SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

22
SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI Pişəvəri 1892-ci ildə Cənübi Azərbaycanin Xalxal mahalının Zeyvə kəndində yoxsul bir ailədə anadan olmuş və ilk təhsilini həmin kənddə almışdır. 1905-ci ildə Bakı şəhərinə mühacirət etmişdir (13 yaşındaikən) . o zamankı Bakı mühiti, gənc Cəfərin gələcəkdəki həyat yolu üzərində təyinedici bir rol oynamışdır. Bülbülə kəndində öz təhsilini davam etdirmiş, eyni zamanda əməklə də məşğul olmuşdur. 1913-cü ildən 1917-ci ilə qədər Xırdalan qəsəbəsində müəllimlik etmişdir. Dərin mütaliəsi sayəsində ictimai elmləri öyrənmiş və siyasi fəaliyyətə başlamışdır. Bakıda nəşr olunan "Açıq söz" qəzetində məqalələrlə çıxış edirdi. İran xalqlarının ağır vəziyyəti onu da düşündürür. 1918-ci ildən "Azərbaycan Cüzilayənfəki-İran" qəzetində əməkdaşlıq edir, İran xalqlarının ağır vəziyyətini aradan qaldırmaq üçün mübarizə yollarını göstərən siyasi məqalələr nəşr etdirir.

description

The truth about South Azerbaijan leader

Transcript of SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

Page 1: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

SEYID C F RƏ Ə PIŞ V RIƏ Ə  VƏ  AZ RBAYCANƏ DEMOKRAT FIRQ SIƏ

Pişəvəri 1892-ci ildə Cənübi Azərbaycanin Xalxal mahalının Zeyvə kəndində yoxsul bir ailədə anadan olmuş və ilk təhsilini həmin kənddə almışdır. 1905-ci ildə Bakı şəhərinə mühacirət etmişdir (13 yaşındaikən) .   o zamankı Bakı mühiti, gənc Cəfərin gələcəkdəki həyat yolu üzərində təyinedici bir rol oynamışdır. Bülbülə kəndində öz təhsilini davam etdirmiş, eyni zamanda əməklə də məşğul olmuşdur. 1913-cü ildən 1917-ci ilə qədər Xırdalan qəsəbəsində müəllimlik etmişdir. Dərin mütaliəsi sayəsində ictimai elmləri öyrənmiş və siyasi fəaliyyətə başlamışdır. Bakıda nəşr olunan "Açıq söz" qəzetində məqalələrlə çıxış edirdi. İran xalqlarının ağır vəziyyəti onu da düşündürür. 1918-ci ildən "Azərbaycan Cüzilayənfəki-İran" qəzetində əməkdaşlıq edir, İran xalqlarının ağır vəziyyətini aradan qaldırmaq üçün mübarizə yollarını göstərən siyasi məqalələr nəşr etdirir.

 1919-cu ildə İran "Ədalət" Firqəsinin Bakıda açılmış "İttihad" mədrəsəsində müəllim işləyir. Bakıda inqilab rəhbərləri olan N.Nərimanov, Bəhram Ağazadə və başqaları ilə əlaqə yaradır.

İran Ədalət Firqəsi Mərkəzi Komitəsinin orqanı olan "Hürriyyət" qəzetinin redaktoru olur. Bu qəzetdə çürümüş şahlıq üsul-idarəsinin satqınlığını, imperialistlərin müstəmləkəçilik siyasətini kəskin tənqid edir və İran xalqlarını milli mübarizəyə çağırır.

Page 2: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

1919-20-ci illərdə "Hürriyyət" qəzetinin redaktoru olmaqla bərabər İran "Ədalət" Firqəsi Mərkəzi Komitəsinin xarici bölməsinin katibi seçilir.

