Tkv ¢kPYk–b^kæUkYkkg lTkék\k @cv Gv Pkv ¢kPYk–Pkû^k Gv–¢kPYkkTkng

^kkbPkl^kA b^kæUk Gvå Hv YkTk @kCkÿvakklRAæUkv Ukl@OkYkv Gv–PkvTkkQkm l^kldkUPk QkkZk Gv; Rvc ¢Tkv

¢kPYkkTkk XkvR–ekkTkQkm @lcPk Gv ¢Tkv ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ QkPkng TkQkm Pkv ¢kPYk–Xk|klTPk Gvä

¢kPYkkTkng lTkHæUk TkQkmå YkkKv ¢l^kldkUPk YkTk ¢kPYk–Pkû^k ckv kkQkm Uk|CkK A@^kk ZkkvCZk Gv

¢Tkv l^kldkUPk YkTk ¢kPYk–¢kPYkPkû^k Tklc ckv kkQkm cvZk Gv–PZkkCk^kk ZkkvCZk Gvå

%Zkk@v ekkTkb^kæUk Xkk^k YkTk @kCkklR l^kXkk^k Xkk^kkvQkm GoKm ¢kPYkkTkvä #k@m@klR Wkkõk

UkRkQkkvrQkm lXkTTkä FkwPkTZkYkZkä ¢vA KgAkvPAmOkr ekkZkA b^kXkk^kæUk ¢TknXk^k A@^kk \kkCkv Gv PkQkk

PkvYkkg PkTYkZk Qk¥ HkZk Gv PZkk@v Pkv ¢l^kldkUPk ¢QkkrPk~ lTks^kA\Uk Xkk^k YkTkTkv &¢kPYk–Pkû^k"

Acv Gvä Uk@gPkn %Zkk@v PkvYkkg l^kA\Ukkv ©L^kk \kkCkv PZkk@v Pkv l^kldkUPk ¢QkkrPk~ bkl^kA\Uk YkTkTkv

¢kPYkkTkng Pkû^k AcvPkk TkQkmå Pkv ¢kuk^k Gvå YkkKv ¢kPYkkQkmr¢v b^kbkTYknBk Qk¥Tkv lTks^kA\Uk YkTkTkv

H–¢l^kldkUPk YkTkTkv H Skk@Ok A@^kng Hkv¥¢vå PkvTkkQkm H ¢kPYk–\kkXk Gvå

l^k#kvak

Uk|QkYk b^k–Uk@Tkng XkvRekkTk A@m Uk@ UkRkQkkvrYkkg £ì–¢lTkìUkOkkTkm A\UkTkkTkkv PZkkCk

A@^kkvä @kCk–ÿvakklRTkkg Ak@Okkv Pk@V §Ukvdkk–Wknlü A@^km ¢Tkv Xkk^kêknPkekkTkTkv ¢gPkYknrBk A@^kngå

¢kQkm Uk@ UkRkQkkvr bkgWkgSkmTkk bkgA\Uk–l^kA\Ukkv WkSkk #kYkm H#kvä YkTk ¢l^kldkUPk WkTk#kv ¢Tkv

¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ Qk#kvå ¢k^kk ¢l^kldkUPk Xkk^k YkTkTkv H Uk|CkK A@^kk ¢kFkkZkvr §UkRv#k

¢kUZkkv Gvä Ak@Ok Av Pkv ¢kPYk–Pkû^k Gv ¢Tkv Pkv YkkvdkTkng Ak@Ok Gvå

Hv ekkTkTkkv §UkZkkvCk @kCkklR l^kAk@kvYkkg PkQkk Uk@ UkRkQkkvrYkkg @kvAkZk Gv Pkv ekkTk TkQkmä

UkOk Hv ekkTk ekkTkYkkg H Uk|lPklíPk QkkZk Gv Pkv H ^kkbPkl^kA ekkTk Gv–¢kPYkPkû^k Gv; YkkKv

Pkv §UkkRvZk Gvå

Hv §UkZkkvCk Uk@Ykkg H ¢KAv\kkv @cv kkQkm ¢kPYk–bkTYknBk ^k]Pkkv TkQkmä Pkv Uk@Tkk

^k\kOk^kk]ng Pkû^k Gvä ¢kPYkkTkk ^k\kOk^kk]ng Pkû^k TkQkmä PkvTkkQkm bkgbkk@ Gvä YkkKv Pkv cvZk Gvå 36å

YkTkkvXk|k†TP@k’Ykb^kêUg Tk Xk^klPú’ ZkP .^kg PbYkkP~ Skk@ZkvP~ú’ zAù PP~ú? YkTk: AùQkYXkoPYk~ú?¢l^kldkÈkYk~ú’ l^kldkÈkg UnTkbPP~ TkkÌkZkvÆk Skk@ZkvP~ú’’36’’



70 Mk{krÄíktºk

^k]m AZkk Ak@OkQkm YkTkTkkv l^kdkvUk QkkZk Gv ¢Tkv AZkk Ak@Okv PkvTkkv ¢l^kdkvUk QkkZk Gv

Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 37

¢T^kZkkQkr : (¢l^k<kXZkkbkbkgbAùk@w:) ¢l^kÛkTkk ¢XZkkbkQkm §PUkTTk QkZkv\kk bkgbAk@kv

(YkTk:) YkTk (¢^k#kg) ¢^k#kUkOkv–b^kkSkmTk Tklc @cv kkQkm (ldk¶ZkPv) l^kldkUPk QkkZk Gvå (PP~.^k) Pkv H YkTk (ekkTkbkgbAùk@w:) XkvRekkTkTkk bkgbAk@kv ÿk@k (b^kP:) b^kPk: (PÅ^kv)¢kPYkb^kæUkYkkg (¢^klPíPv) lbQk@ QkkZk Gvå

KmAk : #k@m@ ^kCkv@vTkv Ukl^kÒkä lbQk@ ¢Tkv ¢kPYkmZk (UkkvPkkTkng) ¢klR YkkTk^kkæUk Hv

¢l^kÛk (¢ekkTk) PkvTkkv ¢XZkkbk ¢QkkrPk~ PkvTkm ^kk@g kk@ Uk| kplûk PkvTkkQkm §PUkTTk QkZkv\kk bkgbAk@kv

¢vK\kv ^kkbkTkk¢kv–Pkv ^kMv A@mTkv ¢^k#k–¢QkkrPk~ l^kakZkkv ¢Tkv £lTÜZkkvTkv ¢kSkmTk ¢vK\kv ¢kPYkkTkv

¢kSkmTk Pkv YkTk l^kdkvUk UkkYkv Gv; ¢vK\kv l^kldkUPk QkkZk Gvå Pkv H YkTkä ekkTkbkgbAk@kv ^kMv ¢QkkrPk~

¢kPYkkTkv #k@m@klRQkm lXkTTk HkOk^kkæUk ¢XZkkbk ^kMvä b^kPk: ¢vK\kv b^kZkg H Pkû^kYkkg ¢QkkrPk~

¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ QkkZk Gvå

Xkk^kkQkr : #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvrYkkg ¢kPYkWknlü A@^km Pkv ¢ekkTk Gv–¢l^kÛk Gvå PkvTkk

UknTk: UknTk: Uk| kplûkæUk ¢XZkkbkQkm §PUkTTk QkZkv\kk bkgbAk@kvQkm YkTk Uk@^k#k Qk¥Tkv–Uk@kSkmTk Qk¥Tkv

@kCkm–ÿvakm WkTkm HkZk Gv–l^kldkUPk QkkZk Gvå ¢k H YkTk XkvR–ekkTkTkk bkgbAk@kvQkm b^kPk:

¢vK\kv UkkvPkkTkm Ykv]v ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ QkkZk Gvå

AnùP: UnTkYkrTkbkkv l^kdkvUkv Xk^klP AnùPËkkl^kdkvU £’Zkkc—

¢l^k<kXZkkbkbkgbAùk@w@^k#kg ldk¶ZkPv YkTk:ú’úúúúúúúúúúúPRv^k ekkTkbkgbAùk@w: b^kPbPÅ^kvª^klPíPvú’’37’’

KmAùk—#k@m@kRkw #knlFk†bQk@k’YkmZkklRekkTkkTZkl^k<kbPkbkkYkXZkkbk: UnTk: UnTk: Ék^kplÅkbPvTkHklTkPk: bkgbAùk@k ^kkbkTkkbPw: Apù’^kkú’ ¢^k#kg l^kakZkv†TæZkkSkmTkYkTkk’YkkZkÅklYk’ZkQkr:ú’ ldk¶ZkPv l^kldkÈkgXk^klP YkTk:ú’ PRv k YkTk: ekkTkbkgbAùk@w@k’YkTk: #k@m@klRXZkkv XkvRekkTkkXZkkbkw:ú’ b^kP: b^kZkYkv kú’ PÅ^kv¢k’Ykb^kêUv ¢^klPíPvú’’37’’

¢ekkTkH bkgbAk@Qkm YkTk l^kdkvlUkPk QkkZk;úúúúúúúúúúekkTkH bkgbAk@v b^kPk: Pkû^k l^kakv lbQk@ QkkZkåúúúú37å



Mk{krÄíktºk 71

#k@m@ HM Gvä ¢Ukl^kÒk Gvä ¢lbQk@ Gv Tkv Uk@ Gvå PkvYkkg ¢kPYkkTkm A\UkTkk A@m

PkvTkv Ukl^kÒkä lbQk@ Tkv UkkvPkkTkng YkkTk^kng PkQkk ekkTk ¢Tkv @kCkTkv ¢vA YkkTk^kk ¢QkkrPk~ #knXk Xkk^kQkm

\kkXk YkkTk^kkv Pkv ¢l^kÛk Gv–¢ekkTk Gvå ¢k ¢ekkTkPkkTkv–ªSkm YkkTZkPkk ¢Tkv ªSkk ekkTkTkv

^kk@g kk@ ¢gR@ DkogK^kkQkm ¢Tkv PkRTknbkk@ ¢kFk@Ok A@^kkQkm ^kkbkTkkæUk bkgbAk@kv §PUkTTk QkkZk

Gvå ¢k bkgbAk@kvQkm YkTk UkkvPkkTkv ^k#k–b^kkSkmTk ^kPkrPkng TkQkmä Uk@gPkn Uk@^k#k WkTkv Gv–¢QkkrPk~

l^kakZkkv ¢Tkv £lTÜZkkvTkv ¢kSkmTk Qk¥ dknWSk QkkZk Gv–l^kldkUPk QkkZk Gvå ¢k^kng–@kCk–ÿvak

¢kAnl\kPk YkTk Wkkõk l^kakZkkvYkkg H Uk| kPkvr Gvä ekkTkb^kæUkYkkg lbQk@ QkPkng TkQkmå

cng #k@m@klRQkm ¢Tkv @kCk–ÿvakklR l^kAk@kvQkm lXkTTkä Ukl^kÒkä lbQk@ ¢Tkv ekkZkA–b^kæUk

Gng–¢v kk b^kUk@Tkk XkvRl^kekkTk ÿk@k §PUkTTk QkZkv\kk ekkTk–bkgbAk@kvQkm Pkv H YkTk b^kZkg–b^kkSkmTkUkOkv–UkkvPkkTkm H Ykv]v @kCk–ÿvakklRQkm @lcPk QkkZk Gv–¢l^kldkUPk QkkZk Gv ¢Tkv

¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ QkkZk Gvå

l^k#kvak

#knükPYkkTkm ^kk@g kk@ Xkk^kTkkQkm ekkTkTkk bkgbAk@kv §PUkTTk QkkZk Gvå PkvTkkQk YkTk @kCk–ÿvak @lcPk Qk¥ bkYkklSkYkkg L@v Gvå

&cng #knüekkTkb^kæUk Uk@YkkPYkk Gng; #k@m@–YkTk–^kkOkmæUk cng TkQkmå cng PkvTkkQkm lXkTTk

Gng"–¢v km ^kk@g kk@ Xkk^kTkk Xkk^k^kkQkm PkvTkk bkgbAk@kv ÓN QkkZk Gv ¢Tkv Pkv kk bkgbAk@kvQkm

FkwPkTZkb^kæUkYkkg lbQk@Pkk Uk|kUPk QkkZk Gvå1

YkkKv ekkTk–bkgbAk@ bkYkklSkTkng Ak@Ok Gv ¢Tkv ¢l^kÛkTkk bkgbAk@ ¢bkYkklSkTkng Ak@Ok

Gvå

ekkTk–bkgbAk@kv ÿk@k HvYk HvYk b^kæUkYkkg lbQk@Pkk ^kSkPkm HkZk Gvä PkvYk PkvYk @kCk–ÿvakklR Xkk^kkv GoKPkk HkZk Gv ¢Tkv ^kmPk@kCkPkk ^kSkPkm HkZk Gvå YkkKv %Zkkg bknSkm YkTk (ekkTkTkkv

§UkZkkvCk) Wkkõk l^kakZkkvQkm GoKm ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ Tk QkkZk PZkkg bknSkm ¢kPYk–Pkû^kTkm

Xkk^kTkk AZkkr H A@^kmå

êkm bkYkZkbkk@ A\k#k–130Ykkg Aõk‹g Gv Av :—

Xkk^kZkvãvRl^kekkTklYkRYklGÆkSkk@Zkk‹Pk^k<k^kP~ U@kÃZkn’^kk ekkTkg ekkTkv ÉklPíPv‹‹130‹‹

1å Hn¢kv–bkYkklSkPkgÒk è\kkvA 282



72 Mk{krÄíktºk

&&¢k XkvRl^kekkTk ¢lGTTk–Skk@kQkm–¢QkkrPk~ HvYkkg l^kFGvR Tk UkMv ¢v kk ¢BkgM

Uk| kkcæUkv–PZkkg bknSkm Xkk^k^kngä Av %Zkkg bknSkm Uk@Xkk^kkvQkm GoKm ekkTk ekkTkYkkg H (UkkvPkkTkk

b^kæUkYkkg H) L@m HkZkå""

¢c{ ekkTkTkng ekkTkYkkg L@^kng Wkv Uk|Ak@v HkOk^kngå ¢vA Pkkvä lYkQZkkP^kTkkv ¢Xkk^k Qk¥

bkYZkCekkTk QkkZk ¢Tkv V@m lYkQZkkP^k Tk ¢k^kvä PZkk@v ekkTk ekkTkYkkg LZkn‘ Acv kkZk; WkmHng %Zkk@v

ekkTk #knükvUkZkkvCkæUkv lbQk@ Qk¥ HkZk ¢Tkv V@m ¢TZk l^kAk@æUkv Tk Ukl@OkYkv PZkk@v Pkv ekkTkYkkg

L@m CkZkng Acv kkZkå %Zkkg bknSkm WkTTkv Uk|Ak@v ekkTk ekkTkYkkg Tk L@m HkZk PZkkg bknSkm XkvRl^kekkTk

Xkk^Zkk A@^kngå""1

¢k è\kkvAYkkg &b^kP:" #kWR ¢v bkoFk^kv Gv Av Æ^k b^kZkg UkkvPkkTkk bkYZkA~ Ukn<akkQkrQkm

UkkvPkkTkk b^kæUkYkkg lbQk@ QkkZk Gvä WkmHk Akv¥ Ak@Okv Tklcå 37å

YkTkTkk l^kdkvUkTkng ¢Tkv ¢l^kdkvUkTkng V\k WkPkk^km Acv Gv :—

Ë\kkvA 38

¢T^kZkkQkr : (ZkbZk FkvPbk:) HvTkk YkTkYkkg (l^kdkvU:) l^kdkvUk–@kCkklR Ukl@OkkYk QkkZk

Gvä (PbZk) PkvTkv (¢UYkkTkkRZk:) ¢UkYkkTkklRA ckvZk Gvä UkOk (ZkbZk FkvPbk:) HvTkk YkTkYkkg

(dkvU: Tk) dkvUk–@kCkklRæUk Ukl@OkkYk QkPkkg TkQkm (PbZk) PkvTkv (¢UYkkTkkRZk: Tk) ¢UkYkkTk–lPk@bAk@klR ckvPkkg TkQkmå

KmAk : HvTkng YkTk l^kdkvUk UkkYkv Gv ¢QkkrPk~ @kCkklRæUkv Ukl@OkYkv Gvä PkvTkv ¢UkYkkTkklR–¢QkkrPk~ ¢UkYkkTk ¢vK\kv UkkvPkkTkk Ykcû^kTkng BkgMTk–¢^kekkä YkRä £aZkkrä YkkPbkZkrä ^kCkv@v QkkZk

lFkÅkbZk l^kdkvUvªl^kdkvUv Fk Vú\kg R#krZkÆkkc—

¢UYkkTkkRZkbPbZk l^kdkvUkv ZkbZk FkvPbk:ú’úúúúúúúúúúúTkkUYkkTkkRZkbPbZk Tk dkvUkv ZkbZk FkvPbk:ú’’38’’

KmAùk—¢UYkkTkkv YkcÅ^kBkgMTkg ¢^kekk Fk bk ¢klRZkvrakkg YkRvaZkkrYkk’bkZkkrlRTkkg Pv¢UYkkTkkRZkkv Xk^k†TPú’ ZkbZk FkvPbkkv l^kdkvUkv @kCkklRUl@OklPXkr klPú’ ZkbZk UnTkËkvPbkkv Tk dkvUkv l^kdkvUkv

1å Hn¢kv : êkm bkYkZkbkk@ A\k#k–130å Cknå ¢k^kplûkYkkg Xkk^kkQkr

¢UkYkkTkklRA PkvcTkvä Hbk YkTkTkv l^kdkvUk;úúúúúúúúúú¢UkYkkTkklR Tk PkvcTkvä Hbk YkTk Tklc l^kdkvUkåúúúú38å



Mk{krÄíktºk 73

Gvä Uk@gPkn HvTkk YkTkYkkg l^kdkvUk QkPkkv TkQkmä PkvTkv ¢UkYkkTkklR QkPkkg TkQkmå

Xkk^kkQkr : HvTkng YkTk @kCk–ÿvakklR l^kAk@kvQkm l^kldkUPk QkkZk Gvä PkvTkv H YkkTk–¢UkYkkTkklRTkm \kkCkOkm QkkZk Gvä Uk@gPkn HvTkng YkTk @kCkÿvakæUkv Ukl@OkYkPkng TkQkm PkvTkv ¢UkYkkTkklRTkm

\kkCkOkm §R~Xk^kPkm TkQkmå Pkv YkkTk–¢UkYkkTkYkkg bkYkXkk^kv ^kPkvr Gvå

Ykkvc–@kCk–ÿvakklR l^kXkk^kkvYkkg ^kPkrPkkv Æ^k H YkkTk–¢UkYkkTkTkm A\UkTkkQkm Rn:Bkm QkkZk

Gvä Uk@gPkn HvTkng lFkûk @kCk–ÿvak–YkkvcklR l^kXkk^kkvQkm @lcPk Qk¥ UkkvPkkTkk ekkTkb^kæUkYkkg lbQk@

QkkZk Gv PkvTkv YkkTk–¢UkYkkTkTkm A\UkTkk¢kv §PUkTTk QkPkm TkQkmä Ak@Ok Av ekkTkkTkgRYkkg \kmTk QkPkkg

AkvOk WkcnYkkTk A@v Gv AkvOk ¢UkYkkTk A@v Gv–¢v kkv l^kA\Uk H ©LPkkv TkQkmå Pkv ekkPkk–ÓìkUkOkv

@cv Gvå

l^k#kvak

ekkTkmTkv #kÒkn–lYkÒk Uk|PZkvä YkkTk–¢UkYkkTkTkk Uk|bkgCkvä Æ^kTk Av Yk@OkTkk l^kakZkYkkg ¢Tkv

bkgbkk@ Av YkkvdkYkkg bkYkXkk^k–bkYkRs#kPkk ^kPkvr Gvå1

&&ekkTkXkk^kTkk GkvMmTkv ¢ekkTkQkm Hv Æ^k Uk@ bkgZkkvCkYkkg YkkTk–¢UkYkkTkTkm Wknlü A@v

Gv Pkv ¢ekkTkm Gvå HvTkv ekkTkb^kXkk^kTkm Xkk^kTkk TkQkm ¢v kk ¢ekkTkmTkv H WkkõkÓlìQkm ¢vAkgPk

YkkTk¢UkYkkTkæUk Ukl@OkYkTk QkkZk Gvå ekkTkb^kXkk^kTkm Xkk^kTkkYkkg ekkTkmTkv ekkTkTkng H Ukl@OkYkTk

QkkZk Gvä YkkTk–¢UkYkkTkæUk Ukl@OkYkTk QkPkng TkQkm; H@kA @kCk–ÿvakTkm ^kplûk QkkZkä PZkkg Pkv ^kplûkTkv

UkOk ekkTkQkm lXkTTkæUk H HkOkv Gv Tkv ekkTkb^kXkk^kTkm H Xkk^kTkk ^kMv ekkTkTkm ¢lSkAPkkæUkv

H Ukl@OkYkv Gvå""2 38å

¢UkYkkTkklRTkv Ro@ A@^kkTkkv §UkkZk :—

Tkk†bPú’ PbZk TkkUYkkTkkRZkkv Xk^k†TPú’’38’’

¢UYkkTkklRTkkg FkkUCkYk ¤UkZkYkkc—

1å &&#kÒkn lYkÒk Uk|PZkv ^kPkvr bkYkRs#kPkkä

YkkTk–¢YkkTkv ^kPkvr Pkv H b^kXkk^k Hkv;

Æl^kPk Av Yk@Okv Tklc TZkoTkklSkAPkkä

Xk^k–Ykkvdkv UkOk #knü ^kPkvr bkYkXkk^k Hkvåååååå¢Uko^kr0""åååååå10

(êkmYkR~ @kHFkgÜ–&¢Uko^kr ¢^kbk@")

2å Hn¢kv–&¢kPYkSkYkr"å



74 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 39

¢T^kZkkQkr : (ZkRk) Hv bkYkZkv (PU†b^kTk:) PkUkb^km ¢TPk@kPYkkTkv (YkkvckP~)Ykkvc^k#kkPk~ (@kCkçvakkw) @kCk ¢Tkv ÿvak (ÉkHkkZkvPv) §PUkTTk QkkZk (PRk .^k) Pkv H bkYkZkv Pkv

PkUkb^km¢v (b^kbQkg ¢k’YkkTkg) #knüb^kæUkTkm (Xkk^kZkvP~) Xkk^kTkk A@^kmå ¢vYk A@^kkQkm @kCk–ÿvakklR (dkOkkP~) dkOk^kk@Ykkg (#kkYZkP:) #kkTPk Qk¥ HkZk Gvå

KmAk : YkkvcQkm ¢vK\kv YkkvcTkmZk AYkrTkk §RZk lTklYkûkvä %Zkk@v UkvRk QkkZk–§PUkTTk QkkZkä

AkvOk (Wkv)? @kCk ¢Tkv ÿvakå AkvTkv (§PUkTTk QkkZk)? PkUkb^kmTkvä PZkk@v H ¢QkkrPk~ @kCk–ÿvakTkk

§RZkAk\kv H b^kbQk ¢kPYkkTkm–¢QkkrPk~ Wkkõk l^kakZkkvQkm ^Zkk^kpûk Qk¥ (UkkGkv cLm) b^kæUkYkkg

lbQkPk QkZkv\kk ¢kPYkkTkm–Xkk^kTkk A@^kmå PkvYk A@^kkQkm @kCk–ÿvak dkOkYkkg–dkOkYkkÒkYkkg §Uk#kYkv

Gv ¢vK\kv #kkgPk Qk¥ HkZk Gvå

Xkk^kkQkr : ¢lbQk@PkkTkk Ak@Okv Ykkvc^k#k %Zkk@v ¢gPk@kPYkkTkv @kCk–ÿvakklR §PUkTTk QkkZk

PZkk@v lFkûkTkv Uk@ UkRkQkkvrQkm cLk^km b^kbkTYknBk ^kk]m #knükPYkkTkv Xkk^k^kkvå PkvYk A@^kkQkm

dkOk^kk@Ykkg @kCk–ÿvakklR #kkTPk Qk¥ HkZk Gvå

XkvRl^kekkTk ÿk@k ¢kPYkk ¢Tkv #k@m@klRTkv lXkTTk lXkTTk HkOkmTkv #knükPYkkTkm Xkk^kTkk

A@^km Pkv H @kCk–ÿvakklR l^kAk@kvTkv Tkk#k A@^kkTkkv §UkkZk Gvå

l^k#kvak

bkYZkCÓlì Æ^kTkv XkolYkAkTknbkk@ @kCk–ÿvak QkkZk Gvå UkOk PkvTkv Pkv ^kBkPkv ¢gPk@Ykkg

¢kPYkkTkng XkvRekkTk Gvå Pkv Wkkõk lTklYkûkkv ¢Tkv l^kAk@Tkv UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kæUkQkm lXkTTk YkkTkv

Gvå Pkv YkkKv PkvTkv ¢kR@ TkQkmå ¢^k#kUkOkv–¢lbQk@PkkTkv \kmSkv Hv @kCk–ÿvak QkkZk Gv PkvTkv Pkv

ZkRk Ykkvck’ÉkHkkZkvPv @kCkçvakkw PU†b^kTk:ú’úúúúúúúúúúúPRw^k Xkk^kZkv’b^kbQkYkk’YkkTkg #kkYZkP: dkOkkP~ú’’39’’

KmAùk—YkkvckTYkkvcTkmZkAùYkkvrRZkkP~ú’ ZkRk ÉkHkkZkvPv ¤’U<vPvú’ Aùkwú? @kCkçvakkwú’ AùbZkú?PU†b^kTk:ú’ PRw k @kCkçvakkvRZkAùk\k .^kú’ ¢k’YkkTkg b^kbQkg Wkkòl^kakZkkR~ Zkk^kpÅkb^kêUbQkg Xkk^kZkvP~ú’#kkYZkP ¤U#kYkg CkFGP:ú’ @kCkçvakkwú’ dkOkkP~ dkOkYkkÇkvOkú’’39’’

ZkkvCkmHTkTkv YkkvcQkm @kCkÿvak Hkv QkkZk;úúúúúúúúúúb^kbQk lTkHkPYkk Xkk^k^kkvä dkOkXk@Ykkg #kYkm HkZkåúúúú39å



Mk{krÄíktºk 75

UkkvPkkTkng b^kæUk YkkTkPkkv TkQkmå PkvTkv Pkkv UkkvPkkTkk b^kæUk Pk@V H Ólì Gvå Pkv ¢lbQk@PkkTkk @kCk–ÿvakTkv Kk]^kk YkkKv FkwPkTZkb^kXkk^kTkm H Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå

YkkKv ¢kFkkZkr bkYZkCÓlì¢kvTkv §Öv#km Acv Gv Av–%Zkk@v Fkkl@ÒkTkm TkWk]k¥Qkm @kCk–ÿvakklR l^kAk@m ^kplûk¢kvTkng §PQkkTk QkkZkä PZkk@v ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkk A@^kmå PkvTkkQkm ^kplûk¢kv

#kkTPk Qk¥ H#kvå @kCk–ÿvakklRTkk #kYkTk YkkKv #knükPYkkTkm Xkk^kTkk–¢v ¢vA @kYkWkkOk §UkkZk

Gvå 39å

c^kv @kCk–ÿvakTkk l^kakZkTkv PkQkk l^kUkdkTkv R#kkr kPkkg Acv Gv :—

Ë\kkvA 40

¢T^kZkkQkr : (ZkÇk AùkZkv) #k@m@Ykkg (YknTkv:) YknlTkTkv–¢TPk@kPYkkTkv (ÉkvYk) Uk|vYk ckvZk

(PP:) PkvTkkQkm ¢vK\kv #k@m@klRQkm (WknáZkk) XkvR–l^kekkTk ÿk@k (RvlcTkYk~) ¢kPYkkTkv (ÉkFZkk^Zk)^Zkk^kpûk A@mTkv–UkkGkv cLk^kmTkv (PRnÅkYkv AùkZkv) PkvTkkQkm §ûkYk lFkRkTkgR AkZkYkkg–¢kPYkb^kæUkYkkg

(ZkkvHkZkvP~) \kCkk^k^kkvå ¢vYk A@^kkQkm (ÉkvYk Tk#ZklP) Wkkõk #k@m@ ¢Tkv £lTÜZk–l^kakZkkv Pk@VTkkv

Uk|vYk (@kCkTkkv l^kA\Uk) Tkk#k UkkYkv Gvå

KmAk : %Zkkg UkkvPkkTkm ^kk Ukk@Am AkZkYkkg ¢vK\kv #k@m@Ykkg–¢QkkrPk~ £lTÜZk–l^kakZkTkk

bkYkocYkkg YknlTkTkkv Uk|vYk–bTkvc ckvZkä PZkkgQkm ¢vK\kv #k@m@Qkm RvcmTkv ¢vK\kv ¢kPYkkTkv ^Zkk^kpûk

A@mTkv–UkkGkv ^kk]mTkvä –#kk ^kMv? Wknlü ^kMv–l^k^kvAekkTk ^kMvä UkGm §ûkYk AkZkYkkg–¢QkkrPk~

¢Ckk§ Acv\km AkZk A@Pkkg §ûkYk AkZkYkkg–lFkRkTkTRYkZk AkZkYkkg ¢vK\kv ¢kPYk–b^kæUkYkkg PkvTkv

(Uk|vYkTkv) HkvM^kkvå #kk ^kMv A@mTkv? Wknlü ^kMv–¢TPkÓlì^kMvå UkGm #kng QkkZk Gv? Uk|vYk Tkk#k UkkYkv

Gv ¢vK\kv #k@m@ Uk|PZkvTkkv Uk|vYk @cvPkkv TkQkmå

PÇk @kCkçvakZkkvs^kakZkg l^kUdkg Fk R#krZkÆkkc—

ZkÇk AùkZkv YknTkv: ÉkvYk PP: ÉkFZkk^Zk RvlcTkYk~ú’úúúúúúúúúúúWknáZkk PRnÅkYkv AùkZkv ZkkvHkZkv’ÉkvYk Tk#ZklPú’’40’’

KmAùk—ZkÇkk’YkmZkv U@AùmZkv ^kk AùkZkvú’ #k@m@v £†TæZkl^kakZkbkE~DkkPvú’ YknTkv: ÉkvYk bTkvc:ú’PP: AùkZkkP~ÉkFZkk^Zk ^Zkk^k’Zkrú’ RvlcTkg ¢k’YkkTkYk~ú’ AùZkkú? WknáZkk l^k^kvAùekkTkvTkú’ UËkkÅkRnÅkYkv AùkZkvPbYkkR~ ÉkkCkn‘PAùkZkkRnÅkYkv lFkRkTkTRYkZkvú’ AùkZkv ¢k’Ykb^kêUvú’ ZkkvHkZkvP~ú’ AùZkk Apù’^kkú? WknáZkk

PkTkYkkg YknlTkTkv Uk|vYk Hkvä PZkkgQkm A@m l^kZkn$Pkäúúúúúúúúúúêkví PkTkv Æ^k HkvM^kkvä Qk#kv Uk|vYkQkm Ykn$Pkåúúúú40å

12



76 Mk{krÄíktºk

Xkk^kkQkr : ¢TPk@kPYkkTkv Fkkl@Òk Ykkvc^k#k Wkkõk #k@m@klR PkQkk £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkg

@kCk QkkZk Pkkv XkvRl^kekkTk ÿk@k §UkZkkvCkTkv PZkkgQkm cLk^km #knükPYkb^kæUkYkkg HkvM^kkvå PkvYk A@^kkQkm

#k@m@klR Uk|PZkvTkkv Uk|vYk Tkk#k UkkYkv Gvå

HvTkkv §UkZkkvCk FkwPkTZkTkk ¢kTkgRYkkg \kkCkv Gv PkvTkv HCkPkTkk WkSkkZk UkRkQkkvr Tkm@bk \kkCkv

Gvä #k@m@klR Wkkõk UkRkQkkvr Uk|PZkvTkkv §Pbkkc §Mm HkZk Gv ¢Tkv Pkv Pk@V Pkv §RkbkmTk @cv Gvå

l^k#kvak

&&FkwPkTZkb^kæUkYkkg §UkZkkvCkTkv HkvM^kkv Pkv H @kCk–ÿvakTkv Kk]^kkTkkv §UkkZk Gvå ¢k lbk^kkZk

Wkkõk UkRkQkkvr Pk@V ^k\kOk @kBkmTkv @kCk–ÿvak Kk]^kk YkkCkv Pkkv Pkv ARm K]m #kAv Tklcå Ukcv\kkg

Pkkv RvcklRQkm lXkTTk Tkv @kCkklRQkm UkOk Uk@YkkQkvr lXkTTk–¢v kk lFkRkTkgRb^kæUkTkng XkkTk AZkn‘ ckvZk

PkvTkv H PkvYkkg §UkZkkvCkTkm \kmTkPkk QkkZkä Uk@gPkn Hv Æ^k RvcklRTkm l¿ZkkTkv UkkvPkkTkm YkkTkPkkv ckvZk

Av @kCkQkm \kkXk YkkTkPkkv ckvZkä PkvTkkv §UkZkkvCk Pkv RvcQkm Tkv @kCkQkm UkkGkv BkbkmTkv FkwPkTZkYkkg

^k]v H A>kkgQkm? %Zkkg \kkXk YkkTkv PZkkgQkm UkkvPkkTkk §UkZkkvCkTkv AvYk BkbkvMv? Tk H BkbkvMvå

YkkKv §UkZkkvCkTkv UkkvPkkTkk lFkRkTkgRb^kæUkYkkg ¢vAkCk| A@^kk £FGTkk@v Uk|QkYk Pkkv UkkvPkkTkk

b^kæUkTkv RvcklRQkm Tkv @kCkklRQkm ¢PZkgPk lXkTTk HkOk^kng Hkv¥¢vå HCkPkTkk Akv¥ UkOk Wkkõk

l^kakZkkvYkkg Av Pkv Pk@VTkk @kCkYkkg A>kkgZk b^kUTkvZk Ykk<g bknBk Av #kklTPk TkQkmä ¢TkgPkAk\k Wkck@Tkk

Xkk^kkv AZkkr UkOk YkTkv zAlFkPk~ bknBk Tk Yk»Zkngå HCkPkYkkg A>kkgZk Ykk<g bknBk ckvZk Pkkv Pkv Ykk@k

lTkH b^kæUkYkkg H Gvä WkmHv A>kkgZk TkQkmå YkkKv c^kv cng Wkck@Tkkv §UkZkkvCk GkvMmTkv Ykk@k

b^kæUkYkkg H §UkZkkvCkTkv HkvMng Gngå ¢k^kk ÓN lTkOkrZkUko krAä SkYkmr Æ^k ^kk@g kk@ UkkvPkkTkk §UkZkkvCkTkv

¢gPk@ b^kæUkYkkg HkvMv Gvå

&&FkwPkTZk–b^kXkk^kTkm Ykcûkk ¢Tkv Wkkõk £lTÜZk–l^kakZkkvTkm PknFGPkk HkOkmTkv UkkvPkkTkk

§UkZkkvCkTkv ^kk@g kk@ FkwPkTZk–Xkk^kTkkYkkg HkvM^kkQkm Uk@ Uk|PZkvTkkv Uk|vYk Tkk#k UkkYkv Gv Tkv ^kmPk@kCkm

¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k QkkZk Gvåååååååå""1 40å

Pkv (Uk|vYk) Tkk#k UkkYkPkkg #kng QkkZk Gv Pkv Acv Gv :—

¢TPRprìZkkú’ PP: zAù Xk^klPú? ÉkvYk Tk#ZklP AùkZkbTkvckv Tk Xk^klPú’’40’’

P†bYkÆkìv zAù Xk^kPm’Zkkc—

1å ¢kPYkSkYkrå



Mk{krÄíktºk 77

Ë\kkvA 41

¢T^kZkkQkr : (¢k’Ykl^kXk|YkHkg) ¢kPYkkTkk l^kXk|YkQkm §PUkTTk QkZkv\kng (Rn:Bk) Rn:Bk

(¢k’YkekkTkkP~) ¢kPYkekkTkQkm (Ék#kkYZklP) #kkTPk QkkZk Gvå (PÇk) PkvYkkg ¢vK\kv XkvRekkTk ÿk@k

¢kPYkb^kæUkTkm Uk|klUPk A@^kkYkkg (¢ZkPk:) Hv Uk|ZkPTk A@Pkk TkQkm Pkv (U@Ykg) §PApì Rnür@

(PU:) PkUk (Apù’^kk ¢lU) A@^kk GPkkg (Tk lTk^kkr†TP) lTk^kkrOkTkv Uk|kUPk A@Pkk TkQkmå

KmAk : ¢kPYkl^kXk|YkQkm §PUkTTk QkZkv\kng–¢QkkrPk~ ¢TkkPYkæUk #k@m@ ^kCkv@vYkkg ¢kPYkWknlü

Pkv ¢kPYkl^kXk|Ykä PkvTkkQkm §PUkTTk QkZkv\kng Hv Rn:Bk Pkv #kkTPk QkkZk Gvå #kkTkkQkm? ¢kPYkekkTkQkm–¢vK\kv #k@m@klRQkm XkvR A@mTkv ¢kPYkb^kæUkTkng ^kvRTk A@^kkQkmå

Rnür@ PkUkTkk ¢TkníkTk (¢kFk@Ok)Qkm Pkkv Yknl$PkTkm lbklü Qk^kkQkm Pkv Rn:BkTkkv §Uk#kYk

Qk#kv Tklc–¢v km ¢k#kgAk A@Tkk@Tkv Acv Gv–Tk £PZkklRåååååPkvYkkg ¢vK\kv ¢kPYkb^kæUkTkv l^kakv ZkPTk

Tklc A@Tkk@k lTk^kkrOk UkkYkPkk TkQkm ¢QkkrPk~ bknBkm QkPkk TkQkmå #kng A@mTkv UkOk?–PkUkmTkv UkOkå

#kng PkUkmTkv? Uk@Yk PkUk ¢vK\kv Rnür@ ¢TkníkTkå (¢QkkrPk~ Rnür@ PkUk PkUkmTkv UkOk Pkv¢kv Ykkvdk

UkkYkPkk TkQkmå)

Xkk^kkQkr : ¢kPYkXk|klTPkQkm ¢vK\kv #k@m@klRYkkg ¢kPYkWknlü A@^kkQkm Hv Rn:Bk §PUkTTk

QkkZk Gv Pkv XkvRekkTkQkm Tkk#k UkkYkv Gvå XkvRl^kekkTk ÿk@k ¢kPYkb^kæUkTkm Uk|klUPk YkkKv Hv Uk|ZkPTk

A@Pkk TkQkmä Pkv Dkkv@ PkUk A@^kk GPkkg YkkvdkYkkCkrTkm Av lTk^kkrOkTkm Uk|klUPk A@m #kAPkk TkQkmå

l^k#kvak

#k@m@klR ¢Tkv @kCkklRYkkg ¢kPYkWknlü A@^km Pkv l^kXk|Yk Gv–¢kPYkXk|klTPk Gvå Pkv Rn:BkTkng

¢k’Ykl^kXk|YkHkg Rn:BkYkk’YkekkTkk’Ék#kkYZklPú’úúúúúúúúúúúTkkZkPkbPÇk lTk^kkr†TP Apù’^kklU U@Ykg PU:ú’’41’’

KmAùk—¢k’Ykl^kXk|YkHkg ¢k’YkTkkv l^kXk|YkkvªTkk’Yk#k@m@kRk^kk’YkvlP ekkTkgú’ PbYkkÄkkPg ZkP~Rn:Bkg P’Ék#kkYZklPú’ AùbYkkP~ú? ¢k’YkekkTkkP~ #k@m@klRXZkkv XkvRvTkk’Ykb^kêU^kvRTkkP~ú’ TkTknRnSkr@PUkvªTkníkTkkTYkn†‘Plbkáv@PbPR~Rn:BkkvU#kYkkv Tk Xkl^kaZkPmlP ^kRTPg Ék’Zkkc–Tkv’ZkklRú’ PÇk¢k’Ykb^kêUv ¢ZkPk: ¢Zk’TkU@k:ú’ Tk lTk^kkr†TP Tk lTk^kkrOkg CkFGglP bknlBkTkkv ^kk Tk Xk^k†TPú’ zAùApù’^kklU PÈ^kkªlUú’ zAù PP~ú’ U@Ykg PU: Rnár@kTkníkTkYk~ú’’41’’

¢kPYkXk|YkkvR~Xk^k Rn:Bk Pkkv ¢kPYkekkTkQkm HkZk;úúúúúúúúúúPkÒk ZkPTk l^kOkä Dkkv@ PkUk PkUkPkkg UkOk Tk YknAkZkåúúúú41å



78 Mk{krÄíktºk

Ak@Ok Gvå #k@m@klRQkm lXkTTk ¢kPYkb^kæUkTkkv ¢TknXk^k A@^kkQkm–b^kUk@Tkng XkvRekkTk A@^kkQkm

¢QkkrPk~ RvcklRQkm ¢Tkv #knXkXkk^kQkm UkOk lXkTTk ekkTk–R#krTk b^kæUk H cng Gngä WkmHng Akg¥ Ykk<g

TkQkm–¢v kk ¢kPYkekkTkQkm ¢k Rn:BkæUk Xk|klTPk Ro@ QkkZk Gvå ¢k^kk XkvRl^kekkTkTkk Uk|ZkPTk ^kCk@

Dkkv@ PkUk A@v Pkkv UkOk Æ^k bkkFkkv SkYkr UkkYkPkkv TkQkmå

Yknl$Pk–Uk|klUPk YkkKv ¢kPYkekkTkUko krA A@v\kng £FGklTk@kvSkæUk PkUk H AkZkrAk@m Gvå

¢kPYkekkTkQkm #koTZk PkUk Pkv PkUk TkQkmå Pkv Pkkv bkgbkk@–Ukl@Xk|YkOkTkng H Ak@Ok Gvå PkvTkkQkm ¢kPYkk

ARm UkOk b^kæUkYkkg lbQk@ Qk¥ #kAPkkv TkQkm ¢Tkv AYkrWkgSkTkQkm GoKm #kAPkkv TkQkmå PkvTkm Rn:Bk–Uk@gUk@k Fkk\kn H @cv Gvå

Ukgå êkm KkvM@Yk\\kÆ¢v Aõk‹g Gv Av :—

&&lHTkYkPkYkkg ¢v km Ukl@UkkKm Gv Av Ukcv\kkg bkYZkA~P^k ckvZk UkGm ^k|Pk ckvZkå c^kv

bkYZkA~P^k Pkkv b^kUk@Tkng êkükTk QkPkkg QkkZk Gv PkQkk Pkv êkükTk Ü^ZkkTknZkkvCkTkkv ¢XZkkbk A@^kkQkm

QkkZk Gv; YkkKv Uk|QkYk Ü^ZkkTknZkkvCk ¢Tknbkk@ êkükTk ^kMv bkYZkCÓlì QkkZk ¢Tkv PZkk@UkGm

Fk@OkkTknZkkvCk ¢Tknbkk@ ^k|PkklRA Skk@Ok A@m ^k|Pkm QkkZkååååååå""1

lYkQZkkÓlì Æ^k ¢kPYkekkTk l^kTkk A@kvMkv HTYk bknSkm PkUk A@mTkv HvK\kkg AYkkvrTkkv ¢Xkk^k

A@v PkvK\kkg AYkkvrTkkv Tkk#kä ekkTkm UkkvPkkTkk YkTk–^kFkTk–AkZkTkkv lTk@kvSk A@m dkOk^kk@Ykkg bkcH

A@m Rv Gvå ¢kPYkekkTk l^kTkk UkgFk Ykck^k|Pk Ukk]mTkv–YknlTk Qk¥Tkv Pkv Tk^kYkm Ck|w kvZkA bknSkm

Rv k\kkvAYkkg ¢TkgPk ^kk@ CkZkkv UkOk H@kZk bknBk Tk UkkYZkkvå2

¢ekkTkm Æ^kTkm l¿Zkk bkgbkk@Tkv YkkKv bkV] Gv Tkv YkkvdkTkv YkkKv lTkaV] Gv ¢Tkv ekkTkmTkm

Hv SkYkrl¿Zkk Gv Pkv bkgbkk@Tkv YkkKv lTkaV] Gv ¢Tkv YkkvdkTkv YkkKv bkV] Gvå3 41å

Pkv (PkUkékZkkr) A@Tkk@ Wklc@kPYkk ¢Tkv ¢TPk@kPYkk #kng A@v Gv Pkv Acv Gv :—

PÃk Anù^kkrOkkv Wklc@k’Ykk ¢TP@k’Ykk Fk zAù Aù@kvPm’Zkkc—

1å YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 297ä 298å

2å Ukgå êkm Rkw\kPk@kYkÆ ApPk &GcNk\kk"–4/////5AkvlK HTYk PkUk PkUkyä ekkTk l^kTk AYkr I@y Hvä

ekkTkmAv lGTkYkxä lÒkCknlUPkPky bkcH K@y Pkv;

YknlTk^k|Pk Skk@ ¢TkgPk^kk@ Ck|m^kA §UkHkZkkwä

Ukw lTkH ¢kPkYkekkTk l^kTkkä bknBk \kv#k Tk UkkZkkwååååååå(4/////5)

3å Hn¢kvå êkm Uk| kFkTkbkk@–CkkQkk 116Tkm KmAkå



Mk{krÄíktºk 79

Ë\kkvA 42

¢T^kZkkQkr : (Rvcv ¤’UÆkk’YkYklP:) RvcYkkg HvTkv ¢kPYkWknlü §PUkTTk Qk¥ Gv ¢v kkv

Wklc@kPYkk (PkUk ÿk@k) (#knXk #k@m@g) bknTR@ #k@m@ (lR^ZkkTk~ l^kakZkkTk~ Fk) ¢Tkv b^kCkrTkk

l^kakZkXkkvCkkvTkm (¢lXk^kkgGlP) ^kkgGk A@v Gv ¢Tkv (PÅ^kekkTkm) ekkTkm ¢gPk@kPYkk (PP:) PkvTkkQkm¢vK\kv #k@m@klR ¢Tkv l^kakZk–XkkvCkkvQkm (FZknlPYk~) GoK^kkTkm Xkk^kTkk A@v Gvå

KmAk : RvcYkkg HvTkv ¢kPYkWknlü §PUkTTk Qk¥ Gv Pkv Wklc@kPYkk ^kkgGk A@v Gv–¢lXk\kkakk A@v Gvå AkvTkm (^kkgGk A@v Gv)? #knXk (bkngR@) #k@m@ ¢Tkv lR^Zk ¢vK\kv §ûkYk

b^kCkrbkgWkgSkm l^kakZkkvTkm (lR^Zk l^kakZk–XkkvCkkvTkm) ¢lXk\kkakk A@v Gvå

¢gPk@kPYkk #kng A@v Gv Pkv Acv Gv–Pkû^kekkTkm PkvTkkQkm FZknlPk ^kkgGv Gv–¢QkkrPk~ Pkû^kekkTkm

¢vK\kv l^k^kvAm ¢TPk@kPYkkä PkvTkkQkm ¢vK\kv #k@m@klRQkm Yknl$PkæUk (GoKAk@kæUk) FZknlPkTkm ¢vK\kv

^Zkk^kplûkTkm ^kkgGk A@v Gvå

Xkk^kkQkr : #k@m@klRYkkg ¢kPYkWknlü A@Tkk@ Wklc@kPYkk PkUkklR ÿk@k bkngR@ #k@m@ ¢Tkv

b^kCkmrZk l^kakZk–XkkvCkkvTkm ^kkgGk A@v Gv ¢Tkv XkvRekkTkm ¢gPk@kPYkk Pkkv Wkkõk #k@m@–l^kakZkklRTkm

^kkgGkQkm FZknPk Qk¥ä ¢vK\kv PkvTkkQkm ^Zkk^kpûk Qk¥ä ¢kPYkb^kæUkYkkg L@^kk YkkCkv Gvå

l^k#kvak

Hv ¢ekkTkm £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvTkm ¢Tkv b^kCkrTkkg bknBkTkm £FGkQkm ^k|Pk–PkUkklR ¢kFk@v

Gvä Pkv Pkkv lYkQZkkÓlì H Gvä Ak@Ok Av PkvTkk ¢lXkUk|kZkYkkg #knXk @kCkTkk V\kb^kæUk l^kakZkkvTkm

H ^kkgGTkk Gvå PkvTkkg ^k|Pk–PkUkklR XkkvCkcvPkn¢v H Gvå

&&Pkv XkkvCkTkk lTklYkûkæUk SkYkrTkv H êküv Gvä PkvTkm H Uk|PkmPk A@v Gvä PkvTkm H <lFk

A@v Gv ¢Tkv PkvTkv H bUk#kvr Gvä Uk@gPkn AYkrdkZkTkk lTklYkûkæUk SkYkrTkv Tklcå

#knXkg #k@m@ lR^ZkkgËk l^kakZkkTklXk^kkgGlPú’úúúúúúúúúúú¤’UÆkk’YkYklPRvrcv PÅ^kekkTkm PPËZknlPYk~ú’’42’’

KmAùk—Rvcv ¤’UTTkk’YkYklPWkrlc@k’Ykkú’ ¢lXk^kkgGlP ¢lXk\kaklPú’ zAù PP~ú? #knXkg #k@m@gú’lR^ZkkËk ¤ÅkYkkTk~ b^kCkrbkYWkglSkTkkv ^kk l^kakZkkTk~ú’ ¢TP@k’Ykk zAù Aù@kvPm’Zkkc–PÅ^kekkTkm PPËZknlPYk~ú’PÅ^kekkTkm l^k^kvAùm ¢TP@k’Ykkú’ PP: #k@m@kRv:ú’ FZknzP ^Zkk^kpzÅk Ykn†‘PêUkg ¢lXk^kkgGlPú’’42’’

RvckPkYkSkm ¢lXk\kakv lR^Zk l^kakZkä #knXk AkZk;úúúúúúúúúúPkû^kekkTkm Pkv bk^krQkm £FGv Yknl$Pk bkRkZkåúúúú42å



80 Mk{krÄíktºk

ååååååå&&Pkv AYkrQkm GoK^kkTkk lTklYkûkæUkä ekkTkYkkÒkä XkoPkkQkr (bkPZkkQkr) SkYkrTkv TkQkm êküPkkv

XkkvCkTkk lTklYkûkæUkä #knXkAYkrYkkÒkä ¢XkoPkkQkr SkYkrTkv H êküv Gv; PkvQkm H Pkv ¢XkoPkkQkr SkYkrYkkg

êkükTkä Uk|PkmPkä <lFk ¢Tkv bUk#krTkQkm §Uk@Tkk Ck|w kvZkA bknSkmTkk XkkvCk–YkkÒkTkv UkkYkv Gvä Uk@gPkn

ARklUk AYkrQkm GoKPkkv TkQkmååååååå""1

ekkTkm Pkkv #knükPYkb^kæUkTkm H Xkk^kTkk A@v Gvå Pkv l^kakZk–bknBkkvTkm b^kUTkv UkOk Xkk^kTkk

A@Pkkv TkQkmå PkvTkv ^k|Pk–PkUkklRTkkv #knXk @kCk XkolYkAkTknbkk@ ¢k^kvä UkOk PkvTkv PkvTkm ^kkgGTkk TkQkmä

¢lXkUk|kZkYkkg PkvTkkv lTkakvSk ^kPkvr Gvå HvTkv @kCkTkm Xkk^kTkk H Tk ckvZk PkvTkv @kCkTkk V\kæUk

l^kakZkkvTkm UkOk £FGk AvYk ckvZk? Tk H ckvZkå

&&HvYk Akv¥Tkv DkOkkv RgM QkPkkv cPkkv Pkv c^kv QkkvMkv RgM ¢kUk^kkTkkv §UkkZk @kBkv Gv PkQkk

QkkvMkv RgM ¢kUkmTkv cakr UkOk YkkTkv Gvä Uk@gPkn êkükTkYkkg Pkkv RgM ¢kUk^kkv ¢lTkì YkkTkv Gv; PkvYk

bkYZkCÓlìTkv UkkUkæUk DkOkkv AakkZk QkPkkv cPkkvä Pkv c^kv UknOZkæUk QkkvMkv AakkZk A@^kkTkkv §UkkZk

@kBkv Gv PkQkk QkkvMkv AakkZk QkPkkg cakr UkOk YkkTkv Gvä Uk@gPkn êkükTkYkkg Pkkv AakkZkTkv cvZk H YkkTkv

Gvå ^k]m HvYk Akv¥ AYkkOkmTkng Ak@Ok HkOkm ^ZkkUkk@klRATkkv §UkkZk @kBkv Gvä §UkkZk WkTkm

¢k^kPkkg cakr UkOk YkkTkv Gvä PkvYk Ü^Zkz\kCkm YkkvdkTkng Ak@Ok HkOkm Uk|#kbPk @kCkTkkv §UkkZk @kBkv

Gvä §UkkZk WkTkm ¢k^kPkkg cakr UkOk YkkTkv Gvå ¢v Uk|YkkOkv Uk|#kbPk @kCkTkk §UkkZkYkkg ^kk PkvTkk

cakrYkkg bkYkkTkPkk ckv kk GPkkg UkOk bkYZkCÓlìTkv Pkkv RgM bkYkkTk PkQkk lYkQZkkÓlìTkv ^ZkkUkk@

bkYkkTk êkükTk ckvZk Gvå YkkKv ¢v WkgTkvTkk ¢lXkUk|kZkYkkg XkvR QkZkkvå""2 42å

Pkû^kekkTkm (¢TPk@kPYkk) ¢Tkv £Pk@ (Wklc@kPYkk)Ykkg (¢Tkn¿Ykv) AYkrTkng ¢WkgSkUkOkng ¢Tkv

AYkrTkng WkgSkUkOkng R#kkr km Acv Gv :—

PÅ^kekkTkmP@ZkkvWkrTSkAù’^kkWkTSkAù’^kv R#krZkÆkkc—

U@ÇkkcYYklP: b^kbYkkÃZknPkv WkSTkk’Zkbkg#kZkYk~ú’úúúúúúúúúúúb^k†bYkÆkcYYklPFZkn’^kk U@bYkkTYknFZkPv WknSk:ú’’43’’

1å Pkv SkYkrTkv êküvä Uk|PkmPkä <lFk ¢Tkv bUk#krTk A@vä

Pkv XkkvCkcvPkn SkYkrTkvä Tklc AYkrdkZkTkk cvPknTkvååååååå(275)(êkm bkYkZkbkk@ CknHå Ckkå 275 ¢Tkv KmAk)

2å YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk–Ukpå 252

Uk@Ykkg lTkHYklPk lTkZkYkQkm b^kFZknPk Qk¥ WkgSkkZk;úúúúúúúúúúlTkHYkkg lTkHYklPk ekkTkmHTk Uk@FZknPk Qk¥ YknAkZkåúúúú43å



Mk{krÄíktºk 81

Ë\kkvA 43

¢T^kZkkQkr : (U@Çk ¢cYYklP:) #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvrYkkg HvTkv ¢kPYkWknlü Gv Pkv

Wklc@kPYkk (b^kbYkkP~) UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kæUkQkm (FZknP:) Xk|ì Qk¥ (¢bkg#kZkYk~) lTk:bkgRvc

(WkSTkklP) AYkr WkkgSkv Gv ¢Tkv (b^k†bYkTk~ ¢cYYklP:) HvTkv UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kæUkYkkg ¢kPYkWknlü

Gv Pkv (WknSk:) ¢TPk@kPYkk (U@bYkkP~) #k@m@klR Uk@Tkk bkgWkgSkQkm (FZkn’^kk) FZknPk Qk¥ (YknFZkPv)AYkrWkgSkTkQkm Ykn$Pk QkkZk Gvå

KmAk : Uk@Ykkg ¢vK\kv #k@m@klRYkkg ¢cgWknlü ¢kPYkWknlü A@Tkk Wklc@kPYkkä b^kQkm

¢QkkrPk~ ¢kPYkb^kæUkQkm FZknPk (Xk|ì) Qk¥Tkv WkkgSkv Gv–¢kPYkkTkv AYkrWkgSkTkQkm WkkgSkv Gvä

lTk:bkg#kZkUkOkv ¢QkkrPk~ lTkZkYkQkm WkkgSkv Gv–¢v kkv ¢Qkr Gvå

UkkvPkkTkkYkkg ¢vK\kv ¢kPYkb^kæUkYkkg ¢cgWknlü^kk]kv WknSk ¢vK\kv ¢gPk@kPYkkä Uk@Qkm ¢vK\kv

#k@m@klRQkm FZknPk Qk¥Tkv ¢QkkrPk~ UkpQkA~ Qk¥Tkv Ykn$Pk QkkZk Gv ¢QkkrPk~ bk^krAYkrWkgSkTkQkm @lcPk QkkZk

Gvå

Xkk^kkQkr : Wklc@kPYkk UkkvPkkTkng #knükPYkb^kæUk Xko\kmTkv #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvrYkkg

¢kPYkWknlü A@v Gvä PkvQkm PkvTkv ekkTkk^k@OkklR AYkrTkkv WkgSk QkkZk Gv ¢Tkv ¢gPk@kPYkk #k@m@klR

Uk@ UkRkQkkvr bkkQkvTkkv bkgWkgSk PkkvMm UkkvPkkTkk lFkRkTkgRb^kæUk bkkQkv ¢kPYkWknlüUko krA bkgWkgSk HkvMv

Gvä PkvQkm Pkv AYkrWkgSkTkQkm GoKm HkZk Gvå

l^k#kvak

¢ekkTkPkk^k#k Æ^k #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvrYkkg ¢cgWknlüä YkYkAk@ Wknlüä APkkr–XkkvAPkkWknlü ¢klR A@mä @kCk–ÿvak A@v Gv ¢Tkv @kCk–ÿvakTkk lTklYkûkv PkvTkv AYkrTkkv WkgSk QkkZk

Gvä Wkkõk UkRkQkkvr WkgSkTkng Ak@Ok Gv H Tklcå PkvYkkg lYkQZkk–Xk|klTPkHlTkPk YkYkP^kXkk^k ¢v H

bkgbkk@–WkgSkTkng Ak@Ok Gvå ¢ekkTkmTkv UkkvPkkTkk FkwPkTZkb^kæUkTkm ¢bkk^kSkkTkm Gvä PkvQkm PkvTkv Uk@

UkRkQkkvrYkkg ¢kPYk–Xk|klTPk Fkk\kn @cv Gv ¢Tkv PkvTkk V\kæUkv AYkrWkgSk UkOk QkZkk H A@v Gvå

ekkTkmTkv @kCk–ÿvakklR ¢Tkv ¢kPYkb^kXkk^kTkng XkvR–l^kekkTk Gvä PkvQkm Pkv §UkZkkvCkYkkg @kCk

bkkQkv ¢vAPkk Tklc ckv kkQkm Pkv ¢WkgSk Gvå

KmAùk–U@Çk #k@m@kRkw ¢cYYklP@k’YkWknláWkrlc@k’Ykkú’ b^kbYkkRk’Ykb^kêUkP~ú’ FZknPkv Xk|ì:bkTk~ú’ WkSTkklP AùYkrWkTSkTkWkág Aù@kv’Zkk’YkkTkgú’ ¢bkg#kZkg ZkQkk Xk^klP PQkk lTkZkYkvTk WkSTkkPm’ZkQkr:ú’b^k†bYkÆkk’Ykb^kêUv ¢cYYklP: WknákvªTP@k’Ykkú’ U@bYkkFG@m@kRv:ú’ FZkn’^kk UpQkCXko’^kkú’ YknFZkPvbkAù\kAùYkrWkTSk@lcPkv Xk^klPú’’43’’



82 Mk{krÄíktºk

&&WkgSkkvTkk b^kXkk^kTkv ¢Tkv ¢kPYkkTkk b^kXkk^kTkv HkOkmTkv WkgSkkv Uk|PZkv Hv l^k@$Pk QkkZk

Gv Pkv AYkkvrQkm YknAkZk Gvå""1

ekkTkm UkkvPkkTkk b^kæUkYkkg lbQkPk Gv ¢vK\kv b^kbkYkZk Gv ¢Tkv Uk@ UkRkQkkvr Uk|PZkvTkk @kCkklR

Xkk^kkvQkm Ykn$Pk Gvå PkvQkm PkvTkv AYkr–WkgSk TkQkmå ¢ekkTkm ¢kPYkb^kæUkQkm FZknPk Gv ¢QkkrPk~ Uk@

UkRkQkkvrYkkg ¢kPYkWknlü¢v lbQkPk Gv ¢vK\kv Uk@ bkYkZk Gv ¢Tkv @kCkklR Xkk^kkvQkm Zkn$Pk Gvä PkvQkm

Pkv AYkkvrQkm Wkü Gvå 43å

%Zkkg (Hv UkRkQkkvrYkkg) Wklc@kPYkkTkv ¢kPYkWknlü Qk¥ PkvTkv Pkv Av kk YkkTkv Gv? ¢Tkv

¢gPk@kPYkk PkvTkv (UkRkQkrTkv) Av kk YkkTkv Gv? Pkv km ¢k#kgAk A@m Acv Gv :—

Ë\kkvA 44

¢T^kZkkQkr : (YkoN:) ¢ekkTkm Wklc@kPYkkä (Rp#ZkYkkTkg) RvBk^kkYkkg ¢k^kPkk (lÇkl\kE*g)ïkm–Ukn<ak–TkUkngbkATkk XkvRQkm lÒkz\kCkæUk #k@m@Tkv (£Rg ¢^kWknSZkPv) ¢kPYk Pkû^k (¢QkkrPk~

Ykk@kg) YkkTkv Gv Avä %Zkk@v (¢^kWkná:) ¢TPk@kPYkkä (£Rg) &¢k ¢kPYk Pkû^k Gv Pkv lÒkz\kCkæUk

TkQkmä (Pn) UkOk Pkv (lTkaUÆkg) ¢TkklR bkglbkü PkQkk (#kWR^ksHkPg £lP) TkkYkklR l^kA\UkkvQkm@lcPk Gvä" ¢vYk bkYkHv Gvå

KmAk : Ó#ZkYkkTk (RvBk^kkYkkg ¢k^kPkk) #k@m@klRATkv–Av kk (#k@m@klRATkv)?

lÒkz\kCkæUk–¢QkkrPk~ ïkm–Ukn<ak–TkUkngbkA ¢v ÒkOk z\kCk HvTkv Gv Pkv kk lÒkz\kCkæUk RvBkkPkk

#k@m@klRATkvä YkoN ¢vK\kv Wklc@kPYkk Ó#ZkYkkTk (#k@m@klRA) bkkQkv ¢XkvRæUk (¢vAæUk)Tkm

¢ÇkkcYYklPWkrlc@k’YkTkkv HkkPk PÅkvTk AùQkYkSZk^kbkmZkPvú? ZkÇk FkkTP@k’YkTkbPÅkvTkAùQklYk’Zkk#kg‘Zkkc—

Rp#ZkYkkTklYkRg YkoN†bÇkl\kE*Yk^kWknSZkPvú’úúúúúúúúúúú£RlYk’Zk^kWknábPn lTkaUÆkg #kWR^ksHkPYk~ú’’44’’

KmAùk—Rp#ZkYkkTkg #k@m@klRAùgú’ zAù l^kl#kìgú? lÇkz\kE*g ÇkmlOk bÇkmUngTkUngbkAù\kdkOkklTkl\kE*klTk ZkbZk PP~ Rp#ZkYkkTkg lÇkz\kE*g bkP~ú’ YkoNkv Wklc@k’Ykkú’ £RYkk’YkPÅ^kg lÇkl\kE*g YkTZkPv

1å WkgSkkv PkOkkv HkOkm b^kXkk^kä b^kXkk^k HkOkm ¢kPYkTkkvä

Hv WkgSk Ykkgcm l^k@$Pk QkkZkvä AYkrYkkvdk A@v ¢ckv! (293) (êkm bkYkZkbkk@ Cknå ¢k^kplûk–Ckkå 293)

lTkH ¢kPYkk ÒkOk z\kCkYkZk YkkTkv Æ^k l^kYkoN;úúúúúúúúúúb^kkPYkk ^kFkTkkPkmPk Tkv b^klbkü YkkTkv WknSkåúúúú44å



Mk{krÄíktºk 83

YkkTZkPkkTkv \kmSkv ¢k ¢kPYk–Pkû^kTkv lÒkz\kCkæUk YkkTkv Gv;

UkOk Hv ekkTkm ¢TPk@kPYkk Gvä Pkv &¢k ¢kPYk–Pkû^k Gvä Pkv lÒkz\kCkæUkv TkQkm" ¢v kng

YkkTkv Gvä Ak@Ok Av #k@m@SkYkrUkOkkTkk Ak@Okv PkvTkkv (lÒkz\kCkUkOkkTkkv) ¢kPYkb^kæUkUkOkkYkkg ¢Xkk^k

Gvå ¢k ¢kPYkb^kæUk Av kng Gv? Pkv lTkaUkTTk ¢QkkrPk~ ¢TkklR bkglbkü Gv PkQkk #kWR^ksHPk ¢vK\kv

TkkYkklR l^kA\UkkvQkm ¢CkkvFk@ Gvå

Xkk^kkQkr : Wklc@kPYkkTkv #k@m@klR bkkQkv ¢vAPkkWknlü–¢XkvRWknlü ckv kkQkmä ïkm–Ukn<ak–TkUkngbkA ¢v lÒkz\kCkæUk #k@m@ Hv ÓlìCkkvFk@ Gv PkvTkv ¢kPYkk YkkTkv Gv; Uk@gPkn ¢TPk@kPYkk YkkTkv

Gv Avä &&¢k ¢kPYkk Pkkv ¢TkklR bkglbkü PkQkk TkkYkklR l^kA\UkkvQkm @lcPk Gvå ïkm–Ukn<akklR

lÒkz\kCk ¢v #k@m@Tkk SkYkr Gvä ¢QkkrPk~ UkkwR~Ckl\kA Gvå Pkv ¢kPYkb^kæUkYkkg TkQkmå""

¢ekkTkm Æ^kTkv #k@m@Qkm lXkTTk ¢kPYk–Pkû^kTkm Uk|PkmlPk TkQkm; Pkv ïkm–Ukn<ak–TkUkngbkAæUk

lÒkz\kCkkPYkA Ó#ZkYkkTk #k@m@Tkv H ¢kPYkk YkkTkv Gvå

bkYZkCÓlìTkv ^kbPknb^kæUkTkng ekkTk Gv ¢Tkv #k@m@Qkm lXkTTk FkwPkTZkæUk ¢kPYk–Pkû^kTkm

Uk|PkmPk Gvä PkvQkm Pkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv PkÜoUk H ¢TknXk^kv Gvä UkOk PkvTkv lÒkz\kCkæUk ¢TknXk^kPkkv

TkQkmä PkvTkv Pkkv Pkv ¢TkklR lbkü PkQkk lTks^kA\Uk bkYkHv Gvå

¢v @mPkv ekkTkm ¢Tkv ¢ekkTkmTkm #k@m@ bkgWkgSkm YkkTZkPkk ¢vAWkmHkQkm l^kUk@mPk Gvå 44å

Hkv ¢TPk@kPYkk H ¢kPYkkTkv ¢TknXk^kv Gvä Pkkv UkGm &cng Ukn<akä cng Ckkv@kv" £PZkklR

¢XkvRæUk Xk|klTPk PkvTkv ARklFkPk~ AvYk QkkZk Gv? ¢v kng Wkkv\kTkk@ Uk|lPk Acv Gv :—

Rp#ZkYkkTkkRXkvRkSZk^kbkkZkvTkú’ Zk: UnTk@^kWknákvªTP@k’Ykk bk £RYkk’YkPÅ^klYk’Zkv kg YkTZkPvú’ TkUnTk†bÇkl\kE*ÅkZkkú’ PbZkk: #k@m@SkYkrPZkk ¢k’Ykb^kêU’^kkXkk^kkP~ú’ AùQkYXkoPlYkRYkk’Ykb^kêUglTkaUÆkYkTkklRbkglbkáYk~ PQkk #kWR^ksHkPg l^kAù\UklXkSkkTkkªCkkvFk@Yk~ú’’44’’

TkTkn Zk<TP@k’Ykw kk’YkkTkg ÉklPU<Pv PRk AùQkg UnYkkTkcg Ckkw@kvªclYk’ZkklRêUk PbZkAùRklFkRXkvRXk|kglP: bZkkP~ £lP ^kRTPg Ék’Zkkc—

HkkTkÆk¶Zkk’YkTkbPÅ^kg l^kl^k‘Pg Xkk^kZkÆklUú’úúúúúúúúúúúUo^krl^kXk|YkbkgbAùk@kR~ Xk|k†TPg XkoZkkvlU CkFGlPú’’45’’

ZkÛlUk ¢kPYk HOkkZk Tkv lXkTTkUkOkv ^kvRkZkäúúúúúúúúúúUko krXk|klTPk-bkgbAk@Qkm UknTk@lUk l^kXk|Yk QkkZkåúúúú45å

13



84 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 45

¢T^kZkkQkr : ¢TPk@kPYkk (¢k’YkTk: PÅ^kg) UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkng #knü FkwPkTZkb^kæUk

(HkkTkTk~ ¢lU) HkOkPkkv ckv kk GPkkgä (l^kl^k‘Pg Xkk^kZkTk~ ¢lU) ¢Tkv PkvTkv #k@m@klRQkm lXkTTk

Xkk^k^kk GPkkg (Uo krl^kXk|YkbkgbAùk@kP~) Uko kvr ¢vK\kv Wklc@kPYkk^kbQkkYkkg §PUkTTk QkZkv\kk Xk|klTPkTkk

bkgbAk@kvTkv \kmSkv (XkoZk: ¢lU) V@mQkm Pkv (Xk|k†TPg CkFGlP) Xk|klTPk UkkYkv Gvå

KmAk : ¢kPYkkTkng Pkû^k ¢vK\kv b^kæUk HkOk^kk GPkkg PkQkk PkvTkv l^kl^k$Pk ¢vK\kv

#k@m@klRQkm lXkTTk Xkk^kPkkv ckv kk GPkkg ±WkgTkv LvAkOkv ¢lU #kWR Uk@bUk@ bkYknFFkZkTkk ¢QkrYkkg

Gv² V@mQkm UkOk–UknTk: ¢lUk Pkv (¢TPk@kPYkk) Xk|klTPk UkkYkv Gvå #kkQkm (Xk|klTPk UkkYkv Gv?)

