1

AUGUST 2019

สงหาคม 2562

Sharing Economy: นยตอเศรษฐกจไทย

ปราณ สทธศร

ณฐภชช พงษเลองธรรม

วศรต มาลสขม

ณชพล จรญพพฒนกล

ขอคดเหนทปรากฏในบทความนเปนความเหนของคณะผวจย ซงไมจ าเปนตองสอดคลองกบความเหนของธนาคารแหงประเทศไทย

2

Sharing Economy: นยตอเศรษฐกจไทย โดย ปราณ สทธศร / ณฐภชช พงษเลองธรรม / วศรต มาลสขม / ณชพล จรญพพฒนกล1

1. บทน า

ในชวงหลายปทผานมา ดวยการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยอยางกาวกระโดด (Disruptive Technology) และพฤตกรรมของผบรโภคทเปลยนไปตามยคสมย ท าใหแนวคดเรอง “Sharing Economy” หรอเศรษฐกจของการแบงปน เรมเปนทรจกและใชกนอยางแพรหลายมากขน เหนไดจากการมธรกจใหมๆ หลากหลายประเภททน าแนวคดเรอง “การใชทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสดผานการแบงปนรวมกบผอนโดยอาศยเทคโนโลยเปนตวกลาง” มาใชเปนหลกในการด าเนนธรกจและประสบความส าเรจในระดบโลก อาท Uber Lyft หรอ Airbnb

แนวคดขางตนไมเพยงแตจะสงผลดกบเจาของกจการทอาศยแนวคดนในการสรางรายไดจากการเปนเจาของแพลตฟอรมเทานน แตยงรวมถงเจาของทรพยากรผใหบรการและผบรโภคดวย เนองจากผใหบรการสามารถน าสนทรพยทมอยและบางครงไมไดใช (Underutilized Assets) มาใชใหเกดประสทธภาพมากขน ขณะทผบรโภคมทางเลอกมากขนในการบรโภคสนคาและบรการตางๆ รวมถงไมจ าเปนตองจายเตมราคาเพอซอสนทรพยมาครอบครองและมภาระในการดแลรกษา ซงการเปลยนแปลงในการน าเอาทรพยากรทมอยมาแบงปนและการเขาถงทรพยากรโดยไมตองเปนเจาของเองน ไดสงผลกระทบตอกจกรรมทางเศรษฐกจโดยรวม ซงรวมถงรปแบบการท าธรกจในระยะตอไป นอกจากน อกหนงประเดนทตองค านงถงคอ ท าอยางไรจงจะจดเกบขอมลและการวดผลกจกรรมทางเศรษฐกจทเกดขนจาก Sharing Economy ไดอยางครบถวน ถกตองและแมนย า เนองจากกระแสความนยมใน Sharing Economy จดเปนกจกรรมทางเศรษฐกจในรปแบบใหม

ดงนน ความเขาใจตอกระแสความนยมและรปแบบการท าธรกจทเปลยนแปลงไป รวมถงขอจ ากดของขอมลเศรษฐกจทตดตาม เชน GDP และองคประกอบของ GDP ทอาจประสบปญหาในการจดเกบกจกรรมทางเศรษฐกจทเกดขนจรง จะชวยเสรมใหภาครฐและภาคธรกจสามารถตดสนใจด าเนนนโยบายและวางแผน การท างานตางๆ เพอรบมอกบการเปลยนแปลงทเกดขนไดอยางเหมาะสมและทนทวงท

ดงทไดกลาวไวขางตนวา Sharing Economy เปนรปแบบของกจกรรมทางเศรษฐกจในรปแบบใหม งานศกษาฉบบนจงอยในรปแบบของ Futuristic Research Paper เพอคาดการณสงทจะเปนไปไดมากทสด ในอนาคต (Possible Future) โดยมวตถประสงคเพอท าความเขาใจรปแบบธรกจและพฤตกรรมของทง ผลงทน ผใหบรการ และผบรโภคทเปลยนแปลงไปจากกระแสความนยม Sharing Economy ผานการตอบค าถามหลก 3 ขอ ไดแก 1) ประเภทของธรกจ Sharing Economy ในปจจบนมอะไรบาง รวมถงธรกจใดก าลงไดรบความนยมและเตบโตในไทย 2) สถานการณและปจจยทท าให Sharing Economy เปนทนยม และ 3) ผลกระทบในเชงเศรษฐกจทคาดวาจะเกดขนของ Sharing Economy ตอประเทศไทย โดยศกษาจาก

1 ผวจยขอขอบคณผบรหารของสายนโยบายการเงน โดยเฉพาะ ดร.ดอน นาครทรรพ และ ดร.พรเพญ สดศรชย ส าหรบขอเสนอแนะทเปนประโยชนในการศกษาน รวมถงผทรงคณวฒจากหนวยงานภายนอก ประกอบดวย คณเศรษฐพนธ พทธาน ผอ านวยการสมาคมโรงแรมไทย คณมนรว อ าพลพทยานนท ผอ านวยการฝายรฐกจสมพนธ และ คณสวด เฟองโคตร ผจดการฝายรฐกจสมพนธ จากบรษทแกรบแทกซ (ประเทศไทย) จ ากด ส าหรบค าแนะน าและความคดเหนตางๆ ทท าใหการศกษานสมบรณยงขน ทงน ความคดเหนทงหมดทน าเสนอในบทความนเปนความเหนสวนตวของผวจย ซงไมจ าเปนตองสอดคลองกบความเหนของธนาคารแหงประเทศไทย

3

บทเรยนของตางประเทศและคาสถตตางๆ ทเกยวของ เพอน าไปสขอสรปและความเขาใจในการรบมอกบ การเปลยนแปลงทเกดขนและมแนวโนมจะเตบโตตอไปในอนาคต

2. นยามและประเภทของ Sharing Economy

Oxford English Dictionary ระบความหมายของ Sharing Economy ไวดงน

“An economic system in which assets or services are shared between private individuals, either for free or for a fee, typically by means of the internet.” หรอหมายถงระบบเศรษฐกจทมการแบงปนสนทรพยหรอบรการระหวางบคคล ซงมทงแบบทตองจายและแบบทไมตองจายคาใชสนคาหรอบรการดงกลาว โดยมอนเทอรเนตเปนแพลตฟอรมหลกในการเชอมโยงธรกรรมทเกดขน

ดงนน เพอใหการศกษาผลกระทบตอเศรษฐกจท าไดชดเจนขน ผวจยจงไดก าหนดนยามและขอบเขตของ Sharing Economy ทสนใจศกษาในครงนวาเปนการแบงปนทรพยากรทไมไดถกใชอยางเตมประสทธภาพเพอใหเกดรายไดหรอเกดประโยชนสงสด โดยทรพยากรดงกลาวครอบคลมทงสงทจบตองไดและไมสามารถจบตองได นอกจากน ผวจยยงเนนถงมตเรองการแบงปนระหวางผใชสนคาและบรการโดยตรง และความสามารถในการเลอกใชไดตามตองการ (On Demand) ผานการใชเทคโนโลยแพลตฟอรมตางๆ ซงชวยใหธรกรรมการแบงปนเกดขนไดงาย รวดเรว และสะดวกขน

เมอพดถง Sharing Economy หลายคนอาจจะนกถงธรกจการแบงปนทพกสวนตว อาท Airbnb หรอรถยนตสวนตว อาท Uber เปนอนดบตนๆ เนองจากเปนธรกจทก าลงไดรบความนยมในประเทศไทย อยางไรกด แทจรงแลว ธรกจทกลาวไดวาใชแนวคดของ Sharing Economy นนมความหลากหลายมาก ผวจยจงแบงประเภทธรกจดงกลาวตามลกษณะของสนคาหรอการใหบรการเปน 8 ประเภทใหญ2 ดงน

1) Peer-to-Peer (P2P) Lending: เปนการกยมเงนกนโดยตรงระหวางผกและผใหกโดยไมผานตวกลางสถาบนการเงน (สง.) แตจะท าการกยมกนผานแพลตฟอรมทมการใชเทคโนโลยเขามาชวย เชน Big Data แทน ซงจากประสบการณในตางประเทศพบวา P2P Lending ท าใหผใหกไดรบผลตอบแทนท สงกวาการฝากเงนกบ สง. แตกมความเสยงสงกวาเชนกน ขณะทผกไดรบประโยชนจากตนทนการกยมท ต ากวาการกจาก สง. ยงไปกวานน ระยะเวลาการท าสญญา การเผยแพรสญญาเงนกตอผลงทน จนถงการใหเงนกนนสนกวาเวลาในการด าเนนการผาน สง. คอนขางมาก นอกจากน P2P ยงเปนอกชองทางหนงใน การปลอยสนเชอใหกบผทไมผานเกณฑการขอกของ สง. ซงสวนมากจะเปนบคคลทวไปหรอ SMEs เนองจากแพลตฟอรม P2P สามารถหาผใหกทยอมรบความเสยงใหได ดวยเหตน P2P จงเปนทนยมอยางมากในหลายประเทศทวโลก โดยเฉพาะในสหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร และจน (รปท 1) ทงน Morgan Stanley คาดการณวาธรกจ P2P จะสามารถระดมเงนทนไดถง 3 แสนลานดอลลาร สรอ. ในป 2020 และถง 1 ลานลานดอลลาร สรอ. ในป 2025

2 อางองการจดหมวดหมของธรกจ Sharing Economy จาก https://www.moneycrashers.com/sharing-economy/

4

รปท 1: ตวอยางผใหบรการแพลตฟอรม Peer-to-Peer Lending

ส าหรบความคบหนาของธรกจ Sharing Economy แบบ P2P Lending น ปจจบน ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ไดออกประกาศหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการประกอบธรกจเพอก ากบดแลแพลตฟอรม P2P Lending เนองจากผกในระบบ P2P มความเสยงทสงกวาผกผานระบบ สง. ดงทไดกลาว ไปแลว ซงอาจสงผลใหเกดการสะสมความเสยงเชงระบบแกเศรษฐกจได

BOX 1: ความเสยงของ P2P Lending

แมวา P2P Lending จะเปนเทคโนโลยรปแบบใหม ทมคณประโยชนในการลดขอจ ากดทางการเงนในหลายดาน แตธรกจดงกลาวกเขามาพรอมกบความเสยงทนากงวลเชนกน อาท ภยคกคามทางไซเบอร ปญหาแพลตฟอรมลมเหลว และการฉอโกงจากบคคลทสาม นอกจากน ในประเทศทมปรมาณสนเชอ P2P สง เชน จน ยงประสบปญหาเรองการผดนดช าระหนบนแพลตฟอรม P2P เปนจ านวนมาก สงผลใหผใหกขาดความมนใจในการใหกยมผาน P2P อกทงผใหบรการแพลตฟอรมยงตองเผชญกบกฎระเบยบทเขมงวดมากขนจากภาครฐ ท าใหแพลตฟอรม P2P ในจนตองปดตวเปนจ านวนมาก ดงนน การสงเสรมนวตกรรมทางการเงนและการก ากบดแลเสถยรภาพทางการเงน จงเปนสงทตองท าควบคกนเพอรกษาสมดลใหระบบเศรษฐกจ

รายละเอยดเพมเตมสามารถอานไดท FAQ ฉบบท 148 “เศรษฐกจแบงปน: บทเรยนการกยมผานชองทางอเลกทรอนกส (Peer-to-Peer Lending)”3