İranda inqilabi hərəkatın güclənməsi ilə əlaqədar 1920-ci ilin may ayında Pişəvəri İrana gedir, Gilan əyalətində baş vermiş Cəngəlilər hərəkatının başçısı Kiçik Xanla görüşür. İyun ayında Gilanda yaranmış inqilabi dövlətin xarici işlər naziri təyin olunur. Sonra İranda inqilabi qüvvələri birləşdirmək üçün İran Kommunist Firqəsinin yaranmasında, firqənin 1920-ci ilin iyun ayında Ənzəli şəhərində keçirilən I qurultayında Mərkəzi Komitənin üzvü və ideoloci işlər üzrə katib seçilir.

1921-ci ildə Pişəvəri İran Həmkarlar İttifaqının orqanı olan "Həqiqət" qəzetinin redaktoru olur. O, yorulmadan bütün varlığını irtica və imperializm əleyhinə mübarizəyə həsr edir. 1923-cü ilə qədər İranın bir çox şəhərlərində nəşr olunan qəzetlərə məqalələr yazır. 1922-ci ildə Tehranda polis təzyiqinin artması ilə əlaqədar "Həqiqət" qəzeti bağlanır. 1923-cü ilə qədər o, İsfahan şəhərində gizli fəaliyyət göstərir.

Rza şahın iş başına gəlməsi ilə polis təqibləri güclənir, qəzet və curnalların çap edilməsi çətinləşir. Bü fəaliyyət ağır şəraitdə 9 il davam edir. 1930-cu ildə Pişəvəri həbs olunur və 11 il həbsdə qalır. Qəsri-Qacar adlanan zindanda bütün vəhşi işgəncələrə baxmayaraq Pişəvəri öz mübarizəsini davam etdirir.

II dünya müharibəsinin başlanması Rza şah diktaturasının yıxılması ilə nəticələnir. Pişəvəri 1941-ci il sentyabr ayında həbsdən buraxılıb Tehrana gəlir. 1941-ci ildə İran Xalq partiyasının yaranmasında fəal iştirak edir, 1943-cü il may ayının 23-də nəşr etdiyi "Acer" qəzetinin ilk nömrəsini İran ictimaiyyətinə təqdim edir. Pişəvəri redaktoru olduğu "Acer" qəzeti vasitəsilə Rza şahı, onunla birlikdə xalq kütlələrini vəhşicəsinə soyan və İranın müstəmləkəyə çevrilməsinə kömək edən irticanı ifşa edir.

Pişəvəri 1944-cu ilə qədər ümumi İrana demokratiya və azadlıq istəyirdi. İstəyirdi ki, İranı azad

və demokratiq bir ölkə görsün. Lakin 1944-cü ilin iyun ayında keçirilən seçkilər nəticəsində

Pişəvəri 14-cü çağırış məclisinə millətvəkili seçildi. Burada baş verən siyasəti görən Pişəvəri

anladı ki, onun mübarizəsinin istiqaməti fərqlidir. Ona görə də Pişəvəri 44-cü ildən etibarən

üzünü Azərbaycana çevirdi. O, Səttar xan zamanında yaradılmış dokratik partiyanı bərpa etdi. O

demokratik partiyasına təkrar fəallıq qazandırarkən deyirdi:

“ İşcil rin, k ndlil rin, kiçik tacirl rin, s n tkarların bir sözl xalqın aşağıə ə ə ə ə ə ə kütl sinin müşt r k m nafel ri vardır. İranda sinfi firq yaradıla bilm z. ə ə ə ə ə ə əYuxarıda sadalanan kütl l rin müşt r k m nafel rind n müdafi ed n, ə ə ə ə ə ə ə ə əonların intizarlarına cavabdeh olan v arzularına gör olan bir partiya bu ə əbölg d uğur qazana bil r.”ə ə ə

Alman faşizminin məğlub olması ilə əlaqədar bütün dünyada inqilabi hərəkat güclənmiş, istiqlal və azadlıq uğrunda xalqların mübarizəsi artmışdı. Belə bir şəraitdə Azərbaycan xalqının

Page 3: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

mübarizəsinə rəhbərlik edə biləcək, Azərbaycanda bütün sinif və təbəqələri birləşdirə biləcək bir təşkilat – Azərbaycan Demokrat Firqəsi 1945-ci il Sentyabr ayının 3-də yarandı. Azərbaycan Demokrat Firqəsinin qarşısında duran xətti-hərəkət 12 Şəhrivər müraciətnaməsi adı ilə elan olundu.