Uko krl^kXk|YkTkk bkgbAk@Qkm–¢QkkrPk~ Uko krl^kXk|Yk ¢vK\kv Wklc@kPYkk^kbQkkYkkg #k@m@klRTkv l^kakv UkkvPkkTkkv

¢kPYkk YkkTk^kkæUk l^kUkZkkrbk (l^kXk|Yk)ä PkvTkkQkm QkZkv\kkv bkgbAk@–^kkbkTkkä PkvTkv \kmSkv (Pkv V@mQkm

Xk|klTPk UkkYkv Gvå)

Xkk^kkQkr : ¢TPk@kPYkk ¢kPYk–Pkû^kTkv RvcQkm lXkTTk HkOkv Gv PkQkk PkvTkm Pkv km Xkk^kTkk

UkOk A@v Gvä PkvYk GPkkg Uko kvr ¢vK\kv Wklc@kPYkk^kbQkkYkkg #k@m@klRTkv ¢kPYkk YkkTk^kkæUk Xk|klTPkQkm

§PUkTTk QkZkv\kk bkgbAk@Tkv \kmSkvä PkvTkv bkYZkA~ êkük @cv kk GPkkgä Fkkl@ÒkRkvakæUk Xk|klTPk QkkZk

Gvå Pkv Fkkl@ÒkRkvak AvYk Kk]^kkv Pkv c^kv UkGmTkk è\kkvAYkkg WkPkk^k#kvå

¢kPYkekkTkm UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkng ZkQkkQkr b^kæUk HkOkv Gv ¢Tkv PkvTkv #k@m@klR Uk@ Ü^ZkkvQkm

lXkTTk UkOk ¢TknXk^kv Gvä GPkkg Uko krTkk \kkgWkk ^kBkPkTkk bkgbAk@kvTkkv bk^krQkk ¢Xkk^k Tklc ckv kkQkm

PkvTkv Akv¥ Akv¥ ^kBkPkv Wkkõk UkRkQkkvrYkkg ¢lbQk@PkkTkk Ak@Okv Xk|Yk Qk¥ HkZk Gvå

l^k#kvak

SkYkmrTkv ¢lbQk@PkkTkv \kmSkv @kCk–ÿvak Qk¥ HkZkä UkOk êkük–ekkTkYkkg PkvTkv PkvTkng b^kkYkmUkOkng

TkQkm ¢vAP^kWknlü TkQkmå êkük ekkTkTkk Wk]Qkm ¢Tkv XkvR–ekkTkTkm Xkk^kTkkQkm Uko krTkk bkgbAk@kvTkv

Tkì A@^kk Pkv bkRk Uk|ZkPTk#km\k ckvZk Gvå Hkv Pkv @kCk–ÿvakTkv êkük ekkTkYkkg Xk\kk YkkTkv Pkkv

Pkv V@mQkm Wklc@kPYkk lYkQZkkÓlì Qk¥ HkZkå

¢l^k@Pk bkYZkCÓlìTkv ¢gR@ ekkTkFkvPkTkkTkng Ukl@OkYkTk Gvä GPkkg ¢lbQk@PkkTkv \kmSkv

KmAùk—¢k’YkTkbPÅ^kg b^kêUg HkkTkÆklUú’ PQkk l^kl^k‘Pg #k@m@klRXZkkvlXkÆkg Xkk^kZkÆklU¤XkZkÇkkªlU#kWR: U@bU@bkYknÃkZkvú’ XkoZkkvªlU UnTk@lUú’ Xk|k†TPg CkFGlPú’ AùbYkkP~ú? Uo krl^kXk|YkbkgbAùk@kP~Uo krl^kXk|Ykkv Wklc@k’Ykk^kbQkkXkk^km #k@m@kRkw b^kk’Ykl^kUZkkrbkbPvTk HklTkP: bkgbAùk@kv ^kkbkTkk PbYkkP~ú’’45’’



Mk{krÄíktºk 85

@kCk–ÿvak Qk¥ HkZk Gvä PkvQkm PkvTkv ekkTkFkvPkTkk bkkQkv ARklFkPk~ AYkrFkvPkTkk ¢Tkv AYkrV\k–FkvPkTkkTkkv

UkOk bkR~Xkk^k YkkTk^kkYkkg ¢k^Zkkv Gvä UkOk Pkv AYkrFkvPkTkk ¢Tkv AYkrV]FkvPkTkkTkkv ekkPkk–Üìk @cv

Gvå ^kkbPk^kYkkg Pkv WkgTkv FkvPkTkk¢kv ekkTkFkvPkTkk H Gvå1

¢gPk@kPYkkTkv Uko krTkk bkgbAk@kvTkv \kmSkv TkmFkvTkm XkolYkAkYkkg Hv Xk|klTPk QkkZk Gv Pkv

lYkQZkkP^kHlTkPk TkQkmä Uk@gPkn ¢lbQk@PkkHlTkPk Gv; PkvQkm PkvTkv @kCk–ÿvak Qk^kk GPkkg PkvTkk

bkYZkA~P^kYkkg Akg¥ Rkvak ¢k^kPkkv TkQkmå 45å

V@mQkm Xk|klTPk UkkYkv\kkv Pkv (¢TPk@kPYkk) PkvTkv (Xk|klTPkTkv) Av km @mPkv GkvMv Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 46

¢T^kZkkQkr : (£Rg Rp#Zkg) ¢k #k@m@klR Ó#Zk UkRkQkr (¢FkvPTkg) FkvPkTkk@lcPk–HM

Gv ¢Tkv Hv (FkvPTkg) FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkk Gv Pkv (¢Rp#Zkg) £lTÜZkkvÿk@k RvBkkZk Pkv kkv TkQkm;

(PP:) PkvQkm (‘^k éaZkklYk) cng AkvTkk §Uk@ @kvak A<g? ¢Tkv (‘^k PnaZkklYk) AkvTkk §Uk@ @kÆQkk.? (¢P: ¢cg YkSZkbQk: Xk^kklYk) ¢vK\kk YkkKv cng YkSZkbQk Qkk. Gng–¢vYk ¢TPk@kPYkk

l^kFkk@v Gvå

KmAk : ¢k ¢vK\kv #k@m@klRAä Hv Ó#Zk ¢vK\kv £lTÜZkkvÿk@k RvBkk^kk ZkkvCZk Gv–Uk|PkmlPkYkkg ¢k^k^kk ZkkvCZk Gvä Pkv ¢FkvPkTk–HM Gv; Pkv A@v\kk @kvak–PkkvakklRATkv HkOkPkng TkQkm–¢v kkv ¢Qkr Gvå Hv FkvPkTk–b^kkPYkb^kæUk Gvä Pkv ¢Ó#Zk Gv ¢vK\kv £lTÜZkkvÿk@k Ck|kõk TkQkm;

PkvQkm cng AkvTkk §Uk@ @kvak A<g? ¢Tkv AkvTkk §Uk@ Pkkvak A<g? Ak@Ok Av Ó#Zk #k@m@klRA ¢FkvPkTk

XkoZkkv Xk|k†TPg CkPkvªbkkw AùQkg Pkg ’ZkHkvlR’Zkkc–

¢FkvPTklYkRg Rp#ZkYkRp#Zkg FkvPTkg PP:ú’úúúúúúúúúúú‘^k éaZkklYk ‘^k PnaZkklYk YkSZkbQkkvªcg Xk^kkYZkP:ú’’46’’

KmAùk—£Rg #k@m@klRAùg Rp#ZklYk†TæZkw: ÉkPmZkYkkTkgú’ ¢FkvPTkg HkMg @kvakPkvakklRAùg ApùPg TkHkkTkkPm’ZkQkr:ú’ ZkÃkvPTkYkk’Ykb^kêUg PRRp#ZklYk†TæZkCk|kòg Tk Xk^klPú’ PP: ZkPkv @kvakPkvakl^kakZkg Rp#Zkg#k@m@klRAùYkFkvPTkg FkvPTkg b^kk’Ykb^kêUYkRp#Zk’^kkÅklçakZkYkv k Tk Xk^klP PP: ‘^k éaZkklYk ‘^k

1å Hn¢kv–êkm UkgFkkSZkkZkm–§ûk@kür Cknå ¢k^kplûk–CkkQkk 205ä 276ä 419

Ó#ZkYkkTk ¢k HM WkSkkgä FkvPkTk Gv Tklc Óì;úúúúúúúúúú@kvak A<g A>kkg? Pkkvak A>kkg? Sk<g Xkk^k YkSZkbQkåúúúú46å



86 Mk{krÄíktºk

Gv ¢Tkv FkvPkTk–¢kPYkb^kæUk ¢Ó#Zk Gvä YkkKv cng YkSZkbQk–§RkbkmTk Qkk. Gngä Ak@Ok Av @kvak–PkkvakTkkv l^kakZk Akv¥UkOk DkKPkkv TkQkmå

Xkk^kkQkr : Uko krTkk Fkkl@Òk bkgWkgSkm Xk|klTPkæUk bkgbAk@kv HkCkpPk QkkZk Gv PZkk@v ¢gPk@kPYkk

bkYkkSkkTkæUkv l^kFkk@v Gv Avä &&#k@m@klRA UkRkQkkvr Hv ÓlìCkkvFk@ Gv Pkv ¢FkvPkTk Gv–HM Gv;

PkvTkk §Uk@ cng @kCk–ÿvak A<g Pkkv Pkv ^ZkQkr Gvå ¢kPYkk Hv FkvPkTk Gvä @kCk–ÿvakXkk^kTkv HkOkm

#kAv Gvä Pkv Pkkv ¢Ó#Zk Gv–ÓlìCkkvFk@ TkQkmä PkvQkm Pkv UkOk Ykk@k @kCk–ÿvakTkkv l^kakZk WkTkm

#kAPkkv TkQkm; YkkKv Akv¥Tkk §Uk@ @kCk–ÿvak Tklc A@Pkkgä bk^kr Wkkõk UkRkQkkvrQkm §RkbkmTk Qk¥

YkSZkbQk (^kmPk@kCkm) Xkk^k Skk@Ok A@^kkv ZkkvCZk Gvä ¢QkkrPk~ Uk@ Uk|PZkv §RkbkmTkPkk bkv kmä PkvTkk

Av k] ekkPkk–Óìk @cmä ¢kPYkPkû^kTkv H ekkTkTkkv l^kakZk WkTkk^k^kkv ¢Tkv PkvYkkg H lbQk@ Qk^kng

Pkv §lFkPk Gvå""

ekkTkmTkv ¢\Uk @kCk–ÿvak QkkZk UkOk XkvR–ekkTkTkk Wk]v Pkv §Uk@ Uk|YkkOkv ¢gR@

bkYkkSkkTk A@m UkkvPkkTkk ekkTkTkk l^kakZkTkv Pkn@Pk Uk\kKm TkkBkv Gv ¢Tkv ekkTkkTkgRb^kæUkTkv H ekkTkTkkv

l^kakZk WkTkk^kv Gvå PkvTkm ^kk@g kk@ Xkk^kTkk Xkk^kPkkg @kCk–ÿvakTkm ^kplûk b^kZkg ¿Ykv ¿Ykv K]m

HkZk Gvå 46å

c^kv Wklc@kPYkk ¢Tkv ¢TPk@kPYkkTkk PZkkCkCk|cOkTkk l^kakZkTkv bUkì A@Pkkg Acv Gv :—

Ë\kkvA 47

¢T^kZkkQkr : (YkoN:) YkoBkr Wklc@kPYkk (Wklc:) Wkkõk UkRkQkkvrTkkv (’ZkkCkkRkTkv Aù@kvlP)PZkkCk ¢Tkv Ck|cOk A@v Gvä (¢k’Ykl^kP~) ¢kPYkkTkk b^kæUkTkv HkOkTkk@ ¢TPk@kPYkk (¢SZkk’Ykg

PnaZkkYZkcgú’ ¢P: ZkPkv @kvakPkvakZkkv: AùlËkRlU l^kakZkkv Tk DkKPv ¢P: YkSZkbQk ¤RkbkmTkkvªcgXk^kklYkú’’46’’

£RkTk{ YkoN’YkTkkvªTP@k’YkTkËk ’ZkkCkkvUkRkTkl^kakZkg ÉkR#krZkÆkkc—

’ZkkCkkRkTkv WklcYkorN: Aù@kv’ZkSZkk’YkYkk’Ykl^kP~ú’úúúúúúúúúúúTkkTPWkrlcéUkRkTkg Tk ’ZkkCkkv lTklíPk’YkTk:ú’’47’’

YkoN Wklc@ PZkkCkv-Ck|cvä ekkTkm ¢gPk@YkkgZk;úúúúúúúúúúlTklíPkkPYkTkv Ck|cOk Av PZkkCk Tk ¢gPkWkkrõkåúúúú47å



Mk{krÄíktºk 87

’ZkkCkkRkTkv Aù@kvlP) ¢gPk@gCk @kCk–ÿvakTkkv PZkkCk ¢Tkv bkYZkA~@PTkÒkZkæUk ¢kPYkb^kæUkTkng Ck|cOk

A@v Gvä Uk@gPkn (lTklíPk’YkTk:) #knüb^kæUkYkkg lbQkPk ¢kPYkkTkv (¢TP: Wklc:) ¢gPk@gCk ¢Tkv

Wklc@gCk Akv¥UkOk UkRkQkrTkkv (Tk ’ZkkCk:) Tk Pkkv PZkkCk ckvZk Gv ¢Tkv (Tk ¤UkRkTkg) Tk PkkvCk|cOk ckvZk Gvå

KmAk : YkoN Wklc@kPYkk PZkkCk–Ck|cOk A@v Gvä #kkYkkg (A@v Gv)? Wkck@Ykkg ¢vK\kv

Wkkõk ^kbPknYkkg; ÿvakTkk §RZkTkv \kmSkv ¢lXk\kkakkTkk ¢Xkk^kTkk Ak@Okv YkoNkPYkk (Wklc@kPYkk) PkvTkkv

(Wkkõk ^kbPknTkkv) PZkkCk A@v Gv ¢Tkv @kCkTkkv §RZk QkPkkg PkvTkm ¢lXk\kkakkTkm §PUklûkTkk Ak@Okv

PkvTkng (Wkkõk ^kbPknTkng) Ck|cOk A@v Gv; Uk@gPkn ¢kPYkl^kR~ ¢vK\kv ¢TPk@kPYkk ¢kPYkkYkkg H ¢QkkrPk~

¢kPYkb^kæUk l^k#kv H PZkkCk Ck|cOk A@v Gvå PZkkg PZkkCk Pkkv @kCk–ÿvakklRTkkv Av ¢TPkHr\UkæUk

l^kA\UkklRTkkv ¢Tkv b^kmAk@ (Ck|cOk) lFkRkTkgRklRTkkv ckvZk Gvå

Hv lTklíPkkPYkk ¢QkkrPk~ ApPkApPZk ¢kPYkk Gv PkvTkv ¢TPk@kPYkk Av WkkõkYkkg (Akg¥) Ck|cOk

TkQkm PkQkk ¢gPk@Ykkg Av WkkõkYkkg (Akg¥) PZkkCk TkQkmå

Xkk^kkQkr : Wklc@kPYkkä Hv UkRkQkr £ì \kkCkv Gv PkvTkv Ck|cOk A@^kk £FGv Gv ¢Tkv

Hv UkRkQkr ¢lTkì \kkCkv Gv PkvTkkv PZkkCk A@^kk £FGv Gvå ^kkbPk^kYkkg1 Akv¥ ekkTkm Av ¢ekkTkm

Wkkõk UkRkQkkvrTkk Ck|cOk–PZkkCk A@m #kAPkkv H TkQkmä GPkkg Wklc@kPYkk PkvTkk Ck|cOk–PZkkCk A@^kkTkng

YkkTkv Gvä ¢v PkvTkm YkoNPkk Gvå

¢gPk@kPYkk ¢kPYkb^kæUkYkkg H Ck|cOk–PZkkCk A@v Gvä ¢QkkrPk~ Pkv Wkkõk UkRkQkkvrQkm

lFkûk^kplûk cLk^km b^kbkTYknBk Qk¥ UkkvPkkTkk #knü FkwPkTZkb^kæUkTkng Ck|cOk A@v Gv; PkvYk A@Pkkg @kCk–ÿvakklRTkkv Av l^kA\UkklRTkkv b^kZkg PZkkCk Qk¥ HkZk Gvå @kCkklRTkm ¢TknPUklûk Pkv H PZkkCk Gvå

#knüb^kæUkYkkg lbQkPk ¢kPYkk (lTklíPkkPYkk) ApPkApPZk ckv kkQkm PkvTkv Wkkõk Zkk ¢gPk@gCk Akv¥

UkOk l^kakZkYkkg Ck|cOk–PZkkCkTkm Uk| kplûk ckvPkm TkQkmå Pkv Pkkv UkkvPkkTkk lFkRkTkgRb^kæUkYkkg bkRk lbQk@

@cv Gvå

KmAùk—YkoNkv Wklc@k’Ykk ’ZkkCkkvUkRkTkv Aù@kvlPú’ ‘^kú? WklcWkkròv lc ^kbPnlTkçvakkvRZkkRlXk\kkakkXkk^kkTYkoNk’Ykk ’ZkkCkg Aù@kvlP @kCkkvRZkkÅkÇkklXk\kkakkv’UÅkvéUkRklYklPú’ ¢k’Ykl^kP~¢TP@k’Ykk UnTk@SZkk’YklTk b^kk’YkêU .^k ’ZkkCkkvUkRkTkv Aù@kvlPú’ PÇk lc’ZkkCkkv@kCkçvakkRv@TPHkr\Ul^kAù\UkRv kkrú’ b^kmAùk@lËkRkTkTRkRv:ú’ ZkbPn lTklíPk’Ykk ApùPApù’Zkk’Ykk PbZk¢TPWkrlc^kkr TkkvUkRkTkg PQkk Tk ’ZkkCkkvªTPWkrlc^kkrú’’47’’

1å Hn¢kv–êkm bkYkZkbkk@ä Cknå ¢k^kplûk CkkQkk 406 ¢Tkv &bkYkklSkPkgÒk" è\kkvA 20Tkkv &l^k#kvak" Ukpå 38



88 Mk{krÄíktºk

l^k#kvak

Wklc@kPYkkTkv ¢gR@Tkk FkwPkTZk–Pkû^kTkng ekkTk TkQkmå PkvTkv b^k–Uk@Tkng XkvRekkTk TkQkm; Hv

Wkkõk UkRkQkkvr RvBkv Gv PkvTkm bkkQkv ¢vAPkkWknlü A@v Gvå PkvYkkg £ì–¢lTkìTkm A\UkTkk A@m @kCk–ÿvakXkk^kQkm PkvTkkg Ck|cOk–PZkkCk A@^kk IgBkv Gvä Uk@gPkn Wkkõk UkRkQkkvrTkkg Ck|cOk–PZkkCk PkvTkv ¢kSkmTk

TkQkmå Pkv UkRkQkkvr Pkkv UkkvPkkTkk Ak@Okv ¢k^kv Gv ¢Tkv HkZk Gvå ªSkm YkkTZkPkkTkv \kmSkv PkvTkkg Wkkõk

Ck|cOk–PZkkCk @kCk–ÿvakCksXkPk Gvå PkvTkk ¢lXkUk|kZkYkkg ¢kPYkb^kXkk^kTkkv PZkkCk ¢Tkv l^kXkk^k

PkQkk Uk@Xkk^kkvTkng Ck|cOk Gvå

¢gPk@kPYkkTkv ¢lXkUk|kZkYkkg–YkkTZkPkkYkkg Uk@ UkRkQkkvrTkkg Ck|cOk–PZkkCk H TkQkmå

¢lbQk@PkkTkv \kmSkv QkkvMm @kCk–ÿvakTkm ^kplûk ©Lvä UkOk PkvTkv PkvTkm bkkQkv ¢vAPkk TkQkm–b^kkYkmUkOkng

TkQkmå ¢k ^kplûk UkOkä ¢kPYkb^kæUkTkng Ck|cOk QkPkkg–PkvYkkg lbQk@ QkPkkgä b^kZkg #kYkm HkZk Gv–Tkì QkkZk Gvå 47å

¢gPk@Ykkg PZkkCk–Ck|cOk A@Tkk@ ¢TPk@kPYkk Av km @mPkv A@v Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 48

¢T^kZkkQkr : ¢gPk@kPYkk (¢k’YkkTkg) ¢kPYkkTkv (YkTkbkk) Xkk^kYkTk bkkQkv (ZknJHkmP)ZkkvHv (HkvMv) ¢Tkv (^kkA~ùAùkZkkXZkkYk~) ^kFkTk ¢Tkv AkZkkQkm (l^kZkkvHkZkvP~) ¢\kCk A@v (Pn) ¢Tkv

(^kkA~ùAùkZkZkkvlHkPYk~) ^kkOkm ¢Tkv AkZkkQkm ZkkvHkZkv\kk (^Zk^kck@) ^Zk^kck@Tkv (YkTkbkk)Xkk^kYkTkQkm (’ZkHkvP~) PkHv ¢QkkrPk~ PkvYkkg YkTk \kCkk^kv Tklcå

KmAk : (Pkv ¢TPk@kPYkk) ¢kPYkkTkv ZkkvHv ¢vK\kv bkgWkgSk A@vä AkvTkm bkkQkv? YkTk bkkQkv ¢vK\kv

YkkTkbkekkTk (Xkk^kYkTk) bkkQkvä –&YkTk Pkv ¢kPYkk Gv" ¢v kkv ¢XkvRæUk ¢SZk^kbkkZk (YkkTZkPkk) A@vä

¢TPb’ZkkCkkvUkRkTkv ^kk Anù^kkrOkkvªTP@k’Ykk AùQkg AnùZkkrlR’Zkkc–

ZknJHkmP YkTkbkkªª’YkkTkg ^kkÑùkZkkXZkkg l^kZkkvHkZkvP~ú’YkTkbkk ^Zk^kck@g Pn ’ZkHkvçkÑùkZkZkkvlHkPYk~ú’’48’’

KmAùk—¢k’YkkTkg ZknJHkmP bkYWkág AnùZkkrP~ú’ AvùTk bkcú? YkTkbkk YkkTkbkekkTkvTk

HkvMv YkTk bkc ¢kPYkTkvä ^kFk-PkTkQkm A@m Ykn$Pkäúúúúúúúúúú^kFk-PkTkApPk ^Zk^kck@Tkv GkvMv YkTkQkm bknekåúúúú48å



Mk{krÄíktºk 89

¢v kkv ¢Qkr Gv–¢Tkv ^kkOkm PkQkk AkZkQkm PkvTkv (¢kPYkkTkv) l^kZkn$Pk A@v–UkpQkA~ A@vä ¢QkkrPk~ ^kkOkm

¢Tkv AkZkkYkkg ¢kPYkkTkkv ¢XkvRæUk ¢SZk^kbkkZk A@v Tklc–¢v kkv ¢Qkr Gv; ¢Tkv PkvYk A@Tkk@ä kkA~–AkZkZkkvlHPk ¢QkkrPk~ ^kkOkm–AkZkÿk@k ZkkvlHPk ¢QkkrPk~ bkYUkklRPk &Uk|lPkUkkÛ" Uk|lPkUkkRAXkk^kæUk

(l#kì–Ckn< bkgWkgSkæUk) Uk| kplûk–lTk^kplûkæUk ^Zk^kck@Tkvä AkvTkm bkkQkv (ZkkvlHPk)? YkTk bkkQkv ¢QkkrPk~

YkTkYkkg ¢k@kvlUkPk ^Zk^kck@Tkvä YkTkQkm PkHv ¢QkkrPk~ YkTkYkkg zFkPk^kv Tklcå

Xkk^kkQkr : ¢gPk@kPYkk Xkk^kYkTkTkv ^kkOkm ¢Tkv RvcTkm l¿Zkk Pk@VQkm (Uk| kplûkQkm) l^kZkn$Pk

A@mTkv–¢\kCk A@mTkv ¢kPYkb^kæUkYkkg \kCkkMv ¢QkkrPk~ PkvTkm bkkQkv ¢XkvR A@v–Pk\\kmTk A@v ¢Tkv

^kkOkm PkQkk AkZk–ÿk@k ZkkvlHPk Uk| kplûk–lTk^kplûkæUk ^Zk^kck@Tkv YkTkYkkgQkm PkHv ¢QkkrPk~ PkvTkkv l^kFkk@

GkvMm Rvå

l^k#kvak

^kkOkm–AkZkTkm Uk| kplûk Pkv HMTkm l¿Zkk Gvä ¢kPYkk Pkv A@m #kAPkkv TkQkmå ¢TPk@kPYkkTkv

XkvRekkTk Gvä PkvQkm Pkv UkkvPkkTkk §UkZkkvCkTkv ^kkOkm–AkZkTkm l¿Zkk Pk@VQkm cLk^km UkkvPkkTkk

¢kPYkb^kæUkYkkg @kvAv Gvå

%Zkkg bknSkm Æ^k ^kFkTk–AkZkQkm l¿Zkk bkkQkv ¢vAPkkWknlü A@v–PkvTkv ¢kPYkkTkm l¿Zkk bkYkHvä

PZkkg bknSkm PkvTkkv §UkZkkvCk PZkkgQkm GoKm b^kbkTYknBk ^k]v Tklc ¢Tkv ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ QkkZk Tklcå

§UkZkkvCkÿk@k b^kTkng Ck|cOk A@^kkYkkg H bkYkbPk Uk@Ü^ZkkvTkkv ¢Tkv Uk@Xkk^kkvTkkv b^kZkg PZkkCk

Qk¥ HkZk Gvå

TkmFk\km XkolYkAkYkkg ekkTkmTkkv §UkZkkvCk ARklFkPk~ ¢lbQk@PkkTkv \kmSkv ^kkOkm AkZkTkm

l¿Zkkÿk@k Uk@ bkkQkvTkk ^Zk^kck@Ykkg HkvMkZk Gvä UkOk PkvYkkg PkvTkv APkprP^kWknlüTkkv ¢Xkk^k Gv–¢lXkUk|kZkYkkg PkvTkkv lTkakvSk Gvå HvYk @kvCkmTkv AM^km R^kk Uk|PZkv ¢<lFk ckvZk Gvä PkvYk PkvTkv Pkv

Uk|PZkv §RkbkmTkPkk ckvZk Gv; PkvQkm ekkTkmTkkv §UkZkkvCk #k@m@klRTkm l¿ZkkYkkg HkvMkZkv\kkv RvBkkZkä GPkkg

Pkv Tklc HkvMkZkv\kk bkYkkTk Gvå

#k@m@–^kkOkmTkm l¿Zkk l^kakv ¢vAPkk WknlüTkkv–¢kPYkWknlüTkkv PZkkCk ¢Tkv #knükPYkb^kæUkTkng

Ck|cOk Pkv ¢gPk@kPYkkTkkg ¢gPk@gCk PZkkCk Ck|cOk Gvå

lFkÅkYkk’Ykv’ZkXkvRvTkkSZk^kbkvlR’ZkQkr:ú’ ^kkÑùkZkkXZkkg Pn UnTks^kZkkvHkZkvP~ UpQkÑ‡ùZkkrP~ ^kkÑùkZkZkkv@k’YkkXkvRkSZk^kbkkZkgTk AnùZkkrlR’ZkQkr:ú’ .PÃk Anù^kkrOkkv ^Zk^kck@g Pn ÉklPUk<ÉklPUkRAùXkk^k\kdkOkg Ék^kplÅklTk^kplÅkêUg ^kkú’^kkÑùkZkZkkvlHkPg ^kkÑùkZkkXZkkg ZkkvlHkPg bkYUklRPgú’ AvùTk bkcú? YkTkbkk bkc YkTkbZkk@kvlUPg ^Zk^kck@g YkTkbkk’ZkHkvP~ lFkÅkvTk Tk lFkTPZkvP~ú’’48’’



90 Mk{krÄíktºk

¢c{ ^Zk^kck@Tkk PZkkCkTkkv ¢kFkkZkvr lTkRvr#k AZkkvr Gvå Pkv ¢vYk bkoFk^kv Gv Av ¢kPYkAkZkr

YkkKv ^Zk^kck@ ¢kêkZk A@^kk ZkkvCZk TkQkmå 48å

UknÒk–ïkm ¢klR bkkQkvTkk ^kkOkm–AkZkTkk ^Zk^kck@Ykkg Pkkv bknBkTkm §PUklûkTkm Uk|klUPk QkkZk

Gvä Pkkv PkvTkkv (^Zk^kck@Tkkv) PZkkCk Av km @mPkv ZkkvCZk Gv? Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 49

¢T^kZkkQkr : (Rvck’YkRplìTkkg) RvcYkkg ¢kPYkWknlü @kBkTkk@ lYkQZkkÓlì

Wklc@kPYkk¢kvTkv (HkCkP~) ïkm–UknÒk–lYkÒkklRTkk bkYkocæUk HCkPk~ (l^kÍkkbZkg) l^këkkbk A@^kk

ZkkvCZk (Fk) ¢Tkv (@YZkg .^k) @YkOkmZk H Xkkbkv Gvå Uk@gPkn (b^kk’YklTk .^kk’YkRplìTkkg) UkkvPkkTkk¢kPYkkYkkg H ¢kPYkÓlì @kBkTkk@ bkYZkCÓlì ¢gPk@kPYkkTkv (‘^k l^kÍkkbk:) ïkm–UknÒkklRæUk

HCkPk~Ykkg AvYk l^këkkbk ckv¥ #kAv? (^kk) ¢Qk^kk (‘^k @lP:) AvYk @lPk ckv¥ #kAv? ARm UkOk

Tklcå

KmAk : RvcYkkg ¢kPYkÓlì^kk]k Wklc@kPYkk¢kvTkv UknÒk–XkkZkkrlR Uk|kOkmbkYkocæUk HCkPk~

l^këkkbk A@^kk ZkkvCZk ¢QkkrPk~ ¢^kgFkA (Tklc LCkTkk<g) PkQkk @YZk H ¢vK\kv @YkOkmZk H

Uk|lPkXkkbkv Gvå

b^kkPYkkYkkg H ¢vK\kv b^kb^kæUkYkkg H ¢kPYkÓlì^kk]k ¢TPk@kPYkk¢kvTkv l^këkkbk A>kkg

Av @lPk A>kkg? PkvYkTkv UknÒk–ïkm ¢klRYkkg A>kkgZk UkOk l^këkkbk Av @lPk Uk|lPkXkkbkPkm TkQkm–¢v kkv

¢Qkr Gvå

TkTkn UnÇkAù\kÇkklRTkk bkc ^kkÑùZk^Zk^kck@v Pn bknBkkv’UlÅk: ÉkPmZkPv AùQkg PÅZkkCkkv Zkn‘P£’Zkkc—

HkCk+vck’YkRplìTkk l^kÍkkbZkg @YZkYkv^k Fkú’úúúúúúúúúúúb^kk’YkTZkv^kk’YkRplìTkkg ‘^k l^kÍkkbk: ‘^k ^kk @lP:ú’’49’’

KmAùk—Rvck’YkRplìTkkg Wklc@k’YkTkkg HkCkP~ UnÇkAù\kÇkklRÉkklOkCkOkkv l^kÍkkbZkYk^kJFkAùgú’@YZkYkv k Fk @YkOkmZkYkv k ÉklPXkklPú’ b^kk’YkTZkv k b^kb^kêUv .^kk’YkRplìTkkg ¢TP@k’YkTkkg ‘^k l^kÍkkbk:‘^k ^kk @lP:ú? Tk ‘^kklU UnÇkAù\kÇkkRkw Pvakkg l^kÍkkbkkv @lP^kkr ÉklPXkkPm’ZkQkr:ú’’49’’

RvckPkYkSkm HCkPkYkkg A@v @lPk l^këkkbk;úúúúúúúúúúlTkHYkkg ¢kPkYkÓlìTkv A>kYk @lPk? A>kYk l^këkkbk?úúúú49å



Mk{krÄíktºk 91

Xkk^kkQkr : HvTkv RvcYkkg ¢kPYkWknlü Gv PkvTkv ïkm–UknÒk–lYkÒkklRæUk HCkPk~ H

l^këkkbkZkkvCZk ¢Tkv @YZk–bknBkRkZkA \kkCkv Gv ¢Tkv PkvQkm Pkv PkvYkTkm bkkQkv ^kkOkm AkZkTkkv ^Zk^kck@

A@^kkTkkv l^kA\Uk A@v Gvå

ekkTkmTkv ïkm–UknÒkklR Wkkõk UkRkQkkvrYkkg ¢kPYkWknlü TkQkmä PkvYkkg PkvTkv ^kkbPkl^kA bknBk

XkkbkPkng TkQkm ¢Tkv Pkv l^këkkbkZkkvCZk PkQkk @YkOkmZk \kkCkPkk TkQkmä PkvQkm PkvTkv PkvYkTkm bkkQkv ^kFkTk–^Zk^kck@ ¢Tkv #k@m@–^Zk^kck@Tkkvä ¢lXkUk|kZkYkkgä PZkkCk ^kPkvr Gvå ¢kPYkk H PkvTkv l^këkkbk A@^kk

ZkkvCZk ¢Tkv @YZk HOkkZk Gv ¢Tkv PkvYkkg H ^kkbPkl^kA bknBk Xkkbkv Gvå PkvQkm Pkv HCkPkTkk UkRkQkkvrYkkg

bknBk ckv kkTkkv l^këkkbk AvYk A@v? Tk H A@vå

l^k#kvak

¢ekkTkm Wkkõk UkRkQkkvrTkk bkgZkkvCkYkkg bknBk YkkTkm PkvTkkv l^këkkbk A@v Gvä UkOk Pkv bkgZkkvCkkv

Uk\kKPkkg Zkk PkvTkkv l^kZkkvCk QkPkkg PkvTkk A\Ukv\kk bknBkTkkv ¢gPk ¢k^kv Gvå ¢v @mPkv Wkkõk bkgZkkvCkkvTkk

l^këkkbkv Pkv GvPk@kZk–LCkkZk Gvå ^kkbPk^kYkkg ¢TknAo] Av Uk|lPkAo] \kkCkPkk bkgZkkvCkkvYkkg A>kkgZk bknBk

TkQkmä GPkkg PkvYkkg bknBk YkkTkm LCkk¥ HkZk Gvå

ekkTkmTkv UkkvPkkTkkv ¢kPYkk H £ì Gv–^kck\kkv Gvå PkvTkv HCkPk–HCkPkTkk UkRkQkkvr ^kck\kk–bknBkæUk \kkCkPkk TkQkmå bkYklAPkm Fk¿^kPkmrTkv G BkgMTkng @k%Zk ¢Tkv cHk@kv @kOkm¢kv ^kCkv@vTkkv

bkgZkkvCk ckvZk Gvä UkOk PkvYkkg PkvTkv bknBk YkkKv b^kUTkvZk l^këkkbk TkQkmå PkvTkv Pkkv UkkvPkkTkk FkwPkTZkkPYkkTkkv

H l^këkkbk Gv ¢Tkv PkvYkkg H bknBk Xkkbkv Gvå PkvTkv &HCkPk £ì Tklc ¢kPYkQkmå" 49å

¢v km @mPkv ckvZk Pkkv ¢kck@klRYkkg UkOk ¢TPk@kPYkkTkm Uk| kplûk AvYk QkkZk? Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 50

¢T^kZkkQkr : ¢TPk@kPYkk (¢k’YkekkTkkP~ U@g) ¢kPYkekkTkQkm lXkTTk (AùkZk‰) Akv¥ AkZkrTkv

TkT^kv kYkkck@kRk^k¶ZkTP@k’YkTk: AùQkg Ék^kplÅk: bZkklR’Zkkc—

¢k’YkekkTkk’U@g AùkZk‰ Tk Wknákw Skk@ZkvlÃk@Yk~ú’AnùZkkrRQkr k#kk†’AùglFkçkÑùkZkkXZkkYkP’U@:ú’’50’’

¢kPYkekkTk ^kOk AkZkr Ag¥ YkTkYkkg lFk@ Tklc ckvZk;úúúúúúúúúúAk@Ok^k#k Ag¥ UkOk A@v PZkkg WknSk PkPUk@ Tkkv"Zkåúúúú50å

14



92 Mk{krÄíktºk

(lFk@g) \kkgWkk bkYkZk bknSkm (Wknákw) UkkvPkkTkm WknlüYkkg (Tk Skk@ZkvP~) Skk@Ok A@v Tklcå Hkv

(¢Qkr k#kkP~) Uk|ZkkvHTk^k#kkPk~ (^kkA~ùAùkZkkXZkkYk~) ^kFkTk–AkZkQkm (zAùlFkP~ AnùZkkrP~) Ag¥UkOk

A@^kkTkkv l^kA\Uk A@v Pkkv Pkv (¢P’U@:) ¢Tkkbk$Pk Qk¥ A@vå

KmAk : lFk@Ak] bknSkm ¢vK\kv Wkcn \kkgWkkAk] bknSkm WknlüYkkg Skk@Ok Tk A@vå #kng Pkv?

AkZkrå Av kng (AkZkr)? Uk@ ¢vK\kv ¢TZkå AkvTkkQkm (¢TZk)? ¢kPYkekkTkQkm (¢TZk)å ¢kPYkekkTkæUk

AkZkrTkv H WknlüYkkg \kkgWkk ^kBkPk bknSkm Skk@m @kBkv ¢v kkv ¢Qkr Gvä Uk@gPkn WkmHng zAlFkPk~ ¢QkkrPk~

XkkvHTk–^ZkkBZkkTkklRAæUk AkZkrTkv ^kFkTk–AkZkÿk@k A@vå #kkQkm? Uk|ZkkvHTk^k#k ¢QkkrPk~ b^k–Uk@Tkk

§UkAk@æUk Uk|ZkkvHTk^k#k (A@v)å Av kk Qk¥Tkv (Pkv A@v)? ¢PkPUk@ Qk¥Tkv ¢QkkrPk~ PkvYkkg ¢Tkkbk$Pk

Qk¥Tkv A@vå

Xkk^kkQkr : ekkTkm UkkvPkkTkk Xkk^kYkTkTkv (§UkZkkvCkTkv) ¢kPYk–ekkTkTkk AkZkrYkkg H @kvAv Gv;

¢kPYkekkTkQkm Akv¥ ¢TZk ^Zk^kckl@A AkZkrYkkg \kkgWkk ^kBkPk bknSkm @kvAPkkv TkQkmå ARkFk

Uk|ZkkvHTk^k#kkPk~ ¢QkkrPk~ b^k–Uk@Tkk §UkAk@kQkvr ¢lbQk@PkkTkv \kmSkv ^kFkTk–AkZk ÿk@k ¢kck@–§UkRv#kklR AkZkr A@^kkTkkv l^kA\Uk ¢k^kvä Pkkv PkvYkkg PkvTkv ¢PkTYkZkXkk^k ^kPkvr Gvå

l^k#kvak

SkYkmrTkv ¢kPYkbkg kvRTk ¢v H YknBZk AkZkr Gvå PkvYkkg H Pkv UkkvPkkTkk §UkZkkvCkTkv \kCkk^kv

Gvå ARkFk \kkgWkkv bkYkZk b^kæUkYkkg lbQk@ Tk @cm #kAv ¢Tkv Uk|ZkkvHTk^k#kkPk~ ¢kck@–§UkRv#kklRTkkv

l^kA\Uk ¢k^kvä Pkkv Pkv AkZkr ¢Tkkbkl$Pk Xkk^kv (¢PkTYkZk Xkk^kv) QkkZk Gvå Pkv A@^kkTkv PkvTkv YkTkYkkg

§Pbkkc TkQkm–Xkk^kTkk TkQkmå AkZkrTkv ¢gCkv #k@m@–^kkOkmTkm Hv l¿Zkk QkkZk Gv PkvYkkg PkvTkv ¢vAPkk–Wknlü Av APkkr–Wknlü Pkkv TkQkm Hä UkOk Pkv l¿Zkk A@^kkTkk l^kA\UkTkv UkOk Pkv Xk\kkv YkkTkPkkv TkQkmå

l^kA\UkTkv PkkvMm b^kæUkYkkg lbQk@ Qk¥ cng #knükPYkkTkv A>kk@v ¢TknXk^kngä ¢v km PkvTkv lTk@gPk@ Xkk^kTkk

ckvZk Gvä ¢k Xkk^kTkkTkk Wk]Qkm PkvTkkv §UkZkkvCk Wkck@Tkm l¿ZkkYkkg \kkgWkkv ^kBkPk KAPkkv TkQkmä

PZkkgQkm cLm Pkn@Pk b^k Pk@V ^k]v Gvå

ekkTkmTkv TkmFk\km XkolYkAkYkkg ¢lbQk@PkkTkv \kmSkv @kCk ckvZk Gv ¢Tkv ^kFkTk–AkZkTkm l¿Zkk

Uk|PZkv \kdk HkZk Gvä UkOk UkkvPkkTkk ekkTk–b^kXkk^kTkv Xko\kv Pkv km PkvTkkYkkg ¢kbkl$Pk ckvPkm TkQkmå

KmAùk—lFk@g WkcnP@g Aùk\kg Wknákw Tk Skk@ZkvP~ú’ zAù PP~ú? AùkZkrú’ AùQkYXkoPYk~ú? U@YkTZkP~ú’AùbYkkP~ú? ¢k’YkekkTkkP~ú’ ¢k’YkekkTk\kdkOkYkv k AùkZk‰ Wknákw lFk@g Skk@ZkvlR’ZkQkr:ú’ U@YklUlAù†JFkR~XkkvHkTk^ZkkBZkkTkklRAùg ^kkÑùkZkkXZkkg AnùZkkrP~ú’ AùbYkkP~ú? ¢Qkr k#kkP~ b^kU@kvUAùk@\kdkOkÉkZkkvHkTk^k#kkP~ú’ zAùl^kl#kì:ú? ¢P’U@bPRTkkbk‘P:ú’’50’’



Mk{krÄíktºk 93

ekkTkmTkv Wkkõk ^kFkTk–AkZkTkm Uk| kplûk ckv kk GPkkgä PkvTkv ¢gPk@gCkYkkg ÓN YkkTZkPkk Gv Av :—

&&cng Rvc–YkTk–^kkOkm TkQkmä cng PkvYkTkkv APkkr TkQkmä PkvYkTkkv A@k^kTkk@ TkQkm Av ¢TknYkkvRTkk@

TkQkmååååååcng APkkr l^kTkk UkOk Pkv¢kv Bk@vBk@ A@kZk Gv; YkkKv PkvYkTkk APkkrUkOkkTkkv UkdkUkkPk GkvMm

cng ¢k ¢PZkgPk YkSZkbQk Gngå""1

bkYZkCÓlì CkpcbQkTkv ekkTkFkvPkTkkTkng lTk@gPk@ Ukl@OkYkTk ckvZk Gvä PkvQkm Pkv Bkk^kk–Ukm^kkYkkgä

UkkgFk £lTÜZkkvTkk l^kakZkkv XkkvCk^k^kkYkkgä ^ZkkUkk@Ykkg \kMk¥ ^kCkv@v bkgbkk@Tkk AkZkkvrYkkgä WkkõkÓlì¢v

@kvAkZkv\kk \kkCkvä GPkkg WkSkm Wkkõk Uk| kplûkYkkg Pkv H\k–AYk\k^kPk~ TZkkZkv @cv Gvå 50å

¢Tkkbk$Pk (¢gPk@kPYkk) ¢kPYkekkTkTkv H WknlüYkkg Skk@Ok A@vä #k@m@klRATkv Tklcä ¢vYk

AvYk WkTkv? Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 51

¢T^kZkkQkr : (ZkP~) Hv ¢vK\kv #k@m@klR Wkkõk UkRkQkr (£†TæZkw:) £lTÜZkkvÿk@k

(U#ZkklYk) cng RvBkng Gng (PP~) Pkv (Ykv Tk ¢†bP) Ykk@k TkQkm–Ykk<g b^kæUk TkQkmä UkOk

(lTkZkPv†TæZk:) Xkk^k £lTÜZkkvTkv Wkkõk l^kakZkkvQkm @kvAm (ZkP~) Hv (¤ÅkYkg) §PApì ¢PkmlTÜZk

(bkkTkTRg HZkkvlP) ¢kTkgRYkZk ekkTk–%ZkkvlPkTkv (¢TP:) ¢gPk@gCkYkkg (U#ZkklYk) cng RvBkng Gng–PkvTkkv

¢TknXk^k A<g Gngä (PP~ Ykv) Pkv Ykk<g ^kkbPkl^kA b^kæUk (¢bPn) ckv!

KmAk : Hv ¢vK\kv #k@m@klRTkv cng £lTÜZkkvQkm Hkv. Gngä Pkv Ykk<g TkQkm ¢QkkrPk~ Pkv Ykk<g

b^kæUk TkQkmå Pkkv Pkk<g æUk #kng? Pkv §ûkYk %ZkkvlPk ckv–%ZkkvlPk ¢vK\kv ekkTk ¢Tkv §ûkYk ¢vK\kv

AnùP: UnTk@k’YkekkTkYkv k Wknákw Skk@ZkvÆk#k@m@klRAùlYk’Zkkc—

Zk’U#ZkkYkm†TæZkwbPTYkv Tkk†bP ZklÆkZkPv†TæZk:ú’úúúúúúúúúúú¢TP: U#ZkklYk bkkTkTRg PRbPn HZkkvlPéÅkYkYk~ú’’51’’

KmAùk—ZkFG@m@klRAùlYk†TæZkw: U#ZkklYk PTYkv Tkk†bP YkRmZkg êUg PÆk Xk^klP Psc zAùP^k éUYk~ú? PRbPn HZkkvlPéÅkYkg HZkkvlPekkrTkYknÅkYkYkPm†TæZkYk~ú’ PQkk bkkTkTRg

1å Hn¢kv—êkm Uk| kFkTkbkk@–Cknå ¢k^kplûk–CkkQkk 160 ¢Tkv KmAkå

£lTÜÓ#Zk Pkv YknH Tkc{ä £lTÜZk A@m lTk<üäúúúúúúúúúú¢gPk@ HkvPkkg bkkwBZkYkZk êkví %ZkkvlPk YknH æUkåúúúú51å



94 Mk{krÄíktºk

¢PkmlTÜZk PkQkk ¢kTkgRYkZk ¢vK\kv Uk@Yk Uk|bkTTkPkk (Uk|#kkglPk)Qkm §PUkTTk QkZkv\kk bknBkQkm Zkn$Pk

(Gv) ¢v kk Uk|Ak@Tkm Hv %ZkkvlPkTkv (ekkTk–Uk|Ak#kTkv) ¢gPk@gCkYkkg cng Hkv. Gng–b^kbkg kvRTkQkm cng

¢TknXk^kng Gngä Pkv Ykk<g b^kæUk ¢bPkn–ckvå cng Av kkv Qk¥Tkv Hkv. Gng? £lTÜZkkvTkv bkgZklYkPk A@mTkv

(Wkkõk l^kakZkkvQkm £lTÜZkkvTkv @kvAmTkv ¢Tkv UkkvPkv b^kkSkmTk Qk¥Tkv ¢QkkrPk~ £lTÜZkkvTkv AkWknYkkg @kBkmTkv

(cng Hkv. Gng)å

Xkk^kkQkr : ¢TPk@kPYkk l^kFkk@v Gv Av :—

&£lTÜZkkv ÿk@k Hv #k@m@klR Wkkõk UkRkQkkvr RvBkkZk Gv Pkv cng TkQkmå Pkv Ykk<g b^kæUk TkQkmå

Ykk<g b^kæUk Pkkv Uk@Yk §ûkYk ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRYkZk ekkTk–%ZkkvlPk Gvå %Zkk@v cng Xkk^k–£lTÜZkkvTkv lTkZklTÒkPk A@mTkv ¢QkkrPk~ Wkkõk l^kakZkkvQkm cLk^kmTkv ¢gPkYknrBk Qkk. Gngä PZkk@v cng

ekkTkb^kæUk ¢kPYkkTkv Hkv¥ #kAng Gng–b^kbkg kvRTkQkm ¢TknXk^km #kAng Gngå"

l^k#kvak

Hv £lTÜZkkv ÿk@k RvBkkZk Gv Pkv ¢kPYkkTkng b^kæUk TkQkmå Pkv Pkkv HMTkng–UknR~Ck\kTkng b^kæUk

Gvå Pkv ¢kPYkk TkQkmä ¢TkkPYkk Gvå ¢kPYkk ¢TkkPYkkTkk XkvR–l^kekkTk ÿk@k ekkTkmä #k@m@klRA

Uk@ UkRkQkkvr Uk|PZkv §Ukvdkk A@mä §UkZkkvCkTkv PZkkgQkm cLk^km b^kbkTYknBk A@v Gv ¢Tkv ¢kPYkb^kæUkYkkg

lbQk@ QkPkkg Pkv ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k A@v Gvå

ekkTkmTkv ¢kPYkb^kæUkTkng XkkTk ckv kkQkm Pkv ¢kPYk–l^kakZkYkkg H @Yk^kkTkm Xkk^kTkk A@v

Gv; Wkkõk l^kakZkkvYkkg l^kFk@^kkTkng UkbkgR A@Pkkv TkQkmå

YkkKv ¢gPk@kPYkkTkv #k@m@klR Wkkõk UkRkQkkvrYkkg ¢Tkkbkl$Pk ckvZk Gvå Pkv ekkTkb^kæUk

¢kPYkkTkkv H ¢TknXk^k A@v Gvå 51å

Hkv ¢kTkgRYkZk %ZkkvlPk (ekkTk) Pkv ¢kPYkkTkng b^kæUk ckvZkä Pkkv £lTÜZkkvTkkv lTk@kvSk A@mTkv

PkvTkkv ¢TknXk^k A@Tkk@Tkv Rn:Bk Av km @mPkv ckv¥ #kAv? Pkv Acv Gv :—

U@YkÉkbklÅkbkYknR~XkoPbknBkbkYk†T^kPYk~ú’ .^kg l^kzSk HZkkvlP@’Tk: U#ZkklYk b^kbkg kvRTkvTkkTknXk^kklYk ZkÅkTYkvb^kêUYkbPn Xk^kPnú’ zAù l^kl#kì: U#ZkklYkú? lTkZkPv†TæZkkv lTkZk†TÇkPv†TæZk:ú’’51’’

TkTkn bkkTkTRg HZkkvlPZkr<k’YkTkkvêUg bZkkÅkRv†TæZklTk@kvSkg Apù’^kk PRTknXk^kP: AùQkg Rn:BkgbZkklR’Zkkc—



Mk{krÄíktºk 95

Ë\kkvA 52

¢T^kZkkQkr :—(¢k@WSkZkkvCkbZk) ZkkvCkTkkv ¢XZkkbk #kæ A@Tkk@Tkv (Wklc:) Wkkõk

l^kakZkkvYkkg (bknBkg) bknBk \kkCkv Gvä (¢Qk) ¢Tkv (¢k’YklTk) ¢kPYkb^kæUkTkv l^kakv (Rn:Bkg) Rn:BkUk|PkmPk QkkZk (Xkkl^kPk’YkTk:) ¢kPYkb^kæUkTkv ZkQkkQkrUkOkv HkOkTkk@Tkv–bkk@k ¢XZkkbkmTkv (Wklc:.^k) Wkkõk UkRkQkkvrYkkg H (¢bknBkg) Rn:Bk QkkZk Gv ¢Tkv (¢SZkk’Ykg) ¢kPYkb^kæUkYkkg (bkkwBZkYk~)bknBkTkkv ¢TknXk^k QkkZk Gvå

KmAk :—Wkck@ ¢vK\kv Wkkõk l^kakZkYkkg bknBk \kkCkv Gvå AkvTkv? ZkkvCkTkkv ¢k@gXk

A@Tkk@Tkv ¢QkkrPk~ Uk|QkYk ^kk@ ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkkTkk ¢XZkkbkmTkvä ¢Tkv Acv Gv–¢kPYkkYkkg

¢vK\kv ¢kPYkb^kæUkYkkg (PkvTkm Xkk^kTkkYkkg) Rn:Bk (Ykn#Av\km) \kkCkv Gvä UkOk Xkkl^kPkkPYkTkv ¢vK\kv

ZkQkk^kPk~ HkOkv\kk ¢kPYkb^kæUkTkk (–PkvTkm Xkk^kTkkTkk) ¢XZkkbkmTkvä WkkõkYkkg H ¢vK\kv Wkkõk

l^kakZkkvYkkg H ¢bknBk (Rn:Bk) Xkkbkv Gv; ¢Tkv Acv Gv–¢kPYkkYkkg ¢vK\kv PkvTkk ¢SZkkPYkb^kæUkYkkg

H (–PkvTkm Xkk^kTkkYkkg H) bknBk \kkCkv Gvå

Xkk^kkQkr :—ZkkvCkTkkv ¢vK\kv ¢kPYkb^kæUkTkkv Uk|QkYk ^kk@ ¢TknXk^k A@^kkTkkv ¢k@gXk

A@Tkk@Tkv Wkkõk l^kakZkkvYkkg bknBk Hv kng \kkCkv Gv ¢Tkv ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkkTkk ¢XZkkbkYkkg Rn:Bk

Hv kng HOkkZk Gvä Uk@gPkn %Zkk@v PkvTkm Ukl@Uk$^k ¢XZkkbkQkm ¢kPYkb^kæUkTkng ZkQkkQkrUkOkv ekkTk QkkZk Gv

PZkk@v PkvTkv Wkkõk l^kakZkkv ¢bknBkæUk Uk|PkmPk QkkZk Gv ¢Tkv ¢kPYkb^kæUkYkkg H bknBk Uk|lPkXkkbkv Gvå

ZkkvCkTkkv ¢XZkkbk #kæ A@Tkk@Tkvä Uko krTkk bkgbAk@Tkv \kmSkvä Wkkõk l^kakZkkv Pk@VTkng ^k\kOk

H\kRm GoKPkng TkQkm ¢Tkv PkvQkm PkvTkv ¢kPYkb^kæUkYkkg @Yk^kng Ykn#Av\k \kkCkv Gvå

bknBkYkk@WSkZkkvCkbZk WklcRnr:BkYkQkk’YklTkú’úúúúúúúúúúúWklc@v^kkbknBkg bkkwBZkYkSZkk’Ykg Xkkl^kPk’YkTk:ú’’52’’

KmAùk—WklcWkkròl^kakZkv bknBkg Xk^klPú’ AùbZkú? ¢k@WSkZkkvCkbZkÉkQkYkYkk’Ykb^kêUXkk^kTkkv<PbZkú’ ¢Qk ¢kcú’ ¢k’YklTk ¢k’Ykb^kêUv Rn:Bkg PbZk Xk^klPú’ Xkkl^kPk’YkTkkvZkQkk^klçlRPk’Ykb^kêUv ApùPkXZkkbkbZkú’ Wklc@v k Wkkòl^kakZkva^kv kkªbknBkg Xk^klPú’ ¢Qk ¢kcú’ bkkwBZkg¢SZkk’Ykg PbZkkSZkk’Ykb^kêU .^k Xk^klPú’’52’’

Uk|k@gXkv bknBk WkkõkYkkgä RnBk Xkkbkv lTkHYkkgZk;úúúúúúúúúúXkkl^kPkkPYkTkv RnBk Wklc@~ä bknBk lTkH¢kPkYkYkkgZkåúúúú52å



96 Mk{krÄíktºk

¢kPYk–Xkk^kTkkTkkv ¢XZkkbk %Zkk@v PkvTkv Ukl@Uk$^k QkkZk Gv ¢Tkv Pkv b^kæUkYkkg lbQk@

QkkZk Gvä PZkk@v PkvTkv ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k QkkZk Gvå c^kv PkvTkv Wkkõk l^kakZkkv WkSkk Tkm@bk

\kkCkv Gv; PkvTkv Pkv §Uk@Qkm @nlFk ©Lm HkZk Gv ¢Tkv ¢kPYkb^kæUkYkkg H l^kc@^kng CkYkv Gvå

YkkKv êkm ¢YkpPkFkgÜkFkkZkr UkOk lHekkbkn Æ^kTkv §Öv#kmTkv Acv Gv :—

&&cv Xkk¥! Pkng Akv¥ UkOk @mPkv Ykck Aìv ¢Qk^kk Yk@mTkv UkOk Pkû^kkvTkkv AkwPkoc\km Qkk

¢Tkv #k@m@klRA YkoPkr Ü^ZkkvTkkv ¢vA YkncoPkr (Wkv DkMm) UkkMkv#km Qk¥ä PkvYkTkkQkm lXkTTk ¢v kk Pkk@k

¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@; Pkk@k ¢kPYkkTkk FkwPkTZk–l^k\kkbkTkv RvBkPkkg H ¢k #k@m@klRA YkosPkA

UknR~Ck\kkv Ü^Zkkv bkkQkv ¢vAUkOkkTkkv Pkk@kv Ykkvc GoKm H#kvå""1 52å

Pkv Xkk^kTkk ¢k @mPkv A@^km–Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 53

¢T^kZkkQkr :—(PP~ Wk|oZkkP~) Pkv ¢vK\kv ¢kPYkb^kæUkTkm ^kkPk A@^kmä (PP~ U@kTk~UpFGvP~) Pkv bkgWkgSkm ¢kPYkkTknXk^km Ukn@nakkvTkv UkoG^kngä (PP~ £FGvP~) PkvTkm £FGk A@^km–PkvTkm

Uk|klUPkTkv UkkvPkkTkng £ì WkTkk^k^kng ¢Tkv (P’U@: Xk^kvP~) PkvYkkg ¢vK\kv ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkkYkkg

PkPUk@–bkk^kSkkTk @cv kngä (ZkvTk) HvQkm (¢l^k<kYkZkg êUg) ¢ekkTkYkZk Wklc@kPYkæUkTkkv (’Zk‘’^kk)PZkkCk A@mTkv (l^k<kYkZkg ^k|HkvP~) ekkTkYkZkæUkTkm ¢vK\kv Uk@YkkPYkb^kæUkTkm Uk|klUPk A@kZkå

KmAk :—Pkv ¢kPYkb^kæUk Acv kng ¢vK\kv WkmHkTkv bkYkHk^k^kng; WkmHk¢kvTkv ¢vK\kv HvYkOkv

¢kPYkb^kæUk HkOZkng ckvZk PkvYkTkv Pkv ¢kPYkb^kæUk UkoG^kng PkQkk Pkv ¢kPYkb^kæUkTkm £FGk A@^km

¢QkkrPk~ Uk@YkkQkrb^kæUkv PkvTkv YkkTk^kngä PkvYkkg PkPUk@ @cv kng ¢QkkrPk~ ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkkTkkv ¢kR@

Pãk^kTkk Fkv’Qkg AnùZkkrlR’Zkkc—

PR~Wk|oZkkÅk’U@kTk~UpFGvÅklRFGvÅk’U@kv Xk^kvP~ú’úúúúúúúúúúúZkvTkkªl^k<kYkZkg êUg ’Zk‘’^kk l^k<kYkZkg ^k|HkvP~ú’’53’’

KmAùk—PP~ ¢k’Ykb^kêUg Wk|oZkkP~ U@g ÉklP ÉklPUkRZkvP~ú’ PRk’Ykb^kêUg U@kTk~l^klRPk’Ykb^kêUkTk~ UpFGvP~ú’ PQkk PRk’Ykb^kêUg £FGvP~ U@YkkQkrP: bkTk~ YkTZkvP~ú’ P’U@kv Xk^kvP~

1å Hn¢kv : êkm bkYkZkbkk@–A\k#k 23

PkPUk@ Qk¥ Pkv £FG^kngä AQkTk-UkpFGTkk ¢v H;úúúúúúúúúúHvQkm ¢l^kÛk Tkì Qk¥ä Uk|CkKv l^kÛkPkvHåúúúú53å



Mk{krÄíktºk 97

A@^kkv; HvQkmä ¢vK\kv ¢k^km @mPkv ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkk A@^kkQkmä ¢l^kÛkYkZk b^kæUkTkkv ¢vK\kv

Wklc@kPYkb^kæUkTkkv PZkkCk A@mTkv l^kÛkYkZk æUk ¢vK\kv Av Uk@YkkPYkb^kæUk Uk|kUPk A@kZkå

Xkk^kkQkr :—¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkk Av km @mPkv A@^km? Pkv Uk|èTkTkk §ûk@Ykkg ¢kFkkZkr

¢kPYkkQkmrTkv §Öv#kmTkv Acv Gv Av :—

¢kPYkb^kæUk WkmHk¢kvTkv bkYkHk^k^kngä HvYkOkv ¢kPYkb^kæUk HkOZkng Gv PkvYkTkv PkvTkk H l^kakv

UkoGm Pkv HkOk^kngä PkvTkm H £FGk @kBk^km ¢QkkrPk~ PkvTkv ¢vATkv H Uk@YkkQkr bkPZk YkkTk^kng ¢Tkv

¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkkYkkg H lTk@gPk@ \kkCZkk @cv kngå ¢kYk A@^kkQkm Wklc@kPYkb^kæUkTkkv–¢l^kÛkYkZk b^kæUkTkkv Tkk#k Qk#kvå Uk@YkkPYk–b^kæUkTkm ¢vK\kv ekkTkYkZk b^kæUkTkm Uk|klUPk Qk#kvå

l^k#kvak

(1) ¢kPYkk bkgWkgSkm H ^kkPk A@ä bkgbkk@ bkgWkgSkm Akg¥ UkOk ^kkPk Tk A@å PkvYk A@^kkQkm

Wkck@Ykkg XkYkPkkv Pkk@kv §UkZkkvCk Pkû^k–lTkOkrZk Pk@V ^k]#kvå

(2) ¢kPYkk bkgWkgSkm ^kSkn ekkTk YkkKv l^k#kvak ekkTkm¢kvTkv UkoG; PkvQkm ¢kPYkk bkgWkgSkm Pkk@m