2) Crowdfunding: มลกษณะคลายคลงกบ P2P Lending แตจะเปนการขอกเงนแบบระดมทนจากผทตองการลงทน โดยผกจะน าโครงการหรอความคดมาน าเสนอพรอมขอเสนอ ทงในรปผลตอบแทนหรอสงของเปนขอแลกเปลยนแกผทตองการลงทนผานแพลตฟอรม ซงในหนงโครงการอาจมผทตองการลงทนมากกวาหนงรายกเปนได ทงน การระดมทนลกษณะนไดรบความนยมเปนอยางมากจากธรกจ Startup จงท าใหม 3 https://www.bot.or.th/Thai/MonetaryPolicy/ArticleAndResearch/FAQ/FAQ_148.pdf

5

ความเสยงตอผทตองการลงทนคอนขางสงเชนเดยวกนกบ P2P Lending จงตองมความระมดระวงใน การพจารณาและออกกฎเกณฑเพอก ากบดแล ตวอยางของผใหบรการแพลตฟอรม Crowdfunding ทเปน ทรจกในวงกวาง คอ Kickstarter และ Indiegogo เปนตน

3) Ride/Vehicle Sharing: เปนการแบงปนยานพาหนะหรอการเดนทาง (โดยเฉพาะรถยนต) ตวอยางเชน การใหบรการรวมโดยสารไปกบเจาของหรอการใหยมรถยนตในชวงเวลาทไมไดใช โดยนอกจากเจาของรถยนตจะไดรบผลประโยชนแลว ผโดยสารกสามารถเดนทางไดโดยไมจ าเปนตองมรถยนตเปนของตนเอง ทงน ผใหบรการแพลตฟอรมในธรกจนเองกมการเตบโตอยางตอเนอง ไมวาจะเปน Grab Uber Lyft Car2go หรอ Zipcar เปนตน ซงสะทอนถงกระแสความนยมทเพมขนของธรกจประเภทนไดเปนอยางด

4) House/Apartment Sharing: มลกษณะคลายกบ Ride Sharing เพยงแตแตกตางกนทสนทรพยทน ามาแบงปน เปลยนจากยานพาหนะเปนหองพกอาศย โดยเจาของหองพกสามารถก าหนดชวงเวลาทตนไมไดใชและก าหนดราคาตอคนใหแกแขกผพกอาศย โดยสวนใหญแลวหองพกประเภทนจะก าหนดราคาทต ากวา การเขาพกในโรงแรม สวนหนงเนองจากไมมบรการและมาตรฐานความปลอดภยเทากบโรงแรม นอกจากน ในมมมองของนกทองเทยว การเขาพกแบบนยงนบเปนประสบการณทแตกตางและแปลกใหมดวย ธรกจประเภทนจงไดรบความนยมเพมขนตอเนองทวโลก ไมวาจะเปน Airbnb หรอ Couch Surfing ซงลวนมอตราการขยายตวอยางกาวกระโดด

5) Coworking: เปนการแบงปนพนทหรออปกรณตางๆ ทใชในการท างานกบผอนทงทมลกษณะงานใกลเคยงกนหรอตางกนกได อาท แบงปนพนทส านกงาน แบงปนคลงเกบสนคา หรอแบงปนอปกรณส านกงานตางๆ เปนตน จงเหมาะส าหรบผรบจางท างานอสระ (Freelancers) หรอธรกจขนาดเลกทตองการพนทเพยงเลกนอยเทานน ซงผใชบรการสามารถระบเวลาการใชงานไดตามตองการ โดยผใหบรการสามารถก าหนดเงอนไขการใหบรการไดอยางอสระ เชน ผใหบรการบางรายก าหนดใหตองจองหองประชมและจายคาบรการเพมเมอตองการใช ซงการท าเชนนสามารถตอบโจทยความตองการทหลากหลายของผใชบรการได เปนอยางด Sharing Economy ประเภทนจงเปนทนยมตามหวเมองใหญ เนองจากการใชบรการส านกงานในลกษณะนมคาใชจายทต ากวาเมอเปรยบเทยบกบการเชาส านกงานตลอดเวลาแบบดงเดม

BOX 2: ตวอยางของผใชบรการ Coworking

ผมอาชพเปนทปรกษาการเงนสวนตว ซงตองการใชส านกงานเพยงอาทตยละ 1 - 2 วน ในการจดการงานเอกสารตางๆ และตองการใชหองประชมเพยงไมกชวโมงตอสปดาห นอกจากเวลาดงกลาวกด าเนนธรกจ โดยการออกไปพบปะลกคาหรอหาลกคานอกสถานท ดงนน การใชบรการ Coworking จะท าใหเสยคาใชจายนอยกวาการเชาส านกงานตลอดเวลาในแบบดงเดม

6) Reselling & Trading: ถอเปนธรกจ Sharing Economy อกประเภทหนงทมมานานและมลกษณะใกลเคยงกบการคาขายแบบดงเดม โดยธรกจประเภทนมลกษณะเปนการฝากขายสนคามอสองตางๆ ผาน ผใหบรการแพลตฟอรม อาท eBay ซงจะเนนการท าหนาทโฆษณาตวแพลตฟอรมดงกลาวใหเปนทรจกเพอดงดดผใชบรการใหเขามาเลอกซอสนคา เปรยบเสมอนการใชรานคาและโฆษณาตางๆ รวมกน ซงผใหบรการ สามารถก าหนดหมวดสนคาเพอท าใหแพลตฟอรมมจดขายท เฉพาะเจาะจงมากขนได อาท Kidizen ทก าหนดใหขายเฉพาะของเลนและเสอผาเดกเทานน ทงน จะเหนไดวาธรกจ Sharing Economy ประเภทนจะตดคนกลางอยางรานรบซอสนคามอสองออก ท าใหผตองการซอและผตองการขายสามารถพบกนไดงายขน

6

7) Knowledge/Talent Sharing: ธรกจประเภทนเกดขนจากเทคโนโลยและสอโซเชยลมเดยทเขามามบทบาทในชวตประจ าวนของมนษยมากขนเรอยๆ รวมถงความแพรหลายของอนเทอรเนตทเขาถงผคนไดเปนจ านวนมากขน ชวยท าใหการแบงปนความสามารถหรอความรตางๆ (Content) แกผอนท าไดงายและสะดวกมากขน ซงผทแบงปน (Contributor) สามารถสรางรายไดจากความรเหลานนไดดวย โดยหากยอนกลบไป 5 - 10 ปกอนหนาน Youtuber (ผทผลต content และเผยแพรทางเวบไซต Youtube) อาจยงเปนอาชพท หายากและท าเงนไดไมสงมากนก แตในปจจบนอาชพนกลบไดรบความนยมเพมขนตอเนอง

นอกจากการแบงปนความรผานชองทางออนไลนตางๆ อยาง Youtube แลว Knowledge/Talent Sharing ยงครอบคลมถงการแบงปนความสามารถอนๆ อกดวย เชน การสอนพเศษหรอการรบจางปรกษาทางการเงน ดงนน ธรกจประเภทนจงท าใหตลาดเกดความคลองตวมากขน โดยผทมความสามารถตางๆ สามารถท างานไดตามปกต และยงสามารถสรางรายไดเสรมจากความรและทกษะทตนมไดอกดวย

8) Niche Services: เปนการแบงปนบรการในรปแบบอนๆ นอกเหนอจาก 7 ประเภทขางตน อาท DogVacay หรอบรการหาบานทสามารถดแลสนขเมอเจาของตดธระ เปนตน ทงน ธรกจ Sharing Economy ประเภทนเรมไดรบความนยมมากขนในประเทศไทยโดยเฉพาะในกรงเทพฯ โดยธรกจดงกลาวเกดจากการทผทมเวลาวางสามารถเสนอตนเองเพอใหบรการบางอยาง เชน สงของ สงอาหาร ผานแพลตฟอรมได ตวอยางเชน LINE MAN เปนตน

จะเหนไดวาธรกจ Sharing Economy นน แทจรงแลวมความหลากหลายมาก เพราะครอบคลมตงแตการแบงปนทรพยสนทจบตองได เชน รถยนต ทพก ไปจนถงการแบงปนทรพยสนทจบตองไมได เชน ความร อยางไรกตาม ธรกจ Sharing Economy ทแตกตางกนเหลานนมจดรวมหนงทคลายกนคอ เพมการแขงขนและอปทานในตลาด และกระทบกบผเลนหรอธรกจเดมในอตสาหกรรมนนๆ เชน P2P ทตดบทบาทหนาทของสถาบนการเงนออก ทงน การเปลยนแปลงทเกดขนสงผลใหมกลมคนหรอผเลนใหม เชน กรณของ Ride Sharing ทท าใหเจาของรถยนตสวนตวและผใหบรการแพลตฟอรมทยอยเพมเขามาในตลาดการใหบรการขนสงโดยสาร กลมคนหรอผเลนเดมทอยในตลาดจงยอมจะไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผบรโภคอยางหลกเลยงไมได ดงนน หลายประเทศจงไดออกนโยบายตางๆ เพอรองรบการเปลยนแปลงทเกดขน ซงกมทงประเทศทสนบสนนและบางกลมประเทศทหามการด าเนนการของ Sharing Economy ในบางธรกจ จงนบวาเปนเรองทาทายของผออกนโยบาย ในการก ากบดแลใหธรกจสามารถด าเนนไดอยางเหมาะสมในระยะตอไป

3. ภาพรวมพฒนาการของ Sharing Economy

จากแนวความคดของการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสดส าหรบทงเจาของทรพยสน พฤตกรรมหรอแนวคดของผบรโภคทเปลยนไป และความกาวหนาทางเทคโนโลย ท าใหธรกจ Sharing Economy เปนกระแสใหมทไดรบความนยมเพมขนตอเนองทวทกมมโลก โดยในชวงเรมแรก ธรกจนเรมไดรบความนยมในแถบยโรปและอเมรกากอนทจะกระจายมายงทวปเอเชย โดยเฉพาะจน ทในชวงหลงธรกจประเภทนไดรบ ความนยมคอนขางมาก และกลายเปนตลาดทใหญอนดบตนๆ ของโลก

7

BOX 3: ภาพรวมธรกจ Sharing Economy ในสหราชอาณาจกร

ผลการศกษาของ PricewaterhouseCoopers (2016) พบวามลคาของธรกรรม Sharing Economy ของประเทศในทวปยโรปป 2015 อยท 1 ลานลานบาท ซงในจ านวนน สหราชอาณาจกรถอเปนประเทศทม การเตบโตของธรกจ Sharing Economy สงทสด สะทอนจากมลคาธรกรรมกวา 3.1 แสนลานบาทในป 2015 หรอคดเปน 1 ใน 3 ของมลคาธรกรรมในยโรป โดยธรกจ Sharing ทมมลคาธรกรรมสงทสดคอธรกจดานการเงน (P2P Lending และ Crowdfunding) รองลงมาคอดานทพก (House/Apartment Sharing) ซงสอดคลองกบการทลอนดอนเปนศนยกลางทางการเงนของโลก อกทงลอนดอนยงมจ านวนผใหบรการ Airbnb สงเปนอนดบ 5 ของโลก (ณ สงหาคม 2017) ส าหรบมตดานรายไดของผใหบรการ พบวาธรกจ Ride Sharing ประสบความส าเรจสงทสด โดยมสดสวนถง 1 ใน 3 ของรายไดผใหบรการธรกจ Sharing Economy ทงหมดในสหราชอาณาจกร (รปท 2) โดยแพลตฟอรมทเปนทนยมสงทสดคอ Uber และ Zipcar

รปท 2: ประมาณการรายได และมลคาธรกรรมของธรกจ Sharing Economy ใน 5 หมวดหลกของสหราชอาณาจกร