S.C.Pişəvəri Azərbaycanda yaranmış inqilabi şəraiti dərk edərək Azərbaycan Demokrat Firqəsini yaratmışdır. Pişəvərinin təşkilatçılıq fəaliyyəti, rəhbərlik istedadı və geniş dünyagörüşü sayəsində Azərbaycan Demokrat Firqəsi qısa müddət ərzində Azərbaycanın bütün zəhmətkeş təbəqələrini və milli qüvvələrini öz bayrağı altında birləşdirib tarixi xalq hərəkatını yarada bilmişdir. 1945-ci ilin oktyabr ayında keçirilən ADF-nin I qurultayı Pişəvərini Mərkəzi Komitənni sədri seçmişdir. ADF-nin orqanı olan "Azərbaycan" qəzeti vasitəsilə Azərbaycan xalqı qarşısında duran vəzifələr və 21 Azər hərəkatının hazırlanması taktikası Pişəvərinin rəhbərliyi altında həyata keçirilir.

1945-ci il Dekabr ayının 12-də 21 Azər hərəkatının qələbəsi ilə əlaqədar fəaliyyətə başlamış Azərbaycan Milli Məclisinin qərarı ilə Pişəvəri Azərbaycan Milli Hökumətinin Baş naziri təyin edilmişdir. Məhz həmin hökumətin İranın daxilində Azərbaycanın milli muxtariyyət hüququnu bərpa edərək azərbaycanlıların öz ana dilində danışmaları, yazıb-oxumaları üçün şərait yaratdı. Məktəblərdə ana dilində dərslərin keçirilməsini təmin etdi. Savadsızlığın kökünü kəsmək üçün qəti addımlar atdı. Fəhlələr üçün iş qanunu, qadınlar üçün kişilərlə bərabər hüquqlar, bütün ölkədə əhəmiyyəti olan torpaq islahatı həyata keçirildi. Ölkədə misli görünməmiş əmin-amanlıq və abadlıq işlərinə başlandı. Güney Azərbaycanda görülən demokratik tədbirləri hətta düşmənlər belə etiraf edirdilər. Qərbin irticaçı idarələrinə mənsub olan mətbuat dəfələrlə yazmışdır ki, Pişəvərinin rəhbərlik etdiyi Milli hökumət il ərzində sanki Güney Azərbaycanda yarım əsrlik fəaliyyət göstərmişdir. Bu tədbirlər inkaredilməzdir.

1946-cı ildə ikinci dünya müharibəsi bitmiş və Amerika ilə Rusiya dünyanı iki hissəyə ayırmışdı

ki, İran da Amerikanın bölgəsinə düşmüşdü. Güney Azərbaycanda yaranmış təzə vəziyyət

Rusları, Amerikalıları və hətta İngilisləri narahat etməyə başladı. Onlar əlbir olub 21 Azər

hərəkatına son qoymaq qərarına gəldilər. Stalinin əmri ilə Rus orduları güney Azərbaycana daxil

olaraq milislərin və partizanların əllərindən bütün silahları yığaraq, şah idarəsinə təhvil verdilər.

Şahın orduları Azərbaycana daxil olub tarixdə tayı bərabərinə az raslanan bir qırğın həyata

keçirdi, 25 000 Azərbaycan Türkünü qətlə yetirdilər. Türkçə yazılmiş bütün nəşirləri yandırdılar.

Pişəvəri və bəzi silah yoldaşları Şimali azərbaycana pənah apardılar. Pişəvari Şimalda Sovetlər

birliyinin əleyhinə təbliğat aparmağa başladı ki, bu da onun axırı oldu. 11 İyul 1947-ci ildə

Bakıdan Şamaxıya gedərkən başverən dırnaqarası yol qəzasında həlak oldu.

Beləliklə daha bir inqilabçı Türk öz qanında boğuldu. Daha bir müstəqil Türk dövləti suqut etdi.