êkük bUkì Qk¥Tkv ÓN Qk#kv ¢Tkv ekkTk lTkYkr] Qk#kvå

(3) ¢kPYk–Uk|klUPkTkm H Xkk^kTkk A@ä WkmHk Akv¥ Uk@ UkRkQkrTkm Av £lTÜZk–l^kakZkTkk

bknBkTkm £FGk Tk A@; ¢vYk A@^kkQkm Wkkõk £lTÜZk–bknBkTkm UkkG] QkPkm lTk@QkrA ¢kAn]Pkk

YkKm H#kvå

(4) ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkkYkkg H lTk@gPk@ ¢lXk@Pk WkTkå

¢k^km @mPkv ekkTkYkkgä êkükYkkg ¢Tkv ¢kFkk@Ykkg ¢vA ¢kPYkkTkv H l^kakZk WkTkk^k; WkmHk

Akv¥ Wkkõk UkRkQkrTkv Pkk@k ekkTkTkkv l^kakZk Tk WkTkk^kå êkmYkR~ @kHFkTÜv Aõk‹g Gv Av :—

&AkYk ¢vA ¢kPYkkQkrTkng‰ WkmHkv Tklc YkTk@kvCkÂ"1

¢kPYkk H ¢vA Uk|ZkkvHTkXkoPk ^kbPkn Gvå PkvTkm Uk|klUPk H A@^kk ZkkvCZk Gvå Pkv lbk^kkZk

¢TZk UkRkQkkvrTkkv l^kFkk@ YkTkTkk @kvCk bkYkkTk Gvå

¢v km @mPkv bkYkÆTkv SkCk#k ¢Tkv §PbkkcUko krA Hkv Pkng ¢kPYk–Xkk^kTkk A@m#kä Pkkv

¢l^kÛkTkkv–¢ekkTkPkkTkkv Tkk#k Qk#kv ¢Tkv ¢kPYkb^kæUkTkm Uk|klUPk Qk#kvå

¢k’Ykb^kêUXkk^kTkkR@U@kv Xk^kvP~ú’ ZkvTkk’Ykb^kêUvOkv’Qkg Xkkl^kPvTkú’ ¢l^k<kYkZkg b^kêUg Wklc@k’Ykb^kêUYk~’Zk‘’^kk l^k<kYkZkg êUg ^k|HkvP~ú’’53’’

1å Hn¢kv–êkmYkR~ @kHFkgÜApPk &¢kPYklbklü"å



98 Mk{krÄíktºk

&&Pkv ekkTkb^kXkk^kæUk %ZkkvlPk ¢l^kÛkTkkv–¢ekkTkTkkv Tkk#k A@Tkk@ Gv PkQkk YkckTk §PApì

¢Tkv ekkTkYkZk Gv; YkkKv YknYkndkn¢kv¢v PkvTkk l^kakZkYkkg H UkoG^kngä PkvTkm Uk|klUPkTkm ¢lXk\kkakk A@^km

PkQkk PkvTkkv ¢TknXk^k A@^kkvå""1

^k]m êkm ¢lYkPkCklPk ¢kFkkZkrApPk &ZkkvCkbkk@"Ykkg Aõk‹g Gv Av :—

&&Hv Ukn@nak l^kÿkTk Gv PkvTkv Pkv ¢kPYk–UkRkQkrTkng lTkék\k YkTkQkm ¢SZkZkTk A@^kng ZkkvCZk Gv;

Pkv SZkkTk A@^kk ZkkvCZkä ¢k@kSkTkk A@^kk ZkkvCZkä UkoG^kk ZkkvCZkä bkkgXk]^kk ZkkvCZkä ¢XZkkbk ZkkvCZkä

§UkkHrTk A@^kk ZkkvCZkä HkOk^kk ZkkvCZkä Acv kk ZkkvCZkä Uk|kQkrTkk ZkkvCZkä l#kdkkZkkvCZkä RvBk^kk ZkkvCZk

¢Tkv bUk#kr kk ZkkvCZk Gvä Ak@Ok Av PkvYk A@^kkQkm ¢kPYkk bkRk lbQk@UkOkkTkv UkkYkv Gvå""2 53

^kkOkm–#k@m@Qkm lXkTTk ¢kPYkkTkkv ¢bkgXk^k ckv kkQkm PkvTkv l^kakv Wkkv\k^kng (UkpFGk A@^km)

£PZkklR ZkkvCZk TkQkm–¢vYk Wkkv\kTkk@ Uk|lPk Acv Gv :—

Ë\kkvA 54

¢T^kZkkQkr :—(^kkA~ù#k@m@Zkkv: Xk|kTP:) ^kFkTk ¢Tkv #k@m@Ykkg HvTkv ¢kPYkXk|klTPk Gv

Pkv kkv Wklc@kPYkkä (^kklFk #k@m@v Fk) ^kFkTk ¢Tkv #k@m@Ykkg (¢k’YkkTkg bkgSkÅkv) ¢kPYkkTkng ¢k@kvUkOk

A@v Gv ¢QkkrPk~ ^kFkTk ¢Tkv #k@m@Tkv ¢kPYkk YkkTkv Gv; (UnTk:) Uk@gPkn (¢Xk|kTP:) ^kFkTk ¢Tkv

TkTkn ^kk‘ZkkZk^ZklPl@‘PbZkk’YkTkkvªbkYXk^kkP~ PR~Wk|oZkklR’Zkk<Zkn‘PlYklP ^kRTPg Ék’Zkkc—

#k@m@v ^kklFk Fkk’YkkTkg bkTSkÅkv ^kkA~ù#k@m@Zkkv:ú’úúúúúúúúúúúXk|kTPkvªXk|kTP: UnTkbPÅ^kg UpQkCkvakkglTkWknSZkPvú’’54’’

1å Hn¢kv–£ìkvUkRv#k–è\kkvA 49

¢l^k<klXkRo@g HZkkvlP: U@g ekkTkYkZkg YkcP~ú’P’Ékì^Zkg PRvì^Zkg PR~ Rpì^Zkg YknYkndknlXk:ú’’49’’

2å ¢SZkvP^Zkg †bPlYkPYkTkbkk SZkvZkYkk@kSkTkmZkgUpFGZkg Ìk^Zkg Xk^klP l^kRnakkXZkbZkYkk^kHkrTkmZkYk~ú’^kv<g Ck<g lAùYklU PlRc ÉkkQkrTkmZkg l^kTkvZkgäRp#Zkg bUp#Zkg ÉkXk^klP ZkP: bk^krRk’Yk†bQk@’^kYk~ú’’49’’ ±êkm ¢lYkPkCklPk ¢kFkkZkrApPk ZkkvCkbkk@–è\kkvA 49²

^kFk-AkZkv Æ^k YkkTkPkkvä ^kFk-PkTkYkkg Hv Xk|kTPk;úúúúúúúúúúPkû^k UkpQkA~ Gv PkvYkTkng—HkOkv Æ^k lTkXk|krTPkåúúúú54å



Mk{krÄíktºk 99

AkZkYkkg ¢kPYkXk|klTPk Tklc A@Tkk@ ¢TPk@kPYkk (.akkg PÅ^kg) PkvYkTkk (¢kPYkk ¢Tkv ^kkOkm–AkZkTkk) b^kæUkTkv (UpQkA~ù) ¢vAWkmHkQkm lXkTTk (lTkWknSZkPv) HkOkv Gvå

KmAk :—bkgSkkTk A@v Gv ¢vK\kv ¢k@kvUkv Gvå AkvTkv? ¢kPYkkTkvå #kkYkkg? #k@m@ ¢Tkv

^kkOkmYkkgå Pkv YkoN AkvOk Gv? ^kkOkm ¢Tkv #k@m@Ykkg Xk|klTPk^kk]kv ¢QkkrPk~ ^kkOkm Pkv ¢kPYkkä #k@m@

Pkv ¢kPYkk ¢v km l^kUk@mPk YkkTZkPkk^kk]kv Wklc@kPYkk Gv; Uk@gPkn Pkv WkTTkvYkkg HvTkv Xk|klTPk TkQkm

¢QkkrPk~ (Pkv WkgTkvTkk) b^kæUkTkv ZkQkkQkrUkOkv HkOkv Gv Pkv ¢TPk@kPYkkä PkvYkTkk ¢vK\kv ^kkOkmä #k@m@

¢Tkv ¢kPYkkTkk Pkû^kTkv ¢vK\kv b^kæUkTkv UkpQkA~ ¢vK\kv ¢vAWkmHkQkm lXkTTk HkOkv Gv Tkœm A@v Gvå

Xkk^kkQkr :—^kkbPk^kYkkg #k@m@ ¢Tkv ^kkOkm ¢v UknR~Ck\kTkm @FkTkk Gvä Pkv YkosPkA–HM

Gv ¢Tkv ¢kPYkb^kæUkQkm l^kUk@mPk \kdkOk^kk]kg Gvä GPkkg ¢ekkTkm Wklc@kPYkk PkvYkkg ¢kPYk–Wknlü

A@v Gvä PkvTkv ¢kPYkk YkkTkv Gvå ¢v ¢vTkkv Xk|Yk Gvå ¢k Xk|klTPkTkv \kmSkv Pkv #k@m@klRATkm H

Xkk^kTkk A@v Gvä ¢kPYkkTkm Xkk^kTkk A@Pkkv TkQkmå

ekkTkm ¢gPk@kPYkkTkv HM #k@m@klRA ¢Tkv FkvPkTk ¢kPYkkTkk b^kæUkTkng ZkQkkQkr XkvRekkTk Gvå

Pkv ¢kPYkkTkv #k@m@klRAQkm lXkTTk HkOkv Gvå PkvTkv #k@m@klRAYkkg ¢kPYkUkOkkTkm Xk|klTPk TkQkmå Pkv

#k@m@Tkv #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkv ¢kPYkk H bkYkHv Gvä ¢vATkkv WkmHkYkkg Ykv\kkUk A@Pkkv TkQkmå

PkvTkv ¢kPYkkTkk ¢\kCk ¢lbPkP^kTkng XkkTk Gv; PkvQkm Pkv lTk@gPk@ ¢kPYkkTkm H Xkk^kTkk A@v Gvå

l^k#kvak

&RvcklR Uk@ UkRkQkr Gv Pkv Uk@ H Gvå PkvTkv UkkvPkkTkk YkkTk^kkQkm Rn:Bk QkkZk Gvä lATPkn

¢kPYkk ¢kPYkk H Gv ¢QkkrPk~ ¢kPYkk UkRkQkr UkkvPkkTkkv Gvä Pkv ARklFkPk~ UkOk RvcklRæUk Qk¥

#kA#kv Tklcå PkvTkk ¢kêkZkv H bknBkTkm Uk|klUPk QkkZk Gvå YkkKv YkckUkn<akkv PkvTkv YkkKv H §ÛYk#km\k

ckvZk Gvå"1

&cng ¢vA Gngä #knü Gngä ¢æUkm ekkTk–R#krTkYkZk Gngä WkmHng Ag¥–¢vA Uk@YkkOknYkkÒk UkOk

Ykk@ng TkQkmä2 ¢vYk ekkTkm l^kFkk@v Gvå"

KmAùk—bkTSkÅkv ¢k@kvUZklPú’ Aùg ¢k’YkkTkYk~ú’ ‘^kú? #k@m@v ^kklFk Fkú’ Aùkvªbkkw YkoN:ú?^kkA~ù#k@m@ZkkvXk|krTPkv ^kkCkk’Ykk #k@m@Ykk’Ykv’Zkv k l^kUZkrbPkv Wklc@k’Ykkú’ PZkkv@Xk|kTPkvZkQkk^k’b^kêUl@FGvRAùkvªTP@k’Ykk UnTk: .Pvakkg ^kkA~ù#k@m@Ykk’YkkTkg PÅ^kg b^kêUg UpQkA~ù U@bU@lXkÆkglTkWknáZkPv lTklËkTkkvlPú’’54’’

1å Hn¢kv–£ìkvUkRv#k–45å

2å &&cng ¢vAä #knüä bkRk ¢æUkmä ekkTkR#krTkYkZk Bk@v;

Ag¥ ¢TZk Pkv Ykk@ng H@mä Uk@YkkOknYkkÒk TkQkm ¢@vå"" (38) Hn¢kv–êkm bkYkZkbkk@ Cknå ¢k^kplûk15



100 Mk{krÄíktºk

¢k^km @mPkv ekkTkm XkvRekkTk A@m Uk@ UkRkQkkvrQkm §RkbkmTk QkkZk Gv ¢Tkv ¢kPYkkTkv PkvTkkQkm

UkpQkA~ bkYkÆ ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå 54å

¢k^km @mPkv (¢kPYkb^kæUk) Tklc HkOkTkk@ Wklc@kPYkkä Hv l^kakZkkvYkkg PkvTkng lFkûk ¢kbk$Pk

ckvZk Gvä PkvYkkg (Pkv l^kakZkkvYkkg) Akv¥UkOk (l^kakZk) PkvTkv §UkAk@A TkQkmå Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 55

¢T^kZkkQkr :—(£†TæZkkQkvrakn) UkkgFk £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkg (PP~) ¢v kkv Akv¥ UkRkQkr

(Tk ¢†bP) TkQkm (ZkP~) Hv (¢k’YkTk:) ¢kPYkkTkv (dkvYkgAù@) lcPkAk@m–\kkXkAk@m ckvZk;

(PQkklU) PkvYk GPkkg (Wkk\k:) ¢ekkTkm Wklc@kPYkk (¢ekkTkXkk^kTkkP~) lYkQZkkP^kTkk bkgbAk@Tkv \kmSkv(PÇk .^k) PkvYkkg H ¢vK\kv Pkv £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkg H (@YkPv) @Ykv Gv–¢kbk$Pk QkkZk Gvå

KmAk :—£lTÜZkkvTkk UkRkQkkvrYkkg ¢vK\kv UkkgFkv £lTÜZkkvTkk l^kakZkkv YkSZkv ¢v kng Akg¥ UkOk

TkQkm ¢v dkvYkgA@ (bknBkA@) ¢QkkrPk~ §UkAk@A ckvZkå AkvTkv? ¢kPYkkTkv; PkvYk GPkkg ¢QkkrPk~ Hkv

Av Ag¥ bknBkA@ TkQkm GPkkg (PkvYkkg) @Ykv Gv–@lPk A@v Gvå AkvOk Pkv? Wkk\k (¢ekkTkm) ¢QkkrPk~

Wklc@kPYkk PkvYkkg H ¢vK\kv £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkg H (@Ykv Gv)ä #kkQkm? (@Ykv Gv)? ¢ekkTk–Xkk^kTkkQkm ¢QkkrPk~ lYkQZkkP^kTkk bkgbAk@^k#k (@Ykv Gv)ä HvTkkQkm ¢ekkTk HTYkv–UkvRk QkkZk Pkv

¢ekkTkXkk^kTkv ¢vK\kv lYkQZkkP^kTkk bkgbAk@–PkvTkkQkm (£lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkg @Ykv Gv)å

.^kYk^kWkná~ZkYkkTkkv YkoNk’Ykk Zkvakn l^kakZkva^kkbk‘PlFkÅkkv Tk Pvakn YkSZkvlAù†JFkÅkbZkkvUAùk@AùYkbPm’Zkkc—

Tk PRbPm†TæZkkQkvrakn Zk’dkvYkEœ@Ykk’YkTk:ú’úúúúúúúúúúúPQkklU @YkPv Wkk\kbPÇkw^kkekkTkXkk^kTkkP~ú’’55’’

KmAùk—£†TæZkkQkvrakn UgFkv†TæZkl^kakZkvakn YkSZkv Tk P†’Aù†JFkR†bP ZkP~ dkvYkEœ@YknUAùk@Yk~ú’AùbZkú? ¢k’YkTk:ú’ PQkklU Zk<lU dkvYkEœ@g lAù†JFkÆkk†bPú’ @YkPv @zP Aù@kvlP Aùkvªbkkwú? Wkk\kkvWklc@k’Ykk PÇkw k £†TæZkkQkvra^kv kú’ AùbYkkP~ú? ¢ekkTkXkk^kTkkP~ lYkQZkk’^kbkgbAùk@^k#kkP~ú’ ¢ekkTkg Xkk^ZkPvHkTZkPv ZkvTkkbkk^kekkTkXkk^kTkkv lYkQZkk’^kbkgbAùk@bPbYkkP~ú’’55’’

£lTÜZkl^kakZkv Æ^kTkv Akg¥ Tk dkvYkb^kæUk;úúúúúúúúúúGPkkg ¢l^kÛkXkk^kQkm @YkOk A@v PZkkg YkoNåúúúú55å



Mk{krÄíktºk 101

Xkk^kkQkr :—£lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkg ¢v kkv Akv¥ UkOk l^kakZk TkQkm Av Hv ¢kPYkkTkv

lcPkAk@m ckvZkä PkvYk GPkkg ¢ekkTkm Wklc@kPYkkä ¢TkklRAk]Tkk ¢l^kÛkTkk bkgbAk@Tkv \kmSkvä PkvYkkg

@lPk A@v Gv–¢kbk$Pk @cv Gvå

£lTÜZk–l^kakZkkvTkng bknBk Pkv bknBk TkQkmå ^kkbPk^kYkkg Pkv Rn:Bk Gvä Ak@Ok Av Pkv Uk@kSkmTk

Gvä ¢kAn]Pkk^kk]ng Gvä ¢lbQk@ Gvä dkOkXkgCkn@ Gvä l^klFGTTk Gvä Ukl@OkkYkv Rn:bkc Gv ¢Tkv

WkgSkTkng Ak@Ok Gv;1 PkvYk GPkkg ¢TkklR lYkQZkkP^kTkk bkgbAk@^k#k ¢ekkTkm PkvTkm @nlFk A@v Gv ¢Tkv

PkvTkm Uk|klUPk YkkKv zFkPkk A@m @kPklRTk PkvTkm UkkG] \kkCZkkv @cv Gvå

l^k#kvak

l^kakZkkv lcPkAk@m Av bknBkRkZkm TkQkmå Pkv¢kv &¢zAlFkPk~A@" Gvå

&&bkgbkk@Ykkg Av YkkvdkYkkg ¢kPYkk UkkvPkkTkm Ykv]v H bknBkæUk Ukl@OkYkv Gv; PkvYkkg l^kakZkkv

&¢zAlFkPk~A@" Gv ¢QkkrPk~ Akg¥ A@Pkk TkQkmå ¢ekkTkm¢kv l^kakZkkvTkv bknBkTkkg Ak@Ok YkkTkmTkv TkAkYkk

PkvYkTkv ¢^k\kgWkv Gvå""2

&&HvYkTkv l^kakZkkvYkkg @lPk Gvä PkvYkTkv Rn:Bk b^kkXkkl^kA HkOkkv; Ak@Ok Av Hkv Rn:Bk

(PkvYkTkkv) b^kXkk^k Tk ckvZk Pkkv l^kakZkkQkvr ^ZkkUkk@ Tk ckvZkå""3

&&¢ekkTkm Wkkõk £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkg bknBk YkkTkv Gvä PkvTkk Ck|cOkTkm lTk@gPk@ £FGkQkm

bkRk ¢kAn\k^ZkkAn\k @cv Gvå ¢k ¢kAn]PkkTkng Rn:Bk PkvTkv AvK\kmA ^kBkPk ¢vK\kng ¢bkõk \kkCkv

Gv Av l^kakZk Ck|cOk A@^kkTkk Uk|ZkPTkYkkg ARkFk YkpPZknTkv XkvK^kng UkMv Pkkv UkOk PkvTkm R@Ak@ A@Pkkv

TkQkmå ¢v WkPkk^kv Gv Av YkpPZknTkk Rn:Bk A@Pkkg ¢kAn]PkkTkng Rn:Bk ^kSkk@v Gvå""4

¢v @mPkv £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkg ^kkbPkl^kA bknBk Tklc ckv kk GPkkgä ¢TkklR ¢l^kÛkTkk

bkgbAk@Tkv \kmSkv ¢ekkTkm PkvYkkg @Pk @cv Gvå 55å

1å Hn¢kv–êkm Uk| kFkTkbkk@ CkkQkk–76 ¢Tkv KmAk–Xkk^kkQkr (Cknå ¢k^kplûk)

Uk@Zkn$Pkä WkkSkkbklcPkä BkglMPkä WkgSkAk@Okä l^kakYk Gv;

Hv £lTÜZkkvQkm \kWSk Pkv bknBk ¢v @mPkv Rn:Bk H Bk@vå (76)

2å êkm Uk| kFkTkbkk@–Ckkå 6Tkkv Xkk^kkQkrå

3å l^kakZkkv l^kakv @lPk HvYkTkvä Rn:Bk Gv b^kXkkl^kA PkvYkTkv;

Hkv Pkv Tk ckvZk b^kXkk^k ^ZkkUkk@ Pkkv Tklc l^kakZkkv l^kakvå (64)

(êkm Uk| kFkTkbkk@ Cknå ¢k^kplûk–CkkQkk 64)

4å Hn¢kv : YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 51å



102 Mk{krÄíktºk

¢TkklR lYkQZkkP^kTkk bkgbAk@Tkv \kmSkv ¢k^kk (Uk|Ak@Tkk) Wklc@kPYkk¢kv QkkZk Gv–Pkv Acv

Gv :—

Ë\kkvA 56

¢T^kZkkQkr :—(YkoNk’YkTk:) YkoBkr ¢ekkTkm Æ^kkv (PYklbk) lYkQZkkP^kæUkm ¢gSkAk@^k#k

(lFk@g) ¢TkklR Ak]Qkm (AnùZkkvlTkakn) lTkPZk lTkCkkvRklR AnZkkvlTk¢kvYkkg (bknaknÈkk:) bknaknUPk ¢^kbQkkYkkg

¢vK\kv YkosGPk ¢^kbQkkYkkg UkMm @õkk Gvå Hkv ARklFkPk~ Pkv¢kv UkgFkvlTÜZk bkgekm QkkZk Pkkv

(¢Tkk’YkmZkk’YkXkoPvakn) &¢TkkPYkmZkXkoPk"Ykkg ¢vK\kv ^kkbPk^kYkkg Hv UkkvPkkTkkg TkQkm Pkv kkg ïkm–UknÒk

^kCkv@vYkkg (YkYk) &¢v Ykk@kg Gv"ä ¢Tkv &¢TkkPYkXkoPk"Ykkg ¢vK\kv #k@m@klRYkkg (¢cg) cng Gng-cng ¢v

æUk Gng" (£lP HkkCk|lP) ¢v kkv ¢SZk^kbkkZk A@v Gvå

KmAk :—lFk@Ak\kQkm–¢TkklR Ak]Qkm YkoNkPYkk¢kv ¢vK\kv Wklc@kPYkk¢kv bko¥ @õkk

Gv ¢QkkrPk~ ¢lPk HMPkkTkv Uk|kUPk QkZkk Gvå A>kkg (bko¥ @õkk Gv)? AnZkkvlTk¢kvYkkg ¢QkkrPk~ lTkPZk

lTkCkkvRklR Fkkv@k#km \kdk ZkkvlTkbQkkTkkvYkkg #kng QkPkkg Pkv PkvYkkg bkoPkk Gv? ¢gSkAk@ ¢QkkrPk~ ¢TkklR

lYkQZkkP^kTkk bkgbAk@ (–Tkv ^k#k) QkPkkg (bkoPkk Gv)å ¢v kk QkZkv\kk (bkoPkv\kk) Pkv (Wklc@kPYkk¢kv)

Hkv bkgekm (Æ^kkvYkkg) §PUkTTk Qk¥ ARklFkPk~ ¢vK\kv Rw k^k#kkPk~ HkCkpPk QkkZkä Pkkv Pkv¢kv &Ykk@ng–cng" ¢v kkv ¢SZk^kbkkZk A@v Gvå #kkYkkg? ¢TkkPYkmZkXkoPkYkkg ¢Tkv ¢TkkPYkXkoPkYkkg–¢QkkrPk~

¢TkkPYkmZkYkkg ¢vK\kv ^kkbPk^kYkkg ¢TkkPYkmZkXkoPk ¢QkkrPk~ UkkvPkkTkkg TkQkm Pkv kk UknÒk–ïkm ¢klRYkkg

&¢v Ykk@kg Gv" ¢v kng YkkTkv Gv ¢vK\kv ¢v kkv ¢SZk^kbkkZk A@v Gvä ¢Tkv ¢TkkPYkXkoPk Hv #k@m@klR

PQkk ¢TkklRlYkQZkk’^kbkgbAùk@v bk’Zkv kYXkoPk Wklc@k’YkTkkv Xk^kTPm’Zkkc—

lFk@g bknaknÈkkbPYklbk YkoNk’YkkTk: AnùZkkvlTkaknú’úúúúúúúúúúú¢Tkk’YkmZkk’YkXkoPvakn YkYkkclYklP HkkCk|lPú’’56’’

KmAùk—lFk@YkTkklRAùk\kg YkoNk’YkkTkkv Wklc@k’YkkTk: bknaknÈkk ¢Pm^k HkMPkg CkPk:ú’ Avùaknú?AnùZkkvlTkakn lTk’ZklTkCkkvRklRFkPn@#kmlP\kdkZkkvlTka^klSkAù@OkXkoPvaknú’ Aù†bYkTk~ bklP Pv bknaknÈkk:ú? PYklbk¢TkklRlYkQZkk’^kbkgbAùk@v bklPú’ .^kYXkoPkbPv ZklR bkglekako’U< AùRklFk+w k^k#kkR~ WknSZkTPv PRk YkYkkclYklPHkkCk|lPú? Avùaknú? ¢Tkk’YkmZkk’YkXkoPvakn–¢Tkk’YkmZkvakn U@YkkQkrPkvªTkk’YkmZkXkoPvakn UnÇkAù\kÇkklRakn YkYkwPv £lP

YkoN AnZkkvlTkYkc{ bkoPkk PkYkkvCk|bPk lFk@Ak];úúúúúúúúúúHkCkm PkTk-XkkZkkrlRYkkg A@v &cng-YknH" ¢SZkkbkåúúúú56å



Mk{krÄíktºk 103

PkvYkkg &Pkv cng H Gng" ¢v kkv ¢SZk^kbkkZk A@v Gv–¢v km ªSkm YkkTZkPkk A@v Gvå

Xkk^kkQkr :—¢TkklRAk]Qkm ¢k ¢ekkTkm Æ^kä lYkQZkkP^kTkk bkgbAk@^k#k lTkPZk

lTkCkkvRklR zTkÛ UkZkkrZkkvYkkg–Fkkv@k#km \kdk ZkkvlTkbQkkTkkvYkkg–ekkTkTkm ¢PZkgPk cmTkR#kkYkkg ¢QkkrPk~

HM^kPk~ YkosGPk ¢^kbQkkYkkg UkMm @õkkv Gvå ARklFkPk~ Hkv Pkv bkgekm UkgFkvlTÜZk UkZkkrZk Uk|kUPk A@v

¢Tkv QkkvMm ekkTk#kl$Pk HkCkpPk QkkZkä Pkkv Pkv ¢TkklR ¢l^kÛkTkk bkgbAk@Tkv \kmSkvä ïkm–UknÒk–lYkÒkklR Hv UkkvPkkQkm Uk|PZkdk lXkTTk Gv ¢QkkrPk~ &¢TkkPYkmZk" Gv PkvYkkg &¢k Ykk@kg" ¢v km

YkYkAk@Wknlü A@v Gv ¢Tkv #k@m@klR Hv UkkvPkkTkng b^kæUk TkQkmä Hv &¢TkkPYk" ¢QkkrPk~ HM Gvä

PkvYkkg &¢k cng Gng" ¢v km ¢kPYkWknlü A@v Gvå

l^k#kvak

#k@m@ä #knXkk#knXk @kCkklR Xkk^kAYkr ¢Tkv ekkTkk^k@OkklR Ü^ZkAYkrTkkv ¢kPYkk bkkQkv bkgZkkvCk

bkgWkgSk Gvå ^kkbPk^kYkkg Pkv WkSkkg ¢kPYkkQkm lXkTTk Gv–¢kPYkb^kæUk TkQkm; YkkKv Pkv¢kv

&¢TkkPYkXkoPk" Gv; GPkkg ¢ekkTkm PkvTkv UkkvPkkTkkg YkkTkv Gvå

ïkm–UknÒk–lYkÒkklRTkkv ¢kPYkk bkkQkv Uk|PZkdk lXkTTk bkgZkkvCk bkgWkgSk Gvå ^kkbPk^kYkkg Pkv¢kv

Æ^kTkkg UkkvPkkTkkg TkQkm; PkvQkm Pkv¢kv &¢TkkPYkmZkXkoPk" Gvå

¢ekkTkmä ¢k ¢TkkPYkXkoPk ¢Tkv ¢TkkPYkmZkXkoPk UkRkQkkvrYkkg YkYkAk@Wknlü ¢Tkv ¢kPYkWknlü

A@m UkkvPkkTkk FkwPkTZkb^kæUkTkv Xko\km ¢TkklRAk]Qkm Xk^k–Xk|YkOk A@m @õkkv Gvå Xk^k–Xk|YkOkTkng

Yko\k Ak@Ok Æ^kTkkv lYkQZkkP^kXkk^k H Gvå

&&Hv ¢kPYkk ¢v @mPkv Æ^k ¢Tkv UknR~Ck\kTkk (UkkvPkUkkvPkkTkk) lTklékPk FkvPkTkP^k ¢Tkv

¢FkvPkTkP^k b^kXkk^k ^kMv b^k–Uk@Tkkv l^kXkkCk RvBkPkkv TkQkmå Pkv H ¢kPYkk &¢k cng Gng ¢k Ykk@ng

Gv" ¢vYk YkkvcQkm Uk@Ü^ZkYkkg UkkvPkkUkOkkTkng ¢SZk^kbkkTk A@v Gv; WkmHkv Tklcååååå""1

56å

PkvQkm Wklc@kPYkb^kæUkTkkv PZkkCk A@m b^k–Uk@Tkk #k@m@Tkv ¢k^km @mPkv Hkv kng–Pkv Acv

Gv :—

HkkCk|lP ¢SZk^kbZk†TPú’ ¢Tkk’YkXkoPvakn #k@m@klRakn ¢cYkv kwPv £lP HkkCk|lP ¢SZk^kbZk†TPú’’56’’

PPkv Wklc@k’Ykbk^kêUg Ul@’ZkHZk b^kU@#k@m@lYk’Qkg U#ZkvlR’Zkkc—

1å Uk@Tkv b^kTkv Tklc HkOkPkkvä ¢v @mPk UkkYkm b^kXkk^kTkvä

Pkv &¢k cngä ¢k YknH" ¢vYk ¢SZk^kbkkTk Ykkvc QkAm A@vååååå(183)

(êkm Uk| kFkTkbkk@–Cknå ¢k^kplûkä CkkQkk 183Tkm KmAk Hn¢kv)



104 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 57

¢T^kZkkQkr :—ekkTkm¢v (¢k’YkPÅ^kv) ¢kPYkb^kæUkYkkg (^Zk^k†bQkP:) lbQkPk Qk¥

(¢k’YkTk: Rvcg) UkkvPkkTkk #k@m@Tkv (¢Tkk’YkFkvPbkk) &¢k Ykk@kv ¢kPYkk TkQkm" ¢v km WknlüQkm

(lTk@gP@g U#ZkvP~) lTk@gPk@ Hkv kng–¢TknXk^k^kng ¢Tkv (¢TZkvakkg) WkmHk Æ^kkvTkk #k@m@Tkv UkOk

(¢U@k’YklSkZkk) &¢k WkmHkTkkv ¢kPYkk TkQkm" ¢v km WknlüQkm (U#ZkvP~) bkRk ¢^k\kkvA^kngå

KmAk :—UkkvPkkTkk #k@m@Tkv ¢vK\kv ¢kPYkk bkkQkv bkgWkgSk @kBkTkk@ #k@m@Tkvä

¢TkkPYkWknlü¢v ¢QkkrPk~ &¢k Ykk@kv ¢kPYkk TkQkm" ¢v km Wknlü¢v ¢TPk@kPYkk¢v lTk@gPk@–bk^krRk

RvBk^kng (¢TknXk^k^kng) PkQkk WkmHk¢kvTkk RvcTkvä &¢v Uk@Tkkv ¢kPYkk TkQkm" ¢v km Wknlü¢v Hkv kngå

Av kk Qk¥Tkv (PkvYk A@^kng)? ¢kPYkPkû^kYkkgä ^Zk^klbQkPk Qk¥Tkv ¢vK\kv ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQkPk Qk¥Tkv

(PkvYk A@^kng)å

Xkk^kkQkr :—ekkTkm¢v ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQkPk Qk¥Tkv UkkvPkkTkk #k@m@Tkv ¢TkkPYkWknlü¢v

lTk@gPk@ Hkv kng–¢TknXk^k^kng ¢QkkrPk~ &¢k #k@m@ Pkv Ykk@kv ¢kPYkk TkQkm" ¢v km XkvRWknlüQkm bkRk

HkOk^kngå WkmHkTkk #k@m@Tkv UkOk Pkv km XkvRWknlüQkm RvBk^kng–¢QkkrPk~ WkmHkTkng #k@m@ Pkv PkvTkkv ¢kPYkk

TkQkm ¢vYk XkvRWknlü¢v bkRk RvBk^kngå

l^k#kvak

¢kFkkZkr §UkRv#kæUkv Acv Gv :—&cv Æ^kä Pkng ¢TkklRQkm #k@m@klR Wkkõk UkRkQkkvrYkkg ¢kPYkWknlü A@m bkgbkk@Ykkg @BkMm

Rn:Bkm QkZkkvä UkOk c^kv bknBkm Qk^kng ckvZk Pkkv RvcYkkg ¢kPYkWknlüTkkv PZkkCk A@m ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@

Qkkä ¢QkkrPk~ Wklc@kPYkUkOkng GkvMm R¥ c^kv ¢TPk@kPYkk WkTkå Pkk@kv ¢kPYkk FkwPkTZkb^kæUk Gv ¢Tkv

Pkk@ng #k@m@ Pkkv ¢FkvPkTk Gvå ¢v Pkk@ng b^kæUk TkQkmä GPkkg Pkng PkvTkv Pkk@kv ¢kPYkk YkkTkv Gv ¢Tkv

U#ZkvlÆk@gP@g RvcYkk’YkTkkvªTkk’YkFkvPbk:ú’úúúúúúúúúúú¢U@k’YklSkZkkªTZkvakkYkk’YkPÅ^kv ^Zk^k†bQkP:ú’’57’’

KmAùk—¢k’YkTkkv RvcYkk’YkbkYWk†TSk#k@m@g ¢Tkk’YkFkvPbkk £Rg YkYkk’Ykk Tk Xk^kPmlP Wkná~Zkk¢TP@k’Ykk U#ZkvP~ú’ lTk@TP@g bk^krRkú’ PQkk ¢TZkvakkg Rvcg U@vakkYkk’Ykk Tk Xk^kPmlP Wkná~Zkk U#ZkvP~ú’zAù l^kl#kì:ú? ¢k’YkPÅ^kv ^Zk^k†bQkP: ¢k’Ykb^kêUlTkí:ú’’57’’

¢kPYkPkû^kYkkg lbQkPk Qk¥ lTkPZk RvBk^kng ¢vYkäúúúúúúúúúúYknH PkTk Pkv YknH ¢kPYk Tklcä Uk@ PkTkTkng UkOk PkvYkåúúúú57å



Mk{krÄíktºk 105

PkvTkm l¿Zkk Pkng A@m #kAv Gv ¢vYk YkkTkv Gv–¢v Pkk@kv Xk|Yk Gvå ¢v Xk|Yk c^kv GkvMm Rv ¢Tkv Pkk@k

#k@m@Tkv bkRk ¢TkkPYkWknlü¢v Hkvä ¢vK\kv Av Pkv Uk@ Gv ¢vYk Hkv; Pkv Pkng Gv ¢v km ¢kPYkWknlüQkm

Tk Hkvå Pkk@k ¢kPYkkTkv #k@m@klRQkm lTk@gPk@ lXkTTk ¢TknXk^k A@vä WkgTkvTkm ¢vAPkkWknlü GkvMm Rvå

Pkng Pkk@k #k@m@Tkk bkgWkgSkYkkg Hv km Xko\k A@v Gv Pkv km H Xko\k WkmHk Æ^kkvTkk #k@m@Tkk bkgWkgSkYkkg

UkOk A@v Gvå Pkng PkvYkTkk #k@m@Tkv UkOk PkvYkTkkv ¢kPYkk YkkTkv Gvå YkkKv PkvYkTkk ¢kPYkkTkv UkOk PkvYkTkk

#k@m@Qkm lXkTTk HkOkå #k@m@Tkv #k@m@ HkOk ¢Tkv ¢kPYkkTkv ¢kPYkk HkOkå

&b^k–b^kæUkYkkg lbQk@ Qk¥ %Zkkg bknSkm Pkng b^k–Uk@Tkng XkvRekkTk A@m#k Tklc PZkkg bknSkm

#k@m@klR Uk@ UkRkQkkvr bkkQkv Pkk@m ¢kPYkWknlü–¢vAPkkWknlü–YkYkP^kWknlü–APkkrWknlü QkZkk ^kCk@

@cv#kv Tklc ¢Tkv Pkk@k Rn:BkTkkv ¢gPk ¢k^k#kv Tklcå YkkKv Wklc@kPYkUkOkng GkvMm ¢kPYkb^kæUkYkkg

lbQk@ Qkkå ¢v H bknBkTkkv §UkkZk Gvå" 57å

¢v km @mPkv ¢kPYkPkû^kTkv b^kZkg ¢TknXk^kmTkv YkoN ¢kPYkk¢kvTkv AvYk bkYkHk^kPkk TkQkmä HvQkm

Pkv¢kv UkOk Pkv HkOkv? ¢v kng Wkkv\kTkk@ Uk|lPk Acv Gv :—

Ë\kkvA 58

¢T^kZkkQkr :—ekkTkm¢kv l^kFkk@v Gv Av–(ZkQkk) HvYk (YkoNk’YkkTk:) YkoBkr ¢ekkTkm

Æ^kkv (¢ekklUPg) HkOk A@k^Zkk l^kTkk (Ykkg) YkTkv ¢vK\kv Ykk@k ¢kPYkb^kæUkTkv (Tk HkkTk†TP)HkOkPkk TkQkmä (PQkk) PkvYk (ekklUPg) HkOk A@k^Zkk GPkkg UkOk (Tk HkkTk†TP) HkOkPkk TkQkm

(PP:) PkvQkm (Pvakkg) PkvYkTkv–¢v YkoN Æ^kkvTkv(Ykv ekkUTkÌkYk:) WkkvSk A@^kkTkkv Ykk@kv Ukl@êkYk

(^kpQkk) ^ZkQkr Gv–lTkaV] Gvå

KmAk :—HvYk YkoN ¢kPYkk¢kv YkTkv ¢vK\kv ¢kPYkb^kæUkTkvä ^kCk@ Aõkv (^kCk@

TkT^kv kYkk’YkPÅ^kg b^kZkYkTknXkoZk YkoNk’YkTkkg lAùlYklP Tk ÉklPUk<Pv ZkvTk PvªlU PÄkkTk†T’^klP^kRTPg Ék’Zkkc—

¢ekklUPg Tk HkkTk†TP ZkQkk Ykkg ekklUPg PQkkú’úúúúúúúúúúúYkoNk’YkkTkbPPbPvakkg ^kpQkk Ykv ekkUTkÌkYk:ú’’58’’

KmAùk—YkoNk’YkkTkkv Ykkg ¢k’Ykb^kêUYkekklUPYkÉklPUklRPg ZkQkk Tk HkkTk†TP YkoNk’Yk’^kkP~ú’

YkoNkPYkk HkOkv Tkc{ ^kOkWkkvSZkv %ZkYk Pkû^käúúúúúúúúúúWkkvSZkv UkOk HkOkv Tkc{ä VkvCkK WkkvSkTk-Aìåúúúú58å



106 Mk{krÄíktºk

bkYkHk^Zkv) YkoNkPYkUkOkkTkv \kmSkv HkOkPkk TkQkmä PkvYk Aõkkg GPkkg UkOk Pkv¢kv YkTkv (¢kPYkb^kæUkTkv)

YkoNkPYkUkOkkTkv \kmSkv H HkOkPkk TkQkm; PkvQkm PkvYkTkv bk^krQkk Ukl@ekkTkTkkv ¢Xkk^k ckv kkQkm Pkv

YkoNkPYkk¢kvTkk bkgWkgSkYkkg WkkvSk A@^kkTkkv (PkvYkTkv Acv kkTkkv) Ykk@kv êkYk ^kpQkk (^ZkQkr) Gvä ¢QkkrPk~

PkvYkTkv Pkv b^kæUk bkYkHk^k^kkTkkv Ykk@kv Uk|Zkkbk l^kV\k (VkvCkK) Gvå

Xkk^kkQkr :—¢kPYkkTknXk^km ekkTkm Æ^k l^kFkk@v Gv Av–HvYk YkoN Æ^kkv ¢ekkTkPkkTkv

\kmSkv ^kCk@ bkYkHk^Zkv ¢kPYkb^kæUk HkOkPkk TkQkmä PkvYk PkvYkTkv ¢kPYkb^kæUk bkYkHk^k^kkYkkg ¢k^kvä

PkkvUkOk Pkv¢kv YkoNUkOkkTkv \kmSkv bkYkH^kkTkk TkQkm; PkvQkm PkvYkTkv ¢kPYkb^kæUk bkYkHk^k^kkTkkv Uk|ZkPTk

^ZkQkr Gv; Ak@Ok Av PkvYkTkm WkkWkPkYkkg bkYkHk^kkv Av Tk bkYkHk^kkv–Wkv§ bk@Bkng Gvå

l^k#kvak

ekkTkm¢kv YkoBkr Æ^kkvTkv ¢kPYkb^kæUk bkYkHk^k^kkYkkg §RkbkmTk ckvZk Gvä Ak@Ok Av :—(1) YkoBkr Æ^kkv WklcYknrBk ckvZk Gvå PkvYkTkm Ólì Wkkõk l^kakZkkv Pk@V H ckvZk Gvå

PkvYkTkv ¢kPYkb^kæUk HkOk^kkTkm lWk\kAn\k lHekkbkk Av @nlFk ckvPkm TkQkmå Pkv¢kv bkRk l^kakZkkvYkkg

H @Pk ckvZk Gvå

(2) &cng WkmHk¢kvTkv bkYkHk^km R." ¢v km Wknlü ekkTkm¢kvTkv ckvPkm TkQkmä Ak@Ok Av Pkv¢kv

HkOkv Gv Av Akv¥ Akv¥Tkv bkYkHk^km #kAv Tklcå PkvYkTkv Wk@kWk@ BZkk\kYkkg Gv Av R@vA UkRkQkr

UkkvPkUkkvPkkTkm YkZkkrRkYkkg b^kZkg Ukl@OkYkv Gvä Akv¥ Akv¥Tkv ¢kSkmTk TkQkmå PkvYk Akv¥ UkRkQkr Akv¥Tkkv

Ukl@OkYkk^Zkkv Ukl@OkYkPkkv TkQkmå1 ¢vA Ü^Zk WkmHk Ü^ZkTkng Akg¥ A@m #kAPkng TkQkm ¢v kkv l^këkTkkv

¢V@ lTkZkYk Gvå PkvQkm Uk@ bkgWkgSkYkkg PkvYkTkv lWk\kAn\k APkkr–Wknlü TkQkmå

(3) ¢lbQk@PkkTkv \kmSkv ekkTkmTkv WkmHkTkv bkYkHk^k^kkTkkv ARkFk l^kA\Uk ©Lvä UkOk

¢lXkUk|kZkYkkg PkvTkkv lTkakvSk Gvä Ak@Ok Av Xkkakk–^kCkrOkkTkng Ukl@OkYkTk l^kA\UkQkm lTk@Ukvdk Gv–b^kPkgÒk Gvå l^kA\UkTkk Ak@Okv §UkRv#k ^kkOkm TkmA]v Gv ¢vYk Pkv¢kv ARm YkkTkPkk TkQkmå

(4) Ykk@ng b^kæUk Pkkv HkOk^kng–RvBk^kng Pkv H Gvå ¢v lbk^kkZk cng WkmHng Akg¥ Tk A@m

#kAngå Hkv Akg¥ A@^kkTkkv l^kA\Uk ©Lv Pkkv @kCk §PUkTTk QkkZkå ^kkOkmTkkv Pkkv cng ARm APkkr Gng

H Tklc ¢Tkv ^kkbPk^kYkkg l^kA\UkTkkv UkOk APkkr TkQkmå

PQkk ekklUPYklU Ykkg Pv YkoNk’Yk’^kkRv k Tk HkkTk†TPú’ PP: Pvakkg bk^krQkk Ul@ekkTkkXkk^kkP~ú’ PvakkgYkoNk’YkTkkg bkYWkglSk’^kvTk ^kpQkk Ykv ekkUTkÌkYkkv l^kVú\kkv Ykv ÉklPUkRTkÉkZkkbk:ú’’58’’

1å Hn¢kv–YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 92; 308

êkm bkYkZkbkk@–Cknå ¢k^kplûk–Ckkå 103; 372å



Mk{krÄíktºk 107

(5) FkwPkTZkb^kæUk b^kbkg kvRTkCkYZk Gv; ^kkOkm Av l^kA\Uk ÿk@k Pkv WkmHkTkv bkYkHk^km

#kAkZk Pkv kng TkQkmå

YkkKv ekkTkm YknBZkPkZkk WkmHk¢kvTkv §UkRv#k Rv kkTkm Uk| kplûkYkkg UkMPkk TkQkmå Pkv¢kv Pkkv bkRk

UkkvPkkTkng ¢kPYklcPk bkkSk^kkYkkg H PkPUk@ @cv Gvå ARkFk §UkRv#kklRTkm ^kplûk ©Lv Pkkv PkvTkm YknBZkPkk

TkQkm; Pkv ^kBkPkv UkOk PkvYkTkv FkwPkTZkb^kæUkTkm H Xkk^kTkk ckvZk Gvå

Uk@kvUkRv#kTkm Uk| kplûkTkkv l^kA\Uk–¢v #knXk @kCk Gvå Pkv ¢kPYkb^kæUkTkm Uk|klUPkYkkg WkkSkkæUk

Gvå YkkKv ¢k @kCkTkk ^ZkkYkkvcYkkg UkMm ekkTkm ARm ¢kPYklcPk Xko\kPkk TkQkmå

&&HCkPkYkkg Æ^kkvä PkvYkTkk AYkrä PkvYkTkm \klWSk¢kvä ^kCkv@v ¢TkvA Uk|Ak@Tkkg Gvå PkvQkm bk^kr

Æ^kkv bkYkkTk l^kFkk@Tkk QkkZk Pkv WkTk^kng ¢bkgXkl^kPk Gvå YkkKv Uk@ Æ^kkvTkv bkYkHk^km Rv kkTkm

¢kAn]Pkk A@^km ZkkvCZk TkQkmå b^kkPYkk^k\kgWkTkæUk lTkH lcPkYkkg Uk|YkkR Tk QkkZk ¢vYk @cv kng ¢v

H APkr Zk Gvå""1 58å

^k]m :—

Ë\kkvA 59

¢T^kZkkQkr :—(ZkP~) HvTkv l^kA\UkklSkæN ¢kPYkb^kæUkTkv ¢Qk^kk RvcklRATkv–(WkkvlSklZkPng) bkYkHk^k^kkTkv (£FGklYk) cng £FGng Gng (PP~) Pkv (Tk ¢cg) cng TkQkm ¢QkkrPk~ ¢kPYkkTkng

^kkbPkl^kA b^kæUk TkQkmå (UnTk:) ^k]m (ZkP~) Hv ¢vK\kv ekkTkkTkgRYkZk b^kZkg ¢TknXk^kCkYZk

¢kPYkb^kæUk (¢cg) cng Gng (PRlU)ä Pkv UkOk (¢TZkbZk) WkmHkTkv (Ck|kòg Tk) Ck|kõk TkQkm; (PP~)PkvQkm (¢TZkbZk) WkmHkTkv (zAù WkkvSkZkv) cng #kkv WkkvSk A@ng?

zAùFk—

ZkR~WkkvSklZkPnlYkFGklYk PÆkkcg ZkRcg UnTk:ú’úúúúúúúúúúúCk|kòg PRlU TkkTZkbZk P†’AùYkTZkbZk WkkvSkZkvú’’59’’

1å Gv Æ^k l^kSkl^kSkä AYkr l^kSkl^kSkä \klWSk Gv l^kSkl^kSkä ¢@v!

Pkv Ak@Okv lTkHUk@bkYkZk bkc ^kkR Ukl@cPkr Zk Gvåååååå(156) (êkm lTkZkYkbkk@–CknHå Ckkå 156)

Hv £FGng Gng WkkvSk^kkä Pkv Pkkv Tklc &cng"Pkû^k;úúúúúúúúúú&cng" Gv Ck|kõk Tk ¢TZkTkvä #kng WkkvSkng cng ^ZkQkr?úúúú59å

16



108 Mk{krÄíktºk

KmAk :—HvTkkvä ¢QkkrPk~ l^kA\UkklSkæN ¢kPYkb^kæUkTkkv ¢Qk^kk RvcklRATkkv cng WkkvSk

A@k^k^kk £FGng Gng–HvTkv bkYkHk^k^kk £FGng Gngä Pkv (Pkkv) cng TkQkmä ¢QkkrPk~ Pkv (l^kA\UkklSkæN

b^kæUk) cng TkQkm–Uk@YkkQkvr ¢kPYkb^kæUk TkQkmå ^k]m Hv cng ¢QkkrPk~ ^k]m Hv cng lFkRkTkTRYkZk

b^kbkg kvÛ ¢kPYkb^kæUk Gng; Pkv UkOk WkmHkTkv b^kZkgCk|kõk (bkYkHkZk Pkv kng) TkQkm (AvYk Av) Pkv

b^kbkg kvRTkQkm ¢TknXk^kkZk Gv–¢v kkv ¢Qkr Gvå Pkkv WkmHkTkv cng #kkv WkkvSk A@ng? ¢QkkrPk~ PkvQkm

WkmHkTkv cng #kk YkkKv ¢kPYkb^kæUkTkkv WkkvSk A@ng?

Xkk^kkQkr :—YkoNkPYkkTkv ¢kPYkb^kæUkTkkv WkkvSk ¢kUk^kkv ^ZkQkr Gv; Ak@Ok ¢kUkPkk ekkTkm

Acv Gv Av :—

cng WkmHk¢kvTkv #kWRkv ÿk@k ¢kPYkb^kæUk bkYkHk^k^kk £FGngä Pkkv l^kA\Uk–@kCk §PUkTTk

QkkZk Gv ¢Tkv @kCk Pkv ¢kPYkkTkng #knü b^kæUk TkQkm; ¢QkkrPk~ #kWRkv ÿk@k ¢kPYkkTkng b^kæUk

bkYkHk^km #kAkZk Tklcå

^k]m Hv ¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA #knü b^kæUk Gv Pkv WkmHkTkv #kWRkv ÿk@k bkYkHkZk Pkv kng

TkQkmå Pkv Pkkv Av k] b^kbkg kvRTkQkm H ¢TknXk^kYkkg ¢k^kv Pkv kng Gvå PkvQkm WkmHkTkv PkvTkkv WkkvSk A@^kkv

^ZkQkr Gvå

¢kPYkb^kæUk b^kbkg kvRTkCkkvFk@1 Gvå Pkv #kWRkv ÿk@k Av l^kA\Uk ÿk@k WkmHkTkv bkYkHk^km

#kAkZk Pkv kng TkQkm ¢Tkv WkmHk¢kv #kWRklR Wkkõk bkkSkTkQkm Pkv ARm bkYkÆ #kAv UkOk Tklcå HvYk

Ykx b^kbkg kvRTkQkm ¢kPYkkTkv ¢TknXk^Zkkv PkvYk WkmHk¢kv UkOk Pkv b^kbkg kvRTkQkm H ¢TknXk^km #kAvå

YkkKv WkmHk¢kvTkv ¢kPYkb^kæUkTkkv WkkvSk ¢kUk^kkTkkv l^kA\Uk GkvMm b^kæUkYkkg bkk^kSkkTk @cv kng Pkv

H ZkkvCZk Gvå 59å

KmAùk—ZkR~ l^kAù\UklSkêNYkk’Ykb^kêUg RvcklRAùg ^kk WkkvSklZkPng ekkUlZkPnlYkFGklYkú’ PÆkkcgP’b^kêUg TkkcYkk’Ykb^kêUg U@YkkQkrPkv Xk^kklYkú’ ZkRcg UnTk: Zk’UnTk@cg lFkRkTkTRk’YkAùgb^kbkg kv<Ykk’Ykb^kêUgú’ PRlU Ck|kòg TkkTZkbZk b^kbkg kvRTkvTk PRTknXkoZkPv £’ZkQkr:ú’ Zk†’AùYkTZkbZk WkkvSkZkvPÅkbYkk†’Aùg lAùYkQk‰ ¢TZkbZkk’Ykb^kêUg WkkvSkZkvcYk~ú’’59’’

1å Hv UkR êkm bk^krekv RmLng ekkTkYkkgä

Acm #kA>kk Tklc UkOk Pkv êkm XkCk^kkTk Hkv;

Pkvc b^kæUkTkv ¢TZk^kkOkm Pkv #kng Acv?

¢TknXk^kCkkvFk@ YkkÒk @õk‹g Pkv ekkTk Hkvå

(êkmYkR~ @kHFkgÜApPk &¢Uko kr ¢^kbk@"–20)



Mk{krÄíktºk 109

¢kPYkb^kæUkTkkv WkkvSk ¢kUk^kk GPkkg Wklc@kPYkkTkv PkvYkkg ¢Tkn@kCk bkgXk^kPkkv TkQkm; YkkvcTkk

§RZkQkm PkvTkv Wkkõk UkRkQkrYkkg H ¢Tkn@kCk ckvZk Gv–¢vYk R#kkr kPkkg Acv Gv :—

Ë\kkvA 60

¢T^kZkkQkr :—(¢TP@v lUlcPHZkkvlP:) ¢gPk@gCkYkkg HvTkm ekkTk%ZkkvlPk YkkvcQkm

¢kFGklRPk Qk¥ Ck¥ Pkv kkv (YkoNk’Ykk) Wklc@kPYkk (Wklc:) WkkõkYkkg ¢vK\kv #k@m@klR Uk@

UkRkQkkvrYkkg (PnaZklP) bkgPknì @cv Gv–¢Tkn@kCk A@v Gv; Uk@gPkn (ÉkWknák’Ykk) HvTkv b^kæUk–l^k^kvA

HkCkpPk QkZkkv Gv Pkv kkv ¢TPk@kPYkk (Wklc^Zkkr kpÅkAùkwPnAù:) Wkkõk #k@m@klR UkRkQkkvrYkkg AkwPknA

(¢Tkn@kCk) @lcPk Qk¥ (¢TP:) ¢gPk@gCk ¢kPYkb^kæUkYkkg (PnaZklP) bkgPkkvak A@v Gvå

KmAk :—WkkõkYkkg ¢vK\kv #k@m@klR UkRkQkrYkkg Pkv bkgPkkvak A@v Gv–Uk|mlPk A@v Gvå AkvOk

Pkv? YkoNkPYkk (Wklc@kPYkk)å Pkv Av kkv Gv? HvTkm %ZkkvlPk NgAk¥ Ck¥ Gvä ¢QkkrPk~ YkkvcQkm HvTkng

ekkTk Uk@kXk^k UkkYZkng Gvå A>kkg? ¢gPk@gCkYkkg ¢vK\kv ¢TPk@~–Pkû^kTkk l^kakZkYkkgå Uk|WknükPYkk ¢vK\kv

HvTkng ekkTk YkkvcQkm ¢lXkXkoPk QkZkng TkQkm (Uk@kXk^k UkkYZkng TkQkm) Pkv kkv (¢kPYkb^kæUkYkkg HkCkpPk)

¢kPYkkä ¢gPk@gCkYkkg bkgPkkvak A@v Gv–b^k–b^kæUkYkkg Uk|mlPk A@v Gvä Av kkv Qk¥Tkv? WkkõkYkkg

AkwPknA@lcPk Qk¥Tkv–#k@m@klRYkkg ¢Tkn@kCk@lcPk Qk¥Tkv (¢kPYkb^kæUkYkkg Uk|mlPk A@v Gv)å

Xkk^kkQkr :—ekkTkmTkv Uk|èTk UkoGv\kkv Avä &PkYkv Wklc@kPYkkTkv ¢kPYkb^kæUkTkkv WkkvSk AvYk

A@Pkk TkQkm? PkvTkk Uk|PZknûk@Ykkg ¢vYk Aõk‹g Av :—

WkkvlSkPvªlU FkkTPbPÅ^kv Wklc@k’YkTkkv Tk PÇkkTkn@kCk: bkYXk^klPú’ YkkvckvRZkkÅkbZk Wklc@Qkr.^kkTkn@kCkklRlP R#krZkÆkkc—

WklcbPnaZklP YkoNk’Ykk lUlcPHZkkvlP@TP@vú’úúúúúúúúúúúPnaZk’ZkTP: ÉkWknák’Ykk Wklc^Zkkr^kpÅkAùkwPnAù:ú’’60’’

KmAùk—Wklc: #k@m@k<Qkvr PnaZklP ÉkmzP Aù@kvlPú’ Aùkvªbkkwú? YkoNk’Ykk AùQkYXkoP:ú?lUlcPHZkkvlPYkkvrcklXkXkoPekkTk:ú’ ‘^kú? ¢TP@v ¢TPbPÅ^kl^kakZkvú’ ÉkWknák’Ykk YkkvckTklXkXkoPekkTk:¢TPbPnaZklP b^kb^kêUv ÉkmzP Aù@kvlPú’ zAù l^kl#kì: bkTk~ú? Wklc^Zkkr kpÅkAùkwPnAù: #k@m@kRkwlTk^kpÅkkTkn@kCk:ú’’60’’

¢gPkekkrTk Tk HvcTkvä YkoN WkkõkYkkg Pknì;úúúúúúúúúúAkwPknA Hbk Tklc WkkõkYkkgä WknSk ¢gPk:bkgPknìåúúúú60å



110 Mk{krÄíktºk

(1) Wklc@kPYkk¢kv ^kbPknb^kæUkQkm PkÖTk ¢ekkPk Gvå Pkv¢kv ¢vK\kk YkoN Gv Av PkvYkTkv

WkkvSk A@kv Av Tk A@kvä PkvYkTkv YkkKv WkSkng bk@Bkng Gvå (Hn¢kv : è\kkvA 58)

(2) ¢kPYkb^kæUk b^kbkg kvRTkCkYZk Gvå Pkv #kWRkv ÿk@k WkmHkTkv bkYkHk^km #kAkZk Tklc

¢Tkv Pkv bkYkHv UkOk Tklcä ¢vK\kv PkvYkTkv WkkvSk A@^kkv ^ZkQkr Gvå (Hn¢kv : è\kkvA 59)

(3) ¢k è\kkvA 60Ykkg Aõk‹g Gv :—

¢TkklR lYkQZkkP^kTkv \kmSkv Wklc@kPYkkTkv b^k–Uk@Tkng XkvR–l^kekkTk TkQkmä PkvTkv

¢kPYkb^kæUkTkng XkkTk TkQkm; PkvQkm Pkv #k@m@klR Wkkõk UkRkQkkvrYkkg H ¢kTkgR YkkTkv Gvä PkvYkkg H

¢Tkn@kCk A@v Gvä UkOk ¢kPYkb^kæUkTkkv YklcYkk \kk^km PkvYkkg Uk|mlPk A@Pkkv TkQkmå PkvTkng Ak@Ok–¢l^kÛkTkk CkkN bkgbAk@Qkm PkvTkng ekkTk YkoFGkr¥ CkZkng Gvä ¢kFGklRPk Qk¥ CkZkng Gv; Pkv Gvå

¢TPk@kPYkkTkv l^k^kvA–%ZkkvlPk Uk|CkK Qk¥ Gvä PkvQkm PkvTkv #k@m@klR Wkkõk UkRkQkkvrYkkg Uk|mlPk

TkQkmå PkvYkkg PkvTkv A>kkgZk bknBk XkkbkPkng TkQkmå Pkv Pk@V Pkv Wkcn §RkbkmTk @cv Gvå Pkv PZkkgQkm cLm

b^kbkTYknBk Qk¥ ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQkPk Qk^kk YkkKv bkRk Uk|ZkPTk#km\k Gvå %Zkkg ¢vTkv ¢k^km

ekkTkR#kk ^kPkrPkm ckvZkä PZkkg WkmHk¢kvTkv WkkvSk Rv kkTkng PkvTkv AvYk CkYkv? Tk H CkYkvå 60å

AZkk Ak@Okv Pkv (¢TPk@kPYkk) #k@m@klR l^kakZkYkkg XkoakOk–YkgMTkklRYkkg ¢Tkn@kCk@lcPk

(§RkbkmTk) ckvZk Gv? Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 61

¢T^kZkkQkr :—¢TPk@kPYkk l^kFkk@v Gv Av—(#k@m@klOk) #k@m@kv (bknBk–Rn:BkklTk TkHkkTk†TP) bknBk PkQkk Rn:BkTkv HkOkPkkg TkQkmå (PQkklU) PkvYk GPkkg (¢Wkná~Zk:) YkoN Æ^kkv (¢Çk.^k) ¢vYkkg H ¢vK\kv ¢v #k@m@kvYkkg H (lTkCk|ckTknCk|clSkZkg) lTkCk|c ¢Tkv ¢TknCk|cTkm Wknlü

(Anù^krPv) A@v Gvå

AnùPkvªbkkw #k@m@klRl^kakZkv lTk^kpÅkXkoakOkYkOMTkklRAùkwPnAù £’Zkkc—

Tk HkkTk†TP #k@m@klOk bknBkRn:BkkTZkWkná~Zk:ú’úúúúúúúúúúúlTkCk|ckTknCk|clSkZkg PQkk¶ZkÇkw^k Anù^krPvú’’61’’

PkTk bknBk-RnBk HkOkv Tkc{ä PkQkklUk ¢v PkTkYkkgZkäúúúúúúúúúúlTkCk|c Tkv ¢TknCk|c PkOkm Wknlü ¢WknSkTkv QkkZkåúúúú61å



Mk{krÄíktºk 111

KmAk :—bknBk Rn:Bk HkOkPkkg TkQkmå AkvOk (HkOkPkkg TkQkm)? #k@m@kv HMUkOkkTkv \kmSkv

(HkOkPkkg TkQkm); Wknlü l^kTkkTkk Wklc@kPYkk¢kvä PkvYk GPkkg ¢QkkrPk~ (#k@m@kv) HkOkPkkg TkQkm PkvYk

GPkkgä ¢vYkkg H ¢vK\kv #k@m@klRYkkg H A@v Gvå #kng (A@v Gv)? lTkCk|c–¢TknCk|cTkm Wknlü (A@v

Gv)–¢QkkrPk~ ÿvakTkv ¢kSkmTk Qk¥ §Uk^kkbkklR ÿk@k #k@m@klRTkv Ap#k A@^kkTkkv ¢lXkUk|kZk Pkv

lTkCk|c–Wknlü ¢Tkv @kCkTkv ¢kSkmTk Qk¥ AgAOkä AlKbkoÒkklR ^kMv (#k@m@klRTkv) XkolakPk A@^kkTkkv

(#kOkCkk@^kkTkkv) ¢lXkUk|kZk Pkv ¢TknCk|c–Wknlü (A@v Gv)å

Xkk^kkQkr :—#k@m@kv ¢FkvPkTk–HM Gvå PkvYkTkv bknBkRn:Bk TkQkmä PkvYk H PkvYkTkv ekkTk

TkQkm; PkvYk GPkkg Wknlü l^kTkkTkk Wklc@kPYkk¢kv ÿvak^k#k §Uk^kkbkklR ÿk@k PkvYkTkv (#k@m@kvTkv) lTkCk|c

A@^kkTkm ¢QkkrPk~ Ap#k A@^kkTkm Wknlü A@v Gv ¢Tkv @kCk^k#k PkvYkTkv AgAOkä AlKbkoÒk (AgRkv@kv) ¢klR

^kMv l^kXkolakPk A@m ¢TknCk|c (ApUkk) A@^kkTkm Wknlü A@v Gvå

Wklc@kPYkkTkv RvckSZkkbk Gv ¢vK\kv RvcYkkg PkvTkv ¢kPYkWknlü Gv; PkvQkm PkvTkv #k@m@klR l^kakv

lTkCk|c¢TknCk|c Wknlü @cv Gvä Uk@gPkn ¢TPk@kPYkkTkv XkvRekkTk ^kPkvr Gvå Pkv ¢kPYkkTkv #k@m@klRQkm

¢PZkgPk lXkTTk YkkTkv Gvå PkvTkv PkvTkm bkkQkv ¢vAPkkWknlü TkQkmä PkvQkm PkvTkv #k@m@klR l^kakv @kCkÿvak

Av ¢TknCk|clTkCk|cWknlüTkkv êkükYkkg ¢Xkk^k ckvZk Gvå ¢lbQk@PkkTkv \kmSkv #k@m@klR #kOkCkk@^kkTkkv

@kCk ¢k^kvä UkOk ¢lXkUk|kZkYkkg PkvTkkv b^kmAk@ TkQkmä PkvTkv Pkv Rkvak YkkTkv Gvä ¢vK\kv Pkv #k@m@klR

Uk@ UkRkQkkvr Uk|PZkv §RkbkmTk ckvZk Gvå

l^k#kvak

¢ekkTkm¢kv YkkTkv Gv Av #k@m@klêkPk §Uk^kkbkä ^k|Pkä lTkZkYkklRQkm #k@m@Tkv Ap#k A@Pkkg

£lTÜZkkvTkkv lTkCk|c QkkZk Gvä l^kakZkkvYkkg PkvYkTkm Uk| kplûk ¢KAm HkZk Gv ¢Tkv PkvQkm @kCk–ÿvakklR

QkPkkg TkQkm; UkOk ¢k YkkTZkPkk Xko\k Xk@v\km Gvä Ak@Ok Av #k@m@klêkPk1 §Uk^kkbk A@^kkä UkgFkklCTk

PkUk A@^kngä YkkwTk @kBk^kngä PkkKA A@^kngä ¢TkvA ZkkvCk–¢kbkTkkv A@^kkg ^kCkv@v UkkwR~Ckl\kA HM

KmAùk—bknBkRn:BkklTk Tk HkkTk†TPú’ AùklTkú? #k@m@klOk HkM’^kkP~ú’ ¢Wkná~Zkkv Wklc@k’YkTk:PQkklU Zk<lU Tk HkkTk†TP PQkklU ¢Çkw k #k@m@kRk^kv k Anù^krPvú’ Aùkgú? lTkCk|ckTknCk|clSkZkgçvak^k#kkRnU^kkbkklRTkk #k@m@kRv: AùRQkrTkklXkÉkkZkkv lTkCk|cWknzá @kCk^k#kk’AùKAùlKbkoÇkklRTkkXkoakOkklXkÉkkZkkvªTknCk|cWknláYk~ú’’61’’

1å Hn¢kv : &#k@m@klêkPk §Uk^kkbkklR YkkKv &YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA" Cknå ¢k^kplûk Ukpå 235 ¢Tkv 245å

(&&åååååHkv RvcklêkPk ^k|Pk–bkgZkYkTkv UkOk UkkvPkkTkkg YkkTkv (¢QkkrPk~ UkkvPkkTkv PkvTkkv APkkr YkkTkv) Pkkv Pkv lYkQZkkÓlì

Gvåååååå"") Ukpå 344å



112 Mk{krÄíktºk

l¿Zkk¢kv Gvå PkvTkkv bkgWkgSk #k@m@ bkkQkv Gvä ¢kPYkk bkkQkv TkQkmå #k@m@ HM Gvå PkvTkv bknBk–Rn:Bk ckvPkng TkQkmå ¢ekkTkmTkv #k@m@ bkkQkv ¢vAPkkWknlü Gvä PkvQkm Pkv #k@m@Tkm Hv ¢^kbQkk¢kv QkkZk

Gv Pkv UkkvPkkTkm (¢kPYkkTkm) Qk¥ YkkTkv Gvä ¢v PkvTkkv Xk|Yk Gvå

^k]m ¢ekkTkm Ykkvc^k#kkPk~ ^kïk–¢kXkoakOkklR ÿk@k #k@m@ §Uk@ ¢TknCk|c (§UkAk@)

A@^kkTkm Wknlü A@v Gvä Ak@Ok Av PkvTkv RvckSZkkbk Gv–#k@m@Ykkg PkvTkv ¢kPYkWknlü Gvä ¢vK\kv PkvTkk

Uk|PZkv @kCkTkk Ak@Okv Pkv kkv ¢TknCk|c A@^kk £FGv Gvä Uk@gPkn ¢k UkOk PkvTkkv Xk|Yk Gvå

YkkKv #k@m@ l^kakv lTkCk|c–¢TknCk|cWknlü A@^km Pkv ¢ekkTkPkk Gvå 61å

%Zkkg bknSkm #k@m@klRYkkg ¢kPYkWknlüQkm Uk| kplûk Gvä PZkkg bknSkm bkgbkk@ Gvå PkvTkk ¢Xkk^kv

Yknl$Pk Gvå Pkv R#kkr kPkkg Acv Gv :—

Ë\kkvA 62

¢T^kZkkQkr :—(Zkk^kP~) %Zkkg bknSkm (AùkZk^kkA~ùFkvPbkkg ÇkZkg) #k@m@ä ^kFkTk ¢Tkv YkTk–¢v ÒkOkTkv Æ^k (b^kWkná~Zkk) ¢kPYkWknlüQkm (Ckpc~OkmZkkP~) Ck|cOk A@vä (Pk^kP~) PZkkg bknSkm

(bkgbkk@:) bkgbkk@ Gvä (Pn) Uk@gPkn (.Pvakkg) ¢v YkTk–^kFkTk–AkZkTkkv (XkvRkXZkkbkv) ¢kPYkkQkm

lXkTTkæUk ¢XZkkbk QkPkkg (lTk^kprlÅk:) Yknl$Pk QkkZk Gvå

KmAk :—b^kWknlüQkm ¢vK\kv ¢kPYkWknlüQkm %Zkkg bknSkm Ck|cOk A@vä #kng (Ck|cOk A@v)?