ทงน ธรกจ Sharing ทประสบความส าเรจสงและเปนทแพรหลายมากขนเรอยๆ คอหมวด Ride Sharing และ House Sharing ซงเปนกจกรรมทพบเหนไดในทกวน โดยสวนหนงนาจะเปนเพราะรถยนตและบานหรอหองพกถอเปนสนทรพยทมราคาคอนขางสง ดงนน การแบงปนสนทรพยดงกลาวจงเออประโยชนมากตอทงผใหบรการ (ใชสนทรพยทมใหเกดประสทธภาพสงขน) และผใชบรการ (ใชสนทรพยนนไดโดยไมตองเปนเจาของ) โดยในระยะตอไป ธรกจในกลมดงกลาวกยงมแนวโนมการเตบโตทสงขนตอเนอง สะทอนจากการศกษาของ Goldman Sachs (2017) ทระบวาตลาด Ride Sharing ของโลกจะเตบโตขน 8 เทา โดยคาดวาจะขยายตวจากมลคา 1.1 ลานลานบาทในป 2017 เปน 9 ลานลานบาท ในป 2030 ตามจ านวนผใชบรการ Ride Sharing ทมแนวโนมขยายตวตอเนอง (รปท 3) เชนเดยวกบการศกษาของ Euromonitor International (2016) ทประมาณการวายอดขายหองพกจาก Airbnb จะเตบโตขนมาเปนอนดบ 2 จากบรรดาเครอโรงแรมระดบสงทงหมดทวโลกภายในป 2020 โดยเปนรองเพยงแคเครอ Marriott ทมการควบรวมกจการกบเครอ Starwood เทานน (รปท 4)

8

รปท 3: ประมาณการจ านวนผใชบรการ Ride Sharing

รปท 4: ประมาณการรายไดของธรกจโรงแรมชนน า และ Airbnb

ทงน ธรกจ Sharing เขามาในไทยชากวาประเทศทางตะวนตก แตหลงจากเขามากไดรบความนยมเพมขนอยางรวดเรวและเตบโตสงสอดคลองไปกบกระแสโลก โดยเฉพาะธรกจกลม Ride Sharing และกลม House Sharing โดยแพลตฟอรมแรกๆ ทเขามาในไทยคอ UBER และ Airbnb กอนทจะมแพลตฟอรมอนตามเขามา อาท GRAB และ GET ซงธรกจกลม Ride Sharing และกลม House Sharing นนาจะเปนธรกจ Sharing Economy หลกๆ ทเขามามผลกระทบตอตลาดและเศรษฐกจโดยรวมของไทยในปจจบนและ ในอนาคต การศกษาฉบบนจงเลอกทจะท าความเขาใจและศกษาผลกระทบจากสองธรกจนเปนหลก

9

BOX 4: ตวอยางความแพรหลายของธรกจ Ride Sharing และ House Sharing ในไทย

ผใหความสนใจบรการ Ride Sharing และ House Sharing มทศทางเพมขนตอเนอง สอดคลองกบขอมล Google Trends ทสะทอนวา “Grab” และ “Airbnb” เปนค าทถกคนหาเพมขนมากเมอเทยบกบในอดต (รปท 5)

รปท 5: ผลการคนหาค าวา “Grab” และ “Airbnb” ดวย Google ในประเทศไทย

Source: Google Trends ประเทศไทย สบคนโดยผวจย

4. ปจจยสความส าเรจของ Sharing Economy

จากการศกษาบทวเคราะหทเกยวของ ผวจยพบวาคณลกษณะส าคญทสงผลใหธรกจ Ride Sharing และ House Sharing ประสบความส าเรจและไดรบความนยมไปทวโลกไดแก

4.1 Ride Sharing

1) ราคาคาบรการทถกกวาโดยเปรยบเทยบ: เนองจากคนขบรถใหบรการ Ride Sharing สวนใหญ ไมจ าเปนตองผานการสอบใบอนญาตขบขรถสาธารณะ อกทงยงไมตองจายคาเชารถ (กรณทน ารถสวนตว มาใหบรการ) จงสงผลใหตนทนต ากวาและสามารถคดคาบรการทถกกวารถรบจางทวไปได (รปท 6) อยางไร กตาม ในบางพนท อาท นวยอรก จะเหนไดวาคาใชจายของการนงรถแทกซกบบรการ Ride Sharing นนใกลเคยงกน เนองจากกฎหมายทนวยอรกบงคบใหคนขบรถตองมบตรอนญาตขบรถในลกษณะเดยวกบคนขบรถแทกซนนเอง

10

รปท 6: เปรยบเทยบคาบรการของ Uber Lyft และแทกซ ในเมองส าคญของสหรฐอเมรกา

Source: https://www.marsdd.com/news-and-insights/ride-sharing-the-rise-of-innovative-transportation-services

2) ความงายในการเรยกใช (On Demand): ผใชบรการไดรบความสะดวกสบายมากขนจากการทสามารถเจาะจงระบเวลา สถานท ประเภทรถ และคนขบรถ (ในบางกรณ) ได

3) ระบบใหคะแนนผใหและผรบบรการ: ผใชบรการสามารถใหคะแนนคนขบรถ และคนขบรถสามารถใหคะแนนผใชบรการได ซงสงผลดในการควบคมคณภาพของคนขบรถโดยรวม และชวยสรางความมนใจใหกบ ทงผใชบรการและคนขบรถ

4) ระบบคะแนนสะสมและโปรโมชน: เนองจากธรกจ Ride Sharing หลายแพลตฟอรม มการใชระบบคะแนนสะสมและโปรโมชนสวนลดราคาตางๆ จงจงใจใหผใชบรการเรยกใชอยางตอเนอง

5) ความยดหยนในการท างานทเพมขน: คนขบรถในธรกจ Ride Sharing สามารถบรหารเวลาไดอยางอสระมากกวาเมอเทยบกบคนขบรถรบจางสาธารณะทวไปทมเวลาในการท างานเปนรอบ หรอ กะ จงมคนจ านวน ไมนอยทหนมาท าธรกจดงกลาวในเวลาวางเพอสรางรายไดเสรม

วเคราะหกรณประเทศไทย:

ธรกจ Ride Sharing ทเกดขนในไทยนนสวนใหญจะกระจกตวอยในพนทกรงเทพและปรมณฑล ซงผใชบรการรถแทกซสวนใหญมกประสบปญหาเรองการปฏเสธผโดยสาร4 ดงนน ปจจยหลกทท าใหธรกจนไดรบความนยมมากในไทย คอเหตผลดาน On Demand หรอความสะดวกรวดเรวในการตอบรบผโดยสาร หรออาจกลาวไดวาบรการ Ride Sharing เปนทางเลอกหนงในการหลบหลกปญหาดงกลาว อยางไรกด หากเปรยบเทยบวธการค านวณราคาคาบรการ Ride Sharing ตอระยะทางกบคาโดยสาร พบวาใกลเคยงกบคาบรการรถแทกซปกต แตเนองจากธรกจ Ride Sharing มการท าโปรโมชนและการสะสมคะแนนเพอแลกกบสวนลดตางๆ อยางตอเนอง จงเปนอกเหตผลหลกทท าใหธรกจกลมนไดรบความนยมมากขนเรอยๆ 4 สถตการรบเรองรองเรยนผานศนยคมครองผโดยสารรถสาธารณะของกรมการขนสงทางบก (เฉพาะรถแทกซ) ในชวงป 2015 – 2018 ระบวาเรองรองเรยนเรองการปฏเสธผโดยสารของรถแทกซ มมากกวา 20,000 ครงตอป คดเปนสดสวนประมาณรอยละ 40 ของเรองรองเรยนทงหมดของรถแทกซ และนบเปนเรองทมผรองเรยนมากทสด ทงน จ านวนเรองรองเรยนในหวขอดงกลาวคอนขางคงทในชวง 4 ปลาสด

11

4.2 House Sharing

1) คาบรการทถกกวาโดยเปรยบเทยบ: การท าธรกจดาน House Sharing สวนใหญมขอไดเปรยบดานตนทนทต ากวาโรงแรมอยางชดเจน สวนหนงเนองจากผใหบรการ (เจาของทพก) ไมอยภายใตการควบคมของกฎหมายโรงแรมและทพก และมรปแบบการใหบรการทนอยกวาโรงแรม เชน ไมมเครองใชในหองน าไวบรการผเขาพก หรออาจไมมบรการ Room Service เปนตน (รปท 7)

รปท 7: คาบรการของ Airbnb และคาเฉลยทพกโรงแรมในเมองส าคญของโลก โดยเปรยบเทยบหองพกทมระดบใกลเคยงกน

2) เปดประสบการณใหม: ธรกจ House Sharing สงผลใหเกดรปแบบของทพกใหมๆ มากขน เชน มการใหเชาบานบนตนไม หรอปราสาท นอกจากน ยงเปนการเพมทพกใหมๆ ในบรเวณทไมใชสถานททองเทยวหลกอกดวย ซงตอบสนองความตองการของนกทองเทยวในปจจบน ทมไลฟสไตลและความชอบทหลากหลายขนได

3) ความยดหยนของผใชบรการ: ธรกจ House Sharing สวนใหญมจดเดนดานความไมเปนทางการ ทงดานการตดตอผใหบรการทสะดวกรวดเรว สามารถระบความตองการเกยวกบทพก รวมถงการดรายละเอยดอนๆ ตามทตองการไดอยางอสระ

4) ระบบใหคะแนนผใหและผรบบรการ: เชนเดยวกบ Ride Sharing ทผใชบรการและผใหบรการสามารถใหคะแนนกนและกนได จงชวยเพมความมนใจแกทงสองฝายในการท าธรกรรมรวมกน

วเคราะหกรณประเทศไทย:

ธรกจ House Sharing ในไทยไดรบความนยมจากคาใชจายในการเขาพกทต ากวาโรงแรมอยางชดเจน โดย การส ารวจราคาหองพกตอคนตอคนของไทย พบวาหองพกสวนใหญของธรกจ Airbnb ทมคณภาพใกลเคยงกบโรงแรม 4 ดาว จะมราคาระดบเดยวกบโรงแรม 3 ดาว5 (รปท 8) ซงสาเหตส าคญมาจากการทธรกจโรงแรมในไทยตองอยภายใตมาตรฐานและกฎหมายหลายฉบบ โดยเฉพาะดานสงแวดลอม (Environmental Impact

5 ส ารวจโดยผวจย จากการสมตวอยางหองพก Airbnb และโรงแรมจากเวบไซต Airbnb และ Booking.com รวม 50 แหง โดยเปรยบเทยบระดบราคาหองพกตอคนตอคนใน 4 พนททองเทยวส าคญ ไดแก กรงเทพมหานคร พทยา ภเกต และเกาะสมย (ขอมล ณ ธนวาคม 2018)

12

Assessment หรอ EIA) ทมคาใชจายคอนขางสง อยางไรกด จากการสมภาษณคณเศรษฐพนธ พทธาน ผอ านวยการสมาคมโรงแรมไทย6 ซงเปนผเชยวชาญในวงการธรกจโรงแรม ใหความคดเหนวาความนยมของธรกจ House Sharing ในไทยยงกระจกตวอยในกลมนกทองเทยวตางชาตเปนสวนใหญ ส าหรบนกทองเทยวไทยอาจยงมปจจยดานความไววางใจหรอความปลอดภย ทท าใหคนไทยใชบรการ House Sharing ในไทยนอยกวาชาวตางชาต แมจะมระบบการใหคะแนนของทพกแลวกตาม