Page 4: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

20-ci əsrin əvvəllərində Azərbaycanın hər iki qütbündə inqilabi hadisələr bir-birini əvəz edirdi.

Dövr öz qəhramanlarını yetişdirirdi. Seyid Cəfər Pişavari məhz bu dövrün qəhramanlarından

biriydi.

Seyid Cəfər Pişəvərinin taleyi barədə nəvəsi İbrahim Pişəvərinin dedikləri: 

"Babam S.C.Piş v rinin taleyin g linc , burada maraqlı m qamlar var. ə ə ə ə ə əHaqqında danışdığım idealist siyas tin axarında Piş v ri hökum ti d olubə ə ə ə ə v Piş v ri hökum tinin h qiqi h d fl ri Moskva siyas tinin gücün ə ə ə ə ə ə ə ə ə əgünb gün d yişm li olub. Y ni, bu h d fl r o q d r d yişdirilib ki, ə ə ə ə ə ə ə ə ə əAz rbaycan siyasi hazırlıq aparılmadan İrandan ayrılmalı olub. İndi ə

s rl r var ki, bu "siyasi teatrın" kökünü Moskvanın qoyduğunu sübut edir. ə ə əBütün bu siyas t Rusiyanın X z rd ki İran neft yataqlarına olan ə ə ə əimtiyazları l keçirm sin xidm t edib v h min imtiyazı qazandıqdan ə ə ə ə ə ə əsonra S.C.Piş v rini d , Az rbaycan xalqını da qurban verdil r.ə ə ə ə ə   Babamın h kimi doktor Cahanşah babamın v fatı il bağlı danışır ki, ə ə əS.C.Piş v ri onu görm k ist diyini dey r k, Bakıya çağırıb v burada ə ə ə ə ə ə əgörüş r k parka gedibl r. H kimin bildirdiyin gör , babam sürücüsünd nə ə ə ə ə ə ə şikay t edib, onun xüsusi xidm t orqanları il laq si olmasından ə ə ə ə əşübh l ndiyini, d f l rl s b b olmadan avtomobili yolun ortasında ə ə ə ə ə ə ə əsaxladığını v maşının xarab olduğunu dey r k, sonradan maşını ə ə əsürdüyünü ona bildirib. Babam Cahanşaha özünün aradan götürülm si əist yi olduğunu söyl yib. Doktor Cahanşah babama, bel is , Moskvaya ə ə ə əgetm yi m sl h t bilib. Amma babam deyib ki, bu, el Moskvanın ə ə ə ə əsiyas tidir v Moskvaya da gets , n tic birdir, aradan götürülm yi ə ə ə ə ə əgünd md qalır.ə ə

Doktor Cahanşah danışır ki, üç günd n sonra S.C.Piş v rinin guya ə ə əavtomobil q zası keçir r k x st xanaya düşdyünü eşidib, yanına gedib, ə ə ə ə əbabamın keyfi yaxşı olub v b zi mülahiz l ri n z r alaraq, x st xanada ə ə ə ə ə ə ə ə əqalmalı olmadığını, ev getm li olduğunu bildirib. Amma doktor deyir ki, ə əonun bu t klifin "h l ev getm sin icaz yoxdur", cavabı verilib v o, ə ə ə ə ə ə ə ə əh min cüml ni xüsusi vurğu il bir neç d f t krar edib. Doktor Cahanşahə ə ə ə ə ə ə h min hadis nin sabahı günü Az rbaycan KP MK-nın birinci katibi Mir ə ə ə

Page 5: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

C f r Bağırovun z ng ed r k onu yanına çağırdığını deyib v maşınla ə ə ə ə ə əx st xanaya yola düşdükd S.C.Piş v rinin v fat etdiyini bildirib.ə ə ə ə ə ə  