ÒkZkTkv (ÒkOkTkv)å AkvTkk (ÒkZkTkv)? AkZkä ^kkOkm ¢Tkv YkTkTkk ÒkZkTkv–¢QkkrPk~ %Zkkg bknSkm ¢kPYkk

l^kakv AkZk–^kkOkm–YkTkTkkv bkgWkgSk Ck|cOk A@v–b^kmAk@ A@vä ¢v kkv ¢Qkr Gv–PZkkg bknSkm bkgbkk@ Gvä

Zkk^kÃk #k@m@kRk^kk’YkWkná~Zkk Ék^kplÅkbPk^k’bkgbkk@: PRXkk^kkTYkn†‘Pl@lP R#krZkÆkkc—

b^kWkná~Zkk Zkk^kR~Ckpc~OkmZkkP~ AùkZk^kkA~ùFkvPbkkg ÇkZkYk~ú’úúúúúúúúúbkgbkk@bPk^kRvPvakkg XkvRkXZkkbkv Pn lTk^kprlÅk:ú’’62’’

KmAùk—b^kWkná~Zkk ¢k’YkWkná~Zkk Zkk^kR~ CkpcOkmZkkP~ú’ zAùú? ÇkZkYk~ú’ AvùakkYk~ú?AùkZk^kk‘FkvPbkkg bkYWkTSklYklP UkL:ú’ PÇk AùkZk^kk‘FkvPbkkg ÇkZkg AùPprú’ ¢k’YklTk Zkk^k’bkYWkTSkgCkpc~OkmZk’b^kmAnùZkkrlR’ZkQkr:ú’ Pk^k’bkgbkk@:ú’ .Pvakkg AùkZk^kk‘FkvPbkkg XkvRkXZkkbkv Pn ¢k’YkTk: bkAùk#kkP~

%Zkkg \kCkm YkTk-^kFk-AkZkTkv ¢kPkYkæUk YkTkkZkäúúúúúúúúúúPZkkg \kCkm Gv bkgbkk@ Tkv XkvR QkAm l#k^k QkkZkåúúúú62å



Mk{krÄíktºk 113

UkOk ¢v AkZk–^kkOkm–YkTkTkk XkvRTkkv ¢XZkkbk QkPkkg ¢QkkrPk~ ¢kPYkkQkm AkZk–^kkOkm–YkTk

lXkTTk Gvå ¢v kkv XkvRTkkv ¢XZkkbk QkPkkg ¢vK\kv XkvRXkk^kTkk QkPkkg lTk^kprlûk ¢vK\kv Yknl$Pk

QkkZk Gvå

Xkk^kkQkr :—%Zkkg bknSkm Æ^kTkv YkTk–^kFkTk–AkZkYkkg ¢kPYkWknlü @cv Gvä PkvTkv ¢kPYkkTkk

¢gCk bkYkHv Gv ¢vK\kv Av PkvTkm bkkQkv ¢XkvRWknlü–¢vAPkkWknlü A@v Gvä PZkkg bknSkm Pkv bkgbkk@Ykkg

Ukl@Xk|YkOk A@Pkkv @cv Gvä Uk@gPkn %Zkk@v PkvTkv YkTk–^kFkTk–AkZkYkkg ¢kPYkWknlüTkkv Xk|Yk K]m HkZk

Gvä ¢QkkrPk~ Pkv ÒkOkv &¢kPYkkQkm lXkTTk Gv" ¢v kkv lTkékZkUko krA ¢TknXk^kTkkv ¢XZkkbk QkkZk Gvä

PZkk@v Pkv bkgbkk@Tkk WkgSkTkQkm Yknl$Pk UkkYkv Gvå

l^k#kvak

%Zkkg #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvrYkkg ¢kPYkWknlü Gv PZkkg ¢vAPkkWknlü Gvå %Zkkg ¢vAPkkWknlü

ckvZk Gvä PZkkg APkkr–Xkkv$PkkWknlü ¢^k#Zk ckvZk Gv ¢Tkv %Zkkg APkkr–Wknlü Gvä PZkkg bkgbkk@Tkk

Ak@OkXkoPk @kCkklR Xkk^k ¢lTk^kkZkrUkOkv ckvZk Gvå ¢v @mPkv #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvrYkkg ¢kPYk–Wknlü Pkv H bkgbkk@Tkng Ak@Ok Gv ¢Tkv ¢kPYkk PkQkk #k@m@klRTkkv XkvR–l^kekkTkUko krA ÓN ¢XZkkbk

Pkv Yknl$PkTkng Ak@Ok Gvå

YkTk–^kFkTk–AkZkTkm Uk| kplûk ¢v bkgbkk@Tkng Ak@Ok TkQkmä Ak@Ok Av Pkv HMTkm l¿Zkk Gvä

Uk@gPkn PkvYkkg ¢kPYkWknlü–¢vAPkkWknlü A@^km Pkv bkgbkk@Tkng Ak@Ok Gvå Uk|bPknPk è\kkvAYkkg &b^kWkná~Zkk"#kWRQkm ¢k ^kkPk bkolFkPk QkkZk Gvå

&&AYkrWkgSk A@Tkk@ng Ak@Ok TkQkmä Wkcn AYkrZkkvCZk UknR~Ck\kkvQkm Xk@v\kkv \kkvAä TkQkm Fk\kTk

b^kæUk AYkr (¢QkkrPk~ AkZk–^kFkTk–YkTkTkm l¿ZkkæUk ZkkvCk)ä TkQkm ¢TkvA Uk|Ak@Tkkg Ak@Okkv Av TkQkm

FkvPkTk–¢FkvPkTkTkkv DkkPkå &§UkZkkvCkXko" ¢QkkrPk~ ¢kPYkk @kCkklRA bkkQkv Hv ¢wA>k UkkYkv Gv Pkv H

¢vA (–YkkÒk @kCkklRA bkkQkv ¢vAUkOkng UkkYk^kng Pkv H) Bk@vBk@ Ukn@nakkvTkv WkgSkTkng Ak@Ok Gvå""1

YkkKv #k@m@klRTkm l¿ZkkYkkg ¢kPYkWknlü ¢QkkrPk~ Pkv l¿Zkk¢kv cng A<g Gng ¢v km YkkTZkPkk

Pkv bkgbkk@Tkng Ak@Ok Gv ¢Tkv Pkv l¿Zkk¢kvYkkg ¢kPYkWknlü ¢QkkrPk~ APkkrWknlüTkkv ¢Xkk^k Pkv YkkvdkTkng

Ak@Ok Gvå 62å

AùkZk^kk‘FkvPkglbk lXkÆkkTkmlP XkvRkXZkkbkv XkvRXkk^kTkkZkkg Pn UnTksTk^kprlÅk: Ykn†‘P:ú’’62’’

1å Hn¢kv–êkm bkYkZkbkk@ A\k#k 164 ¢Tkv Ckkå 237 Qkm 241å



114 Mk{krÄíktºk

&&#k@m@klRYkkg ¢kPYkkTkkv XkvRkXZkkbk QkPkkgä Pkv (¢TPk@kPYkk) #k@m@Tkm ÓNPkklR QkPkkg

¢kPYkkTkm ÓNPkklRA YkkTkPkkv TkQkmä"" ¢vYk WkPkk^km &DkTk" £PZkklR Fkk@ è\kkvA Acv Gv :—

Ë\kkvA 63

¢T^kZkkQkr :—(ZkQkk) Hv km @mPkv (DkTkv ^kbÇkv) HkMng ^kïk Ukcv@^kkQkm (WknSk:)WknlüYkkTk Ukn<ak (¢k’YkkTkg) UkkvPkkTkv ¢vK\kv UkkvPkkTkk #k@m@Tkv (DkTkg) HkMkv–Uknì (Tk YkTZkPv)YkkTkPkkv TkQkmä (PQkk) Pkv km @mPkv (b^kRvcv ¢lU DkTkv) UkkvPkkTkng #k@m@ HkMng–Uknì Qk^kk GPkkgä

(WknSk:) ¢TPk@kPYkk (¢k’YkkTkg) ¢kPYkkTkv (DkTkg Tk YkTZkPv) HkMkv–Uknì YkkTkPkkv TkQkmå

KmAk :—DkTk ¢vK\kv CkkNng (HkMng) ^kïk Ukcv@^kkQkmä HvYk WknSk (Mkõkkv Ukn<ak) UkkvPkkTkv

(#k@m@Tkv) HkMkv–Uknì YkkTkPkkv TkQkmä PkvYk UkkvPkkTkng #k@m@ HkMng–Uknì Qk^kk GPkkg WknSk

(¢TPk@kPYkk) ¢kPYkkTkv HkMkv–Uknì YkkTkPkkv TkQkmå

Xkk^kkQkr :—HvYk HkMng ^kïk Ukcv@^kkQkmä Mkõkkv YkkOkbkä UkkvPkkTkv HkMkv QkZkv\kkv YkkTkPkkv

TkQkmä PkvYk #k@m@ HkMng QkPkkgä ¢kPYkk HkMkv QkZkkvä ¢vYk ¢TPk@kPYkk ARm YkkTkPkkv TkQkmå

HvYk #k@m@ ¢Tkv ^kïk lXkTTk lXkTTk Gvä PkvYk #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkk UkOk ¢vAWkmHkQkm

lXkTTk Gvå ¢kYk GPkkg RvcYkkg ¢kPYkWknlüTkv \kmSkv ¢ekkTkm Æ^k #k@m@Tkm UknlìQkm ¢kPYkkTkm

Uknlì YkkTkv Gv; ¢k Xk|klTPkQkm Pkv bkk@k Bkkv@kAklRQkm #k@m@Tkv Uknì A@^kkTkm Wknlü A@v Gv; Uk@gPkn

ekkTkm Pkv WkkWkPkYkkg §RkbkmTk @cv Gvä Ak@Ok Av Pkv #k@m@Tkm UknlìQkm ¢kPYkkTkm Uknlì ARm YkkTkPkkv

TkQkmå PkvTkv #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkk–WkgTkvTkng XkvRekkTk ^kPkvr Gv; PkvQkm Pkv bkYZkCR#krTk–ekkTk–Fkkl@ÒkQkm

H UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkm Uknlì YkkTkv Gvå 63å

#k@m@Rk^kk’YkTkkv XkvRkXZkkbkv Fk #k@m@RpNPkRkw Tkk’YkTkkv RpNPklRAùg YkTZkPv £lP R#krZkTk~SkTkv’ZkklR #\kkvAùFkPnìZkYkkc—

DkTkv ^kbÇkv ZkQkkªª’YkkTkg Tk DkTkg YkTZkPv PQkkú’úúúúúúúúúúúDkTkv b^kRvcv¶Zkk’YkkTkg Tk DkTkg YkTZkPv WknSk:ú’’63’’

bQko\k ^kïkQkm Hv @mPkv bQko\k CkOkv Tk #k@m@äúúúúúúúúúúUknì RvcQkm ekkTkmHTk Uknì Tk YkkTkv Æ^kåúúúú63å



Mk{krÄíktºk 115

Ë\kkvA 64

¢T^kZkkQkr :—(ZkQkk) Hv km @mPkv (^kbÇkv HkmOkvr) Ukcv@v\kng ^kïk ÆOkr QkPkkg (WknSk:)WknlüYkkTk Ukn<ak (¢k’YkkTkg) UkkvPkkTkv ¢vK\kv UkkvPkkTkk #k@m@Tkv (HkmOkr Tk YkTZkPv) ÆOkr YkkTkPkkv

TkQkmä (PQkk) Pkv km @mPkv (b^kRvcv ¢lU HkmOkvr) UkkvPkkTkng #k@m@ ÆOkr QkPkkg UkOk (WknSk:) ¢TPk@kPYkk

(¢k’YkkTkg) (HkmOkr Tk YkTZkPv) ÆOkr YkkTkPkkv TkQkmå

KmAk :—ÆOkr ¢QkkrPk~ Ukn@kOkng ^kïk Ukcv@^kk GPkkgä HvYk WknSk (Mkõkkv YkkOkbk) UkkvPkkTkv

(UkkvPkkTkk #k@m@Tkv) ÆOkr YkkTkPkkv TkQkmä PkvYk UkkvPkkTkkv Rvc ÆOkr–^kpü Qk^kk GPkkgä Pkv ¢TPk@kPYkk

(#k@m@Ykkg) @cv\kk ¢kPYkkTkv ÆOkr–^kpü YkkTkPkkv TkQkmå

Xkk^kkQkr :—HvYk Ukcv@v\kng ^kïk ÆOkr Qk^kk GPkkgä Mkõkkv YkkOkbk UkkvPkkTkk #k@m@Tkv ÆOkr

QkZkv\kng YkkTkPkkv TkQkmä PkvYk ¢TPk@kPYkk #k@m@ ÆOkr QkPkkgä UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv ÆOkr YkkTkPkkv TkQkmå

HvYk ^kïk ¢Tkv #k@m@ lXkTTk lXkTTk Gvä ¢vATkk Ukl@OkYkTkQkm WkmHkTkng Ukl@OkYkTk QkPkng

TkQkmä PkvYk #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkk ¢vAWkmHkQkm lXkTTk ckv¥ #k@m@Tkk ÆOkræUk Ukl@OkYkTkQkm

¢kPYkkTkng ÆOkræUk Ukl@OkYkTk QkPkng TkQkmå

l^k#kvak

#k@m@ ÆOkr ckvZk; @kvCkCk|bPk ckvZkä GPkkg Æ^k ¢kPYklcPk A@m #kAv Gv ¢vYk ekkTkm

KmAùk—DkTkv lTkl^kMk^kZk^kv ^kbÇkv Ékk^kpPv bklP ¢k’YkkTkg DkTk RpNk^kZk^kg ZkQkk WknSkkv TkYkTZkPvú’ PQkk b^kRvcvªlU DkTkv RpNv ¢k’YkkTkg DkTkg RpNg WknSkkv Tk YkTZkPvú’’63’’

✽ HkmOkvr ^kbÇkv ZkQkkªª’YkkTkg Tk HkmOk‰ YkTZkPv PQkkú’úúúúúúúúúúúHkmOkvr b^kRvcvª¶Zkk’YkkTkg Tk HkmOk‰ YkTZkPv WknSk:ú’’64’’

KmAùk—HkmOkvr Un@kOkv ^kbÇkv Ékk^kpPv ZkQkkªª’YkkTkg WknSkkv HkmOkvr Tk YkTZkPv PQkk HkmOkv‰ ^kpávb^kRvcvªlU †bQkPYkk’YkkTkg Tk HkmOk‰ ^kpáYkk’YkkTkg YkTZkPv WknSk:ú’’64’’

✽ lHk†OOkg ^kz’Qk HkvYk Wkncn Rvcn Ok YkOOk£ lHkOOknú’Rvzc lHk†OOkg OkklOk Pcf ¢¶Un Ok YkOOk£ lHkOOknú’’(2-179)

—U@Ykk’YkÉkAùk#kä ZkkvCkmTRnRv k:ú’

ÆOkr ^kïkQkm Hv @mPkv ÆOkr CkOkv Tk #k@m@äúúúúúúúúúúÆOkr RvcQkm ekkTkmHTk ÆOkr Tk YkkTkv Æ^kåúúúú64å

17



116 Mk{krÄíktºk

HkOkv Gv ¢Tkv YkkTkv Gv; PkvQkm #k@m@Tkm Uk|lPkAo]PkkYkkg UkOk PkvTkm ¢kPYk–Uk| kplûk Fkk\kn H

ckvZk Gvå

¢ekkTkmTkv #k@m@ bkkQkv ¢vAPkkWknlü ckv kkQkm #k@m@Tkm Uk|lPkAo]PkkYkkg Pkv ¢kPYklcPk YkkKv

UkkvPkkTkv ¢bkYkQkr bkYkHv Gvå Pkv Pkkv ¢vYk H YkkTkv Gv Av #k@m@ b^kbQk ckvZk–Tkm@kvCkm ckvZk

Pkkv H SkYkr QkkZkä ÆOkr Av @kvCkCk|bPk #k@m@v SkYkr Tk QkkZkå ¢v ¢vTkkv Xk|Yk Gvå 64å

Ë\kkvA 65

¢T^kZkkQkr :—(ZkQkk) Hv km @mPkv (^kbÇkv Tkìv) ^kïkTkkv Tkk#k QkPkkg (WknSk:) WknlüYkkTk

Ukn<ak (¢k’YkkTkg) UkkvPkkTkv ¢vK\kv UkkvPkkTkk #k@m@Tkv (Tkìg Tk YkTZkPv) Tkk#k QkZkv\kng YkkTkPkkv TkQkmä(PQkk) Pkv km @mPkv (WknSk:) ¢TPk@kPYkk (b^kRvcv ¢lU Tkìv) UkkvPkkTkk RvcTkkv Tkk#k Qk^kk GPkkg

(¢k’YkkTkg) (Tkìg Tk YkTZkPv) Tkk#k QkZkv\kkv YkkTkPkkv TkQkmå

KmAk :—HvYk Ukcv@v\kng ^kïk Tkk#k UkkYk^kk GPkkgä Mkõkkv Ukn<ak UkkvPkkTkkv (UkkvPkkTkk

#k@m@Tkkv) Tkk#k YkkTkPkkv TkQkmä PkvYk UkkvPkkTkkv Rvc Tkk#k UkkYkPkkg ¢QkkrPk~ Akv¥ Ak@Okv PkvTkkv l^kTkk#k

QkPkkgä ¢TPk@kPYkk ¢kPYkkTkv Tkk#k QkZkv\kkv YkkTkPkkv TkQkmå

Xkk^kkQkr :—HvYk Ukcv@v\kng ^kïk Tkk#k UkkYkPkkgä Mkõkkv YkkOkbk UkkvPkkTkk #k@m@Tkv Tkk#k

QkZkv\kng YkkTkPkkv TkQkmä PkvYk #k@m@ Tkk#k UkkYkPkkg ¢gPk@kPYkk UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv Tkk#k UkkYkv\kkv YkkTkPkkv

TkQkmå

HvYk ^kïk ¢Tkv #k@m@ lXkTTk lXkTTk Gvä PkvYk #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkk UkOk ¢vAWkmHkQkm

lXkTTk Gvå

✽ Tkìv ^kbÇkv ZkQkkªª’YkkTkg Tk Tkìg YkTZkPv PQkkú’úúúúúúúúúúúTkìv b^kRvcvª¶Zkk’YkkTkg Tk Tkìg YkTZkPv WknSk:ú’’65’’

KmAùk—Ékk^kpÅkv ^kbÇkv Tkìv bklP ¢k’YkkTkg ZkQkk Tkìg WknSkkv Tk YkTZkPv PQkk b^kRvcvªlUl^kTkìv AnùPlËkP~Aùk@OkklçTkk#kg CkPv ¢k’YkkTkg Tk Tkìg YkTZkPv WknSk:ú’’65’’

✽ ^k’Qkn UOkÚ£ HkvYk Wkncn Rvcn Ok YkOOk£ OkK~Lnú’OkK~Ln Rvcv OkklOk Pcf ¢¶Un Ok YkOOk£ OkK~Lnú’’2-180’’ —U@Ykk’YkÉkAùk#kvå ZkkvCkmTRnRv k:

^kïkTkk#kQkm Hv @mPkv Tkì CkOkv Tk #k@m@äúúúúúúúúúúRvcTkk#kQkm ekkTkmHTk Tkì Tk YkkTkv Æ^kåúúúú65å



Mk{krÄíktºk 117

#k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkkv bkgZkkvCk bkgWkgSk Gvä GPkkg ¢ekkTkmTkv Pkv WkgTkvTkm ¢vAPkkWknlü ckv kkQkm

Pkv #k@m@Tkk l^kZkkvCkQkm (Tkk#kQkm) UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkkv Tkk#k YkkTkv Gv ¢Tkv PkvTkk bkgZkkvCkQkm UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkm §PUklûk YkkTkv Gvå Aõk‹g Gv Av :—&PkTk ßUkHPk ¢UkTkm ßUkH HkTk‰ PkTk Tk#kPk ¢kUkAkv Tkk#k HkTkÂ"

lYkQZkkÓlì #k@m@Tkm §PUklûkTkv ¢kPYkkTkkv HTYk YkkTkv Gv ¢Tkv #k@m@Tkk Tkk#kTkv ¢kPYkkTkkv

Tkk#k YkkTkv Gvå1

l^k#kvak

#k@m@Ykkg ¢kPYkWknlü ckv kkQkm PkvTkv ¢k^km ªSkm YkkTZkPkk ckvZk Gvå Uk@Tkk #k@m@ bkgWkgSkm

UkOk PkvTkv ¢k^kkv H Xk|Yk ckvZk Gvå ïkm Av UknÒkTkk #k@m@Tkkv Tkk#k QkPkkgä PkvTkk ¢kPYkkTkkv Tkk#k

YkkTkm Pkv Rn:Bkm QkkZk Gvå

&&ååååååHvYk Akv¥ Tk^kmTk ^kïk Ukcv@vä AvK\kkvA Ak] Pkv @cvä Pkv UkGm PkvTkv GkvMm Akv¥

¢TZk Tk^kmTk ^kïk Ukcv@vä PkvYk Æ^k UkOk Tk^kmTk #k@m@ Skk@Ok A@vä Pkv AvK\kkvA Ak] Skk@Ok

A@m @cv UkGm PkvTkv UkOk GkvMm ¢TZk Tk^kmTk #k@m@ Skk@Ok A@v Gvå YkkKv #k@m@ bkgWkgSkTkm

¢Ukvdkk¢vä HTYkklRA Gvå Æ^k UkkvPkv HTYkklRA @lcPk lTkPZk Gvä Pkkv UkOk Ykkvcm Æ^kTkv XkoPk–Xkl^kaZkTkkv l^kFkk@ Tk ckv kkQkm UkZkkrZkYkkÒk H UkkvPkkTkng ¢lbPkP^k YkkTkm UkZkkrZk bkgWkgSkm AkZkkvrYkkg

H PkPUk@ @õkk A@v Gvååååå""2

ekkTkmTkv #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkng XkvRekkTk Gvä PkvQkm #k@m@Tkk Tkk#k ^kBkPkv ^ZkkAn\k QkPkkv

TkQkmå ARklFkPk~ ¢lbQk@PkkTkv \kmSkv ¢\Uk ^ZkkAn\kPkk QkkZkä UkOk êkük ¢Tkv ekkTkYkkg Pkv ¢v kkv

ÓN Gv Av #k@m@Tkk Tkk#kQkm ¢kPYkkTkkv Tkk#k ARm YkkTkPkkv TkQkm ¢Tkv ¢kAn\kPkkTkkv b^kkYkm QkPkkv

TkQkmå 65å

✽ @Åkx ^k’Qkx HkvYk Wkncn Rvcn Ok YkOOk£@Åknú’Rvzc @zÅk OkklOk Pcf ¢¶UnOk YkOOk£ @Åknú’’ (2-178) —U@Ykk’YkÉkAùk#k ZkkvCkmTRnRv k:ú’

1å Hn¢kv–êkm Rkw\kPk@kYkÆ ApPk &GcNk\kk"–2/////5å 2å YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 47å

@$Pk ^kïkQkm Hv @mPkv @$Pk CkOkv Tk #k@m@äúúúúúúúúúú@$Pk RvcQkm ekkTkmHTk @$Pk Tk YkkTkv Æ^kåúúúú66å

✽ @‘Pv ^kbÇkv ZkQkkªª’YkkTkg Tk @‘Pg YkTZkPv PQkkú’úúúúúúúúúúú@‘Pv b^kRvcv¶Zkk’YkkTkg Tk @‘Pg YkTZkPv WknSk:ú’’66’’



118 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 66

¢T^kZkkQkr :—(ZkQkk) Hv km @mPkv (^kbÇkv @‘Pv) Ukcv@v\kng ^kïk \kk\k ckv kk GPkkg

(WknSk:) Mkõkkv YkkOkbk (¢k’YkkTkg) UkkvPkkTkv–UkkvPkkTkk #k@m@Tkv (@‘Pg Tk YkTZkPv) \kk\k YkkTkPkkvTkQkmä (PQkk) Pkv km @mPkv (b^kRvcv ¢lU @‘Pv) UkkvPkkTkng #k@m@ \kk\k ckv kk GPkkg (WknSk:)¢TPk@kPYkk (¢k’YkkTkg) ¢kPYkkTkv (@‘Pg Tk YkTZkPv) \kk\k YkkTkPkkv TkQkmå

KmAk :—HvYk \kk\k ^kïk Ukcv@^kk GPkkgä Mkõkkv Ukn<ak UkkvPkkTkv (UkkvPkkTkk #k@m@Tkv) \kk\k

YkkTkPkkv TkQkmä PkvYk UkkvPkkTkkv Rvc AngAnYkklRQkm \kk\k Qk^kk GPkkg ¢TPk@kPYkk ¢kPYkkTkv \kk\k YkkTkPkkv TkQkmå

Xkk^kkQkr :—HvYk Ukcv@v\kk \kk\k ^kïkQkm #k@m@ \kk\k QkPkng TkQkmä PkvYk UkkvPkkTkng #k@m@

AngAnYkklRQkm \kk\k QkPkkgä ¢kPYkk Akg¥ \kk\k ^kOkrTkkv QkPkkv TkQkmå

HvYk \kk\k ^kïk ¢Tkv #k@m@ lXkTTk lXkTTk Gvä PkvYk \kk\k ^kOkr kk]ng #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkk

UkOk lXkTTk lXkTTk Gvå

¢kPYkk @bkä ^kOkr1ä CkgSk ¢Tkv bUk#kr @lcPk Gvä GPkkg #k@m@ bkkQkv ¢vAPkkWknlü ckv kkTkv

\kmSkvä ¢ekkTkm #k@m@Tkkv Hv kkv ^kOkr ckvZk Pkv kk ^kOkrTkkv ¢kPYkkTkv (UkkvPkkTkv) UkOk YkkTkm @kCk–ÿvak A@v Gvå

ekkTkmTkv ¢kPYkb^kæUkTkng XkkTk Gvä PkvQkm PkvTkv #k@m@Tkk Akv¥ UkOk ^kOkrQkm @kCk–ÿvak QkPkkv

TkQkm–¢QkkrPk~ UkkvPkkTkng Av Uk@Tkng bkngR@ ^kOkr kk]ng #k@m@ Hkv¥Tkv Pkv Bkn#k QkPkkv TkQkm Av ¢OkCkYkPkk

^kOkr kk]ng #k@m@ Hkv¥Tkv TkkBkn#k QkPkkv TkQkmä Pkv HkOkv Gv Av æUkä @bkä CkgSkklR UknR~Ck\kTkk SkYkr

Gvä ¢kPYkkTkk SkYkr TkQkmå ¢kPYkk Pkkv lTk@gHTkä lTk@kAk@ä ¢æUkmä ¢PkmlTÜZk ¢Tkv b^kbkg kvRTk–CkYZk Gvå 66å

¢v @mPkv #k@m@klRQkm lXkTTk ¢kPYkkTkm Xkk^kTkk A@Tkk@ ¢gPk@kPYkkTkvä #k@m@klR AkíklR

bkYkkTk Uk|lPkXkkbkPkkgä Yknl$PkTkm ZkkvCZkPkk QkkZk Gv–¢vYk WkPkk^kmTkv Acv Gv :—

KmAùk—@‘Pv ^kbÇkv Ékk^kpPv bklP ¢k’YkkTkg ZkQkk WknSkkv Tk @‘Pg YkTZkPv PQkk b^kRvcvªlUAngùAnùYkklRTkk @‘Pv ¢k’YkkTkg @‘Pg Tk YkTZkPv WknSk:ú’’66’’

.^kg #k@m@klRlXkÆkYkk’YkkTkg Xkk^kZkPkvªTP@k’YkTk: #k@m@kRv: AùkíklRTkk Pn\ZkPkÉklPXkkbkvYkn†‘PZkkvCZkPk Xk^kPmlP R#krZkÆkkc—

1å TkQkm ^kOkr Æ^kTkvä CkgSk Tklcä Tklc bUk#krä @bk Æ^kTkv Tkc{ä

Tklc æUk Av Tk #k@m@ä Tk bkgbQkkTk bkgcTkTkv Tkc{å (50)

êkm bkYkZkbkk@–Cknå ¢k^kplûk–Ckkå 50



Mk{krÄíktºk 119

Ë\kkvA 67

¢T^kZkkQkr :—(ZkbZk) HvTkv ¢vK\kv Hv ekkTkm Ukn<akTkv (bkbUTRg HkCkP~) l¿Zkk¢kv–Fkvìk¢kv A@Pkng (#k@m@klRæUk) HCkPk (lTk:bUTRvTk bkYkg) lTk:ékvì Akí–UkkakkOkklR bkYkkTk

(¢Ékekg) FkvPkTkk@lcPk HM ¢Tkv (¢lÓùZkkXkkvCkg) l¿Zkk ¢Tkv bknBkklR ¢TknXk^kæUk XkkvCkQkm @lcPk

(¢kXkklP) Ykk\koYk UkMv Gvä (bk:) Pkv (¢lÓùZkkXkkvCkg #kYkg ZkklP) YkTk–^kFkTk–AkZkkTkm l¿ZkkTkm

PkQkk £lTÜZk–l^kakZkXkkvCkQkm @lcPk ¢v kk Uk@Yk ^kmPk@kCkPkkæUk #kklTPk–bknBkTkv UkkYkv Gv; (£P@:Tk) WkmHkv Akv¥ ¢QkkrPk~ PkvTkkQkm l^k\kdkOk Wklc@kPYkk Æ^k §Uk@kv$Pk #kklTPk–bknBkTkv UkkYkPkkv TkQkmå

KmAk :—Hv ¢kPYkkTkv (ekkTkm ¢kPYkkTkv) bkbUkgR ¢vK\kv Ukl@bUkTRZkn$Pk (¢TkvA

l¿Zkk¢kv A@Pkng) #k@m@klRæUk HCkPk~ \kkCkv Gv–Uk|lPkXkkbkv Gvä Av kng (HCkPk)? lTk:bUkTR (lTkékvì)

bkYkkTkä ¢QkkrPk~ Akí–UkkakkOkklR bkYkkTk ¢vK\kv Pkn\Zk lTk:bUkTR (lTkékvì)å #kkQkm Pkv bkYkkTk

(Xkkbkv Gv)? Ak@Ok Av Pkv FkvPkTkk@lcPk HM–¢FkvPkTk Gv PkQkk ¢l¿ZkkXkkvCk ¢QkkrPk~ l¿Zkk ¢vK\kv

UkRkQkkvrTkm Ukl@OklPk ¢Tkv XkkvCk ¢vK\kv bknBkklR ¢TknXk^k–¢v WkgTkvTkkv HvYkkg ¢Xkk^k Gvä ¢v kng

Pkv (HCkPk~) HvTkv Uk|lPkXkkbkv Gv Pkv #kng A@v Gv? Pkv #kkglPk UkkYkv Gvä ¢QkkrPk~ #kYk ¢vK\kv Uk@Yk

^kmPk@kCkPkk ¢Qk^kk bkgbkk@ä XkkvCk ¢Tkv Rvc §Uk@ ^kw@kCZk–PkvTkv UkkYkv Gvå Av km #kklTPk? ¢c{

UkOk PkvTkm (#kYkTkm) bkkQkv ¢l¿ZkkXkkvCkTkkv bkgWkgSk \kv kkvå l¿Zkk ¢vK\kv ^kkOkmä AkZk ¢Tkv YkTkTkkv

^ZkkUkk@ ¢Tkv XkkvCk ¢vK\kv £lTÜZkkvTkm Uk|Okkl\kAkQkm (£lTÜZkkvÿk@k) l^kakZkkvTkng ¢TknXk^kTk ¢vK\kv

l^kakZkkvPbk^k–Pkv WkgTkv HvYkkg l^kÛYkkTk Tk ckvZk ¢v km #kklTPkTkv UkkYkv Gvå WkmHkv Akv¥ Tklcä ¢QkkrPk~

ZkbZk bkbUTRYkkXkklP lTk:bUTRvTk bkYkg HkCkP~ú’úúúúúúúúúúú¢ÉkekYklÓùZkkXkkvCkg bk #kYkg ZkklP TkvP@:ú’’67’’

KmAùk—ZkbYkk’YkTk: bkbUTRg Ul@bUTRbkYk†T^kPg #k@m@klRêUg HkCkP~ ¢kXkklP ÉklPXkkbkPvú’AùQkYXkoPgú? lTk:bUTRvTk bkYkg lTk:bkUTRvTk AùkíUkakkOkklRTkk bkYkg Pn\Zkgú’ AnùP bPvTk P’bkYkgú? ¢Ck|ekgHkMYkFkvPTkg ZkP:ú’ PQkk ¢lÓùZkkXkkvCkg lÓùZkkURkQkrUl@†bQklP: XkkvCk: bknBkk<TknXk^k: Pkw Tk l^k<vPv ZkÇkú’ZkbZkw kg P’ÉklPXkkbkPv bk zAù Aù@kvlPú? bk #kYkg ZkklP #kYkg U@Yk^kmP@kCkPkg bkgbkk@XkkvCkRvckvUl@ ^kk^kw@kCZkg CkFGlPú’ AùQkYXkoPg #kYkgú? ¢lÓùZkk–XkkvCklYk’ZkvPRÇkklU bkYWkgSkTkmZkYk~ú’ lÓùZkk^kkÑùkZkYkTkkv ZkkUk@:ú’ XkkvCk £†TæZkÉkOkkl\kAùZkk l^kakZkkTknXk^kTkg l^kakZkkv’bk^k:ú’ Pkw Tk l^k<vPv ZkÇk

bkl¿Zk HCk HvTkv Rmbkv HM ¢l¿Zk ¢OkXkkvCkäúúúúúúúúúúPkv H \kcv Gv Uk|#kYkTkvä ¢TZkv Tklc PkR~ZkkvCkåúúúú67å



120 Mk{krÄíktºk

PkvTkkQkm l^kUk@mPk \kdkOk^kk]kv Wklc@kPYkk (Pkv km #kklTPk UkkYkm #kAPkkv TkQkmå)

Xkk^kkQkr :—HvTkv #k@m@klRæUk HCkPk~ Akì–UkkakkOkklR Pkn\Zk ¢FkvPkTk–HM ¢Tkv

lTkékvì Xkkbkv Gvä ¢QkkrPk~ Ukl@OkYkTkæUk l¿ZkkQkm ¢Tkv bknBkklR ¢TknXk^kæUk XkkvCkQkm @lcPk

Uk|lPkXkkbkv Gvä Pkv ¢v km Uk@Yk ^kmPk@kCkPkkæUk #kklTPkTkv UkkYkv Gvä Av HvYkkg YkTk–^kFkTk–AkZkTkm

Uk| kplûkTkkv PkQkk £lTÜZkkvTkk l^kakZkXkkvCkTkkv ¢Xkk^k ckvZk Gvå ¢ekkTkm Wklc@kPYkk ¢k^km #kklTPk

UkkYkPkkv TkQkmå

Hv bkYkZkv ¢TPk@kPYkk ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkk A@Pkkg A@Pkkg b^kæUkYkkg lbQk@ Qk¥ HkZk

Gvä Pkv bkYkZkv PkvTkv ¢k HMl¿ZkkPYkA–Uk| kplûkYkZk HCkPk~ Pk@VTkng \kdk GoKm HkZk Gv ¢Tkv Pkv

Uk@Yk ^kmPk@kCkPkkTkv Uk|kUPk Qk¥ lTks^kA\Uk lTk@kAn\k ¢kTkgR ¢TknXk^kv Gvå 67å

Pkv (Wklc@kPYkk) UkOk ¢v km @mPkv #k@m@klRQkm lXkTTk ¢kPYkkTkv AvYk Uk|kUPk A@Pkkv

(HkOkPkkv) TkQkm? Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 68

¢T^kZkkQkr :—(#k@m@AùgFknAvùTk) #k@m@æUkm AkgFk]mQkm (bkg kpPekkTkl^kCk|c: ¢k’Ykk) HvTkng

ekkTkæUkm #k@m@ NgAkZkv\kng Gv Pkv Wklc@kPYkk (¢k’YkkTkg) ¢kPYkkTkk ZkQkkQkr b^kæUkTkv (Tk WknSZkPv)HkOkPkkv TkQkm; (PbYkkP~) PkvQkm (¢lPlFk@g) Wkcn \kkgWkk Ak] bknSkm (Xk^kv) bkgbkk@Ykkg Pkv (Xk|YklP)XkYkv Gvå

KmAk :—#k@m@ Pkv H AgFknA (AkgFk]m)–PkvTkkQkm NgAkZkv\kng ¢vK\kv bkk@m @mPkv ¢kFGklRPk

QkZkv\kng ekkTkæUkm #k@m@ ¢QkkrPk~ b^kæUk HvTkngä ±¢c{ #k@m@ bkkYkkTZkTkng Ck|cOk A@^kk GPkkg AkYkrOk

PlYk’QkgXkoPg #kYkg bk ZkklPú’ TkvP@: Plç\kdkOkkv Wklc@k’Ykkú’’67’’

bkkv¶Zkv kg #k@m@klRlXkÆkYkk’YkkTkg lAùlYklP Tk ÉklPU<P £’Zkkc—

#k@m@AùgFknAvùTkk’Ykk bkg^kpPekkTkl^kCk|c:ú’úúúúúúúúúúúTkk’YkkTkg WknSZkPv PbYkkR~Xk|Yk’ZklPlFk@g Xk^kvú’’68’’

KmAùk—#k@m@Ykv k AùgFknAùg PvTk bkg kpP: bkYZkA~ù ÉkFGklRPkv ekkTkYkv k l^kCk|c: b^kêUg ZkbZkú’

PkTkAgFknAQkm HvcTkng bkg kpPk ekkTk#k@m@äúúúúúúúúúúPkv HkOkv Tklc ¢kPYkTkvä Xk^kYkkg XkYkv bknlFk@åúúúú68å



Mk{krÄíktºk 121

#k@m@Tkng H Ck|cOk bkYkH^kngä Ak@Ok Av PkvTkm H YknBZk ^kplûk¢v PkvTkk ¢k^k#ZkAUkOkkTkm §UkUklûk Gv

¢QkkrPk~ Pkv ¢k^k@OkæUk Gvå² ¢v kkv Wklc@kPYkk ¢kPYkkTkv HkOkPkkv TkQkm; PkvQkm ¢kPYkb^kæUk Tklc

HkOk^kkTkk Ak@Okv Pkv ¢lPk lFk@Ak]–Wkcn Wkcn Ak] bknSkm Xk^kYkkg ¢vK\kv bkgbkk@Ykkg XkYkv Gvå

Xkk^kkQkr :—^kkbPk^kYkkg ¢kPYkk ekkTkb^kæUk Gvå ekkTk H PkvTkng #k@m@ Gvä Uk@gPkn ¢TkklR

Ak]Qkm bkgbkk@m ¢kPYkkTkv AkYkrOk #k@m@ bkkQkv ¢vAUkOkkTkk ¢SZkkbkQkm PkvTkng b^kæUk l^kApPk Qk¥

CkZkng Gvå Pkv kk Wklc@kPYkkTkv ¢kPYkkTkk ZkQkkQkrb^kæUkTkng ekkTk TkQkmä PkvQkm Pkv bkgbkk@Ykkg lFk@Ak]

bknSkm XkYZkk A@v Gvå

¢c{ AkgFk]mTkng ÓìkgPk bQko\kPkkTkm ¢Ukvdkk¢v Gvä Ak@Ok Av Hv km @mPkv AkgFk]m bkUkrTkk

§Uk@Tkk XkkCkYkkg @cv Gvä Pkv km @mPkv AkYkrOk #k@m@Tkkv bkgWkgSk ¢kPYkk bkkQkv TkQkmä Uk@gPkn UkkOkmYkkg

lTkYkA HvYk Yk]m HkZk Gvä PkvYk WkgTkvTkkv ¢vAdkvÒkk^kCkkcæUk bkgWkgSk Gvå1

l^k#kvak

¢kPYkk ¢Tkv AYkrTkkv bkgWkgSk ¢TkklR Ak]Qkm Gvä UkOk Pkv Uk| kkcæUkv Gvå %Zkk@v ¢ekkTk^k#k

Æ^k AYkrTkk §RZkYkkg HkvMkZk Gv Pkv H bkYkZkv §RZkYkkg ¢k^kv\kkg AYkr Bk@v Gv ¢Tkv Tk^kkg AYkr

b^kZkg WkgSkkZk Gvå ¢vYk AYkr–bkgPklPk Uk| kkcæUkv Fkk\kn @cv Gvå Hkv Æ^k AYkrTkk §RZkYkkg Tk HkvMkZk

Pkkv Tk^kkg AYkr WkgSkkPkkg TkQkm ¢Tkv HoTkkg AYkr Bk@m HkZk Gvå

%Zkkg bknSkm Æ^k UkkvPkkTkm l^kUk@mPk YkkTZkPkk Kk]Pkkv TkQkmä PZkkg bknSkm R#krTkYkkvcTkmZk

AYkrTkkv Uk| kkc Fkk\kn @cv Gv ¢Tkv Æ^k PkvTkk §RZkYkkg HkvMkPkkv @cv Gvä ¢Tkv PkvQkm bkgbkk@Ykkg

@BkM>kk H A@v Gvå

&&Ü^Zk Uk|PZkZkkvTkkv §RZk QkPkkgä #knükPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkkTkkv PZkkCk A@mTkv (Æ^k) %Zkk@v

@kCkklRXkk^kv Ukl@OkYkv Gv PZkk@v WkgSk QkkZk Gvä §RZkYkkÒkQkm Tklc Hå Hkv §RZkYkkÒkQkm WkgSk

QkkZk Pkkv bk^krRk bkgbkk@ H @cvå Av km @mPkv? bkgbkk@m¢kvTkv bk^krRk H AYkkvrRZkTkng l^kÛYkkTkUkOkng

ckvZk Gv YkkKvå Pkkv #kng AYkkvrRZk WkgSkTkng Ak@Ok TkQkm QkPkng? Tkkä lTks^kA\Uk bkYkklSkQkm Xk|ì

#k@m@bkkYkkTZkkvUkRkTkvª¶ZkÇk AùkYkrOk#k@m@Ykv k CkpòPvú’ PbZkw k YknBZk^kpÅZkk PRk^k@Aù’^kkvUUÅkv:ú’ £’QkgXkoPkvWklc@k’Ykk Tkk’YkkTkg WknSZkPvú’ PbYkkRk’Ykb^kêUkTk^kWkkvSkkYk~ ¢lPlFk@g WkcnP@Aùk\kg Xk^kv bkgbkk@vXk|YklPú’’68’’

1å bkUkrTkm AkgFk]m PkvTkk #k@m@Qkm HnRm Qk^kk ZkkvCZk Tk ckvZk PZkkg bknSkm Pkv bkUkrTkk #k@m@ bkkQkv bkg\kCTk (FkkxKv\km)

@cv Gvä PkvYk ¢ekkTkm %Zkkg bknSkm AkYkrOk #k@m@ bkkQkv ¢vAPkk A@v Gv PZkkg bknSkm AYkkvr bkkQkv WkgSk Fkk\kn

@cv Gv; HvYk bkUkrTkm AkgFk]m PkvTkk #k@m@ bkkQkv Fkk\kn @cv Gv PkvYkå



122 Mk{krÄíktºk

Qk¢v\kk¢kvTkv YkkvcbklcPk AYkkvrRZk ^Zk^kck@Qkm lTklYkûk QkkZk Gvä UkOk lTkékZkQkm Pkkv UkkvPkkTkkv

@kCkklR ¢ekkTk Xkk^k H ¢#knü §UkkRkTk Ak@Ok Gvå""1 68å

Hkv Wklc@kPYkk¢kv ¢kPYkb^kæUkTkv ¢kPYkUkOkv Tk HkOkPkk ckvZkä Pkkv Pkv¢kv AkvTkv ¢kPYkUkOkv

HkOkv Gv? Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 69

¢T^kZkkQkr :—(¢WknáZk:) ¢ekkTkm Wklc@kPYkk Æ^kkvä (Ékl^k#kR~ Ck\kPkg ¢OkoTkkg ^ZkocvRvcv) Uk| kv#k A@Pkk ¢Tkv Wkck@ TkmA]Pkk–¢v kk Uk@YkkOkn¢kvTkk bkYkocæUk RvcYkkgä (bkYkkApùPkw)¢kPYkk ¢Tkv #k@m@Tkm ¢kAplPkTkk bkYkkTkæUkYkkg (†bQklPXk|kT’Zkk) ¢kPYkk lbQkPk ckv kkQkm–¢QkkrPk~

#k@m@ ¢Tkv ¢kPYkk ¢vA dkvÒkYkkg lbQkPk ckv kkQkm–WkgTkvTkv ¢vAæUk bkYkH^kkTkm Xk|klTPkQkm (PYk~)PkvTkv ¢vK\kv #k@m@Tkv (¢k’YkkTkg) ¢kPYkk (ÉklPU<Pv) bkYkÆ \kv Gvå

KmAk :—Pkv¢kv RvcTkv ¢kPYkk bkYkHv Gvå AkvOk Pkv¢kv? Wknlü l^kTkkTkk Wklc@kPYkk¢kvå

#kkQkm (¢vYk bkYkHv Gv)? lbQklPkTkm Xk|klTPkQkmå #kkYkkg? RvcYkkgå Av kk RvcYkkg? ^ZkocæUk ¢vK\kv

bkYkocæUk (RvcYkkg)å AkvTkk (bkYkocæUk)? ¢Okn¢kvTkk–Uk@YkkOkn¢kvTkk (bkYkocæUk)å Av kk Uk|Ak@Tkk

(Uk@YkkOkn¢kvTkk)? Uk| kv#kPkk–Ck\kPkk ¢QkkrPk~ Uk| kv#k A@Pkk ¢Tkv TkmA]Pkk (Uk@YkkOkn¢kvTkk)å ^k]m

Av kk (RvcYkkg)? bkYkkApPk–¢vAWkmHkTkk bkÓ#k §PUkkRQkm bkYkkTk ¢kAk@^kk]k (RvcYkkg)–¢QkkrPk~

Zk<k’YkTk: b^kêUYkk’Yk’^kvTk Wklc@k’YkkTkkv Tk Wkná~ZkTPv PRk lAùYkk’Yk’^kvTk Pv WknáZkTPv£’Zkkc—

Ékl^k#kR~Ck\kPkg ^Zkocv RvcvªOkoTkkg bkYkkApùPkwú’úúúúúúúúúúú†bQklPXk|kT’Zkk ÉkU<TPv PYkk’YkkTkYkWkná~Zk:ú’’69’’

KmAùk—Pg RvckYkk’YkkTkg ÉkU<TPvú’ Avù Pvú? ¢WknáZkkv Wklc@k’YkkTk:ú’ AùZkk Apù’^kkú?†bQklPXk|kT’Zkkú’ ‘^kú? Rvcvú? AùQkYXkoPv Rvcvú? ^Zkocv bkYkocvú’ Avùakkgú? ¢OkoTkkg U@YkkOkoTkkgú’ zAùl^kl#kìkTkkgú? Ékl^k#kR~Ck\kPkg ¢TknÉkl^k#kPkg lTkCkrFGPkg Fkú’ UnTk@lU AùQkYXkoPvú? bkYkkApùPkw bkYkkTkkAùk@vbkRp#kU@kU@kv’UkRvTkú’ ¢k’YkTkk bkcwAùdkvÇkv bkYkkTkk^kCkkcvTk ^kkú’ £’QkYXkoPv Rvcv Zkk †bQklPXk|k†TP: †bQk’Zkk

1å Hn¢kv–êkm bkYkZkbkk@ Ckkå 164–165Tkm êkm HZkbkvTkkFkkZkrApPk bkgbApPk KmAkå

¢lbQk@ ¢OknTkkv ^Zkoc Gv bkYk-¢kAk@ #k@m@äúúúúúúúúúúlbQklPkXk|YkQkm Yko@Bk HTkkv Pkv H CkOkv Gv Æ^kåúúúú69å



Mk{krÄíktºk 123

¢kPYkkTkm bkkQkv bkYkkTk ¢^kCkkcQkm ¢vA dkvÒk^kk]k (RvcYkkg)å ¢k^kk RvcYkkg Hv lbQklPk

Xk|klTPklbQklPkQkm ¢vK\kv Ak\kkTPk@–¢^kbQkklZkUkOkkTkv \kmSkv Zkk ¢vA dkvÒkYkkg @cv kkTkk Ak@Okv–Hv

Xk|klTPk ¢QkkrPk~ Rvc ¢Tkv ¢kPYkkTkk ¢XkvRæUk ¢SZk^kbkkZk–PkvTkk Ak@Okv (RvcTkv ¢kPYkk YkkTkv Gv)å

Xkk^kkQkr :—lTk@gPk@ Uk| kv#k A@Pkk ¢Tkv Wkck@ TkmA]Pkk UknR~Ck\k–Uk@YkkOkn¢kvTkk

bkYkocæUk RvcYkkg bkYkkTk ¢kAplPk¢v–¢vA dkvÒkv ¢kPYkk lbQkPk ckv kkQkmä Rvc ¢Tkv ¢kPYkkTkm

¢vAUkOkkTkm Xk|klTPkTkv \kmSkv Wklc@kPYkk #k@m@Tkv H ¢kPYkk YkkTkv Gvå

¢k #k@m@ UknR~Ck\k Uk@YkkOkn¢kvTkng WkTkv\kng Gvä ¢k Uk@YkkOkn¢kv PkvTkk Pkv AkZkYk @cvPkk

TkQkmå bkYkZkv bkYkZkv ¢CklOkPk Uk@YkkOkn¢kv #k@m@Tkm Wkck@ TkmA]v Gv ¢Tkv Tk^kk Tk^kk

Uk@YkkOkn¢kv #k@m@Tkm ¢gR@ RkBk\k QkkZk Gvå Uk@YkkOkn¢kvTkk TkmA]m H^kkQkm PkQkk WkmHkTkkv Uk| kv#k

Qk^kkQkm #k@m@Tkm Wkkõk ¢kAplPkYkkg bQko\k Ólì¢v Akg¥ Vv@ \kkCkPkkv TkQkmå ^k]m ¢kPYkk ¢Tkv

#k@m@Tkv ¢vAdkvÒkk^kCkkc bkgZkkvCk bkgWkgSk Gvä PkvQkm WkgTkvTkm bkYkkTk ¢kAplPk ckv kkQkm ¢ekkTkm Æ^kTkv

Xk|Yk QkkZk Gv Av &¢k #k@m@ H cng Gngå" PkvTkv ¢XZkgPk@ @cv\kk ¢kPYkPkû^kTkng ekkTk H TkQkmå

#k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkv RoSk–UkkOkmTkm HvYk ¢vAdkvÒkk^kCkkc lbQklPk Gvå #k@m@ £lTÜZkCkYZk

Gv ¢Tkv ¢kPYkk ¢PkmlTÜZkCkYZk Gvå ¢ekkTkmTkv £lTÜZkekkTk ckv kkQkm Pkv #k@m@Tkv H RvBkv Gvä

¢kPYkkTkv RvBkPkkv TkQkm; PkvQkm Pkv #k@m@Tkv H ¢kPYkk YkkTkm ¢vAPkkWknlü A@v Gv ¢Tkv #k@m@ bkgWkgSkm

@kCkÿvak A@v Gvå

l^k#kvak

&&%Zkkg bknSkm ¢k ¢kPYkkTkv ekkTkk^k@OkklR Ü^ZkAYkrä Xkk^kAYkr ¢Tkv #k@m@klR TkkvAYkrYkkg

&¢k cng Gng" ¢Tkv cngYkkg (¢kPYkkYkkg) &¢k AYkr–TkkvAYkr Gv"–¢v km Wknlü Gvä PZkkg bknSkm ¢k

¢kPYkk ¢Uk|lPkWknü (¢ekkTkm) Gvå""1

è\kkvAYkkg AYkrTkk Ak@Okv Æ^k Xk|YkYkkg UkMv Gv ¢vYk Aõk‹g TkQkmä UkOk UkkvPkkTkk ¢Uk@kSkQkm

H Pkv Pkv kk Xk|YkYkkg UkMv Gvå 69å

PkvQkm ZkQkkQkræUkv ¢kPYkb^kæUkTkv bkYkH^kkTkm £FGk A@Tkk@v ¢kPYkkTkv RvcQkm lXkTTk

Xkk^k^kkvå Pkv Acv Gv :—

Aùk\kkTP@k^kbQkklZk’^kvTk .AùdkvÇkk^kbQkkTkvTk ^kk Xk|k†TPRvrck’YkTkkv@XkvRkSZk^kbkkZkbPZkkú’’69’’

PPkv ZkQkk^kRk’Ykb^kêUÉklPUlÅklYkFGÆkk’YkkTkg RvcklãÆkg Xkk^kZkvlR’Zkkc—

1å TkkvAYkr–AYkvr &cng"ä cngYkkg ^k]m &AYkr" Tkv TkkvAYkr Gvä"

–¢v Wknlü %Zkkg \kCkm Æ^kTkmä ¢ekkTkm PZkkg \kCkm Pkv @cvå (19)

(êkm bkYkZkbkk@–Cknå ¢k^kplûk–Ckkå 19å)

18



124 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 70

¢T^kZkkQkr :—(¢cg) cng (Ckkw@:) Ckkv@kv Gngä (bQko\k:) HkMkv Gngä (^kk Apù#k:) ¢Qk^kk

UkkPk]kv (£lP) ¢v km @mPkv (¢gCkvTk) #k@m@ bkkQkv (¢k’YkkTkg) ¢kPYkkTkv (¢l^k#kvakZkTk~) ¢vAæUk

Tklc A@Pkkg (lTk’Zkg) bkRk (¢k’YkkTkg) UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv (Avù^k\keklÈkl^kCk|cYk~) Av k\k ekkTkæUk#k@m@^kk]kv (Skk@ZkvP~) Skk@^kkv–YkkTk^kkvå

KmAk :—cng Ckkv@kv Gngä cng bQko\k (HkMkv) Gng Av cng Ap#k (UkkPk]kv) Gng–¢v kk Uk|Ak@v

#k@m@ ^kMv ¢kPYkkTkvä l^k#kvakæUkv ¢vK\kv l^kl#kìæUkv Tklc YkkTkm (PkvTkv) Skk@^kkv ¢QkkrPk~ lFkûkYkkg

PkvTkv lTkPZk–bk^krRk ¢l^kFk\kUkOkv Xkk^k^kkvå Av kk (¢kPYkkTkv)? Av k\k ekkTkl^kCk|cæUk ¢vK\kv Av k\k

ekkTk–b^kæUk ¢QkkrPk~ Av k\k æUkklR@lcPk eklUPk H–§UkZkkvCk H HvTkng l^kCk|c ¢vK\kv b^kæUk Gv

Pkv kk ¢kPYkkTkv (lFkûkYkkg Skk@^kkv)å

Xkk^kkQkr :—Ckkv@kUkOkngä bQko\kUkOkngä Ap#kUkOkng ^kCkv@v ¢^kbQkk¢kv #k@m@Tkm Gv–UknR~Ck\kTkm

Gvä ¢kPYkkTkm TkQkmå ¢k #k@m@Tkm ¢^kbQkk¢kv bkkQkv ¢kPYkkTkv ¢vAæUk Tklc YkkTk^kkv ¢QkkrPk~

Pkv ¢^kbQkk¢kvTkv ¢kPYkkTkng b^kæUk Tklc YkkTk^kngå PkvTkv #k@m@Qkm lXkTTkä æUkklR@lcPk ¢Tkv Av k\k

ekkTkb^kæUk H bkYkH^kkv ¢Tkv Pkv b^kæUkv H PkvTkng lTk@gPk@ lFkûkYkkg SZkkTk A@^kngå 70å

Hv ¢v kk Uk|Ak@Tkk ¢kPYkkTkm ¢vAkCk| YkTkQkm Xkk^kTkk A@v PkvTkv H Yknl$Pk ckvZk Gvå WkmHk

Akv¥Tkv Tklc–Pkv Acv Gv :—

✽ Ckkw@: bQko\k: Apù#kkv ^kkªclYk’ZkE*v Tkkl^k#kvakZkTk~ú’úúúúúúúúúú¢k’YkkTkg Skk@ZkvlÆk’Zkg Avù^k\keklÈkl^kCk|cYk~ú’’70’’

KmAùk—Ckkw@kwªcg bQko\kkvªcg Apù#kkv kkªclYk’ZkTkvTk ÉkAùk@vOkkE*vTk l^k#kvakOkvTk ¢l^k#kvakZkTk~l^kl#kìg ¢Anù^krÆkk’YkkTkg Skk@ZkvP~ lFkÅkvªl^kFk\kg Xkk^kZkvP~ lTk’Zkg bk^krRkú’ AùQkYXkoPgú? Avù^k\keklÈkl^kCk|cgAvù^k\kekkTkb^kêUgú’ ¢Qk^kk Avù^k\kk êUklR@lcPk eklÈk@v kkvUZkkvCk .^k l^kCk|c: b^kêUg ZkbZkú’’70’’

ZkËkw kg l^kSkYkk’YkkTkYkvAùkCk|YkTkbkk Xkk^kZkvÅkbZkw k Ykn†‘PTkkrTZkbZkv’Zkkc—

✽ c¤f Ckkv@¤ c¤f bkkgXk\k¤ c¤f lHk ^klXkOOk¤ ^kOOknú’c¤f POkn ¢gCk¤f Qko\kn c¤f .c¤f YknN¤ YkOOknú’’80’’ (Ìkm U@Ykk’YkÉkAùk#kv–ZkkvCkmTæRv k:)

cng Ckkv@kv Ap#k bQko\k Tkkä ¢v bkkw Gv PkTkXkk^käúúúúúúúúúú—¢vYk CkOkkvä Skk@kv bkRk ¢kPYkk ekkTkb^kXkk^kåúúúú70å



Mk{krÄíktºk 125

Ë\kkvA 71

¢T^kZkkQkr :—(ZkbZk) HvTkk (lFkÅkv) lFkûkYkkg (¢Fk\kk) ¢kPYkb^kæUkTkm lTkék\k

(SkplP:) Skk@Okk Gv (PbZk) PkvTkm (.vAùk†TPAùm Ykn†‘P:) ¢vAkTPkv ¢vK\kv lTkZkYkQkm Yknl$Pk QkkZk

Gvå (ZkbZk) HvTkv (¢Fk\kk SkplP: Tk ¢†bP) ¢kPYkb^kæUkYkkg lTkék\k Skk@Okk TkQkm (PbZk) PkvTkm(.Aùk†TPAùm Ykn†‘P: Tk) ¢^k#ZkUkOkv Yknl$Pk QkPkm TkQkmå

KmAk :—¢vAklTPkA ¢vK\kv ¢^k#Zk Qk^kk^kk]m Yknl$Pk Pkv ¢TPk@kPYkkTkv QkkZk Gv Av HvTkk

lFkûkYkkg ¢l^kFk\k (lTkék\k) SkplPk ¢QkkrPk~ ¢kPYkb^kæUkTkm Skk@Okk ckvZk Av b^kæUkYkkg Uk|bklûk

(\kmTkPkk) ckvZk; Uk@gPkn HvTkk lFkûkYkkg ¢Fk\k SkplPk (Skk@Okk) ckvPkm TkQkmä PkvTkv ¢^k#ZkgXkk^km

Yknl$Pk QkPkm TkQkmå

Xkk^kkQkr :—HvTkkv §UkZkkvCk WkmHv Tklc XkYkPkkg ¢kPYkb^kæUkYkkg H lbQk@ QkkZk Gvä

PkvTkm lTkZkYkQkm Yknl$Pk QkkZk Gvä Uk@gPkn HvTkkv §UkZkkvCk ¢vAQkm WkmHv XkYkv Gv ¢Tkv ¢kPYkb^kæUkYkkg

lbQk@ QkPkkv TkQkmä PkvTkm ARm Yknl$Pk QkPkm TkQkmå %Zkkg YkkvcXkk^k bklcPk §UkZkkvCk Uk@ UkRkQkkvrYkkg

¢KAv Gv PZkkg bkl^kA\Uk R#kk ^kPkvr Gvå ¢k bkl^kA\Uk R#kkYkkg §UkZkkvCk ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@

Qk¥ #kAPkkv TkQkmå lTks^kA\Uk R#kkYkkg H §UkZkkvCk ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ Qk¥ #kAv Gvå HvTkkv

§UkZkkvCk ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ QkkZk Gv PkvTkv H Yknl$Pk QkkZk Gvä WkmHk Akv¥Tkv Tklcå 71å

lFkûkYkkg ¢Fk\k SkplPkä \kkvATkk bkgbkCkrTkkv Ukl@PZkkCk A@mTkv ¢kPYkb^kæUkTkk bkg kvRTkTkkv

¢TknXk^k QkPkkg QkkZk Gvå WkmÆ @mPkv Tklcå Pkv R#kkr km Acv Gv :—

Ykn†‘P@vAùk†TPAùm PbZk lFkÅkv ZkbZkkFk\kk SkplP:ú’úúúúúúúúúúúPbZk TkwAùk†TPAùm Ykn†‘PZkrbZk Tkkb’ZkFk\kk SkplP:ú’’71’’

KmAùk—.Aùk†TPAùm ¢^k#ZkYXkkl^kTkm PbZkkTP@k’YkTkkv Ykn†‘P:ú’ ZkbZk lFkÅkv ¢l^kFk\kkSkplP: ¢k’Ykb^kêUSkk@Okg b^kêUl^kakZkk ÉkbklP^kkrú’ ZkbZk Pn lFkÅkv Tkkb’ZkFk\kk SkplPbPbZk TkwAùk†TPAùmYkn†‘P:ú’’71’’

lFkÅkvªFk\kkSkpzP Fk \kkvAùbkgbkCkr Ul@’ZkHZkk’Ykb^kêUbZk bkg kvRTkkTknXk^kv bklP bZkkÆkkTZkQkvlPR#krZkÆkkc—