รปท 8: เปรยบเทยบคาบรการของ Airbnb และคาเฉลยทพกโรงแรมในจงหวดส าคญของไทย

5. ผลกระทบของการเตบโตของธรกจ Sharing Economy ในไทยและความทาทายตอเศรษฐกจ

5.1 ผลกระทบตอเศรษฐกจไทยในภาพรวม

กรณ Ride Sharing: จากกระแสความนยมทมากขน ท าใหธรกจ Ride Sharing ในไทยมยอดการใชบรการทสงขนอยางตอเนองโดยเฉพาะในหวเมองใหญ ขณะเดยวกน ผใหบรการแพลตฟอรมกไดขยายบรการใหครอบคลมพนทมากขนอยางตอเนองตลอดชวงทผานมา จงคาดวาสงผลใหระดบการจบจายใชสอยในระบบเศรษฐกจไทยโดยรวมสงขน ทงน เนองจากคนไทยทอยในพนทใหบรการสามารถใชบรการรถผานแพลตฟอรม Ride Sharing ไดสะดวกสบายมากขน ขณะทคนขบรถใหบรการกไดรบประโยชนจาก Turnover ของลกคาทสงขน จากการหาผโดยสารไดรวดเรวขน นอกจากน แพลตฟอรม Ride Sharing ยงไดรบความนยมในการใชบรการในกลมนกทองเทยวตางชาต เพมขนเชนกน สอดคลองกบการสมภาษณผประกอบการบรษท แกรบแทกซ (ประเทศไทย) จ ากด7 ทระบวาสดสวนผใชบรการชาวตางชาตตอธรกจ Ride Sharing มแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยปจจยส าคญทท าใหชาวตางนยมใชบรการดงกลาวไดแก ความปลอดภยใน

6 สมภาษณ ณ วนท 25 กนยายน 2561 โดยคณะผวจย 7 สมภาษณ ณ วนท 6 กนยายน 2561 โดยคณะผวจย

13

การเดนทาง ราคาทไดมาตรฐาน และความสะดวกสบายในการใชบรการผานแอปพลเคชนบนมอถอ ดงนน จงอาจสรปไดวาธรกจ Ride Sharing สงผลดตอทงการจบจายใชสอยในประเทศและเออประโยชนตอภาคการทองเทยว

ทงน ความนยมและความตองการบรการทเพมขนตอเนองในปจจบน มแนวโนมท าใหแรงงานมทางเลอกในการประกอบอาชพและสรางรายไดเพมมากขน อาท (1) แรงงานบางสวนอาจเลอกทจะผนตวเองไปเปนผใหบรการ Ride Sharing ในลกษณะเปนผจางงานตนเอง (Self-Employed) เนองจากมรายไดทดและสามารถบรหารเวลาเองไดอยางอสระ (2) แรงงานทอยนอกก าลงแรงงานสามารถกลบมาท างานไดงายขน (3) แรงงานทมงานท าบางสวนสามารถเขามาเปนผใหบรการ Ride Sharing เปนอาชพเสรมในเวลาวาง และ (4) แรงงานทขบรถแทกซอยแลว มทางเลอกในการหาลกคาผานแอปพลเคชนของ Ride Sharing ไดเพมขน จากเดมทตองวงรถเปลาเพอหาลกคา ซงในทายทสด ไมวาจะเปนทางใดกจะชวยเพมการจบจายใชสอยในประเทศ (รปท 9)

รปท 9: สรปผลกระทบหลกของ Ride Sharing ตอเศรษฐกจไทยในภาพรวม

อยางไรกด แมแรงงานจะมทางเลอกในการท างานเพมขนตามทไดกลาวไป แตกอาจกอใหเกดปญหาทกษะแรงงานไมตรงตามความตองการของตลาด (Skill Mismatch) ทมากขนไดเชนกน อกทงยงอาจเปน การดงก าลงแรงงานจากภาคอนๆ ท าใหปญหาการขาดแคลนแรงงานทมอยเดมรนแรงขน อาท แรงงานฝมอบางสวนอาจหนมาเปนผใหบรการธรกจ Sharing Economy แทนทจะเขาสตลาดแรงงาน ซงสงผลให การสะสมทนมนษย (Human Capital) ของประเทศอาจขาดแคลนมากขนในอนาคต นอกจากน ยงอาจกระทบตอการจดเกบภาษของภาครฐ เนองจากการจดเกบภาษจากกลม Self-Employed นน โดยปกตจะท าไดยากกวากลมลกจางทอยในระบบ ซงในอนาคต หากรายรบภาษของภาครฐนอยลง ขณะทภาระทางการคลงมแนวโนมเพมขน อาจสงผลตอความยงยนทางการคลง และเปนความทาทายของภาครฐในชวงตอไป

กรณ House Sharing: ผลกระทบดานรายรบภาษเปนหนงในประเดนส าคญทควรค านงถงส าหรบกรณของธรกจ House Sharing เนองจากโดยปกตแลว กจกรรมการพกแรมทเกดขนจากโรงแรมหรอทพกทจดทะเบยนเปนผใหบรการตามปกต จะมการน าสงภาษ เชน ภาษมลคาเพมและภาษเงนไดนตบคคลแกภาครฐ ขณะทผใหบรการธรกจ House Sharing สวนใหญยงไมไดมการขนทะเบยนกบภาครฐ สงผลใหไมสามารถรบรกจกรรมทางเศรษฐกจทเกดขนจรงได จงเกดเปนค าถามวา เมดเงนภาษทหายไปจากการทผบรโภคหนไปใชบรการจากธรกจ House Sharing มมากนอยเพยงใด

อาจเพมปญหา Skill Mismatch

รายรบภาษของรฐนอยลง

ผบรโภคไดรบความสะดวกสบายมากขน ผขบรถหาลกคางายขน

ระดบการจบจายใชสอยเพมขนทางเลอกอาชพใหม/อาชพเสรม

14

ฐานขอมล Airdna ระบวา ณ เดอนตลาคม 2018 มหองพกทใหบรการ Airbnb ในพนทกรงเทพฯ อยทงหมด 15,938 หอง มอตราการเขาพกเฉลยตอเดอนทรอยละ 72 และอตราคาพกเฉลยตอวนอยท 1,594 บาท ดงนน จงค านวณโดยคราวไดวาฐานภาษทหายไปในเขตพนทกรงเทพฯ เทากบประมาณ 18 ลานบาทตอวน หรอเกอบ 550 ลานบาทตอเดอน ซงคดเปนสดสวนรอยละ 3.8 เมอเทยบกบรายไดตอเดอนจากทพกของโรงแรม8 (รปท 10) เชนเดยวกบกรณจงหวดภเกต ทพบวารายไดจาก Airbnb คดเปนสดสวนประมาณรอยละ 3.7 เทยบกบรายไดของโรงแรม ทงน การค านวณนยงไมไดรวมภาษเงนไดนตบคคลทตองจดเกบจากรายไดของผใหบรการแพลตฟอรม และภาษเงนไดบคคลธรรมดาทตองจดเกบจากรายไดของเจาของทพก ทหายไปจากฐานภาษรายได เนองจากไมมการรายงานกจกรรมทางเศรษฐกจดงกลาวใหรฐทราบในขณะน

รปท 10 : ตวอยางประมาณการฐานภาษมลคาเพมทหายไปจากการมธรกจ House Sharing

อยางไรกตาม แมรายรบภาษทจดเกบไดอาจลดลง แตธรกจ House Sharing กสงผลดตอภาค การทองเทยวในวงกวาง เนองจากท าใหตนทนในการมาเทยวไทยของนกทองเทยวตางชาตลดลง รวมถงเปนการเพมทางเลอกในการพกแรมใหแกนกทองเทยว และแมรายไดสวนหนงจะตกอยกบผใหบรการแพลตฟอรมซงมส านกงานอยในตางประเทศกตาม แตคาใชจายอนๆ ยงคงตกอยในประเทศไทย นอกจากน จากการสมภาษณผเชยวชาญในวงการธรกจโรงแรมไดวเคราะหวาปจจบนธรกจ House Sharing สงผลกระทบตอธรกจโรงแรมในวงจ ากด โดยมกจะกระทบกบจงหวดทองเทยวทเปนเมองรอง ขณะทเมองทองเทยวหลกไดรบผลกระทบนอย เนองจากอปทานทพกในเมองทองเทยวหลกยงไมเพยงพอโดยเฉพาะในชวง High Season อกทงธรกจ House Sharing ยงมกลมลกคาคนละประเภทกบโรงแรมอยางชดเจน โดยกลมลกคาหลกของ House Sharing มกจะเปนผทมอายไมมากนก ขณะทโรงแรมจะยงรกษาฐานลกคากลมทมอายมากและกลมทเดนทางมาเปนครอบครวไวได

ทงน ทางเลอกของผใชบรการในภาคการทองเทยวทเพมขน นาจะสงผลดตอเนองไปยงการจบจาย ใชสอยในระบบเศรษฐกจ และยงเปนการกระจายรายไดจากธรกจโรงแรมมายงผใหบรการ House Sharing รายยอย สงผลใหผทเลอกเขามาท างานในธรกจนในลกษณะ Self-Employed มเพมขน (เชนเดยวกบกรณ Ride Sharing) อกทงยงกอใหเกดการจางงานกลมใหมเพมขน อาท คนรบฝากกญแจ และแมบานทรบจางดแลท าความสะอาดหองและตอนรบผใชบรการ ซงเปนการเพมทางเลอกใหแกแรงงานในการประกอบอาชพเชนกน อยางไรกด งานศกษาจากตางประเทศสวนหนงมองวาธรกจประเภทนอาจกอใหเกดปญหาความเหลอมล า

8 ตวเลขดงกลาวเปนการประมาณการโดยคราวของผวจย เพอท าใหเหนภาพวารายไดภาษทหายไปจากธรกจ House Sharing (ในทนคอ Airbnb) มมลคาประมาณเทาไร

รายไดคาทพกจากโรงแรมเฉลยตอเดอนในป 2017Q1 เทากบ 14,529,431,375 บาท

กรงเทพมหานครActive Rental Airbnb

15,938 หอง

Occupancy rate เฉลยตอเดอน 72%

Average Daily Rate = 1,594 บาท

ฐานภาษทหายไปตอวน = 18 291 724 บาท ตอเดอน = 548 751 715 บาท คดเปนประมาณ 3.8 %

Hotel

รายไดจาก Airbnb

รายไดคาทพกจากโรงแรมเฉลยตอเดอนในป 2017Q1 เทากบ 13,713,528,623 บาท

ภเกตActive Rental Airbnb

12,71 หอง

Occupancy rate เฉลยตอเดอน 40%

Average Daily Rate = 3,304 บาท

ฐานภาษทหายไปตอวน = 16 797 536 บาท ตอเดอน = 5 3 926 8 บาท คดเปนประมาณ 3.7 %

Hotel

รายไดจาก Airbnb

Source: Airdna และกระทรวงการทองเทยวและก า ค านวณโดยผเขยน

15

Source: Google Trends ประเทศไทย สบคนโดยผวจย

ทสงขน เนองจากการทจะเขามาเปนผใหบรการ House Sharing ได จ าเปนตองเปนเจาของทรพยสน (ทพก) กอน กลมผมรายไดนอยทไมมทรพยสนจงอาจไมสามารถเขามาเกบเกยวผลประโยชนจากตลาดนได ซงนบเปนประเดนทมความทาทายในการบรหารจดการของภาครฐเพอลดทอนปญหาดงกลาว (รปท 11)