Dr.Cahanşah x st xananın h y tin çatanda, burada Güneyd n olan bir ə ə ə ə ə əd st ş xs v o cüml d n S.C.Piş v rinin xanımı onun yanına getm k üçün ə ə ə ə ə ə ə ə əgözl yirmiş. Doktor Cahanşahın sözl rin gör , M.C.Bağırov heç kimi ə ə ə əbabasının yanına qoymayıb. O, S.C.Piş v rinin b d nind q zadan h r-ə ə ə ə ə ə əhansı x sar t olmadığını, yalnız başının sağ hiss sind göy bir l k ə ə ə ə ə əgördüyünü deyib. Bu sovet siyas t üsulu özünü Macarıstanda da, əRumıniyada da v s. yerl rd t crüb d n çıxarıb.ə ə ə ə ə ə

Son olaraq n tic budur ki, h min h r katın m ğlubiyy tinin n tic si ə ə ə ə ə ə ə ə əolaraq, yüz minl rl insan Az rbaycana g lib, burada t hsil alıblar v ə ə ə ə ə əŞimali Az rbaycanın müst qilliyi bir daha sübut etdi ki, mill t öz milli ə ə əproblemini Moskvanın v ya başqa bir siyasi m kanın li il yox, m hz öz ə ə ə ə ə

li il h ll etm lidir.ə ə ə ə

----------------------------------------------------------

Azərbaycan firqəsinin mili marşi :

Ey vətənim Azərbaycan

Odlar yurdundan bir nişan

Sən böyütdün qəhrəmanlar

Adli şanli keçmişin var

Qoca şərqin çırağısan

Azadlığın bayrağısan

Sən qurduğun təzə həyat

Xalqımıza verdi nicat

Page 6: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

Sənsən bizə ana vətən

Sənsən bizə nemət verən

Sənsən bizə ruhi-rəvan

Yaşa Yaşa Azərbaycan

Bundan sonra Azərbaycan

Bir rovzeyi-rivan olar

Çiçəklənər rəzə həyat

Köhnə dünya viran olar

Yaği əgər qoysa gədəm

Bağrı bütüb al qan olar

Sən qurduğun milli dövlət

Xalqımıza verdi Şövkət

Sənsən bizə ana vətən

Sənsən bizə nemət verən

Sənsən bizə ruhi-rəvan

Yaşa Yaşa Azərbaycan

Əl uzatdı yadlar sənə

Pozmaq üçün qüdrətini

Qalxdı bizim öz xalqımız

Hifz eylıdi izzətini

Page 7: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

Qurdu milli dövlətinii

Nişan verdin şövkətini

Arzu edər ellərimiz

Dünya tutsun qüdrətini

Sənsən bizə ana vətən

Sənsən bizə nemət verən

Sənsən bizə ruhi-rəvan

Yaşa Yaşa Azərbaycan

----------------------------------------------------------

AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI ÇEHRƏLƏRI

Page 8: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

Doktor Mehr Taş Toprak Veziri

Milli hökumət Vəzirləri Azərbaycan milli kutlamasi

Page 9: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

Biria

 

Page 10: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

Doktor Cavid Azərbaycan valisi

Ğülam Əli xan . sattarxan həmrəzmi və Milli hükumet fədailarindən

Page 11: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ SATTARXANIN GIZI 1325-CI ILIN BAYRAMINDA

Page 12: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

Milli Hükümət məclisi Cənab Şabistari 

Doktor cavid Azərbaycan valisi . köylünün problemlerinə baxanda

Page 13: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

Biria Şaraf midali alanda

Page 14: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

Çaşm Azər Şaraf midali alanda

Page 15: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

Gazi Məhəmmad 

Page 16: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

Kavian Şücaət midali alanda

Cihan Şahlu Şücaət midali alanda

Page 17: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

General Kəbiri Şərəf və Şücaət midali alanda

AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSINDƏ TÜRK DILI    

Page 18: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI
Page 19: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI
Page 20: SEYID CƏFƏR PIŞƏVƏRI VƏ  AZƏRBAYCAN DEMOKRAT FIRQƏSI

By : Ataxan AZ

Yorumlariniz için :

http://www.facebook.com/pages/AzerbaycanAz%C9%99rbaycanAzerbaijan/299994326698501