Hkv lTkék] SkplPk lFkûkYkkgä Yknl$Pk lTkZkYkQkm ckvZk;úúúúúúúúúúlFkûkv Tklc lTkék] SkplPkä Yknl$Pk lTkZkYkQkm Tkkv"Zkåúúúú71å



126 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 72

¢T^kZkkQkr :—(HkTkvXZk:) \kkvAkvTkk bkgbkCkrQkm (^kkA~ù) ^kFkTkTkm Uk| kplûk QkkZk Gv; (PP:)PkvTkkQkm ¢vK\kv ^kFkTkUk| kplûkQkm (YkTkbk: bUTR:) YkTkTkm ^ZkCk|Pkk QkkZk Gv–lFkûk Fk\kkZkYkkTk QkkZk

Gvä (PbYkkP~) PkvTkkQkm ¢vK\kv lFkûkTkm FkgFk\kPkkQkm (lFkÅk–l^kXk|Ykk: Xk^k†TP) lFkûkYkkg l^kl^kSk

Uk|Ak@Tkk l^kA\Ukkv ©L^kk \kkCkv Gv ¢QkkrPk~ YkTk l^kldkUPk Qk¥ HkZk Gv; (PP:) PkvQkm (ZkkvCkm)ZkkvCkm¢v–ZkkvCkYkkg bkg\kCTk Qk^kk^kk]k ¢TPk@kPYkk¢v–(HkTkw: bkgbkCk‰ ’ZkHkvP~) \kkwlAA HTkkvTkk

bkgbkCkrTkkv PZkkCk A@^kkvå

KmAk :—\kkvAkv bkkQkv Wkkv\k^kkQkm ^kFkTkTkm Uk| kplûk QkkZk Gvä Uk| kplûkQkm YkTkTkng bUkgRTk–YkTkYkkg ^ZkCk|Pkk–QkkZk Gvä Pkv ¢kPYkkTkk (Xkk^kYkTkTkk) bUkgRTkQkm lFkûkl^kXk|Ykkv ¢QkkrPk~ l^kl^kSk

Uk|Ak@Tkk l^kA\UkkvTkm Uk| kplûk QkkZk Gv; PkvK\kk YkkKv ZkkvCkm¢v PkH^kkvå #kng (PkH^kkv)? bkgbkCkr–bkgWkgSk

AkvTkm bkkQkvTkkv? \kkvAkv bkkQkvTkkvå

Xkk^kkQkr :—\kkwlAA HTkkv bkkQkv ^kkPkkr\kkUk A@^kkQkm YkTk ^ZkCk| WkTkv Gvä–lFkûk

Fk\kkZkYkkTk QkkZk Gv ¢Tkv l^kl^kSk Uk|Ak@Tkk bkgA\Uk–l^kA\Ukkv ©Lv Gvå PkvTkkQkm ¢kPYkb^kæUkYkkg

lbQk@Pkk @cvPkm TkQkmå YkkKv ¢kPYkb^kæUkTkk ¢XZkkbkm¢v \kkwlAA HTkkvTkk bkgbkCkrQkm Ro@ @cv kng

ZkkvCZk Gvå

l^k#kvak

bkkSkATkv HvYk HvYk XkvR–l^kekkTkTkng Wk] ^kSkPkng HkZk Gv PkvYk PkvYk PkvTkv Uk@ UkRkQkkvr Uk|PZkv

§UkvdkkXkk^k QkkZk Gv ¢Tkv ^kmPk@kCkPkk ^kSkPkm HkZk Gvå ^kmPk@kCkPkkTkk Uk|YkkOkYkkg Pkv ¢kPYklbQk@Pkk

Uk|kUPk A@v Gvå b^kæUk–lbQk@PkkTkk Ak]v \kkwlAA HTkkv bkkQkvTkkv bkgbkCkr b^kZkg GoKm HkZk Gvå 72å

HkTkvXZkkv ^kkA~ù PP: bUTRkv YkTkbklËkÅkl^kXk|Ykk:ú’úúúúúúúúúúúXk^k†TP PbYkk’bkgbkCkkr HkTkwZkkvrCkm PPb’ZkHkvP~ú’’72’’

KmAùk—HkTkvXZkkv ^kkA~ù ^kFkTkÉk^kplÅkXkr klPú’ Ék^kpÅkv: bUTRkv YkTkbk: ^ZkCk|Pk YkkTkbkv Xk^klPú’PbZkkªª’YkTk: bUTRklÃkÅkl^kXk|Ykk: TkkTkkl^kAù\UU^kpÅkZkkv Xk^k†TPú’ ZkP .^kgä PÅkbYkkP~ ZkkvCkm ’ZkHkvP~ú’Aùgú? bkgbkCkr bkYWkTSkYk~ú’ Awù: bkcú? HkTkw:ú’

HTkbkgCkv ^kFkbkgCk Tkv PkvQkm YkTkTkkv bUkgRäúúúúúúúúúúPkvQkm YkTk Wkcnl^kSk XkYkvä ZkkvCkm PkHkv HTkbkgCkåúúúú72å



Mk{krÄíktºk 127

Pkkv #kng PkvYkTkkv (\kkvAkvTkkv) bkgbkCkr GkvMm HgCk\kYkkg lTk^kkbk A@^kkv? ¢v km ¢k#kgAkTkng

lTk@kA@Ok A@Pkkg Acv Gv :—

Ë\kkvA 73

¢T^kZkkQkr :—(¢Tkk’YkRs#kTkkg) HvYkTkv ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k QkZkkv TkQkm Pkv kk \kkvAkvTkv

(Ck|kYk: ¢@OZkYk~) Ck|kYk Av ¢@OZk (£lP çvSkk lTk^kkbk:) ¢v kkg Wkv Uk|Ak@Tkk lTk^kkbkbQkkTk Gv;

(Pn) lATPkn (Rpìk’YkTkkg) HvYkTkv ¢kPYkb^kæUkTkkv ¢TknXk^k QkZkkv Gv Pkv kk ekkTkm Ukn<akkvTkvä

(lTkËk\k) lFkûkTkm ^ZkkAn\kPkk @lcPk (l^kl^k‘Pk’Ykk .^k) @kCkklR@lcPk #knü ¢kPYkk H

(lTk^kkbk:) lTk^kkbkbQkkTk Gvå

KmAk :—Ck|kYk ¢Tkv ¢@OZk ¢v Wkv Uk|Ak@Tkkg lTk^kkbkbQkkTkä ¢TkkPYkR#kmr¢kv YkkKv

¢QkkrPk~ HvYkTkv ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k QkZkkv TkQkmä HvYkTkv ¢kPYkkTkm §Uk\klWSk Qk¥ TkQkm Pkv kkg \kkvAkv

YkkKv Gvä Uk@gPkn HvYkTkv ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k QkZkkv Gvä HvYkTkv ¢kPYkb^kæUkTkm §Uk\klWSk Qk¥ Gvä

Pkv kk (ekkTkm) \kkvAkvTkv YkkKv Pkkv lTk^kkbkbQkkTk l^kl^k$Pk ¢vK\kv l^kYkn$Pk ¢kPYkk H ¢QkkrPk~

@kCkklR@lcPk #knü ¢kPYkk H Gv Hv lTkék\kä ¢vK\kv lFkûkTkm ¢kAn\kPkk@lcPk Gvå

Xkk^kkQkr :—HvTkv ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k TkQkmä XkvR–ekkTk TkQkm Pkv Ukn<akTkv H CkkYk Av

HgCk\kYkkg ^kbk^kkTkkv l^kA\Uk ¢k^kv Gvå

Hv ¢kPYkR#kmr Gv–HvYkTkv ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k Gv–PkvYkTkng lTk^kkbkbQkkTk ^kkbPk^kYkkg UkkvPkkTkkv

#knükPYkk H Gvå Pkv @kCk–ÿvakklR @lcPk ¢Tkv lTkék\k ckv kkQkmä PkvYkTkv Ck|kYklTk^kkbk YkkKv Av

¢TkkPYkR#kmr CkkYk ^kk ^kTkYkkg A@v lTk^kkbk;úúúúúúúúúúlTkék] #knükPYkkYkc{ ¢kPYkR#kmrTkkv ^kkbkåúúúú73å

PlcPwr: bkgbkCkr Ul@’ZkHZkkK^Zkkg lTk^kkbk: AùPr Zk £’Zkk#kgAùkg lTk@kAnù^krÆkkc—

Ck|kYkkvª@OZklYklP çvSkk lTk^kkbkkvªTkk’YkRs#kTkkYk~ú’úúúúúúúúúúúRpìk’YkTkkg lTk^kkbkbPn l^kl^k‘Pk’Ykw^k lTkËk\k:ú’’73’’

KmAùk—Ck|kYkkvª@OZklYk’Zkv kg çvSkk lTk^kkbk: bQkkTkg ¢Tkk’YkRs#kTkkYk\kWSkk’Ykb^kêUkvU\kYXkkTkkgRpìk’YkTkkYknU\kWSkk’Ykb^kêUkOkkg lTk^kkbkbPn l^kl^k‘Pk’Ykw k @kCkklR@lcPkv l^k#knák’Ykw k lTkËk\k:lFkÅk^ZkkAnù\kPk@lcP:ú’’73’’



128 Mk{krÄíktºk

^kTklTk^kkbk YkkKv Uk|vYk ckvPkkv TkQkm ¢Tkv PkvYkTkng lFkûk bkgA\Ukkv–l^kA\UkkvQkm ¢kAnl\kPk ckvPkng TkQkmå

Pkv¢kv Ck|kYk Av ^kTkTkv UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kæUkQkm WklcXkorPk bkYkHv Gv; PkvQkm Akv¥Ykkg UkOk ¢kbkl$Pk

@kBk^km Av PkvTkv UkkvPkkTkng lTk^kkbkbQkkTk YkkTk^kng ¢v PkvYkTkv £ì TkQkmå Pkv¢kv Pkkv #knükPYkb^kæUkTkv

H UkkvPkkTkm l^kck@–XkolYk WkTkk^kv Gv ¢Tkv PkvYkkg H bkRk @YZkk A@v Gvå

&&FkKk¥ä UkPQk@ä Dkkbkä HYkmTkä \kkAMkTkng UkklKZkng ^kCkv@v SZkkTk YkkKv lTkbbkk@ Gvä Ak@Ok

Av HvOkv @kCk–ÿvak ¢Tkv l^kakZk–AakkZkæUkm #kÒkn¢kvTkv Ro@ AZkkr Gv Pkv kk Ukn<akTkv Pkkv PkvTkkv ¢kPYkk

H SZkkTk YkkKv bkkFkng ¢PZkgPk lTkYkr] ¢kbkTk Gv–¢v kng ekkTkmHTkkv¢v YkkTZkng Gv""1

¢kPYkb^kæUkTkk ¢TknXk^k YkkKv Ck|kYk–¢@OZkTkm HvYk ¢TZk Uk@ UkRkQkkvr UkOk lTkbbkk@

Gv; lÒkAk\km #knükPYkkTkng ¢^k\kgWkTk H bkk@XkoPk Gvå 73å

¢TkkPYkR#kmr ¢Tkv ¢kPYkR#kmrTkk V\kTkv R#kkr km Acv Gv :—

Ë\kkvA 74

¢T^kZkkQkr : (¢†bYkTk~ Rvcv) ¢k #k@m@Ykkg (¢k’YkXkk^kTkk) ¢kPYkkTkm Xkk^kTkk ¢QkkrPk~

#k@m@Tkv H ¢kPYkk YkkTk^kkv Pkv (RvckTP@CkPv:) ¢TZk #k@m@Ck|cOkæUk Xk^kkTPk@Uk|klUPkTkng (WkmHkg)WkmH ¢vK\kv Ak@Ok Gv ¢Tkv (¢k’YklTk .^k) ¢kPYkkYkkg H (¢k’YkXkk^kTkk) ¢kPYkkTkm Xkk^kTkk

¢QkkrPk~ ¢kPYkkTkv H ¢kPYkk YkkTk^kkv Pkv (l^kRvclTkaUÅkv:) #k@m@Tkk bk^krQkk PZkkCkæUk

Yknl$PkTkng(WkmHkg) WkmH Gvå

KmAk : ¢TZk RvcYkkg ¢vK\kv ¢TZk Xk^kYkkg CklPk ¢vK\kv CkYkTk–PkvTkng WkmH ¢vK\kv

¢Tkk’YkRs#kTkkv Rpìk’YkTkËk Vú\kg R#krZkÆkkc—

RvckTP@CkPvWkm rHkg Rvcvª†bYkÆkk’YkXkk^kTkkú’úúúúúúúúúúúWkmHkg l^kRvclTkaUÅkv@k’Yk^kk’YkXkk^kTkkú’’74’’

KmAùk–RvckTP@v Xk^kkTP@v CklPCkrYkTkg PbZk WkmHkg Aùk@Okg zAùú? ¢k’YkXkk^kTkkú’ ‘^kú?

1å Tk bkgbP@kvª#Ykk Tk PpOkg Tk YkvlRTkmä l^kSkkTkPkv Tkkv Vú\kAùkv l^klTksYkP:ú’ZkPkv lTk@bPkdkAùakkZkl^klçak:ä bknSkmlXk@k’Ykw k bknlTkYkr\kkv YkP:ú’’22’’

(êkm ¢lYkPkCklPk ¢kFkkZkrApPk &bkYkklZkA UkkL")

Rvcv ¢kPkYk-Xkk^kTkk RvckTPk@CklPk-WkmH;úúúúúúúúúú¢kPYkkYkkg lTkH-Xkk^kTkk RvcYknl$PkTkng WkmHåúúúú74å



Mk{krÄíktºk 129

Ak@Okå A>kng? ¢kPYkXkk^kTkkå #kkYkkg? ¢k RvcYkkg ¢vK\kv AYkr k#k Ck|cv\kk ¢k RvcYkkgå

l^kRvclTkaUklûkTkng–l^kRvcTkm ¢QkkrPk~ bk^krQkk RvcPZkkCkTkm lTkaUklûkTkng ¢vK\kv Yknl$Pk Uk|klUPkTkng WkmH

UkkvPkkTkk ¢kPYkYkkg H ¢kPYkXkk^kTkk (A@^km Pkv) Gvå

Xkk^kkQkr : #k@m@Ykkg ¢kPYkWknlü A@^kkQkm ¢vK\kv #k@m@Tkv H ¢kPYkk YkkTk^kkQkm ¢TZk

Xk^kYkkg UkOk #k@m@Tkm H Uk|klUPk QkkZk Gv ¢Tkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg H–lTkH b^kæUkYkkg H

¢kPYkWknlü A@^kkQkm ¢QkkrPk~ ¢kPYkkTkv H ¢kPYkk YkkTk^kkQkm Yknl$Pk QkkZk Gv–RvcTkkv bkgWkgSk

bk^krQkk GoKm HkZk Gvå

YkkKv V@mQkm #k@m@Tkm Uk|klUPk Tk QkkZk—UknTkXkr k A@^kkv Tk UkMv Pkv YkkKv ekkTkm¢v #k@m@Ykkg

¢kPYkWknlüTkkv PZkkCk A@mTkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg H ¢kPYk-Xkk^kTkk A@^km ¢v H ZkkvCZk Gvå

l^k#kvak

&&%Zkkg bknSkm RvcUk|SkkTk l^kakZkkvYkkg YkYkP^k GkvMPkkv TkQkmä PZkkg bknSkm AYkrQkm Ykl\kTk ¢kPYkk

V@m V@mTkv ¢TZk ¢TZk Uk|kOkkv Skk@Ok A@v Gvå""1

&&Hv £lTÜZkklRTkkv l^kHZkm Qk¥Tkv §UkZkkvCkYkkÒk ¢kPYkkTkv SZkk^kv Gv Pkv AYkkvr ^kMv @glHPk

QkPkkv TkQkm; PkvTkv Uk|kOkkv A¥ @mPkv ¢Tknbk@v? (¢QkkrPk~ PkvTkv Uk|kOkkvTkkv bkgWkgSk QkPkkv TkQkmå)""2

&&Hv ¢ekkTkm Æ^k (#k@m@klRA) UknR~Ck\k Ü^ZkTkv ¢lXkTkgRv Gv—¢QkkrPk~ PkvTkv UkkvPkkTkng

YkkTkv Gv–PkvYkkg ¢kPYkmZk Xkk^k A@v Gvä Pkv Æ^kTkm bkkQkv bkgZkkvCk-bkgWkgSk Fkk@v CklPk¢kvYkkg Pkv

UknR~Ck\k Ü^Zk GkvMPkng TkQkmå""3 74

Pkkv Yknl$Pk-Uk|klUPkTkkv cvPkn Akv¥ Ckn< c#kv—¢v kng Wkkv\kTkk@ Uk|lPk Acv Gvå

Rvcvª†bYkTk~ ¢†bYkTk~AùYkr k#kkR~CkpcmPv Rvcvú’ l^kRvclTkaUÅkv: l^kRvcbZk bk^krQkk Rvc’ZkkCkbZk lTkaUÅkvYknr†‘PÉkkÈkv:UnTkWkmrHkg b^kk’YkTZkv kk’YkXkk^kTkkú’’74’’

Psc Ykn†‘PÉkklÈkcvPn: AúlËkR~CknéXkrl^kaZkPmlP ^kRTPg Ék’Zkkc–

1å AYkvr Ykl\kTk Æ^k PZkkg \kCkm Uk|kOkkv Sk@v Gv V@m V@mä

YkYkPkk #k@m@Uk|SkkTk l^kakZkv %Zkkg \kCkm GkvMv Tkc{å (150)

(êkm Uk| kFkTkbkk@–CknHå ¢k^kplûk CkkQkk 150)

2å A@m £lTÜZkklRA-l^kHZkä SZkk^kv ¢kPYkTkv-§UkZkkvCkTkvä

Pkv AYkrQkm @glHPk Tklcä A>kYk Uk|kOk PkvTkv ¢Tknbk@v? (151)

(êkm Uk| kFkTkbkk@–CknHå ¢k^kplûk–CkkQkk 151)

3å &£ìkvUkRv#k"–è\kkvA 46



130 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 75

¢T^kZkkQkr : (¢k’Ykk .^k) ¢kPYkk H (¢k’YkkTkg) ¢kPYkkTkv (HkTYk lTk^kkrOkYk~ .^kFk TkZklP) HTYk ¢Tkv lTk^kkrOk Uk|lPk Rkv@v Gv–¢QkkrPk~ Uk|kUPk A@k^kv Gv; (PbYkkP~) YkkKv

(U@YkkQkrP:) lTkékZkQkm (¢k’YkTk: Ckné:) ¢kPYkkTkkv Ckn< (¢k’Ykk .^k) ¢kPYkk H Gv; (¢TZk:Tk ¢†bP) WkmHkv Akv¥ Tklcå

KmAk :—HTYk ¢vK\kv bkgbkk@ Uk|lPk Rkv@v Gv–Uk|kUPk A@k^kv Gvå AkvTkv? ¢kPYkkTkvå AkvOk

Pkv? RvcklRYkkg ÓN ¢kPYkXkk^kTkk^k#k ¢kPYkk H (HTYk Uk|kUPk A@k^kv Gv); ¢Tkv UkkvPkkTkk

¢kPYkkYkkg H ¢kPYkWknlüTkk Uk|Aakr bkR~Xkk^kQkm ¢kPYkk H ¢kPYkkTkv lTk^kkrOk Uk|lPk \k¥ HkZk

Gvä Ak@Ok Av ^kkbPk^kYkkg ¢kPYkk ¢kPYkkTkkv Ckn@n Gv; Uk@YkkQkvr WkmHkv Akv¥ Ckn@n TkQkmå ^Zk^kck@v

Pkv ckvZk Pkkv Xk\kv ckvå

Xkk^kkQkr :—Hv ¢kPYkk RvcklRYkkg ÓN ¢kPYkWknlü A@v Gv Pkv HTYk–Yk@OkæUk bkgbkk@Ykkg

Xk|YkOk A@v Gv–¢QkkrPk~ ¢kPYkk H UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv b^k–¢Uk@kSkQkm bkgbkk@Ykkg @BkMk^kv Gvä

¢Tkv Pkv H ¢kPYkk Hkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg H ÓN ¢kPYkWknlü A@vä Pkkv Pkv bkgbkk@Xk|YkOkQkm Ykn$Pk

QkkZk Gv–lTk^kkrOk UkkYkv Gv–¢QkkrPk~ ¢kPYkk H UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv lTk^kkrOk UkYkkMv Gv; PkvQkm

Uk@YkkQkvr ¢kPYkk H ¢kPYkkTkkv Ckn< Gvä WkmHkv Akv¥ Ckn< TkQkmå

l^k#kvak

¢c{ ¢kFkkZkvr bUkì AZknr Gv Av Æ^k UkkvPkkTkk #knü Av ¢#knü §UkkRkTkQkm H UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkng lcPk–¢lcPk A@v Gvå PkvYkkg AYkr Av Uk@ UkRkQkkvr ¢cvPkn kPk~ Gv ¢zAlFkPk~A@ Gvå

TkZk’Zkk’YkkTkYkk’Ykw^k HkTYk lTk^kkrOkYkv^k Fkú’úúúúúúúúúúúCkné@k’Ykk’YkTkbPbYkkÆkkTZkkvª†bP U@YkkQkrP:ú’’75’’

KmAùk—HkTYk bkgbkk@g TkZklP ÉkkUZklPú’ Aùgú? ¢k’YkkTkgú’ Aùkvªbkkwú? ¢k’Ykw k RvckRkwRpNk’YkXkk^kTkk^k#kkP~ú’ lTk^kkrOkYkv k Fk ¢k’YkkTkYkk’Ykw k TkZklP b^kk’YkTZkv kk’YkWknláÉkAùakrbkãk^kkP~ú’ ZkP .^kgPbYkkP~ U@YkkQkrPkv Ckné@k’Ykk’YkTk:ú’ TkkTZkkv Ckné@†bP U@YkkQkrP:ú’ ^Zk^kck@vOk Pn ZklR Xk^klP PRkXk^kPnú’’75’’

Æ^k H UkkvPkkTkv A@v HTYk PkQkk lTk^kkrOk;úúúúúúúúúúPkvQkm lTkH Ckn< lTkékZkv Æ^k Hä ¢TZk Tk HkOkåúúúú75å



Mk{krÄíktºk 131

%Zkkg bknSkm Æ^k UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkk bkkYkQZkrTkng XkkTk A@m ¢gPk@gCk @kCkklR #kÒkn¢kv

¢QkkrPk~ AakkZkUkl@OklPk Uk@ l^kHZk Uk|kUPk A@m b^kZkg UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkkv §ük@ A@^kkTkkv Uk|ZkPTk

A@Pkkv TkQkmä PZkkg bknSkm Pkv bkgbkk@æUkm AmFkMYkkg VbZkkv @cv Gv ¢Tkv HTYkYk@OkTkkg ¢bkõk Aìkv

XkkvCk^kPkkv @cv Gvä Uk@gPkn %Zkk@v Pkv ¢kPYkb^kæUkTkng Wk@kWk@ ekkTk A@m b^kXkk^k–bkTYknBk l^k#kvak

§Ck| Ukn@nakkQkr ¢kR@v Gvä PZkk@v ¿Ykv ¿Ykv @kCk–ÿvakklR AakkZk–Xkk^kkvTkkv Zkk l^kXkk^k Ukl@OklPkTkkv

b^kZkg PZkkCk Qk¥ HkZk Gv ¢Tkv @kCkklR Xkk^kQkm bk^krQkk Ykn$Pk QkPkkg ¢QkkrPk~ Uk@Yk ^kmPk@kCkPkk

Uk|kUPk QkPkkg Pkv Ykkvdk UkkYkv Gvå

&¢kPYkkä UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg YkkvdkbknBkTkm bkRk ¢lXk\kkakk A@v Gvä ¢Xkmì YkkvdkbknBkTkng

ekkTk A@k^kv Gv ¢Tkv b^kZkg A\ZkkOkAk@m ¢kPYk–bknBkTkm Uk|klUPkYkkg UkkvPkkTkv ZkkvHv Gvä PkvQkm ¢kPYkk

H ¢kPYkkTkkv Ckn< Gvå1

YkkKv ¢kPYkk Uk@Tkng–lTklYkûkTkng ¢^k\kgWkTk GkvMm UkkvPkv UkkvPkkTkkv Ckn< WkTkv ¢QkkrPk~ SkYkrTkm

lbklü YkkKv b^kkêkZkm WkTkvä Pkkv Pkv HTYk–Yk@OkTkkg Rn:BkkvQkm Ykn$Pk Qk¥ lTk^kkrOk UkkYkvå 75å

RvcYkkg ¢kPYkWknlü A@Tkk@ (Wklc@kPYkk) Yk@Ok TkÆA ¢k^kPkk #kng A@v Gv? Pkv Acv

Gv :—

Ë\kkvA 76

¢T^kZkkQkr :—(RvckRkw RpNk’YkWknlá:)RvcklRYkkg ÓN ¢kPYkWknlü^kk]kv Wklc@kPYkk

(¢k’YkTk: Tkk#kg) UkkvPkkTkk ¢vK\kv UkkvPkkTkk #k@m@Tkk Tkk#kTkv (Fk) ¢Tkv (lYkÇkklRlXk: l^kZkkvCkg)lYkÒkklRQkm QkPkk l^kZkkvCkTkv (¤’U#ZkTk~) RvBkmTkv (Yk@OkkP~) Yk@OkQkm (Xkp#kYk~) ¢PZkgPk (lWkXkvlP)M@v Gvå

Rvcv b^kWknláYkr@OkkvUlTkUkPv zAù Aù@kvPm’Zkkc—

RpNk’YkWknláRvrckRk^kn’U#ZkÆkk#kYkk’YkTk:ú’lYkÇkklRlXks^kZkkvCkg Fk lWkXkvlP Yk@OkkR~Xkp#kYk~ú’’76’’

1å b^k†bYkTbkRklXk\kklak’^kkRXkmìekkUAù’^kP:ú’b^kZkg lcP'Pg“ÉkZkkv‘Pp’^kkRk’Ykw k Ckné@k’YkTk:ú’’34’’ (£ìkvUkRv#k-è\kkvA 34)

RvBkm \kZk UkkvPkkPkOkkvä ^k]m lYkÒkklRl^kZkkvCkäúúúúúúúúúúÓN RvckPkYkWknlüTkv Yk@OkXkmlPk Wkcn ckvZkåúúúú76å

19



132 Mk{krÄíktºk

KmAk :—RvcklRTkk ÓN ¢kPYkWknlü^kk]kv ¢vK\kv ¢l^kFk\k ¢kPYkÓlì^kk]kv Wklc@kPYkkä

UkkvPkkTkkv Tkk#k ¢vK\kv Yk@Ok Hkv¥Tkv–¢^k\kkvAmTkv PkQkk &lYkÒkklRQkm Ykk@kv l^kZkkvCk Qk#kv" ¢vYk

bkYkÆTkv Yk@OkQkm ¢PZkgPk XkZk UkkYkv Gv; ¢v kkv ¢Qkr Gvå

Xkk^kkQkr :—¢ekkTkm Æ^k #k@m@Tkv H ÓNUkOkv ¢kPYkk YkkTkv Gvä PkvQkm #k@m@ GoK^kkTkk

bkYkZkv ¢QkkrPk~ Yk@Ok bkYkZkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkkv Tkk#k ¢Tkv PkvQkm A@mTkv ïkm–UknÒk–lYkÒkklRQkm

l^kZkkvCk–¢v Wkv ^kkPk HkOkm Yk@OkQkm DkOkkv H XkZk UkkYkv Gvå

&bkgbkk@kbk‘PlFkÅkkTkkg Ykp’ZknXkmr’Zkw Xk^kvÆkpOkkYk~‹ "

Hv Ukn<akkvTkng lFkûk bkgbkk@Ykkg ¢kbk$Pk Gvä PkvYkTkv YkkKv YkpPZkn XkZkTkng Ak@Ok Gvå Ak@Ok

Av Pkv YkkTkv Gv Av &Ykk@k #k@m@Tkkv Tkk#k QkPkkgä ïkm–UknÒkklRQkm l^kZkkvCk Qk#kvå c^kv YkTkv PkvYkTkk

bkgZkkvCkTkng bknBk Yk\k#kv Tklcå" ¢k^kk l^kZkkvCkTkk Rn:BkQkm Pkv Yk@OkQkm Wkcn Wkm^kv Gvå 76å

Uk@gPkn HvTkv UkkvPkkTkk ¢kPYkYkkg H ¢kPYkWknlü Gv Pkv Yk@Ok TkÆA ¢k^kPkkg #kng A@v Gv?

Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 77

¢T^kZkkQkr :—(¢k’YklTk .^k ¢k’YkSkm:) ¢kPYkb^kæUkYkkg ¢kPYkWknlü^kk]kv

(#k@m@CkzP) #k@m@Tkm CklPkTkv–#k@m@Tkk l^kTkk#kTkv (¢k’YkTk: ¢TZkkg) ¢kPYkkQkm lXkTTk (YkTZkPv)YkkTkv Gv ¢Tkv (^kbÇkg ’Zk‘’^kk ^kbÇkkTP@Ck|cYk~ £^k) Yk@OkTkk ¢^kbk@Tkv ¢vA ^kïkTkv GkvMm WkmHk

^kïkTkng Ck|cOk A@^kkTkm HvYk bkYkÆ (lTkXkrZkg YkTZkPv) UkkvPkkTkv lTkXkrZk YkkTkv Gvå

KmAùk—RvckRkw RpNk’YkWknlá@l^kFk\kk’YkRplìWkrlc@k’Ykkú’ ¤’U#ZkÆk^k\kkvAùZkTk~ú’ ¢k’YkTkkv Tkk#kgYk@Okg lYkÇkklRlXks^kZkkvCkg Fk YkYk Xk^klP £lP Wkná~ZkYkkTkkv Yk@OkkR~lWkXkvlP Xkp#kYk’ZkQkrYk~ú’’76’’

ZkbPn b^kk’YkTZkv kk’YkWknlá: bk Yk@OkkvUlTkUkPv zAù Aù@kvPm’Zkkc—

¢k’YkTZkv^kk’YkSkm@TZkkg #k@m@CklPYkk’YkTk:ú’úúúúúúúúúúúYkTZkPv lTkXkrZkg ’Zk‘’^kk ^kbÇkg ^kbÇkkgP@Ck|cYk~ú’’77’’

lTkHYkkg lTkHSkm ¢kPYkQkm YkkTkv PkTk-CklPk lXkTTkäúúúúúúúúúú¢XkZk @cvä %ZkYk ^kïkTkv GkvMm Ck|cv Tk^kmTkåúúúú77å



Mk{krÄíktºk 133

KmAk :—¢kPYkkYkkg H ¢vK\kv ¢kPYkb^kæUkYkkg H ¢kPYkWknlü^kk]kv–¢gPk@kPYkkä

#k@m@Tkm CklPkTkv ¢vK\kv #k@m@Tkk l^kTkk#kTkv ¢Qk^kk Wkk\kklR ¢^kbQkkæUk #k@m@Tkm Ukl@OklPkTkv

lTkXkrZkUkOkv (lTk:#kgAUkOkv) ¢kPYkkQkm ¢TZk–lXkTTk YkkTkv Gvä #k@m@Tkk §PUkkR–l^kTkk#kTkv

¢kPYkkTkkv §PUkkR–l^kTkk#k ¢v YkkTkPkkv TkQkm–¢v kkv ¢Qkr Gvä HvYk ^kïkTkkv PZkkCk A@mTkv ¢TZk

^kïkTkng Ck|cOk A@^kng PkvYkå

Xkk^kkQkr :—¢gPk@kPYkk ¢kPYkkTkv #k@m@Qkm lXkTTk bkYkHv Gvä WkgTkvTkv ¢vAæUk YkkTkPkkv

TkQkmä PkvQkm Pkv #k@m@Tkm ¢^kbQkkTkv ¢kPYkkTkm ¢^kbQkk YkkTkPkkv TkQkmä ¢QkkrPk~ #k@m@Tkm §PUklûkQkm

¢kPYkkTkm §PUklûk ¢Tkv #k@m@Tkk Tkk#kQkm ¢kPYkkTkkv Tkk#k YkkTkPkkv TkQkmå HvYk ¢vA ^kïk PkÆ WkmHng

^kïk Ck|cOk A@Pkkg #k@m@Tkv Akg¥ QkPkng TkQkmä PkvYk ¢vA Rvc PkÆ WkmHkv Rvc Skk@Ok A@Pkkg ¢kPYkkTkv

Akg¥ QkPkng TkQkm–¢vYk bkYkÆ Pkv Yk@Ok–bkYkZkv lTkXkrZk @cv Gvä Yk@OkQkm M@Pkkv TkQkmå

l^k#kvak

ekkTkm bkYkHv Gv Av HvYk YkAkTkTkkv Tkk#k QkPkkg PkvYkkg ^ZkkUkv\kk ¢kAk#k Ü^ZkTkkv Tkk#k QkPkkv

TkQkmä PkvYk #k@m@Tkkv Tkk#k QkPkkg PkvYkkg @cv\kk ¢kPYkkTkkv ARm Tkk#k QkPkkv TkQkmå ¢k^km bkYkHOkTkv

\kmSkv PkvTkv Akv¥ UkOk Uk|Ak@Tkm ¢kAn\kPkk @cvPkm TkQkmå Pkv Yk@Ok–Uk|bkgCkv lTkXkrZkPkk bkv kv Gv ¢Tkv

¢kPYkb^kæUkYkkg YkCTk @cv Gvå

ekkTkm Yk@Ok bkYkZkv ^kSkn ÓNPkk YkkKv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv §Öv#kmTkv Acv Gv Av :—

&cv ¢kPYkTk~ä Pkng Pkkv ekkTkæUkm lR^Zk #k@m@Tkkv Skk@m Gvä YkkKv bkxAMkv AmMkvTkk bkYkocQkm

Xk@v\kk ¢k ÆOkr–#kmOkr #k@m@æUkm Uk{H@kTkk Tkk#k bkYkZkv PkTkv XkZk A@^kkv §lFkPk TkQkmå"

&cv ¢kPYkTk~ä ¢k YkpPZknæUk YkckvPbk^k Uk|kUPk Qk^kkQkm Pkng AvYk M@v Gv? Ak@Ok Av ¢k

YkpPZkn ÿk@k Pkkv Pkng ekkTkklRA b^kæUkYkkg lbQkPk @cmTkv ¢TZk #k@m@æUk Tk^kk TkCk@ Pk@V CkYkTk

A@v Gvå"

&CkXkrQkm \k¥ ¢kH bknSkmä Rvc Uk{H@kYkkg Pkng ¢TkvA Uk|Ak@Tkkg Rn:Bk XkkvCk^kPkkv UkM>kkv

@õkkv Gvå YkpPZknæUkm Wk\k^kkTk @kHk lbk^kkZk WkmHkv AkvOk PkTkv ¢k Rvc–Uk{H@kYkkgQkm Ykn$Pk A@m

#kAv PkvYk Gv?"

KmAùk—¢k’YkTZkv kk’Ykb^kêU .^k ¢k’YkSkm: ¢TP@k’Ykk #k@m@CkzP #k@m@l^kTkk#kg #k@m@Ul@OkzP^kk Wkk\kk<^kbQkkêUkg ¢k’YkTkkv ¢TZkkg lXkÆkk lTkXkrZkg ZkQkk Xk^k’Zkv kg YkTZkPvú’ #k@m@kv’UkRl^kTkk#kkw¢k’YkTkkv l^kTkk#kkv’UkRkw (¤’UkRl^kTkk#kkw £lP bkkSkn:) Tk YkTZkP £’ZkQkr:ú’ ^kbÇkg ’Zk‘’^kk^kbÇkkTP@Ck|cOklYk^kú’’77’’



134 Mk{krÄíktºk

&Hv Ukn<akvä YkpPZknæUkm A\Uk^kpdk Uk|kUPk Qk^kk GPkkgä UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkng lcPk bkkSZkng Tklcä

Pkv bkgbkk@æUkm AkR^kYkkg V@m Vbkk¥ H¥ UkkvPkkTkng #kng A\ZkkOk A@#kv?"1

¢k^kk l^kFkk@Qkm ekkTkm Yk@OkQkm XkZk UkkYkPkkv TkQkmä UkOk Yk@OkTkv Pkv lYkÒk bkYkkTk CkOkv

Gvä PkvTkv ¢vA YkckvPbk^k Pk@mAv \kvBkv Gvä ¢Tkv PkvQkm Pkv lTk@kAn\kPkkUko krA ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@

Qk¥ bkYkklSk–Yk@Ok bkkSkv Gvå 77å

¢k^kng ekkTk PkvTkv H QkkZk Av Hv ^Zk^kck@ l^k#kv ¢TkkR@ @kBkv Gvä Uk@gPkn HvTkv PZkkg

(^Zk^kck@Ykkg) ¢kR@ Gv PkvTkv ¢k^kng ekkTk QkPkng TkQkmå Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 78

¢T^kZkkQkr :—(Zk:) Hv (^Zk^kck@v) ^Zk^kck@Ykkg (bknaknÈk:) bkoPkv\kkv Gvä (bk:) Pkv

(¢k’YkCkkvFk@v) ¢kPYkkTkk l^kakZkYkkg (HkkCksP) HkCkv Gv (Fk) ¢Tkv Hv (¢†bYkTk~ ^Zk^kck@v) ¢k

^Zk^kck@Ykkg (HkkCksP) HkCkv Gv Pkv (¢k’YkCkkvFk@v) ¢kPYkkTkk l^kakZkYkkg (bknaknÈk:) bkoPkv\kkv Gvå

KmAk :—^Zk^kck@Ykkg ¢vK\kv l^kA\Uk TkkYk HvTkng \kdkOk Gv PkvYkkg (&l^kA\UkTkk

bQkkTkæUk") ¢QkkrPk~ Uk| kplûk–lTk^kplûk–¢klRb^kæUk (^Zk^kck@Ykkg) Hv bkoPkkv Gv–Uk|ZkPTkUk@kZkOk

TkQkmä Pkv ¢kPYkR#krTkYkkg ¢vK\kv ¢kPYkl^kakZkYkkg HkCkv Gv ¢QkkrPk~ bkg kvRTkYkkg (¢kPYkkTknXk^kYkkg)

PkPUk@ ckvZk Gvä UkOk Hv ¢k §$Pk Uk|Ak@Tkk ^Zk^kck@Ykkg HkCkv Gv Pkv ¢kPYk–l^kakZkYkkg bkoPkkv

Gvå (¢QkkrPk~ ¢kPYkR#krTk UkkYkPkkv TkQkmå)

.^kg Fk bk .^k WknSZkPv Zkkv ^Zk^kck@vªTkkR@U@: ZkbPn PÇkkR@U@: bk Tk WknSZkP £’Zkkc—

✽^Zk^kck@v bknaknÈkkv Zk: bk HkkCk’Zkkr’YkCkkvFk@vú’úúúúúúúúúúúHkkCksP ^Zk^kck@vª†bYkTk~ bknaknÈkËkk’YkCkkvFk@vú’’78’’

KmAùk—^Zk^kck@v l^kAù\UklXkSkkTk\kdkOkvÉk^kplÅklTk^kp’ZkklRb^kêUv ^kk bknaknÈkkvªÉkZk’TkU@kv Zk: bkHkkCk’Zkkr’YkCkkvFk@v ¢k’Ykl^kakZkv bkg kvRTkkv<Pkv Xk^klPú’ ZkbPn ^Zk^kck@vª†bYkÆkn‘PÉkAùk@v HkkCksP bk bknaknÈk:¢k’YkCkkvFk@vú’’78’’

✽ Hkkv bknÅkkv ^k^kck@v bkkv Hkkv£r HkCCk. bkAùÄk†YYkú’Hkkv HkCCklR ^k^kck@v bkkv bknÅkkv ¢¶UOkv AùÄkvú’’31’’ (YkkvdkÉkkYkpPvä AnùTRAnùTRkFkkZkr:)

1å &YkpPZknYkckvPbk^k"–è\kkvA 9ä 10ä 12ä 14å

bkoPkkv Hv ^Zk^kck@Ykkg Pkv HkCkv lTkHYkkgZk;úúúúúúúúúúHkCkpPk Hv ^Zk^kck@Ykkgä bknaknUPk ¢kPYkkYkkgZkåúúúú78å



Mk{krÄíktºk 135

Xkk^kkQkr :—ekkTkmä Uk| kplûk–lTk^kplûkæUk bkkgbkkl@A AkZkkvrYkkg ¢Tkkbk$Pk PkvYk H

¢Uk|ZkPTk#km\k ckvZk Gv ¢Tkv ¢kPYkkTknXk^kTkk AkZkrYkkg bkHkCk @cv Gv–PkPUk@ @cv Gvä %Zkk@v

¢ekkTkm Uk| kplûk–lTk^kplûkæUk bkgbkk@Tkkg AkZkkvrYkkg Uk|ZkPTk#km\k @cv Gv–HkCkpPk @cv Gv ¢Tkv

¢kPYkkTknXk^kTkk AkZkrYkkg ¢PkPUk@ @cv Gvå

l^k#kvak

¢c{ ¢kFkkZkvr ¢v WkPkk^Zkng Gv Av Uk| kplûk–lTk^kplûkæUk ^Zk^kck@Ykkg–¢QkkrPk~ä ¢zcbkkä

Xkl$Pkä ^k|Pkä lTkZkYkklR #knXk Uk| kplûkæUk ^Zk^kck@Ykkg ¢Tkv zcbkkä HoLä Fkkv@mä ¢klR ¢#knXk

AkZkrQkm lTk^kplûkæUk ^Zk^kck@Ykkg–¢vYk WkTTkv ^Zk^kck@kvYkkg Hv ¢PkPUk@ ckvZk Gv Pkv H ¢kPYkkTknXk^k

A@m #kAv Gvå Uk@gPkn Xkl$Pk ¢klR #knXk AkZkkvrYkkg Uk| kplûkQkm ¢Tkv ¢#knXk AkZkrYkkg lTk^kplûkQkm

¢kPYkb^kæUkTkm Uk|klUPk QkPkm TkQkmä Ak@Ok Av Pkv Uk| kplûk l^kA\UkkæN Gv–@kCkZkn$Pk Gvå @kCk Xk\kv

#knXk ckvZk Pkkv UkOk PkvTkkQkm ¢kPYkekkTk QkPkng TkQkmå

ekkTkm Pkkv ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@PkkæUk Uk| kplûk A@v Gvä PkvQkm PkvTkv ^Zk^kck@ SkYkrQkm b^kZkg

lTk^kplûk Qk¥ HkZk Gvå PkvTkm Pkv Uk| kplûk l^kA\UkkæN TkQkmä UkOk lTks^kA\Uk Gv ¢Tkv PkvTkkQkm SkYkr

QkkZk Gvå

ekkTkmTkv ¢lbQk@PkkTkv \kmSkv ARklFkPk~ UkoHk–Xkl$Pk ¢klRTkkv #knXk @kCk ¢k^kvä UkOk Pkv

PkvTkv Xk\kkv YkkTkPkkv TkQkmä PkvTkv PkvTkng b^kkYkmP^k Av APkkrWknlü TkQkmå PkvTkv Pkv @kCk cvZkWknlü¢v ^kPkvr

Gv; PkvQkm PkvYkkg PkvTkm Uk| kplûk RvBkk^kk GPkkg Pkv ^kkbPk^kYkkg lTk^kplûkYkZk H Gvå

¢ekkTkm #knXk@kCkYkZk Uk| kplûkTkv SkYkr YkkTkm PkvTkkQkm bkgPknì QkkZk Gv ¢Tkv ¢kPYkb^kæUkTkm

Xkk^kTkk YkkKv ¢PkPUk@ ckvZk Gvå

&&^k]m Akv¥ Æ^k Xkl$PkTkv YkkvdkTkng Ak@Ok HkOkm PkvYkkg ¢lPk ¢Tkn@kCkm Qk¥ Uk| kPkvr Gvä

UkOk Pkv Pkkv HvYk ¢TZkYkPkm Xkl$PkQkm Yknl$Pk YkkTkv Gv Pkv kng ¢kTkng UkOk êkükTk QkZkng; Xkl$Pk Pkkv

@kCkæUk Gv ¢Tkv @kCkQkm WkgSk Gvä YkkKv Pkv YkkvdkTkng Ak@Ok TkQkmå @kCkTkkv §RZk ¢k^kPkkg Hkv

Xkl$Pk Tk A@v Pkkv UkkUkkTkn@kCk QkkZkä ¢vK\kk YkkKv ¢#knXk @kCk GkvM^kk ¢Qkvr ekkTkm Xkl$PkYkkg

Uk| kPkvr Gvå ^kk YkkvdkYkkCkrYkkg Wkkõk lTklYkûkYkkÒk UkOk HkOkv Gvä Uk@gPkn PZkkg H §UkkRvZkUkOkng YkkTkm

bkgPknì QkPkkv TkQkmä UkOk #knükvUkZkkvCkTkkv §ÛYkm @cv Gvååååå""1

1å YkkvdkYkkCkrUk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 227å

ZkËkk’YkCkkvFk@v HkkCksP bk Ykn†‘Pg ÉkkÊkkvPm’Zkkc—



136 Mk{krÄíktºk

&&åååååååå¢k Xkl$Pkä Av k] Xkl$Pk H Gv Uk|SkkTk HvTkv ¢v kk ¢ekkTkm Æ^kkvTkv H ckvZk

Gv PkQkk Pkm^k| @kCk%^k@ YkKkM^kk ¢Qkvr ^kk ¢bQkkTkTkkv @kCk lTkakvSk^kk ¢Qkvr ARklFkPk~ ekkTkmTkv

UkOk ckvZk Gvå""1 ¢vK\kv Av ekkTkm %Zkk@v b^kæUkYkkg lbQk@ Qk¥ #kAPkkv TkQkm PZkk@v PkvTkv ¢k^km

Xkl$Pk cvZkWknlü¢v ckvZk Gvå 78å

Hv ¢kPYkb^kæUkYkkg HkCkv Gvä Pkv Yknl$Pk UkkYkv Gvä Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 79

¢T^kZkkQkr :—(¢TP@v) ¢gPk@gCkYkkg (¢k’YkkTkg) ¢kPYkkTkk ^kkbPkl^kA b^kæUkTkv

(Rpì~^kk) Hkv¥Tkv ¢Tkv (Wklc:) WkkõkYkkg (RvcklRAùg) #k@m@klR Uk@ Xkk^kkvTkv (Rpì~^kk) Hkv¥Tkv

(PZkkv:) WkTTkvTkk–¢kPYkk ¢Tkv #k@m@klRATkk–(¢TP@l^kekkTkkP~) XkvRl^kekkTkQkm PkQkk

(¢XZkkbkkP~) PkvTkk ¢XZkkbkQkm (¢FZknP: Xk^kvP~) ¢FZknPk ¢vK\kv Ykn$Pk Qk^kkZkå

KmAk :—¢kPYkkTkv ¢gPk@Ykkg–¢XZkgPk@Ykkg Hkv¥Tkv ¢Tkv RvcklRATkv Wkkõk Hkv¥Tkvä Pkv

WkTTkvTkk ¢QkkrPk~ ¢kPYkk ¢Tkv RvcTkk ¢gPk@l^kekkTkQkm ¢vK\kv XkvRl^kekkTkQkm (Æ^k) ¢FZknPk ¢vK\kv

Ykn$Pk QkkZkå PkvQkm ¢vA\kk XkvRekkTkQkm H ¢FZknPk QkkZk ¢vYk Tklcä UkOk PkvTkk (XkvRekkTkTkk)

¢XZkkbkQkm–XkvRekkTkTkm Xkk^kTkkQkm ¢FZknPk QkkZkå

Xkk^kkQkr :—¢kPYkk ¢Tkv RvcTkk XkvRekkTkQkm ¢Tkv PkvTkk lTk@gPk@ ¢XZkkbkQkm

¢QkkrPk~ XkvRekkTkTkm lTk@gPk@ Xkk^kTkkQkm–¢v WkgTkvQkm H bkgbkk@Qkm Ykn$Pk Qk^kkZkä Ak@Ok Av

¢XZkkbkQkm XkvRekkTkYkkg ÓNPkk ¢k^kv Gv ¢Tkv ÓNPkkQkm ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@Pkk UkkYkm Ykn$Pk

Qk^kkZk Gvå

¢k’YkkTkYkTP@v Rpì~^kk Rpì~^kk RvcklRAùg Wklc:ú’úúúúúúúúúúúPZkkv@TP@l^kekkTkkRXZkkbkkRFZknPkv Xk^kvP ~ú’’79’’

KmAùk—¢k’YkkTkYkTP@vªXZkTP@v Rpì~ kk RvcklRAùg WklcRrì^kk PZkkv@k’YkRvcZkkv@TP@l^kekkTkkP~XkvRl^kekkTkkP~ ¢FZknPkv Ykn‘Pkv Xk^kvP~ú’ PPkvªFZknPkv Xk^kÆk¶ZkXZkkbkkR~XkvRekkTkXkk^kTkkPkv Xk^klP TkUnTkXkvrRl^kekkTkYkkÇkkP~ú’’79’’

1å êkm UkgFkklbPkAkZk–CkkQkk 136Tkm KmAkå

¢gR@ RvBkm ¢kPYkTkvä RvcklRATkv WkkõkäúúúúúúúúúúXkvRekkTk-¢XZkkbkQkm l#k^kUkR-Uk|klUPk QkkZkåúúúú79å



Mk{krÄíktºk 137

l^k#kvak

%Zkk@v Æ^k ¢gR@Tkk ¢kPYkkTkv ¢Tkv Wkkõk #k@m@klRA Uk@ UkRkQkkvrTkv PkvYkTkkg \kdkOkkv ÿk@k

¢vAWkmHkQkm lXkTTk lXkTTk bkYkHv Gv–WkgTkvTkng XkvRl^kekkTk A@v Gvå PZkk@v PkvTkm Ukl@OklPkYkkg Uk\kKkv

¢k^kv Gvå Pkv Wkkõk l^kakZkkvQkm cLm ¢gPkYknrBk QkkZk Gv ¢Tkv UkkvPkkTkk §UkZkkvCkTkv £lTÜZkkvTkk

l^kakZkkvYkkg Tklc XkYkk^kPkkg PkvTkv c^kv b^kbkTYknBk ^kk]m ¢kPYkb^kæUkYkkg ¢vAkCk| Qk^kk ¢XZkkbk

A@v Gvå ¢kPYkbkkSkTkkTkkv ¢XZkkbk ^kSkk@Pkkg ^kSkk@Pkkg ¢vTkv ¢kPYkb^kæUkYkkg ¢vK\km ÓNPkk–lbQk@Pkk Uk|kUPk QkkZk Gv Av Pkv V@mQkm ¢kPYkb^kæUkQkm FZknPk QkPkkv TkQkmä ¢Tkv ¢klPYkA CknOkkvTkkv

UkoOkr l^kAkbk QkPkkg Pkv YkkvdkUkR Uk|kUPk A@v Gvå

XkvR–l^kekkTk ¢v Yknl$PkTkng Uk|QkYk UkCklQkZkng Gvå PkvTkk l^kTkk Yknl$Pk ARm Uk|kUPk QkkZk Tklcå

YkkKv XkvR–l^kekkTk A@m PkvTkkv ¢XZkkbk PZkkg bknSkm Hk@m @kBk^kkv Av %Zkkg bknSkm ekkTkTkkv §UkZkkvCk

Uk@ UkRkQkkvrQkm cLm ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ QkkZkå""1

&&Hv Akv¥ lbkü QkZkk Gv Pkv XkvR–l^kekkTkQkm lbkü QkkZk Gv; Hv Akv¥ WkgSkkZkk Gv Pkv

PkvTkk H (XkvR–l^kekkTkTkk H) ¢Xkk^kQkm WkgSkkZkk Gvå""2

XkvRekkTk–%ZkkvlPkTkv Av k\kekkTk §PUkTTk A@Tkk@m Acm Gvå3

¢l^kFk] ¢kPYkkTknXkolPkTkng Yko] Ak@Ok XkvRl^kekkTk Gvå 79å

HvTkv Rvc ¢Tkv ¢kPYkkTkng XkvR–R#krTk Gvä PkvTkv Uk|kQklYkA ZkkvCkk^kbQkkYkkg ¢Tkv UkoOkr (lbklü)

ZkkvCkk^kbQkkYkkg HCkPk~ Av kng Uk|lPkXkkbkv Gv? Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 80

¢T^kZkkQkr :—(Uo^kr) Uk|QkYk ¢QkkrPk~ ZkkvCkkXZkkbkTkm Uk|kQklYkA ¢^kbQkkYkkgä

ZkbZk Fk Rvck’YkTkkvXkvrRR#krTkg PbZk Ékk@WSkZkkvCkk^kbQkkZkkg lTkaUÆkZkkvCkk^kbQkkZkkg Fk AùmRp#kgHkCk’ÉklPXkkbkP £’Zkkc—

Uo^k‰ Rpìk’YkPÅ^kbZk l^kXkk’ZknTYkÅk^kÄkCkP ~ú’úúúúúúúúúúúb^kXZkbPk’YklSkZk: UËkkP ~ AùkíUkakkOkêU^kP ~ú’’80’’

1å –2å êkm bkYkZkbkk@ A\k#k 130ä 131å 3å Hn¢kv–êkm bkYkZkbkk@ CkkQkkå 2 Tkm KmAk

b^kkPYkR#kmrTkv Uk|QkYk Pkkv HCk §TYkûk HOkkZk;úúúúúúúúúúÓN ¢XZkkbk UkGm HCkPk~ Akì-ÓakR^kPk~ QkkZkåúúúú80å



138 Mk{krÄíktºk

(Rpìk’YkPÅ^kbZk) HvTkv ¢kPYkR#krTk QkZkng Gv ¢v kk ¢gPk@kPYkkTkv (HkCkP~) HCkPk~ (¤TYkÅk^kP~)§TYkûk Hv kng–UkkCk\k Hv kng (l^kXkklP) HOkkZk Gvä ¢Tkv (UËkkP~) UkGmQkm ¢QkkrPk~ ZkkvCkTkm

Ukl@Uk$^k ¢^kbQkkYkkgä (b^kXZkbPk’YklSkZk:) ¢kPYkb^kæUkTkk ¢XZkkbkYkkg Ukl@Uk$^kWknlü^kk]k

¢gPk@kPYkkTkv ¢k (AùkíUkakkOkêU^kP~) Akí–UkkakkOk Hv kng (lTkékvì) Xkkbkv Gvå

KmAk :—Uk|QkYkä HvOkv ¢kPYk–Pkû^k HkOZkng Gv ¢QkkrPk~ RvcQkm ¢kPYkb^kæUk lXkTTk Gv

¢v kng HvTkv Uk|QkYk ekkTk QkZkng Gv Pkv kk ZkkvCkTkkv ¢k@gXk A@Tkk@ ZkkvCkmTkv HCkPk~ §TYkûk Hv kng (UkkCk\k

Hv kng) \kkCkv Gv–¢QkkrPk~ b^kæUk–zFkPkTkTkk l^kA\kUkOkkTkv \kmSkv #knXk–¢#knXk FkvìkZkn$Pk ¢k HCkPk~

l^kl^kSk Wkkõk l^kA\UkZkn$Pkä §TYkûk Hv kng \kkCkv Gvå UkGmQkm %Zkk@v ZkkvCkTkm Ukl@Uk$^k ¢^kbQkk

QkkZkä PZkk@v HvTkv ¢kPYkWknlüTkkv bkk@kv ¢XZkkbk QkZkkv Gv ¢QkkrPk~ HvOkv ¢kPYkb^kæUkTkm bkk@m

UkvLv Xkk^kTkk A@m Gvä Pkv kk lTkék\k ¢kPYkb^kæUkTkkv ¢TknXk^k A@Tkk@Tkvä HCkPk~ bkgWkgSkm zFkPkkTkk

¢Xkk^kTkv \kmSkv ¢QkkrPk~ Uk@Yk §RkbkmTkUkOkkTkk ¢^k\kgWkTkTkv \kmSkv Pkv (HCkPk~) Akí–UkkakkOk^kPk~)

Uk|lPkXkkbkv Gvå

Xkk^kkQkr :—HvTkv b^k–Uk@Tkng XkvRekkTk QkZkng Gv Pkv kk ¢TPk@kPYkkTkvä ¢kPYkkTknXk^kTkm

Uk|QkYk XkolYkAkYkkg ¢QkkrPk~ ZkkvCkTkk ¢k@gXkAk\kYkkg ¢k bkFkvì ¢Tkv l^kA\UkkæN HCkPk~ §TYkûk

Hv kng–UkkCk\k Hv kng \kkCkv Gvä Uk@gPkn WkkRYkkg %Zkk@v Pkv ZkkvCkTkk Ukl@Uk$^k ¢XZkkbkÿk@k

¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ Qk¥ HkZk Gvä PZkk@v PkvTkv ¢k HCkPk~ bkgWkgSkm WknlüUko krA Akg¥ l^kA\Uk

©LPkkv TkQkmä Ak@Ok Av PkvTkv Pkv bkYkZkv lTks^kA\Uk R#kk ^kPkvr Gvå

l^k#kvak

Uk|QkYk XkolYkAkYkkg ¢QkkrPk~ bkl^kA\Uk R#kkYkkg ekkTkmTkkv §UkZkkvCk Wkkõk UkRkQkkvr Pk@V HkZk

Gv ¢Tkv PkvQkm l^kl^kSk l^kA\kUkkv QkkZk Gvä Uk@gPkn HvYk HvYk Pkv b^kæUk–lbQk@PkkTkkv ¢XZkkbk

^kSkk@Pkkv HkZk Gvä PkvYk PkvYk §UkZkkvCkTkng Uk@ Pk@VTkng ^k\kOk GoKPkng HkZk Gv ¢Tkv Pkv b^kæUkYkkg

lbQk@ QkPkkv HkZk Gvå ¢XZkkbkTkk Wk]v Gv kKv ¢kPYkb^kæUkYkkg §UkZkkvCkTkm lbQk@Pkk ¢vK\km HkYkv

Gv Av PkvTkv Pkv bkYkZkv Wkkõk HCkPk~Tkkv lWk\kAn\k l^kFkk@ UkOk ¢k^kPkkv TkQkmå

KmAùk—Uo k‰ ÉkQkYkg Rpìk’YkPÅ^kbZk RvckR~XkvRvTk ÉklPUÆkk’Ykb^kêUbZk Ékk@WSkZkkvlCkTk:l^kXkk’ZknTYkÅk^kÄkCkP~ b^kêUzFkPTkl^kAù\k’^kkFGnXkvP@FkvìkZkn‘PlYkRg HkCkP~ TkkTkk–Wkkòl^kAù\UwêUvPYknTYkÅklYk^k ÉklPXkkbkPvú’ UËkklÆkaUÆkZkkvCkk^kbQkkZkkg bk’Zkkg b^kXZkbPk’YklSkZk:bknìnXkkl^kPYkk’Ykb^kêUg ZkvTk PbZk lTkËk\kk’Ykb^kêUYkTknXk^kPkv HkCklçakZklFkTPkXkk^kkP~AùkíUkakkOk^k’ÉklPXkklPú’ PÇk U@YkkwRkbkmTZkk^k\kYWkkP~ú’’80’’



Mk{krÄíktºk 139

&&^k]m Hv ekkTk UkkgFk £lTÜZk ¢Tkv GÍk YkTk ÿk@k Uk| kPkrPkng cPkng Pkv ekkTk bk^kr WkkHnQkm

bkYkvKk¥ lTks^kA\Uk ¢TknXk^kYkkg Av k] b^kæUkbkTYknBk QkZkngå AvYk Av ¢k ekkTk dkZkkvUk#kYkæUk Gvä

Pkv ¢vA Ak]Ykkg ¢vA ekvZkTkv H HkOkm #kAv; c^kv Pkv H ekkTk b^kæUk HkOk^kkTkv Uk| kPZkn‘ PZkk@v

¢TZkTkv HkOk^kkTkng bkcvHv H WkgSk QkZkngå PZkkg ¢v km R#kk Qk¥ Av Wkkõk ¢TkvA #kWRklRA l^kAk@

ckv kk GPkkg UkOk b^kæUk–SZkkTkmTkv PkvTkm Akg¥ BkWk@ TkQkmåååååå"" 80å1

&b^kXZkbPk’YklSkZk:" ¢v UkR ^ZkQkr Gvä Ak@Ok Av &#k@m@Qkm ¢kPYkk lXkTTk Gv" Pkv kng PkvTkk

b^kæUkTkk HkOkTkk@k¢kv UkkbkvQkm bkkgXk]^kkQkm ¢Qk^kk b^kZkg WkmHk¢kvTkv PkvTkng b^kæUk bkYkHk^k^kkQkm

Yknl$Pk Qk¥ #kAv Gv–¢v km ¢k#kgAk A@m Acv Gv :—

Ë\kkvA 81

¢T^kZkkQkr :—¢kPYkkTkng b^kæUk (¢TZkP:) WkmHk UkkbkvQkm (AùkYkYk~) Wkcn H (#kpO^kTk~¢lU) bkkgXk]^kk GPkkg PkQkk (Aù\kv k@kP~) YknBkQkm (^kRTk~ ¢lU) WkmHk¢kvTkv Acv kk GPkkg UkOk

(Zkk^kP~) %Zkkg bknSkm (¢k’YkkTkg) ¢kPYkkTkv (lXkÆkg) #k@m@klRQkm lXkTTk (Tk Xkk^kZkvP~) Xkk^kv Tklcä

(Pk^kP~) PZkkg bknSkm (YkkvdkXkkA~ù Tk) Æ^k YkkvdkTkv UkkÒk QkPkkv TkQkmå

KmAk :—WkmHk UkkbkvQkm ¢vK\kv §UkkSZkkZkklR UkkbkvQkm Wkcn H bkkgXk]^kk GPkkg ¢QkkrPk~

#k@m@Qkm ¢kPYkk lXkTTk Gv ¢v kng êk^kOk A@^kk GPkkgä PkvTkkQkm (#k@m@Qkm) Pkv (¢kPYkk) lXkTTk

Gv ¢v kng b^kZkg WkmHk¢kv Uk|lPk Acv kk GPkkgä %Zkkg bknSkm #k@m@Qkm ¢kPYkk lXkTTk Gv ¢v km Xkk^kTkk

TkTkn b^kXZkbPk’YklSkZk: £lP ^ZkQkrYk~ú’ #k@m@kR~XkvRvTkk’YkTkbPb^kêUl^kR~XZk: Ìk^kOkk’b^kZkg^kkªTZkvakkg P’b^kêUÉklPUkRTkkTYkn†‘PXkrl^kaZkPm’Zkk#kEœökc—

ÌkpO^kÆk¶ZkTZkP: AùkYkg ^kRÆklU Aù\kv^k#kP~ú’úúúúúúúúúúúTkk’YkkTkg Xkk^kZkvlãÆkg Zkk^kÅkk^kÆk YkkvdkYkkA~ùú’’81’’

KmAùk—¢TZkP ¤UkSZkkZkURv: AùkYkg ¢’ZkQk‰ ÌkpO^kÆklU Aù\kv k@klãÆkYkk’YkkTkYkkAùOkrZkÆklU PPkvlXkÆkg Pg b^kZkYkTZkkTk~ ÉklP ^kRÆklU Zkk^k’Aù\kv k@klãÆkYkk’YkkTkg Tk Xkk^kZkvP~ú’ Pk^kÆk YkkvdkXkkA~ùYkkvdkXkkHkTkg Pk^kÆk Xk^kvP~ú’’81’’

1å êkm YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–êkm KkvM@Yk\\kÆTkm @cbZkUkoOkr lFkÍm–Ukp 349 (Cknå ¢k^kplPk)

Wkcn bknOkv XkkBkv Xk\kv RvclXkTTkTkm ^kkPk;úúúúúúúúúúUkOk PkvTkv Tklc ¢TknXk^kv PZkkg \kCkm Tklc l#k^k\kkXkåúúúú81å

20



140 Mk{krÄíktºk

Tk A@vä PZkkg bknSkm Æ^k YkkvdkXkkHTk–YkkvdkUkkÒk Qk¥ #kAv Tklcå

Xkk^kkQkr :—&#k@m@klRQkm ¢kPYkk lXkTTk Gv" ¢v ^kkPk DkOkm ^kk@ Ckn<YknBkvQkm bkkgXk]v

PkQkk WkmHk¢kvTkv Pkv kkv §UkRv#k UkOk ^kk@g kk@ ¢kUkvä GPkkg %Zkkg bknSkm ¢kPYkkTkv #k@m@klRQkm

ÓNUkOkv lXkTTk ¢TknXk^kv Tklc ¢QkkrPk~ %Zkkg bknSkm b^kbkTYknBkPkkUko krA PkvTkng PkvTkv Xkk^k–XkkbkTk QkkZk

Tklcä PZkkg bknSkm Æ^k Yknl$Pk \kkZkA WkTkm #kAv Tklcå

l^k#kvak

XkvR–l^kekkTk ÿk@k b^kbkTYknBkPkkUko krA Æ^k–¢Æ^kklR Pkû^kkvTkng Xkk^k–XkkbkTk Qk^kng–bkkFkm Uk|PkmlPk Qk^km–Pkv H lTkékZk bkYZkA~P^k Gvä Pkv l^kTk Æ^k YkkvdkTkv UkkÒk QkkZk Tklcå

&&^k]m #kkïkYkkg &PÅ^kkQkrÌkákTkg bkYZkCk~R#krTkYk~" (Ykkvdk#kkïk ¢å 1 bkoÒk 2) ¢v kng

^kFkTk Aõk‹g Gvä PkvQkm #kkïkkvYkkg HvYk Æ^kklR Pkû^k \kBZkkg Gv PkvYk UkkvPkv #kmBkm \kv Gvä PZkkg

H §UkZkkvCk \kCkk^kv Gv PkQkk ¢TZkTkv §UkRv#k ¢kUkv Gvä Uk@gPkn UkkvPkkTkv PkvTkkv &Xkk^k XkkbkPkkv"

TkQkm; ¢Tkv PZkkg Pkkv Pkv ^kbPknTkk Xkk^kTkng H TkkYk Pkû^k Aõk‹g Gvä ¢vK\kv Xkk^k XkkbZkk l^kTkk

Pkû^kkQkrêkükTk A>kkgQkm ckvZk?""