รปท 11: สรปผลกระทบหลกของ House Sharing ตอเศรษฐกจไทยในภาพรวม

BOX 5: ธรกจ House Sharing กบการตดสนใจซอคอนโดมเนยมเพอปลอยเชา

จากการสมภาษณผเชยวชาญในวงการธรกจโรงแรมไดใหความคดเหนวา ส าหรบกรณประเทศไทย การเตบโตของธรกจ House Sharing ไมไดสงผลตอการตดสนใจซอคอนโดมเนยม หรอหองพกทสามารถปลอยเชาได เนองจากปจจยเรองการปลอยเชาสวนใหญยงขนกบท าเลทตงตามแนวรถไฟฟาเปนส าคญ ดงนน ธรกจ House Sharing จงไมไดเปนปจจยทท าใหแนวโนมดงกลาวเพมขน

BOX 6: ธรกจ Niche Service กบความนยมทเพมขนตอเนองในประเทศไทย

ภาพของรถจกรยานยนตรบจางสงของหรอสงอาหาร ทงทอยบนทองถนนและทจอดรอคว ณ รานอาหารชอดงกลายเปนภาพทชนตาส าหรบคนเมอง โดยเฉพาะในกรงเทพมหานคร ซงสะทอนใหเหนถงความนยมของธรกจ Sharing Economy ประเภท Niche Service ทมากขน สอดคลองกบขอมลสถตการสบคนทพบวาธรกจกลมดงกลาวมแนวโนมผสนใจใชบรการเพมขนอยางตอเนอง (รปท 12)

รปท 12: ผลการสบคนบรการรบจางขนสงออนไลนดวย Google ในประเทศไทย

อาจเพมปญหาความเหลอมล า

รายรบภาษของรฐนอยลง

เพมทางเลอกในการพกแรมแกนกทองเทยว ลดตนทนในการทองเทยว

ระดบการจบจายใชสอยเพมขนทางเลอกอาชพใหม

16

โดยธรกจนมลกษณะใกลเคยงกบการใหบรการ Ride Sharing กลาวคอ การใหบรการและการใชบรการจะตองท าผานผใหบรการแพลตฟอรม เพยงแตเปลยนจากขนสงผโดยสารมาเปนสงของหรออาหาร ซงบรการสงสงของและอาหารนนไดรบความนยมมากเปนพเศษในประเทศไทย เนองจากสามารถตอบโจทยการใชชวตความเปนอยของคนเมองไดเปนอยางด โดยเฉพาะในกรงเทพมหานครทผบรโภคตองเผชญกบปญหาการจราจรตดขด หาทจอดรถไดยาก และรอควนานหากเปนรานอาหารชอดง รวมถงเปนการอ านวยความสะดวกใหแกผบรโภคเนองจากไมจ าเปนตองไปรบสงสงของหรออาหารดวยตวเอง

นอกจากน ลกษณะทส าคญของธรกจนคอรปแบบการบรการทเรยกวา O2O (Online-to-Offline) หรอ การเชอมตอรานคาหรอรานอาหารทวไปทมหนารานในโลกออฟไลนเขากบเทคโนโลยโลกออนไลน ซงนบวาเปนการเพมชองทางการซอขายใหกบทงผบรโภคและรานคา กลาวคอ ผบรโภคมทางเลอกมากขนในการเลอกซอสนคา ขณะเดยวกนรานคาและรานอาหารกไดเพมโอกาสในการคาขายโดยลดขอจ ากดดานพนทใหบรการออกไป โดยทงสองฝายตองเสยคาบรการใหกบผใหบรการขนสงและผใหบรการแพลตฟอรม

อยางไรกด แมธรกจกลมนจะท าใหมความสะดวกสบายมากขนในการใชบรการ แต อปสงคโดยรวมอาจไมไดเพมขนมากนก เนองจากความตองการซอสนคาหรออาหารเปนสงทผบรโภคสวนใหญจบจายใชสอยอยแลวตามปกต เพยงแตเปลยนรปแบบในการรบสงสนคาใหสะดวกสบายมากขน ซงการทอปสงคโดยรวมเพมขน ไมมาก แตรานคามชองทางหรอรปแบบในการใหบรการมากขน มสวนท าใหการแขงขนในตลาดเพมขน โดยเฉพาะระหวางรานคาและรานอาหารทเขารวมกบธรกจแพลตฟอรมกบรานคาเจาอนๆ ทไมไดเขารวม ดงนน สงทผประกอบการควรใหความส าคญ คอการปรบตวใหเขากบกระแสความนยมของผบรโภคและรจกปรบใชประโยชนจากเทคโนโลย เพอเพมความสามารถในการแขงขนใหเทาทนการเปลยนแปลง อยเสมอ

5.2 ผลกระทบตออตราเงนเฟอ

กรณ Ride Sharing: แมการค านวณอตราคาโดยสารจะไมตางจากการค านวณคาโดยสารของรถโดยสารสาธารณะ แตการท าโปรโมชนลดราคาทมอยางตอเนอง สงผลใหผใชบรการบางสวนมคาใชจายใน การเดนทางทถกลงกวาปกต อยางไรกด โปรโมชนทมการเปลยนแปลงลกษณะและเงอนไขตางๆ อยตลอดเวลา สงผลใหผโดยสารมคาใชจายทแตกตางกน จงนบเปนอปสรรคตอการจดเกบขอมลคาโดยสารซงอยในตะกราเงนเฟอใหถกตองสอดคลองกบสงทเกดขนจรง

กรณ House Sharing: จากประสบการณในตางประเทศ พบวา House Sharing สงผลใหคาเชาบานหรอทพกแบบถาวรเพมสงขน เนองจากเจาของทพกบางสวนหนมาสรางรายไดแบบรายวนผานแพลตฟอรม House Sharing (เชน Airbnb) สงผลใหอปทานหองเชาในตลาดมลดลง จงท าใหคาเชาบานโดยรวมสงขน ตรงขามกบในกรณหองพกโรงแรมทเปรยบเสมอนมอปทานเพมขนมา จงท าใหราคาหองพกของโรงแรมปรบลดลงหรอเพมขนยาก อยางไรกตาม ในกรณของประเทศไทยนนยงไมเหนผลกระทบจาก House Sharing ตออตราเงนเฟออยางมนยส าคญ โดยจากขอมลพบวาอตราเงนเฟอในหมวดคาเชาบาน (น าหนก รอยละ 14.29 ในตะกราเงนเฟอทวไป) ทยอยปรบเพมขนตามเวลาโดยไมไดเรงขน และอตราเงนเฟอในหมวดบนเทง การอานและการศกษา (น าหนกรอยละ 6.11 ในตะกราเงนเฟอทวไป) ซงมคาหองพกโรงแรมเปนองคประกอบคอนขางทรงตว สอดคลองกบความเหนของผเชยวชาญในวงการธรกจโรงแรมทระบวาราคา

17

หองพกโรงแรมในประเทศไทยโดยรวมไมไดเปลยนแปลงมาเปนเวลานาน เนองจากอปทานหองพกมอตราเพมขนอยางตอเนอง ตงแตกอนการเขามาของแพลตฟอรม House Sharing

5.3 ผลกระทบตอศกยภาพการผลต (Potential Output)

การเขามาของ Sharing Economy สงผลใหอปทานในระบบเพมขนไดอยางรวดเรวจากการน าทรพยสนทมอยแลวมาใชใหเกดประโยชนมากขน อกทงยงท าไดงาย เนองจากการสมครเปนผใหบรการกบแพลตฟอรมตางๆ ใชเวลาเพยงแคไมกนาทเทานน ซงนอกจากสนทรพยทน (อาท หองพก และรถรบจาง) จะเพมขนแลว แรงงานกเปนอกหนงปจจยทมแนวโนมเพมขนเชนกน เนองจาก Sharing Economy เปดโอกาสใหจ านวนชวโมงท างานของแรงงานแตละคนเพมขนจากการท างานเสรม รวมถงยงมโอกาสทจะท าใหจ านวน ผมงานท าโดยรวมเพมขนจากกลมนอกก าลงแรงงานไดอกดวย ดงนน จะเหนไดวาในระยะสน ปจจยการผลตโดยรวมเพมขนทงในดานของปจจยทนและปจจยแรงงาน แมวาการลงทนและจ านวนประชากรจะเทาเดม จงอาจกลาวไดวา Sharing Economy สามารถเพมศกยภาพการผลตไดโดยผานเทคโนโลยทดขน (รายละเอยดเพมเตมสามารถอานไดท ภาคผนวก ก: Sharing Economy สงผลอยางไรตอระดบศกยภาพการผลต (Potential Output))

อยางไรกด Sharing Economy อาจสงผลกระทบทางลบตอสงคม (Negative Externality) โดยกอใหเกดตนทนแกคนรอบขางในบางแงมมได เชน เสยงรบกวนของแขกทใชบรการ House Sharing ตอหองขางเคยง การตองพบเจอกบคนแปลกหนาบอยกวาปกตทเขามาพกในอาคารเดยวกนท าใหมความกงวลดานความปลอดภย หรอในกรณของ Ride Sharing ทผใชบรการบางสวนมความกงวลเกยวกบประกนอบตเหต และในบางประเทศพบขอเรยกรองเกยวกบราคาทไมไดมาตรฐาน เปนตน

5.4 Sharing Economy กบความทาทายในการจดเกบขอมลใหครบถวน ถกตองและแมนย า

กจกรรมทางเศรษฐกจเปนสงทมการเปลยนแปลงอยางตอเนอง ไมวาจะเปนรปแบบการผลตสนคาและบรการทมความหลากหลาย หรอการจางงานทมความยดหยนมากขน ท าใหการวดระดบของกจกรรมทงหมดใหถกตองและครบถวนจงเปนสงทยากและมความทาทายมาโดยตลอด ส าหรบกรณของ Sharing Economy ยอมเปนอกหนงปจจยทท าใหรปแบบกจกรรมทางเศรษฐกจเปลยนแปลงไปเชนกน อาท การเลอกใชบรการ House Sharing แทนการเขาพกทโรงแรม หรอการใชบรการ Ride Sharing แทนการใชบรการรถสาธารณะ ดงนน หากพจารณาในดานการจดเกบขอมลและการวดระดบกจกรรมทางเศรษฐกจแลว จะพบวา มโอกาสเกดความคลาดเคลอนได

โดยปกตแลว การจดเกบขอมลและการวดระดบกจกรรมทางเศรษฐกจทงหมดจะสะทอนผานผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP) ทงดานคาใชจาย (Expenditure Side) และดานการผลต (Production Side) ซงในชวงเวลาหนงๆ จะตองเทากนเสมอตามหลกสากล SNA (System of National Accounting) แต Sharing Economy อาจท าให GDP ทง 2 ดานไมเทากน เชน การวด GDP ดานการผลตอาจไมครอบคลมถงผใหบรการ House Sharing เนองจากผใหบรการบางรายไมไดอย ในฐานขอมล ขณะทการวด GDP ดานคาใชจายยงไดขอมลจากนกทองเทยวเชนเดม แตอาจพบปญหาการแยกประเภทของทพก ท าใหขอมลไมครบถวน เปนตน (รายละเอยดเพมเตมสามารถอานไดท ภาคผนวก ข: ตวอยางความทาทายในการวดกจกรรมทางเศรษฐกจทเกดขนจรง)

จะเหนไดวาการเขามาของธรกจ Ride Sharing และ House Sharing สงผลใหพฤตกรรมของผบรโภคบางสวนเปลยนไป จงนบเปนความทาทายในการจดเกบมลคาของกจกรรมทางเศรษฐกจใหสอดคลองไปกบ

18

พฤตกรรมเหลานนใหถกตองครบถวน ซงในกรณทเจาของแพลตฟอรมยงไมไดมการน าสงขอมลใหหนวยงาน ทเกยวของหรอน าสงแตไมครบทกราย ขณะทกจกรรมทเกดในธรกจ Sharing Economy มสดสวนมากขนเรอยๆ ผทน าขอมล อาท GDP และองคประกอบของ GDP ไปใช กจ าเปนตองทราบขอจ ากด (Limitation) ของขอมลทใช เพอไมใหถกน าไปตความผดเชนกน

อยางไรกด ในเรองความทาทายในการจดเกบขอมลน หนวยงานทเกยวของกทราบและเรมพยายามเกบขอมลดงกลาว อาท การตดตอสอบถามขอมลการช าระเงนระหวางประเทศจากบรษททใหบรการแพลตฟอรม เพอทจะประมาณการคาใชจายการใชบรการจากบรษทตางประเทศ เปนตน ดงนน จงอาจกลาวสรปไดวาการไดรบขอมลทมรายละเอยดเพยงพอจากเจาของแพลตฟอรม ผใหบรการและผใชบรการ Sharing Economy จงมความส าคญอยางยงในการวดกจกรรมทางเศรษฐกจทเกดขนใหถกตองและครบถวน

6. ขอกฎหมายและนโยบายจากตางประเทศทนาสนใจ

Sharing Economy ทมความนยมเพมขนอยางตอเนองไดสงผลกระทบทงดานเศรษฐกจและสงคม ซงมทงขอดและขอเสย จงเปนความทาทายอยางมากของหนวยงานทเกยวของในการก ากบดแล และรกษาผลประโยชนแกบคคลทไดรบผลกระทบดงกลาว ในขณะทตองดแลไมใหเศรษฐกจตกขบวนกบการเกบเกยวผลประโยชนจาก Technology Disruption ทเกดขนน ซงการใหน าหนกทแตกตางกนไปในแตละประเทศ ท าใหเกดแนวทางการออกกฎหมายทหลากหลาย ตงแตการอนญาตใหประกอบกจการได แตมกฎหมายควบคมดแลอยางชดเจน จนถงการไมอนญาตใหประกอบกจการ สรปไดดงน (ตารางท 1)

ตารางท 1 ตวอยางรายชอประเทศหรอเมองตางๆ ทควบคมดแลหรอไมอนญาตใหประกอบกจการ Sharing Economy (ขอมล ณ มถนายน 2 19)

อนญาตใหประกอบกจการ Ride Sharing

(Grab/Uber)

อนญาตใหประกอบ กจการ House Sharing

(Airbnb)

ไมอนญาตใหประกอบ กจการ Ride Sharing

(Grab/Uber)

ไมอนญาตใหประกอบ กจการ House Sharing

(Airbnb)

สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย จน เยอรมน

สงคโปร ลอนดอน องกฤษ ไตหวน สเปน

มาเลเซย ญปน เดนมารก เมยนมา

อนโดนเซย อตาล ออสเตรเลย9

กมพชา สหรฐอเมรกา ฮงการ

เมยนมา บราซล ฟนแลนด

9 ขนอยกบกฎหมายของแตละรฐ อาท รฐเวสเทรนออสเตรเลยและรฐเซาทออสเตรเลย จดวาธรกจ Ridesharing ถกกฎหมาย ขณะทรฐวกตอเรยและรฐควนสแลนด จดวาผดกฎหมาย เปนตน

19

อนญาตใหประกอบกจการ Ride Sharing

(Grab/Uber)

อนญาตใหประกอบ กจการ House Sharing

(Airbnb)

ไมอนญาตใหประกอบ กจการ Ride Sharing

(Grab/Uber)

ไมอนญาตใหประกอบ กจการ House Sharing

(Airbnb)

เวยดนาม เนเธอรแลนด สเปน

เกาหลใต

กรณ Ride Sharing ของไทย: ปจจบนไทยยงไมมขอกฎหมายทรองรบธรกจกลม Sharing Economy อยางชดเจน ทงน กฎหมายทใกลเคยงคอ พ.ร.บ.รถยนต พ.ศ. 2522 ทระบวาการใชรถยนต สวนบคคลเพอรบจางขนสงผโดยสารเปนความผด เนองจาก (1) ใชรถยนตผดประเภทจากทจดทะเบยนไว (2) ไมใชมาตรคาโดยสารตามทราชการก าหนด และ (3) ผขบรถไมมใบอนญาตขบรถสาธารณะ จงไมเขาสระบบทะเบยนของศนยขอมลประวตผขบรถสาธารณะของกรมการขนสงทางบก ดงนน หากเกดอบตเหตหรอเหตไมพงประสงค ผโดยสารจะไมไดรบการคมครองจากกฎหมาย และภาครฐจะไมสามารถตดตามรถหรอคนขบมาด าเนนคดได อยางไรกตาม ในปจจบนรถปายด า (รถยนตสวนตว) อาท GrabCar และ GrabBike ยงอยในขนตอนการเจรจากบกรมการขนสงทางบก

กรณ House Sharing ของไทย: ยงคงไมมกฎหมายทครอบคลมถงธรกจเชนกน โดยขอกฎหมายทเกยวของและใกลเคยงทสดไดแก พ.ร.บ. โรงแรม พ.ศ. 2547 พ.ร.บ.อาคารชด พ.ศ. 2522 และ พ.ร.บ.คนเขาเมอง พ.ศ. 2522 โดยการใหบรการ House Sharing ในบางพนทนนขดตอ พ.ร.บ.อาคารชด เนองจากเปน การใชอาคารผดประเภท (ปลอยเชารายวน) นอกจากน หากไมแจงวามชาวตางชาตมาพกตอเจาพนกงานตรวจคนเขาเมองภายใน 24 ชม. นบตงแตเวลาเขาพก กถอวาผด พ.ร.บ. คนเขาเมองเชนกน อยางไรกตาม ในปจจบนมความพยายามทจะประสานงานกบภาครฐ เพอใหการด าเนนการ House Sharing ถกกฎหมาย ซงจากการสมภาษณ ผใหบรการแพลตฟอรมกไดพยายามลดปญหาดงกลาวเพอไมใหขดตอขอกฎหมาย เชน อ านวยความสะดวกและใหความรแกผใหบรการในการแจงคนเขาเมอง เปนตน

โดยสรป จะเหนวาประเทศไทยยงไมไดมกฎหมายทใชก ากบดแล Sharing Economy โดยตรง มเพยงกฎหมายทมลกษณะใกลเคยงกนเทานน ซงนายไบรอน เชสก ประธานของ Airbnb ไดกลาวถงประเดนนไวอยางนาสนใจวา

“There are laws for people and there are laws for business, but you are a new category, a third category, people as business”

Brian Chesky, CEO of Airbnb

หรอกคอ Sharing Economy นนเปรยบเสมอนหมวดธรกจแบบใหม ทไมสามารถใชกฎหมาย รปแบบเดมๆ ในการก ากบดแลได จงควรทจะออกกฎหมายควบคมธรกจกลมนโดยตรง ซงจากประสบการณของตางประเทศทอนญาตใหด าเนนธรกจ Sharing จะพบวามประเทศจ านวนมากทไดตรากฎหมายใหมขนมาเพอควบคมกจกรรม Sharing Economy ในแตละประเภทโดยเฉพาะ ซงสวนมากแลวจะมแนวทางปฏบตทคลายคลงกนดงน

20

ดแลใหมการแขงขนอยางเทาเทยม ไมมการไดเปรยบเสยเปรยบของผทอยในกจการเดยวกน (ปรบ Level Playing Field)

ควบคมและดแลสทธประโยชนของผบรโภค ผประกอบการแพลตฟอรมมหนาทคมครองความปลอดภยดานขอมลสวนบคคลและขอมลการเงนของ

ผน าทรพยสนหรอบรการมาใหเชา/บรการ และของผบรโภค ผประกอบการแพลตฟอรมตองน าสงขอมลสถตใหรฐ และน าสงภาษทงจาก (1) รายไดของผทน าทรพยสน

มาใหบรการ และ (2) รายไดคาธรรมเนยมของแพลตฟอรม

นอกจากแนวทางและหลกการกวางๆ ตามทไดกลาวไปแลวนน ยงมขอก าหนดบางประการทนาสนใจและสอดคลองไปกบวฒนธรรมของประเทศนนดวย อาท

ประเทศญปน: ออกกฎหมาย The Minpaku Home Sharing Law ระบระยะเวลาทใหพกในรปแบบ House Sharing ไดไมเกน 180 วนตอป ผเชาตองเชาครงละอยางนอย 7 วน ผใหบรการตองลงทะเบยนและสงรายงานการเขาพกใหกบหนวยงานทองถน และในบางพนทสามารถมขอก าหนดทเขมงวดขนได เชน ไมอนญาตใหประกอบกจการในบางเขต ในชวงเปดภาคการศกษาของนกเรยนเนองจากไมตองการใหนกเรยนทเปนเยาวชนพบปะกบคนแปลกหนา เปนตน

ประเทศสงคโปร: แกไข พ.ร.บ.การจราจรทางบก โดยก าหนดใหผขบรถยนตสาธารณะผานแอปพลเคชนตองเขารบการทดสอบ และขนทะเบยนขอรบใบอนญาตขบรถยนตสาธารณะ และรถยนตทใหบรการตองจดทะเบยนเปนรถยนตสาธารณะในสงคโปร นอกจากนผใหบรการแพลตฟอรมตองชวยอดหนนคาใชจายใหผขบอกดวย

ประเทศเนเธอรแลนด: ผใหบรการแพลตฟอรมดาน House Sharing ตองใหความรวมมอกบภาครฐ โดยการท าลงคไปยงเวบไซตของภาครฐทระบขอบงคบเรองการรกษาความสะอาด และการไมสงเสยงดงรบกวนผอน เพอใหผใชบรการไดทราบและถอปฏบตกอนเขาใชทพก

จะสงเกตเหนวาแตละประเทศมกฎหมายในการก ากบดแล Sharing Economy ทแตกตางกน ขนอยกบบรบทสงคมวฒนธรรมของประเทศนนๆ ดงนน ประเทศไทยจงควรเรงออกกฎหมายทสอดคลองกบบรบทของสงคมไทยเชนกน เพอความชดเจนและเหมาะสมของการก ากบดแลในระยะตอไป รวมถงลดความขดแยงระหวางผทใหบรการผานแพลตฟอรมกบผเลนดงเดมทอยในธรกจ

7. บทสรปและขอเสนอแนะ

Sharing Economy ถอเปนกระแสการเปลยนแปลงส าคญอยางหนงของโลกท เราไมอาจหลกเลยงได การสรางความเขาใจเกยวกบรปแบบธรกจ รวมถงผลกระทบในดานตางๆ ทเกดขน จงเปนสงส าคญใน การปรบตวเพอกาวตามใหทนกบกระแสโลก และชวยในการตดตามท าความเขาใจระบบเศรษฐกจทเปลยนไป ซงจะมนยตอการด าเนนนโยบายทางเศรษฐกจตางๆ รวมถงการออกแบบกฎเกณฑก ากบดแลธรกจดงกลาวเพอใหเกดประโยชนสงสดส าหรบทกฝายทเกยวของ

ธรกจเกยวกบ Sharing Economy มความหลากหลายคอนขางมาก โดยครอบคลมตงแตการแบงปนสนทรพยทวไปอยางรถและทพก ไปจนถงการแบงปนความรและประสบการณ ซงปจจยรวมส าคญทท าใหธรกจดงกลาวประสบความส าเรจและเปนทนยม คอความกาวหนาทางเทคโนโลยในการใชแพลตฟอรม

21

ทชวยท าใหการท าธรกรรมเกดขนดวยตนทนทต า สะดวกรวดเรว และเขาถงไดงาย รวมถงพฤตกรรมของผบรโภคทพรอมเปดรบการเปลยนแปลงทเกดขน

ส าหรบประเทศไทย ผวจยประเมนวาธรกจ Sharing Economy ทมทศทางขยายตวตอเนองไมตางจากตลาดอนๆ ทวโลก และนาจะกอใหเกดผลดตอระบบเศรษฐกจไทยโดยรวม โดยเฉพาะในดานการใชจายและการทองเทยว อกทงยงชวยสรางงานและรายไดเสรมหากประชาชนพรอมทจะปรบตวใชเทคโนโลยเขามาชวยในการท าธรกจ ซงถอเปนตวรองรบทางเศรษฐกจ (Cushion) เมอเกดภาวะเศรษฐกจถดถอยไดอกหนงชองทาง อยางไรกด ธรกจเหลานอาจสงผลใหเกดตนทนทางสงคมขน (Social Cost) อกทงสรางการแขงขนทไมเทาเทยมระหวางผใหบรการบนแพลตฟอรมและผใหบรการดงเดม และยงมปญหาในการจดเกบขอมลกจกรรมทางเศรษฐกจทท าไดยากหรอมโอกาสคลาดเคลอนสง ท าใหภาครฐอาจสญเสยรายไดภาษบางสวน รวมถงอาจสงผลตอการตดตามภาวะและท าความเขาใจเศรษฐกจ ซงอาจจะน าไปสการด าเนนนโยบายไมตรงจด และไมสามารถรบมอไดทนกบการเปลยนแปลง

ทงน ธรกจ Sharing Economy รปแบบใหมๆ อาจเกดขนไดตอเนองในอนาคตเมอเทคโนโลยมความกาวหนาเพมขน และผบรโภคพรอมเปดรบ ดงนน เพอใหทกฝายไดรบผลประโยชน รวมถงลดทอนผลกระทบตางๆ ทจะเกดขน ทงตอผเลนใหบรการใหมๆ ผใหบรการดงเดม ผบรโภค รวมถงภาครฐ ภาครฐจงควรมการก ากบดแลทชดเจนและเหมาะสม เชน ออกกฎหมายวาดวยเศรษฐกจแบงปน (Sharing Economy Act) ทก าหนดขอพงปฏบตทวไปใหชดเจน เชนเดยวกบทหลายประเทศม ซงจะเปนการชวยสรางพนฐาน การท าธรกจทเทาเทยมกนแกภาคธรกจ ขณะเดยวกนภาคเอกชนผใหบรการดงเดมเองกควรสรางความเขาใจแนวโนมการแขงขนใหมทก าลงเกดขน เพอปรบตวและบรหารความเสยงใหเทาทนการเปลยนแปลงอยเสมอเชนกน ทงน เพอใหทกฝายสามารถเกบเกยวประโยชนจากการกาวกระโดดของเทคโนโลย ซงเปนแนวโนมแหงอนาคตของโลก (Megatrend) ไปไดพรอมๆ กน

8. บรรณานกรม

Martucci, Brian. 2014. What Is the Sharing Economy – Example Companies, Definition, Pros & Cons.

https://www.moneycrashers.com/sharing-economy/ PwC. 2014. The Sharing Economy: Sizing the Revenue Opportunity.

https://www.pwc.co.uk/issues/megatrends/collisions/sharingeconomy/outlook-for-the-sharing-economy-in-the-uk-2016.html

PwC. 2015. The Sharing Economy. Consumer Intelligence Series.

https://www.pwc.com/us/en/technology/publications/assets/pwc-consumer-intelligence-series-the-sharingeconomy.pdf

PwC. 2016. The future of the sharing economy in Europe 2016.

https://www.pwc.co.uk/issues/megatrends/collisions/sharingeconomy/future-of-the-sharing-economy-in-europe-2016.html

22

MaRS. 2016. Ride-sharing: The rise of innovative transportation services. Part four in the MaRS Smart Transportation Market Insights, part of the Connected World Market Insights series.

https://www.marsdd.com/news/ride-sharing-the-rise-of-innovative-transportation-services/

กนทมา วงศสถาปตย, 2016. Sharing Economy: การบรโภคยคใหม ไรซงการครอบครอง

https://www.scbeic.com/th/detail/product/2831 Rinne, April. 2017. What exactly is the sharing economy?

https://www.weforum.org/agenda/2017/12/when-is-sharing-not-really-sharing/

Wang, Brian. 2017. Worldwide ridesharing at $285 billion per year by 2030 will be profitable when self driving.

https://www.nextbigfuture.com/2017/10/worldwide-ridesharing-at-285-billion-per-year-by-2030-will-be-profitable-when-self-driving.html

Anderson, Cheryl. 2018. Top Ridesharing Companies WorldWide.

https://www.ridester.com/ridesharing-companies-world/

Jones, Lora. 2018. Going solo: The rise of self-employment.

https://www.bbc.com/news/business-44887623

Rinne, April. 2018. The dark side of the sharing economy.

https://www.weforum.org/agenda/2018/01/the-dark-side-of-the-sharing-economy/ TDRI. 2018. การก ากบดแลบรการเรยกแทกซผานแอพพลเคชน.

https://tdri.or.th/wp-content/uploads/2018/01/TNC-ppt_all-parts_23Jan2018.pdf กรมการขนสงทางบก, 2018. ขาวท 129

https://www.dlt.go.th/th/download.php?ref=M2E0LJyirTkjoz13q29ZMT1sM2I0oTycrTMjpJ1Sq2IZoT1vM2S0qTysrPMjZ20lqmuZAT1kM0I0MTycrS8oSo3Q

มนตชย วงษกตตไกรวล, 2018. ญปนผานกฎหมายปลอยเชาทอยอาศยรบกระแส Airbnb รบ-คนกญแจ ทเซเวน 24 ชม.

https://thestandard.co/seven-eleven-to-serve-as-check-in-counter-for-home-shares-in-japan/

23

9. ตดตอคณะผวจย

ปราณ สทธศร ผอ านวยการ ฝายนโยบายโครงสรางเศรษฐกจ สายนโยบายการเงน E-mail: PraneSu@bot.or.th

ณฐภชช พงษเลองธรรม ผชวยผอ านวยการ ฝายนโยบายโครงสรางเศรษฐกจ สายนโยบายการเงน E-mail: NapatP@bot.or.th

วศรต มาลสขม เศรษฐกรอาวโส ฝายเศรษฐกจมหภาค สายนโยบายการเงน E-mail: VisarutM@bot.or.th

ณชพล จรญพพฒนกล เศรษฐกรอาวโส ฝายความรวมมอระหวางประเทศ สายยทธศาสตรและความสมพนธองคกร E-mail: NutchapJ@bot.or.th

24

1 . ภาคผนวก

ภาคผนวก ก: Sharing Economy สงผลอยางไรตอระดบศกยภาพการผลต (Potential Output)

กระแสความนยมของ Sharing Economy ท าใหมการน าทรพยากรท underutilized มาใชมากขน จงเกดค าถามทนาสนใจวาผลกระทบตอระดบศกยภาพการผลตโดยรวมของประเทศจะเปนอยางไร และสงผลเชนไรตอระดบการสะสมทน (Capital Stock) ในประเทศ โดยหากจะตอบค าถามนอาจสามารถพจารณาไดจากสมการตนทนการผลต (Cobb–Douglas Production Function) ทมกไดรบความนยมในการศกษาดานศกยภาพการผลต ดงน

โดยท 𝑌 คอ ผลผลตมวลรวม

𝐴 คอ ปจจยเทคโนโลย

𝐾 คอ ปจจยทน (Capital Stock)

𝐿 คอ ปจจยแรงงาน (Labor)

คอ ผลตอบแทนของทน

คอ ผลตอบแทนของแรงงาน

เมอแยกพจารณาผลกระทบของ Sharing Economy ตอปจจยการผลตแตละประเภทเทยบกบระบบเศรษฐกจทไมม Sharing Economy โดยมขอสมมตใหอปสงคตอสนคาและบรการตางๆ เทาเดม จะพบวา แมปจจยทนและแรงงานจะไมไดมจ านวนมากขน เชน มจ านวนอาคาร รถ และแรงงานในระบบเทาเดม แต Sharing Economy จะชวยท าใหการผลตมวลรวมเพมขนผานปจจยเทคโนโลย (𝐴) ทสงขน ซงสงผลตอเนองใหอตราการใชปจจยทนและแรงงานเพมขนได เนองจากแรงงานและทนไดรบการใชประโยชนอยางมประสทธภาพมากขนนนเอง หรออาจจะกลาวไดวา Sharing Economy ชวยท าใหระดบศกยภาพการผลตเพมขนผานเทคโนโลยทดขน

อยางไรกด Sharing Economy อาจสงผลใหมอปทานของปจจยทนมากขนในชวงแรก (เชน มรถวงในระบบเพมขน จากการทรถสวนตวถกน ามาใชในการใหบรการ Ride Sharing แทนการจอดทงไวเฉยๆ) ซงจะชวยยกระดบของศกยภาพการผลตใหเพมขน อยางไรกด ในระยะตอไป ผประกอบการทใหบรการเชารถยนตอาจไมจ าเปนตองลงทนมากเมอเทยบกบกรณทไมม Sharing Economy สงผลใหอตราการเตบโตของการลงทนต าลงในระยะยาว (𝐾) และอาจท าใหอตราเตบโตของ Potential Output ในระยะยาวลดลงได หากการสะสมทนต าลงมากกวาผลบวกจากเทคโนโลย (𝐴) ทเพมขน นอกจากน Sharing Economy ยงชวยเพมปจจยแรงงานไดทงในมตของจ านวนแรงงานและชวโมงท างาน โดยทสามารถเพมจ านวนแรงงานไดจากกลมนอกก าลงแรงงาน เชน ผสงอายทเกษยณไปแลว แตยงสามารถท างานและหารายไดได รวมถงเพมชวโมงการท างานของกลมทอยในก าลงแรงงานได โดยเฉพาะการท างานนอกเวลางานประจ า อยางไรกตาม ปจจยหลกทสงผลตอการเพมของแรงงานในระยะยาวยงคงเปนอตราการเกดและอตราการตาย จงคาดวาจะสงผลใหระดบศกยภาพเพมขนเพยงชวระยะหนงเทานน ขณะทอตราเตบโตของระดบศกยภาพอาจไมไดแตกตางกบกรณทไมม Sharing Economy มากนก

𝑌(𝐴, 𝐾, 𝐿) = 𝐴𝐾𝛼𝐿𝛽

25

ส าหรบผลตออตราเงนเฟอ ผลผลตทสงขนชวยเพมทางเลอกใหกบผบรโภคและเพมการแขงขนในตลาด และเปนปจจยกดดนตอการขนราคา ท าใหอตราเงนเฟอในระยะสนนาจะมแนวโนมลดลงหรอเพมขนยาก อยางไรกด ในระยะยาว เมอระบบเศรษฐกจเขาสดลยภาพใหมแลว อตราเงนเฟอไมนาตางไปจากกรณทไมม Sharing Economy เนองจากชองวางการผลต (Output Gap หรอศกยภาพการผลตหกดวยระดบผลผลต) ทสงผลตออตราเงนเฟอไมไดเปลยนแปลง โดยระดบการลงทนทลดลงจะสงผลใหทงระดบของศกยภาพการผลต และระดบผลผลตทเกดขนจรงในระยะยาวลดลงทงค และนอกจากน Sharing Economy ไมเพยงแตชวยเพมอปทานของแรงงาน แตยงมขอดในดานการโยกยายแรงงานในภาคธรกจตางๆ ท าใหแรงงานมทางเลอกในการท างานมากขน ซงนบวาเปนการสรางตวรองรบการเปลยนแปลง (Cushion) ในระบบเศรษฐกจไดเปนอยางด

ภาคผนวก ข: ตวอยางความทาทายในการวดกจกรรมทางเศรษฐกจทเกดขนจรง

กรณ Ride Sharing: ปจจบน GDP ดานการใชจายบรการรถสาธารณะแทกซจะถกบนทกอยในหมวดการบรโภคภาคเอกชน โดยอาศยขอมลภาษมลคาเพมในหมวดคาใชจายโดยสารรถรบจาง/แทกซ และขอมลการส ารวจเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (Socio-Economic Survey: SES) ขณะท GDP ดาน การผลตจะวดจากจ านวนรถจดทะเบยนของรถแทกซสาธารณะ จากขอมลของกรมการขนสงทางบก

ผใหบรการธรกจ Ride Sharing ในไทยนนแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแกผใหบรการทใชรถสวนตวและผใหบรการเดมทเปนแทกซสาธารณะ จงท าใหเกดความยากในการจดเกบขอมล เนองจากรถทงสองประเภทมการจดทะเบยนประเภทของการใชรถทแตกตางกน

รปท 13 : การจดเกบขอมลทางเศรษฐกจ กรณทไมมธรกจ Ride Sharing

กรณแรก: สมมตใหผใหบรการแทกซสาธารณะเดมเปลยนมาใหบรการ Ride Sharing ในบางชวงเวลา และใหกจกรรมทางเศรษฐกจทกอยางเทาเดม กลาวคอมจ านวนการเรยกใชบรการรถสาธารณะเทาเดม ดงนน มลคาของกจกรรมทางเศรษฐกจทเกดขนจรงควรจะเทาเดม รวมถงในปจจบนผใหบรการแพลตฟอรมท จดทะเบยนในไทยยนขอมลภาษมลคาเพมแตมไดแจกแจงขอมลรายธรกรรมจงท าใหไมสามารถทราบถงมลคาของกจกรรมเศรษฐกจทเกดขนจรงจากกจกรรม Ride Sharing อยางไรกด สงทอาจเกดขนในการบนทกขอมลในฝงของ GDP ดานการใชจาย คอ ขอมลคาใชจายโดยสารรบจางจากถงภาษมลคาเพมทมเทาเดม จะถกบวกเพมดวยรายการจดเกบของผใหบรการแพลตฟอรมทยนเขามาในขอมลภาษมลคาเพม เชนเดยวกบการจดเกบขอมลในฝงของ GDP ดานการผลตทจ านวนรถจดทะเบยนในระบบมเทาเดม แตอาจมสวนเพมเตมจากมลคาเพมจากบรการทผใหบรการแพลตฟอรมยนเขามา ดงนน จะเหนไดวากจกรรมทางเศรษฐกจทเกดขนจรงกบการบนทกขอมลเพอวด GDP อาจเกดความคลาดเคลอนจากกจกรรมทเกดขนจรงได นอกจากน หาก ไมทราบถงมลคาของกจกรรมทเกดขนจรงจากกจกรรม Ride Sharing กจะไมสามารถน าไปหกออกจากกจกรรมการขบรถแทกซปกตได ซงสงผลใหการจดเกบขอมล GDP ทงสองดานคลาดเคลอนเชนกน (รปท 14)

อยางไรกตาม หากไดรบขอมลมลคาของกจกรรมเศรษฐกจทเกดขนจรงจากผใหบรการแพลตฟอรม อาท มลคาการใชบรการ Ride Sharing จะท าใหสามารถน าไปหกกบมลคาการใชบรการรถแทกซได ซงท าให

26

การจดเกบขอมล GDP ทงสองดานและกจกรรมทเกดขนจรงเทากนตามหลกสากลและครบถวน ดงนน ขอมลจากผใหบรการแพลตฟอรมทมรายละเอยดเพยงพอจงมความส าคญเปนอยางยงทจะท าใหการจดเกบขอมลเปนไปอยางถกตอง

รปท 14 : การจดเกบขอมลทางเศรษฐกจ กรณคนขบรถแทกซเปลยนไปใหบรการ Ride Sharing ในบางชวงเวลา

กรณทสอง: ยงคงสมมตใหกจกรรมทางเศรษฐกจทกอยางเทาเดม และมจ านวนรถแทกซเทาเดม แตแตกตางกนตรงทมผน ารถยนตสวนตวมาใหบรการ Ride Sharing แบบเตมเวลา ดงนน แมวาจะมจ านวนรถใหบรการมากขน แตระดบมลคาของกจกรรมทางเศรษฐกจทเกดขนควรเทาเดม ตามขอสมมตทใหจ านวนผใชบรการมเทาเดม อยางไรกด ในกรณนจะเหนไดชดวาจ านวนปจจยทนของการผลต (รถทใหบรการ) จะเพมขนทนท จากรถทอยในระบบเศรษฐกจอยแลวแตไมเคยถกน าออกมาสรางมลคาเพมโดยการใหบรการ ส าหรบดานการจดเกบขอมลนนจะมลกษณะเหมอนกบกรณแรก คอมสวนทเพมขนมาในการจดท าขอมล GDP ทงดานคาใชจายและดานการผลต

รปท 15 : การจดเกบขอมลทางเศรษฐกจ กรณบคคลทวไปน ารถสวนตวออกมาใหบรการ Ride Sharing

กรณ House Sharing: การวดกจกรรมหมวดทพกแรมใน GDP ดานการผลตนน แตเดมจะเกบขอมลจากโรงแรมตางๆ ทมการจดทะเบยนอยในระบบจงท าใหการเกบขอมลคอนขางแมนย า ในขณะท GDP ดานคาใชจายจะจดเกบขอมลคอนขางยาก เนองจากผทเขามาใชบรการหองพกในไทยมทงชาวไทยและชาวตางชาต ซงการใชบรการของชาวตางชาตจะถกบนทกอยในหมวดการสงออกบรการ หรอ Exports of Services ซงมสวนเกยวของในการวดมลคาการบรโภคภาคเอกชนของไทย เนองจากการเกบขอมลการบรโภครวมจากถงขอมลภาษมลคาเพม (Value Added Tax: VAT) จะไมสามารถแยกไดวาผบรโภคเปนชาวไทยหรอ

27

ชาวตางชาต ดงนน การบรโภคภาคเอกชนของไทยจะไดจากการเกบขอมลการบรโภคทงหมดทส ารวจจากหลายขอมลประกอบกน เชน ขอมล VAT ขอมล SES และหกดวยคาใชจายของนกทองเทยวตางชาตทไดจากการส ารวจ ยงไปกวานน การส ารวจจะสอบถามเพยงวาคาทพกเปนเทาใด แตไมไดใหลงรายละเอยดวาใชบรการโรงแรมหรอ House Sharing ดวยเหตน จงอาจท าใหการจดเกบขอมลมความคลาดเคลอนได จงขอยกตวอยาง 3 กรณ โดยทกกรณสมมตใหกจกรรมทางเศรษฐกจเทาเดม แตกตางกนเฉพาะพฤตกรรมของนกทองเทยวเทานน

กรณแรก: นกทองเทยวตางชาตบางสวนหนไปใชบรการ House Sharing แตสมมตใหการส ารวจพบกลมตวอยางเฉพาะนกทองเทยวทใชบรการโรงแรมตามปกตเทานน ในกรณนจะเหนว า GDP ดานการผลตจะลดลงเนองจากผใหบรการ House Sharing ไมไดอยในระบบการจดเกบขอมล ในขณะท GDP ดานคาใชจายจะเกบขอมลไดเทาเดมเนองจากไมไดพบนกทองเทยวทมคาใชจายนอยลงจากการใชบรการ House Sharing ดงนน ในกรณน GDP ดานการผลตจะไมเทากบ GDP ดานคาใชจาย

กรณทสอง: นกทองเทยวตางชาตบางสวนหนไปใชบรการ House Sharing และสมมตใหการส ารวจพบกลมตวอยางนกทองเทยวเหลานนบาง ซงในกรณน GDP ดานการผลตจะลดลงเหมอนกรณแรก แต GDP ดานคาใชจายจะมความแตกตางกน โดยทรายจายนกทองเทยวจะลดลงมากกวาเดมเนองจากราคาหองพกโดยเฉลยของ House Sharing มกจะต ากวาโรงแรม จงท าใหมลคา Exports of Services ลดลง และเมอ Exports of Services ซงเปนตวหกของการบรโภคโดยรวมลดลง เทากบวามลคาการบรโภคภาคเอกชนของไทยอาจถกปรบเพมขนโดยปรยาย ทงน การบรโภคภาคเอกชนจะเพมขนในกรณนหรอไมนน สวนหนงขนอยกบ การจดเกบขอมลของการบรโภคโดยรวมวาจะสามารถนบรวมรายจายของผทมรายไดเพมขนจากการน าทรพยสนมาใหบรการ House Sharing ไดหรอไม ท าใหในกรณน GDP ดานการผลตอาจจะนอยกวา GDP ดานคาใชจายหรอไมกได

กรณทสาม: สมมตใหคนไทยททองเทยวในประเทศใชบรการ House Sharing ดงนน การบนทกขอมลใน GDP ดานการผลตจะเปนเหมอนกบ 2 กรณแรกคอลดลงในหมวดโรงแรม ขณะท GDP ดานคาใชจายจะพบปญหาทคอนขางส าคญ เนองจากการบรการ House Sharing ตองมรายไดสวนหนงทเปนของเจาของแพลตฟอรมซงเปนบรษทตางชาต ดงนน จะเสมอนวาคนไทยไดน าเขาบรการจากตางประเทศ ซงควรถกบนทกลงในหมวด Imports of Services โดยการไหลเขาออกของเงนเปนไปไดหลายรปแบบ อาท ผบรโภคจาย คาทพกทงหมดใหเจาของแพลตฟอรม จากนนเจาของแพลตฟอรมจายเงนใหผใหบรการทพกอกทอดหนง หรอผบรโภคจายคาทพกทงหมดแกผใหบรการกอน และผใหบรการจายคาบรการสวนหนงใหแกเจาของแพลตฟอรมตอไป ทงน จะเหนวาทงสองรปแบบทยกตวอยาง จะท าใหปรมาณเงนทเขาออกประเทศแตกตางกนอยางมนยส าคญ จงยากตอการประเมนระดบของกจกรรมทางเศรษฐกจทเกดขนจรง

BOX 7: ความซบซอนของการจดเกบขอมลดานการทองเทยว

โดยปกตแลว หมวด Import of Services ในสวนทเกยวของกบการทองเทยว จะวดจากการส ารวจนกทองเทยวชาวไทยทเดนทางไปตางประเทศเทานน แตส าหรบกรณท 3 จะเหนวาคนไทยทเดนทางในไทย กจะถกส ารวจในแบบสอบถามคนไทยเทยวไทย ซงไมสามารถระบไดวาใชบรการทพกแบบใด กลาวคอมลคา Imports of Services ทแทจรง อาจจะสงกวาทสามารถจดเกบไดในขณะนกเปนได ซงจะสงผลตอเนองให GDP ของประเทศลดลงจากทเปนอยเดม