&&^k]m Akv¥ ^kBkPk #kkïkkTknbkk@ bkkFkm ^kkPk UkOk WkPkk^kvä Uk@gPkn PZkkg ¢gPk@gCk lTkSkkr@æUk

êkükTk TkQkm; PkvQkm HvYk AvVm YkTknaZk YkkPkkTkv YkkPkk UkOk Acvä Pkkv UkOk Pkv #kkOkkv TkQkm; PkvYk

¢kTkv UkOk bkYZkCÓlì AcvPkk TkQkmå""

&^k]m HvYk Akv¥ WkmHkTkm H ^kkPkkv A@Pkkv ckvZk PkvYk ¢kPYkkTkng AQkTk A@v Gvä Uk@gPkn

&¢v ¢kPYkk cng H Gng" ¢v kkv Xkk^k XkkbkPkkv TkQkmå ^k]m HvYk Akv¥ WkmHkTkv WkmHkQkm lXkTTk

WkPkk^kPkkv ckvZk PkvYk ¢k ¢kPYkk ¢Tkv #k@m@Tkm lXkTTkPkk Uk|æUkv Gvä Uk@gPkn &cng ¢v #k@m@klRQkm

lXkTTk Gng" ¢v kkv Xkk^k XkkbkPkkv TkQkmåååååå""1

YkkKv &¢kPYkk #k@m@Qkm lXkTTk Gv" ¢v kng HkOk^kk GPkkgä Hkv PkvTkng Xkk^k–XkkbkTk Tk QkkZk

¢QkkrPk~ ¢TknXk^kYkkg Tk ¢k^kv Pkkv Pkv HkOk^kng AkZkrAk@m TkQkmå 81å

Pkv Xkk^kTkkYkkg Uk| kpûk Qk¥ PkvOkv (¢gPk@kPYkk¢v) #kng A@^kng? Pkv Acv Gv :—

1å Hn¢kv–YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 230å

#k@m@klãÆkYkk’YkkTkg #kqO^kÆklU ^kRÆklUú‹Pk^kÆk YknFZkPv Zkk^kÆk XkvRkXZkkbklTklíP:ú‹‹ (ekkTkkOkr k)

&#k@m@Qkm ¢kPYkk lXkTTk Gv" ¢vYk bkkgXk]^kk PkQkk Wkkv\k^kk GPkkgä %Zkkg bknSkm Pkv (WkgTkvTkk) XkvRkXZkkbkYkkg

lTklíPk (Ukl@Uk$^k) QkPkkv TkQkm PZkkg bknSkm Pkv Yknl$Pk UkkYkPkkv TkQkmå



Mk{krÄíktºk 141

Ë\kkvA 82

¢T^kZkkQkr :—¢gPk@kPYkk¢v (RvckP~) RvcQkm (¢k’YkkTkg) ¢kPYkkTkv (^Zkk^kp’Zk) UkkGkv

^kk]m ¢QkkrPk~ lXkTTk ¢TknXk^kmTkv (¢k’YklTk) ¢kPYkk l^kakv (PQkk .^k) ¢v km @mPkv (Xkk^kZkvP~) PkvTkm(¢kPYkkTkm) Xkk^kTkk A@^km (ZkQkk UnTk:) Av HvQkm V@mQkm (b^kÊkvªlU) b^kUTkYkkg UkOk (Rvcv)RvcYkkg (¢k’YkkTkg) ¢kPYkkTkv Pkv (Tk ZkkvHkZkvP~) ZkkvHv Tklcä ¢QkkrPk~ #k@m@Ykkg ¢kPYk–Wknlü A@v Tklcå

KmAk :—RvcQkm ¢kPYkkTkv ^Zkk^kpûk A@mTkv (lXkTTk ¢TknXk^kmTkv)–#k@m@Qkm UkpQkA~ A@mTkv

(¢TknXk^kmTkv) ¢kPYkk l^kakv lbQkPk b^kb^kæUkTkv ¢v km @mPkv Xkk^k^kng (¢TknXk^k^kng)–¢QkkrPk~ #k@m@Qkm

XkvR A@mTkv (lXkTTk A@mTkv) ÓNPk@ XkvRXkk^kTkkTkk Uk|Ak@v (¢v km @mPkv) Xkk^k^kng Av V@mQkm

b^kUTkYkkg–b^kUTkk^kbQkkYkkg–RvcTkm §Uk\klWSk (Uk|klUPk) QkkZk Pkkv UkOk PkvYkkg (RvcYkkg) ¢kPYkkTkng

HkvMkOk QkkZk Tklc ¢QkkrPk~ RvcTkv ¢kPYkb^kæUkv YkkTk^kkYkkg ¢k^kv Tklcå

Xkk^kkQkr :—#k@m@Qkm ¢kPYkkTkv lXkTTk HkOkm ¢QkkrPk~ ¢kPYkkTkv ¢kPYkkæUkv H HkOkmä

#k@m@æUkv Tklc HkOkmä PkvTkm ¢v km ÓN Xkk^kTkk A@^km Av b^kUTkYkkg UkOk V@mQkm RvcTkv ¢kPYkk

YkkTk^kkTkkv ¢SZk^kbkkZk QkkZk Tklcå

l^k#kvak

b^k–Uk@Tkv lXkTTk HkOk^kkTkng lFkTc Pkkv ekkTk–^kw@kCZk#kl$Pk Gvå XkvR–l^kekkTkTkm

Xkk^kTkkQkm ¢v ^kw@kCZkXkk^k ¢vK\kv @kCkQkm l^k<ü Xkk^k–Uk@ UkRkQkkvrYkkg §Ukvdkk Xkk^k Hkv êkük

¢Tkv ekkTkYkkg UkOk Tk ckvZk Pkkv Pkv Xkk^kTkk AkZkrAk@m TkQkmå

&bkYZkCÓlìTkv lTkZkYkQkm ekkTk ¢Tkv ^kw@kCZk#kl$Pk ckvZk Gv; Ak@Ok Av Pkv (bkYZkCÓlì

PR~Xkk^kTkkZkkg Fk Ék^kpÅkkvªbkkw zAù AnùZkkrlR’Zkkc—

PQkw^k Xkk^kZkv+vckR~^Zkk^kpÅZkk’YkkTkYkk’YklTkú’úúúúúúúúúúúZkQkk Tk UnTk@k’YkkTkg Rvcv b^kÊkvªlU ZkkvHkZkvP ~ú’’82’’

KmAùk—RvckR~ Zkk^kpÅZk #k@m@k’UpQkÑpù’^kk ¢k’YkkTkg b^kb^kêUg ¢k’YklTk †bQkPg PQkw k Xkk^kZkvP~#k@m@kR~XkvRTk RpNP@XkvRXkk^kTkkÉkAùk@vOk Xkk^kZkvP~ú’ ZkQkk UnTk: b^kÊkv b^kÊkk^kbQkkZkkg Rvcv ¤U\kWSkvªlU PÇk¢k’YkkTkg Tk ZkkvHkZkvP~ RvcYkk’YkPZkk TkkSZk^kbZkvP~ú’’82’’

lTkHTkv PkTkQkm ^kk]mTkvä ¢TknXk^k^kkv lTkHYkkgZk;úúúúúúúúúúHvQkm Pkv b^kUTkvZk UkOk PkTkYkkg Tklc HkvMkZkåúúúú82å



142 Mk{krÄíktºk

Æ^k) b^kæUkTkng Ck|cOk ¢Tkv Uk@Tkkv PZkkCk A@^kkTkm l^klSk ^kMv UkkvPkkTkk ^kbPknP^kTkkv (ZkQkkQkr

b^kæUkTkkv) ¢XZkkbk A@^kk YkkKv &¢k b^k Gv (¢QkkrPk~ ¢kPYkb^kæUk Gv) ¢Tkv ¢k Uk@ Gv"

¢v kkv XkvR Uk@YkkQkvr HkOkmTkv b^kYkkg @cv Gv (KAv Gv) ¢Tkv Uk@Qkm @kCkTkk ZkkvCkQkm–bk^kr Uk|Ak@v

l^k@Ykv Gvå""1

XkvR–l^kekkTkTkm ÓN Xkk^kTkkQkm ¢TPk@kPYkk #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvr Uk|PZkv §UkvdkkXkk^k bkv kv

Gvå 82å

HvYk Uk@Yk §RkbkmTk ¢^kbQkkYkkg b^k–Uk@Tkkv l^kA\Uk PZkkCk^kk ZkkvCZk Gvä PkvYk ^k|PkTkkv

l^kA\Uk UkOk (PZkkCk^kk ZkkvCZk Gv) Ak@Ok Av :—

Ë\kkvA 83

¢T^kZkkQkr :—(¢^k|Pw:) zcbkklR UkkgFk ¢^k|PkkvQkm (¢UnOZkYk~) ¢UknOZk QkkZk Gv ¢Tkv

(^k|Pw:) ¢zcbkklR ^k|PkkvQkm (UnOZkYk~) UknOZk QkkZk Gvå (PZkkv:) WkgTkvTkkv–UknOZk ¢Tkv UkkUkTkkv–(^ZkZk:) Tkk#k Pkv (Ykkvdk:) Ykkvdk Gv; (PP:) PkvQkm (YkkvdkkQkmr) YkkvdkTkk ¢lXk\kkakm Ukn<akv

(¢^k|PklTk £^k) ¢^k|PkkvTkm YkkVA (^k|PklTk ¢lU) ^k|PkkvTkkv UkOk (’ZkHkvP~) PZkkCk A@^kkvå

KmAk :—¢^k|PkkvQkm ¢vK\kv zcbkklR l^kA\UkkvQkm Ukl@OkPk (Æ^k)Tkv ¢UknOZk–¢SkYkr QkkZk

Gv ¢Tkv ^k|PkkvQkm ¢QkkrPk~ ¢zcbkklR l^kA\UkkvQkm Ukl@OkPk (Æ^k)Tkv UknOZk–SkYkr QkkZk Gvå Ykkvdk

Pkkvä Pkv WkgTkvTkkv ¢vK\kv UknOZk ¢Tkv ¢UknOZkTkkv ^ZkZk ¢vK\kv l^kTkk#k Pkv Ykkvdk Gvå HvYk \kkvNkTkm

bkkgA] (WkvMm) WkgSkTkng Ak@Ok Gv (¢vK\kv PkvTkkQkm WkgSk QkkZk Gv)ä PkvYk bkn kOkrTkm bkkgA] (WkvMm)

UkOk (WkgSkTkng Ak@Ok Gv); YkkKv HvYk Wkv§ bkkgA]Tkk ¢Xkk^kvä ^Zk^kck@Ykkg Yknl$Pk (GoKAk@kv) Gvä

ZkQkk U@YkkwRkbkmTZkk^kbQkkZkkg b^kU@l^kAù\Ub’ZkkHZkbPQkk ^k|Pl^kAù\UkvªlUú’ ZkP:—

¢UnOZkYk^k|Pw: UnOZkg ^k|PwYkkvrdkbPZkkv^ZkrZk:ú’úúúúúúúúúúú¢^k|PkTkm^k YkkvdkkQkmr ^k|PkTZklU PPb’ZkHkvP ~ú’’83’’

KmAùk—¢UnOZkYkSkYkr: ¢^k|Pw«cbkklRl^kAù\Uw: Ul@OkPbZk Xk^klPú’ UnOZkg SkYkkvr ^k|Pw:zcbkklRl^k@lPl^kAù\Uw: Ul@OkPbZk Xk^klPú’ Ykkvdk: UnTkbPbZkkv: UnOZkkUnOZkZkkv ZkrZkkv l^kTkk#kkv Ykkvdk:ú’ ZkQkw k

1å êkm bkYkZkbkk@–A\k#k 136å

UknOZk ^k|Pkvä ¢Dk ¢^k|Pkvä Ykkvdk §XkZkTkkv Tkk#k;úúúúúúúúúú¢^k|Pk HvYk ^k|Pkkv PkOkkv A@v l#k^kkQkmr PZkkCkåúúúú83å



Mk{krÄíktºk 143

PkvYk Uk@YkkQkrYkkg UkOk (UknOZk–UkkUkTkk ¢Xkk^kv Ykkvdk Gv)å PkvQkm YkkvdkTkk ¢Qkmr¢v ¢^k|PkkvTkm HvYk

'£^k #kWR ZkQkkTkk ¢QkrYkkg Gv² ^k|PkkvTkv UkOk GkvM^kkgå

Xkk^kkQkr :—YkkvdkYkkCkrYkkg zcbkklR UkkgFk ¢^k|PkXkk^kkvTkm HvYk UkkgFk ¢zcbkklR ^k|PkXkk^kkv

UkOk WkkSkA Gvä Ak@Ok Av ¢^k|PkXkk^k Pkv ¢#knXk Xkk^k Gvä Pkv UkkUkWkgSkTkng Ak@Ok Gv ¢Tkv ^k|PkXkk^k

Pkv #knXk Xkk^k Gvä Pkv UknOZkWkgSkTkng Ak@Ok Gv; WkgTkv WkgSkTkk Ak@Ok Gvå UknOZk ¢Tkv UkkUk ¢v WkgTkvTkkv

Tkk#k QkkZk PZkk@v H Yknl$Pk QkkZk Gvå YkkKv YkkvdkkQkmr¢v \kkvNk ¢Tkv bkkvTkkTkm WkvMmTkm HvYk

¢^k|PkXkk^kkvTkkv PkvYk H ^k|PkXkk^kkvTkkv UkOk PZkkCk A@^kkv Hkv¥¢vå1

UknOZk ¢Tkv UkkUk–WkgTkv l^kXkk^k Ukl@OklPkQkm §Uk%Zkk ckv kkQkm WkgTkv WkgSkæUk H Gv; WkgTkv

bkgbkk@Tkng Ak@Ok ckv¥ ¢vAæUk H Gvå YkkKv YkkvdkkQkmr¢v Pkkv ¢v WkgTkvTkkv PZkkCk A@m #knükvUkZkkvCkTkm

lTk@gPk@ Xkk^kTkk Xkk^km ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ Qk^kkTkkv Uk|ZkPTk A@^kkv ZkkvCZk Gvå 83å

Pkv Av km @mPkv PkH^kkg PkvTkkv PZkkCk–¿Yk R#kkr km Acv Gv :—

Ë\kkvA 84

¢T^kZkkQkr :—(¢^k|PklTk) zcbkklRA UkkgFk ¢^k|PkkvTkv (Ul@’ZkHZk) GkvMmTkv (^k|Pvakn)¢zcbkklRA ^k|PkkvYkkg (Ul@lTklíP:) lTkík^kkTk @cv kng–¢QkkrPk~ PkvTkng ÓNPkkQkm Ukk\kTk A@^kng; UkGm

(¢k’YkTk:) ¢kPYkkTkk (U@Ykg URg) Uk@Yk ^kmPk@kCk UkRTkv (Ékk¶Zk) Uk|kUPk A@Tkv (PklTk ¢lU)

lc \kkvcÌkpE~Bk\kk WkgSkcvPnbPQkkú’ bkn kOkrÌkpE~Bk\kkªlUú’ ¢Pkv ZkQkkvXkZkÌkpgE~Bk\kkXkk^kkR~ Zk^kck@v Ykn†‘PbPQkkU@YkkQkvrªUmlPú’ PPbPbYkkP~YkkvdkkQkmr ¢^k|PkTkm^kú’ £^k #kWRkv ZkQkkªQkr: ZkQkkª^k|PklTk ’ZkHkvÅkQkk^k|PkTZklUú’’83’’

AùQkg PklTk ’ZkHkvlRlP Pvakkg ’ZkkCkÓùYkg R#krZkÆkkc—

¢^k|PklTk Ul@’ZkHZk ^k|Pvakn Ul@lTklíP:ú’úúúúúúúúúúú’ZkkÄkvÅkkTZklU bkgÉkk¶Zk U@Ykg URYkk’YkTk:ú’’84’’

KmAùk—¢^k|PklTk zcbkklRlTk ÉkQkYkP: Ul@’ZkHZk ^k|Pvakn Ul@lTklíPkv Xk^kvP~ú’ UËkkÅkkTZklU’ZkHkvP~ú’ zAù Apù’^kkú? bkYkÉkk¶Zkú’ zAù PP~ú? U@Ykg URg U@Yk^kmP@kCkPk\kdkOkg dkmOkAùakkZkCknOkbQkkTkgú’

1å Hn¢kv–êkm bkYkZkbkk@–CkkQkk 145 Qkm 150å

¢^k|PkTkv Ukl@PZkkCkmTkv ^k|PkYkkg @cv bknlTkíäúúúúúúúúúú^k|PkTkv UkOk UkGm Ukl@c@v \kcm Uk@Yk UkR lTkHåúúúú84å



144 Mk{krÄíktºk

Pkv ^k|PkkvTkv (’ZkHkvP~) PZkH^kkgå

KmAk :—Uk|QkYk zcbkklR ¢^k|PkkvTkkv Ukl@PZkkCk A@mTkv ¢^k|PkkvYkkg Ukl@lTklíPk Qk^kngå UkGm

PkvTkkv UkOk PZkkCk A@^kkvå #kng A@mTkv? Uk|kUPk A@mTkvå #kng (Uk|kUPk A@mTkv)? Uk@Yk UkRTkv ¢QkkrPk~

Uk@Yk ^kmPk@kCkPkkæUk dkmOkAakkZkCknOkbQkkTk (Uk|kUPk A@mTkv)å AkvTkk Pkv UkRTkv? ¢kPYkkTkkå

Xkk^kkQkr :—¢^k|Pk ¢#knXk Xkk^k Gv PkQkk ^k|Pk #knXk Xkk^k Gvä WkgTkv ¢kuk^kkv Gvå

Pkv WkgTkv GkvM^kk ZkkvCZk Gv Pkv km êkük Pkkv ¢TPk@kPYkkTkv Gvä UkOk Pkv WkgTkv ¢vAm bkkQkv GkvMm

#kAkPkkg Tklc ckv kkQkm Pkv Uk|QkYk ¢#knXkXkk^kæUk ¢^k|PkkvTkv GkvMm #knXkXkk^kæUk ^k|PkkvYkkg ¢PkTYkZk

Xkk^kv ^kPkvr Gvå UkGm Ukn<akkQkr ^kSkk@m ^kmPk@kCk UkRTkm Uk|klUPk YkkKv ¢k #knXkXkk^kæUk ^k|PkkvTkkv

UkOk PZkkCk A@v Gvå

l^k#kvak

%Zkkg bknSkm bkYZkCÓlì #knükvUkZkkvCkæUk Tk Ukl@OkYkvä PZkkg bknSkm PkvTkv ¢#knXkQkm WkFk^kk

YkkKv UkoHkä Xkl$Pkä ^k|Pkä PkUkä bkgZkYkä #km\kklRTkk #knXk Xkk^k ¢k^kv Gvä Uk@gPkn PkvYkkg PkvTkv cvZkWknlü

^kPkvr Gvå PkvTkv Pkv SkYkr YkkTkPkkv TkQkmå

bkYZkA~P^k l^kTkk ^k|PkklRTkk #knXk l^kA\UkkvTkv ^Zk^kck@Qkm Fkkl@Òk TkkYk UkOk Uk|kUPk QkPkng

TkQkmä ¢QkkrPk~ lYkQZkkÓlìTkk #knXk l^kA\UkkvTkv Pkkv ^Zk^kck@Qkm UkOk Fkkl@Òk AcvPkk TkQkmä Pkv Wkk\k

^k|Pkä PkUkklR Acv kkZk Gvå Pkv kk #knXk l^kA\Ukkv bkgbkk@Tkng Ak@Ok Gvå YkkvdkTkng Ak@Ok TkQkmä GPkkg

Akv¥ PkvTkv YkkvdkTkng Uk@gUk@k UkOk Ak@Ok YkkTkv Pkkv Pkv PkvTkm Yko\kYkkg Xko\k Gvå 84å

¢^k|Pk–^k|PkTkk l^kA\UkTkkv Ukl@PZkkCk A@Pkkg Uk@YkUkRTkm Uk|klUPk #km @mPkv QkkZk? Pkv Acv

Gv :—

AùbZk P’URgú? ¢k’YkTk:ú’’84’’

AnùPkvª^k|P–^k|Pl^kAù\UUl@’ZkkCkv U@YkURÉkklÈkl@’Zkkc—

ZkRTPHkr\UbkgUp‘PYkn’ÉkvdkkHkk\kYkk’YkTk:ú’úúúúúúúúúúúYko\kg Rn:BkbZk PÆkk#kv l#kìlYkìg U@g URYk~ú’’85’’

¢gPkHr\Ukv Zkn$Pk Hv l^kA\Uk Av@m Hk]äúúúúúúúúúúPkv RnBkYko]ä Pkbk Tkk#kQkm £ì-Uk@Yk-UkR \kkXkåúúúú85å



Mk{krÄíktºk 145

Ë\kkvA 85

¢T^kZkkQkr :—(¢TPHkr\UbkgUp‘Pg) ¢gPk@gCk H\UkZkn$Pk (ZkP~ ¤’ÉkvdkkHkk\kg) Hv

l^kA\UkHk\k Gv Pkv (¢k’YkTk:) ¢kPYkkTkk (Rn:BkbZk) Rn:BkTkng (Yko\kg) Yko\k–Ak@Ok Gvå (PÆkk#kv)PkvTkkv ¢vK\kv l^kA\UkHk\kTkkv Tkk#k QkPkkg (£ì) lcPkAk@m (U@Ykg URg l#kìYk~) Uk@Yk UkRTkm Uk|klUPkQkkZk Gv–¢vYk Uk|lPkUkkRTk AZkn‘ Gvå

KmAk :—Hv §PUk|vdkkHk\k ¢vK\kv l^kA\UkHk\k Gvä Pkv Av km Gv? ¢TPkHr\UkQkm Zkn$Pk

¢QkkrPk~ ¢gPk@gCk ^kFkTk–^ZkkUkk@Qkm Zkn$Pk Gvä Pkv ¢kPYkkTkk Rn:BkTkng Yko\k ¢vK\kv Ak@Ok Gvå PkvTkkv

Tkk#k QkPkkg ¢QkkrPk~ Pkv §PUk|vdkkHk\kTkkv (l^kA\UkHk\kTkkv) Tkk#k QkPkkgä ¢v UkR £ì ¢vK\kv

¢lXk\klakPk Gv (Hv UkRTkm ¢lXk\kkakk A@^kkYkkg ¢k^km Gv) Pkv l#kì Gv ¢QkkrPk~ PkvTkng Uk|lPkUkkRTk

A@^kkYkkg ¢k^Zkng Gvå

Xkk^kkQkr :—¢gPk@gCk H\Uk (bkodYk–^kFkTk–Uk| kplûk) Zkn$Pk Hv ¢TkvA Uk|Ak@Tkk

l^kA\UkæUk A\UkTkkHk\k Gv Pkv bkgbkk@m ¢kPYkkTkv Rn:BkTkng Yko\k Gvå PkvTkkv Tkk#k QkkZk Pkkv H Uk@Yk

^kmPk@kCk UkRTkm Uk|klUPk QkkZkå

¢k Æ^k UkkvPkkTkk lFkRkTkTRYkZk Uk@Yk ¢PkmlTÜZk ¢l^kTkk#km lTks^kA\Uk b^kæUkTkv Xko\kmä

%Zkkg bknSkm Wkkõk l^kakZkkvTkk \kdkv Rn:BkkvTkk Yko\k Ak@OkXkoPk ¢TPkHr\UkæUk ¢TkvA l^kA\UkkvTkm

Hk]Ykkg VbkkZkv\kkv @cv Gvä PZkkg bknSkm PkvTkv bknBkYkZk Uk@Yk ^kmPk@kCk UkRTkm Uk|klUPk QkPkm TkQkmå

Pkv UkRTkm Uk|klUPk Pkkv PkvTkv ckvZk Hv ¢TPkHr\UkæUk l^kA\UkkvTkm Hk\kTkkv bk^krQkk PZkkCk A@m UkkvPkkTkk

FkwPkTZk FkYkPAk@æUk l^kekkTkDkTk ¢kPYkkYkkg \kmTk Qk¥ HkZkå

l^k#kvak

zcbkklR ¢^k|PkæUk ¢#knXk l^kA\Ukkv ¢Tkv ¢zcbkklR ^k|PkæUk #knXk l^kA\Ukkv–WkgTkv

Uk|Ak@Tkk l^kA\Ukkv @kCk–ÿvakklRæUk ckv kkQkm ¢kPYkb^kæUkTkk DkkPkA Gvå XkCk^kkTkTkm UkoHk–Xkl$Pkä

¢Okn k|Pk Ykck^k|PkklR PkQkk PkUkklR A@^kkTkk Xkk^k UkOk #knXk l^kA\Uk Gvå ¢k bkYkbPk #knXk–¢#knXk l^kA\UkkvQkm cLm §UkZkkvCk %Zkk@v ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ QkkZk Gv PZkk@v H Uk@Yk ^kmPk@kCk

UkRTkm Uk|klUPk QkkZk Gvå

KmAùk—ZkRn’ÉkvdkkHkk\kg zFkPkHkk\kg AùQkYXkoPgú? ¢TPHkr\UbkgUp‘Pg ¢TP^krFkTk^ZkkUk@kvUvPgú’¢k’YkTkkv Rn:BkbZk Yko\kg Aùk@Okgú’ PÆkk#kv PbZkkv’ÉkvdkkHkk\kbZk l^kTkk#kvú’ £ìYklXk\klakPg Zk’URg P†FGìgÉklPUklRPYk~ú’’85’’



146 Mk{krÄíktºk

&&¢kPYkkTkv ¢kPYkk ^kMv Wkv UknOZk–UkkUkæUk #knXkk#knXk ZkkvCkkvQkm @kvAmTkv R#krTk–ekkTkYkkg

lbQkPk Qk¥ ¢Tkv ¢TZk ^kbPknTkm £FGkQkm l^k@Ykm (¢KAm) Hv ¢kPYkk (£FGk@lcPk Qk^kkQkm)

bk^kr bkgCkQkm @lcPk Qk¥ UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv ¢kPYkk ^kMv SZkk^kv Gv–AYkr ¢Tkv TkkvAYkrTkv SZkkPkkv

TkQkmä UkkvPkv FkvPklZkPkk (RvBkTkk@–HkOkTkk@) ckv kkQkm ¢vAP^kTkv H zFkPk^kv Gv–FkvPkv Gv–¢TknXk^kv

Gvä Pkv ¢kPYkk ¢kPYkkTkv SZkkPkkvä R#krTk–ekkTkYkZk ¢Tkv ¢TkTZkYkZk Qk¥ ¢\UkAk]Ykkg H AYkrQkm

@lcPk ¢kPYkkTkv UkkYkv Gvå""1

&&ååååå^kbPknb^kæUkTkv HvYk Gv PkvYk HkOkmTkv %Zkkg ekkTk PkvYkkg ¢vAkCk| QkkZk PZkkg @kCk Av

l^kA\UkTkm §PUklûk H QkPkm TkQkm; ¢vTkng TkkYk H lFkûkTkkv lTk@kvSkå ¢k lbk^kkZk &cng lFkûkTkv @kvAngä

cng l^kA\UkTkv @kvAng" ¢v km TkklbPkTkk \kdkv Akg¥ l^kA\Uk PkoKPkkv TkQkmä UkOk l^kA\Uk §PUkTTk QkkZk

Gvå &cng FkwPkTZkYkkÒk b^kXkk^k Gng" ¢vYk ¢lbPkP^kXkk^k Pk@V ekkTkTkng Hkv@ ¢kUkPkkg lFkûkTkkv lTk@kvSk

bkcvHv Qk¥ HkZk Gvä b^kXkk^kTkm ¢vAkCk|PkkTkk Hkv@v @kCkTkk–l^kA\UkTkkv ¢Xkk^k Qk¥ HkZk Gv;

YkkKv Ukcv\kkg ^kbPknTkk b^kXkk^kTkv WkSkkg UkMBkkQkm HvYk Gv PkvYk HkOk^kkv Hkv¥¢vå

%Zkkg êknPkekkTkTkv bkTYknBk ^kk]mTkv ¢gR@ b^kXkk^kYkkg ¢vAkCk| AZkn‘ PZkkg bk^kr l^kA\Ukkv b^kZkg

l^k\kZk QkkZk Gv ¢Tkv ¢TkgPk SkYkkvrTkkv FkwPkTZk–zUkM\kkv b^kbkg kvRTkYkkg ¢k^km HkZk Gvå"" 85å

Pkv §PUk|vdkkHk\kTkkv Tkk#k A@Tkk@v ¢k ¿YkQkm A@^kng–Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 86

¢T^kZkkQkr :—(¢^k|Pm) zcbkklRA UkkgFk ¢^k|PkkvYkkg ¢Tkn@$Pk YkkOkbkv (^k|Pg¢kRkZk)¢zcbkklR ^k|PkkvTkng Ck|cOk A@mTkv ¢^k|Pkk^kbQkkYkkg QkPkkg l^kA\UkkvTkkv Tkk#k A@^kkv PkQkk

(^k|Pm) ¢zcbkklRA ^k|PkkvTkk Skk@Av (ekkTkU@kZkOk:) ekkTkb^kXkk^kYkkg \kmTk Qk¥ ^k|Pkk^kbQkkYkkg QkPkk

l^kA\UkkvTkkv Tkk#k A@^kkv ¢Tkv UkGm ¢@cgPk–¢^kbQkkYkkg (U@k’YkekkTkbkYUÆk:) Av k]ekkTkQkm Zkn$Pk

PbZk Fkkv’ÉkvdkkHkk\kbZk Tkk#kg Anù^kkrOkkvªTkvTk ÓùYkvOk AnùZkkrlR’Zkkc—

¢^k|Pm ^k|PYkkRkWk ^k|Pm ekkTkU@kZkOk:ú’úúúúúúúúúúúU@k’YkekkTkbkYUÆk: b^kZkYkv^k U@kv Xk^kvP ~ú’’86’’

1å êkm bkYkZkbkk@–Cknå ¢k^kplûk–CkkQkk 187ä 188ä 189å 2å TkZkUk|ekkUkTk–Ukpå 8ä 23å

¢^k|lPk-HTk ^k|PkTkv Ck|cvä ^k|Pkm ekkTk@Pk QkkZk;úúúúúúúúúúUk@Yk-ekkTkTkv UkkYkmTkv b^kZkg &Uk@Yk" Qk¥ HkZkåúúúú86



Mk{krÄíktºk 147

Qk¥ (b^kZkYk~ .^k) b^kZkg H (U@: Xk^kvP~) Uk@YkkPYkk Qk^kng–lbküb^kæUkTkv Uk|kUPk A@^kngå

KmAk :—¢^k|PkmUkOkkTkm ¢^kbQkkYkkg QkPkkg l^kA\UkkvTkm Hk\kTkkvä ^k|Pk Ck|cOk A@mTkvä

l^kTkk#k A@^kkvä PkQkk ^k|PkmUkOkkTkm ¢^kbQkkYkkg QkPkkg l^kA\UkkvTkm Hk\kTkkvä ekkTkUk@kZkOk Qk¥Tkvä

¢QkkrPk~ ekkTkXkk^kTkkYkkg \kmTk Qk¥Tkv Uk@Yk ^kmPk@kCkPkkTkm ¢^kbQkkYkkg (PkvTkkv) l^kTkk#k A@^kkvå

bkZkkvCkmlHTk ¢^kbQkkYkkg Uk@kPYkekkTkbkgUkTTk ¢QkkrPk~ Uk@ ¢vK\kv bk^kr ekkTkkvYkkg §PApì Hv

¢kPYkekkTk–Hv Av k]ekkTk–PkvTkkQkm bkgUkTTk ¢vK\kv Zkn$Pk Qk¥Tkv b^kZkg H ¢QkkrPk~ Ckn< ¢klRTkk

§UkRv#kTkm ¢Ukvdkk @kBZkk l^kTkk (lTk@Ukvdk Qk¥Tkv) Uk@ ¢vK\kv lbküb^kæUk Uk@YkkPYkk Qk^kngå

Xkk^kkQkr :—l^kA\Uk–Hk\kTkkv Tkk#k A@m lbküb^kæUkTkm Uk|klUPk Av km @mPkv A@^km PkvTkkv

TkmFkv Uk|YkkOkv ¢kFkkZkvr ¿Yk WkPkk^Zkkv Gv :—

1å ¢^k|Pk ¢^kbQkkYkkg zcbkklR UkkUkkvTkk Hv l^kA\Ukkv QkkZk PkvTkkv ¢zcbkklR ^k|PkkvTkng Ck|cOk

A@m Tkk#k A@^kkvå

2å ^k|Pk ¢^kbQkkYkkg ¢zcbkklR #knXkXkk^kæUk Hv l^kA\Ukkv QkkZk PkvTkkv ekkTkUk@kZkOk Qk¥

¢QkkrPk~ ekkTkXkk^kTkkYkkg \kmTk Qk¥ l^kTkk#k A@^kkvå

3å ekkTkXkk^kTkkYkkg \kmTk QkPkkg Uk@Yk ^kmPk@kCk PkQkk Av k]ekkTkZkn$Pk lHTk R#kk

(¢@cgPk¢^kbQkk) Uk|CkKv Gv;

4å ¢Tkv b^kZkg H lbküUkRTkm Uk|klUPk QkkZk Gvå

l^k#kvak

&&^k|Pk–¢^k|Pk ¢v WkgTkv l^kA\Uk@lcPk %Zkkg Uk@Ü^ZkTkk Ck|cOk–PZkkCkTkng Akg¥ Uk|ZkkvHTk TkQkm

¢v kkv §RkbkmTk ^kmPk@kCk #knükvUkZkkvCk Gvä Pkv H YkkvdkYkkCkr Gvååååååå

ååååååUkcv\kkg ¢#knXkkvUkZkkvCk GoKm #knXkkvUkZkkvCk QkkZkä UkGm #knXkkvUkZkkvCk GoKm #knükvUkZkkvCk

QkkZkä ¢v km ¿YkUkl@UkkKm Gvå""1

1å YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 262

KmAùk—¢^k|lP’^kk^kbQkkXkkl^k l^kAù\UHkk\kg ^k|PYkkRkZk l^kTkk#kZkvP~ú’ ^k|lP’^kk^kbQkkXkkl^kUnTks^kAù\UHkk\kg ekkTkU@kZkOkkv ekkTkXkk^kTkklTkíkv Xko’^kk U@Yk^kmP@kCkPk^kbQkkZkkg l^kTkk#kZkvP~ú’bkgZkkvlCklHkTkk^kbQkkZkkg U@k’YkekkTkbkYUÆk: U@g bkAù\kekkTkvXZk: ¤’Apùìg PÃkk PRk’YkekkTkg Fk Avù^k\kekkTkgPvTk bkYUÆkkv Zkn‘P: b^kZkYkv k Ckn kkr<nURv#kkTkUvdk: U@: lbkáb^kêU: U@Ykk’Ykk Xk^kvP~ú’’86’’

21



148 Mk{krÄíktºk

SkYkrTkm #kæ¢kPk FkkvQkk ¢l^k@Pk bkYZkA~P^k CknOkbQkkTkQkm QkkZk Gvå Pkv Ukcv\kkg Æ^kTkm

lYkQZkkP^k ¢^kbQkk ckvZk Gvå ¢k ¢^kbQkkYkkg Hv ^k|Pk–PkUkklR A@^kkTkkv l^kA\Uk ¢k^kv Gv Pkv WkSkkg

Wkk\k PkUk CkOkkZk Gvå1

¢l^k@Pk bkYZkCÓlì¢kvTkvä Rv#kl^k@Pk êkk^kAkvTkv ¢Tkv YknlTk¢kvTkv XkolYkAkTknbkk@ #knXk–¢#knXk l^kA\Ukkv ¢k^kv Gvä Uk@gPkn PkvYkTkv XkvR–l^kekkTk ckv kkQkm Pkv l^kA\UkkvTkv Pkv¢kv êkük-ekkTkYkkg

UkkvPkkTkng b^kæUk YkkTkPkk TkQkmä #knü ¢kPYkb^kæUkTkm Uk|klUPkYkkg PkvYkTkv l^kDTkæUk YkkTkv Gv ¢Tkv Pkv

GkvM^kk YkkKv UkkvPkkTkm XkolYkAkTknbkk@ Uk|ZkPTk A@v Gvå

&HvTkv (bkYZkCÓlì êkk^kATkv) HvK\kv ¢g#kv bkYZkCR#krTk ckvZk Gv (#knlü Gv–#knüXkk^k Gvä

@kCk@lcPk ¢g#k Gv) PkvK\kv ¢g#kv PkvTkv WkgSk TkQkm; HvK\kv ¢g#kv @kCk Gv PkvK\kv ¢g#kv PkvTkv WkgSk

QkkZk Gvå

PkvTkv HvK\kv ¢g#kv bkYZkCekkTk Gv PkvK\kv ¢g#kv WkgSk TkQkm ¢Tkv HvK\kv ¢g#kv @kCk Gv PkvK\kv

¢g#kv PkvTkv WkgSk QkkZk Gv;

PkvTkv HvK\kv ¢g#kv bkYZkA~Fkkl@Òk Gv PkvK\kv ¢g#kv PkvTkv WkgSk TkQkm ¢Tkv HvK\kv ¢g#kv @kCk

Gv PkvK\kv ¢g#kv PkvTkv WkgSk QkkZk Gvå""2

¢kQkm bUkì Gv Av bkYZkCÓlìTkv XkolYkAkTknbkk@ Hv UkoHkä Xkl$Pkä ¢klR PkQkk ^k|Pkä

Ykck^k|Pkä lTkZkYkklRTkkv #knXkXkk^k ¢k^kv Gv Pkv UkOk ¢kuk^k–WkgSkTkng Ak@Ok Gvä UkOk Pkv bkg k@–lTkHr@kTkng Ak@Ok TkQkmå bkg k@–lTkHr@kTkng Ak@Ok Pkkv #knXk ¢g#kkv bkkQkv Hv #knü ¢g#k Gv Pkv H

Gvå Hv #knXk @kCk WkgSkTkng Ak@Ok ckvZk Pkv YkkvdkTkng Ak@Ok ARm ckv¥ #kAv Tklcå YkkKv ^k|PkklRTkk

#knXk l^kA\UkkvTkv UkOk ¢^k|PkklR ¢#knXk l^kA\UkkvTkm HvYk YkkvdkYkkCkrYkkg cvZk–GkvM^kk ZkkvCZk

CkOk^kkYkkg ¢k^Zkk Gvå

1å Hn¢kv–êkm bkYkZkbkk@ CkkQkk–152ä 153å

2å ZkvTkkg#kvTk bknRplìbPvTkkg#kvTkkbZk WkTSkTkg Tkk†bPú’ZkvTkkg#kvTk Pn @kCkbPvTkkg#kvTkkbZk WkTSkTkg Xk^klPú’’212’’

ZkvTkkg#kvTk ekkTk PvTkkg#kvTkkbZk WkTSkTkg Tkk†bPú’ZkvTkkg#kvTk Pn @kCkbPvTkkg#kvTkkbZk WkTSkTkg Xk^klPú’’213’’

ZkvTkkg#kvTk Fkkl@Çkg PvTkkg#kvTkkbZk WkTSkTkg Tkk†bPú’ZkvTkkg#kvTk Pn @kCkbPvTkkg#kvTkkbZk WkTSkTkg Xk^klPú’’214’’ (Ukn<akkQkrlbkü>knUkkZk-Ckkå 212 Qkm 214)



Mk{krÄíktºk 149

&&%Zkkg bknSkm ZkQkkBZkkPk Fkkl@Òk QkPkng TkQkmä PZkkg bknSkm bkYZkCÓlìTkv Wkv Skk@k @cv Gv–#knXkk#knXk AYkrSkk@k ¢Tkv ekkTkSkk@kå Pkv WkgTkv bkkQkv @cv kkYkkg Akv¥ l^k@kvSk TkQkmå Pkv lbQklPkYkkg

AYkr (¢#knüXkk^kæUk AYkr) UkkvPkkTkng AkZkr A@v Gv ¢Tkv ekkTk (#knüXkk^kæUk ekkTkAYkr) UkkvPkkTkng

AkZkr A@v Gvå HvK\kk ¢g#kv #knXkk#knXk AYkrSkk@k Gv PkvK\kk ¢g#kv AYkrWkgSk QkkZk Gv ¢Tkv HvK\kk

¢g#kv ekkTkSkk@k Gv PkvK\kk ¢g#kv AYkrTkkv Tkk#k QkPkkv HkZk Gvå l^kakZk–AakkZkTkk l^kA\Ukkv Av ^k|Pk–lTkZkYkTkk l^kA\Ukkv—#knüb^kæUkTkkv l^kFkk@ bknükg—AYkrWkgSkTkng Ak@Ok Gv; #knü Ukl@OklPkæUk

ekkTkSkk@k H YkkvdkTkng Ak@Ok Gvå""1

bkkPkYkk ¢Uk|Ykûk CknOkbQkkTkQkm Hv lTks^kA\Uk R#kk QkkZk Gv Pkv R#kkYkkg ¢kPYkb^kæUkYkkg

lbQk@Pkk HkYkPkm HkZk Gv ¢Tkv ¢gPkv #kn$\kSZkkTk ÿk@k Av k\kekkTk Uk|kUPk A@m lbküUkRTkm Uk|klUPk

QkkZk Gvå 86å

HvYk ^k|PkTkkv l^kA\Uk Yknl$PkTkkv cvPkn TkQkmä PkvYk z\kCkTkkv l^kA\Uk UkOk Yknl$PkTkkv cvPkn TkQkmä

Pkv Acv Gv :—Ë\kkvA 87

¢T^kZkkQkr :—(l\kE*g) TkCTkUkOkng ¢klR (RvcklÌkP Rpìg) RvcTkv ¢klêkPk Hkv kkYkkg

¢k^kv Gvå (Rvc: .^k) Rvc H (¢k’YkTk: Xk^k:) ¢kPYkkTkkv Xk^k (bkgbkk@) Gv; (PbYkkP~) PkvQkm(Zkv l\kE*ApùPkCk|ck:) Hv z\kCkTkk H ¢kCk|cm Gv (Pv Unéakk:) Pkv Ukn<akkv (Xk^kkP~) bkgbkk@Qkm(Tk YknFZkTPv) Ykn$Pk QkPkk TkQkmå

ZkQkk Fk ^k|Pl^kAù\Ukv Ykn†‘PcvPnTkr Xk^klP PQkk l\kE*l^kAù\UkvªUm’Zkkc—

l\kE*g RvcklÌkPg Rpìg Rvc .^kk’YkTkkv Xk^k:ú’úúúúúúúúúúúTk YknFZkPv Xk^kkÅkbYkkÅkv Zkv l\kE*ApùPkCk|ck:ú’’87’’

KmAùk—l\kE*g HkKkSkk@OkTkCTk’^kklRRvcklÌkPg Rpìg #k@m@SkYkrPZkk ÉklPUÆkgú’ Rvc .^kk’YkTkkv Xk^k:bkgbkk@:ú’ ZkP .^kg PbYkk<v z\kCkApùPkCk|ck: z\kCkYkv k Ykn‘PvcvrPnl@lPApùPklXklTk^kv#kkbPv Tk YknFZkgPvú’ AùbYkkP~Xk^kkP~ú’’87’’

1å êkm bkYkZkbkk@ Cknå ¢k^kplûk–A\k#k 110Tkkv Xkk^kkQkrå

PkTkTkv ¢klêkPk z\kCk Gvä PkTk Æ^kTkkv bkgbkk@;úúúúúúúúúúPkvQkm z\kCkkCk|cm PkOkkv GoKv Tklc bkgbkk@åúúúú87å



150 Mk{krÄíktºk

KmAk :—z\kCk ¢vK\kv HKkSkk@Okä TkCTkUkOkngä ¢klR—Pkv RvcklêkPk RvBkkZk Gv–¢QkkrPk~

#k@m@Tkk SkYkræUkv YkkTk^kkYkkg ¢k^kv Gvå Rvc H ¢kPYkkTkkv Xk^k ¢vK\kv bkgbkk@ Gv; PkvQkm Hv z\kCkTkv

l^kakv ¢kCk|c @kBkv Gv–¢QkkrPk~ z\kCk ¢v H Yknl$PkTkkv cvPkn Gv ¢v kk ¢lXklTk^kv#k^kk]k Hv Gv

Pkv (\kkvA) Ykn$Pk QkPkk TkQkmå #kkTkkQkm? Xk^kQkm (bkgbkk@Qkm)å

Xkk^kkQkr :—Hv Æ^k Av k] z\kCk ¢Qk^kk Wkkõk ^kvakTkv H YkkvdkTkng Ak@Ok YkkTkv Gv

Pkv RvckPYkÓlì Gv ¢QkkrPk~ Pkv RvcTkv H ¢kPYkk YkkTkv Gvä PkvQkm Pkv Yknl$Pk UkkYkPkkv TkQkmå z\kCk

#k@m@Tkv ¢klêkPk Gv ¢Tkv #k@m@ bkkQkvTkk bkgWkgSkQkm H ¢kPYkkTkkv bkgbkk@ Gvå #k@m@Tkk ¢Xkk^kYkkg

bkgbkk@ ckvPkkv TkQkmå YkkKv Hv z\kCkTkkv ¢kCk|cm Gv ¢QkkrPk~ Hv z\kCkTkv H Yknl$PkTkng Ak@Ok bkYkHv

Gv Pkv bkgbkk@Tkkv H ¢kCk|cm Gv; Pkv ARm bkgbkk@Qkm GoKm #kAPkkv TkQkmå

l^k#kvak

¢gPk@gCk ^kmPk@kCkb^kæUk ¢kPYkkTkk SkYkr l^kTkk z\kCkYkkÒkQkm–Wkkõk ^kvakYkkÒkQkm SkYkrTkm

bkYUklûkæUk bkYZkA~P^kTkm Uk|klUPk QkPkm TkQkm; YkkKv @kCkÿvak@lcPk ¢kPYkkTkkv #knüekkTk–R#krTkæUk

b^kXkk^k Hv ¢gPk@gCk Xkk^kSkYkr Gv PkvTkvä cv Xk^Zk! Pkng HkOkå Wkkõk z\kCk–^kvakYkkÒkQkm PkTkv #kng

Uk|ZkkvHTk Gv? Akg¥ UkOk Tklcå1

#k@m@Tkm TkCTk ¢^kbQkkä ¢Ík^kmbk Yko\k CknOkkvTkng Ukk\kTkklR Wkkõkz\kCk ¢v YknlTk

¢^kbQkkYkkg lTkZkYkk ckvZk Gv; PkvQkm l^k<ü R#kk ckvZk Pkkv Pkv Xkk^kz\kCkm YknlTk ckvZk Tklcä Uk@gPkn

Pkv Wkkõk z\kCkQkm ¢Qk^kk ¢Ík^kmbk Yko\k CknOkkvTkk Ukk\kTkQkm Ykkvdk QkkZk ¢v km Hv êkük A@v Pkv

lYkQZkkÓlì Gvå z\kCk bkgWkgSkmTkkv l^kA\Uk UkOk ¢kPYk–bkkSkTkkYkkg WkkSkA Gvå YknlTkTkv Wkkõk z\kCk

c@Akv¥ ckvZk Pkkv Fkk\kv ¢vYk ¢c{ Acv kkTkkv cvPkn TkQkmå êkm AnTRAnTRkFkkZkvr Hv ÒkOk Uk|Ak@Tkk

z\kCk Aõkk Gv Pkv Pkv Pkv CknOkbQkkTkv lTkZkYk ckvZk Gv Bk@kgä UkOk PkvTkk \kdkv Ykkvdk QkPkkv TkQkmä

UkOk PkvTkk \kdkv @kCk QkkZk Gvä PkvQkm Pkv Pk@VTkkv InAk^k ¢Tkv l^kA\Uk GkvMm ¢kPYkkYkkg \kmTk

Qk^kk YkkKv ¢k è\kkvA Aõkkv Gvå 87å

&^kOkkvrYkkg Wk|kôOk Ckn< Gvä PkvQkm Pkv H Uk@YkUkRTkv ZkkvCZk Gv" ¢v kng Hv Wkkv\kv Gv Pkv¢kv

UkOk Yknl$Pk ZkkvCZk TkQkmä Pkv Acv Gv :—

ZkvªlU &^kOkkrTkkg Wk|kñOkkv Ckné@P: bk .^k U@YkURZkkvCZk" £lP ^kR†TP PvªlU Tk Ykn†‘PZkkvCZkk£’Zkkc—

1å SkYkvrOk Xk^klP z\kCkg Tk z\kCkYkkÇkvOk SkYkrbkgÉkklÈk:ú’HkkTkmlc Xkk^kSkYkr zAù Pv z\kCkvTk AùPr ZkYk~ú’’2’’ (z\kCk UkkcnM–Ckkå 2)



Mk{krÄíktºk 151

Ë\kkvA 88

¢T^kZkkQkr :—(HkklP:) HklPk (RvcklÌkPk Rpìk) #k@m@Tkv ¢klêkPk Hkv kkYkkg ¢k^kv

Gv ¢Tkv (Rvc: .^k) Rvc H (RvcYkkg ¢kPYkWknlü H) (¢k’YkTk: Xk^k:) ¢kPYkkTkkv Xk^k (bkgbkk@)Gv; (PbYkkP~) PkvQkm (Zkv) HvYkTkv (HkklPApùPkCk|ck:) Yknl$PkTkm Uk|klUPk YkkKv HklPkTkkv cLkCk|c Gv

(Pv ¢lU) Pkv¢kv (Xk^kkP~ Tk YknFZkTPv) bkgbkk@Qkm Ykn$Pk QkPkk TkQkmå

KmAk :—Wk|kôOkklR RvcklêkPk Gvä £PZkklR ¢Qkr bknCkYk Gv (¢QkkrPk~ bkYkH^kkv bkcv\kkv Gv)å

Xkk^kkQkr :—z\kCkTkm YkkVA HklPk UkOk RvcklêkPk Gv ¢Tkv RvcYkkg ¢kPYkWknlü Pkv bkgbkk@

Gvä PkvQkm Hv¢kv Yknl$Pk YkkKv HklPkTkkv ¢kCk|c @kBkv Gv ¢QkkrPk~ HklPkTkv H Yknl$PkTkng Yko] YkkTkv

Gv Pkv¢kv UkOk bkgbkk@Qkm GoKPkk TkQkmä Ak@Ok Av Pkv¢kv bkgbkk@Tkk ¢kCk|cm Gvå

HklPk UkOk YknlTk ¢^kbQkkYkkgä Hv Uk|Ak@Tkm ¢kCkYkYkkg Acm Gv Pkv Uk|YkkOkvä lTkZkYkk ckvZk

Gv; PkvTkkQkm l^k<ü HklPk Xkk^kz\kCkm YknlTkTkv ckvPkm TkQkmå Pkv HklPkQkm Av Pkv Pk@VTkk ^k\kOk Av

l^kA\UkQkm Ykkvdk QkPkkv TkQkmä lATPkn @kCk §PUkTTk QkkZk Gvå YkkKv Pkv Pk@VTkng ^k\kOk GkvMm

¢kPYkbkTYknBk Qk¥ PkvYkkg \kmTk Qk^kkQkm Ykkvdk QkkZk Gv ¢vYk ¢k è\kkvA §Uk@Qkm bkYkH^kngå 88å

PZkk@v Pkkv Wk|kôOkklR HklPkl^kl#kì lTk^kkrOkklRTkm RmdkkQkm RmldkPk Qk¥Tkv Yknl$Pk Uk|kUPk

A@m #kAv ¢v kng Wkkv\kTkk@ Uk|lPk Acv Gv :—

HkklPRvrcklÌkPk Rpìk Rvc .^kk’YkTkkv Xk^k:ú’úúúúúúúúúúúTk YknFZkTPv Xk^kkÅkbYkkÅkv Zkv HkklPApùPkCk|ck:ú’’88’’

KmAùk—HkklPWk|krñOkklRRvrcklÌkPv’ZkklR bknCkYkgú’’88’’

P«c Wk|kñOkklRHkklPl^kl#kìkv lTk^kkrOkklRRmdkZkk RmldkPkv Ykn†‘Pg ÉkkÊkkvPmlP ^kRTPg Ék’Zkkc—

HkklPz\kCkl^kAù\UvTk Zkvakkg Fk bkYkZkkCk|c:ú’úúúúúúúúúúúPvªlU Tk ÉkkÊkn^kT’Zkv^k U@Ykg URYkk’YkTk:ú’’89’’

PkTkTkv ¢klêkPk HklPk Gvä PkTk Æ^kTkkv bkgbkk@;úúúúúúúúúúPkvQkm HkPZkkCk|cm PkOkkv GoKv Tklc bkgbkk@åúúúú88å

HklPk-z\kCk-l^kA\UkQkm ¢kCkYk-¢kCk|c ckvZkäúúúúúúúúúúPkvTkv UkOk UkR Uk@YkTkm bkgUk|klUPk Tklc ckvZkåúúúú89å



152 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 89

¢T^kZkkQkr :—(Zkvakkg) HvYkTkv (HkklPz\kCkl^kAù\UvTk) HklPk ¢Tkv z\kCkTkk l^kA\UkQkm

Yknl$Pk QkkZk Gv ¢v kkv (bkYkZkkCk|c:) ¢kCkYk bkgWkgSkm ¢kCk|c Gv (Pv ¢lU) Pkv¢kv UkOk (¢k’YkTk:U@g URg) ¢kPYkkTkk Uk@Yk UkRTkv (Tk ÉkkÊkn k†TP .^k) Uk|kUPk A@m #kAPkk H TkQkmå

KmAk :—HklPk ¢Tkv z\kCkæUk l^kA\Uk ¢vK\kv XkvR PkvTkkQkm Hv #kw kklRTkv bkYkZkTkkv

¢kCk|c ¢vK\kv ¢kCkYkTkkv ¢kCk|c Gv–¢QkkrPk~ §ûkYk HklPkl^kl#kì z\kCk H Yknl$PkTkng Ak@Ok Gv

¢v kng ¢kCkYkYkkg Uk|lPkUkkRTk AZkn‘ Gvä PkvQkm Pkv YkkÒkQkm H Yknl$Pk Gv–¢v kkv HvTkv ¢kCkYkTkkv

¢lXklTk^kv#k (¢kCk|c) Gvä Pkv¢kv UkOk ¢kPYkkTkk Uk@Yk UkRTkv Uk|kUPk A@m #kAPkk H TkQkmå

Xkk^kkQkr :—HklPk ¢Tkv z\kCk WkgTkv RvcklêkPk Gvå PkvTkk Pk@VTkk l^kA\UkQkm @kCk QkkZk

Gvä ¢Tkv @kCk Pkv bkgbkk@ Gvå PkvQkm Hv ¢v kng YkkTkv Gv Av ¢kCkYkYkkg HklPk ¢Tkv z\kCkQkm Ykkvdk

QkkZk Gv ¢vYk Uk|lPkUkkRTk AZkn‘ Gvä Pkv cLkCk|cm Gv ¢Tkv ¢kCkYkTkk b^kæUkQkm PkÖTk ¢ekkPk

Gvå ^kmPk@kCkm ¢kCkYk Pkkv Acv Gv Av ^kmPk@kCkPkkQkm H YkkvdkTkm Uk|klUPk QkkZkä ¢Tkv ^kmPk@kCkPkk

QkPkkg Wkkõk z\kCkklR ckvZk Bk@kgä UkOk PkvTkk ¢kêkZkv Ykkvdk Tk QkkZkä PkvTkk l^kA\UkQkm UkOk Ykkvdk

Tk QkkZkå HklPkä z\kCk Tkv Pkv bkgWkgSkm l^kA\UkQkm Ykkvdk QkkZk ¢vYk YkkTkTkk@k bkYkZkkCk|cm Gv–bkYkZkTkk HkOkAk@ TkQkmå

l^k#kvak

z\kCk ¢v YkkvdkTkng bkkFkng Ak@Ok TkQkmå PkvTkng Uk|lPkUkkRTk A@Pkkg êkm AnTRAnTRkFkkZkvr êkm

bkYkZkbkk@Ykkg Aõk‹g Gv Av—

&&Wkcn Uk|Ak@Tkkg YknlTk–z\kCkkvTkv ¢Qk^kk Ckpcm–z\kCkkvTkv Ck|cOk A@mTkv YkoN (¢ekkTkm)HTkkv

¢vYk Acv Gv Av &¢k (Wkkõk) z\kCk YkkvdkYkkCkr Gvå" Uk@gPkn z\kCk YkkvdkYkkCkr TkQkmä Ak@Ok Av

¢c‘PkRv kkv Rvc Uk|PZkv lTkYkrYk ^kPkrPkk QkAk z\kCkTkv GkvMmTkv R#krTk–ekkTk–Fkkl@ÒkTkv H bkv kv Gvå

Hv¢kv Wkcn Uk|Ak@Tkkg YknlTkz\kCkkvYkkg ¢Qk^kk CkpcbQkz\kCkkvYkkg YkYkAk@ A@v Gv (¢QkkrPk~

Ü^Zkz\kCk H YkkvdkTkng RvTkk@ Gv ¢vYk YkkTkv Gv)ä PkvYkOkv bkYkZkbkk@Tkv TkQkm HkOZkkvå

Hv¢kv Bk@vBk@ &cng êkYkOk Gngä cng êkYkOkkvUkkbkA (êkk^kA) Gng" ¢vYk Ü^Zkz\kCkYkkg YkYkAk@

^kMv lYkQZkk ¢cgAk@ A@v Gvä Pkv¢kv &¢TkklRæN" (¢TkklRAk]Qkm Fkk\Zkk ¢k^kv\kk) ^Zk^kck@Ykkg

KmAùk—HkklPz\kCkêU: l^kAù\Ukv XkvRbPvTk Zkvakkg #kw kklRTkkg bkYkZkkCk|c: ¢kCkYkkTknWkgSk:¤ÅkYkHkklPl^kl#kìg lc z\kCk Ykn†‘PcvPnl@’ZkkCkYkv ÉklPUklRPYkPbPk^kTYkkÇkvOkw k Ykn†‘Pl@’Zkv kgêUkvZkvakkYkkCkYkklXklTk^kv#k: PvªlU Tk ÉkkÊkn kT’Zkv k U@Ykg URYkk’YkTk:ú’’89’’



Mk{krÄíktºk 153

YkoN (Ykkvcm) ^kPkrPkk QkAkä Uk|kwN l^k^kvA^kk]k lTkékZk (lTkékZkTkZk) Uk@ ¢TkkæN ^kPkrPkk

QkAkä Uk@YkkQkrbkPZk (Hv Uk@YkkQkr bkPZkkQkr Gv ¢v kk) XkCk^kkTk bkYkZkbkk@Tkv RvBkPkk–¢TknXk^kPkk

TkQkmå""1 89å

Pkv UkRTkm Uk|klUPk ¢Qkvr HklPk ¢klR l^kl#kì #k@m@Ykkg lTkYkrYkP^kTkm lbklü YkkKv XkkvCkkvQkm

^Zkk^kpûk Qk¥Tkv (UkkGkv cLmTkv) UkOk V@mQkm Ykkvc^k#k #k@m@Ykkg H ¢TknWkgSk (¢Tkn@kCk) A@v Gv

Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 90

¢T^kZkkQkr :—(ZkÅZkkCkkZk) HvTkk (#k@m@Tkk) PZkkCk YkkKv ¢QkkrPk~ HvTkkQkm YkYkP^k

cLk^k^kk YkkKv ¢Tkv (ZkR~ ¢^kkÈkZkv) HvTkv (Uk@Yk ^kmPk@kCkUkRTkv) Uk|kUPk A@^kk YkkKv (XkkvCkvXZk:)£lTÜZkkvTkk XkkvCkkvQkm (lTk^kPrTPv) lTk^kplûk UkkYkv Gv (PÇk .^k) PkvYkkg H ¢vK\kv #k@m@ ¢Tkv

£lTÜZkkvTkk l^kakZkkvYkkg H (YkkvlcTk:) Ykkvcm Æ^kkv (ÉkmzP Anù^kr†TP) Uk|mlPk A@v Gv ¢Tkv (¢TZkÇk)WkmHv ¢vK\kv ^kmPk@kCk UkR §Uk@ (çvakg Anù^kr†TP) ÿvak A@v Gvå

KmAk :—#k@m@Tkk PZkkCk YkkKv ¢QkkrPk~ PkvYkkg lTkYkrYkP^k YkkKv XkkvCkkvQkm ¢vK\kv Ykk]k–^klTkPkklRQkm lTk^kpûk QkkZk Gv (UkkGk cLv Gv) PkQkk HvTkm Uk|klUPk YkkKv ¢QkkrPk~ Hv Uk@Yk

^kmPk@kCkPkkä PkvTkm Uk|klUPk YkkKv ¢vK\kv Uk|klUPk lTklYkûkv XkkvCkkvQkm lTk^kpûk QkkZk Gv; PkvYkkg H ¢vK\kv

¢k Wkü #k@m@Ykkg Uk|mlPk ¢vK\kv ¢TknWkgSk A@v Gv ¢Tkv WkmHv ¢QkkrPk~ Uk@Yk ^kmPk@kCkPkk §Uk@

P’ÉkRÉkk¶ZkQk‰ Hkk’ZkklRl^kl#kìv #k@m@v lTkYkrYk’^klbkáZkQk‰ XkkvCkvXZkkv ^Zkk^kpÅZkklUUnTkYkkvrc^k#kkFG#k@m@ .^kkTknWkTSkg ÉkAnù^krTPm’Zkkc—

ZkÅZkkCkkZk lTk^kPrTPv XkkvCkvXZkkv ZkR^kkÉkkÈkZkvú’úúúúúúúúúúúÉkmlP PÇkw^k Anù^kr†TP çvakYkTZkÇk YkkvlcTk:ú’’90’’

KmAùk—ZkbZk #k@m@bZk ’ZkkCkkZk lTkYkrYk’^kkZk XkkvCkvXZk: ÏkC^klTkPklRXZkkv lTk^kPrTPvú’ PQkkZkR^kkÈkZkv ZkbZk U@Yk^kmP@kCk’^kbZkk^kkÈkZkv ÉkklÈklTklYkÅkg XkkvCkvXZkkv lTk^kPrTPvú’ ÉkmlPYkTknWkTSkg PÇkw k #k@m@v.^k Anù^kr†TP çvakg UnTk@TZkÇk U@Yk^kmP@kCk’^kvú’ Avù Pvú? YkkvlcTkkv Ykkvc^kTP:ú’’90’’

1å êkm bkYkZkbkk@-CkkQkk-408ä 409ä 413 ¢Tkv KmAkå

Hv PkH^kkä Hv UkkYk^kkä cLv XkkvCkQkm Æ^k;úúúúúúúúúúPZkkg Uk|mlPkä PZkkg ÿvakTkv Ykkvcm Sk@v V@mZkåúúúú90å



154 Mk{krÄíktºk

ÿvak A@v Gvå AkvOk Pkv¢kv? Ykkvcm–YkkvckTSk Æ^kkvå

Xkk^kkQkr :—#k@m@klR Uk@ UkRkQkkvrQkm YkYkP^k cLk^k^kk YkkKv Uk@Yk ^kmPk@kCk UkRTkm

Uk|klUPk YkkKv AvK\kkA Æ^kkv l^kakZk–XkkvCkkvTkkv PZkkCk A@m bkgZkYkTkk bkkSkTk ¢gCkmAk@ A@v Gvä Uk@gPkn

UkkG]Qkm Ykkvc^k#k Pkv¢kv Pkv H #k@m@ ¢Tkv l^kakZk–XkkvCkkvYkkg Uk|mlPk A@v Gv ¢Tkv bkgZkYkTkkg

bkkSkTkkv §Uk@ ÿvak A@v Gvå

YkkvcTkm ¢k^km l^klFkÒk \km\kk Gv; PkvQkm Ukn<akkQkr ÓN A@m Æ^k YkkvcYkkg Tk VbkkZk Pkv

YkkKv ¢kFkkZkrTkkv ¢k è\kkvA ÿk@k §UkRv#k Gvå 90å

PkvYkTkkv RvcYkkg R#krTk–^ZkkUkk@Tkkv l^kUkZkkrbk (l^kUk@mPkPkk) WkPkk^kmTkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 91

¢T^kZkkQkr :—(¢TkTP@ek:) PkVk^kPkTkv–XkvRTkv Tklc HkOkTkk@ Ukn<ak (ZkQkk)(bkgZkkvCkkP~) bkgZkkvCkTkk Ak@Okv Xk|YkYkkg UkMm (UgCkkv: Rpzì) \kgCkMkTkm ÓlìTkv Ukn<akYkkg (¢TSkAvù)¢gSk (bkgSkÅkv)¢k@kvUkv Gvä (PçP~) PkvYk (¢k’YkTk: Rpzì) ¢kPYkkTkm ÓlìTkv (¢E*v ¢lU)#k@m@Ykkg UkOk (bkgSkÅkv) ¢k@kvUkv Gvå

KmAk :—¢TkTPk@Tkv (XkvRTkv) Tklc HkOkTkk@–XkvRTkv Ck|cOk Tklc A@Tkk@ Ukn<akä HvYk

\kgCkMkTkm ÓlìTkv ¢gSk Ukn<akYkkg HkvMv Gv–¢k@kvUkv Gvä #kkQkm? bkgZkkvCkQkm ¢QkkrPk~ \kgCkMk ¢Tkv

¢gSkUkn<akTkk bkgWkgSkTkkv ¢kêkZk A@mTkvä PkvYk Rvc ¢Tkv ¢kPYkkTkk bkgZkkvCkTkv \kmSkvä ¢kPYkkTkm ÓlìTkv

#k@m@Ykkg UkOk ¢k@kvUkv Gvä ¢QkkrPk~ YkkvcklXkXkoPk Wklc@kPYkk YkkTkv Gv Av &#k@m@ RvBkv Gvå"

Pvakkg Rvcv R#krTk^ZkkUk@l^kUZkkrbkg R#krZkÆkkc—

¢TkTP@ek: bkgSkÅkv Rpzì UgCkkvZkrQkkªTSkAvùú’úúúúúúúúúúúbkgZkkvCkkP ~ RplìYkE*vªlU bkgSkÅkv PçRk’YkTk:ú’’91’’

KmAùk—¢TkTP@ekkv XkvRkCk|kcAù Unéakkv ZkQkk UE*kvRrlìYkTSkAvù bkTSkÅkv ¢k@kvUZklPú’ AùbYkkP~bkgZkkvCkkP~ UgC^kTSZkkv: bkYWkTSkYkklÌk’Zkú’ PçP~ PQkk Rvck’YkTkkv: bkgZkkvCkkRk’YkTkkv RplìYkgCkvªlU bkTSkÅkv ¢gCkg(Ck:) U#ZkPmlP 'YkTZkPv YkkvcklXkXkoPkv Wklc@k’Ykkú’’91’’

¢ek UkgCknTkm ÓlìTkv YkkTkv ¢gSkkYkkgZk;úúúúúúúúúú¢XkvRek Æ^kÓlìTkv YkkTkv Gv PkTkYkkgZkåúúúú91å



Mk{krÄíktºk 155

Xkk^kkQkr :—#k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkk bkgZkkvCk–bkgWkgSkTkv \kmSkv ¢ekkTkmTkv Xk|Yk QkkZk Gv Av

#k@m@Tkm l¿Zkk Æ^k A@v Gvå ¢kFkkZkr ¢k ^kkPk ÓìkgPkQkm bkYkHk^kv Gvå ¢gSkä \kgCkMkTkv BkXkk §Uk@

WkvbkkMm @bPkv H¥ @õkkv Gvå LmA @bPkv H^kk YkkKv \kgCkMkv ¢gSkkTkv £#kk@kv A@v Gvå \kgCkMk–¢kgSk]kTkng–WkgTkvTkng bkgZkkvCkæUk HkvMng Gvå YkkCkvr Fkk\k^kkYkkg \kgCkMkTkm Ólì ¢Tkv ¢kgSk]kTkk UkCk AkYk

A@v Gvå ¢k WkgTkvTkm bkgZkn$Pk CklPkTkkv XkvR Tklc HkOkTkk@ Akv¥ YkgR Ólì^kk]kv Ukn<ak ¢vYk bkYkHv

Gv Av ¢k ¢gSkkv H bkk^kSkkTkmUko krA Hkv¥Tkv Fkk\km @õkkv Gvä UkOk PkvTkkv ¢v Xk|Yk Gv; Pkv km @mPkv ¢kPYkk

¢Tkv #k@m@Tkk bkgZkkvCk bkgWkgSkTkkv XkvR Tklc HkOkTkk@ Wklc@kPYkk #k@m@Tkm l¿ZkkTkv ¢kPYkkTkm l¿Zkk

bkYkHv Gv ¢QkkrPk~ #k@m@Tkv H ¢kPYkk YkkTkv Gvå ¢v PkvTkkv Pkv kkv H Xk|Yk Gvå

l^k#kvak

HvYk ¢kgSk]kTkm CklPkYkkg \kgCkMkTkm Ólì lTklYkûkYkkÒk Gv–¢QkkrPk~ HvYk ¢v CklPk ¢Tkv Ólì

^kFFkv APkkrAYkr bkgWkgSk TkQkm UkOk YkkÒk lTklYkûk–TkwlYklPkA bkgWkgSk Gv–PkvYk #k@m@Tkm CklPkTkkv ¢kPYkk

APkkr TkQkmå WkgTkv ^kFFkv Akv¥ ^kBkPkv YkkÒk lTklYkûk–TkwlYklûkA bkgWkgSk ckvZk Gvä Uk@gPkn APkkrAYkr bkgWkgSk

ckvPkkv TkQkmå ¢ekkTkmTkv bkgZkkvCk–bkgWkgSkTkv \kmSkv WkgTkvTkk ¢vAUkOkkTkkv Xk|Yk Qk¥ HkZk Gv ¢Tkv PkvQkm

Pkv #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkv ¢vA CkOkm #k@m@Tkm l¿Zkk Æ^k A@v Gv ¢vYk YkkTkv Gvå

lTklYkûk ckv kk GPkkgä lTklYkûkQkm lTk@Ukvdk §UkkRkTkTkng Ukl@OkYkTk ckvZk Gvå1 91å

¢gPk@kPYkk #kng A@v Gv Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 92

¢T^kZkkQkr :—(RpìXkvR:) Hv XkvR HkOkv Gv Pkv (ZkQkk) HvYk (UgCkkv: Rpzì) \kgCkMkTkmÓlaKTkv (¢gSkv) ¢gSk Ukn<akYkkg (Tk ZkkvHkZkvP~) ZkkvHPkkv TkQkm–¢k@kvUkPkkv TkQkm (PQkk) PkvYk

¢TP@k’Ykk zAù Aù@kvPm’Zkkc—

RpìXkvRkv ZkQkk Rpzì UE*kv@TSkv Tk ZkkvHkZkvP~ú’úúúúúúúúúúúPQkk Tk ZkkvHkZkv+vcv Rpìk’Ykk RplìYkk’YkTk:ú’’92’’

1å ^kHIk Aùk@Ok lTk@Uv‘Bkkv ^kQQkn Ul@OkkYkkvú’

^kbPknTkng Ukl@OkYkTk Wkkõk Ak@OkQkm lTk@Ukvdk ckvZk Gvå (Hn¢kv-HZkSk^k\k-Ukv@k–244ä Ukpå 117; UknbPkA 7å)

l^kek Tk YkkTkv UkgCknTkm Ólì ¢gSkkYkkgZk;úúúúúúúúúú3lTkHek PZkYk YkkTkv Tkc{ Æ^kÓlì PkTkYkkgZkåúúúú92å

22



156 Mk{krÄíktºk

(Rpìk’Ykk) ¢kPYkkTkv #k@m@klRQkm lXkTTk ¢TknXk^kTkk@ ¢TPk@kPYkk (¢k’YkTk: Rpzì) ¢kPYkkTkm

ÓlìTkv–PkvTkk ekkTk–R#krTk–b^kXkk^kTkv–(Rvcv) RvcYkkg (Tk ZkkvHkZkvP~) ¢k@kvUkPkkv TkQkm–¢QkkrPk~ Rvc

bkkQkv ¢vAæUk A@Pkkv TkQkmå

KmAk :—XkvR HkOkTkk@ ¢QkkrPk~ \kgCkMk ¢Tkv ¢gSkTkkv XkvR (PkVk^kPk) HkOkTkk@ Ukn<akä

HvYk \kgCkMkTkm ÓlìTkv ¢gSkYkkg ZkkvHPkkv (¢k@kvUkPkkv) TkQkmä PkvYk Pkv ¢kPYkkTkm ÓlìTkv RvcYkkg

¢k@kvUkPkkv TkQkmå AkvOk Pkv? ÓìkPYkk–¢QkkrPk~ HvOkv RvcQkm XkvR A@mTkv ¢kPYkk HkOZkkv Gv Pkv

(¢gPk@kPYkk)å

Xkk^kkQkr :—Hv ¢kgSk]k ¢Tkv \kgCkMkTkkv XkvR Wk@kWk@ HkOkv Gvä Pkv WkgTkvTkk bkgZkkvCkTkk

Ak@Okv Xk|YkYkkg UkMm \kgCkMkTkm ÓlìTkv ¢kgSk]kYkkg ¢k@kvUkPkkv TkQkm–¢QkkrPk~ ¢kgSk]kTkv ÓlìcmTk

¢Tkv \kgCkMkTkv Ólì^kkTk bkYkHv Gv; Pkv km @mPkv XkvRekkTkm ¢TPk@kPYkkä ¢kPYkk ¢Tkv #k@m@Tkk

bkgZkkvCkbkgWkgSkQkm Xk|YkYkkg UkMm ARm UkOk #k@m@Ykkg ¢kPYkkTkm A\UkTkk A@Pkkv TkQkmä ¢QkkrPk~ Pkv

#k@m@Tkv FkvPkTkk@lcPk HM ¢Tkv ¢kPYkkTkv ekkTk–R#krTkb^kæUk H bkYkHv Gvå

l^k#kvak

¢kPYkk ¢Tkv #k@m@Tkkv ¢vAdkvÒkk^kCkkc bkgWkgSk ckv kk GPkkg §UkZkkvCkæUk \kdkOkQkm ¢kPYkk

Uk@BkkZk Gv; HvYk bkkvTkk–æUkkTkkv ¢vAUkOkkæUk bkgWkgSk ckv kk GPkkgä PkvYkTkk ^kOkkrlR ÿk@k Pkv WkgTkv

lXkTTk lXkTTk Ukk@Bkm #kAkZk Gv PkvYkå1

¢TPk@kPYkkTkv #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkk \kdkOkkvTkng Wk@kWk@ ekkTk Gvä PkvQkm Pkv WkgTkvTkv ¢vAæUk

¢Qk^kk ¢vATkv WkmHkæUk YkkTkPkkv TkQkmå 92å

Wklc@kPYkk ¢Tkv ¢TPk@kPYkkTkm ¢^kbQkk Xk|klTPkæUk Gv ¢Tkv A¥ ¢Xk|klTPkæUk Gv Pkv

Acv Gv :—

KmAùk—RpìXkvR: UgCWkTSkZkkv: ÉklPUÆkXkvR: Unéakkv ZkQkk UgCkkvRrlìYkTSkv Tk ZkkvHkZkvP~ú’ PQkk¢k’YkTkkv Rpzì Rvcv Tk ZkkvHkZkvP~ú’ Aùkvªbkkwú? Rpìk’Ykk RvckãvRvTk ÉklPUÆkk’Ykkú’’92’’

Wklc@TP@k’YkTkkv: Aùkª^kbQkk Xk|k†TP: Aùk ^kkªXk|k†TPl@’Zkkc—

1å bk^kkrQkrlbklü–¢å 2/bkoÒk 8Tkm bkgå KmAkå

ååååååPvTk WkTSkg Ék’ZkvAù’^kv bk’Zk¶Zkk’Ykk \kdZkPvú’bkn kOkr@HkPZkkv WkTSkg Ék’ZkvAù’^kv bk’ZklU ^kOkkrlRXkvrR^kP~ú’’



Mk{krÄíktºk 157

Ë\kkvA 93

¢T^kZkkQkr :—(¢Tkk’YkRs#kTkkYk~) HvYkTkv ¢kPYkb^kæUkTkng ^kkbPkl^kA ekkTk TkQkm Pkv kk

Wklc@kPYkk¢kvTkvä (bknÈkkvTYkÅkklR ¢^kbQkk .^k) bknUPk ¢^kbQkk ¢Tkv §TYkûkklR ¢^kbQkk H

(l^kXk|Yk:) l^kXk|YkæUk \kkCkv Gvä Uk@gPkn (¢k’YkRs#kTk:) ¢kPYkkTknXk^km ¢TPk@kPYkkTkvä

(¢dkmOkRkvakbZk) lYkQZkkP^kklR Rkvakkv HvTkk dkmOk QkZkk TkQkm Pkv kk Wklc@kPYkkTkm (bk^kkr kbQkk:)WkSkmZk ¢^kbQkk¢kv (l^kXk|Yk:) l^kXk|YkæUk \kkCkv Gvå

KmAk :—bknUPk ¢Tkv §TYkûkklR ¢^kbQkk H l^kXk|YkæUk Uk|lPkXkkbkv Gvå AkvTkv?

¢kPYkb^kæUk Tklc HkOkTkk@k¢kvTkv–¢QkkrPk~ ¢kPYkb^kæUkTkk ZkQkkQkr Ukl@ekkTkQkm @lcPk

Wklc@kPYkk¢kvTkvä ¢kPYkR#kmrTkv ¢vK\kv ¢gPk@kPYkkTkvä ¢dkmOk Rkvak^kk]k ¢vK\kv HvTkk Rkvak dkmOk

QkZkk TkQkm Pkv kk YkkvcQkm Dkv@k¢v\kk Wklc@kPYkk bkgWkgSkmTkm bk^kr ¢^kbQkk¢kv–HkCk|Pkä Uk|Wküä

¢TknTYkûkklR ¢^kbQkk UkOk bknUPkä §TYkûkklR ¢^kbQkkTkm HvYkä l^kXk|YkæUk Uk|lPkXkkbkv Gv; Ak@Ok

Av PkvTkv (Wklc@kPYkk¢kvTkv) ZkQkkQkrUkOkv ^kbPknTkk Uk|lPkXkkbkTkkv ¢Xkk^k Gv;

¢Qk^kk

bknUPk §TYkûkklR ¢^kbQkk UkOk (¢c{ .^k #kWR ¢lUTkk ¢QkrYkkg Gv) l^kXk|YkæUk

(XkkbkPkm TkQkm)å AkvTkm? ¢kPYkR#kmr¢kvTkmä Ak@Ok Av ÓNPk@ ¢XZkkbkTkv \kmSkv Pkv ¢^kbQkkYkkg

UkOk PkvYkTkv ¢kPYkk l^kakv ¢l^kUkZkkrbk (¢l^kUk@mPkPkk) ckvZk Gv ¢Tkv b^kæUk–bkg kvRTkYkkg ^kwA\ZkTkkv

(FZknlPkTkkv) ¢Xkk^k ckvZk Gvå

bknÈkkvTYkÅkk<^kbQkw^k l^kXk|YkkvªTkk’YkRs#kTkkYk~ú’úúúúúúúúúúúl^kXk|YkkvªdkmOkRkvakbZk bk^kkr^kbQkkªª’YkRs#kTk:ú’’93’’

KmAùk—bknÈkkvTYkÅkk<^kbQkw k l^kXk|Yk: ÉklPXkkbkPvú’ AvùakkYk~ú? ¢Tkk’YkRs#kTkkg ZkQkk–^kRk’Ykb^kêUUl@ekkTk@lcPkTkkg Wklc@k’YkTkkYk~ú’ ¢k’YkRs#kTkkvªTP@k’YkTk: UnTk@dkmOkRkvakbZk YkkvckÓùkTPbZkWklc@k’YkTk: bkYWkglSkTZk: bk^kkr kbQkk: bknÈkkvTYkÅkk<^kbQkk^kP~ HkkCk|’ÉkWknákTknTYkÅkk<^kbQkkªlU l^kXk|Yk:ÉklPXkkbkPv ZkQkk^kçbPnÉklPXkkbkkXkk^kkP~ú’ ¢Qk^kkbknÈkkvTYkÅkk<^kbQkw k .^kAùk@kvªlU#kWRkQkvr PvTkbknÈkkvTYkÅkk<^kbQkkªlU Tk l^kXk|Yk:ú’ AvùakkYk~ú? ¢k’YkRs#kTkkg RpNP@kXZkkbkkÅkR^kbQkkZkkYklU ¢k’YklTk

YkkÒk Ykûk lTklÜPk R#kk l^kXk|Yk HkOkv ¢ek;úúúúúúúúúúRkvlakPkTkm bk^kvr R#kk l^kXk|Yk CkOkv lTkHekåúúúú93å



158 Mk{krÄíktºk

Hkv bknUPkklR ¢^kbQkkYkkg UkOk ¢kPYkR#krTk ckvZk Pkkv HkCkpPk ¢^kbQkkTkm HvYkä PkvYkkg UkOk

¢kPYkkTkv bknUPkklRTkkv ^ZkUkRv#k (AQkTk) Av km @mPkv DkKv? YkkKv Pkv UkOk ¢ZkkvCZk Gvå

(bkYkkSkkTk)—PZkkg £lTÜZkkvTkv b^kl^kakZkYkkg lTkÜkTkv \kmSkv Uk|lPkWkgSk Gvä Uk@gPkn PZkkg

¢kPYkR#krTkTkkv Uk|lPkWkgSk TkQkmä YkkKv PkvTkkv ^ZkUkRv#k DkKv Gvå

PZkk@v AkvTkm Pkv l^kXk|YkæUk \kkCkv Gv? ¢dkmOk Rkvak^kk]k Wklc@kPYkkTkmå Av kk

(Wklc@kPYkkTkm)? bk^kr ¢^kbQkk¢kvYkkg ¢kPYkk YkkTkTkk@Tkm–¢QkkrPk~ Wkk\kAnYkk@klRæUk ¢Tkv

bknUPk–§TYkûkklRæUk bk^kr ¢^kbQkkTkv Hv ¢kPYkk YkkTkv Gv Pkv kk b^kXkk^k^kk]kTkm (Wklc@kPYkkTkm)å

Xkk^kkQkr :—bkgbApPk KmAkAk@v Uk|bPknPk è\kkvATkv TkmFkvTkk æUkYkkg bkYkÆ WkmHkv ¢Qkr UkOk

AZkkvr Gv :—

bknÈkkvTYkÅkk<^kbQkklU l^kXk|Ykkv Tkk’YkRs#kTkkYk~ú’l^kXk|YkkvªdkmOkRkvakbZk bk^kkr kbQkk’YkR#krTk:ú’’93’’

¢Qkr :—¢kPYkR#kmr Ukn<akkvTkm lTkÜk^kbQkk ¢Tkv §TYkûkk^kbQkk UkOk l^kXk|YkæUk ckvPkm

TkQkm ¢Tkv bk^kr ¢^kbQkk¢kvYkkg ¢kPYkk YkkTkTkk@Tkm (Wklc@kPYkkTkm)–HvTkk lYkQZkkP^kklR Rkvakkv

dkmOk QkZkk TkQkm Pkv kkTkm–Pkv (lTkÜk^kbQkk ¢Tkv HkCk|Pkk^kbQkklR bk^kr ¢^kbQkk¢kv) l^kXk|YkæUk Gvå

Hv ¢kPYkR#kmr ¢TPk@kPYkk Gv PkvTkv bknUPkklR ¢^kbQkk l^kXk|Yk TkQkmä Pkkv HkCk|PkklR

¢^kbQkk¢kv Pkkv l^kXk|YkæUk AvYk H ckvZk? Tk H ckvZkä Ak@Ok Av ¢kPYkb^kæUkTkk ÓNPk@

¢XZkkbkTkk Ak@Okv PkvTkng ekkTk Pkv ¢^kbQkk¢kvYkkg ¢kPYkb^kæUkQkm FZknPk QkPkng TkQkmå £lTÜZkkvTkm

l#klQk\kPkk ¢Tkv @kvCkklR^k#k ARklFkPk~ PkvTkv §TYkûkPkk UkOk ¢k^km HkZkä Pkkv UkOk PkvTkk

¢kPYkkTknXk^k bkgbAk@ GoKPkk TkQkm–Wk@kWk@ AkZkYk H @cv Gv; Uk@gPkn ¢ekkTkm Wklc@kPYkTkv Wkk\kä

AnYkk@klRæUk PkQkk bknUPk–§TYkûkklRæUk bk^kr ¢^kbQkk¢kvYkkg RvckSZkkbk–¢kPYkWknlü ckv kkQkm PkvTkm

WkSkm l¿Zkk¢kv l^kXk|YkæUk–lYkQZkk Gvå

¢gPk@kPYkkTkv lTk@gPk@ ekkTkFkvPkTkkTkng Ukl@OkYkTk ckv kkQkm WkSkm ¢^kbQkk¢kvYkkg¢kv–bknUPk Av

HkCk|Pkä §TYkûk Av ¢TknTYkûk ¢^kbQkkYkkg–PkvTkm l¿Zkk¢kv l^kXk|YkæUk ckvPkm TkQkmä Uk@gPkn

PvakkYkl^kUZkkrbkkP~ú’ b^kêUbkgl^klÅk^kwAù\ZkkbkYXk^kkÃkú’ ZklR bknÈkk<^kbQkkZkkYk¶Zkk’YkR#krTkg bZkkÅkRkHkkCk|R^kbQkk^kÅkÇkk¶Zkk’YkTk: AùQkg bknÈkklRWZkURv#k £’Zkn¶Zkn‘PYk~ú’ ZkPbPÇkv†TæZkkOkkg b^kl^kakZkv lTkæZkkÉklPWkTSkkÅkR~ ZkURv#kkv Tk UnTk@k’YkR#krTkÉklPWkTSkklRlPú’ Psc AùbZkkªbkkw l^kXk|Ykkv Xk^klPú?¢dkmOkRkvakbZk Wklc@k’YkTk:ú’ AùQkYXkoPbZkú? bk^kkr kbQkk’YkRs#kTk: bk^kkr kbQkkg Wkk\kAnùYkk@klR\kdkOkkgbknÈkkvTYkÅkklRêUkg Fkk’YkvlP U#Zk’Zkv kg #km\kbZkú’’93’’



Mk{krÄíktºk 159

Wklc@kPYkkTkv bk^kr ¢^kbQkk¢kvYkkg lTk@gPk@ ¢ekkTk FkvPkTkkTkng Ukl@OkYkTk ckv kkQkm PkvTkm WkSkm

l¿Zkk¢kv l^kXk|YkæUk–lYkQZkk ckvZk Gvå

¢k @mPkv Wklc@kPYkk ¢Tkv ¢TPk@kPYkkTkm ¢^kbQkkYkkg YkkvKkv Vv@ Gvå ¢gPk@kPYkk

¢kPYkb^kæYkkg bkRk HkCkpPk @cv Gv ¢Tkv Wklc@kPYkkTkm ¢vTkkQkm l^kUk@mPk R#kk ckvZk Gvå 93å

bk^kr ¢^kbQkk¢kvYkkg ¢kPYkk YkkTkTkk@Tkm UkOkä ¢#kvak (bkgUkoOkr) #kkïkkvTkk Ukl@ekkTkTkv \kmSkv

lTkÜk@lcPk (HkCk|Pk) QkZkv\kkTkm Yknl$Pk Qk#kv? ¢v kng Wkkv\kTkk@ Uk|lPk Acv Gv :—

Ë\kkvA 94

¢T^kZkkQkr :—(Rvck’YkRpzì:) #k@m@Ykkg ¢kPYkWknlü @kBkTkk@ Wklc@kPYkk

(l^klRPk#kvak#kkbÇk: ¢lU) bkgUkoOkr #kkïkkvTkkv HkOkAk@ ckv kk GPkkg PkQkk (HkkCk|P ¢lU) HkCkPkkv

ckv kk GPkkg (Tk YknFZkPv) AYkrWkgSkTkQkm GoKPkkv TkQkm; lATPkn (ekkPk’Ykk) XkvRekkTkm–¢TPk@kPYkk

(bknÈkkvTYkÅk: ¢lU) lTkÜk^kbQkkYkkg Zkk §TYkûkk^kbQkkYkkg ckv kk GPkkg (YknFZkPv) AYkrWkgSkTkQkm Ykn$PkQkkZk Gv–l^kl#kì æUkQkm AYkkvrTkm lTkHr@k A@v Gvå

KmAk :—Ykn$Pk QkPkkv TkQkm–AYkr@lcPk QkPkkv TkQkmå AkvOk Pkv? #k@m@Ykkg ¢kPYkWknlü

@kBkTkk@–Wklc@kPYkk Av kkv ckv kk GPkkg? bk^kr #kkïkkvTkkv HkOkAk@ ckv kk GPkkg bk^kr #kkïkkvTkk

Ukl@ekkTk^kk]kv ckv kk GPkkg–ä Ak@Ok Av Pkv RvckPYkÓlì Gv ¢QkkrPk~ Rvc ¢Tkv ¢kPYkkTkk XkvRTkm

<lFk l^kTkkTkkv Gvå ^k]m Pkv Av kkv (ckv kk GPkkg) Gv? HkCkpPk ckv kk GPkkg–lTkÜkQkm ¢lXkXkoPk

(Dkv@kZkv\kkv) Tklc ckv kk GPkkgå

TkTkn bk^kkr kbQkk’YkRs#kTkkvª¶Zk#kvak#kkbÇkUl@ekkTkklÆkæk@lcPbZk Ykn†‘PXkrl^kaZkPmlP ^kRTPgÉk’Zkkc—

l^klRPk#kvak#kkbÇkkvªlU Tk HkkCk|RlU YknFZkPvú’úúúúúúúúúúúRvck’YkRplìekkrPk’Ykk bknÈkkvTYkÅkkvªlU YknFZkPvú’’94’’

KmAùk—Tk YknFZkPv Tk AùYkr@lcPkv Xk^klPú’ Aùkvªbkkwú? Rvck’YkRplìWkrlc@k’Ykkú’ AùQkYXkoPkvªlUú?l^klRPk#kvak#kkbÇkkvªlU Ul@ekkPk#kvak#kkbÇkkvªlU Rvck’YkRplìUZkrP: Rvck’YkTkkvXkvrRélFk@lcPkv ZkP:ú’ UnTk@lUAùQkYXkoPkvªlUú? HkkCk|RlU lTkæZkkªTklXkXkoPkvªlUú’ ZkbPn ekkPk’Ykk Ul@ekkPk’Ykb^kêU: bk bknÈkkvTYkÅkkvªlU

PkTkÓlì bk^kkrCkYkm HkCkpPk UkOk Tk YknAkZk;úúúúúúúúúú¢kPYkÓlì §TYkûk Av lTklÜPk UkOk YknAkZkåúúúú94å



160 Mk{krÄíktºk

Hv ekkPkkPYkk Gv ¢QkkrPk~ HvOkv ¢kPYkb^kæUk HkOZkng Gv (¢TknXk^Zkng Gv) Pkv bknUPk ¢Tkv

§TYkûk ckv kk GPkkg Ykn$Pk QkkZk Gv–l^kl#kì AYkr–lTkHr@k A@v Gvä Ak@Ok Av PkvTkv ÓNPk@

¢XZkkbkTkv \kmSkv bknUPkklR ¢^kbQkkYkkg UkOk ¢kPYkb^kæUkTkk bkg kvRTkYkkg ^kwA\Zk (FZknlPk) ckvPkng TkQkmå

Xkk^kkQkr :—HvTkv #k@m@Ykkg ¢kPYkWknlü Gv–Hv #k@m@Tkv H ¢kPYkk YkkTkv Gv ¢vK\kv

Av #k@m@Tkm l¿Zkk ¢kPYkk A@v Gv ¢v kng YkkTkv Gv–Pkv Xk\kv bk^kr #kkïkkvTkkv HkOkAk@ ckvZk ¢Tkv

HkCkpPkk^kbQkkYkkg (bkXkkTk ¢^kbQkkYkkg) ckvZkä Pkkv UkOk XkvRl^kekkTkTkk ¢Xkk^kv PkvTkv Yknl$PkTkm Uk|klUPk

QkPkm TkQkmä Uk@gPkn HvTkv #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkng XkvRekkTk Gv ¢Tkv ¢kPYkb^kæUkTkk ¢TknXk^kTkkv

ÓNPk@ ¢XZkkbk Gv Pkv kkv ¢TPk@kPYkkä lTkÜk^kbQkkYkkg Zkk §TYkûkk^kbQkkYkkg ckv kk GPkkg l^kl#kì

Uk|Ak@v AYkkvrTkm lTkHr@k A@v Gv Ak@Ok Av PkvTkv lTk@gPk@ ekkTk FkvPkTkkTkng Ukl@OkYkTk Gvå ¢k

AYkrlTkHr@k PkvTkm Yknl$PkTkk Ak@OkæUk WkTkv Gvå

l^k#kvak

¢ekkTkm Æ^kTkv ¢lCkZkk@ ¢gCk ¢Tkv Tk^k Uko krTkng ekkTk ckvZkä UkkvPkkTkk #kkïkekkTkQkm

WkmHk¢kvTkv YknCSk A@vä Uk|#kgbkkTkv UkkÒk WkTkvä UkOk Hkv Pkv ¢kPYkekkTk#koTZk ckvZk Pkkv PkvTkng WkSkng

ekkTk ¢kPYklcPk YkkKv AkZkrAk@m TkQkm–WkkSkA Gvå CkSkvMk §Uk@ \kkRv\kkg #kkïkkvTkk WkkvHk bkYkkTk

Pkv ekkTk PkvTkv WkkvHkæUk Gvå 94å

(bknUPkklR ¢^kbQkk¢kvYkkg UkOk) Pkv ¢^kwA\Zk (¢FZknlPk) #kk Ak@Okv ckvZk Gv? Pkv Acv

Gv :—Ë\kkvA 95

¢T^kZkkQkr :—(ZkÇk .^k) %Zkkg H ¢vK\kv Hv Akv¥ l^kakZkYkkg H (Ungbk:) Ukn<akTkm

YknFZkPv l^kl#kìkg AùYkrlTkHkr@kg Aù@kvlP RpNP@kXZkkbkk’bknÈkk<^kbQkkZkkYk¶Zkk’Ykb^kêUbkgl^kÅZk^kwAù\ZkkP~ú’’94’’

AnùPbPRk PR^kwAù\ZklYk’Zkkc—

ZkÇkw^kklcPSkm: Ungbk: Ìkák PÇkw^k HkkZkPvú’úúúúúúúúúúúZkÇkw^k HkkZkPv Ìkák lFkÅkg PÇkw^k \kmZkPvú’’95’’

HvYkkg YklPkTkm YkCTkPkkä PkvTkm H QkkZk Uk|PkmPk;úúúúúúúúúúQkkZk Uk|PkmlPk HvcTkmä PZkkg H QkkZk YkTk \kmTkåúúúú95å



Mk{krÄíktºk 161

(¢klcPSkm:) Rûkk^kSkkTkæUk Wknlü ckvZk Gvä (PÇk .^k) PZkkg H ¢vK\kv Pkv l^kakZkYkkg H PkvTkv

(Ìkák HkkZkPv) êkük §PUkTTk QkkZk Gv ¢Tkv (ZkÇk .^k) %Zkkg H ¢vK\kv Hv l^kakZkYkkg êkük

(Ìkák HkkZkPv) êkük §PUkTTk QkkZk Gv (PÇk .^k) PZkkg H ¢vK\kv Pkv l^kakZkYkkg H (lFkÅkg \kmZkPv)PkvTkng lFkûk \kmTk (PkTYkZk) Qk¥ HkZk Gvå

KmAk :—%Zkkg H ¢vK\kv Hv l^kakZkYkkg H Wknlü \kkCkv Gv ¢QkkrPk~ Wknlü Rûkk^kSkkTkæUk

(\kCTk) ckvZk Gv–&&ZkÇkk’YklcPSkml@lP" ¢v kkv UkOk UkkL Gvä (PkvTkkv ¢Qkr ¢v Gv Av) %Zkkg

¢kPYklcPkTkm Wknlü Gv ¢QkkrPk~ %Zkkg ¢kPYkkTkng lcPk–§UkAk@ ckvZk Gv ¢vK\kv %Zkkg &Pkv lcPkA@–§UkAk@A Gv" ¢v km Wknlü ckvZk Gv PZkkg Skm ¢vK\kv Wknlü (\kkCkv Gvå) AkvTkm? Ukn<akTkmå PkvTkm

êkük–<lFk PZkkg H ¢vK\kv Pkv l^kakZkYkkg H §PUkTTk QkkZk Gvå %Zkkg H êkük §PUkTTk QkkZk Gv

PZkkg H lFkûk \kmTk QkkZk Gv–¢kbk$Pk QkkZk Gvå

Xkk^kkQkr :—Hv l^kakZkYkkg Akv¥ Ukn<akTkm Wknlü bkk^kSkkTkmUko krA \kkCkm @cv Gvä ¢QkkrPk~

Hv l^kakZk PkvTkv lcPkA@ Av §UkAk@A \kkCkv Gvä PkvYkkg PkvTkv êkük §PUkTTk QkkZk Gv ¢Tkv %Zkkg

êkük §PUkTTk QkkZk Gv PZkkg lFkûk \kmTk Qk¥ HkZk Gvå lFkûkTkm ¢k \kmTkPkk H bknUPk–§TYkûk

¢^kbQkkYkkg UkOk Ukn<akTkv Pkv l^kakZkQkm cLk^km #kAPkm TkQkmä ¢QkkrPk~ Pkv Ukn<ak Pkv l^kakZkQkm FZknPk

QkPkkv TkQkmä PkvYkkg \kmTk @cv Gvå

l^k#kvak

XkvR–l^kekkTk ÿk@k êkükUko krA ¢kPYkb^kæUkTkk Hv bkgbAk@kv HkYZkk Gv PkvTkng Wk] Akv¥

UkOk ¢^kbQkkYkkg–HkCkpPkä bknUPk Av §TYkûk ¢^kbQkkYkkg Fkk\kn @õkk l^kTkk @cvPkng TkQkm; PkvQkm

¢kPYkkQkmr¢v XkvRl^kekkTk ÿk@k ¢kPYkb^kæUkTkk bkg kvRTk YkkKv ¢kPYk<lFkUko krA ¢v kkv ¢l^k@Pk

Uk|ZkPTk A@^kkv Hkv¥¢v Av HvQkm ¢kPYkêkükYkkg Wkkõk Akv¥UkOk Ukl@lbQklPk l^kDTkæUk QkkZk Tklc

Av FZknPk A@v Tklcå HvYk–HvYk b^k-Uk@ UkRkQkkvrTkk XkvRl^kekkTk ÿk@k ¢kPYkkTkng §ûkYk b^kæUkä

bkg kvRTkYkkg l^kAlbkPk QkPkng HkZk Gvä PkvYk PkvYk bkcH Uk|kUPk @YkOkmZk UkgFkvlTÜZkTkk l^kakZkkv UkOk

<FkPkk TkQkmä ¢QkkrPk~ PkvYkTkk Uk|lPk §Ukvdkk ¢Tkv §RkbkmTkPkk §PUkTTk QkkZk Gvå1 95å

KmAùk—ZkÇkw k Zk†bYkÆkv k l^kakZkv ¢klcPSkm: RÅkk^kSkkTkk Wknlá:ú’ &&ZkÇkk’YklcPSkml@lP FkUkL: ZkÇkk’YkTkkv lcPYknUAùk@bPÇkklcPSkmWknrlál@lP"" bk lcPYknUAùk@Aù £lP Wknlá:ú’ AùbZkú? Ungbk:ú’Ìkák élFkbPbZk PÇkw k P†bYkÆkv k l^kakZkv HkkZkPvú’ ZkÇkw k HkkZkPv Ìkák lFkÅkg PÇkw k \kmZkPv ¢kbk‘PgXk^klPú’’95’’

1å ZkQkk ZkQkk bkYkkZkklP bkgl^kÅkkw PÅ^kYknÅkYkYk~ú’PQkk PQkk Tk @kvFkTPv l^kakZkk: bkn\kXkk ¢lUú’’37’’ (£ìkvUkRv#k-è\kkvA 37)



162 Mk{krÄíktºk

^k]m lFkûk A>kkg ¢Tkkbk$Pk ckvZk Gv Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 96

¢T^kZkkQkr :—(ZkÇk) %Zkkg ¢vK\kv Hv l^kakZkYkkg (Ungbk:) Ukn<akTkm (¢TkklcP Skm:)Wknlü bkk^kSkkTkæUk ckvPkm TkQkmä (PbYkkP~) PkvTkkQkm (Ìkák) êkükä (lTk^kPrPv) cLm HkZk Gv–©Lm HkZk Gv; ¢Tkv (ZkbYkkP~) HvTkkQkm (Ìkák) êkük (lTk^kPrPv) cLm HkZk Gv Pkv l^kakZkYkkg

(lFkÅkbZk) lFkûkTkm (P\\kZk: AnùP:) \kmTkPkk Av km @mPkv ckv¥ #kAv? ¢QkkrPk~ ckv¥ #kAv Tklcå

KmAk :—%Zkkg ¢vK\kv Hv l^kakZkYkkg Wknlü bkg\kCTk ckvPkm TkQkm ¢QkkrPk~ Wknlü

Rûkk^kSkkTkæUk ckvPkm TkQkmä–&ZkÇkw^kklcPSkml@lP" ¢v kkv UkOk UkkL Gvä PkvTkkv ¢Qkr ¢v Gv Av–%Zkkg

¢lcPk Wknlü ¢vK\kv ¢TknUkAk@A Wknlü ckvZk Gv–AkvTkm? Ukn<akTkmä Pkv l^kakZkQkm êkük UkkGm V@v

Gvå HvTkkQkm êkük UkkGm V@vä Pkv l^kakZkYkkg lFkûkTkm \kmTkPkk AvYk ckv¥ #kAv? Pkv l^kakZkYkkg lFkûkTkkv

\kZk ¢vK\kv ¢kbkl$Pk A>kkgQkm QkkZk? A>kkgZkQkm UkOk Tklcå

Xkk^kkQkr :—Hv ^kbPknTkv Ukn<ak lcPkAk@m bkYkHPkkv TkQkm Pkv ^kbPknYkkg PkvTkv <lFk §PUkTTk

QkPkm TkQkm ¢Tkv Hv ^kbPknYkkg <lFk Tk ckvZk Pkv ^kbPknYkkg PkvTkng YkTk Av km @mPkv \kkCkv? Tk H \kkCkvå

¢ekkTkm Æ^kkvTkv £lTÜZkkvTkk l^kakZkkv £ì \kkCkv Gv–lcPkAk@m \kkCkv Gvä PkvQkm PkvYkTkm

<lFk PkvYkkg §PUkTTk QkkZk Gv ¢Tkv YkTk PkvYkkg \kkCkv Gv; ekkTkmTkv Pkv l^kakZkkv ¢lTkì \kkCkPkk TkQkmä

UkOk Pkv Uk|PZkvTkkv @kCk ¢lTkì–¢lcPkAk@m \kkCkv Gvä PkvQkm PkvTkm <lFk Pkv Pk@VQkm cLv Gv ¢Tkv

PkvYkkg YkTk \kkCkPkng TkQkmå Pkv l^kakZkkv Uk|PZkv §RkbkmTk @cv Gvå

‘^k UnTk@Tkkbk‘Pg lFkÅkg Xk^kPm’Zkkc—

ZkÇkkTkklcPSkm: Ungbk: Ìkák PbYkklÆk^kPrPvú’úúúúúúúúúúúZkbYkklÆk^kPrPv Ìkák AnùPlËkÅkbZk P\\kZk:ú’’96’’

KmAùk—ZkÇk Zk†bYk†T^kakZkv ¢TkklcPSkm@RÅkk^kSkkTkk Wknlá:ú’ &&ZkÇkw kklcPSkml@lP Fk UkL: ZkÇkFk ¢lcPSkm@TknUAùk@AùWknlá:ú’"" AùbZkú? Ungbk:ú’ PbYkklçakZkk’bkAùk#kkP~ Ìkák lTk^kPrPvú’ ZkbYkklÆk^kPrPvÌkák AnùPlËkÅkbZk P\\kZk: P†bYkTk~ l^kakZkv \kZk ¢kbk†‘PbP\\kZk: AnùPkv Tkw k AnùPlËkRlUú’’96’’

%Zkkg Tklc YklPkTkm YkCTkPkkä PkvTkm Tk ckvZk Uk|PkmPk;úúúúúúúúúúHvTkm Tk ckvZk Uk|PkmPk PZkkg AvYk QkkZk YkTk \kmTk?úúúú96å



Mk{krÄíktºk 163

l^k#kvak

HvYk HvYk bkcH Uk|kUPk £lTÜZkkvTkk l^kakZkkvQkm <lFk cLPkm HkZk Gv–DkKPkm HkZk Gvä

PkvYk PkvYk #knü ¢kPYkb^kæUk b^kkTknXk^kYkkg ¢k^kPkng HkZk Gv–b^kbkg kvRTkTkkv l^kakZk WkTkPkkv HkZk

Gvå1 96å

HvYkkg lFkûk \kmTk QkkZk Gvä Pkv SZkvZk lXkTTk PkQkk ¢lXkTTk (¢vYk Wkv Uk|Ak@v) ckvZk Gv;

PZkkg lXkTTkkPYkæUk SZkvZkTkng V\k R#kkr km Acv Gv :—

Ë\kkvA 97

¢T^kZkkQkr :—(¢k’Ykk) ¢kPYkk (lXkÆkk’YkkTkg) UkkvPkkTkkQkm lXkTTk ¢kPYkkTkm (¤UkbZk)§UkkbkTkk A@mTkv (PkRp#k:) PkvTkk bkYkkTk (U@: Xk^klP) Uk@YkkPYkk QkkZk Gvå (ZkQkk) HvYk

(lXkÆkk^ksP:) RmUkAQkm lXkTTk Wkûkm (^kkK) (RmUg ¤UkbZk) RmUkATkm §UkkbkTkk A@mTkv (PkvTkv

UkkYkmTkv) (PkRp#km) PkvTkk Hv km–RmUkAb^kæUk (Xk^klP) Qk¥ HkZk Gv PkvYkå

KmAk :—lXkTTk ¢kPYkkTkm ¢vK\kv ¢k@kSkAQkm UkpQkA~XkoPk ¢crPk~ lbküæUk ¢kPYkkTkm

§UkkbkTkk A@m–¢k@kSkTkk A@mä ¢kPYkk ¢vK\kv ¢k@kSkA Ukn<akä Pkv kkv ¢vK\kv ¢crPk~–lbküb^kæUk

bkYkkTkä Uk@ ¢vK\kv Uk@YkkPYkk QkkZk Gvå ¢c{ Pkv H ¢QkrTkng ÓìkTPk Acv Gv–^kkK £PZkklR–

ZkÇk Fk lFkÅkg l^k\kmZkPv PR~SZkvZkg lXkÆkTklXkÆkg Fk Xk^klPä PÇk lXkÆkk’YklTkä SZkvZkvVú\kYknUR#krZkÆkkc—

lXkÆkk’YkkTkYknUkbZkk’Ykk U@kv Xk^klP PkRp#k:ú’úúúúúúúúúúú^ksPRmrUg ZkQkkvUkbZk lXkÆkk Xk^klP PkRp#kmú’’97’’

KmAùk—lXkÆkk’YkkTkYkk@kSkAùkP~ UpQkCXkoPYkk’YkkTkYkcr†’bkáêUg ¤UkbZkk@kSZk ¢k’Ykk ¢k@kSkAù:Unéak: U@: U@Ykk’Ykk Xk^klP PkRp#kkvªcr†’bkáb^kêUbkRp#k:ú’ ¢Çkw kkQkvr RpìkTPYkkc ^ksPl@’ZkklRú’RmUklãÆkk ^ksPZkrQkk RmUYknUkbZk Ékk¶Zk PkRp#km Xk^klP RmUêUk Xk^klPú’’97’’

1å ZkQkk ZkQkk Tk @kvFkTPv l^kakZkk: bkn\kXkk ¢lUú’PQkk PQkk bkYkkZkklP bkgl^kÅkkw PÅ^kYknÅkYkYk~ú’’38’’ (£ìkvUkRv#k-è\kkvA 38)

lXkTTk Uk@kPYkk bkv kmTkv PkPbkYk Uk@Yk Qk^kkZk;úúúúúúúúúúlXkTTk RmUkTkv bkv kmTkv Wkûkm RmUkA QkkZkåúúúú97å

23



164 Mk{krÄíktºk

HvYk RmUkQkm lXkTTk ^kkK (Rm^kvK) RmUkTkv §Ukkbkm ¢vK\kv UkkYkm PkkÓ#k (PkvTkk Hv km) QkkZk Gv–¢QkkrPk~ RmUkæUk QkkZk Gv PkvYkå

Xkk^kkQkr :—HvYk ^kkK RmUkATkm §UkkbkTkk A@m (RmUkATkkv CkkN TkÆA bkgWkgSk bkkSkm)

PkÜoUk (RmUkAæUk) Qk¥ HkZk Gvä PkvYk ¢k ¢kPYkk UkkvPkkTkkQkm lXkTTk ¢kPYkkTkm (¢crTPk–lbküæUk Uk@YkkPYkkTkm) §UkkbkTkk A@mTkv b^kZkg PkvYkTkk bkYkkTk Uk@YkkPYkk Qk¥ HkZk Gvå

l^k#kvak

¢c‘PkklR lXkTTk bkkSZkTkm §UkkbkTkk ÿk@k ¢QkkrPk~ PkvYkTkk Ü^Zk–CknOk–UkZkkrZkTkk bkPZk

ekkTk ÿk@k Hkv Æ^k UkkvPkkTkk Ü^Zk–CknOk–UkZkkrZkTkv bkYZkA~UkOkv HkOkv ¢Tkv PkvTkm Uk|PkmlPk A@v PkQkk

PZkk@WkkR ¢c‘PkklR Uk@ Pk@VTkng UkOk ^k\kOk cLk^km b^kbkTYknBk Qk¥ bkYZkA~ êkük–ekkTkUko krA

UkkvPkkTkk FkwPkTZkb^kæUkYkkg lbQk@Pkk A@v Pkkv PkvTkkv Ykkvc Tkk#k UkkYkv Gv ¢Tkv Pkv Uk@YkkPYkk QkkZk

Gvå1

¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@Pkk Pkv lTkékZk §UkkbkTkk ¢QkkrPk~ ¢lXkTTk bkkSZkTkm §UkkbkTkk Gv

¢Tkv ¢c‘PkklR lXkTTk bkkSZkTkm §UkkbkTkk Pkv ^Zk^kck@ §UkkbkTkk Gvå

bkkSkA R#kkYkkg bkYZkCÓlì Æ^kTkv ¢lbQk@PkkTkk Ak@Okv XkCk^kkTkTkm UkoHk–Xkl$Pk

¢klRæUk UknOZkWkgSkTkm bkgUk|klUPkTkk cvPknXkoPk #knXk @kCk XkolYkAkTknbkk@ ¢k^kv Gvä UkOk Pkv PkvTkv

¢kPYklcPk YkkKv Xk\kkv YkkTkPkkv TkQkmå Pkv @kCkTkv @kvCk bkYkkTk CkOkv Gvä PkvQkm PkvTkv Pkv cvZkWknlü¢v

^kPkvr Gv–¢QkkrPk~ PkvTkv @kCkTkkv @kCk TkQkm–PkvTkng PkvTkv b^kkYkmP^k TkQkmå PkvTkkv ¢k #knXk @kCk bk^kk@Tkm

\kk\k bkgSZkk Hv kkv Gvå HvYk bk^kk@Tkm \kk\k bkgSZkkTkkv ¢Xkk^k QkPkkg Pkn@Pk H bkoZkrTkk PkvHb^km

Uk|Ak#kTkkv ¢kl^kXkkr k QkkZk Gvä PkvYk bkYZkCÓlìTkk cvZkWknlü¢v ^kPkrPkk #knXk @kCkTkkv ¢Xkk^k

QkPkkg–PkvTkkv ¢lPk¿Yk QkPkkg ¢kPYkkTkk lTkYkr] Uk|FkgM Uk|Ak#kTkkv ¢kl^kXkkr k QkkZk Gvå @kCkæUk

bkl^kA\Uk R#kkTkkv (^Zk^kck@Tkkv) ¢Xkk^k QkPkkg ^kmPk@kCkæUk lTks^kA\Uk R#kk Uk|CkK QkkZk Gvå

¢k R#kkYkkg Æ^kTkv ^kFkTkkPkmPk ¢Uko kr ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k QkkZk Gvå ¢v @mPkv bkYZkCÓlìTkk

lXkTTkkPYkkTkm §UkkbkTkkæUk #knXk @kCkTkkv ¢Xkk^k Pkv YkkvdkTkng–Uk@YkkPYkUkRTkng bkkdkkPk~

Ak@Ok Gvå 97å

c^kv ¢lXkTTk ¢kPYkkTkm §UkkbkTkkTkng V\k Acv Gv :—

£RkTkmYklXkÆkk’YkTkkvUkbkTkv Vú\kYkkc—

1å Hn¢kv–êkm Uk| kFkTkbkk@ CkkQkk–80å



Mk{krÄíktºk 165

Ë\kkvA 98

¢T^kZkkQkr :—(¢Qk^kk) ¢Qk^kk (¢k’Ykk) ¢kPYkk (¢k’YkkTkg .^k) UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkm H (¤UkbZk) §UkkbkTkk A@m (U@Yk:) Uk@YkkPYkk (HkkZkPv) Qk¥ HkZk Gv; (ZkQkk)HvYk (Pé:) ^kkgbkTkng IkM (¢k’YkkTkg) UkkvPkkTkv (¢k’Ykk .^k) UkkvPkv H (YklQk’^kk) YkQkmTkv–@CkMmTkv

(¢†CTk:) ¢lCTkæUk (HkkZkPv) Qk¥ HkZk Gv PkvYkå

KmAk :—¢Qk^kk ¢kPYkkTkm H ¢vK\kv lFkRkTkTRYkZk lFkPb^kæUkTkm H §UkkbkTkk A@mTkv

¢kPYkk Uk@Yk ¢vK\kv Uk@YkkPYkk QkkZk Gvå ¢k H ¢QkrTkng ÓìkTPk ÿk@k bkYkQkrTk A@m Acv Gv—YkQkmTkv

£PZkklR–HvYk UkkvPkv UkkvPkkTkv H YkQkmTkv (@CkMmTkv)–DkbkmTkvä ^kpdk ¢QkkrPk~ ^kpdkæUk b^kXkk^k b^kPk: H

¢lCTkæUk QkkZk Gvä PkvYk (¢kPYkk ¢kPYkkTkv H YkQkmTkv–§UkkbkmTkv–Uk@YkkPYkkæUk QkkZk Gv)å

Xkk^kkQkr :—HvYk ^kkgbkTkng ^kpdk ^kkgbk bkkQkv @CkMm (YkQkm) b^kZkg ¢lCTkæUk Qk¥ HkZk

Gvä PkvYk ¢kPYkk UkOk UkkvPkkTkk lFkRkTkTRYkZk lFkPb^kæUkTkm §UkkbkTkk A@mTkv b^kZkg Uk@YkkPYkkæUk

Qk¥ HkZk Gvå

HvYk ^kkgbkTkk ^kpdkYkkg ¢lCTk #kl$PkæUkv l^kÛYkkTk Gv ¢Tkv Pkv DkakrOkQkm Uk|CkK QkkZk Gvä

PkvYk ¢kPYkkYkkg UkOk UkoOkr ekkTkklR CknOkkv #kl$PkæUkv l^kÛYkkTk Gv ¢Tkv Pkv ¢kPYkkTkm ¢kPYkk bkkQkv

¢vAæUkPkk QkPkkg Uk|CkK QkkZk Gv–¢QkkrPk~ ¢kPYkk ¢TZk WkkõkkXZkgPk@ bkgA\Uk–l^kA\UkæUk

^ZkkUkk@kvQkm UkkvPkkTkk §UkZkkvCkTkv cLk^km b^kæUkYkkg ¢vAkCk| A@m Rv Gv PZkk@v PkvTkk Pkv CknOk (#knü

UkZkkrZkkv) Uk|CkK QkkZk Gvå ¢kPYkkTkk ¢kPYkk bkkQkvTkk bkgDkakrQkm SZkkTkæUkm ¢lCTk Uk|CkK QkkZk Gvå

PkvTkk lTklYkûkv %Zkk@v AYkræUkm £TSkTk bk^krQkk Wk]m HkZk Gvå PZkk@v Pkv ¢kPYkk Uk@YkkPYkk Qk¥

HkZk Gvå

¤UkbZkk’YkkTkYkv^kk’Ykk HkkZkPv U@YkkvªQk^kkú’úúúúúúúúúúúYklQk’^kkªª’YkkTkYkk’Ykw^k HkkZkPvª†CTkZkrQkk Pé:ú’’98’’

KmAùk—¢Qk^kk ¢k’YkkTkYkv k lFk’b^kêUYkv k lFkRkTkTRYkZkYknUkbZk ¢k’Ykk U@Yk: U@Ykk’YkkHkkZkPvú’ ¢YknYkv kkQk‰ RpìkTPçk@vOk bkYkQkrZkYkkTk: Ékkc–YklQk’^kv’ZkklRú’ ZkQkkªª’YkkTkYkv k YklQk’^kkDkakrlZk’^kk Pé@k’Ykkg (?) Péêak: b^kXkk^k: b^kP .^kklCTkHkkrZkPvú’’98’’

¢Qk^kk lTkHTkv bkv kmTkv Æ^k Uk@Yk Qk¥ HkZk;úúúúúúúúúúHvYk ^kpdk lTkHTkv YkQkm UkkvPkv Ukk^kA QkkZkåúúúú98å



166 Mk{krÄíktºk

l^k#kvak

bkYZkCÓlì %Zkk@v ¢kPYkSZkkTkYkkg YkCTk Qk¥ HkZk Gvä PZkk@v SZkkTkä SZkkPkk ¢Tkv

SZkvZk—¢v kkv XkvR @cvPkkv TkQkmä ^kFkTk Av ¢TZk l^kA\Uk ckvPkk TkQkmå PZkkg (¢kPYkSZkkTkYkkg) Pkkv

¢kPYkk H AYkrä ¢kPYkk H APkkr ¢Tkv ¢kPYkkTkkv Xkk^k Pkv l¿Zkk ckvZk Gv–¢QkkrPk~ APkkrä AYkr

¢Tkv l¿Zkk–Pkv ÒkOkv PkÖTk ¢BkgM ¢lXkTTk Qk¥ HkZk Gv; #knükvUkZkkvCkTkm lTkék\k R#kk Uk|CkK

QkkZk Gv ¢Tkv bkYZkCR#krTk–ekkTk–Fkkl@Òk UkOk ¢vAbkkQkv ¢vAæUk Qk¥Tkv Uk|Ak#kv Gvå1

¢k è\kkvAYkkg ¢kFkkZkrRv kv ¢v WkPkk^Zkng Gv Av–UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkng #knü FkwPkTZkb^kæUk

bkYkÆä ¢c‘PkklRTkm §UkkbkTkkTkk @kCkQkm Uk@kE~YknBk Qk¥ä b^kbkTYknBk Qk¥ Æ^k Hkv UkkvPkkTkk

#knükPYkkTkm–Uk@Yk Ukkl@OkklYkA Ak@Ok Uk@YkkPYkkTkm–H §UkkbkTkk A@v Pkkv Pkv b^kZkg Uk@YkkPYkk

Qk¥ #kAv Gvå R@vA Æ^kYkkg Ü^ZkÓlì¢v Uk@YkkPYkk Qk^kkTkm #kl$Pk Gvå Hkv Pkv lHTkkvUkRv#kkTknbkk@

Ukn<akkQkrUko krA §ÛYk A@vä Pkkv Pkv #kl$PkTkv bkgUkoOkrUkOkv ^Zk$Pk A@m Uk@YkkPYkk Qk¥ #kAvå 98å

§$Pk ¢QkrTkkv §Ukbkgck@ A@mTkv V\k R#kkr km Acv Gv :—

Ë\kkvA 99

¢T^kZkkQkr :—(£lP) §$Pk Uk|Ak@v (£Rg) XkvR–¢XkvRæUk ¢kPYkb^kæUkTkm (lTk’Zkg)lTk@TPk@ (Xkk^kZkvP~) Xkk^kTkk Xkk^k^kmå ¢vYk A@^kkQkm (PP~) Pkv (¢^kkFkkg CkkvFk@g URg)¢lTk^krFkTkmZk Uk@YkkPYkUkRTkv (b^kP: .^k) b^kPk: H–UkkvPkkTkm Ykv]v H ¢k Æ^k (¢kÊkkvlP)Uk|kUPk A@v Gvå (ZkP:) Hv UkRQkm (UnTk:) V@mQkm Pkv (Tk ¢k^kPrPv) UkkGkv ¢k^kPkkv TkQkmå

¤‘PYkQkrYknUbkgî’Zk Vú\kYknUR#krZkÆkkc—

£PmRg Xkk^kZkvlÆk’ZkYk^kkFkkg CkkvFk@g URYk~ú’úúúúúúúúúúúb^kP .^k PRkÊkkvlP ZkPkv Tkk^kPrPv UnTk:ú’’99’’

1å Hcf SZkkTk–SZkkPkk–SZkvZk Akv Tk l^kA\Uk ^kFk–XkvR Tk Hckfä

lFkR~Xkk^k AYkrä lFkRv#k A@Pkkä FkvPkTkk lAl@Zkk Pkckf;

PkmTkkx ¢lXkTTk ¢lBkTTk #knSk §UkZkkvCk Am lTkék\k R#kkä

Uk|CkKm Hckf ÓCk–ekkTk–^k|Pk Zkv PkmTkSkk ¢vAw \kbkkå

(Ukgå êkm Rkw\kPk@kYkÆ ApPk GcNk\kk–6/9)

¢vYk lTk@gPk@ Xkk^k^kng UkR ¢k ^kFkTkkPkmPk;úúúúúúúúúúUkYkkZk Hv lTkHQkm H Tkv UknTk@kCkYkTk @lcPkåúúúú99å



Mk{krÄíktºk 167

KmAk :—¢k Uk|YkkOkv ¢vK\kv §$Pk Uk|Ak@v ¢k lXkTTk Tkv ¢lXkTTk ¢kPYkb^kæUkTkmä

lTkPZk ¢vK\kv bk^krRkä Xkk^kTkk A@^kmå PkvQkm #kng QkkZk Gv? Pkv UkR–YkkvdkbQkkTk (Uk|kUPk QkkZk Gv)å

Pkv (UkR) Av kng Gv? ^kkOkmTkv ¢CkkvFk@ ¢vK\kv ^kFkTkkv ÿk@k Acm #kAkZk Tklc Pkv kng (¢lTk^krFkTkmZk)

Gvå Pkv Av km @mPkv Uk|kUPk A@v Gv? Uk@YkkQkvr b^kPk: H (UkkvPkkTkm Ykv]v H)–¢kPYkkQkm H (Uk|kUPk

A@v Gv) UkOk Ckn< ¢klR Wkkõk lTklYkûk ^kMv Tklc; %ZkkgQkm ¢vK\kv Uk|kUPk QkZkv\kk Pkv UkRQkm

(YkkvdkbQkkTkvQkm) Pkv UkkGkv ¢k^kPkkv TkQkm–¢QkkrPk~ V@mQkm bkgbkk@Ykkg XkYkPkkv TkQkmå

Xkk^kkQkr :—bkkSkATkv lTks^kA\Uk R#kkYkkg UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkkv ¢kêkZk ¢Tkv bkl^kA\Uk

R#kkYkkg ¢c‘PkklRTkm §UkkbkTkklR ckvZk Gvå ¿Ykv ¿Ykv ¢kPYkkTkkv ¢kêkZk ^kSkPkkv HkZk Gv ¢Tkv

XkCk^kkTkTkm §UkkbkTkklRæUk ^Zk^kck@ DkKPkkv HkZk Gvå UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkm §UkkbkTkk UkoOkr QkPkkg

XkCk^kkTkTkm §UkkbkTkkæUk l^kA\UkTkkv UkOk ¢Xkk^k QkkZk Gvå PkvTkng TkkYk lXkTTk Tkv ¢lXkTTk

¢kPYkb^kæUkTkm lTkPZk Xkk^kTkk A@^km ¢vYk Acv kkYkkg ¢k^kv Gvå Pkv Uk|YkkOkv ^kmPk@kCkPkk UkoOkr QkPkkg

Av k]ekkTk UkkYkm Æ^k Ykkvdk Uk|kUPk A@v Gv ¢Tkv YkkvdkbQkkTk UkkYZkk UkGm Æ^k ARm bkgbkk@Ykkg

UkkGkv ¢k^kPkkv TkQkm; AvYk Av PkvTkv @kCkTkkv bk^krQkk ¢Xkk^k ^kPkvr Gvå @kCk l^kTkk bkgbkk@ ¢QkkrPk~

Xk^kXk|YkOk–HTYk–Yk@Ok ckvZk Tklcå

l^k#kvak

¢kPYkb^kæUkTkm Uk|klUPk YkkKv HvYkOkv ¢kPYkkTkkv UkoOkr l^kAkbk bkkSZkkv Gv Pkv kk ¢crTPk ¢Tkv

lbkü Uk@YkkPYkkTkk b^kæUkTkv ZkQkkQkrUkOkv HkOkm PkR~æUk Qk^kkTkm Xkk^kTkkYkkg YkCTk @cv kngä ¢Tkv UkGm

UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ Qk^kkTkkv bkRk ÓN ¢XZkkbk A@^kkvå ¢vYk A@^kkQkm ^kFkTkkPkmPk

¢PkmlTÜZk Uk@YkkPYkUkRTkm Uk|klUPk QkkZk Gvå Pkv UkR Uk|kUPk AZkkr UkGm bkgbkk@Ykkg V@mQkm HTYk

\kv kkv UkMPkkv TkQkmå bkRkTkv YkkKv bkgbkk@Tkk bk^kr Uk|Ak@Tkkg Rn:BkkvQkm GoKAk@kv QkkZk Gv ¢Tkv Pkv

bkRk ekkTkkTkTRYkkg YkCTk @cv Gvå

Uk|bPknPk è\kkvAYkkg &b^kP: .^k" #kWRkv DkOkk ¢QkrbkoFkA Gvå Pkv WkPkk^kv Gv Av Uk@YkkPYkUkRTkm

Uk|klUPk UkkvPkTkkYkkgQkm H UkkvPkkTkk Ukn<akkQkrQkm H QkkZk Gvå PkvYkkg PkmQk‘A@ XkCk^kkTk ¢klRTkm

§UkkbkTkkä lR^Zk–S^klTkä Ckn<Tkk §UkRv#kklR Wkkõk lTklYkûkkv ckv kk GPkkg lTklYkûkkvQkm lTk@UkvdkUkOkv

£lP .^kYkn‘PÉkAùk@vOk £Rg lXkÆkYklXkÆkg Fkk’Ykb^kêUg Xkk^kZkvP~ lTk’Zkg bk^krRkú’ PP: zAùXk^klPú? ¢kÊkkvlPú’ zAùú? P’URg YkkvdkbQkkTkgú’ AùQkYXkoPgú? ¢^kkFkkg CkkvFk@g ^kFkTkw@lTkRvr#Zkgú’ AùQkgP’ÉkkÊkkvlPú? b^kP: .^k ¢k’YkTkw k U@YkkQkrPkv Tk UnTkCknr kkrlRWkkòlTklYkÅkkP~ú’ ZkP: ÉkkÈkkP~ P’URkÆkk^kPrPvbkgbkk@v UnTkTkr Xk|YklPú’’99’’



168 Mk{krÄíktºk

Uk@YkUkRTkm Uk|klUPk QkkZk Gvå lTklYkûkQkm ARm QkPkm TkQkmä AvYk Av %Zkkg bknSkm lTklYkûk Pk@V \kdk

ckvZk PZkkg bknSkm ¢kPYkk Pk@V \kdk ^k]Pkng TkQkmå

Uk@YkkPYkk Qk^kkTkm #kl$Pk UkkvPkkTkkYkkg YkkvHoR Gvå Pkv #kl$PkTkng bkYZkA~ Uk|Ak@v êkükTk–ekkTk A@mä ¢kPYkbkTYknBk Qk¥ PkvTkv Uk|CkK A@^kkTkkv ¢l^k@Pk Uk|ZkPTk A@^kkYkkg ¢k^kv Pkkv

Uk@YkUkRTkm Uk|klUPk ¢^k#Zk QkkZkå 99å

¢kPYkk Gv ¢v kng lbkü ckvZkä Pkkv PkvTkv Pkv UkRTkm Uk|klUPk bkgXk^kvä UkOk Pkv (¢kPYkk) Fkk@

Pkû^kkvTkk bkYkocæUk #k@m@Qkm lXkTTk ¢TZk Pkû^kæUk lbkü QkPkkv TkQkm ¢v kng Fkk^kkrAkv YkkTkv Gv;

¢Tkv bk^krRk b^kæUkTkm §Uk\klWSkTkkv bkgXk^k ckv kkQkm bkRkZk Ykn$Pk Gv–¢v kkv bkkgBZkYkPk Gvå PkvYkTkk

Uk|lPk Acv Gv :—

Ë\kkvA 100

¢T^kZkkQkr :—(lFkÅk’^kg) FkvPkTkk \kdkOk^kk]kv ¢k Æ^k (ZklHk XkoPHkYk~) Hkv XkoPk–FkPknìZkQkm §PUkTTk QkZkv\kk ckvZkä Pkkv (lTk^kkrOkg) Ykkvdk (¢Zk’TkbkkSZkg) ZkPTk bkkSk^kk ZkkvCZk @cv

Tklcä (¢TZkQkk) ¢Qk^kk (ZkkvCkP:) ZkkvCkQkm ¢vK\kv #kk@ml@A ZkkvCkl¿ZkkQkm (lTk^kkrOkg) lTk^kkrOkTkmUk|klUPk QkkZkä Pkkv (PbYkkP~) PkvTkkQkm (ZkkvlCkTkkg) ZkkvCkm¢kvTkv (‘^klFkP~) Akv¥ UkOk ¢^kbQkkYkkg

(Rn:Bkg Tk) Rn:Bk ckvZk Tklcå

KmAk :—lFkûkP^k ¢vK\kv FkvPkTkkb^kæUk Pkû^k Hkv XkoPk H ckvZk ¢QkkrPk~ UkpQ^kmä UkkOkmä

PkvH ¢Tkv ^kkZknæUk XkoPkkvYkkgQkm §PUkTTk QkZkv\kng YkkTk^kkYkkg ¢k^kvä Pkkv lTk^kkrOk ¢ZkPTkbkkSZk @cv

TkTkn ¢k’YklTk lbkáv PbZk P’URÉkklÈk: bZkkP~ Tk Fkkbkkw PÅ^kFkPnìZkk’YkAùkFG@m@kÅkÅ^kkTP@XkoP:lbká £lP Fkk^kkrAùk:ú’ bkRw kk’Ykk Ykn‘P: bk^krRk b^kêUkvU\kYXkbkYXk^kklRlP bkkgBZkkbPkTk~ Ék’Zkkc—

¢Zk’TkbkkSZkg lTk^kkrOkg lFkÅk’^kg XkoPHkg ZklRú’úúúúúúúúúúúúúú¢TZkQkk ZkkvCkPbPbYkkÆk Rn:Bkg ZkkvlCkTkk ‘^klFkP~ú’’100’’

KmAùk—lFkÅkÅ^kg FkvPTkk\kdkOkg PÅ^kg ZklR XkoPHkg UplQk^ZkÈkvHkkv kkZkn\kdkOkXkoPvXZkkv HkkPgZk<XZknUCkYZkPv PRkªZk’TkbkkSZkg lTk^kkrOkg Zk’TkvTk Pk’UZkvrOk bkkSZkg lTk^kkrOkg Tk Xk^klPú’

FkvPkTk XkoPkH ckvZk Pkkv Yknl$Pk ¢ZkPTk H ckvZkäúú úúúúúúúúúúTklc Pkkv Yknl$Pk ZkkvCkQkmä ZkkvCkmTkv RnBk Tkkv"Zkåúúúú100å



Mk{krÄíktºk 169

¢Qk^kk ZkPTkQkm lTk^kkrOk bkkSk^kk ZkkvCZk Tk @cvå ¢k #k@m@Tkk Ukl@PZkkCkQkm l^kl#kì ¢^kbQkkTkm

Uk|klUPk ZkkvCZk ¢kPYkkTkkv PkvTkk YkPkYkkg (Fkk^kkrATkk YkPkYkkg) ¢Xkk^k Gvä AvYk Av (Pkv¢kv) Yk@OkæUk

(#k@m@Tkk) l^kTkk#kQkm §ûk@Ak\kv ¢kPYkkTkkv ¢Xkk^k (YkkTkv Gv)å

&bkkgBZkYkPk"Ykkg XkoPk H ¢vK\kv bkcH Xk^kTk Pkv XkoPk ¢QkkrPk~ #knükPYkPkû^k–PkvYkkg §PUkTTk

QkZkv\kng Pkvå PkvTkk b^kæUkTkk bkg kvRAUkOkkQkm HvTkkv ¢kPYk\kkXk Uk|kUPk QkZkkv Gv ¢v kk Uk|Ak@Tkng lFkûkP^k

Hkv ckvZkä Pkkv lTk^kkrOk ¢ZkPTkbkkSZk QkkZk ¢QkkrPk~ ZkPTkQkm ¢vK\kv SZkkTkTkk ¢TkníkTkklRQkm lTk^kkrOk

bkkSk^kk ZkkvCZk @cvPkkv TkQkmä Ak@Ok Av lTkPZk #knükPYkb^kæUkTkk ¢TknXk^kYkkg bk^krRk H ¢kPYkkTkm

lTk<UkkZk (¢ZkPTkbkkSZk) Yknl$Pk Uk|lbkü Gvå

¢Qk^kk (¢k è\kkvAYkkg) ¢ZkPTk £PZkklR ^kFkTk Gv Pkv lTkaUkTTk £Pk@ ZkkvCkmTkm ¢Ukvdkk¢v

Gvå PZkkg lTkaUkTTk ZkkvCkmTkm ¢Ukvdkk¢v lFkûkP^k Hkv XkoPk H ¢vK\kv b^kXkk^k H ckvZkä ±XkoPk #kWRTkv

¢c{ b^kXkk^kTkk ¢QkrYkkg bkYkH^kkv²–¢QkkrPk~ YkTkä ^kkOkmä AkZkkä £lTÜZkkvä ¢klRQkm ¢l^kldkUPk

¢kPYkb^kæUk XkoPk ¢vK\kv PkvYkkg §PUkTTk QkZkv\kng ckvZk ¢QkkrPk~ PkvTkk b^kæUkTkk bkg kvRAUkOkkQkm HvTkkv

¢kPYk\kkXk Uk|kUPk QkZkkv Gv ¢v kk Uk|Ak@Tkng lFkûkP^k Hkv ckvZkä Pkkv lTk^kkrOk ¢ZkPTkbkkSZk Gvä Ak@Ok

Av Pkv kk Uk|Ak@Tkk ¢kPYkb^kæUkTkkv ¢TknXk^k A@Tkk@Tkv AYkrWkgSkTkkv ¢Xkk^k ckv kkQkm lTk^kkrOk ^kCk@

Uk|Zkkbkv lbkü Gvå

¢Qk^kk–¢TZk Uk|Ak@v Uk|k@WSk ZkkvCkmTkm ¢Ukvdkk¢v XkoPk H lFkûkP^k Tk ckvZkä Pkkv ZkkvCkÿk@k

b^kæUkbkg kvRTkkPYkA lFkûk^kplûkTkk lTk@kvSkTkk Uk|Aakr ¢XZkkbkQkm lTk^kkrOk QkkZkä PkvQkm $^klFkPk~ UkOk

¢^kbQkkl^k#kvakYkkg ¢QkkrPk~ RnSkr@ ¢TkníkTkYkkg Av GvRTk–XkvRTkklRYkkg ZkkvCkm¢kvTkv Rn:Bk Tk ckvZkä

.PFG@m@Ul@’ZkkCkvTk l^kl#kìk^kbQkkÉkklÈkZkkvCZkbZkk’YkTk .^k PTYkPv ¢Xkk^kklR’Zkk’YkTkkvYk@OkêUl^kTkk#kkRnÅk@Aùk\kYkXkk^k:ú’ bkkgBZkYkPv Pn XkoPHkg bkcHkg Xk^kTkg XkoPg #knák’YkPÅ^kg PÇk HkkPgP’b^kêUbkg kvRAù’^kvTk \kWSkk’Yk\kkXkg .^kgl^kSkg lFkÅkÅ^kg ZklR PRkªZk’TkbkkSZkg lTk^kkrOkg Zk’TkvTkSZkkTkkTkníkTkklRTkk bkkSZkg Tk Xk^klP lTk^kkrOkgú’ bkRk #knák’Ykb^kêUkTknXk^kv bk^krRw kk’YkTkkvlTkéUkZkYkn†‘PÉklbkáv:ú’ ¢Qk^kk lTkaUÆkvP@ZkkvCZkUvdkZkk ¢Zk’Tkv’ZkklR^kFkTkYk~ú’ PÇk lTkaUÆkZkkvCZkUvdkZkklFkÅkÅ^kg XkoPHkg b^kXkk^kHkgú’ XkoP#kWRkvªÇk b^kXkk^k^kkFkmú’ YkTkkv kkÑùkZkv†TæZkw@l^kldkÈkYkk’Ykb^kêUg XkoPgP†bYkTk~ HkkPg P’b^kêUbkg kvRAù’^kvTk \kWSZkk’Yk\kkXkg .^kgl^kSkg lFkÅkÅ^kg ZklR PRkªZk’TkbkkSZkg lTk^kkrOkgPQkkl^kSkYkk’Ykb^kêUYkTknXk^kP: AùYkrWkgSkkXkk^kPkv lTk^kkrOkbZkkÉkZkkbklbká’^kkP~ ¢Qk^kk ¢TZkQkkÉkk@WSkZkkvCZkUvdkZkk XkoPHkg lFkÅkÅ^kg Tk Xk^klPú’ PRk ZkkvCkP: b^kêUbkg kvRTkk’YkAù-lFkÅk^kplÅklTk@kvSkkXZkkbkÉkAùakkrlÆk^kkrOkgú’ ZkP .^kg PbYkkP~‘^klFkR¶Zk^kbQkkl^k#kvakv RnSkr@kTkníkTkv GvRTkXkvRTkkRkw



170 Mk{krÄíktºk

Ak@Ok Av ¢kTkgRkPYkA b^kæUkTkk bkg kvRTkYkkg PkvYkTkv PkvTkkQkm §PUkTTk QkPkkg Rn:BkTkk ^kvRTkTkkv ¢Xkk^k

Gvå

Xkk^kkQkr :—&Fkk^kkrAYkPk" ¢Tknbkk@ Æ^kPkû^k XkoPk H Gv–¢QkkrPk~ UkpQ^kmä H\kä ¢lCTk

¢Tkv ^kkZkn–¢v XkoPkFkPknìZkQkm §PUkTTk QkkZk Gvå Hkv XkoPkFkPknìZkQkm §PUkTTk QkZkv\kk #k@m@Tkv H

¢kPYkk YkkTk^kkYkkg ¢k^kvä Pkkv #k@m@Tkk Tkk#kTkv H Ykkvdk YkkTk^kkTkkv Uk|bkgCk ¢k^kv ¢Tkv PkvQkm Ykkvdk

¢ZkPTkbkkSZk @cv; lTk^kkrOk YkkKv ¢TZk Akv¥ Ukn<akkQkrTkm Hæ@ @cv Tklcå YkkKv #k@m@Tkkv Tkk#k

QkPkkg ¢kPYkkTkkv ¢Xkk^k YkkTk^kkv ¢Tkv ¢kPYkkTkk ¢Xkk^kTkv Ykkvdk YkkTk^kkv–¢v km Fkk^kkrAkvTkm

Æ^kkPYkk bkgWkgSkm A\UkTkk Xk|YkYko\kA–lYkQZkk Gvå

&bkkgBZkYkPkkTknbkk@" ¢kPYkk XkoPk H ¢QkkrPk~ bk^krQkk b^kXkk^klbkü #knüb^kæUk H Gvå PkvTkv

bk^kr ¢^kbQkk¢kvYkkg #knü H YkkTkv Gvå lTk^kkrOk YkkKv bkYZkA~ekkTkä SZkkTkä PkUkklRæUk Ukn<akkQkrTkm

PkvYkTkv ¢k^k#ZkAPkk Tklc HOkkPkm ckv kkQkmä PkvYkTkk YkPkv Ykkvdk ¢ZkPTkbkkSZk Gvå YkkKv bkkgBZkTkm

A\UkTkk UkOk Zknl$PkbkgCkPk TkQkmå

&HwTkYkPkkTknbkk@" b^kæUk–bkg kvRTkkPYkA lFkûk^kplûkTkk lTk@kvSkTkk ÓN ¢XZkkbk ÿk@k bk^kr

l^kXkk^k Ukl@OklPkTkv cLk^km #knükPYkb^kæUkYkkg lbQk@PkkæUk lTk^kkrOk &ZkPTkbkkSZk" Gvå ¢Tkv Pkv kk

Uk|Ak@Tkk ¢kPYkb^kæUkTkkv ¢TknXk^k A@Tkk@Tkv AYkrTkkv ¢Xkk^k b^kZkg Qk^kkQkm lTk^kkrOkTkm lbklü AYkr

¢Ukvdkk¢v Uk|ZkPTk l^kTkk ¢QkkrPk~ &¢ZkPTkbkkSZk" QkkZk Gvä AvYk Av AYkr UknR~Ck\k Gvå PkvTkm ¢^kbQkk

Æ^k A@m #kAPkkv TkQkm; PkvQkm PkvTkk ¢Xkk^k YkkKv Æ^kTkv Akv¥ Uk|ZkPTk A@^kkv UkMPkkv TkQkmå

ZkkvCkmHTkkvTkvä ¢lPk §Ck| PkUk Zkk SZkkTkklR A@Pkm ^kBkPkv Akv¥ UkOk Uk|Ak@Tkkv BkvR Av

Rn:Bk QkPkng TkQkmä Uk@gPkn UkkvPkkTkk \kdZkTkm lbklü QkPkm Hkv¥ PkUk–SZkkTkklR A@^kkYkkg ¢kTkgR YkkTkv

Gvå Pkv¢kv #k@m@Tkv ¢kPYkkQkm lXkTTk bkYkHv Gvä PkvQkm #k@m@ Ap#k QkPkkg Pkv¢kv BkvR lBkTTk QkPkk

TkQkm PkQkk §UkbkCkr bkYkZkv UkkvPkkTkk bkkYZkXkk^kTkm lbQk@PkkTkv GkvMPkk TkQkmå

&&HvYk bkn kOkrä ¢lCTkQkm PkUkk^kk GPkkg PkvTkk bkn kOkrUkOkkTkv GkvMPkng TkQkmä PkvYk ekkTkm AYkrTkk

§RZkv PkUPk ckv kk GPkkg Pkv UkkvPkkTkk ekkTkmUkOkkTkv GkvMPkkv TkQkmå""1 100å

^kk ZkkvlCkTkkg Rn:Bkg Tk Xk^klPú’ ¢kTkTRk’YkAùb^kêUbkgl^kÅkkw Pvakkg P’ÉkXk^kRn:Bkbkg kvRTkk-bkYXk^kkP~ú’’100’’

1å %ZkYk ¢lCTkPkUPk bkn kOkr UkOk lTkH b^kOkrXkk^k Tklc PkHvä

PZkYk AYkr§RZkv PkUPk UkOk ekkTkm Tk ekkTkmUkOkng PkHvå (184)

(êkm bkYkZkbkk@ Cknå CkkQkk–184)



Mk{krÄíktºk 171

Yk@OkæUk l^kTkk#kQkm §ûk@Ak\kYkkg (l^kTkk#k UkGm) ¢kPYkkTkkv ¢Xkk^k lbkü ckvZk Pkkv PkvTkng

bk^krRk ¢lbPkP^k Av km @mPkv lbkü QkkZk? ¢v kng Wkkv\kTkk@ Uk|lPk Acv Gv :—

Ë\kkvA 101

¢T^kZkkQkr :—(b^kÊkv) b^kUTk–¢^kbQkkYkkg (Rpìv l^kTkìv ¢lU) Uk|PZkdk Hkv kkYkkg

¢k^kv\kk #k@m@klRATkkv Tkk#k Qk^kk GPkkg (ZkQkk) HvYk (¢k’YkTk:) ¢kPYkkTkkv (Tkk#k: Tk ¢†bP)Tkk#k QkPkkv TkQkm (ZkQkk) PkvYk (HkkCk@Rpìv ¢lU) HkCk|Pk ¢^kbQkkYkkg UkOk RvBkv\kk #k@m@klRATkkv

Tkk#k Qk^kk GPkkgä ¢kPYkkTkkv Tkk#k QkPkkv TkQkm; (l^kUZkkrbkkl^k#kvakP:) Ak@Ok Av WkgTkv ¢^kbQkk¢kvYkkg

l^kUk@mPk Uk|lPkXkkbkYkkg Akg¥ Vv@ TkQkmå

KmAk :—b^kUTkYkkg ¢vK\kv b^kUTk–¢^kbQkkYkg RvBk^kkYkkg ¢k^kv\kk #k@m@klRTkkv Tkk#k Qk^kk

GPkkg HvYk ¢kPYkkTkkv Tkk#k QkPkkv TkQkmä PkvYk HkCk|Pk ¢^kbQkkYkkg UkOk RvBk^kkYkkg ¢k^kv\kk

#k@m@klRTkkv Tkk#k Qk^kk GPkkgä ¢kPYkkTkkv Tkk#k QkPkkv TkQkmå b^kUTk–¢^kbQkkYkkg Xk|klTPkTkv \kmSkv

¢kPYkkTkkv l^kTkk#k Uk|lPkXkkbkv Gv ¢vYk #kgAk A@^kkYkkg ¢k^kvä Pkkv ¢TZkÒk UkOk (HkCk|Pk ¢^kbQkkYkkg

UkOk) Pkv bkYkkTk Gvå Xk|klTPk l^kTkkTkkv YkkOkbkä #k@m@Tkkv l^kTkk#k QkPkkg ¢kPYkkTkkv l^kTkk#k Bk@vBk@

YkkTkPkkv TkQkmå PkvQkm WkgTkvYkkg (b^kUTk ¢^kbQkkYkkg ¢Tkv HkCk|Pk ¢^kbQkYkkg) UkOk l^kUkZkkrbkYkkg

(Xk|klTPkYkkg) Vv@ Tklc ckv kkQkm (Xk|klTPk bkYkkTk ckv kkQkm) ¢kPYkkTkkv l^kTkk#k Tklc ckv kk GPkkg

(PkvTkkv) l^kTkk#k Uk|lPkXkkbkv Gvä PkvYk ¢v km Xk|klTPk HkCk|Pk ¢^kbQkkYkkg UkOk QkkZk Gvå

TkT^kk’YkTkk Yk@OkêUl^kTkk#kkRnÅk@Aùk\kYkXkk^klbkáv: AùQkg bk^krRkª†bP’^kg lbkSZkvlRlP ^kRTPgÉk’Zkkc—

b^kÊkvRpìv l^kTkìvªlU Tk Tkk#kkvª†bP ZkQkk’YkTk:ú’úúúúúúúúúúúúúúPQkk HkkCk@RpìvªlU l^kUZkkrbkkl^k#kvakP:ú’’101’’

KmAùk—b^kÊkv b^kÊkk^kbQkkZkkg Rpìv l^kTkìvªlU #k@m@kRkw ¢k’YkTkkv ZkQkk Tkk#kkv Tkk†bP PQkkHkkCk@RpìvªlU HkkCk@v HkkCk|R^kbQkkZkkg Rpìv l^kTkìvªlU #k@m@kRkw ¢k’YkTkkv Tkk#kkv Tkk†bPú’ TkTknb^kÊkk^kbQkkZkkg Xk|kglP^k#kkRk’YkTkkv l^kTkk#k: ÉklPXkkPmlP FkvÅkRvPRTZkÇkklU bkYkkTkgú’ Tk Bk\kn #k@m@l^kTkk#kv¢k’YkTkkv l^kTkk#kYkXk|kTPm YkTZkPvú’ PbYkkRnXkZkÇkk¶Zkk’YkTkkv l^kTkk#kkvªTknUUÆkkv l^kUZkkrbkkl^k#kvakP~ú’ ZkQkw k lcb^kÊkk^kbQkkZkkYkl^k<YkkTkvª¶Zkk’YkTkkv l^kTkk#kv l^kTkk#k: ÉklPXkkbkP £lP l^kUZkkrbk: PQkkHkkCk|R^kbQkkZkkYklUú’’101’’

b^kUTkv Óì l^kTkì ckv UkOk Æ^kTkkv Tklc Tkk#k;úú úúúúúúúúúúHkCkplPkYkkg UkOk PkvYk Gvä Xk|Yk §XkZkÒk bkYkkTkåúúúú101å

24



172 Mk{krÄíktºk

Xkk^kkQkr :—b^kUTkYkkg #k@m@Tkkv Tkk#k Hkv kk GPkkg ¢kPYkkTkkv Tkk#k QkPkkv TkQkm Pkkv UkOk

¢kPYkkTkk Tkk#kTkkv Xk|Yk (l^kUk@mPk Uk|lPkXkkbk) QkkZk Gv; PkvYk HkCk|Pk–¢^kbQkkYkkg UkOk #k@m@Tkkv

Tkk#k Hkv kk GPkkg ¢kPYkkTkk l^kTkk#kTkkv Xk|Yk QkkZk Gvå WkgTkv ¢^kbQkk¢kvYkkg Hv Xk|Yk QkkZk Gv

Pkv bkYkkTk Gvå PkvYkkg Akg¥ PkVk^kPk TkQkmå Uk@YkkQkr Ólì¢v Hkv kkYkkg ¢k^kv Pkkv b^kUTkYkkg YkTknaZkTkk

#k@m@Tkkv ¢Tkv PkvTkk ¢kPYkkTkkv Tkk#k QkZkkv TkQkm; PkvYk HkCk|Pk ¢^kbQkkYkkg UkOk Yk@OkQkm YkTknaZkTkk

#k@m@Tkkv ¢Tkv PkvYkkg @cv\kk ¢kPYkkTkkv Tkk#k QkPkkv TkQkmä Ak@Ok Av R@vA Ü^Zk bkPk~ Gvå bkPk~Tkkv

ARm Tkk#k QkPkkv TkQkmä V$Pk PkvTkm UkZkkrZkYkkg Vv@Vk@ QkkZk Gvå ¢vA UkZkkrZkTkkv ^ZkZkä WkmÆ UkZkkrZkTkkv

§PUkkR ¢Tkv Pkv WkgTkvYkkg Ü^ZkTkng Sk|kw ZkæUkv AkZkYk @cv kng–¢v km ^kbPknlbQklPk Gvå

l^k#kvak

¢kPYkk ¢vA FkvPkTkä ¢YkosPkAä ¢l^kTkk#km UkRkQkr Gvå PkvTkk l^kTkk#kTkm A\UkTkk A@^km

¢v lTkPkkTPk Xk|Yk Gvå bkgbkk@–¢^kbQkkYkkg #k@m@ bkkQkv ¢kPYkkTkkv Uk@bUk@ ¢vAdkvÒkk^kCkkcæUk

bkgZkkvCk bkgWkgSk Gvä UkOk ¢ekkTkmTkv Pkv WkgTkvTkng XkvRl^kekkTk Tklc ckv kkQkm WkgTkvTkv ¢vAæUk YkkTkv

Gv; PkvQkm #k@m@æUk UknR~Ck\k–UkZkkrZkTkkv ^ZkZk Hkv¥ PkvYkkg bkgZkkvCkæUkv @cv\kk ¢kPYkkTkkv UkOk Xk|YkQkm

l^kTkk#k YkkTkv Gv; Uk@gPkn IogUkMm Wk]m HPkkg PkvYkkg @cv\kng ¢kAk#k Akg¥ Wk]m HPkng TkQkmä PkvYk

#k@m@Tkkv Tkk#k QkPkkg PkvYkkg @cv\kk ¢kPYkkTkkv Tkk#k QkPkkv TkQkmå 101å

¢TkklRlTkSkTk ¢kPYkk Uk|lbkü ckv kk GPkkg PkvTkm Yknl$Pk YkkKv Rnür@ PkUkék@OkæUk $\kv#k

A@^kkv ^ZkQkr Gvä Ak@Ok Av ekkTkXkk^kTkkYkkÒkQkm H Yknl$PkTkm lbklü Gv ¢v km ¢k#kgAk A@m Acv

Gv :—

TkT^kv k ÉklbkábZkk¶ZkTkk<lTkSkTkbZkk’YkTkkv Ykn‘’ZkQk‰ Rnár@kTkníkTk‘\kv#kkv ^ZkQkkvr ekkTkXkk^kTkkYkkÇkwOkw kYkn†‘Plbkávl@’Zkk#kEœökc—

✽ ¢Rn:BkXkkl^kPg ekkTkg dkmZkPv Rn:BkbklÆkSkkwú’úúúúúúúúúúúúúúPbYkk<QkkWk\kg Rn:Bkw@k’YkkTkg Xkk^kZkvTYknlTk:ú’’102’’

✽ bkncvOk Xkkl^kRg OkkOkg Rncv HkkRv l^kOkbbklRú’PYck HkckWk\kg Hkkv£r ¢¶Uk Rn‘Bkvzc Xkk^k.ú’’62’’ —YkkvdkÉkkXkpPvä AnùTRAnùTR:ú’

¢Rn:BkXkkl^kPk ekkTk Pkkv RnBk ¢k^Zkv dkZk QkkZk;úú úúúúúúúúúúRn:Bk bklcPk Xkk^kv b^kTkv ZkQkk#kl$Pk YknlTk@kZkåúúúú102å



Mk{krÄíktºk 173

Ë\kkvA 102

¢T^kZkkQkr :—(¢Rn:BkXkkl^kPg ekkTkg) Hv ekkTkRn:Bk l^kTkk Xkk^k^kkYkkg ¢k^kv Gvä Pkv

(Rn:BkbklTkSkkw) §UkbkCkkrlR Rn:Bkkv ¢k^km UkMPkkg (dkmZkPv) Tkk#k UkkYkv Gvä (PbYkkP~) YkkKv

(YknlTk:) YknlTk¢v ¢TPk@kPYkk ZkkvCkm¢v–(ZkQkkWk\kg) UkkvPkkTkm #k@m@klRQkm lXkTTk Xkk^kTkk Xkk^k^kmå

KmAk :—Rn:Bk l^kTkk ¢vK\kv AkZk$\kv#kklRTkk Aì l^kTkk bknAnYkk@ §Uk¿YkQkm Xkk^k^kkYkkg

¢k^kv\kng ¢QkkrPk~ ¢vAkCk|PkkQkm YkTkYkkg ^kk@g kk@ zFkPk^kv\kng ekkTk ¢vK\kv #k@m@klRQkm lXkTTk

¢kPYkb^kæUkTkng Ukl@ekkTk dkZk UkkYkv Gv–dkmOk QkkZk Gvå A>kk@v? Rn:BkTkm bklTTklSkYkkg

(§UklbQklPkYkkg)–Rn:Bkkv ¢k^km UkMPkkgä PkvK\kk YkkKv ZkQkk#kl$Pk ¢vK\kv UkkvPkkTkm #kl$PkTkng §\\kgDkTk

AZkkr lbk^kkZk YknlTk¢v–ZkkvCkm¢v Rn:BkQkm ¢kPYkkTkm Xkk^kTkk Xkk^k^km ¢QkkrPk~ AkZk$\kv#kklRæUk

AìkvQkm ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkk A@^km–Aì bkcmTkv bkRk ¢kPYkb^kæUkTkng zFkPk^kTk A@^kng–¢v kkv

¢Qkr Gvå

Xkk^kkQkr :—HvYkTkv #k@m@klRTkm ¢TknAo]PkkYkkg Zkk bkkPkk#km\kUkOkkYkkg ekkTk–Xkk^kTkk

A@^kkTkm ¢kRPk UkMm Gvä PkvYkTkv §UkbkCkkrlR ¢k^kPkkg ekkTk–Xkk^kTkk ¢Fk\k @cm #kAPkm TkQkmä

Ak@Ok Av Pkv¢kv XkoBkä Pk@bkä Ck@Ykmä LgMm ^kCkv@vTkm QkkvMm UkOk WkkSkk bkcm #kAPkk TkQkmå Pkv¢kv

TkÆ^kng bkgAK ¢k^km UkMPkkg CkXk@k¥ HkZk Gv ¢Tkv ekkTk–Xkk^kTkkQkm Fkl\kPk Qk¥ HkZk Gv;

PkvQkm ¢kFkkZkrRv kv ¢k è\kkvAYkkg Aõk‹g Gv Av ekkTk–Xkk^kTkkTkk ¢XZkkbkmTkv §lFkPk Gv Av Pkv ¢TkvA

Aìkv bkcTk A@^kkTkm ¢v km Kv k UkkMv Av Aìkv ¢k^km UkMv Pkkv UkOk Pkv ekkTk–Xkk^kTkkQkm Fk\kkZkYkkTk

QkkZk Tklcå 102å

Hkv ¢kPYkk #k@m@Qkm bk^krQkk lXkTTk ckvZk Pkkv PkvTkk Fkk\k^kkQkm #k@m@ lTkZkYkQkm AvYk Fkk\kv

¢Tkv PkvTkk ©Xkk @cv kkQkm Pkv (#k@m@) lTkZkYkQkm AvYk ©Xkng @cv Gv? ¢vYk #kgAk A@Tkk@ Uk|lPk

Acv Gv :—

KmAùk—¢Rn:BkvTk AùkZk‘\kv#kklRAùìg l^kTkk bknAnùYkk@kvUÓùYkvOk Xkkl^kPYkvAùkCk|PZkk FkvPlbkUnTk: UnTk: bkglFk†TPPg ekkTkg #k@m@klRXZkkv XkvRvTkk’Ykb^kêUUl@ekkTkg dkmZkPv ¢UApùaZkPvú’ Aù†bYkTk~ú?Rn:BkbklÆkSkkw Rn:BkkvUlTkUkPv bklPú’ ZkP .^kg PbYkk’Aùk@OkkP~ ZkQkkWk\kg b^k#k‘’ZkTklPÓùYkvOk YknlTkZkkvrCkm¢k’YkkTkg Rn:BkwXkkr kZkvP~ AùkZk‘\kv#kklRAùìv: bkckªª’Ykb^kêUg Xkk^kZkvP~ú’ AùìbkckvXk^kTbkRkªª’Ykb^kêUglFkTPZkvlR’ZkQkr:ú’’102’’

TkTkn Zk<k’Ykk #k@m@k’bk^krQkklXkÆkbPRk AùQkYkk’YklTk Fk\klP lTkZkYkvTk PÃk\kYk~ lPílP lTkZkYkvTklPívlRlP ^kRTPg Ék’Zkkc—



174 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 103

¢T^kZkkQkr :—(£FGkçvakÉk^ksPPkP~) £FGk (@kCk)–ÿvakTkm Uk| kplûkQkm QkPkk (¢k’YkTk:ÉkZk’TkkP~) ¢kPYkkTkk Uk|ZkPTkTkk lTklYkûkv (^kkZkn:) ^kkZkn §PUkTTk QkkZk Gv–^kkZknTkkv bkgFkk@ QkkZk Gvå

(^kkZkkv:) ^kkZknTkk bkgFkk@Qkm (#k@m@ ZkgÇkklOk) #k@m@ ZkgÒkkv (b^kvakn AùYkrbkn) UkkvPk UkkvPkkTkk AkZkkvrYkkg(^kPrTPv) Uk| kPkvr Gvå

KmAk :—¢kPYkkTkk Uk|ZkPTkQkm ^kkZknTkkv #k@m@Ykkg bkgFkk@ QkkZk Gvå Av kk Uk|ZkPTkQkm?

£FGkÿvakQkm Uk| kPkvr\kk–@kCk–ÿvakQkm §PUkTTk QkZkv\kk (Uk|ZkPTkQkm)ä PkvYkkg (#k@m@Ykkg) bkgFkkl@Pk

^kkZknQkm #k@m@ ZkgÒkkv–#k@m@kv ¢v H ZkgÒkkv Pkv #k@m@ZkgÒkkv–(b^kAkZkrYkkg Uk| kPkvr Gv)å

#kng #k@m@kvTkv ZkgÒkkv bkkQkv bkYkkTk SkYkr Gv Av HvQkm Pkv¢kv (#k@m@kv) ZkgÒkkv Acv kkZk Gv?

¢vYk UkoGkv Pkkv Acv kkTkng Av HvYk \kkAMk ^kCkv@vTkkg WkTkv\kkg zbkc–^ZkkDk|klRZkgÒkkv Uk@Uk|vl@Pk Qk¥Tkv

UkkvPkUkkvPkkTkv bkkSk^kk ZkkvCZk l^kl^kSk l¿Zkk¢kvYkkg Uk| kPkvr Gvä PkvYk #k@m@kv UkOk (Uk| kPkvr) Gvå ¢vYk

WkgTkvYkkg (#k@m@ ¢Tkv ZkgÒkkvYkkg) bkYkkTkPkk Gvå Pkv #k@m@ZkgÒkkv ^kkZkn ÿk@k Uk| kPkvr Gvå #kkYkkg?

AkZkkvrYkkg–l¿Zkk¢kvYkkgå Av kk (AkZkkvrYkkg)? UkkvPkUkkvPkkTkv bkkSk^kk ZkkvCZk (AkZkkvrYkkg)å

Xkk^kkQkr :—Æ^kTkv %Zkk@v #k@m@Tkm l¿Zkk A@^kkTkm £FGk QkkZk Gvä PZkk@v PkvTkk

(£FGkTkk) lTklYkûkv ^kkZkn UkkvPkkTkm ZkkvCZkPkkQkm #k@m@Ykkg §PUkTTk QkkZk Gvå Pkv ^kkZknTkk bkgFkk@

lTklYkûkv #k@m@ZkgÒkkv ¢QkkrPk~ #k@m@Tkm l¿Zkk¢kv UkkvPkUkkvPkkTkm ZkkvCZkPkkQkm UkkvPkkTkng AkYk A@v Gvå

ÉkZk’TkkRk’YkTkkv ^kkZknl@FGkçvakÉk^ksPPkP~ú’úúúúúúúúúúúúúú^kkZkkv: #k@m@ZkgÇkklOk ^kPrTPv b^kvakn AùYkrbknú’’103’’

KmAùk—¢k’YkTk: bkYWkglSkTk: ÉkZk’TkkçkZkn: #k@m@v bkYknÃk\klP AùQkYXkoPkP~ ÉkZk’TkkP~ú?£FGkçvakÉk^ksPPkP~ @kCkçvakkXZkkg HklTkPkP~ú’ PÇk bkYknÃkl\kPkÃk ^kkZkkv: #k@m@ZkgÇkklOk #k@m@kOZkv k ZkgÇkklOk#k@m@ZkgÇkklOkú’ zAù UnTk: #k@m@kOkkg ZkgÇkw: bkkSkYZkrZkPbPklTk ZkTÇkkOkm’ZknFZkTPvú? £lP FkvP~ ¤FZkPv–ZkQkkZkgÇkklOk AùkíklRl^klTksYkPzbkc^ZkkSk|kRmlTk b^kbkkSZkl^kl^kSklÓùZkkZkkg U@Ékvl@PklTk Ék^kPrTPv PQkk#k@m@kOZkUm’ZknXkZkkvbPn\ZkPkgú’ PklTk #k@m@ZkgÇkklOk ^kkZkkv: bkAùk#kkçPrTPvú’ Avùaknú? AùYkrbkn lÓùZkkbknú’AùQkYXkoPvaknú? b^kvakn b^kbkkSZkvaknú’’103’’

£FGklRH lTkH ZkPTkQkm ^kkZknTkkv bkgFkk@;úú úúúúúúúúúúPkvTkkQkm PkTkZkgÒk bkkw ^kPkvr lTkH ^ZkkUkk@åúúúú103å



Mk{krÄíktºk 175

¢kYk Æ^kTkm £FGk ¢Tkv #k@m@Tkm l¿ZkkTkv bkmSkkv lTklYkûk–TkwlYklûkA bkgWkgSk TkQkmä Uk@gPkn

Æ^kTkm £FGk ¢Tkv ^kkZknTkv lTklYkûk–TkwlYklûkA bkgWkgSk Gv ¢Tkv ^kkZkn PkQkk #k@m@Tkm l¿ZkkTkv

lTklYkûk–TkwlYklûkA bkgWkgSk Gvå

l^k#kvak

bQko\kÓlì¢v (^Zk^kck@ TkZkv) Æ^kTkm £FGkQkm #k@m@ Fkk\kv Gv ¢vYk Acv kkYkkg ¢k^kv

Gv PkvTkkv ¢Qkr ¢v Gv Av Æ^kTkm £FGkQkm Av ^kkZknQkm #k@m@Tkm l¿Zkk¢kv Bk@vBk@ QkPkm TkQkmä

UkOk lTklYkûkTkng ekkTk A@k^k^kk YkkKv §UkFkk@Qkm PkvYk Acv kkYkkg ¢k^kv Gvå1

ZkkvCk (¢QkkrPk~ YkTk–^kFkTk–AkZkTkk lTklYkûkv ¢kPYk–Uk|Rv#kkvTkng Fk\kTk) ¢Tkv §UkZkkvCk

(¢#knü §UkZkkvCk–ekkTkTkng AakkZkkv bkkQkv HkvMk^kng)–¢v WkgTkvTkkv APkkrä ¢kPYkk ARklFkPk Xk\kv ckvä

PkQkklUk Uk@ Ü^Zk–b^kæUk AYkrTkkv APkkr Pkkv Pkv lTklYkûkUkOkv UkOk ARm TkQkmå ¢ekkTk ¢^kbQkkYkkg

H ¢kPYkkTkv ZkkvCk–§UkZkkvCkTkkv APkkr Acm #kAkZkä UkOk #k@m@klR Uk@ Ü^ZkkvTkkv APkkr Pkkv Pkv

lTklYkûkUkOkv UkOk ARm TkQkmå

¢k §Uk@Qkm ¢vYk bkYkH^kng Av Hkv Æ^kä UknR~Ck\k–AYkrTkkv Bk@vBk@ APkkr TkQkmä Pkkv

#k@m@Tkm Akv¥ l¿ZkkTkkv APkkr Pkv AvYk ckv¥ #kAv? H@k UkOk Tklc; Uk@gPkn ¢ekkTk R#kkYkkg Æ^kTkkv

ZkkvCk ¢Tkv §UkZkkvCkä #k@m@Tkm l¿ZkkYkkg lTklYkûk QkkZk Gvå

Ü^ZkÓlìQkm Pkkv &Akv¥ Ü^Zk Akv¥ Ü^ZkTkkv APkkr TkQkmä" Uk@gPkn UkZkkrZkÓlìQkm Akv¥ Ü^ZkTkkv

UkZkkrZk Akv¥ ^kBkPkv Akv¥ ¢TZk Ü^ZkTkk UkZkkrZkTkv lTklYkûk QkkZk Gvä PkvQkm ¢k ¢Ukvdkk¢v ¢vA

Ü^ZkTkk Ukl@OkkYk ¢TZk Ü^ZkTkk Ukl@OkkYkTkk lTklYkûk–APkkr Acv kkZk Gvå Uk@YkkQkvr Ü^Zk UkkvPkkTkk

H Ukl@OkkYkTkkv (#knü–¢#knü Ukl@OkkYkTkkv) APkkr Gvä Pkv ¢TZk Ü^ZkTkk Ukl@OkkYkTkkv APkkr TkQkmå2

&&¢TZk Ü^ZkQkm ¢TZk Ü^ZkTkv CknOkTkm (UkZkkrZkTkm) §PUklûk A@m #kAkPkm TkQkm; PkvQkm (¢v

lbkükgPk Gv Av) &bk^kr Ü^Zkkv UkkvPkUkkvPkkTkk b^kXkk^kQkm H ©UkHv Gvå""3

&&åååååbk^kr Ü^Zkkvä lTklYkûkXkoPk ¢TZk Ü^ZkkvTkk b^kXkk^kQkm ©UkHPkkg TkQkmä Uk@gPkn UkkvPkkTkk

1å Hn¢kv–YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 256å

2å Hn¢kv–êkm bkYkZkbkk@ Cknå ¢k^kplûk–Ckkå 100 ¢Tkv PkvTkkv Xkk^kkQkrå

3å Akv Ü^Zk WkmHk Ü^ZkTkv §PUkkR Tklc CknOkTkkv A@vä

PkvQkm WkSkkgZkv Ü^Zk lTkH b^kXkk^kQkm ©UkHv Bk@vå (êkm bkYkZkbkk@ Cknå ¢k^kplûk Ckkå 372)



176 Mk{krÄíktºk

b^kXkk^kQkm H ©UkHv Gvä Ak@Ok Av (Ü^ZkTkk) UkkvPkkTkk b^kXkk^kv Ü^ZkTkk Ukl@OkkYkTkkv §PUkkR

Hkv kkYkkg ¢k^kv Gvå ¢kYk ckv kkQkm bk^kr Ü^ZkkvTkvä lTklYkûkXkoPk ¢TZk Ü^Zkkv UkkvPkkTkk (¢QkkrPk~ bk^kr

Ü^ZkkvTkk) Ukl@OkkYkTkk §PUkkRA Gv H Tklcååååå""1

&&ååååååå^k]m UkZkkrZkYkkg Æ^k–UknR~Ck\kTkk Uk@bUk@ lTklYkûkQkm ¢TkvA l¿Zkk¢kv QkkZk Gv;

Pkv bk^krTkv Wkv Ü^ZkkvTkk Ykv]kUkQkm TkmUkÆ YkkTkv Gvä UkOk ¢k Æ^kTkm l¿Zkk Gv PkvYkkg UknR~Ck\k

lTklYkûk Gv PkQkk ¢k UknR~Ck\kTkm l¿Zkk Gv PkvYkkg Æ^k lTklYkûk Gvä ¢vYk (¢ekkTkmTkv lXkTTk lXkTTk

Xkk^k XkkbkPkkv TkQkmåååååååå""2

YkkKv Æ^kTkm l¿ZkkQkm #k@m@Tkm Fkk\k^kkTkm PkQkk ©Xkk @cv kkTkm ^kCkv@v l¿Zkk QkPkm YkkTk^km

Pkv Xk|Yk Gvå 103å

Pkv #k@m@ZkgÒkkvTkkv ¢kPYkkYkkg ¢k@kvUk ¢Tkv ¢Tkk@kvUk A@mTkv HM (¢ekkTkm) ¢Tkv l^k^kvAm

Ukn<akkv #kng A@v Gv? Pkv Acv Gv :—

Ë\kkvA 104

¢T^kZkkQkr :—(HkM:) ¢ekkTkm Wklc@kPYkk (bkkdkklOk) £lTÜZkkv bklcPk (PklTk) Pkv#k@m@ZkgÒkkvTkv (¢k’YklTk bkYkk@kv¶Zk) ¢kPYkkYkkg ¢k@kvUkm (¢bknBkg ¢kbPv) Rn:Bkm QkkZk Gvå (UnTk:)lATPkn (l^kçkTk~) ekkTkm ¢gPk@kPYkk (¢k@kvUg ’Zk‘’^kk) #k@m@klRAYkkg ¢kPYkkTkkv ¢k@kvUk (¢kPYkkTkm

A\UkTkk) GkvMm (U@Ykg URg) Uk@Yk UkRTkv–YkkvdkTkv (ÉkkÊkkvlP) Uk|kUPk A@v Gvå

KmAk :—Pkv ¢dk bklcPk ¢vK\kv £lTÜZkkv bklcPk #k@m@ZkgÒkkvTkv ¢kPYkkYkkg ¢k@kvUkmTkv

Pvakkg #k@m@ZkgÇkkOkkYkk’YkTZkk@kvUkªTkk@kvUkw Apù’^kk HkMl^k^kvlAùTkkw zAù Anù^k‰P £’Zkkc—

PkTZkk’YklTk bkYkk@kv¶Zk bkkdkkOZkkbPvªbknBkg HkM:ú’úúúúúúúúúúúúúú’Zk‘’^kkª@kvUg UnTks^kçkTk~ ÉkkÊkkvlP U@Ykg URYk~ú’’104’’

KmAùk—PklTk #k@m@ZkgÇkklOk bkkdkklOk £glæZkbklcPklTk ¢k’YklTk bkYkk@kv¶Zk Ckkw@kvªcg

1å êkm bkYkZkbkk@ Cknå ¢k^kplûk–Ckkå 372 KmAkå

2å YkkvdkYkkCkr Uk|Ak#kA–Cknå ¢k^kplûk Ukpå 230å

HM lTkHYkkg PkTkZkgÒkTkv ¢k@kvUkm RnBkm QkkZk;úú úúúúúúúúúúbknek PkÆ ¢k@kvUkTkv \kcv Uk@YkUkR-\kkXkåúúúú104å



Mk{krÄíktºk 177

(#k@m@klRTkv ¢kPYkk A\Ukm)–¢QkkrPk~ cng Ckkv@kvä cng bkngR@ ¢kgBk^kk]kvä cng HkMkv £PZkklR

¢XkvRæUkUkOkv (¢vAPkkWknlü¢v) ¢kPYkkYkkg ¢k@kvUkmTkvä HM–Wklc@kPYkk HvYk ¢bknBk–bknBk QkkZk

PkvYk ^kPkvr Gvä Uk@gPkn l^kÿkTk–¢TPk@kPYkk Uk|kUPk A@v Gvå #kng? Pkv Uk@YkUkRTkv–YkkvdkTkvå #kng A@mTkv?

PZkÆTkvä #kng (PZkÆTkv)? #k@m@klRTkkv ¢kPYkk l^kakv Hv ¢k@kvUk Gv–¢SZk^kbkkZk Gv PkvTkv

(PZkÆTkv)å

Xkk^kkQkr :—cng Ckkv@kvä cng bkngR@ä cng HkMkv £PZkklRæUkä #k@m@klRYkkg ¢kPYkkTkm ¢XkvR

A\UkTkk A@m (¢kPYkWknlü A@m) ¢ekkTkm Wklc@kPYkk bknBk–Rn:Bk YkkTkv Gvä Uk@gPkn ekkTkm

¢gPk@kPYkk ¢kPYkkYkkg #k@m@klRTkkv lYkQZkk ¢XkvR–¢SZk^kbkkZkTkkv PZkkCk A@m Uk@YkUkRTkv–YkkvdkTkv

Uk|kUPk A@v Gvå

l^k#kvak

¢TkklRQkm #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkv bkgZkkvCkbkgWkgSk Gvå ¢k bkgWkgSkTkv \kmSkv #k@m@Tkk

¢gCkkvUkkgCkTkm l¿Zkk Hkv¥ ¢ekkTkmTkv Xk|Yk QkkZk Gv Av ¢v WkSkm l¿Zkk¢kv ¢kPYkkTkm Gvä UkOk

^kkbPk^kYkkg ¢kPYkk ¢Tkv #k@m@ \kdkOkv ¢vAWkmHkQkm PkÖTk lXkTTk Gvå ¢vA FkvPkTk ¢Tkv ¢æUkm

Gv ¢Tkv WkmHng ¢FkvPkTk–HM ¢Tkv æUkm Gvå WkgTkv ^kFFkv YkkÒk lTklYkûk–TkwlYklûkA bkgWkgSk Gvä

UkOk ¢ekkTkm Xk|YkQkm lTklYkûk–TkwlYklûkA bkgWkgSkTkv WkR\kv APkkr–AYkr bkgWkgSk bkYkÆ UkkvPkkTkv bknBkm–Rn:Bkm A\Ukv Gvå

ekkTkmTkv #k@m@ ¢Tkv ¢kPYkkTkng XkvRekkTk Gvå Pkv #k@m@Tkm l¿Zkk¢kvTkv ¢kPYkkTkm l¿Zkk

YkkTkPkkv TkQkmå PkvTkv #k@m@Ykkg ¢kPYkWknlü–¢vAPkkWknlü TkQkmä PkvQkm #k@m@Tkm l¿ZkkYkkg PkvTkv APkkr–Wknlü TkQkmå #k@m@klRYkkg APkkr–Wknlü Tklc ckv kkQkm PkvTkv cakr–#kkvA Av @kCk–ÿvak UkOk TkQkmå PkvTkk

¢Xkk^kYkkg ekkTkmTkv AYkrTkkv Tk^kkv WkgSk QkPkkv TkQkmå XkvRl^kekkTkTkk Wk]v HvYk HvYk ^kmPk@kCkPkk ^kSkPkm

HkZk Gvä PkvYk PkvYk HoTkkg AYkr UkOk §RZkYkkg ¢k^km lTkHr@m HkZk Gvå ¢gPkv AYkkvrTkkv bkgUkoOkrUkOkv

¢Xkk^k QkPkkg Uk@Yk ^kmPk@kCkUkRTkm Uk|klUPk QkkZk Gvå 104å

Pkv PkvTkv Av km @mPkv PZkHv Gv Pkv Acv Gv–¢Qk^kk UkkvPkkTkk @Fkv\kk Ck|TQkTkk ¢QkrTkkv §Ukbkgck@

A@mTkv V\k R#kkr kPkkgå &Ykn$P^kk" ¢vYk AcmTkvä Acv Gv :—

bkn\kkvFkTkkvªcg bQko\kkvªcglYk’Zkk<XkvRêUPZkk ¢k’YkTZkSZkk@kv¶Zk HkMkv Wklc@k’Ykk ¢bknBkg bknBkg ^kk ZkQkkXk^k’Zkv kYkkbPvú’ l^kçkTkTP@k’Ykk UnTk: ÉkkÊkkvlP zAùú? P’U@Ykg URg Ykkvdkú’ zAù Apù’^kkú? ’Zk‘’^kkú’ Aùgú?¢k@kvUg #k@m@klRTkkYkk’YkTZkSZk^kbkkZkYk~ú’’104’’

AùQkYkbkkw Pg ’ZkHkPm’Zkkc–¢Qk^kk b^kApùPCk|TQkkQkrYknUbkgî’Zk Vú\kYknUR#krZkTYkn‘’^kv’Zkkc—



178 Mk{krÄíktºk

Ë\kkvA 105

¢T^kZkkQkr :—(PTYkkCkr) Pkv Uk@YkUkRTkm Uk|klUPkTkkv §UkkZk WkPkk^kTkk@ (.PP~bkYkklSkPgÇk) ¢k &bkYkklSkPkgÒk" #kkïkTkng (¢lSkCkYZk) ¢SZkZkTk A@mTkv–¢TknXk^k A@mTkv

(bkgbkk@Rn:BkHkTkTk{) bkgbkk@Tkkg Rn:BkkvTkv §PUkTTk A@^kk^kk]mä (U@Çk) #k@m@klR UkRkQkkvrYkkg

(¢cglSkZkg U@Wknzá Fk) ¢cgWknlüTkv PkQkk Uk@WknlüTkv (Uk@ Pkv cng Gng ¢v km WknlüTkv) (Ykn‘’^kk)GkvMmTkv (U@k’YklTkí:) Uk@YkkPYkkTkm Xkk^kTkkYkkg lbQk@ lFkûk^kk]kv ¢TPk@kPYkk (HkTkTkkP~l^kYkn‘P:) bkgbkk@Qkm Ykn$Pk Qk¥Tkv (HZkkvlPYkrZkg bknBkg) ekkTkYkZk bknBkTkv (¤UwlP) Uk|kUPk A@v Gvå

KmAk :—UkkYkv Gv ¢vK\kv Uk|kUPk A@v Gvå #kng Pkv? bknBkå Av kng (bknBk)? %ZkkvlPkYkrZk ¢vK\kv

ekkTkkPYkA (bknBk)å Av kk Uk|Ak@Tkkv Qk¥ Pkv Pkv (bknBk) Uk|kUPk A@v Gv? HTYkQkm Ykn$Pk ¢vK\kv Bkkbk

A@mTkv bkgbkk@Qkm Ykn$Pk Qk¥Tkv (bknBk Uk|kUPk A@v Gv)å PkvTkkQkm (bkgbkk@Qkm) Ykn$Pk QkZkv\kkv GPkkg

Pkv Av kkv bkgXk^kv Gv? (Pkv) Uk@YkkPYklTkí–Uk@YkkPYkb^kæUkTkkv bkg kvRA (QkkZk Gv)å #kng A@mTkv Pkv

PklTkí (¢vK\kv Uk@YkkPYklTkí) WkTkv? GkvMmTkvå #kng (GkvMmTkv)? Uk@Wknlü ¢Tkv ¢cgWknlü ¢vK\kv

b^kkPYkWknlü (GkvMmTkv)å #kkYkkg (GkvMmTkv)? Uk@Ykkg–#k@m@klRYkkgå Av km Pkv (WknlüTkv)? bkgbkk@Tkkg

Rn:BkkvTkv §PUkTTk A@Tkk@m–FkPknCkrlPkTkkg Rn:BkkvTkm §PUklûkTkk Ak@OkXkoPk (WknlüTkv)å PkvQkm Pkv kk

Ykn‘’^kk U@Çk U@WknláYkcglSkZkg Fkäúúúúúúúúúúúúúúbkgbkk@Rn:BkHkTkTk{ HkTkTkklçYkn‘P:ú’úúúúúúúúúúúúúúHZkkvlPYkrZkg bknBkYknUwlP U@k’YklTkí–úúúúúúúúúúúúúúbPTYkkCkrYkvPRlSkCkYZk bkYkklSkPgÇkYk~ú’’105’’

KmAùk—¤UwlP ÉkkÊkkvlPú’ zAù PP~ú? bknBkgú’ AùQkYXkoPgú? HZkkvlPYkrZkg ekkTkk’YkAùgú’zAùl^kl#kì: bkÆkbkkw PRnUwlPú? HkTkTkklçYkn‘P: bkgbkk@klç#kvakvOk Ykn‘P:ú’ PPkv Ykn‘Pkvª¶Zkbkkw AùQkYXkoP:bkYXk^klPú? U@Ykk’Ykk’YklTkí: U@Ykk’Ykb^kêUbkg kvRAù:ú’ zAù Apù’^kkªbkkw PlÆkí: bZkkP~ú’ Ykn‘’^kkú’ Aùkgú?U@Wknzá ¢cglSkZkg Fk b^kk’YkWknzá Fkú’ ‘^kú? U@Çk #k@m@kRkwú’ AùQkYXkoPkg Pkgú?

HkOkm bkYkklSkPkgÒk ¢k—ekkTkkTkgR-§UkkZkäúú úúúúúúúúúúÆ^k PkHv &cng"WknlüTkv RvcklRA Uk@YkkgZk;úú úúúúúúúúúúGkvMm ¢v Xk^kHTkTkmTkvä Qk¥ Uk@YkkPkYk\kmTkäúú úúúúúúúúúú%ZkkvlPkYkrZk bknBkTkv \kcvä Sk@v Tk HTYk Tk^kmTkåúúúú105å



Mk{krÄíktºk 179

Uk|Ak@Tkm Pkv (Wknlü)Tkkv PZkkCk A@^kkvå #kng A@mTkv? HkOkmTkvå #kng (HkOkmTkv)? bkYkklSkPkgÒkTkv–bkYkklSkTkk ¢vK\kv Uk@YkkPYkb^kæUkTkk bkg kvRTkYkkg ¢vAkCk|PkkTkk ¢Qk^kk Uk@Yk §RkbkmTkPkkTkk PkgÒkTkv

¢vK\kv Uk|lPkUkkRA #kkïkTkvå Pkv Av kng Gv? PkvTkk YkkCkræUk Gvä PkvTkk ¢vK\kv %ZkkvlPkYkrZk bknBkTkk

YkkCkræUk ¢vK\kv §UkkZkæUk (#kkïk) Gvå

Xkk^kkQkr :—êkm Uko%ZkUkkRkFkkZkr–l^k@lFkPk ¢k &bkYkklSkPkgÒk" #kkïkä Uk@YkkPYkb^kæUkTkk

bkg kvRTkYkkg ¢vAkCk|Pkk H bkYkklSk Gv–¢QkkrPk~ Uk@YkUkRTkm Uk|klUPkTkkv §UkkZk Gv–PkvTkng Uk|lPkUkkRTk

A@v Gvå ¢k &bkYkklSkPkgÒk"Tkkv bkk@m @mPkv ¢XZkkbk A@mTkvä #k@m@klR Uk@ UkRkQkkvrYkkg Hv ¢gPk@kPYkk

¢cgWknlü ¢Tkv Uk@WknlüTkkv PZkkCk A@v Gv ¢Tkv Uk@YkkPYkkTkm Xkk^kTkkYkkg lFkûk lbQk@ A@v Gv

Pkv bkgbkk@Tkk Rn:BkkvQkm Ykn$Pk Qk¥ Av k]ekkTkYkZk Uk@Yk bknBkTkv Uk|kUPk A@v Gvå

¢v @mPkv ¢kFkkZkrRv kv Uk|bPknPk &bkYkklSkPkgÒk"Tkm ¢CkPZkPkk R#kkr km Uk@Yk UkRTkm Uk|klUPkTkkv

§UkkZk WkPkk^Zkkv Gvå

%Zkkg bknSkm b^k–Uk@Tkng XkvRekkTk QkkZk Tklcä PZkkg bknSkm Æ^k ¢ekkTkm @cv Gv ¢Tkv

¢ekkTkHlTkPk Xk|YkTkv \kmSkv Pkv #k@m@klR Uk@UkRkQkkvrYkkg ¢cgWknlü–¢kPYkWknlü A@v Gvä ¢QkkrPk~

PkvYkkg UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkm A\UkTkk A@m APkkr–Wknlü bkv kv Gvå Pkv #k@m@Tkm l¿Zkk ¢Qk^kk Uk@Tkkg

AkZkkvr cng A<g Gng–¢vYk YkkTkv Gvå ^k]m PkvTkv #k@m@ ¢Tkv Uk@UkRkQkkvr Uk|PZkv YkYkAk@Wknlü ckvZk

Gvä ¢QkkrPk~ #k@m@ Ykk<gä ïkm–UknÒk–YkAkTkklR Ykk@kg–¢v km Xk|YkHlTkPk YkkTZkPkk Pkv A@v Gvå ¢k

¢ekkTkYko\kA YkkTZkPkkTkk Ak@Okv Æ^kTkv @kCk–ÿvakklR AakkZkXkk^k QkkZk Gv Hv FkPknCkrlPkæUk

bkgbkk@–Xk|YkOkTkng Yko\k Ak@Ok Gvå b^kbkTYknBk Qk¥ ¢kPYkb^kæUkYkkg lbQk@ Qk^kkTkm Xkk^kTkk A@^km

Pkv H bkgbkk@Tkkg Rn:BkkvQkm Yknl$PkTkkv ¢Tkv Uk@Yk UkRTkm Uk|klUPkTkkv §UkkZk Gvå 105å

KmAk–Uk|#klbPk

HvYkOkv ¢kPYkkTkv Wklc@~ä ¢gPk@ Tkv §ûkYk–¢vYk ÒkOk Uk|Ak@v ^kOkr km WkPkk^Zkkv Gvä HvYkOkv

bkgbkk@Rn:BkHkTkTk{ FkPnCkrlPAúRn:Bkkv’UlÅkcvPnXkoPkgú’ ZkPbPQkkXkoPkg Pkg ’ZkHkvP~ú’ zAù Apù’^kkú?¢lSkCkYZkú’ zAù PP~ú? bkYkklSkPgÇkg bkYkkSkv: U@Ykk’Ykb^kêUbkg kvRTkwAùkCk|PkZkk: U@YkkvRkbkmTkPkZkk ^kk PTÇkgÉklPUkRAùg #kkbÇkgú’ AùQkYXkoPg PP~ú? PTYkkCkr PbZk HZkkvlPYkrZkbknBkbZk YkkCkrYknUkZklYklPú’’105’’

KmAùk–Ék#k†bP:

ZkvTkk’Ykk Wklc@TPéÅkYklXkRk ÇkvSkk l^k^kp’ZkkvlRPkväúúúúúúúúYkkvdkkvªTkTPFkPnìZkkªYk\k^kUn: bkR~SZkkTkP: AùmsPP:ú’úúúúúúú



180 Mk{krÄíktºk

bkR~SZkkTkQkm ¢TkTPk–FkPknìYkZk ¢Yk\k #k@m@æUk Ykkvdk Gv ¢vYk Uk|lbkü AZkn‘ Gvä Pkv Uko%ZkUkkR

Uk|Xkn ¢c{ HZk UkkYkkv! Pkv Av kk Gv? Pkv lHTk Gvä PkvYkTkk (£lTÜZk) l^kakZkkv WkSkk ¢bPk Qk¥

CkZkk Gvä Pkv ¢Yk\k Gvä Xk^Zk Æ^kkvTkv ¢kTkgRA@ Gvä bkYkklSk#kPkAæUk êkmQkm Zkn$Pk Gv ¢Tkv

Uk|XkkYkkg FkgÜ bkYkkTk Gvå

¢k è\kkvAYkkg bkYkklSkPkgÒkTkk (¢Uk@ TkkYk bkYkklSk#kPkATkk) @FklZkPkk êkm Uko%ZkUkkRkFkkZkr

Uk|lPk Uk|#klbPk ÿk@k Uko%ZkXkk^k Uk|CkK A@m PkvTkk KmAkAk@ êkm Uk|XkkFkTÜv CksXkPkUkOkv &êkmYkPk~

Uk|XkvTRn" #kWRkv ÿk@k bkYkklSk#kPkATkk KmAkAk@ Pk@mAv UkkvPkkTkk TkkYkTkkv UkOk §\\kvBk AZkkvr Gvå

£lPk êkm UkglMPk Uk|XkkFkgÜl^k@lFkPk bkYkklSk#kPkATkm KmAk

bkYkkUPk

bkYkkÈkkvªZkg Ck|TQk:

HkmZkk’bkkvªÇklHkTk: bkYkbPl^kakZk: ÌkmUoHZkUkRkvªYk\kkväúúúúúúúúúXk^ZkkTkTRAù@: bkYkklSk#kPAùÌkmYk’ÉkXkvTRn: ÉkXkn:ú’’1’’

£lP ÌkmU†OMPÉkXkkFkTæl^k@lFkPk bkYkklSk#kPAùKmAùk bkYkkÈkkú’’



¢¢FkvPTklYkRg Rp#Zk 46 85

¢ekklUPg Tk HkkTk†TP 58 105

¢Rn:BkXkkl^kPg ekkTkg 102 172

¢TkTP@ek: bkgSkÅkv 99 166

¢UYkkTkkRZkbPbZk 38 72

¢UnOZkYk^k|Pw: UnOZkg 83 142

¢Zk’TkbkkSZkg lTk^kkrOkg 100 168

¢l^kldkÈkg YkTkbPÅ^kg 36 68

¢l^k<kXZkkbkbkgbAùk@w: 37 70

¢l^k<kbkglekPbPbYkkP~ 12 31

¢^k|PklTk Ul@’ZkHZk 84 143

¢^k|Pm ^k|PYkkRkZk 86 146

¢k¢k’YkekkTkkP~ 50 91

¢k’YkRvckTP@ 34 65

¢k’YkTZkv kk’YkSkm 77 132

¢k’Ykl^kXk|YkHkg– 41 76

¢k’YkkTkYkTP@v 79 136

££PmRg Xkk^kZkvlÆk’Zk– 99 166

¤¤’UÆkUnéakXk|kTPv 21 46

¤UkbZkk’YkkTkYkv kk’Ykk 98 164

.^kg ’Zk‘’^kk Wklc^kkrFkg 17 39

AdkmZkTPvªFkw k 25 52

CkCkkw@: bQko\k: 70 123

Ck|kYkkvª@OZklYklP 73 127

bkYkklSkPkgÒkTkm UkÛkTkn¿YkbkoFkm

è\kkvA Ukpí è\kkvA Ukpí

Mk{krÄíktºk 181

DkDkTkv ^kbÇkv ZkQkk’YkkTkg 63 114

FklFk@g bknaknÈkkbPYklbk 56 102

HkHkCk+vck’YkRpìmTkkg 49 90

HkTkvXZkkv ^kkA~ù 72 125

HkZk†TP ZkbZkk^kRPkv 2 6

HkklPRvrcklÌkPk 88 150

HkklPz\kCkl^kAù\UvTk 89 151

HkkTkÆk¶Zkk’YkTk 45 83

HkmOkvr ^kbÇkv ZkQkk’YkkTkg 64 115

PPQkw^k Xkk^kZkv+vckR~ 82 140

PR~Wk|oZkkP~ PP~ U@kTk~ 53 96

PkTZkk’YklTk bkYkk@kv¶Zk 104 176

’Zk‘Pw^kg Wklc@k’YkkTk 27 55

’ZkkCkkRkTkv WklcYkorN: 47 86

RRpNk’YkWknlá 75 129

Rp#ZkYkkTklYkRg 44 82

RplìXkvRkv ZkQkk Rpzì 92 155

RvckTP@CkPvWkmrHkg 74 128

Rvcv b^kWknlá@k’YkkTkg 13 32

Rvcv b^kk’YklSkZkk 14 34

TkTk HkkTk†TP #k@m@klOk 61 110

Tk PRbPm†TæZkkQkvrakn 55 100

TkZk’Zkk’YkkTkYkk’Ykw k 75 129

Tk@RvcbQkYkk– 8 25



è\kkvA Ukpí è\kkvA Ukpí

182 Mk{krÄíktºk

Tkìv ^kbÇkv ZkQkk’YkTkg 65 116

Tkk@Aùg Tkk@AùkgCkbQkg 9 25

lTkYkr\k: Avù^k\k: #kná: 6 21

UU@ÇkkcgYklP: 43 80

U#ZkvlÆk@Pg@g 57 103

Uo^krbZk Rpìk’YkPÅ^kbZk 80 137

ÉkFkk^Zk l^kakZkvXZkkv 32 62

ÉkZk’TkkRk’YkTkkv– 103 173

Ékl^k#kR~Ck\kPkg 69 122

WkWklc@TP: U@ËkvlP 8 25

Wklc@k’Ykk #k@m@kRkw 5 17

Wklc@k’Ykv†TæZkçk@w: 7 22

WklcbPnaZklP YkoNk’Ykk 60 109

XklXkÆkk’YkkTkYknUkbZk– 97 163

YkYkÅkËZkn’^kv†TæZk 16 37

YkkYkkU#ZkÆkZkg 26 54

Ykn†‘P@vAùk†TPAùm 72 125

Ykn‘’^kk U@Çk U@Wknlá 105 177

YkoNk’Ykk ZkÇk l^kÍkbP 20 44

Yko\kg bkgbkk@Rn:Bk’Zk 15 35

ZkZkÅZkkCkkZk lTk^kPrTPv 90 153

Zk’U@w: ÉklPUk<k 19 42

Zk’U#ZkkYkm†TæZkw– 51 93

ZkÇkk^kklcPSkm: 95 160

ZkQkkbkkw FkvìPv 22 48

ZkRCk|kòg Tk Ckpc~OkklP 20 44

ZkRTPHkr\UbkgUp‘P 85 144

ZkRXkk^kv bknaknÈkkv– 24 51

ZkÇk AùkZkv YknTkv: 40 75

ZkRk YkkvckP~ ÉkHkkZkvPv 39 73

ZkR~ WkkvlSklZkPnlYkFGklYk 59 107

ZkTYkZkk Rp#ZkPv êUg 18 40

ZkbZk bkYUTRYkkXkklP 67 118

ZkngHkmP YkTkbkk 48 88

ZkvTkk’YkTkkTknXkoZkv 23 49

ZkvTkk’YkkªWknSZkPk’Yk^k 1 1

Zkkv Tk ^kvlÅk U@g 33 63

Zk: U@Ykk’Ykk bk .^kkcg 31 60

@@‘Pv ^kbÇkv ZkQkk’YkkTkg 63 114

@kCkçvakklRAù\\kkv\kw: 35 67

\kz\kCkg RvcklÌkPg 87 149

^kl^klRPk#kvak#kkbÇkkv 94 159

^Zk^kck@v bknaknÈkkv Zk: 78 134

#k#k@m@AùgFknAvùTkk’Ykk 18 40

#k@m@v ^kklFk Fkk’YkkTkg 54 98

#knXkg #k@m@g lR^ZkkgËk 42 78

#kpO^kÆk¶ZkTZkP: 81 139

ÌknPvTk z\kCkvTk 3 10

bkbk^kvr†TæZkklOk bkgZkYZk 30 59

bknBkYkk@WSkZkkvCkbZk 27 55

bknÈkkvTYkÅkkSk 93 156

bkkvªclYk’ZkkÅk 28 56

b^kRvcbkRp#kv Rpì~^kk 10 28

b^kU@kSZk^kbkkZkvTk 11 29

b^kÊkv Rpìv l^kTkìv 101 171

b^kWknáZkk Zkk^kR~ 62 112

Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250 · Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir...

Documents

Transcript of Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250 · Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir...