sergo vardosaniZe - sruliad saqarTvelos kaTolikos …sergo vardosaniZe sruliad saqarTvelos...
Transcript of sergo vardosaniZe - sruliad saqarTvelos kaTolikos …sergo vardosaniZe sruliad saqarTvelos...
sergo vardosaniZe
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi da
unetaresi efrem II (1960-1972 w.w.)
wignSi aRwerilia sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriaqis uwmidesi
da unetaresi efrem II cxovrebis da moRvaweobis ZiriTadi momentebi, XX
saukunis 60-70-iani wlebis saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo
eklesiis istoria, im dros moqmedi eparqiebi da mRvdelmTavrebi,
sasuliero pirTa mokle biografiebi.
wigni eZRvneba uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqis, mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposis ilia II-is berad aRkvecis
50, mRvdelmTavrobis 44, kaTolikos-patriarqad aRsaydrebis 30 wlisTavs.
wigni gankuTvnilia mkiTxvelTa farTo wrisaTvis. avtori madlierebiT
miiRebs sasargeblo SeniSvnebs.
redaqtori: arqidiakoni demetre (daviTaSvili)
recenzentebi: mangleli mitropoliti anania (jafariZe)
profesori zaza abaSiZe
doqtoranti Tornike RvinianiZe
wignSi arsebuli suraTebis mowodebisaTvis madlobas movaxsenebT baton
luarsab togoniZes.
ISBN 978-9941-0-0094-2
Tbilisis sasuliero akademia da seminaria
sergo vardosaniZe
sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqi
uwmidesi da unetaresi
efrem II (1960-1972 w.w.)
daibeWda uwmidesi da unetaresi
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
ilia II-is locva-kurTxeviT
Tbilisi 2007 w.
cxovrebis gzis dasawyisi
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi da unetaresi efrem
II, eriskacobaSi grigol Sios Ze sidamoniZe daibada 1896 w. 19 oqtombers
goris mazris sofel doesSi soflis medaviTnis ojaxSi. deda _ monazoni,
Rrmad morwmune qali iyo da Svilebsac ase zrdida. TerTmeti wlisa iyo
grigoli, rodesac deda gardaecvala. mamam igi goris sasuliero
saswavlebelSi waiyvana, sadac 1904-1912 wlebSi swavlobda. XX saukunis
dasawyisSi saqarTveloSi mniSvnelovani movlenebi xdeboda. TergdaleulTa
ideologias, romelic miznad isaxavda saqarTvelos politikur da
eklesiur Tavisuflebas, enacvleboda social-demokratiuli ideologia.
igi socialuri problemebis gamZafrebiT saerTod uaryofda erovnul
sakiTxebs. presaSi daiwyo ilia WavWavaZis, akaki wereTlis, iakob
gogebaSvilis kritika, `mamuli, ena, sarwmunoebis~ droSis qveS Semokrebil
qarTvelobas umtkicebdnen ukeTesi iyo `proletarebo! yvela qveynisa
SeerTdiT~. patriotizms _ kosmopolitizmi enacvleboda. 1907 wels
wiwamurTan mohkles ilia WavWavaZe. es faqti zustad Seafasa galaktion
tabiZem `wiwamurTan rom mohkles ilia, maSin epoqa gaTavda didi~. Tu
politikuri cxovreba aseTi paradoqsebiT, daqsaqsulobiT da partiuli
niSniT, individualizmiT xasiaTdeboda, XX saukunis dasawyisi saqarTvelos
sulieri cxovrebis gansakuTrebuli aRmavlobis xanaa. qarTvelma
sasuliero pirebma, romelTac xelmZRvanelobdnen episkoposebi: kirioni,
leonide, antoni, dekanozebi: kalistrate cincaZe, nikita TalakvaZe,
qristefore cicqiSvili, arqimandriti ambrosi xelaia, saero pirebi:
ipolite varTgava, parTen goTua, spiridon jafariZe, aleqsandre
lomTaTiZe, rafiel ivanicki didi samuSao Seasrules, raTa qarTvel xalxi
daerwmunebinaT saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis
avtokefaliis aRdgenis aucileblobaSi. presaSi, samecniero Jurnal-
gazeTebSi gamoqveynebul politikur werilebs daerTo praqtikuli nabijebi,
1905 wlis qarTveli samRvdeloebis Tbilisis kreba, 1906 wlis peterburgis
sinodis winare sxdoma. bunebrivia, goris sasuliero saswavlebelSi myofi
grigol sidamoniZis msoflmxedvelobaze did zegavlenas moaxdenda
saqarTveloSi mimdinare procesebi.
1912 wels goris sasuliero saswavleblis direqciam specialuri
rekomendacia misca warCinebul kursdamTavrebul grigol sidamoniZes
Tbilisis sasuliero seminariaSi swavlis gasagrZeleblad. Tbilisis
sasuliero seminariis bolo kursebze grigol sidamoniZe dauaxlovda
seminariis reqtors, sionis taZris protopresviter korneli kekeliZes,
romelic xSirad esaubreboda qarTul agiografiaze, saeklesio kanonikis,
saqarTvelos eklesiis istoriis sakiTxebze. axalgazrda seminarieli da
reqtori vakidan (dRevandeli me-9 saavadmyofos teritoria s.v.) saubriT
midiodnen sionis eklesiisaken.
1917 wlis 12 (25) marts mcxeTaSi, sveticxovlis sapatriarqo taZarSi
sazeimod gamocxadda saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
avtokefaliis aRdgena. specialurad gasanTlul etratze avtokefaliis
aRdgenis aqtis xelis momwerTa Soris iyvnen Sio sidamoniZe da grigol
sidamoniZe. amis Semdeg grigolis mamam erTi weli icocxla, igi 1917 welsve
gardaicvala.
grigol sidamoniZe aqtiur monawileobas iRebda saqarTvelos
marTlmadidebeli eklesiis pirveli saeklesio krebis muSaobaSi, Semdeg iyo
morCili uwmidesi da unetaresi kirion II-isa, 1918 wels igi Cairicxa
Tbilisis saxelmwifo universitetis sibrZnismetyvelebis fakultetze,
sadac ismenda ivane javaxiSvilis, akaki SaniZis, korneli kekeliZis, grigol
wereTlis, giorgi CubiniSvilis leqciebs. axldagaxsnili universitetis
studentebisaTvis didi sixaruli da bedniereba iyo 1918 wlis 26 maisi,
rodesac yofili mefisnacvlis sasaxleSi gamocxadda saqarTvelos
saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgena. universitetis studentebs
mowiwebiT da momavlis imedebiT Sescqeroda qarTveli sazogadoebrioba,
TbilisSi didi zeimiT aRniSnes damoukideblobis erTi wlisTavi,
saqarTvelom daijera, evropis qveynebi gaiTavisebdnen mis problemebs.
magram damoukideblobis pirvelive dReebidan Tavi iCina ekonomikuri da
politikuri xasiaTis siZneleebma: politikur partiaTa Sinaomebi, sabWoTa
ruseTisagan inspirirebuli konfliqtebi Sida qarTlsa da afxazeTSi,
sasazRvro konfliqtebi osmaleTTan, somxeTTan, romelic farTo masStabian
omSi gadaizarda. 1921 wlis 25 Tebervals bolSevikuri ruseTis saokupacio
jarebi saqarTvelos dedaqalaqSi Semovidnen. saqarTvelos demokratiuli
respublikis mTavroba jer dasavleT saqarTveloSi gadavida... male maT
baTumi datoves da safrangeTSi gaemgzavrnen. gauqmda saqarTvelos
demokratiuli respublikis konstitucia, daTxovnil iqna saqarTvelos
parlamenti, daiwyo qarTuli erovnuli Rirebulebebis gadafasebis xana.
bolSevikurma xelisuflebam 1920 wlis 15 aprils revkomis dekretiT
saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesias CamoarTva iuridiuli
piris statusi. daiwyo samSoblos Tavisuflebis mosurne adamianebis
sastiki devna _ Seviwroeba. saqarTvelosaken internacionalizmis droSiT
gamorbodnen rusebi, azerbaijanelebi, somxebi... qveyana dayves avtonomiebad,
xolo TviT saqarTvelo egreTwodebuli samokavSiro xelSekrulebiT jer
amierkavkasiis federaciaSi gaaerTianes, xolo Semdeg modernizebul
sabWoTa imperiaSi, romelsac sabWoTa socialisturi respublikis kavSiri
uwodes.
saqarTvelos saxelmwifoebriobis dakargvam, urTulesma politikurma da
sulierma mdgomareobam araerTi adamiani Caagdo depresiaSi. axalgazrda
grigol sidamoniZem miiRo gadawyvetileba uari eTqva saero cxovrebaze da
berad aRkveciliyo. 1921 wlis 21 dekembers man TxovniT mimarTa sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqs, uwmidessa da unetaress ambrosis:
`Tqveno uwmidesobav! bavSvobidanve mqonda miswrafeba beruli cxovrebisa.
Cemi ganzraxva mravaljer gamiziarebia cnobili sasuliero pirebisaTvis.
isini sixaruliT Semomgebebian da saTanado mamobrivi locva-kurTxeviT
davujildoebivar. aw momwifebul asakSi miRweuli sruli Wkua-gonebiT da
saRi SegnebiT aRWurvili, kadnierebiT gTxovT aRmkvecod berad da
RirsmyoT mRvdelmonazvnis xarisxze aRsayvanad. me mwams miuxedavad Sav-
ukuRmarTi droisa da saeWvo wuTisoflisa, Tqveni uwmidesoba ndobis
TvaliT da guliT Sexvdeba am Cems miswrafebas da momcems saSualebas,
raTa samRvdelmonazvno xarisxSi myofs SemeZlos winaSe wm. trapezisa
aRvavlino locva-vedreba RmrTisadmi, samSoblosadmi da Cveni
mravaltanjuli eklesiis bednierebisaTvis~.1 grigol sidamoniZem
gancxadebiT mimarTa Tbilisis universitetis reqtors prof. ivane
javaxiSvils da datova universitetis damamaTavrebeli kursi. axalgazrda
bermonazvnobis mosurnes mravali dabrkolebis gadalaxva mouxda, misda
gasaocrad sofel doesis mRvdelma mixeil lukaSvilma, romelic kargad
icnobda grigol sidamoniZis ojaxs saqarTvelos marTlmadidebeli
eklesiis sakaTalikoso sabWoSi gagzavnil werilSi axalgazrda grigoli
`meamboxe da eklesiis mtrad~ gamoacxada. soflis moZRvris aseTma
daumsaxurebelma, tendenciurma daxasiaTebam grigoli Zlier daaRona,
magram farxmali ar daayrevina. man sagangebo gancxadebiT mimarTa urbnisis
eparqiis axalqalaqis mTavarxucess daedasturebina an uareyo mRvdel
mixeil lukaSvilis gancxadebis Sinaarsi. 1921 wlis 23 dekembers
Sekrebilma olqis samRvdeloebam `daadastures siyrmidan aqamomde kreba
icnobs grigol sidamoniZes, rogorc saukeTeso ymawvilkacs, erTgul Svils
saqarTvelos eklesiisas, xolo mRvdel mixeil lukaSvilis dasmenas Tvlis,
rogorc usafuZvlos da piradi interesebiT gamowveuls~.2 uwmidesi da
unetaresi ambrosi gaecno ra olqis samRvdeloebis werils, locva-
kurTxeva misca sveticxovlis winamZRvars arqimandrit pavles (jafariZe)
berad aRekveca, grigol sidamoniZe. bermonazvnobis mosurnes saxeli efremi
SeurCia misma saTayvanebelma maswavlebelma, profesorma korneli kekeliZem.
1922 wlis 17 ianvars grigoli berad aRikveca efremis saxeliT. 26 ianvars
sveticxovlis dekanozma maTe monaseliZem miaRebina `fici kurTxevisaTvis~,
romelSic vkiTxulobT: `me grigol sidamoniZe aw wodebuli samRvdelo
msaxurebisaTvis aRvTqvam da vficav yovlad SemZlebelisa RmrTisa winaSe
wmidisa misisa saxarebisa da cxovelmyofelisa jvarisa, rom msurs da
vecdebi ganvlo ese msaxureba Tanaxmad RvTisa sityvisa, saeklesio kanonTa
da mTavrobis brZanebaTa: RvTismsaxurebani da saidumloni Sevasrulo
krZalviTa da mixedviT eklesiis ganCinebisa, Cemisa nebiT araferi ar
Sevcvalo: aRsareba sarwmunoebisa vipyro da sxvas gardavce
marTlmadidebeli eklesiisa da wmidaTa mamaTa xelmZRvanelobiT~.3 rogorc
uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
ambrosis rezoluciidan Cans, 1923 wlis 14 ianvars bermonazoni efremi
xeldasxmul iqna ierodiakvnad. `Cveneba kurTxevisaSi~ bermonazonma efremma
valdebuleba aiRo, raTa emsaxuros qritianuli sarwmunoebis ganmtkicebas,
RvTismsaxureba Seasrulos patiosnad da uRirsi yofaqceviT arasodes ar
daabrkolos morwmuneni.
1922 wlis aprilSi uwmidesma da unetaresma sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqma ambrosim saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
saxeliT sagangebo memorandumi gaugzavna genuis saerTaSoriso
konferenciis monawile saxelmwifoTa warmomadgenlebs da saerTaSoriso
sazogadoebas mosTxova daecvaT saqarTvelos erovnuli da
saxelmwifoebrivi interesebi, romelic fexqveS iyo gaTelili sabWoTa
saokupacio reJimis da misi marioneti adgilobrivi xelisuflebis mier.
bolSevikurma xelisuflebam qarTveli xalxis erovnuli da sarwmunoebrivi
interesebis damcveli sasuliero pirebi `anaforian intriganebad~, `uwmides
kontrrevolucionerebad~ monaTla, da kidev ufro gaaZliera represiebi da
zewola saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaze. aseT urTules viTarebaSi
1923 wlis 4 ivliss mRvdelmonazoni efremi dajildovda oqros jvris
tarebis uflebiT da dainiSna SiomRvimis monasteris winamZRvrad.
bolSevikurma xelisuflebam kidev ufro gaaZliera agresiuli aTeizmis
propaganda, bolSevikur presaSi ibeWdeboda aseTi Sinaarsis werilebi:
`mSromeli masebis ganTavisufleba SeuZlebelia religiis mospobis
gareSe~... `vawarmoebT ra brZolas sarwmunoebrivi crurwmenis winaaRmdeg
Cven vqmniT axal msoflmxedvelobas, revolucionerul wesebze, vagebT axal
pirobebs da komunisturi yofa-cxovrebis damyarebiT niadags vacliT
gabatonebuls da Zval-rbilSi gamjdar rwmenas, dResaswaulebs~.4
oficialurad administraciuli wesiT daiwyes eklesia-monastrebis daxurva,
waqezebul iqnen sxvadasxva kriminaluri jgufebi, romelnic Tavs esxmodnen
eklesia-monastrebs, Zarcvavdnen maT. ramdenjerme moxda Tavdasxma
SiomRvimis monasterze, sadac daxoces sasuliero pirebi. miuxedavad imisa,
rom yovel Rame mosalodneli iyo axali Tavdasxma, mRvdel-monazoni efremi
taZars ar tovebda. 1924 wlis martSi, rodesac mimdinareobda saqarTvelos
marTlmadidebeli eklesiis sakaTalikoso sabWos wevrebisa da sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriaqis uwmidesi da unetaresi ambrosis
sasamarTlo procesi, SiomRvimis monastris winamZRvari, rogorc mowme
gamoZaxebul iqna sasamarTloze Cvenebis misacemad. mosamarTles
ainteresebda, ra informacia hqonda mRvdelmonazon efrems kaTolikos-
patriarq leonides gankargulebiT Tbilisidan quTaisSi gadatanili
saeklesio ganZeulobis Sesaxeb, magram mRvdelmonazonma efremma upasuxa,
rom ganZis gatanis sakiTxebze man araferi icoda, vinaidan im dros igi
universitetis studenti iyo da aqtiurad ar monawileobda eklesiis
saqmianobaSi. saarqivo masalebidan Cans, Tu ra mZime viTarebaSi iyo
SiomRvimis monasterSi myofi mRvdelmonazoni efremi. igi xelisuflebas
mimarTavs TxovniT gamouyon mgzavrobis xarjebi, vinaidan mas ar aqvs
araviTari saSualeba, raTa dabrundes monasterSi. amis Semdeg,
xelisuflebam mRvdelmonazon efremze daawesa faruli TvalTvali.
1925 wlis 22 oqtombers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
uwmidesi da unetaresi ambrosis locva-kurTxeviT mRvdelmonazoni efremi
aRyvanil iqna arqimandritis xarisxSi da dainiSna didi gomareTis mrevlis
mRvdlad da borCalos mazris mTavarxucesad, rogorc 1925 wlis 26
oqtombriT daTariRebuli misi sakaTalikoso sabWosadmi gagzavnili
werilidan irkveva igi movaleobis Sesrulebas Seudga sofel did
gomareTSi. im dros, rodesac TviT saqarTvelos sabWoTa socialisturi
respublikis centraluri aRmasrulebeli komitetis saidumlo moxseneba
adasturebda `ukanasknel xanebSi morwmuneTa da kultis msaxurTa devnam
miiRo mwvave xasiaTi, rac gamoixateba ara mxolod ideur antireligiur
propagandaSi, aramed da umTavresad administraciul devnaSi, soflebSi ar
aCereben mRvdels, ukrZalaven naTlobas, jvrisweras wesebis Sesrulebas.
samRvdelo pirTa Svilebs ar iReben skolebsa da saswavleblebSi~.5
mravalerovnul regionSi, sadac politikurTan erTad religiur-konfensiur
interesTa sxvaoba gavlenas axdenda yvelaferze rTuli iyo axalgazrda
moZRvrisaTvis, magram efremma moaxerxa Tavi Seeyvarebina adgilobrivi
mosaxleobisaTvis rogorc maTi Wirisa da lxinis Tanamonawilem, uangaro
da keTilsindisierma RvTismsaxurma. igi erTnairad yuradRebiani iyo
rogorc qarTvelebis, aseve iq mcxovrebi berZnebis mimarT. 1926 wlis 27
marts arqimandritma efremma sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs
uwmidessa da unetaress ambrosis aseTi Sinaarsis werili gaugzavna: `Tqveno
uwmidesobav, Cemdami rwmunebuli sofel didi gomareTis samrevlos am
ukanaskneli 5-6 wlis ganmavlobaSi ar hyolia mRvdeli. misi movla
patronoba Tavs udviaT mezobeli berZnis mRvdlebs aleqsi paraskevids da
mixeil mixeilos, gTxovT gaweuli samsaxurisaTvis gamoucxadoT madloba~.6
uwmidesma ambrosma daakmayofila efremis Txovna, ramac kidev ufro
aamaRla misi avtoriteti adgilobriv berZen marTlmadideblebs Soris.
adgilobrivi xelisufleba cdilobda xeli SeeSala arqimandrit
efremisaTvis, magram igi mainc Tavis saqmes akeTebda.
1927 wlis martSi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis droebiTi
mmarTvelobis mier arqimandriti efremi gadmoyvanil iqna mcxeTa-Tbilisis
eparqiis qorepiskoposad. 26 marts droebiTi mmarTvelobis Tavmjdomaris
mitropolit qristefores mier igi aRyvanil iqna episkoposis xarisxSi.
arqimandrit efremis kurTxevas sveticxovelSi daeswrnen: margveli
episkoposi varlami (maxaraZe) da bodbeli episkoposi stefane
(karbelaSvili). mRvdelmTavris umZimesi tvirTis aReba im dros, rodesac
marto mcxeTa-Tbilisis eparqiaSi 1927 wels oficialuri monacemebiT
gaZarcves Tbilisis kukiis, veris wmida nikolozis, mTawmindis, avlabris,
feriscvalebis eklesiebi, rodesac sasuliero pirebi saerTod kanongareSe
iyvnen gamocxadebuli, gmirobis tolfasi iyo. friad sagulisxmo sityva
warmoTqva episkoposma efremma, rodesac miiRo mRvdelmTavris kverTxi.
`yovlad usamRvdeloesno meufeno. yovlad patiosanno mamano da Zmano!
mesmis xma uflisa. momwodebeli Cemisa uRirsebisa. mSobliuri eklesiis
sadarajozed guSagad dadginebisa. mesmis da vZrwi. warmoudgeba ra cxadad
TvalTa gonebisa CemisaTa mTeli sidide mRvdelmTavrobisa, siZnele da
dabrkolebani, raica marad sdevs mas da ufro vZrwi viTvaliswineb ra
uZlurebasa Cemsa.
meSinis, odes movixseneb mRvdelmTavrobas Cemsa, hoi, sulo Cemo,
amieridan sxvaTa mimcemelo madlisa, mravalTa umaRles eklesiuri ndoba
davalebaTa dajildoebuls ZalgiZs daicva Tavi Seni, raTa ara STavarde
pativsa da mTavrobis moyvareobasa.
am sapasuxismgeblo dros madlobiT movixsenieb Cems keTils myofelT
maswavlebelT, romelTac ganmimtkices siyrmidan Canergili siyvaruli
eklesiisa da sazogado saqmisa. madlobiT vixseneb Cvens axladanTebul
lampars Tbilisis universitetis aRmSenebelT, romelTa xelmZRvanelobiT
me viTvisebdi codnas wlis ganmavlobaSi. madlobiT vixseneb sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqs uwmidessa da unetaress ambrosis,
romelmac mxurvale siyvaruli da mamobrivi mzrunveloba gamiwia. magram am
CemTvis saSinelsa da sanetaro Temas simdabliT SegivrdebiT da
gulmodgineT gevedrebiT: odes damdebT madlis mimniWebelTa wmida xelTa
TqvenTa, Tavssa missa uRirsebisa. mxurvaled aRvavlenT locvasa, winaSe
macxovrisa, raTa momaniWebdes niWsa Cemsa codvaTa gancdisasa da
Semomartyamdes Zalsa sulis siwmidisa, simdablisa da moTminebisasa. dae,
mRvdelmTavroba Cemi maswavebdes Cemsa uRirsebaze, uZlurebaze dae,
mRvdelmTavroba Cemi marad mohgvrides TvalTa CemTa sinanulisa cremlTa
denasa! dRevandeli Cveni eklesiis mwvave mdgomareoba dabejiTebiT
moiTxovs mtkice da maRal RirsebiT mosil mRvdelmTavars; raTa misi xma
ar darCes viTarca xma mRaRadeblisa udabnosa Sina, rom SeZlos damSvideba
aRSfoTebulTa, daanTos cecxli siyvarulisa, Seqmnas saamiso mdgomareoba
xelsawyobad nayofieri muSaobisa. marTebs mRvdelmTavars, raTa ze idges
amao pativmoyvareobaze, xolo cxovrebas egzom moixmardes macxovris did
moZRvrebas wmida saxarebisa da egreve aqvndes cxovrebis egzom
Sesafasebladac episkoposis movaleobaze iqadagos WeSmariteba, iyos
gonebiT brZeni da cxovrebiT ubralo, iyos mtkice, brwyinavdes saqmeni
misni. dae, aRsruldes gangeba RvTisa, morCil var, madlobiT miviReb da ara
ras mciresa winaaRmdegobasa vityvi~.7
2. mRvdelmTavrobis xana
saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi Seqmnil rTul viTarebaSi
moxda arqimandrit efremis episkoposad kurTxeva. `ganaxlebisa da
reformebis~ jgufi, romelsac mxars oficialuri xelisufleba uWerda
movida saeklesio ierarqiis saTaveSi. miuxedavad imisa, rom maT ganacxades,
rom emijnebodnen saqarTvelos sakaTalikoso sabWosa da sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uwmidesi da unetaresi ambrosis kurss,
romelic Sefasebuli iyo, rogorc `antisabWoTa, kontrrevoluciuri~.
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis mdgomareoba kidev ufro
gauaresda. centraluri aRmasrulebeli komitetis Tavmjdomaris f.
maxaraZisadmi gagzavnil werilSi 1928 wlis 1 oqtombers kaTolikos-
patriarqi qristefore III aRniSnavda: ` mRvdlebs sruliad aTaxsireben,
revolveris gulze dadebiTac ki aSineben, episkoposebs nebas ar aZleven
inaxulon eklesiebi da swiron. zrdian sasuliero pirTa saSemosavlo
gadasaxadebs... dRes warmoebuli Seviwroebani saqarTvelos eklesiisa udris
mis mospobas, rac ar unda iyos sasurveli aravisTvis~.8 xelisufleba
saerTod arafers akeTebda sindisis Tavisuflebis oficialuri aRiarebis
miuxedavad. 1927-28 wleebSi mokles kaxeTSi, sof. matanSi mRvdeli
asaTiSvili, gorSi mRvdeli abramiSvili, daangries eklesiebi: ZirulSi,
natanebSi, askanaSi, CoCxaTSi, kardenaxSi, yarsubanSi saqoneli Serekes
eklesiaSi.
1927 wlis 2 oqtombers sakaTalikoso sinodma miiRo gadawyvetileba
episkoposis efremis cxum-afxazeTis eparqiis mmarTvelad daniSvnis Sesaxeb,
amave dros rogorc saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis debuleba
iTvaliswinebda mas mitropolitis xarisxSic aiyvandnen. episkoposma
efremma sakaTalikoso sinodisadmi gagzavnil werilSi aRniSna:
`mitropolitoba eZleva, ara kaTedras, aramed pirovnebas niSnad madlobisa
da pativiscemisa, misi gansakuTrebuli Rvawlisa da samsaxuris
aRsaniSnavad. me axla viwyeb saqmianobas da pirdapir mmarTvel
mRvdelmTavrad daniSvna isedac rTul eparqiaSi, rogoric cxum-afxazeTis
eparqiaa arasworad mimaCnia~.9 episkoposad kurTxevis Semdeg igi jer
iwodeboda manglelad, Semdeg ninowmindelad, xolo 1927 wlis 17
oqtombridan alaverdelad. alaverdis eparqiaSi umZimesi viTareba daxvda
adgilobriv partiul xelmZRvanelobas sasuliero pirebis danaxvac ki ar
undodaT, isev angrevdnen eklesiebs, sasuliero pirebs ki aiZulebdnen uari
eTqvaT jvrisweraze, naTlobaze, micvalebulis wesis agebaze. episkopos
efrems uflebas ar aZlevdnen ewira alaverdSi. 1929 wlis 5 ianvars
episkoposi efremi aiZules daetovebina eparqia da TbilisSi Camosuliyo da
mrevlis mRvdloba eTxova romelime eklesiaSi. 1929 wlis 23 ianvris
kaTolikos-patriarq qristefore III moxsenebidan irkveva `Tbilisis wm.
barbares eklesiis religiur sazogadoebis krebas Tavis moZRvrad aurCevia
episkoposi efremi. sinodis daukiTxavad me episkoposs mrevlis mRvdlad ver
gavamweseb da amisaTvis vTxov sinods gadawyvitos sakiTxi SeiZleba Tu ara
episkopos efrems mieces mrevli. iyos mxolod mrevlis mRvdlad da
moZRvrad~.10 sakaTalikoso sinodma Seqmnil viTarebaSi SesaZlebelad
miiCnia rogorc gamonaklisi episkoposi efremi daeniSnaT wm. barbares
eklesiis moZRvrad. mas TanaSemwed dauniSnes erTi mRvdeli. amave dros
SeuTavses bodbis eparqiis mmarTvelobac. 1930 wlis 24 oqtombers
episkoposi efremi dainiSna urbnisis eparqiis droebiT mmarTvelad, Tumca
kvlav TbilisSi iyo, jer mTawmindis eklesiis winamZRvrad, xolo 1931 wlis
dasawyisidan navTluRis eklesiis droebiT winamZRvrad.
1932 wlis 10 ianvars mZime avadmyofobis Semdeg gardaicvala sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi da unetaresi qristefore III.
1932 wlis 21 ivniss meeqvse saeklesio krebam axal patriarqad airCia
mangleli mitropoliti kalistrate. episkopos efremis winsvlaSi didi iyo
kaTolikos-patriarq qristefore III Rvawli... axal viTarebaSi pirvel
xanebSi mas gauWirda urTierTobebi... 1932 wlis 13 oqtombers episkoposma
efremma gancxadebiT mimarTa saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
sakaTalikoso plenums urbnis-awyuris eparqiis droebiTi mmarTvelis
Tanamdebobidan ganTavisuflebis Sesaxeb `dResdReobiT ver vaxerxeb
ganvagrZo Cemze dakisrebuli movaleoba da vfiqrob, arc eparqiisTvis aris
sasargeblo droebiTi patroni~.11 episkopos efremis es gancxadeba aRqmuli
iqna, rogorc protesti axali patriarqis mimarT, amitom sapasuxo nabijmac
ar daayovna. mas oficialurad ecnoba: `sinodis plenumis 1932 wlis 13
oqtombris dadgenilebiT damtkicebul iqnas yovladsamRvdelo efremi
urbnisis eparqiis mmarTvelad da goris sakaTedro taZris winamZRvrad
misadmi rwmunebul eparqiaSi dabinavebiT araugvianes erTi Tvisa~.12 sinodis
am gadawyvetilebam episkoposi efremi Zalian gaawyena: `madloba sinods, _
werda igi _ magram CemTvisac xom unda ekiTxaT, SemeZlo Tu ara dRevandel
pirobebSi am tvirTis aweva, umorCilesad gTxovT, ori wliT SeaCeroT
sinodis dadgenileba, vmuSaob muzeumebSi da wignsacavebSi~.13 sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmindesi kalistrate miuReblad
miiCnevda eparqiis mmarTveli mRvdelmTavris TbilisSi yofnas im dros,
rodesac eparqiebSi urTulesi viTareba iyo Seqmnili. erT-erT CanawerSi igi
gulaxdilad werda: ` Zvelad samRvdeloeba iyo inteligencia, maRali
Segnebuli, mowinave wre, igi xelmZRvanelobda xalxis ganaTlebis saqmesac,
gamorCeuli iyo sazogadoebriv saqmianobaSi... Cven axla xalxs
vesaWiroebiT mxolod saeklesio wesebis aRsrulebisaTvis... mTavaria
rogorme sicocxle SevinarCunoT, rogorme eklesiebi dangrevas
gadavarCinoT, rogorme sarwmunoeba SevinaxoT~.14 uwmindesma kalistratem
kategoriulad mosTxova episkopos efrems eparqiaSi wasvla. 1933 wlis 9
noembers episkoposma efremma werilobiTi gancxadebiT moiTxova eparqiis
davalebebisagan sruli ganTavisufleba. `sinodma da misma uwmidesobam iseT
garemoebaSi Caayenes, rom CemTvis SeuZlebeli xdeba mRvdelmTavris
movaleobis tvirTis zidva da iZulebuli vxvdebi samsaxurze xeli aviRo~.15
viTarebis ase gamwvavebas uwmidesi kalistrate ar eloda, amitom man
dekanozebs i. mirianaSvils da i. cqitiSvils daavala episkopos efremis
monaxuleba da ukmayofilebis mizezTa srulad garkveva. rogorc isini
uwmides kalistratesaTvis Sedgenil moxsenebiT baraTSi werdnen:
`vinaxuleT episkoposi efremi da movaxseneT rom igi valdebulia
emorCilebodes Tavis uzenaes xelisuflebas da miT saerTo disciplinas
icavdes da sxvas aZlevdes magaliTs, rogorc sarke eklesiisa. man
gvipasuxa, rom igi emorCileba sakaTalikoso sinodis gadawyvetilebas,
magram aseT pirobebSi aranairi samsaxuri ar mindao~.16 uwmidesma
kalistratem sworad Seafasa Seqmnili viTareba da daTmobaze wavida,
magram episkoposma efremma ganmeorebiTi gancxadebiT kvlav moiTxova
samsaxuridan sruli ganTavisufleba. 1933 wlis 8 marts daTariRebuli
rezoluciiT uwmidesma kalistratem episkoposi efremi gaaTavisufla
eparqiis mRvdelmTavris movaleobisagan, magram SabaT-kviris garda unda
ewira sionis sapatriarqo taZarSi.
1934 wlis 25 ianvars episkoposma efremma TxovniT mimarTa sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarq uwmides kalistrates: `msurs
davaTvaliero eCmiawinis siZveleni da agreTve piradad gavecno erevnis
saxelmwifo muzeumSi daculs qarTul xelnawers, cnobil saiaTnovas
davTars~.17 misma uwmidesobam misca saTanado sigeli eCmiawinSi
warsadgenad. somxeTSi nayofieri iyo misi SemoqmedebiTi mivlineba, gaecno
qarTul xelnwerebs. Sexvda somexTa kaTalikos xorens, romelic manamde
Tbilisis somxur eparqias xelmZRvanelobda. miuxedavad imisa, rom imxanad
episkopos efrems eparqia ar hqonda mas saqarTvelos marTlmadidebel
eklesiaSi did angariSs uwevdnen, rogorc niWier mRvdelmTavars, mrevlis
Tavdadebul msaxurs. 1936 wels, rodesac quTaisis eparqiaSi viTareba
garTulda samRvdeloebasa da mmarTvel mRvdelmTavars Soris sinodis 1936
wlis 21 marts dadgenilebiT episkoposi efremi gaigzavna viTarebis
Sesaswavlad da mdgomareobis normalizaciisaTvis.
oficialuri xelisuflebisaTvis saqarTvelos marTlmadidebeli
eklesiis sasuliero pirebi or jgufad iyo dayofili. e.w. `progresuli
samRvdeloeba~, romelic TanamSromlobda xelisuflebasTan, aRiarebda
sabWoTa sistemis upiratesobas da `reaqciuli sasuliero pirebi~, romelTa
mimarT xorcieldeboda totaluri TvalTvali, dasmenebi da represiebi.
episkoposi efremi xelisuflebisaTvis miuRebeli iyo. 1937 wels kidev erTma
dapatimrebebis talRam gadaiara. 1937 wlis 10 dekembers episkoposi efremi
dapatimrebul iqna rogorc xelisuflebisaTvis miuRebeli da `sameulis~
(`troika~) gadawyvetilebiT (muxli #58,11). gadaasaxles cimbirSi. rva weli
umZimes fizikur SromaSi gaatara man sakoncentracio banakSi, magram Tavisi
TavdaWerilobiT, moyvasis siyvaruliT, gaWirvebulTaTvis nugeSis micemiT
yvelas pativiscema daimsaxura. gadasaxlebis wlebis saSinelebebze saubari
ar uyvarda, Tu vinme rames hkiTxavda, cdilobda saubari sxva mimarTulebiT
waremarTa. uwmidesi kalistrate bevrs ecada mis Svelas, magram uSedegod.
1944 wlis 2 ivliss uwmidesma da unetaresma kalistratem taSkentidan
episkoposis efremis aseTi Sinaarsis werili miiRo: `Tqveno uwmidesobav!
siyvaruliT mogesalmebiT da gisurvebT xangrZliv, janmrTel sicocxles.
lageridan me gamaTavisufles 21 ivniss. Cemi ukanaskneli adgili cimbiri
iyo. saqarTveloSi dabrunebis uflebas ar maZleven. miTxres,
saqarTvelodan Tu geqneba gawveva, maSin waxvalo. axla Tqvenzea
damokidebuli Cemi samSobloSi dabruneba... sad movewyobi ar vici, arc
taSkentSi maZleven cxovrebis uflebas, usaxsrod var~.18 kaTolikos-
patriarqma uwmidesma da unetaresma kalistratem saswrafod gaugzavna
fuli episkopos efrems, xolo saqarTvelos Sinagan saqmeTa saxalxo
komisris avqsenti rafavas oficialurad mimarTa: `gTxovT neba damrToT
gamoviwvio TbilisSi mSobeli eklesiisaTvis saWiro efrem episkoposi~.19
episkoposi efremi samSobloSi gamoemgzavra. borani, romliTac mas mdinare
unda gadaecura mgzavrebiT Sevsebuli daxvda bevrs exvewa maT rogorme
daesvaT iq, vinaidan erTi kviris lodinis Tavi aRar hqonda, magram misi
xvewna arad Caagdes. gamobrunda ukan damwuxrebuli, magram erTi kviris
Semdeg gaigo boranis CaZirvisa da mgzavrebis daRupvis ambavi... rva wlis
ganSorebis Semdeg episkoposi efremi TbilisSi dabrunda uwmidesi
kalistrates gagzavnili etli Tbilisis sadgurSi daxvda episkopos efrems.
uwmidesi kalistrate Tavis rezidenciaSi sadilze eloda mas. aqve iyvnen
Tbilisis samRvdeloebis warmomadgenlebi, misi axloblebi. episkoposma
efremma Tavi ver Seikava da atirda... uwmidesma kalistratem igi quTais-
gaenaTis eparqiis mmarTvelad da mwvane yvavilis eklesiis winamZRvrad
daniSna, 1945 wlis 12 ivliss uwmidesma da unetaresma sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqma kalistratem aseTi Sinaarsis brZaneba
dawera: `viReb ra mxedvelobaSi Tqvens Tvrameti wlis moRvaweobas
mRvdelmTavris xarisxSi, mogiboZebT mitropolitobas~.20 quTaisis-gaenaTis
eparqiaSi mitropolitma efremma 1953 wlamde imsaxura. mis dros mowesrigda
mowameTas eklesiis Sesasvleli, igi dauaxlovda qalaqis inteligencias,
xSirad mogzaurobda da aRavlenda wirva-locvebs eparqiaSi moqmed
eklesiebSi. cxovrobda petre-pavles eklesiis maxloblad. uyvarda
ganmartoebiT yofna. xandaxan usmenda klasikur musikas, xvdeboda morwmune
mrevls, axalgazrdobas aswavlida qristianuli sarwmunoebis siyvaruls.
1953 wels gardaicvala sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi
uwmidesi da unetaresi kalistrate. patriarqi gaxda mosaydred gamorCeuli
urbneli mitropoliti melqisedek III. uwmidesi melqisedekis urTierToba
mitropolit efremTan rTuli iyo, miuxedavad imisa, rom 1953 wlis 28 marts
mitropoliti efremi dajildovda skufiaze briliantis jvris tarebis
uflebiT, daZabuloba maT Soris ar Camcxrala. patriarq melqisedeks
arwmunebdnen im mravalricxovan saCivrebis ukan, romelic saero
xelisuflebaSi igzavneboda, mitropoliti efremi idga. ra Tqma unda es ase
ar iyo da eklesiis SigniT Sida dapirispirebebi isev xelisuflebis
interesebSi Sedioda. melqisedek III asakovani iyo da seriozulad fiqrobda
memkvidreze. man sagangebod gamoiZaxa quTaTel-gaenaTeli mitropoliti
naomi (SavianiZe) da ganucxada, rom werilobiTi gankargulebiT mas
mosaydred datovebda. mitropolitma naomma madloba moaxsena uwmides
melqisedeks, magram uari ganacxada mosaydreobaze im dros, rodesac efremi
iyo saqarTvelos eklesiaSi patriaqis mosaydre is unda gamxdariyo, magram
melqisedeki ar daeTanxma meufe naomis mosazrebas, 1956 wlis 29 agvistos
mRvdeli xariton devdariani episkoposis xarisxsSi aiyvana, 1959 wlis 24
ivliss mas mianiWa mitropolitis wodeba, skufiaze briliantis jvris
tarebis ufleba da gamoacxada saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
mosaydred.
1953 wlidan mitropoliti efremi baTum-Semoqmedeli da Wyondidelia.
baTumSi moRvaweobis dros igi Sexvda konstantinopolis msoflio patriarq
uwmides aleqsandre III da hqonda saubari saqarTvelos eklesiis istoriuli
avtokefaliis aRiarebis problemebze.
3. patriarqobis xana
1960 wlis 10 ianvars gardaicvala sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqi uwmidesi da unetaresi melqisedek III. sagangebod Seikriba
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodi, romelsac
eswrebodnen: baTum-Semoqmedeli da Wyondideli mitropoliti efremi,
bodbeli mitropoliti dimitri, quTaTel-gaenaTeli mitropoliti naomi,
urbneli mitropoliti daviTi, TeTriwyaroeli episkoposi zinobi. sinodis
sxdoma gaxsna bodbelma mitropolitma dimitrim (iaSvili), romelmac
aRniSna saqarTvelos marTlmadidebel eklesias aRar hyavs meTauri,
romelic gamorCeuli iyo, rogorc niWiT, aseve sulieri cxovrebiT. dRes
Cven unda sworad SevafasoT Seqmnili viTareba da vimoqmedoT ise, rom
STamomavlobam arasodes sayveduriT gaixsenos 1960 wlis 11 ianvris sinodis
sxdoma Tavisi gadawyvetilebis gamo. winadadeba Semomaqvs saqarTvelos
marTlmadidebeli eklesiis kaTolikos-patriarqis mosaydred da melqisedek
III damkrZalavi komisiis Tavmjdomared avirCioT mitropoliti efremi. am
winadadebas mxari dauWires: mitropolitma naomma, episkoposma zinobma.
urbnelma mitropolitma daviTma oficialuri gancxadebiT moixsna
mosaydris taxtis dakavebis survili. 1960 wlis 19-20 Tebervals Sedga
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis gafarToebuli kreba, romelmac
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad da mcxeTa-Tbilisis
mTavarepiskoposad airCia mitropoliti efremi, efrem II-is saxelwodebiT.
sagangebod Sedgenili sigeli ityobineboda: `sruliad saqarTvelos
eklesiis samRvdeloman da yovelTa morwmuneTa saqarTvelosaTa erTiTa
nebiTa, erTiTa guliTa da erTiTa piriTa aRirCies STagonebiTa, RmrTisaTa
mTavarepiskoposi mcxeTisa da Tbilisisa da sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqad maRalyovlad usamRvdeloesi baTum-Semoqmedeli da
Wyondideli mitropoliti efremi~.21 1960 wlis 21 Tebervals kviras moxda
misi aRsaydreba sveticxovlis sapatriarqo taZarSi.
XX saukunis 60-ian wlebSi sabWoTa saqarTveloSi `komunizmis gaSlili
mSenebloba~ iyo gamocxadebuli. arsebuli sistemis saxe kide erTxel
gamoCnda 1956 wlis 9 martis cnobili movlenebis dros, rodesac moskovis
partiuli xelmZRvanelobis pirdapir miTiTebiT cecxli gauxsnes da
daxvrites TbilisSi mSvidobiani manifestaciis monawileni. marTalia am
dros pirdapir TiTqos aRar devnidnen sasuliero pirebs, magram
uSiSroebis organoebi avrcelebdnen Worebs, aTasgvar ciliswamebas maT
mimarT, raTa sazogadoebisgan srulad moewyvitaT, sakuTar TavSi CaeketaT
eklesia. komunistur Jurnal-gazeTebSi antireligiur Temebze iwereboda
statiebi. umaRles saswavleblebSi savaldebulo kursi iyo aTeizmi.
gaZnelebuli iyo administraciuli wesiT daxuruli eklesiebis amoqmedeba.
saqarTvelos ministrTa sabWosTan arsebuli religiis saqmeTa aparati
uxeSad ereoda eklesiis saqmianobaSi. saqarTvelos marTlmadidebeli
samociqulo eklesia rom mZime mdgomareobaSi iyo amas statistikuri
monacemebic adasturebda. am dros moqmedi iyo 5 eparqia (7 mRvdelmTavriT),
sapatriarqoSi Sedida 100 moqmedi eklesia, 2 dedaTa da mamaTa monasteri.
105-mde sasuliero piri. sapatriarqos ar hqonda beWduri organo,
rezidencia, sasuliero saswavlebeli, saqarTvelos marTlmadidebeli
eklesiis istoriul avtokefalias ar aRiarebda msoflios marTlmadidebel
eklesiaTa umravlesoba. saxelmwifos mier eklesiebi, sasuliero pirebi ise
iyo dabegrili, rom Semosavlis 87% saxelmwifos mihqonda. mkacrad
kontroldeboda TiToeuli sasuliero piris saqmianoba.
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis istoriuli sapatriarqo 1923
wlidan saxelmwifo sakuTrebaSi iyo. kaTolikos-patriarqis rezidencia
sionis eklesiis gverdiT sul 4 oTaxisagan Sedgeboda. uwmidesma da
unetaresma efremma araerTxel mimarTa mTavrobas an Zveli sapatriarqo
rezidencias dabrunebis an axlis aSenebis nebarTvaze. sabWoTa kavSiris mi-
nistrTa sabWosTan arsebuli religiis saqmeTa rwmunebulis d. Salu-
taSvilisadmi gagzavnil werilSi aRniSnuli iyo: `jer kidev 1960 wels
viTxovdiT sapatriarqos dabruneboda is Senoba, sadac dRes respublikis
miliciis mTavari sammarTveloa... Tu es ver moxerxdeba gTxovT neba
dagvrToT vakis an saburTalos teritoriaze gamogveyos adgili
orsarTuliani sapatriarqo rezidenciisTvis~.22 mTavrobas axali
sapatriarqos TbilisSi aSenebaze uari uTqvams, SalutaSvili acxadebda
SesaZlebeli iyo aseTi nebarTvis gacema mcxeTis mimdebare teritoriaze.
saerTod saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis mesveurebs saero
xelisuflebisaTvis religiis saqmeTa rwmunebulis gareSe urTierToba
ekrZalebodaT. 1963 wels uwmidesma da unetaresma efrem II aseTi Sinaarsis
weriliT mimarTa religiis saqmeTa rwmunebuls a. SalutaSvils
`daaxloeiT TerTmeti Tvis Semdeg Cemi kaTolikos-patriarqad arCevisa. 1960
wlis 8 dekembers ganvizraxe gancxadebiT Sevsuliyavi umaRles mTavrobaSi
am nabijis gadadgmas mavaldebulebda sindisi, sarwmunoeba, Cemi eris
siyvaruli da amaT winaSe Cemi pasuxismgeblobis SegrZneba. ufro axlo
gavecani ra saqarTvelos eklesiis imdroindel sinamdviles, vcani rom Tu
ase gagrZeldeboda misi samwuxaro mdgomareoba katastrofas ver
gadaurCeboda... gansakuTrebiT cud mdgomareobaSi iyo RvTismsaxurTa
raodenoba, es sakiTxi dResac mZime lodiviT adgas qarTul eklesias
gulze da dResac safrTxes umzadebs mas. 1962 wlis 3 ivliss momeca
SesaZlebloba mqonoda audencia saqarTvelos ministrTa sabWos
TavmjdomaresTan baton givi javaxiSvilTan. Cemi piradi moxsenebis Semdeg
man brZana _ raxan arsebobs eklesia mas unda hqondes saswavlebelic da
gamomcemlobac _ amas ismenda Cems gverdiT mjdomi maSindeli religiis
saqmeTa rwmunebuli batoni meqvabiSvili, magram praqtikulad araferi ar
gakeTebula~.23
uwmidesi efrem II grZnobda Tu saqarTvelos marTlmadidebel eklesias
RvTismsaxurTa mosamzadeblad saswavlebeli ar eqneboda momavali ar
hqonda. mRvdel daviT garsiaSvilis dakrZalvaze gulistkiviliT aRiniSna:
`ai, yvela moxucebulebi mivdivarT da Semcvleli aRaravin rCeba... raze
gaurbis qarTveli eri Tavis mSobliur eklesias da sayveduriT ekideba?
gana imitom, rom Rvawli miuZRvis samSoblosa da erisadmi?~24 uwmidesi da
unetaresi efrem II-is Seupovrobam Tavisi Sedegi gamoiRo. xelisufleba
iZulebuli gaxda 1962 wlis 30 ivliss gaeca nebarTva mcxeTis samoZRvro
kursebis gaxsnis Sesaxeb. uwmidesma da unetaresma efrem II saswavleblis
direqtorad daniSna Semoqmedeli episkoposi ilia (SiolaSvili), romelmac
moskovis zagorskis sasuliero seminariis da akademiis marTlmadidebeli
eklesiebis sasuliero saswavleblebis saswavlo programebis analizis
safuZvelze axladgaxsnil saswavlebelSi maRal doneze daayena saswavlo
procesi, disciplina. saswavlebelSi samuSaod miiwvia cnobili mecnierebi.
1963 wlis 15 ivlisidan daiwyo ra funqcionireba am saswavlebelma sul
male igi sasuliero seminariad gadakeTda. saswavleblis direqtori meufe
ilia saswavleblis sakiTxebze xSirad mimarTavda uwmides efrem II-s.
sapatriaqos arqivSi araerTi aseTi werilia daculi 1964 wlis 28
dekembers man patriarq efrem II aseTi werili gaugzavna: `Tqveno
uwmidesobav, gvakurTxeT, zeg saSobaoT viTxovT studentebs. xval 12 saaTze
vfiqrobT pedsabWos mowvevas. CvenTvis metad sasiamovno iqneba Tu
CamobrZandebiT da daeswrebiT~.25 uwmidesi da unetaresi efrem II seminariis
yvela students piradad icnobda interesdeboda TiToeulis saqmianobiT.
mcxeTis sasuliero seminariis warmatebebiT bavSviviT xarobda.
uwmidesi da unetaresi efrem II gansakuTrebul yuradRebas aqcevda
sasuliero pirTa da mRvdelmTavarTa raodenobis gazrdis sakiTxs.
oficialuri xelisuflebis sawinaaRmdegod, romelic emzadeboda
saqarTvelos masobrivi aTeizmis qveynad gamocxadebisaTvis. man 1963 wels
episkoposad akurTxa moskovis sasuliero akademiis warCinebuli
kursdamTavrebuli arqimandriti ilia. romelsac marto sasuliero
saswavlebeli ki ar Caabara, aramed daavala emuSava saqarTvelos
marTlmadidebeli eklesiis istoriuli avtokefaliis saerTaSoriso
aRiarebisaTvis. im dros saqarTvelos marTlmadidebel eklesias
SezRuduli hqonda saerTaSoriso kontaqtebi. urTierToba SeiZleboda
ruseTis da somxeTis eklesiebTan. sazRvargareTis marTlmadidebel da
aramarTlmadidebel eklesiebTan urTierToba mxolod werilobiTi
xasiaTisa iyo. amitom, rodesac eklesiaTa msoflio sabWodan TbilisSi
movida werili, romelSic gamoTqmuli iyo survili saqarTvelos eklesia
oficialurad gawevrianebuliyo am organizaciaSi, uwmidesma efrem II-em 1962
wlis 4 maiss eklesiaTa msoflio sabWos generaluri mdivnis saxelze
gagzavnil werilSi oficialurad ganacxada Tanxmoba. saqarTvelos
marTlmadidebel eklesias mieca SesaZlebloba saerTaSoriso tribuna
gamoeyenebina Cveni eklesiis interesebisaTvis. 1962 wels uwmidesi efremi
gamovida eklesiaTa msoflio sabWos konferenciaze, rogorc profesori
lukas fiSeri aRniSnavda patriarqis gamosvlisaTvis gansazRvruli iyo 40
wuTi, uwmidesi efrem II 3 saaTiani gamosvliT warsdga msmenelTa winaSe. es
iyo saqarTvelos mravalsaukunovani istoriisa da eklesiis sruli suraTis
wardgenis mcdeloba, Tanac warmatebuli. uwmidesi da unetaresi efrem II
safrangeTSi, parizis maxloblad levilSi ewvia qarTvel emigrantebs,
mcire panaSvidi gadauxada bolSevikuri agresiis gamo samSoblodan
gadaxvewil gardacvlil qarTvel mamuliSvilT. qarTveli emigrantebi 1927
wlis Semdeg uars acxadebdnen saqarTvelos marTlmadidebel eklesiasTan
urTierTobaze. isini gaRizianebuli iyvnen uwmidesi da unetaresi ambrosis
Semdeg eklesiis mier saokupacio, bolSevikur xelisuflebasTan
`loialobis da TanamSromlobis~ kursis aRiarebis gamo, magram sabWoTa
sakoncetracio banakebSi natanj patriarq efrem II gulTbilad Sexvdnen.
1963 wels kunZul rodosze marTlmadidebel eklesiaTa forumze
Semoqmedelma episkoposma ilia SiolaSvilma daafiqsira saqarTvelos
eklesiisadmi marTlmadidebel eklesiaTa erTgvari upativcemloba. isini
oficialurad ar cnobdnen saqarTvelos eklesiis avtokefalias.
episkoposma iliam miznad daisaxa istoriuli wyaroebis, saeklesio
tradiciebis, qarTvel mecnierebTan mWidro TanamSromlobiT damajerebeli
argumentebiT daesabuTebina yvelasaTvis saqarTvelos eklesiis istoriuli
avtokefaliis kanoniereba. es brZola gagrZelda 27 weliwadi. 1990 wels
Semoqmedeli episkopos ilias aw ukve sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarq uwmidesisa da unetaresis ilia II-is daucxromeli saqmianobis
Sedegad msoflio sapatriarqom aRiara saqarTvelos marTlmadidebeli
eklesiis istoriuli avtokefalia. uwmidesi da unetaresi efrem II-is
locva-kurTxeviT 1965 wels episkoposad akurTxa romanoz petriaSvili,
romelic sxvadasxva dros ganagebda baTum-Semoqmedis, Wyondidis,
alaverdis, bodbis, cxum-afxazeTis, quTaisis eparqiebs. igi iyo cnobili
qarTveli mecnieris vasil petriaSvilis ZmisSvili. aResrula 1979 wels 92
wlis asakSi. 1972 wels arqimandriti gaioz keratiSvili, romelic erTxans
iyo kaTolikos-patriarqis qorepiskoposi, wilkneli da urbneli
mitropoliti, amJamad imyofeba pensiaze. patriarqs gansakuTrebuli Tbili
mamaSviluri urTierToba hqonda meufe iliasTan, `Cemo meufeo~ ase
mimarTavda werilebSi. `mcxeTaSi viyavi, magram ver gnaxe saxlis telefonze
vrekavdi ar pasuxobdi, xom mSvidobiT xar meufeo _ Tqveni efremi. 1967
wlidan meufe ilias Caabara saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
yvelaze rTuli _ cxum-afxazeTis eparqia. axalgazrda mRvdelmTavars
yvelanairad xels uwyobda, 1969 wels igi aiyvana mitropolitis xarisxSi.
uwmidesi da unetaresi efrem II kargad grZnobda saqarTvelos
marTlmadidebeli eklesiis saerTaSoriso kavSirebis aucileblobas.
ruseTis marTlmadidebel eklesiasTan mxolod Tanasworuflebian
urTierTobis aucileblobas. 1960-1972 wleebSi man araerTxel imogzaura
moskovSi, TbilisSi stumrobda ruseTis patriarqi uwmidesi aleqsi I.
patriarq efrem II normaluri urTierToba hqonda somxuri samociqulo
eklesiasTan TbilisSi araerTxel moiwvia somexTa umaRlesi patriarq-
kaTolikosi vazgen I. TviTonac iyo sapasuxo vizitiT somxeTSi. werilobiTi
urTierToba hqonda msoflio patriarq aTinagorasTan, ierusalimis
patriarq benediqte I. Tumca sazRvargareTis marTlmadidebel eklesiaTa
meTaurebis oficialuri viziti saqarTveloSi gasagebi mizezebis gamo ver
Sedga.
4. patriarqi da Sidasaeklesio problemebi
uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi efrem
II urTules epoqaSi mouxda moRvaweoba. cnobili kritikosisa da mwerlis
ipolite varTagavasaTvis gagzavnil erT pirad werilSi efrem II
gulaxdilad aRniSnavda: `dRes ufro mZime mdgomareobaSi vimyofebiT, vidre
kaTolikos-patriarqebis kalistrates an melqisedekis dros iyo aq
yvelafers ver davwer gasagebi mizezebis gamo, Zalian garTulebul
garemocvaSia Cveni eklesia. SeiZleba gulSematkivarni bevri hyavdes, magram
aqtiur momqmedT vera vxedav. miuxedavad aseTi mZime garemoebisa mainc
moxerxda mcxeTaSi damearsebina samoZRvro orwliani kursebi episkopos
gabrielis saxelobis, gamomeca giorgi mTawmindelis naxelavi oTxTavi,
epistoleni da ioanes gamocxadeba, locvani, qarTvel wmindanTa suraTebi,
xatebi. saqarTvelos eklesiis kalendari yovelwliuri. me mjera cxovreba
dawynardeba, maSin eklesia sapatio adgils daiWers cxovrebis
sinamdvileSi~.27 am rwmeniT moqmedebda misi uwmidesoba, rodesac mTavrobis
Tavmjdomares g. javaxiSvils mimarTavda da iTxovda sasuliero Jurnalis
gamocemis nebarTvas, eklesiebis amoqmedebas borjomSi, cxinvalSi,
zestafonSi, saCxereSi. igi daufaravad acxadebda dRevandeli saqarTvelos
eklesia isea Seviwroebuli, rom ufro qaRaldzea vidre sinamdvileSi.
eklesiis gaxsna udides sirTuleebTan iyo dakavSirebuli. aviwroebdnen
eklesiis gaxsnis mosurneTa ojaxebs. 1960 wels goris morwmune
qarTvelobam oficialuri gancxadebiT mimarTa saqarTvelos komunisturi
partiis centraluri komitetis pirvel mdivans v. mJavanaZes. `sxva rom ara
iyos gvrcxvenia _ werdnen isini _ Tu gorSi ar SeiZleba eklesiis gaxsna,
maSin sxva raionebSi ratom aris. marto TbilisSi oci moqmedi eklesiaa, Tu
Tbiliselebs ar undaT dakargon qarTuli adaT-wesebi Cven ratom unda
daviviwyoT? sul erTia mamapapiseul Zvel wesebs ar davkargavT, magram
sanam cocxlebi varT nu gvawvalebT, mogveciT erTi eklesia, Cven avaSenebT.
adgilobrivma mTavrobam SegvaSina, visac xeli gvqonda mowerili icodeT
pensias mogixsniT, samsaxurebidan gagrekavT, rom mogagonoT eklesiis
gaxsna komunizmSi SevdivarTo. roca SevalT komunizmSi da yvelgan
daiketeba eklesiebi aqac daketon eklesiebi Cven araferi gveqneba
sawinaaRmdego~.28 uwmidesma da unetaresma efrem II-em mimarTa mTavrobas:
`gTxovT gorelebis sasargeblod gadadgaT nabiji. amiT, garwmunebT aravis
araferi daakldeba ra, xolo xalxis guls movigebT, gana eWvia imaSi, rom
mravalaTasian qalaqSi morwmuneni mravlad arian da sruldeba religiuri
wesebi~,29 magram xelisufleba ase ar fiqrobda religiis rwmunebulma
meqvabiSvilma saidumlo werili gagzavna goris saqalaqo sabWos
TavmjdomaresTan: `moqalaqe frangiSvili sistematiurad wers gancxadebebs
xelmZRvaneli amxanagebis saxelze daJinebiT moiTxovs rom q. gorSi
ganTavisufldes yofili eklesiis Senoba da masSi gaxsnil iqnas moqmedi
eklesia. igi dadis mosaxleobaSi da awarmoebs propagandas eklesiis
gaxsnis sasargeblod, amisaTvis saWiroa frangiSvilTan da mis jgufTan
awarmooT gansakuTrebuli gasaubreba, raTa man Sewyvitos eklesiis gaxsnis
sakiTxze propaganda da xelmowerebis Segroveba~.30 gasaubreba iyo muqara,
daSineba. sabWoTa kavSiris maSindeli politikuri lideris n. xruSCovis
brZanebiT sabWoTa kavSiris masStabiT daiwyo eklesia-monastrebis daxurvis
axali kampania. 1963 wels uwmidesi efrem II gamoiZaxes saero xelisuflebaSi
da mosTxoves erTi an ramdenime eklesiis daxurva. am mxriv yvelaze
sasurvelad mTawmindis eklesia miaCndaT. patriarqi fexze wamomdgara da
uTqvams Tu Tqven mTawmindis eklesias daxuravT me Tavs moviklav da
mizezad am faqts davibarebo. arc damSvidobebia maT ise dautovebia
iqauroba...
religiis saqmeTa rwmunebuli d. SalutaSvili aRSfoTebuli iyo
afxazeTis teritoriaze wminda adgilebSi morwmuneTa simravlis gamo. misi
azriT aucilebeli iyo `kamanis monasterTan mimavali gzis Caketva, rac
wminda wyalTan morwmuneTa misvlas gaaZnelebs. iq Tu Rorebis ferma
aSendeba kargi sabanao iqneba cxovelebisaTvis da adamianebi wyalSi aRar
Sevlen gansakurneblado~.31 kiTxulob am striqonebs da ar ginda daijero
nuTu adamianebi ase azrovnebdnen? es iyo gasuli saukunis 60-70-iani wlebis
samwuxaro realoba.
eparqiebSi Seqmnil rTul viTarebaze sainteresoa 1962 wlis 7 oqtombers
alaverdeli episkoposis daviT burdilaZis moxsenebiTi baraTi uwmidesi da
unetaresi efrem II mimarT. `dResaswaulis dros (alaverdobaze) Semovidnen
axmetis raiaRmaskomis Tavmjdomare maRlakeliZe policielebiT da SeteviT
mommarTes, Tu rogor gavbede alaverdSi misvla da eklesiaSi Sesvla,
rodesac me vupasuxe, rom me alaverdis eparqiis mmarTveli mRvdelmTavari
var da Cems movaleobas Seadgens am taZarSi saRmrTo vedrebis Sesrulebao,
amaze dacinviT mipasuxes vin episkoposi xar, aba sabuTi warmogvidgineo. aq
meqvabiSvilma dagviniSna mRvdeli kukunaSvili da sxvas araferi esaqmebao...
mokled Segveqmna cxare kamaTi, damemuqrnen dagapatimrebTo, damapatimreT
meTqi. maT undodaT locva Semewyvita da maTi brZanebiT eklesiidan
gavsuliyavi, rodesac amas ver miaRwies maRlakeliZem miTxra _ Sens
moxucebulobas vcemT pativs wirvas rom daamTavrebT aqedan saswrafod
wadio~.32 amaze didi ubedureba ra unda yofiliyo alaverdel
mRvdelmTavars edavebodnen rogor, gabede alaverdobaze mosvlao.
alaverdis taZari xelisuflebisaTvis iyo kulturis Zegli, sxva funqcia
Tu hqonda maT es ar ainteresebdaT. 1970 wlis 20 ivliss alaverdeli
episkoposi romanoz petriaSvili efrem II-s atyobinebda `kulturis
ministrma TaqTaqiSvilma taZarSi cekva-TamaSi moawyobina. me gakvirvebuli
var da mwyins rom am ambis momwyobia kulturis ministri. ase masxrad
agdeba Zveli istoriuli siwmindisa, romlis trapezqveS ganisveneben ioseb
alaverdeli, wm. qeTevan dedofali, warmoudgenelia~.33 xSiri iyo
SemTxvevebi eklesia-monastrebis Zarcvisa. amis Sesaxeb uwmidessa da
unetaress atyobinebdnen: quTaTeli mitropoliti naomi SavianiZe, samebis
eklesiis dekanozi levan tlaSaZe. oficialuri xelisufleba sasuliero
pirebs did saSemosavlo gadasaxadebs axdevinebda. sabWoTa kavSirSi
sasuliero pirebis dabegvris erTiani sistema iyo. ar iTvaliswinebdnen
mcire Semosavlian da didSemosavlian eklesiaTa Taviseburebebs. uwmidesi
da unetaresi efrem II acxadebda sasuliero pirebis saSemosavlo
gadasaxadis me-19 muxliT dabegvra ise gamoiyureboda, rogorc gasanTluli
Tokis yulfi mZime damnaSavis yelis mimarT. religiis saqmeTa rwmunebuli
aseTi Sinaarsis werils ugzavnis uwmidessa da unetaress efrem II-s
`gTxovT daavaldebuloT protodiakoni ambrosi axobaZe saSemosavlo
davalianeba dafaros uyoymanod. amasTanave aiZuloT yvela urCi
mRvdelmsaxuri saswrafod gadaixadon saSemosavlo gadasaxadebi~.34
protodiakoni ambrosi aRwers ra Tavis gasaWirs sTxovs efrem II-s
daxmarebas `me naxevrad mSieri davdivar Casacmelis gareSe, fulic ar
maqvs, riT gadavixado gadasaxadi?~35 protodiakoni ambrosi gamorCeuli
xmis, RvTismsaxurebis ubadlo mcodne sul devna-SeviwroebaSi iyo. erTxel
man respublikis prokuror berZeniSvilTan Sexvedrisas moiTxova
gadasaxlebamde mis sakuTrebaSi arsebuli qonebis dabruneba, razedac
prokurorma upasuxa, mRvdeli da kanoni vis gaugiao. rodesac es efrem II-em
gaigo protodiakonTan erTad Sexvda respublikis prokurors da mkacrad
mosTxova gaemeorebina is, rac protodiakons uTxra... respublikis
prokurori ar eloda movlenebis aseT ganviTarebas da bodiSi moixada.
Tumca es ar Sveloda ambrosi axobaZis gaWirvebas amdenma devna-Seviwroebam,
usaxsrobam igi aiZula 1970 wlis 1 ianvars aseTi Sinaarsis gancxadebiT
miemarTa uwmidesi da unetaresi efrem II-saTvis `visac me vaxsovar
dapatimrebamde da gadasaxlebamde mas Tvalwin warmoudgeba protodiakoni
ambrosi axobaZe jansaRi da Cveni wminda taZris mSveneba. diax, es me
gaxlavarT 1937 wlis dapatimrebam, represiebma Searyies Cemi janmrTelobis
mdgomareoba... gTxovT gadamiyvanoT pensiaze~.36 uwmidesi da unetaresi
efremi materialurad exmareboda mas, umsubuqebda mZime mdgomareobas.
magram patriarqsac uWirda amis dasturia misi werili saqarTvelos
ministrTa sabWos Tavjdomaris g. javaxiSvilisadmi. `Cemi Semosavali
dadgenilia arasworad _ werda igi _ amitom vTxov ministrTa sabWos
Tavmjdomares dagvdos pativi Caerios Cvens saqmeSi, gaecnos mas, brZanos
Tavisi avtoritetiani da samarTliani sityva, rac ueWvelia naTels mohfens
sakiTxis bundovan mxares da miT moeReba bolo gaugebrobas, rasac ar
viReb ar unda momeTxovos, rac ar meZleva arc gamomerTvas~.38
patriarqisTvis Tu iyo problema saSemosavlo gadasaxadis gadaxda, ra
mdgomareobaSi iqnebodnen rigiTi sasuliero pirebi. uwmidesma efremma 1963
wlis 8 noembers mimarTa finansTa ministrs. `sakaTalikosos sameurneo
nawilis gamge, protopresviteri aleqsandre gabunia ganTavisuflda
samsaxuridan imis gamo, rom veRar gauZlo me-19 muxliT dabegvras. aravis
aRar unda muSaoba... dRes arc mdivani myavs, arc sameurneo nawilis gamge,
arc mZRoli. ase rom sapatriarqo ise gamoyureba TiTqos likvidacia qmnil
iyves~. religiis saqmeTa rwmunebuli mkacrad akontrolebda sasuliero
pirTa saqmianobas da Tu ar moewoneboda igi kaTolikos-patriarqs sTxovda
pasuxs. 1970 wlis 13 ianvars rwmunebulma d. SalutaSvilma uwmidessa da
unetares efrem II-s aseTi Sinaarsis werili miswera: `Cems gankargulebaSi
arsebuli masalebiT dadgenilia, rom adgilobrivi sabWoTa organos
nebarTvis gareSe religiuri sazogadoebebi kultis msaxurTa miTiTebiT
aremonteben da afarToeben eklesiis Senobebs. aseTi samuSaoebi Catarda
1969 w. soxumisa da gudauTis raionis sof. lixnis eklesiebSi. ganvmartav,
rom moqmedi kanonmdeblobiT kultis msaxurebs ar aqvT ufleba Caerion
religiuri sazogadoebebis sameurneo da finansur sakiTxebSi. maTi
uflebebi ganisazRvreba mxolod religiuri wes-Cveulebebis SesrulebiT~.39
aseTi mkacri zewolis pirobebSi uxdeboda patriarqs Tavisi saqmianoba.
patriarqs ar uSvebdnen ucxoeTis qveynebSi, uari uTxres buqarestSi rumi-
neTis patriarq iustines 20 wlisTavis iubilesTan dakavSirebiT sazeimo
RonisZiebaSi monawileobis miRebaze. TiToeuli sasuliero piris kurTxeva
didi brZolisa da xelisuflebasTan dapirispirebis fonze xdeboda.
patriarqis gadaadgilebac ki samwysoSi xelisuflebis meTvalyureobiT
xorcieldeboda.
5. kaTolikos-patriarqi efrem II da qarTveli
sazogadoeba
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi efrem II 1918-1922 wlebSi
Tbilisis saxelmwifo universitetis sibrZnismetyvelebis fakultetze
swavlobda. igi did pativs scemda Tavis maswavleblebs: ivane javaxiSvils,
korneli kekeliZes, akaki SaniZes, Tavis Tanakurselebs, profesorebs Salva
amiranaSvils, giorgi gozaliSvils, simon janaSias, arnold Ciqobavas,
sergi makalaTias, SoTa ZiZigurs. qveyanaSi arsebuli viTarebis pirobebSi
rTuli iyo sazogadoebaSi kaTolikos-patriarqis aqtiuroba, magram igi
mainc axerxebda amas. 1968 wels Tbilisis saxelmwifo universitetis
daarsebidan 50 wlis iubileze igi sapatio prezidiumSi miiwvies. uwmidessa
da unetares efrem II-s yovel axal wels ulocavda akademikosi avlip
zurabaSvili `Tqveno uwmidesobav, mTeli Cemi ojaxi da piradad me
muxlmodrekiT gilocavT axal wels da gisurvebT mtkice janmrTelobas da
yovelive sikeTes, gTxovT kurTxevas~40 _ werda igi.
1966 wlis 14 ivniss saqarTvelos mweralTa kavSiris Tavmjdomare irakli
abaSiZe weriliT moikiTxavs mis uwmidesobas da sTxovs rogorc
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis meTaurma gadadgas nabiji
imisaTvis, raTa gafantos miTqma-moTqma TiTqos SoTa rusTavels eklesia
devnidao. `gafanteT es istoriuli gaugebroba Tqvens mrevlSi SoTa
rusTavelis iubilis dReebSi iqadageT sionSi, an mcxeTis sveticxovelSi
SoTa rusTavelis didi saxelis mosaxseneblad misi dabadebis 800
wlisTavze am wignis damwers, romelmac saqarTvelo 700 weli Seinaxa es
pativi ekuTvnis. mas metic ekuTvnoda, igi qarTvel wmindanTa panTeonSi
unda yofiliyo, rom ara Cveni bedis ukuRmarToba~.41 uwmidesma da
unetaresma efrem II 1966 wlis 30 oqtombers sionis sapatriarqo taZarSi
waikiTxa saintereso moxseneba: `SoTa rusTavelis aRmsareblobisaTvis~,
romelSic saeklesio poziciidan gaSuqebulia genialuri poemis erovnuli
da zogadsakacobrio Rirebulebani. uwmidesi da unetaresi efrem II-is
sarekomendacio werili aTenisa da sruliad eladis mTavarepiskopos
qrizosTomosTan daexmara kinoreJisor giorgi asaTians aTonis mTaze
mogzaurobaSi.
1960 wels 18 oqtombers man sagangebo weriliT mimarTa ierusalimis
patriarq benediqte I-s. werilSi saubaria imaze, rom misi ocneba iyo exila
wmida qalaqi ierusalimi, waekiTxa iq daculi xelnawerebi, rom igi
gansakuTrebiT gaxarebulia arqeologiuri gaTxrebis dros aRmoCenili
qarTuli mozaikuri warwerebiT. `maqvs pativi, Tqvens unetaresobas vauwyo _
ganagrZobda uwmidesi efrem II _ rom Tbilisidan ierusalims miemgzavreba
samecniero eqspedicia, romelsac miznad aqvs dasaxuli Seiswavlos
adgilobrivi qarTuli kulturis masalebi da Sekribos axali cnobebi
qarTvelebis moRvaweobis Sesaxeb palestinaSi, kerZod jvris monasterSi
eqspediciis wevrebi arian: profesorebi akaki SaniZe, giorgi wereTeli,
poeti irakli abaSiZe, romelTac piradad vicnob. Tqvens unetaresobas
vTxov, rom aRmouCinoT maT yovelgvari daxmareba maTi mecnieruli muSaobis
dros monastrebsa da taZrebSi, wignsacavebsa da arqivebSi~.42 qarTveli
mecnierebi ierusalimSi pativiscemiT miiRes, muSaobis yvela piroba
Seuqmnes maT. mis uwmidesobas did pativs scemda qarTveli
sazogadoebrioba. jer kidev 1965 wlis 3 ianvars Semoqmedelma episkoposma
iliam ase Seafasa uwmidesi efrem II Rvawli, `visac surs ar SeiZleba ar
dainaxos ra Zneli da rTuli iyo da aris Tqveni cxovrebis gza. Tqven
gxvdebodaT gzaze ufro ekali, vidre vardi. es iyo TqvenTvis gansacdeli,
romelsac Tqven xvdebodiT morCilebiT da simdabliT. Tqven mudam gulSi
imeorebdiT da gaxsovdaT Cveni didi mwerlis sityvebi: simdable msgavs ars
vazsa daxrilsa da aRsavsea nayofiTa keTiliTao (sulxan-saba) da amitomac
simdabliT moipoveT simaRle. axla Tvalwin myavs warmodgenili sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi da unetaresi anton II,
magondeba misi tirili da godeba daoblebul saqarTvelos eklesiaze igi
imeddakarguli da damwuxrebuli rwyavda Tavisi cremliT ruseTis miwas.
axla gadmogvxede da nu stiri Cveno dido winaparo uwmideso anton!
saqarTvelos eklesiam kvlav moipova dakarguli damoukidebloba da Sen
taxtze kvlav brZandeba sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi
zegardmo madliT cxebuli, romlis angelozis dRes vzeimobT dRes~.43
uwmidesi da unetaresi efremi yvelas mimarT iyo saocrad yuradRebiani.
mis arqivSi uamravi samadlobeli werilebia. qristefore kapanaZe iTxovs
materialur daxmarebas da eZleva. arqimandriti evagre diasamiZe madlobas
moaxsenebs yuradRebisaTvis da 1968 11 dekembridan iTxovs pensiaze
gadasvlas. beTaniis monastris iRumeni ioane (giorgi) mxeiZe Txovs
davuZlurdi da iqneb mama gabriel urgebaZe daniSnoT winamZRvrado.
zestafonidan elene gvelesiani, mRvdel Tevdore gvelesianis Svili iTxovs
saeklesio kalendars. Tu sasuliero pirs rame uWirda gverdiT edga. 1969
wlis 3 marts gardaicvala quTaTel-gaenaTeli mitropoliti naomi
(SavianiZe). uwmidesma efremma aseTi Sinaarsis depeSa gagzavna quTaisSi.
`Cemi uZvirfasesi naomis gardacvalebis gamo ver mogaxsenebT samZimars,
radgan yvelam me unda miTxraT samZimari yvelaze mZime danaklisiT
Sewuxebuls~.44 igi quTaisSi Cavida wesi augo gansvenebul mRvdelmTavars.
uwmidesi da unetaresi efrem II mokrZalebulad cxovrobda. uyvarda
sionis sapatriarqo taZris ezoSi ubralo samRvdelo SesamoseliT jdoma,
xalxTan saubari. iyo iseTi SemTxvevebic, rodesac igi ubralo
RvTismsaxuri egonaT. cnobili lotbari mixeil mcuraviSvili igonebs:
`sionSi ansabli `gordela~ vgalobdiT, wiravda kaTolikos-patriarqi efrem
II. am dros Zalze mokrZalebiT vasil mJavanaZe Semovida. erTi kaci axlda.
patriarqi Cveulebriv agrZelebda wirvis Semdeg mcireodeni pauzis dros
patriarqi mJavanaZes miuaxlovda xeli gauwoda. mJavanaZe patriarqis
gamowvdil xels eambora. karga xans ismenda wirva-galobas da Semdeg
aravis gaugia ise wavida~.45 miuxedavad 60-70-iani wlebis axali
antireligiuri isteriisa da saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
Seviwroebisa, uwmidesi efrem II grZnobda, rom es yvelaferi arsebuli
sistemis da ara calkeuli pirovnebebis gamo xdeboda. akad. roin
metrevelis gadmocemiT romelic araerTxel Sexvedria kaTolikos-patriarq
efrem II-s v. mJavanaZe SesaZleblobis farglebSi cdilobda daxmareboda
saqarTvelos eklesias. 1963 wels n. xruSCovis gankargulebiT unda gaeyidaT
cnobili xaxulis karedi. akademikosma S. amiranaSvilma amis Sesaxeb acnoba
v. mJavanaZes, romelmac gankarguleba gasca daeketaT muzeumi, TviTon ki
moaxerxa n. xruSCovis darwmuneba ramdenad mizanSeuwonili iyo xaxulis
karedis gayidvis gadawyvetileba. uwmides efrem II-s Tavis Tavze iwvnia ra
arsebuli sistemis mTeli sisastike cxovrebam aswavla sifrTxile,
garkveuli diplomatia. igi saero dResswaulebs ulocavda saqarTvelos
oficialur xelmZRvanelobas v. mJavanaZes, g. javaxiSvils, g. ZoweniZes.
xandaxan oficialuri xelisuflebis kursis mxardasaWer werilebsac
beWdavda presaSi magaliTad 1970 wels Ria weriliT mimarTa amerikis
SeerTebuli Statebis prezident r. niqsons da dagmo zesaxelmwifos hegemo-
nuri ambiciebi. `gana amerikas esaWiroeba koloniebi, xom isedac didi da
mdidari qveyanaa... ara sjobia Tqveni codna, Zala da Rone mimarTul iqnas
RvTiuri mSvidobis aRmSeneblobisaTvis, vidre sxvis ubedurebis xarjze~.46
patriarqi efrem II Sinaganad arsebuli reJimis mimarT uaryofiTad iyo
ganwyobili.
uyvarda punqtualoba, wesrigi. misi xelidan gamosul dokumentebs,
rezoluciebs etyoba patriarqis Sinagani ganwyobileba, Semwynarebloba. 1961
w. mixeil elizbaraSvili mimarTavs gancxadebiT: 60 weli medaviTne viyavi,
axla miWirs da damexmareTo. patriarqma gancxadebas aseTi minaweri gaukeTa.
es kaci lanZRavda yvelas uwmides melqisedeks, mec, mere saCivrebs
agzavnida rwmunebulTan. sameurneo nawilis gamges vubrZaneb Cemi sakuTari
xelfasidan gaiRos yovelTviurad 10 maneTi~.
1970 wels uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqi efrem II 70 wlis gaxda, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
wmida sinodi sagangebod emzadeboda misi iubiles aRsaniSnavad. Seiqmna
komisia, romelsac cxum-afxazeTis mitropoliti ilia xelmZRvanelobda.
patriarqs saubileo TariRi miuloces konstantinopolis, aleqsandriis,
ierusalimis, ruseTis patriarqebma, yovelTa somexTa kaTolikosma.
saubileo saRamoze cxum-afxazeTis mitropolitma iliam mimarTa sityviT:
`Tqveno uwmidesobav, uwmideso patriarqo da unetareso mamamTavaro RvTiT
dadgenilo mamao saqarTvelos eklesiisa. wm. efremi esreT gadmogvcems
grigol RvTismetyvelis sityvebs: `yovelTa meufeman RmerTman maRalman
esreT gpova Sen Rirsi mRvdelmTavarni Tavisa Tvisisa, Rirsad msaxuri
naTesavsa amas Cvensa Soris... xma maRali qadagi WeSmaritebisao da Tvali
brwyinvale qristianobisao~. diax, Tqveno uwmidesobav, mxolod maRalman
RmerTman da gangebaman uflisaman gamogirCiaT da aRgiyvanaT Rirsisa
mamamTavrisa taxtsa zeda.
Tqven gagivliaT didi da metad rTuli cxovrebis gza. gza eqsoriobisa
da gza gansacdelisa. RvTisgan rCeuli da xeldadebuli adamianis cxovreba
mudam gamoirCeva sxva moqalaqeTa cxovrebisagan, vin warmoidgenda imas, rom
is axalgazrda Wabuki grigol sidamoniZe, romelic 1917 wels xels awerda
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis aqtze. momavalSi
iqneboda sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi da Tqven TviTon
SegeZloT amis warmodgena? im dros idumali marjvena RvTisa yvelasaTvis
faruli ukve iyo Tqven zeda. uwmideso da unetareso patriarqi kirion, Cven
gvwams rom dRes ara marto xorciT, aramed suliTac imyofebi CvenTana,
grZnobdiT Tu ara, rom is axalgazrda seminariis studenti, romelsac
SenTvis mokrZalebiT mohqonda wignebi. momavalSi iqneboda Seni memkvidre?
me mesmis xma idumali, diax. Tqveno uwmidesobav, gisurvebT xangrZliv
sicocxles Cveni eklesiis ayvavebisa da winsvlisaTvis~.47
uwmidesi da unetaresi efrem II friad dasustebuli iyo, asakSi Tavi iCina
gadasaxlebis simwarem bolos patriarqs uWirda gadaadgileba, 1972 wlis
dasawyisSi misi janmrTeloba kidev ufro garTulda. 1972 wlis 7 aprils 6
saaTsa da 30 wuTze patriarqi gardaicvala. 7 aprils 13 saaTze gaixsna
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis sxdoma, romelsac
eswrebodnen: urbneli mitropoliti daviTi, TeTriwyaroeli episkoposi
zinobi, wilkneli episkoposi gaiozi, dekanozebi: p. obolaZe, g. CaCua, saero
piri i. WeiSvili. Seiqmna gansvenebuli patriarqis damkrZalavi komisia
urbneli mitropolitis daviTis TavmjdomareobiT. uwmidesi da unetaresi
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis efrem II dakrZalva moxda 1972
wlis 13 aprils xuTSabaTs. dilis 10 saaTze daiwyo wirva, urbneli
mitropolitis, kaTolikos-patriarqis mosaydris daviTis xelmZRvanelobiT.
Tanamwirvelebi iyvnen: ukrainis egzarqosi filareti, cxum-afxazeTis mitro-
politi ilia, yubanisa da krasnodaris mTavarepiskoposi aleqsi,
volokamskis mTavarepiskoposi pitirimi, TeTrwyaroeli episkoposi zinobi,
wilkneli episkoposi gaiozi. wirvaze imyofeboda yovelTa somexTa
kaTolikosi vazgeni. 15 saaTze patriarqis neSti sionis sapatriarqo taZris
miwam miibara. uwmidessa da unetares efrem II jer kidev quTaTel-gaenaTel
mitropolitad yofnis dros Tavisi saflavis qvisaTvis aseTi epitafia
Seudgenia: `meyvseulad ganveSore miwiersa RvTiTmSeniersa sakurTxevelsa
da miwasa STavabnie sagalobeli suli Cemi ixmo zecaman msajulman
pasuxisgebad, amisTvisaca gevedrebiT locva hyoT CemTvis, raTa gamomaCinos
msaxurad zeciurisa sakurTxevelobasa~.48 sionis taZarSi mis saflavis
qvaze aseTi warwera: `sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi efrem II
1960-1972 wels~. igi iyo ukanaskneli mohikani XIX saukuneSi dabadebul
patriarqTa Soris, istoriaSi darCa rogorc Rirseuli sasuliero piri,
romelmac urTules pirobebSi saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia
SeunarCuna saqarTvelos.
6. saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo
eklesiis mRvdelmTavrebi
1960-1972 wlebSi
mitropoliti ilia (RuduSauri-SiolaSvili)
mitropoliti ilia, eriskacobaSi irakli giorgis Ze RuduSauri-
SiolaSvili daibada 1933 wlis 4 dekembers q. orjonikiZeSi (vladikavkazi)
keTilmorwmune qristianul ojaxSi.
mama giorgi simonis Ze SiolaSvili daibada sofel snoSi (yazbegis
raioni), deda natalia iosebis asuli kobaiZe daibada sofel sionSi. xevSi
istoriulad ganTqmuli iyo RuduSaurTa gvari. jer kidev V saukuneSi
vaxtang gorgasalis dros alanebis winaaRmdeg brZolaSi Tavi gamouCenia
snoel RuduSas, mefes misi vaJiSvili mounaTlavs. RuduSas STamomavali
RuduSaurebi did rols asrulebdnen xevis cxovrebaSi. XVII saukunidan
RuduSaurebs gamoeyo Siolas STamomavalni, SiolaSvilebi. giorgi
SiolaSvils ojaxs, rogorc moxeveTa umravlesobas saxlebi hqondaT
ZaugSi, vladikavkazSi, sadac mravalricxovani qarTuli diaspora iyo.
giorgis ojaxi gamoirCeoda qristianuli sarwmunoebis gansakuTrebuli
siyvaruliT, iqauri qarTveloba, romelTac qarTul skolasTan erTad
wminda ninos saxelobis qarTuli eklesiac hqondaT dedasamSoblosTan,
saqarTvelos kaTolikos-patriarqebTan sulier kavSirs giorgi
SiolaSvilis ojaxis meSveobiT inarCunebdnen. patara irakli monaTles
wmida ninos saxelobis eklesiaSi, naTlobis saidumlo aRasrula
arqimandritma tarasi kandelakma, romelic iyo sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqis uwmidesi da unetaresi kirion II mdivani.
arqimandriti tarasi 1939-1951 wleebSi iyo wilkneli episkoposi. irakli
SiolaSvilis naTlia iyo monazoni zoile dvaliSvili, romelsac naTluli
xSirad Camohyavda mcxeTaSi erTxel sveticxovlobaze uwmidessa da
unetaress kalistrates daalocvina. giorgi SiolaSvili da natalia
kobaiZe Svilebs aswavlidnen samSoblos siyvaruls, unergavdnen
qristianul rwmenas. ojaxSi gansakuTrebul adgilze iyo `saqarTvelos
didebis~ xati, sadac bavSvebi xSirad loculobdnen. 1941 wlis seqtemberSi
irakli SiolaSvili q. orjonikiZis 22-e saSualo skolis pirveli klasis
moswavle gaxda. am dros ukve mimdinareobda sabWoTa kavSiris _ germaniis
usastikesi omi. germanelTa jarebma, romelnic hitleris elviseburi omis
gegmiT or TveSi apirebdnen sabWoTa kavSiris damarcxebas pirvel xanebSi
garkveul warmatebas miaRwies, daikaves sabWoTa kavSiris evropuli nawili,
gaiWrnen samxreTisaken da mouaxlovdnen kavkasions. q. orjonikiZe
frontispira qalaqad iqca, giorgi SiolaSvilis ojaxi dabrunda sofel
snoSi, omis damTavrebis Semdeg irakli SiolaSvili daubrunda
orjonikiZis 22-e skolas, mas gansakuTrebiT itacebda humanitaruli sagnebi:
istoria, geografia, literatura, enebi. saSualo skolis damTavrebis
Semdeg irakli SiolaSvilma 1952 wels swavla ganagrZo moskovis
sasuliero seminariaSi, seminariis warCinebiT damTavrebis Semdeg 1956-1960
wlebSi swavlobda zagorskis sasuliero akademiaSi. sasuliero akademiaSi
swavlis dros irakli SiolaSvilma Tavi gamoiCina rogorc warCinebulma,
didi momavlis mqone studentma, misi fiqrebi dastrialebda saqarTvelos,
deda eklesias, 1957 wels man werili gamougzavna sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqs, uwmidessa da unetaress melqisedek III-s. werilSi
axalgazrda studenti gulistkivils gamoxatavda saqarTvelos
marTlmadidebeli eklesiis mZime mdgomareobis gamo da moridebiT
mouwodebda mis uwmidesobas arsebuli kanonebis Sesabamisad ufro Tamamad
ibrZolos, raTa saqarTvelos eklesiasac hqondes sakuTari Jurnali, meti
moqmedi eklesiebi, seminaria-akademia, saeklesio muzeumi, rogorc es
ruseTSi, ukrainasa da somxeTSia. sasuliero akademiis damamTavrebel
kursze irakli SiolaSvilma akademiis samecniero sabWos warudgina
sadisertacio naSromi: `aTonis iverTa monastris istoria~. sakvalifikacio
Temaze muSaobis dros igi araerTxel Camovida saqarTveloSi, masalebi
moiZia saqarTvelos saxelmwifo muzeumis xelnawerTa ganyofilebaSi,
sajaro biblioTekaSi. dacvis dros saintereso diskusia gaimarTa
disertantsa da oficialur oponentebs: profesorebs n. muraviovs a.
georgievskis Soris. oponentebma, akademiis samecniero sabWom,
sakvalifikacio naSroms umaRlesi Sefaseba misces da erTxmad mianiWes
RvTismetyvelebis kandidatis xarisxi. zagorskis akademiis reqtorma
warCinebul kursdamTavrebuls winadadeba misca darCeniliyo aspiranturaSi
saprofesorod mosamzadeblad, magram man samSobloSi dabruneba gadawyvita.
akademiaSi swavlis dros irakli SiolaSvilma miiRo gadawyvetileba
berad aRkveciliyo. 1957 wlis 16 aprils Tbilisis aleqsandre nevelis
saxelobis eklesiaSi uwmidesi da unetaresi melqisedek III-is locva-
kurTxeviT episkoposma zinobma irakli SiolaSvili aRkveca berad da wmida
ilia Tezbiselis pativiscemad uwoda saxelad ilia. 18 aprils sionis
sapatriarqo taZarSi uwmidesma da unetaresma melqisedek III-em xeli daasxa
ierodiakvnad. 1959 wlis 10 maiss uwmidesi da unetaresi melqisedek III-em
werilobiTi nebarTvis safuZvelze moskovisa da sruliad ruseTis
patriarqma uwmidesma aleqsi I-ma zagorskis wmida sergis savanis satrapezo
eklesiaSi xeli daasxa mRvdel-monazonad.
1960 wels samSobloSi dabrunebulma mRvdelmonazonma iliam uwmidessa
da unetaress efrem II-s aseTi gancxadebiT mimarTa: `davamTavre moskovis
sasuliero akademia, gTxovT Tqveno uwmidesobav momceT samsaxuri,
gamgzavnoT iq, sadac Tqven cnobT saWirod. Tqveni morCili mRvdelmonazoni
ilia~. uwmidesma da unetaresma efrem II-em mRvdelmonazoni ilia baTumis
sakaTedro taZarSi ganawesa. axalgazrda ganaTlebuli sasuliero piri
gamorCeulad gabrwyinda saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi, 1960
wlis 19 dekembers igi aRyvanil iqna iRumenis, xolo 1961 wlis 16 seqtembers
arqimandritis xarisxSi.
1963 wlis 10 agvistos uwmidesma da unetaresma sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqma efrem II-em saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
wmida sinodis wevrebs acnoba: `1963 wlis 23 agvistos, paraskevs dilas 11
saaTze mowveulia mRvdelmTavarTa kreba. 24 agvistos SabaTs, mwuxris win
gamorCeuli iqneba episkoposad arqimandriti ilia. 25 agvistos kviras
saRmrTo liturgiaze Sesrulebul iqneba xeldasxma episkoposad
Semoqmedelisa~.49 saqarTvelos marTlmadidebel samociqulo eklesiis
istoriaSi iSviaTi iyo 30 wlis asakSi episkoposad xeldasxma (gamonaklisi
iyo uwmidesi da unetaresi anton I s.v.). sveticxovlis sapatriarqo taZarSi
moxda arqimandrit ilias mRvdelmTavrad kurTxeva. igi Zalian Relavda,
`CemTvis friad Znelia gamovTqva Sinagani sulieri gancdani da
mRelvarebani, romliTac var me garemoculi _ aRniSna man_ am CemTvis metad
saRmrTo da saidumlo Jams, vgrZnob SiSs da Zrwolas ganvicdi, radgan ar
vgrZnob Tavs saamisod momzadebulad. ukeTu xanSi Sesuli didi pavle
mociquli ityvis: `viqadi mxolod uZlurebiTa CemiTao~, me arRara meTqmis
am siWabukis wlebSi, romel welTa simcires ar moucia CemTvis saamiso
gamocdileba... me Rrmad mwams, rom is, romelic aris dasabami da dasasruli
yovlisa arsisa, is, romelic gardamoxda zeciT dacemuli kacis aRsadgenad
da is, romelic friad mZimea moRvaweobisaTvis, igive SemaZlebinebs keTilad
warvmarTo is didi samsaxuri. `Tu TviT TvisiT kacs ver ZaluZs misaRebad
am pativisa, aramed mieniWeba mxolod RvTis mier mowodebul (ebraelTa 5,4)~.
Tqveno uwmidesobav, yovladsamRvdelono gevedrebiT odes damdebT
cxovelmyofel sulis momniWebelTa TqvenTasa, mrCobil aRvavlendeT winaSe
RvTisa locviTa TqvenTa, raTa ginda mosulman sulman wmindaman, aRavsos
yovelive naklovanebani Cemni, raTa viqmne saxed morwmuneTa sityviT svliT,
siyvaruliT, suliTa sarwmunoebiTa, siwmindiT~.50 uwmidesma da unetaresma
efrem II-em Semoqmedeli episkoposi ilia daniSna kaTolikos-patriarqis
qorepiskoposad, 1963 wels, rodesac mcxeTaSi gaixsna sasuliero
saswavlebeli misi pirveli direqtoric episkoposi ilia gaxda, romelmac
saswavlebelSi didi muSaoba Caatara saswavlo programebis, konspeqtebis
Sesadgenad, sasuliero saswavlebeli sul male seminariad gadakeTda da
didi roli Seasrula axali sasuliero kadrebis momzadebis saqmeSi.
episkoposi ilia 1963-1977 wlebSi qarTvel mecnierebTan erTad iRwvoda
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis istoriuli avtokefaliis
aRiarebisaTvis saTanado mtkicebulebis istoriuli sabuTebis Sesakrebad.
man ukve patriarqobis Jams 1990 wels daagvirgvina 1917 wlis 12 (25) marts
dawyebuli avtokefaluri moZraoba, rodesac ukve konstantinopolis
msoflio sapatriarqom aRiara saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
istoriuli avtokefalia.
1967 wlis 1 seqtembridan episkoposi ilia gadayvanil iqna cxum-afxazeTis
eparqiis mmarTvelad. XX saukunis 20-iani wleebidan afxazeTSi
antiqarTuli Zalebis mizanmimarTuli saqmianobis Sedegad qarTvelebsa da
afxazebs Soris rTuli urTierToba iyo. Sesabamisad cxum-afxazeTis
eparqia urTulesi samarTavi iyo mRvdelmTavrisaTvis. mravalerovani
mrevli, antiqarTulad ganwyobili adgilobrivi xelisufleba, romelsac
moskovi yvelanair kaprizebs usrulebda qarTvelTa Seviwroebis xarjze
separatistul droSas afrialebda. afxazeTis qarTvelobis nawils
daviwyebuli hqonda mSobliuri ena, Tavisi fesvebi, qarTuli cnobiereba.
nawili ki eklesia-monastrebs axlosac ar ekareboda. afxazeTis
avtonomiuri respublikis religiis saqmeTa rwmunebuli, gaafxazebuli
qarTveli. a. lagvilava uSualod moskovs emorCileboda da cdilobda
saqarTvelos eklesiis iurisdiqciis Sesustebas afxazeTSi. aseT rTul
viTarebaSi episkoposma iliam moaxerxa adgilobriv xelisuflebasTan
saerTo enis gamonaxva, eklesia-monastrebSi saqarTvelos marTlmadidebeli
eklesiis iurisdiqciis ganmtkiceba. Tu 1967 wels eparqiaSi mxolod ori
qarTveli mRvdeli iyo 1977 wlisaTvis qarTveli sasuliero pirTa
raodenoba gaizarda 10-mde. 1969 wlis 15 maisis uwmidesi da unetaresi
sruliad saqarTvelos kaTolikos patriarqis efrem II brZanebis Tanaxmad
gansakuTrebuli damsaxurebisaTvis episkoposi ilias mieniWa
mitropolitoba.
mitropoliti ilia rogorc saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
sagareo ganyofilebis Tavmjdomare monawileobda marTlmadidebel da
aramarTlmadidebel eklesiaTa samSvidobo konferenciebSi. man piradi
kontaqtebi daamyara konstantinopolis, aleqsandriis, antioqiis, eladis,
ierusalimis, serbeTis sxva marTlmadidebel eklesiaTa meTaurebTan.
indoeTSi Sexvda premier-ministrs indira gandis. oficialuri vizitiT
imyofeboda: safrangeTSi, amerikis SeerTebul StatebSi, SveciaSi,
SveicariaSi, saberZneTSi, rumineTSi, CexoslovakiaSi, ruseTsa da somxeTSi.
am vizitebis dros maspinZelebs acnobda saqarTvelos eklesiis istorias,
qarTveli xalxis gmirul warsuls. aseTi warmatebuli saqmianobisaTvis
1972 wels mitropolitma iliam miiRo meore panaRiis tarebis ufleba. 1975
wels skufiaze briliantis jvris tarebis ufleba.
1977 wlis 23 dekembers saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo
eklesiis me-12 saeklesio krebam mitropoliti ilia sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqad airCia. misi aRsaydreba 1977 wlis 25 dekembers moxda
sveticxovlis sapatriarqo taZarSi.
mitropoliti daviTi (devdiariani)
mitropoliti daviT devdariani, eriskacobaSi xariton jibraelis Ze
devdariani daibada 1903 wlis 24 marts, Sorapnis mazris sofel
mironwmindaSi. 1917 wels daamTavra sof. sargaveSis arasruli
saswavlebeli, Semdeg swavla ganagrZo WiaTuris mRvimevis monasterSi. 1918
wels quTaTel-gaenaTeli mitropolitis anton giorgaZis locva-kurTxeviT
dainiSna mironwmidis wmida nikolozis saxelobis eklesiis medaviTned 1927
wels margvelma episkoposma varlamma (maxaraZem) feriscvalebis saxelobis
sakaTedro taZarSi xeli daasxa diakvnad. imave wlis 27 Tebervals
akurTxes mRvdlad da ganaweses sargveSis wmida giorgis saxelobis
eklesiis winamZRvrad. 1928 wlidan 1930 wlamde iyo xaragaulis raionis
mTavarxucesi.
1930-1932 wlebSi RvTismsaxurebas eweoda Tbilisis sionis sapatriarqo
taZarSi. 1932-1945 wlebSi qvaSveTis wmida giorgis taZarSi 1945-1947 wlebSi
CuRureTSi, kukiis wmida ninos saxelobis eklesiaSi, 1947 wlis 20
noembridan isev qaSveTis eklesiaSia winamZRvrad 1956 wlis 25 agvistos
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uwmidesi da unetaresi
melqisedek III locva-kurTxeviT aRikveca berad, ris Semdegac aRyvanil iqna
arqimandritis xarisxSi, 28 agvistos xeldasxmul iqna episkoposad. 1956
wlis 22 agvistos cxum-afxazeTis episkoposma anton gigineiSvilma uwmidesi
da unetaresi melqisedek III-sadmi gamogzavnil werilSi aRniSna colosanis
episkoposis xarisxSi ayvana miuRebeliao, amitom arc daeswro mis
kurTxevas, romelsac eswrebodnen: baTum-Semoqmedeli da Wyondideli
mitropoliti efrem (sidamoniZe) da ninowmideli episkoposi dimitri
(iSvili). igi dainiSna urbnisis da margveTis eparqiebis mmarTvelad. masve
Caabares manglisis eparqia, kaTolikos-patriarqis qorepiskoposoba. 1959
wlis 24 ivliss sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uwmidesi da
unetaresi melqisedek III-is brZanebiT margveli episkoposi daviTi
dajildovda skufiaze briliantis jvris tarebis uflebiT. 1957-1958 wlebSi
episkopos daviTTan msaxurobda gabriel urgebaZe (beri gabrieli).
episkoposi daviTi dauRalavad saqmianobda Tavis eparqiaSi. uwmidesma da
unetaresma melqisedekma werilobiTi gankargulebiT igi gamoacxada
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydred. 1960 10 ianvars
gardaicvala uwmidesi da unetaresi melqisedek III. 11 ianvars Sedga wmida
sinodis sagangebo sxdoma, sadac mosaydred datovebulma daviTma uari
ganacxada mosaydreobaze mitropolit efremis sasargeblod. 1962 wlis 18
Tebervals uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqis efrem II brZanebiT aRyvanil iqna mitropolitis xarisxSi, xolo
1972 wlis 1 ivniss saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis me-11 saeklesio
krebis mier igi arCeul iqna sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad
daviT V - saxelwodebiT.
mitropoliti romanozi (petriaSvili)
mitropoliti romanozi, eriskacobaSi roman grigolis Ze petriaSvili
daibada 1887 wlis 1 oqtombers TbilisSi, mama sasuliero piri iyo. biZa
cnobili mecnieri vasil petriaSvili, swavlobda Tbilisis saTavadaznauro
gimnaziaSi. 1909-1910 wlebSi imyofeboda samxedro samsaxurSi. 1910-1911
wlebSi swavlobda dorptis veterinalur institutSi, magram ojaxuri
pirobebis gmo iZulebuli gaxda TbilisSi dabrunebuliyo. 1914-1918 wlebSi
monawileobda pirvel msoflio omSi. 1918-1949 wlebSi muSaobda jer
ltolvilTa komitetis ganyofilebaSi, Semdeg kooperaciul artelSi.
patimarTa damxmare komitetSi, q. rusTavis mSeneblobaze. 1949 wlis 1 marts
roman petriaSvili ganTavisuflda yovelgvari saero samsaxuridan da
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uwmidesi da unetaresi
kalistrates mier xeldasxmul iqna diakvnad. imave wels akurTxes mRvdlad
sionis sakaTedro taZarSi. erTxans asrulebda kaTolikos-patriarqis
mdivnis TanaSemwis movaleobas. 1952 wlis 12 ivniss uwmidesi da unetaresi
melqisedek III-is mier ayvanil iqna dekanozis xarisxSi. 1954 wlidan 1955
wlamde msaxurobda kukiis wm. ninos saxelobis eklesiaSi. 1955 wlidan - 1959
wlamde iyo samebis taZris winamZRvari. 1960 wlidan 1965 wlamde iyo
Tbilisis aleqsandre nevelis saxelobis eklesiaSi ufros dekanozad.
1965 wlis 17 Tebervals aRikveca bermonazvnad. imave wlis 18 Tebervals
aRyvanil iqna arqimandritis xarisxSi. 1965 wlis 21 Tebervals, sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uwmidesi da unetaresi efrem II-is mier
xeldasxmul iqna cxum-afxazeTis episkoposad. 1967-1971 wleebSi ganagebda
alaverdisa da bodbis eparqiebs. 1971 wlis 7 oqtombers dainiSna quTaTel-
gaenaTel episkoposad.
1972 wlis 12 aprils sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
mosaydris, mitropolit daviTis (devdarianis) locva-kurTxeviT episkopos
romanoz eboZa mitropolitoba. 1974-1977 wlebSi iyo baTum-Semoqmedisa da
Wyondidis eparqiis mmarTveli. 1978 wlis 1 ianvridan iyo pensiaze. 1979 wlis
martSi gardaicvala mitropoliti romanozi. 25 marts sionis sapatriarqo
taZarSi gansvenebuls wesi augo uwmidesma da unetaresma sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia II-em. mitropoliti romanozi
dakrZalulia sionis sapatriarqo taZris ezoSi.
mitropoliti naomi (SavianiZe)
mitropoliti naom grigolis Ze SavianiZe daibada 1889 okribaSi, sofel
oxomiraSi mama gabriel SavianiZe iyo dekanozi. 1904 wels man daamTavra
quTaisis klasikuri gimnazia. quTaisSi daumegobrda akaki SaniZes,
romelTanac kontaqti arasodes gauwyvetia. saswavleblis damTavrebis
Semdeg dainiSna cucxvaTis eklesiis medaviTned. 1905 wels sof. oxomiraSi
daarsa sakuTari skola, sadac usasyidlod aswavlida glexis Svilebs. 1916
wels imereTis episkoposis giorgi aladaSvilis mier naom SavianiZe
xeldasxmul iqna quTaisis sakaTedro taZris mTavardiakvnad. 1918 wels
quTaTeli mitropolitis anton giorgaZis mier ikurTxa mRvdlad da
gamwesebul iqna koka-oxomiras macxovris eklesiaSi. 1921 wels naomi
SeTavsebiT samrevlo skolebis ganaTlebis ganyofilebis gamgis moadgiled
muSaobda. igi aqtiur monawileobas iRebda saqarTvelos marTlmadidebeli
eklesiis gelaTis mesame krebis muSaobaSi da mxars uWerda mitropolit
nazar leJavas kandidaturas sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
taxtze. 1924 wlidan 1929 wlamde Wognaris macxovris eklesiis winamZRvaria.
1929 wels naomi dainiSna quTaisis mwvaneyvavilas eklesiis winamZRvrad
1941 wlamde, vidre xelisuflebam administraciuli wesiT ar daketa
eklesia. 1942 wels universitetis studendTa jgufis wevrebi daapatimres,
romelnic saqarTvelos ganTavisuflebisaTvis ibrZodnen. am jgufSi kote
jogliZesTan, kote ximSiaSvilTan erTad aqtiur monawileobas iRebda
naomis Svili Salva SavianiZe, romelic daxvrites.
1943 wels naom SavianiZe sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqoba
kalistratem TbilisSi gadaiyvana igi msaxurobda sionis eklesiaSi,
imavdroulad asrulebda sinodis mdivnis movaleobas.
1943 wels naomi monawileobda ruseTisa da saqarTvelos
marTlmadidebeli eklesiebis molaparakebaSi, romlis Sedegac ruseTis
eklesiam aRiara saqarTvelos eklesiis teritorialuri avtokefalia. mama
naomis quTaisidan gadasvla gaaprotestes morwmuneebma da uwmides
kalistrates sTxoves misi quTaisSi dabruneba. uwmidesma kalistratem
episkopos efrems aseTi Sinaarsis werili gaugzavna: `acnobeT mTxovnelebs,
naomi CemTvis saWiro, droebiT mainc, gTxovT aseve ganumartoT morwmuneT,
jerjerobiT naoms versad ver gavuSveb~.51
1945 wlis TebervalSi uwmidesi da unetaresi sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriaqi kalistrate imyofeboda moskovSi ruseTis patriarqis
uwmidesi aleqsi I-is aRsaydrebaze mas Tan axlavda dekanozi naomi. amis
Semdeg igi araerTxel yofila moskovSi saqarTvelos marTlmadidebeli
eklesiis delegaciis SemadgenlobaSi. 1955 wels igi eswreboda eCmiawinSi
yovelTa somexTa kaTolikosis vazgen I-is kurTxevas. naom SavianiZes ase
axasiaTebda uwmidesi da unetaresi kalistrate `Zvirfaso moZRvaro mamao
naom! Tqveni moRvaweoba sionis taZarSi, Tumca ramodenime wlis ambavs
warmoadgens, magram ar SeiZleba ar avRniSnoT, rom es manZili, Tqveni
daucxromeli Sromisa, naTlad gvixatavs eklesiis WeSmariti msaxurebisa da
RvTis sayvareli mowafis suraTis. simSvide, simdable, gulwrfeloba da
siyvaruli RvTisa da xalxis mimarT. ai, ras axorcielebT Tqven~.52
1947 wels dekanozi naomi dajildovda mitriT da dabrunda
mwvaneyvavilas eklesiaSi. 1950 wlis 3 ivliss, rodesac gardaicvala
quTaTel-gaenaTeli mitropoliti gabriel CaCaniZe uwmidesi da unetaresi
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis melqisedek III-is brZanebiT
naomi dainiSna eparqiis mTavarxucesad. 1957 wels 7 ianvars igi episkoposad
akurTxes. meufe naomi werda: `bavSobidanve mqonda survili gavmxdariyavi
eklesiis msaxuri, magram is ki arasodes mifiqria, rom episkoposi
vyofiliyavi, vinaidan mRvdelmTavroba aris didi da Zneli saqme da rom,
episkoposi unda iyos Semkuli mravalgvari kargi RirsebebiT, magram
radganc es RmerTma ineba, me uRirsi mona RvTisa, savsebiT morCilebas
vacxadeb da did madlobas Sevwirav ufalsa RmerTsa Cvensa Cemdami didi
mowyalebisaTvis~.53
1958 wels quTaTel-gaenaTeli episkoposi naomi uwmidesi melqisedek III
mier dajildovda oqros jvriT. umZimes pirobebSi uxdeboda meufe naoms
saqmianoba. amis Sesaxeb igi werda: `quTaisSi petre-pavles taZarSi karga
xania daiwyo SfoTi da eklesiisaTvis didad saziano mdgomareoba... saqmis
naTelsayofad bevri friad mniSvnelovani sabuTi moipoveba. bevrma icis ra
mouvida mitropolit efrems, erTi uRirsi dedakaci Seuvarda
RvTismsaxurebis dros da misi mokvla undoda. RvTis madliT is cocxali
darCa, aseve mitropolit gabriels msaxurebis dros Seuvardnen da
Caqolavdnen sakurTxevelSi rom ar moeswro Sesvla. me ki ramdeni
Seuracxyofa momayenes usaxelo werilebiT, muqariT... saSinel devnil da
tanjul mdgomareobaSi vimyofebi. ar mqonia SesaZlebloba, rom
damSvidebulad Semesrulebinos wirva da locva da, es rogori
RvTismsaxurebaa, rodesac mRvdelmTavari imis fiqrSia, Tu rodis esvrian
mas anda civi iaraRiT gamoasalmeben wuTisofels?~54 meufe naomis mogoneba
zustad asaxavs XX saukunis 50-60-iani wlebis rTul viTarebas, rodesac
xelisuflebisagan mosyiduli pirebi cdilobdnen sasuliero pirebis
daSinebas, ciliswamebiT sazogadoebisagan izolirebas, magram meufe naoms
kargad esmoda vaJas sityvebis mniSvneloba: `cudas rad unda mteroba,
kargia mudam mtriani~.
meufe naoms hqonda SesaZlebloba gamxdariyo sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqi, vinaidan uwmidesi da unetaresi melqisedek III
sTxovda daTanxmebuliyo kaTolikos-patriarqis mosaydreobas, magram man
patriarqs pirdapir uTxra: im dros, rodesac saqarTvelos eklesias hyavs
gamocdili da ganswavluli mitropoliti efremi uxerxuli iyo sxva
gamxdariyo mosaydre. misma sityvam bodbel dimitrisTan erTad gadawyvita
me-10 saeklesio krebaze mitropolit efremis patriarqad arCevis sakiTxi
dadebiTad. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmidesi da
unetaresi efrem II gansakuTrebulad afasebda episkopos naoms, 1964 wels
igi wmida ninos ordeniT daajildova, 1967 wels mas mitropolitis pativi
mieniWa. uwmidesi efrem II mitropolit naoms werda: `Sen erTs gaqvs ufleba
codvebis mokiTxvisa da bednieri varT, rom Sen amas ar akeTeb, bednieri
varT, rom Sen ar ici zedmetis Tqma, is rac Sen ici, rom geTqva, vin icis,
SeiZleba warRvnac mosuliyo~.55 mitropolitma naomma didi amagi gaswia
mowameTas monastris mowesrigebisaTvis. gaiyvana gza, aago saeparqio saxli,
moawyo monastris ezo, wmida daviTisa da konstantines saZvale.
mZime avadmyofs sicocxlis SenarCuneba SeeZlo cali fexis amputaciiT
(gangrena hqonda), razedac uari ganacxada RmerTTan samsjvroze cali
fexiT rogor warvsdgeo. 1969 wlis 3 marts igi gardaicvala. wesi auges
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma efrem II-em. da cxum-afxazeTis
episkoposma iliam. gansvenebuli mitropolitis neSti dakrZales quTaisSi
petre-pavles eklesiaSi.
mitropoliti dimitri (iaSvili)
mitropoliti dimitri, eriskacobaSi daviT ilarionis Ze iaSvili daibada
1872 wlis 15 dekembers siRnaRis mazris sofel saqoboSi. mama sasuliero
piri iyo. pirveldawyebiTi ganaTleba miiRo Telavis sasuliero
saswavlebelSi. 1888-1896 wlebSi swavlobda Tbilisis sasuliero
seminariaSi. am dros Tbilisis sasuliero seminariaSi gansakuTrebuli
simkacre iyo idevneboda qarTuli erovnuli suliskveTeba, Sovinisti rusi
maswavleblebi seminariel qarTvelebSi ruseTis imperiuli interesebis
mtrebs xedavdnen. yovelive aman seminaristTa garkveul jgufebSi
gaaZliera protestis grZnoba, romelic gadaizarda marqsistul
ideologiaSi. aseTi rTuli dapirispirebis fonze axalgazrda daviTma
SeinarCuna sulieri simSvide. arCeuli gzis erTguleba. 1896-1898 wlebSi igi
msaxurobda marTlmadidebluri aRmsareblobis uwyebaTa skolebis
maswavleblad. 1898 wels xeldasxmul iqna mRvdlad da dainiSna saqobos
eklesiis winamZRvrad. amave dros iyo siRnaRis eparqialuri saswavleblebis
sabWos Tavmjdomare.
1912 wels igi gadmoyvanil iqna Tbilisis miqael mTavarangelozis taZris
winamZRvrad, aRyvanil iqna dekanozis xarisxSi. amis Semdeg ZiriTadad
Tbilisis eklesiebSi msaxurobda. igi gamoirCeoda TavmdablobiT
qristianuli mokrZalebiTa da pirdapirobiT. 1952 wels sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqma uwmidesma da unetaresma melqisedek III-
em winadadeba misca berad aRkveciliyo. amis Semdeg uwmidesi melqisedekis
locva-kurTxeviT 80 wlis asakSi xeldasxmul iqna ninowmindel
episkoposad. 1958 wlidan meufe dimitri gaxda mitropoliti bodbisa da
alaverdis eparqiis mmarTveli. mitropolitma dimitrim gadamwyveti xolo
Seasrula 1960 wlis sinodis im sxdomaze, sadac ixileboda sakiTxi, vin
unda gamxdariyo sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis mosaydre
melqisedek III-is Semdeg. man daufaravad ganacxada, rom es yvelaze ufro
Seefereboda mitropolit efrems.
mitropoliti dimitri garda imisa, rom mSvenieri mqadagebeli iyo
sazogadoebisaTvis naklebad cnobilia rogorc istoriuli Janris
moTxrobebis mwerali. misi Semoqmedeba saTanadod ar aris Seswavlili.
moTxrobis nawili daculia ioseb griSaSvilis arqivSi, nawili g. leoniZis
literaturul muzeumSi.
mitropoliti dimitri gardaicvala 1961 wlis 22 ivliss 89 wlis asakSi.
dakrZalulia petre-pavles saxelobis eklesiaSi. dakrZalvaze sityva
warmoTqva uwmidesma da unetaresma sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqma efrem II-em, romelmac mitropoliti dimitri daaxasiaTa rogorc
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis erT-erT gamoCenil sasuliero
moRvawe.
episkoposi leonide (Jvania)
episkoposi leonide, eriskacobaSi lavrenti timoTes Ze Jvania daibada
1885 wlis 1 dekembers zugdidis mazris sofel lejiqeTSi. sasuliero piris
ojaxSi. pirveldawyebiTi ganaTleba miuRia senakis sasuliero
saswavlebelSi.
1903-1907 wleebSi swavlobda stavropolis sasuliero seminariaSi, 1907-1911
wlebSi xarkovis universitetis iuridiul fakultetze, 1911-1957 wlebSi
muSaobda sxvadasxva Tanamdebobebze rogorc iuristi. 1957 wlis 1
Tebervals sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis melqisedek III-is
locva-kurTxeviT Tbilisis aleqsandre nevelis saxelobis eklesiaSi
aRikveca berad. 3 Tebervals sionis sapatriarqo taZarSi xeldasxmul iqna
mTavardiakvnad, 4 Tebervals didubis eklesiaSi xeldasxmul iqna
mRvdelmonazonad. 1957 wlis 15 Tebervals mRvdelmonazoni leonide
aRyvanil iqna episkoposis xarisxSi da Caabares cxum-afxazeTis eparqia.
1958 wels igi dajildoebul iqna kunkul-bartyulze briliantis
Tvlebiani jvris tarebis uflebiT.
episkopos leonides urTules eparqiaSi mouxda moRvaweoba. rogorc
uwmidesi da unetaresi efrem II aRniSnavda _ meufe leonides
gawonasworebuli politika, saero da saeklesio kanonebis zedmiwevniT
codna iyo misi eparqiaSi warmatebis sawindari. episkoposi leonide
gardaicvala 1964 wlis 14 dekembers. 20 dekembers quTaisSi arqielis
goraze wmida giorgis eklesiaSi dakrZalvas daeswro uwmidesi da
unetaresi efrem II, saqarTvelos eklesiis samRvdeloeba. mis saflavis qvas
aseTi warwera aqvs `45 weli pirnaTlad vemsaxure am miwier qveyanas
marTlmsajulebis dargSi, amieridan Sevudeg qristes, ufalma mwyos,
gTxovT Sendobas~.
mitropoliti zinobi (maJuga)
mitropoliti zinobi, eriskacobaSi zaqaria akimis Ze maJuga. daibada 1896
wlis 14 seqtembers, Cernogovos guberniis q. gluxovoSi. mSoblebi adre
gardaecvala. 1912 wlidan igi glinis udabnos monastris morCili iyo. 1916-
1921 wlebSi imyofeboda samxedro samsaxurSi. 1921 wels dabrunda glinis
monasterSi da aRikveca berad da ewoda saxelad zinobi. 1922 wlidan
saqarTveloSia. jer drandis monasterSi, xolo 1925 wlis 18 ianvars
xeldasxmul iqna mRvdelmonazonad. 1925-1930 wlebSi igi soxumis wmida
nikolozis saxelobis taZris mRvdelmsaxuria. 1930-1936 wlebSi msaxurobda
ruseTSi. 1942-1945 wlebSi Tbilisis sionis sakaTedro taZarsa da mcxeTis
olRas monasterSi. 1945 wels uwmidesi kalistrates mier ayvanil iqna
iRumenis xarisxSi. 1950 wels ukve arqimandriti dainiSna Tbilisis
aleqsandre nevelis saxelobis eklesiis winamZRvrad. 1955 wels dainiSna
qarTlis, kaxeTisa da somxeTis rusuli samrevloebis keTilmowesed.
1956 wels uwmidesma da unetaresma melqisedek III-em mimarTa sinodis
wevrebs werilobiT ecnobebinaT uWerdnen Tu ara mxars arqimandrit
zinobis episkoposad kurTxevas. sinodis wevrTa umravlesoba miuReblad
miiCnevda aseT precedentis daSvebas, magram uwmidesma melqisedek III-em 1956
wlis 29 dekembers igi episkoposad akurTxa, daniSna kaTolikos-patriarqis
meore qorepiskoposad da uwoda stefanaveli (somxeTSi arsebuli
marTlmadidebeli eklesiebis episkoposi s.v.). 1960 wels uwmidesma da
unetaresma efrem II-em daniSna TeTriwyaroel episkoposad. 1977 wlis 8
aprils kaTolikos-patriarqis mosaydred gamocxadebisTanave urbnelma
mitropolitma daviTma mitropolitis xarisxi mianiWa episkopos zinobs.
mitropoliti zinobi dajildoebuli iyo wmida ninos, wm. vladimiris
ordenebiT, miniWebuli hqonda kunkul-bartyulze briliantis jvris
tarebis ufleba. igi gardaicvala 1985 wlis 8 marts. 14 marts dakrZales
Tbilisis aleqsandre nevelis eklesiaSi. dakrZalvaze sityva warmosTqva
uwmidesma da unetaresma sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia
II.
`1957 wels misi uwmidesobis melqisedek III-is locva-kurTxeviT swored am
taZarSi, am adgilze meufe zinobma aRmkveca berad da miwoda
winaswarmetyvel ilias saxeli. zinobma miiRo monawileoba Cems episkoposad
kurTxevasa da Semde, patriarqad aRsaydrebaSi. misi cxovreba, misi guli
mTlianad ekuTvnoda saqarTvelos marTlmadidebel eklesias, Cven, saerTod
yvelas.
igi mudam gansakuTrebuli siyvaruliT xvdeboda masTan misul yvela
morwmunes, iqneboda is rusi, qarTveli Tu sxva erovnebisa. misTvis mTavari
iyo erTi _ adamians esaWiroeboda daxmareba, esaWiroeboda rwmenis
ganmtkiceba. es iyo misTvis amosavali da ai, dRes maradiul cxovrebaSi
mivacilebT mas, magram me mwams, rom meufe zinobi ar dagvtovebs Cven. misi
suli ilocebs CvenTvis iqac, zeciur saqarTveloSi~.57
episkoposi daviTi (burdilaZe)
episkoposi daviTi, eriskacobaSi daviT aRasTonisZe burdulaZe daibada
1877 wlis 12 marts, siRnaRis mazris sof. vaqirSi, wignis mkiTxvelis
ojaxSi. pirvel dawyebiTi ganaTleba miiRo siRnaRis samklasian
saswavlebelSi. 1893-1898 wlebSi iyo Tbilisis sionis sakaTedro taZris
morCili. 1898 wels goris episkopos leonides mier gamwesebul iqna
Telavis mazris sof. vardisubnis wmida giorgis saxelobis eklesiaSi,
sadac aseve aswavlida saRvTo sjuls da saeklesio galobas.
1915 wels episkopos antonis (giorgaZe) mier xeldasxmul iqna mRvdlad.
1918 wels alaverdeli episkoposis pirosis mier gamwesebul iqna
vaCnaZianis yovladwminda RvTismSoblis miZinebis saxelobis eklesiaSi. 1925
wels mitropolit ioanes (margiSvili) mier dadgenil iqna Telavis mazris
sof. Sildis mRvdlad. 1929 wels agresiuli aTeizmis xanaSi igi iZulebuli
gaxda Tavi daenebebina sasuliero saqmianobisaTvis.
1944 wels uwmidesma da unetaresma sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqma kalistratem aRadgina mRvdlis xarisxSi da gagzavna axmetaSi.
1952 wlidan dekanozi da alaverdis eparqiis mTavarxucesia. 1958 wlis 8
oqtombers igi aRikveca berad da ewoda saxelad daviTi, 9 oqtombers
aRyvanil iqna arqimandritis xarisxSi. 1958 wlis 14 oqtombers
sveticxovlis dResaswaulze sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
melqisedek III-is locva-kurTxeviT xeldasxmul iqna alaverdis episkoposad.
alaverdis eparqiaSi moRvaweobis Jams mas araerTi usiamovneba Sexvda
adgilobrivi xelisuflebis warmomadgenlebisagan, romelTac erCiaT
warmarTuli `alaverdoba~ Rreobisa da cekva-TamaSis fonze da ar
aZlevdnen mRvdelmTavars taZarSi wirva-locvis Catarebis uflebas.
1963 wels episkoposi daviTi gardaicvala, igi dakrZalulia Telavis
saero sasaflaoze.
7. XX saukunis 20-60-iani wlebis sasuliero pirebi
XX saukunis dasawyisSi saqarTvelos marTlmadidebelma samociqulo
eklesiam warmatebiT daagvirgvina 1811 wels ruseTis imperator aleqsandre
I-is mier saeklesio kanonikis uxeSi darRveviT gauqmebuli avtokefalia.
qarTul istoriografiaSi avtokefaluri moZraobis xelmZRvanelebad
savsebiT samarTlianad warmoCenilia episkopos (SemdgomSi sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis) kirion saZagliSvilis, episkopos
(SemdgomSi kaTolikos-patriarqi) leonide oqropiriZis, episkopos giorgi
aladaSvilis, episkopos daviT kaWaxiZis, arqimandrit ambrosi xelaias
(kaTolikoz-patriarqi uwmidesi ambrosi), kalistrate cincaZis (kaTolikos-
patriarqi kalistrate), dekanoz nikita TalakvaZis, dekanoz qristefore
cicqiSvilis (kaTolikos-patriarqi qristefore III). roli, magram raoden
didi SemarTeba Seupovroba gamoeCinaT maT amao iqneboda yovelive Tu
gverdiT ar daudgeboda qarTveli samRvdeloeba, romelnic saqarTvelos
sxvadasxva kuTxeSi moRvaweobdnen da romelTac ara marto TviTon, aramed
mTel qarTvel xalxs gaaTavisebines avtokefaliis aRdgenis aucilebloba.
1917 wels 12 (25) marts avtokefaliis aqts 600-ze metma sasuliero pirma
moawera xeli. maTi umravlesobis Sesaxeb ojaxis wevrebma, axloblebma
icodnen. dasaviwyeblad ar memeteba uZeglo gmirebi, romelTac bevri
tkivili, usamarTlo mopyroba, aTeisturi xelisuflebisagan dapatimreba,
gadasaxleba gadaitanes, magram ar gatydnen da SesaZleblobis farglebSi
emsaxurnen deda-eklesias. Tu 1921 wels saqarTveloSi moqmedi iyo 1450-ze
meti eklesia, 25 monasteri, bolSevikurma xelisuflebam 1921 wlis 15
aprilis dadgenilebiT saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia iuridiuli
statusis armqone organizaciad gamoacxada, mas waarTva saeklesio qoneba,
administraciuli wesiT daiwyo eklesia-monastrebis daxurva, sasuliero
wodeba gamoacxada `mSromeli mosaxleobis mtrebad~. daangries da
gaZarcves asobiT eklesia monasteri daxvrites sasuliero pirebi... Tavs
vxriT mitropolit nazaris, mRvdel germane jajaniZis, mRvdel ieroTeos
nikolaZis, mRvdel svimon mWedliZis, diakon besarion kuxianiZis, mRvdel
asaTiSvilis, mRvdel besarion wiklauris, mRvdel ioane kaiSauris, mRvdel
ioseb vaSaZis, mixeil naneiSvilis, ermile gogolaSvilis, ivane qaaZis,
malaqia wiklauris, samson mZinariSvilis, giorgi darCias, elizbar
anCabaZis, giorgi wulaias, ioane fanculaias, apolon afxaiZis, nikoloz
beSqenaZis naTeli xsovnis winaSe, romelnic Seewirnen samSoblosa da
sarwmunoebis siyvaruls. e.w. `troikas~ (sameulis) ganaCeniT gadasaxlebaSi
myofni ver eRirsnen samSobloSi dabrunebas da iq gardaicvalnen: quTaTel-
gaenaTeli mitropoliti varlam maxaraZe, mRvdlebi: giorgi maWavariani,
nikoloz oqromWedliSvili, arsen janeliZe, nestor jalaRonia, aleqsandre
cqifuriSvili, eqvTime naneiSvili... yovelive amis Sedegi iyo is rom XX
saukunis 60-ian wlebSi saqarTveloSi moqmedi darCia 80-ze naklebi eklesia,
105 sasuliero piriT. sasuliero piroba gmirobis tolfasi iyo. gTavazobT
sasuliero pirebis mokle biografiebs.
mRvdeli aleqsandre lavrentis Ze eraZe
daibada 1901 w. TbilisSi swavlobda sasuliero saswavlebelSi. 1926 w.
daamTavra rkinigzis teqnikumi. 1920-1947 wlebSi iyo saero samsaxurSi. 1947-
1949 wlebSi qaSueTis wmida giorgis eklesiis diakoni. 1949-1951 wlebSi
sionis eklesiis diakonia. 1951-1952 wlebSi yvarlis raionis sofel SildaSi
iyo eklesiis winamZRvari.
1952 wlidan gardacvalebamde Tbilisis qaSueTis eklesiis mRvdeli.
cxovrobda TbilisSi martyofis q. #6.
mRvdeli samson aTanases Ze anTelava
daibada 1875 wels zugdidis raion sof. jixaSkarSi. daamTavra quTaisis
sasuliero seminaria. 1906-1930 wlebSi iyo Waqvinjis wm. nikolozis eklesiis
winamZRvrad. 1930-1950 wlebSi ganmosilia. 1950 wels uwmidesi da unetaresi
kalistrates locva-kurTxeviT gaigzavna gulrifSis raionSi, sadac
gardacvalebamde moRvaweobda. mama samsonma 1924 wels Tavis Tavze iwvnia
bolSevikuri saokupacio xelisuflebis simkacre. igi dapatimrebul iyo
`antisabWoTa saqmianobis~ braldebiT.
mRvdeli ilia stefanes Ze arSauliZe
daibada 1901 wels sof. qvemo alvanSi (axmetis raioni) swavlobda
alaverdisa da SuamTis samonastro skolebSi. 1918-1937 wlebSi iyo
zemoalvanis samebis taZris medaviTne. 1937-1955 wlebSi iZulebiT ganmosilia.
1955 wlis 4 noembridan gardacvalebamde msaxurobda yvarlis raionis sof.
qvemo gavazis eklesiis winamZRvrad. misi ojaxi cxovrobda axmetis raion
sofel qvemo alvanSi.
mRvdeli romanoz levanis Ze axalkaci
daibda 1885 w. cxinvalis raion sofel gerSi. 1905 wels daamTavra goris
sasuliero saswavlebeli. 1912 wels akurTxes mRvdlad da gagzavnes
znauris raionis sof. avnevis eklesiis winamZRvrad, sadac moRvaweobda 1919
wlamde. 1919-1929 wlebSi iyo qarelis raionis sofel breTis eklesiis
winamZRvari. 1930-1949 wlebSi iZulebiT ganmosilia.
1954 wlis 21 aprilidan gardacvalebamde iyo q. cxinvalis RvTismSoblis
eklesiis winamZRvari. misi ojaxis mudmivi sacxovrebeli iyo qarelis
raioni sofeli breTi.
arqimandriti parTen afciauri
daibada 1905 wels duSeTis raion sofel dumacxoSi. 1924-1926 wlebSi iyo
SiomRvimis monasterSi. 1926-1927 wlebSi sveticxovlis medaviTnea, 1928-1933
wlebSi zedaznis monastris mTavardiakonia. 1933-1936 wlebSi SiomRvimis
monastris bermonazonia. 1936-1940 wlebSi ramebis monasterSi, 1945-1947
wlebSi kvlav zedazenzea.
1940-1945 wlebSi iyo represirebuli, 1947 wlidan gardacvalebamde
sveticxovelSia. gardaicvala 1985 wels. dakrZalulia mcxeTaSi, samTavros
monastris ezoSi.
mRvdeli panteleimon barnabiSvili
daibada 1891 wels duSeTSi, swavlobda Tbilisis sasuliero
saswavlebelSi. 1912-1917 wlebSi samxedro samsaxurSia. 1917-1952 wlebSi
kvlav saero samsaxurSia. 1952 wlidan 1960 wlamde qaSueTis eklesiis
mTavardiakonia. 1960 wlidan gardacvalebamde amave eklesiis mRvdelia.
ojaxi cxovrobda TbilisSi, yazbegis q. #24.
mRvdeli giorgi petres Ze beJeneiSvili
daibada 1882 wels Telavis raion sof. SildaSi. daamTavra Telavis
samwliani sasuliero saswavlebeli. 1918-1922 wlebSi soxumis sakaTedro
taZris diakonia, 1922-1938 wlebSi soxumis sasaflaos eklesiis diakonia,
1945-1948 wlebSi soxumis raionis zemo landavas mRvdelia, 1953 wlidan
gardacvalebamde soxumis sasaflaos eklesiis mRvdelmsaxuria. ojaxi cxov-
robda soxumSi.
mRvdeli nikoloz ilias Ze berekaSvili
daibada 1901 wels tyibulis raion sofel kursebSi. daamTavra quTaisis
saero saswavlebeli. 1915-1918 wlebSi swavlobda jruWis monastris skolaSi.
1922-1925 wlebSi zestafonis wm. daviTisa da konstantines saxelobis
eklesiis diakonia. 1925-1945 wlebSi zestafonis rionis sofel kvaliTis
wmida giorgis eklesiis winamZRvaria. 1949 wlidan gardacvalebamde
quTaisis petre-pavles saxelobis eklesiis mRvdelia. ojaxi cxovrobda q.
quTaisSi baraTaSvilis q. # 8.
mRvdeli nikoloz giorgis Ze boRlaSvili
daibada 1885 wels sofel juganSi. pirveldawyebiTi ganaTleba Tavisive
sofelSi miiRo. 1912-1915 wlebSi Tbilisis preobraJenskis monasterSi iyo.
1912-1916 wlebSi iyo wmida marines eklesiis medaviTne. 1916-1918 wlebSi
sionis eklesiis medaviTnea. 1918-1924 wlebSi diakoni. 1924-1926 wlebSi
protodiakoni, 1939-1952 wlebSi iZulebiT ganmosilia. 1952 wlidan
gardacvalebamde moRvaweobda siRnaRis raionis sofel jugaanis eklesiaSi.
ojaxi cxovrobda sofel jugaanSi.
mRvdeli vasil pavles Ze gabadaZe
daibada 1875 wels tyibulis raion sofel kursebSi. swavlobda jer
quTaisis, xolo Semdeg Tbilisis sasuliero seminariaSi. 1894-1907 wlebSi
maswavleblobda kursebis sasuliero saswavlebelSi. 1907-1913 wlebSi
sofel kursebis eklesiis diakonia. 1913-1925 wlebSi tyibulis raionis
sofel ojalis eklesiis winamZRvaria. 1925-1935 wlebSi quTaisis raion
sofel ofSkviTis mRvdelia. 1935-1945 wlebSi iZulebiT ganmosilia. 1945-1947
wlebSi tyibulis raionis sofel xresilis mRvdelia. 1947 wlidan
gardacvalebamde msaxurobda quTaisis wmida giorgis saxelobis eklesiaSi.
ojaxi cxovrobda quTaisSi yazbegis q. # 22.
protopresviteri aleqsandre lukas Ze gabunia
daibada 1880 wels q. TbilisSi. swavlobda quTaisis saTavadaznauro
gimnaziaSi. 1899 wels daamTavra Tbilisis sasuliero seminaria. 1899-1901
wlebSi iyo medaviTne yarsis olqis sof. grenaderskSi. 1902-1906 wlebSi
sofel nuxis da ganjis mTavardiakonia. 1906-1908 wlebSi iyo sof.
galicinos mRvdeli. 1914-1918 wlebSi pirveli msoflio omis wlebSi iyo
frontis xazze moZRvari. 1920-1922 wlebSi martyofis eklesiis winamZRvaria.
1922-1924 wlebSi sofel patara lilos skolis maswavlebelia. 1924-1929
wlebSi Tbilisis 29-e skolis maswavlebelia. 1929-1939 wlebSi muSaobda me-2
skolaSi, 1939-1944 wlebSi Tbilisis industriuli institutis safinanso
ganyofilebis ufrosia. 1944-1947 wlebSi manglisis eklesiis winamZRvaria.
1947 wlidan gardacvalebamde iyo sionis sapatriarqo taZris
protopresviteri. ojaxi cxovrobda TbilisSi, universitetis q. #18.
dekanozi daviT zaqarias Ze garsiaSvili
daibada 1870 wels sofel sagarejoSi, daamTavra Tbilisis sasuliero
saswavlebeli, Semdeg seminaria 1893 wels.
1893-1895 wlebSi maswavleblobda didubis skolaSi. 1895-1922 wlebSi kukiis
wm. ninos eklesiis mRvdelia. 1922-1934 wlebSi Tbilisis veris wmida
nikolozis eklesiis winamZRvaria. 1934-1945 wlebSi msaxurobda sionis
sapatriarqo taZarSi. 1945 wlidan 1957 wlamde iyo kukiis wmida ninos
eklesiis winamZRvari. ojaxi cxovrobda CuRureTis raionSi, tyeSelaSvilis
q. # 10.
mRvdeli Toma andrias Ze gaCeCilaZe
daibada 1866 wels WiaTuris raion sofel gundaeTSi swavlobda quTaisSi
episkopos gabrielis mier daarsebul saswavlebelSi. 1889-1926 wlebSi
medaviTneobda saCxeris eklesiaSi. 1926-1930 wlebSi iyo saCxeris raionis
sof. cxamis eklesiis winamZRvari. 1930-1945 wlebSi iZulebuli gaxda
ganmosiliyo. 1945-1954 wlebSi WiaTuris raionis sofel gundaeTis eklesiis
winamZRvaria. 1954 wlidan gardacvalebamde WiaTuris mRvimis monastris
mRvdelia. ojaxi cxovrobda sofel gundaeTSi.
mRvdeli domenti mixeilis Ze giorgaZe
daibada 1884 wels sofel simoneTSi. 1893-1895 wlebSi swavlobda soflis
skolaSi. 1909-1910 wleebSi msaxurobda ierodiakvnad Tbilisis
feriscvalebis monasterSi. 1913-1915 wlebSi qvaTaxevis monastris
mRvdelmonazonia. 1916-1921 wlebSi jruWis monasterSia, 1922-1932 wlebSi
zestafonis raionis sofel rodinaulis eklesiis moZRvaria. 1932-1932
wleebSi baRdadis raionis sofel sademetros eklesiis winamZRvaria, 1938-
1943 wlebSi sofel farcxanayanevSia, 1944-1948 wlebSi Terjolis raionis
sofel zeda simoneTis eklesiis winamZRvaria. 1949 wlidan gardacvalebamde
msaxurobda sofel qveda simoneTSi. ojaxi cxovrobda sofel bardubanSi.
iRumeni stefane nikolozis Ze gogolaSvili
daibada 1880 wels sofel iyalToSi. 1896-1902 wleebSi swavlobda SuamTis
monastris skolaSi. 1896-1916 wlebSi medaviTneobda SuamTis monasterSi.
1916 wlidan gardacvalebamde iyo alaverdis monastris iRumeni.
mRvdeli aTanase antonis Ze goguaZe
daibada 1872 wels lanCxuTis raion sof. kelaSi. swavlobda axali
aTonis samonastro skolaSi. 1902-1906 wlebSi iyo martvilis monastris
medaviTne. 1906-1912 wlebSi msaxurobda labCuTis mTavarangelozis
eklesiaSi. 1912-1923 wlebSi lanCxuTis raionis sofel buluxauris
eklesiaSi. 1923 wlidan gardacvalebamde jumaTSi.
mRvdeli giorgi nestoris Ze RonRaZe
daibada 1894 wels xaragaulis raionis sofel rdilSi. 1908 wels
daamTavra qalaqis skola TbilisSi. 1908-1913 wlebSi iyo kirovobadis
telegrafisti. 1914-1919 wlebSi duSeTis raionis sofel gremisxevis wmida
giorgis eklesiis medaviTne. 1914-1917 wlebSi monawileobda pirvel msoflio
omSi. 1918-1923 wlebSi iyo goris mazris sofel atocis eklesiis diakoni.
1923-1949 wlebSi iyo saero samsaxurSi. 1949-1955 wleebSi Telavis raionis
sofel fSavelis eklesiis mRvdelia. 1955 wlidan Tbilisis didubis
eklesiaSia. 1974 wlis 13 ianvars sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqis, uwmidesi da unetaresi daviT V-is mier xeldasxmul iqna
manglel episkoposad. 1978 wels uwmidesi da unetaresi sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is mier aRyvanil iqna
mitropolitis xarisxSi da gadayvanil iqna wilknelad. 1982 wlis 22 ivniss
igi gardaicvala, dakrZalulia didubis eklesiaSi.
mRvdeli nikoloz Tarxanis Ze dekanosiZe
daibada 1887 wels xaragaulis raion sofel RarixevSi. 1905 wels
daamTavra xaragaulis orklasiani sasuliero saswavlebeli. 1908-1919
wlebSi iyo Rarisxevis wmida giorgis eklesiis medaviTne.
1919-1921 wlebSi siRnaRis raionis sofel Tamarianis eklesiis mRvdeli.
1921-1926 wlebSi lagodexis raionis sofel vardisubnis mRvdeli. 1926
wlidan gardacvalebamde iyo yarsubnis eklesiis mRvdeli. ojaxi
cxovrobda yarsubanSi.
dekanozi isaak dimitris Ze jorjikia
daibada 1887 wels xobis raion sofel nojixevSi. 1910 wels daamTavra
xobis orklasiani saswavlebeli. 1922-1928 wlebSi iyo q. foTis taZris
diakoni. 1935-1947 ganmosilia. 1947-1954 baTumis eklesiis winamZRvaria. 1954
wlidan soxumis eklesiis moZRvaria.
mRvdeli spiridon petres Ze ZiZava
daibada 1882 wels senakis raionis sof. xorSi. swavlobda senakis
sasuliero saswavlebelSi, quTaisis sasuliero seminariaSi. 1910-1913 wlebSi
maswavleblobda saeklesio skolaSi. 1914-1921 wlebSi senakis raionis sofel
ekis eklesiis mRvdelia. 1922-1927 wlebSi noqalaqevis skolis
maswavlebelia. 1927-1943 wlebSi iZulebiT ganmosilia. 1943 wlidan
gardacvalebamde sofel menjis eklesiis winamZRvaria.
dekanozi gervasi iosebis Ze jaoSvili
daibada 1884 wels WiaTuris raionis sofel nigozeTSi. swavlobda
quTaisis sasuliero saswavlebelSi, Tbilisis sasuliero seminariaSi. 1910-
1913 wlebSi samxedro samsaxurSia. 1914-1917 wlebSi dmanisis raionis didi
gomareTis eklesiis mRvdelia. 1917-1931 wlebSi jer sofel avlevis, xolo
Semdeg suramis eklesiis mRvdelia. 1931-1955 wlebSi iZulebiT ganmosilia.
1955 wlidan gardacvalebamde Tbilisis kukiis wmida ninos eklesiis
moZRvaria. ojaxi cxovrobda TbilisSi samtrediis q. # 10.
mRvdeli Teofane zosimes Ze juReli
daibda 1879 wels zugdidSi. daamTavra sasuliero saswavlebeli. 1903-1908
wlebSi medaviTneobda quTaisis eklesiebSi. 1908-1923 wlebSi diakonia, 1923-
1925 wlebSi eklesiebis masobrivi daxurvis gamo umuSevaria. 1925-1947 wlebSi
zugdidis eklesiis mRvdelia. orjer iyo dapatimrebuli 1923 da 1936 wlebSi
bavSvebis monaTvlis gamo. 1948 wlidan gardacvalebamde zugdidSi
moRvaweobda.
ojaxi cxovrobda zugdidSi ninoSvilis q. # 58.
arqimandriti evagre diasamiZe
daibada 1887 wels aspinZis raion sofel saroSi. xerTvisis dawyebiTi
skolis damTavrebis Semdeg swavlobda medaviTneobis kursebze TbilisSi.
1912-1914 wlebSi Tbilisis dariis monastris ierodiakonia. 1914-1919 wlebSi
TbilisSia. 1919-1921 wlebSi axalcixis raionis safaris monasterSia, 1921-1930
wlebSi martyofis monasterSia. 1930-1947 wlebSi sionis eklesiis
mRvdelmonazonia, 1947-1951 wlebSi isev martyofSia, 1951-1952 wlebSi kukiis
wmida ninos eklesiaSia. 1952-1954 wlebSi mcxeTis sveticxovelSia. 1954-1955
wlebSi isev kukiis eklesiaSia. 1955 wlidan sagarejoSi dodos monasterSia.
1968 wels iTxovs pensiaze gasvlas. wavida Tavis sofelSi, saroSi sadac
male gardaicvala.
mRvdeli saba trofimes Ze durdiaSvili
daibada dmanisis raion sofel rezaSi. 1914 wlamde swavlobda Tbilisis
sasuliero seminariaSi. 1915-1917 wlebSi iyo sofel baxtrionis mRvdeli.
1919-1919 wlebSi duSeTis raionis sof. xandoSi, 1919-1930 wlebSi sofel
xovleSi, 1930-1947 wlebSi iZulebiT ganmosilia. 1947-1950 wlebSi Tbilisis
petre-pavles eklesiaSia. 1950-1952 wlzebSi baTumis wmida nikolozis
eklesiaSia. 1952-1953 isev petre-pavles eklesiaSia, Semdeg didubeSi. 1954
wlidan gardacvalebamde sionis sapatriarqo taZarSi.
mRvdeli konstantine mixeilis Ze emCinovi
daibada 1888 wels quTaisSi. 1917 wels daamTavra Tbilisis klasikuri
gimnazia, politeqnikuri institutis sazogadoebriv mecnierebaTa
fakulteti.
1908-1947 wleebSi iyo saero samsaxurSi. 1947 wels xeldasxmul iqna
mRvdlad da gardacvalebamde iyo mixeil tverelis eklesiis winamZRvari.
ojaxi cxovrobda plexanovis 51.
arqimandriti aTanase iordanes Ze zaqariaSvili
daibada 1869 wels sofel nagarevSi (quTaisi) swavlobda gelaTis,
SiomRvimisa da martvilis samonastro skolebSi. 1881-1890 wlebSi. 1897-1926
wlebSi iyo SiomRvimis monasterSi.
1926 wels xeldasxmul iqna quTaisis petre-pavles eklesiaSi mRvdlad.
1950 wlidan arqimandritia da gardacvalebamde moRvaweobda quTaisis
petre-pavles eklesiaSi. ojaxi cxovrobda sofel nagarevSi.
mRvdeli giorgi ilarionis Ze zambaxiZe
daibada 1895 wels xaragaulis raion sofel vertyviWalaSi. 1912 wels
daamTavra quTaisis sasuliero saswavlebeli. 1914-1915 wlebSi medaviTneobda
zestafonis raionis sofel zovreTis wmida giorgis saxelobis eklesiaSi.
1915-1918 wlebSi WiaTuris raionis sofel liCSi: 1918-1921 wlebSi iyo
borjomis raionis sofel dviris mRvdeli, 1922 wels axalqalaqis raionis
sofel saroSi, 1922-1926 wlebSi xaSuris raionis sofel osiaurSi, 1947
wlidan gardacvalebamde msaxurobda qarelis raionis sofel atocis wmida
giorgis eklesiis winamZRvrad. ojaxi cxovrobda suramSi, komkavSiris q. #
31.
mRvdeli mixeil nikolozis Ze zurabiSvili
daibada 1900 wels siRnaRis raionis sofel bodbisxevSi. 1912 wels
daamTavra siRnaRis pirveldawyebiTi sasuliero saswavlebeli, 1920 wlamde
iyo xirsis monasterSi. 1924-1953 wlebSi medaviTneobda bodbisxevis
eklesiaSi. 1953 wlidan gardacvalebamde sofel jugaanis eklesiis mRvdeli.
ojaxi cxovrobda sofel jugaanSi. igi akademikos avlip zurabaSvilis biZa
iyo.
mRvdeli giorgi iosebis Ze inaniSvili
daibada 1878 wels sagarejos raion sofel ninowmindaSi. swavlobda
Tbilisis sasuliero saswavlebelSi. 1899-1906 wlebSi iyo ujarmis wmida
giorgis eklesiis medaviTne, 1906-1917 wlebSi qvaSveTis eklesiis medaviTnea,
1917-1922 wlebSi iyo duSeTis raionis sofel axaldabis RvTismSoblis
saxelobis eklesiis mRvdeli. 1925-1942 wlebSi iZulebiT ganmosilia. 1942-
1943 wlebSi axalgoris raionis avlevis RvTismSoblis eklesiis mRvdelia.
1943 wlidan gardacvalebamde iyo vakis sasaflaos eklesiis mRvdeli. ojaxi
cxovrobda TbilisSi axalcixis q. # 7.
mRvdeli Tadeoz nikolozis Ze kikaliSvili
daibada 1846 wels tyibulis raion sofel wknorSi. 1910-1912 wlebSi
swavlobda gelaTis samonastro skolaSi. 1924-1926 wlebSi iyo tyibulis
raionis sofel soCxeTis eklesiis mRvdeli. 1926-1936 wlebSi sasuliero
saqmianobas eweoda soCxeTsa da ZmuisSi. 1937-1946 wlebSi represirebuli da
gadasaxlebulia. e.w. `troikas~ gadawyvetilebiT. 1946 wlidan
gardacvalebamde iyo tyibulis raionis sofel wknoris eklesiis
winamZRvari. ojaxi cxovrobda sof. wknorSi.
mRvdeli dimitri naumis Ze kakubava
daibada 1878 wels galSi. 1908-1919 wlebSi iyo cxum-afxazeTis eparqiaSi
medaviTned. 1919-1922 wlebSi tyvarCelis Tormeti mowamis saxelobis
eklesiis mRvdelia. 1922-1929 wlebSi bediis RvTismSoblis eklesiaSia, 1929-
1932 wlebSi reCxinis wmida nikolozis eklesiis winamZRvaria, 1932-1953
wlebSi iZulebiT ganmosilia. 1953 wlidan gardacvalebamde gudauTis
raionis lixnis eklesiis winamZRvaria. ojaxi cxovrobda gudauTaSi.
mRvdeli Teofane lukas Ze kalandariSvili
daibada 1873 wels senakSi. 1898 wels daamTavra Tbilisis sasuliero
seminaria. 1898 wlidan gardacvalebamde senakis eklesiis winamZRvaria.
ojaxi cxovrobda senakSi rusTavelis q. # 23.
mRvdeli daviT abesalomis Ze kargareTeli
daibada 1888 wels sofel rokiTSi (baRdadis raioni). 1912 wels daamTavra
Tbilisis sasuliero seminaria. 1913-1914 wlebSi maswavleblobda
stefanwmidis dawyebiT skolaSi. 1914-1916 wlebSi iyo sofel mleTis
mRvdeli. 1916 wlidan gardacvalebamde sofel rokiTis eklesiis
winamZRvaria. ojaxi cxovrobda sofel rokiTSi.
gTavazobT arqimandrit konstantine qvaraias
mier daweril avtobiografias
me arqimandriti konstantine (konstantine noCos Ze qvaraia) erovnebiT
qarTveli, davibade 1902 w. 15 oqtombers. Zv. st. zugdidis raionis sofel
orsantiaSi, glexis ojaxSi. 1909 w. Semiyvanes zugdidis raionis sofel
kokis orklasiani normalur saswavlebelSi. saswavlebeli davamTavre 1914
w. 1921 w. Sevedi andriamociqulis pirvelwodebulis warCemoxuris mamaTa
monasterSi morCilad. 1926 w. amave monasterSi aRvikvece berad monastris
winamZRvris arqimandriti lukas mier. 1930 monasteri daketes. 1930 w.-1935
wlamde vcxovrobdi sofel orsantiaSi _ dedasTan. 1935 w. martSi
afxazeTis mitropolitma melqisedekma (fxalaZem) amJamad dangreul soxumis
wmida nikolozis sakaTedro taZarSi makurTxa irodiakonad, xolo meore
dRes mRvdelmonazvnad. areuli dro iyo. gamiSves Cems sofelSi, sadac
vcxovrobdi 1947 wlamde am xnis ganmavlobaSi. iq veweodi sulier
moRvaweobas drois viTarebisda mixedviT. 1947 wlidan 1948 wlis noembramde
viyavi meore mRvdlad soxumis raionis sofel Tavisuflebis fericvalebis
eklesiaSi. winamZRvrad im eklesiaSi iyo arqimandriti _ luka
(nadareiSvili) 1948 w. noemberSi aRniSnuli eklesia daketes 1948 wlis
noemberSi kaTalikos patriarq kalistrates mier daniSnul viqmen mRvdel
msaxurad TeklaTis dedaTa monasterSi, cxakaiaSi, sadac vmoRvaweob da
vcxovrob dRemde 1958 wlidan mitropoliti efremis, SemdegSi kaTolikos-
patriarqisa, locva-kurTxeviT erTdroulad vRvdelmqmedob vidre dRemde,
lanCxuTis raionis sofel qvianis zemoT jixeTis dedaTa monasterSi.
mamaCemi noCo gvaCilias Ze qvaraia, dabadebis weli ar vici, gardaicvala
1930 w.
deda Cemi barbare gusaris asuli canaia, dabadebis weli ar vici,
gardaicvala 1959 wels.
dai Tebronia (Zabia) noCos asuli qvaraia daibada 1893 w. monastris
morCili, cxoverobs _ cxakaias dedaTamonasterSi, Zma _ domenti noCosZe
qvaraia, daibada 1898 w. gardaicvala 1929 da qristina noCos asuli qvaraia.
daibada 1905 w. pensioneri. cxovrobs zugdidis raionis sofel anavliaSi.
Zma tarasi noCos Zeqvaraia, daibada 1908 w. gardaicvala 1931 w. Zma
kalistrate (kolia) noCos qvaraia daibada 1911 w. pencioneria cxovrobs
zugdidis raion sofel anakliaSi. Cemi pasportis nomeri da seriaa _ 574560
XII_0�, rogorc me ise axlo naTesavebi arasodes vyofilvarT komkavSirisa
da kompartis wevri. samxedro samsaxurSi ar gamivlia, var ara samxedro
valdebuli. sazRvargareT ara vyofilvar, ara maqvs mimowera da arc
naTesavi , megobrebi myavs.
iRumenad nakurTxi var mitropoliti efremis mier 1956 w. baTumis wmida
nikolozis taZarSi, arqimandritad _ 1961 wels, Tbilisis didubis
RvTismSoblis taZarSi kaTolikos patriarq efrem II-s mier.
mRvdeli nikoloz nestoris Ze kiRuraZe
daibada 1891 wels ozurgeTSi. 1909 wels daamTavra ozurgeTis sasuliero
saswavlebeli. 1910-1917 wlebSi iyo baTumis eklesiis medaviTne, 1917-1949
wlebSi Tbilisis didubis eklesiis mTavardiakoni, 1949-1951 wlebSi sionis
eklesiis mTavardiakoni, 1951-1953 wlebSi aleqsandre nevelis eklesiis
mTavardiakoni, 1953 aleqsandre nevelis eklesiis mRvdelia. ojaxi
cxovrobda TbilisSi brZolis q. # 44.
mRvdeli iuline besarionis Ze yifSiZe
daibada 1865 wels WiaTuris raion sofel biRaSi. 1889 wels daanTavra
Tbilisis sasuliero seminaria. 1889-1890 wlebSi. 1890-1949 wlebSi iyo
zestafonis raionis sofel kldeeTis eklesiis mRvdeli. ojaxi cxovrobda
zestafonSi molotovis q. #6.
mRvdeli rafael nikolozis Ze karelini
daibada 1931 wels TbilisSi. daamTavra rkinigzis saSualo skola,
swavlobda a.s. puSkinis saxelobis Tbilisis saxelmwifo pedagogiur
institutSi. 1955 wlidan 1965 wlamde iyo mcxeTis olRas monastris
mRvdeli. 1967 wlidan dRemde arqimandriti rafaeli Tbilisis aleqsandre
nevelis eklesiaSi msaxurobs. ojaxis misamarTi: Tbilisi, xuTi dekembris q.
#12.
mRvdeli kozma andrias Ze kircxalia
daibada 1892 wels senakis raionis sofel axalsofelSi. 1911-1913 wlebSi
swavlobda gelaTis monastris skolaSi. 1913-1914 wlebSi iyo Waladidis
eklesiis medaviTne, 1914-1917 wlebSi monawileobda pirvel msoflio omSi.
1917-1921 wlebSi iyo senakis eklesiis medaviTne, 1921-1923 wlebSi Waladidis
wmida giorgis eklesiis moZRvaria, 1925-1927 wlebSi iyo nosiris eklesiaSi,
1927-1943 wlebSi iZulebiT ganmosil iqna. 1943-1949 wlebSi iyo senakis
eklesiis mRvdeli. 1949 wlidan gardacvalebamde msaxurobda foTis
samlocvelo saxlis mRvdlad. ojaxi cxovrobda senakis raion
axalsofelSi.
mRvdeli konstantine maqsimes Ze kniazevski
daibada 1885 wels giumriSi. daamTavra Tbilisis sasuliero
saswavlebeli 1903 wels. 1903-1904 wlebSi maswavleblobda dmanisSi. 1904-1905
wlebSi iyo medaviTne erevnis marTlmadidebel eklesiaSi. 1905-1914 wlebSi
iyo yarsis olqSi, 1914-1920 wlebSi kirovakanis eklesiis mRvdelia, 1921-1922
wlebSi elizavetopolSia, 1922-1921 wlebSi baqos olqis marTlmadidebel
eklesiaSia, 1931-1947 wlebSi iZulebuli gaxda ganmosiliyo. 1947-1955 wlebSi
stavropolis mxareSia. 1955 wlidan gardacvalebamde msaxurobda Tbilisis
petre-pavles eklesiaSi. ojaxi cxovrobda CubiniZis q. # 22.
mRvdeli lazare iakobisZe koJoraZe
daibada 1892 wels axalqalaqis raionis sofel gogaSenSi. swavlobda jer
gogaSenis, xolo Semdeg Tbilisis sasuliero kursebze. 1913-1923 wlebSi
msaxurobda dmanisSi diakvnad. 1923-1924 wlebSi iyo saqarTvelos
sapatriarqos sasuliero kursebis msmeneli. 1924-1936 wlebSi iyo borjomis
raionis sofel sakires mRvdeli, 1939-1945 wlebSi awyurSia, 1945 wlidan
gardacvalebamde iyo xaSuris raionis suramis itriis eklesiis winamZRvari.
ojaxi cxovrobda borjomSi kecxovelis # 63.
mRvdeli iase biWias Ze labaZe
daibada 1892 wels sofel SroSaSi (zestafonis raioni) jer swavlobda
soflis skolaSi, 1908-1909 wlebSi gelaTis samonastro saswavlebelSi. 1909-
1920 wlebSi iyo SroSis eklesiis medaviTne, 1922-1923 wlebSi diakvani, 1923-
1925 wlebSi xaragaulis raionis sofel CxerTubnis mRvdeli, 1925-1927
wlebSi SroSis eklesiis mRvdelia, 1927-1944 wlebSi iZulebiT ganmosilia.
1944 wlidan gardacvalebamde iyo ubisis eklesiis winamZRvari. ojaxi
cxovrobda sofel SroSaSi.
mRvdeli simon isakis Ze lacabiZe
daibada 1891 wels qarelSi. swavlobda Tbilisis sasuliero
saswavlebelSi. 1907-1916 wlebSi iyo medaviTne Zeveris, wunaris, gldanis
eklesiebSi. 1916-1954 wlebSi saero samsaxurSia, 1955 wlidan
gardacvalebamde iyo didubis RvTismSoblis eklesiis mRvdeli. ojaxi
cxovrobda TbilisSi, puSkinis q. # 7.
mRvdeli daviT ToTias Ze liqokeli
daibada 1880 wels sofel barisaxoSi. miRebuli hqonda monasterTan
arsebuli skolis ganaTleba. 1900-1907 wlebSi iyo Tbilisis ioane
RvTismetyvelis eklesiaSi, 1907-1917 wlebSi barisaxos eklesiis medaviTnea,
1917-1920 wlebSi bawalevSia, 1920-1925 wlebSi barisaxos eklesiis mRvdelia.
1925-1930 wlebSi iZulebiT ganimosa. 1931-1941 wlebSi isev barisaxos eklesiis
mRvdelia. 1942 wlidan dedofliswyaros raionis arxiloskalos eklesiis
mRvdelmsaxuria. ojaxi cxovrobda sofel arxiloskaloSi.
dekanozi nikoloz aleqsandresZe maRalaZe
daibada 1875 wels TbilisSi. daamTavra sasuliero seminaria, 1890 wels.
1896-1899 wleebSi medaviTnea, 1899-1901 wlebSi naZaladevis eklesiaSia jer
medaviTned, 1901-1906 wlebSi mRvdelia. 1906-1914 wlebSi msaxurobda
Tbilisis aleqsandre nevelis eklesiaSi, 1914-1918 wlebSi monawileobda
pirvel msoflio omSi. 1918-1944 wlebSi saero samsaxurSia, 1944 wlidan 1953
wlamde iyo sionis eklesiaSi, 1953 wlidan gardacvalebamde soxumis wmida
nikolozis eklesiis winamZRvaria. ojaxi cxovrobda TbilisSi axalcixis
Sesaxvevi # 13.
arqimandriti ioane maisuraZe
daibada 1882 wels sofel eredvSi (cxinvalis raioni). miRebuli hqonda
samonastro ganaTleba. 1896-1903 wlebSi iyo beTaniaSi, 1903-1920 wlebSi
aTonis wmida mTaze, saberZneTSi. 1920-1921 wlebSi armazis monasterSi, 1921-
1922 wlebSi martyofis monasterSi. 1922 wlidan beTaniaSi iyo gaformebuli
eklesiis mcvelad da eweoda gandegil cxovrebas. igi saqarTvelos
marTlmadidebelma eklesiam wmindanad Seracxa 2003 wels.
mRvdeli aleqsi qristefores Ze mircxulava
daibada 1875 wels xobSi. 1899 wels daamTavra senakis sasuliero
saswavlebeli. 1893-1910 wlebSi iyo xobis monasterSi, 1912-1917 wlebSi xobis
monastris ber-monazoni, 1917-1938 wlebSi xobis monastris iRumeni, 1938
wlidan gardacvalebamde iyo xobis monasterSi winamZRvrad.
mRvdeli mixeil RvTisavaris Ze mTibelaSvili
daibada 1888 wels CargalSi, 1905-1907 wlebSi iyo sofel xaxmatis
(xevsureTi) wmida giorgis eklesiis medaviTne, 1907-1914 wlebSi ukanafSavis
eklesiaSia, 1914-1925 wlebSi medaviTneobda sofel maRaroSi, 1930 wlidan
gardacvalebamde iyo sofel Carglis mRvdeli. ojaxi cxovrobda CargalSi.
mRvdeli vasil leontis Ze molodini
daibada 1879 wels duSeTSi. 1897 wels daamTavra Tbilisis sasuliero
seminaria.
1898-1899 wlebSi maswavleblobda soxumis raionis samrevlo skolaSi,
1900-1905 wleebSi iyo mixailovis saavadmyofosTan arsebuli eklesiis
medaviTne, 1905-1914 wlebSi duSeTis raionis sofel bazaleTis eklesiis
mRvdelia. 1914-1952 wlebSi saero samsaxurSia, 1952-1953 wlebSi kukiis wmida
ninos saxelobis eklesiis mRvdelia, 1955 wlidan gardacvalebamde
Tbilisis petre-pavles saxelobis eklesiis winamZRvaria. ojaxi cxovrobda
TbilisSi, qobuleTis q. #19.
iRumeni giorgi meTodes Ze mxeiZe
daibada 1887 wels sofel qvemo krixSi (raWa) 1924 wlidan moRvaweobda
beTaniis monasterSi. 1961 wlis 18 aprils igi uwmides efrem II-s mimarTavda
TxovniT: movxucdi da davuZlurdi iqneb gabriel urgebaZe daniSnoT Cems
magivrado. 1962 wlis 12 seqtembers mama gabrielis xelSi gardaicvala
iRumeni giorgi. igi qarTuli eklesiis mier wmindanad aris Seracxili.
mRvdeli kirile egnates Ze namiWeiSvili
daibada 1868 wels vanis rainis sofel tyemelianSi. 1884 wels daamTavra
quTaisis sasuliero saswavlebeli. 1897-1908 wlebSi aswavlida saeklesio
skolaSi. 1908-1937 wlebSi iyo onjaxeTis (vani) eklesiis winamZRvari. 1937
wlidan gardacvalebamde iyo tyemelianis eklesiis winamZRvari. ojaxi
cxovrobda sofel tyemlianSi.
mRvdeli viqtor iosebis Ze ninikaSvili
daibada 1885 wels sofel dimSi (baRdadi). 1906 wels daamTavra quTaisis
sasuliero saswavlebeli. 1910-1924 wlebSi iyo sofel wablarasxevis
(baRdadi) eklesiis medaviTne, 1924-1942 wlebSi dimis mTavarangelozis
eklesiis moZRvaria. 1942 wlidan gardacvalebamde iyo baRdaTis raionis
mRvdeli. ojaxi cxovrobda sofel dimSi.
mRvdeli solomon mixeilis Ze nucubiZe
daibada 1891 wels sofel farcxanayanevSi (wyaltubos raioni). 1954
wlidan iyo petre-pavles eklesiis mTavardiakvani quTaisSi, 1955 wlidan
gardacvalebamde iyo petre-pavles eklesiis mRvdeli. ojaxi cxovrobda
quTaisSi komunarebis #26.
mRvdeli paxum abiaTaris Ze obolaZe
daibada 1898 wels sofel sxvavaSi (raWa). daamTavra samrewvelo-
ekonomikuri teqnikumi. miRebuli hqonda samonastro ganaTleba. 1930-1952
wlebSi saero samsaxurSia 1952 wlidan 1955 wlamde iyo sionis sapatriarqo
taZris diakoni. 1955 wlidan mRvdeli, 1970 wlidan 1983 wlamde
gardacvalebamde protopresviteri. ojaxi cxovrobda TbilisSi, etapis q.
#10.
dekanozi terenti porfires Ze obolaZe
daibada 1887 wels sofel xresilSi (tyibulis raioni). 1910-1917 wlebSi
gelaTis samonastro skolaSia. 1917-1919 wlebSi gelaTis monastris
diakvania, 1919-1920 wlebSi iyo quTaisis eparqiis ekonomosi da mRvdeli.
1920-1937 wlebSi tyibulis raionis sofel Cqefis mRvdelia. 1937-1947 wlebSi
represirebulia, e.w. `sameulis~ dadgenilebiT gadaasaxles yazaxeTSi,
yaragandaSi. 1947-1953 wlebSi isev Cqefis eklesiaSia, 1953 wlidan
gardacvalebamde iyo safiCxiis amaRlebis eklesiaSi. ojaxi cxovrobda
quTaisSi, merkvilaZis q. # 10.
mRvdeli barTlome porfiris Ze osiZe
daibada 1865 wels martvilSi. 1880-1885 wlebSi martvilis monasterSia.
1885-1895 wlebSi iqve medaviTneobda. 1895-1902 wlebSi diakvania, 1902-1911
wlebSi iyo alaverdis olqis sofel moxaSis mRvdeli. 1911-1923 wlebSi
kvlav martvilis monasterSia, 1923-1946 wlebSi eklesiis daxurvis gamo
umuSevaria. 1946-1953 wlebSi martvilis eklesiaSia. 1953 wlidan
gardacvalebamde naxarebaos eklesiis moZRvaria. ojaxi cxovrobda sofel
naxarebaoSi.
mRvdeli vasil aleqsandres Ze fircxalava
daibada 1923 wels Cxorowyus raionis sofel zumSi. 1948-1953 wlebSi
swavlobda soxumis pedagogiur institutSi. 1954 wlidan beTaniis
monasterSia jer morCilad, 1955 wlidan diakvnad, 1955 wlis 10 aprilidan
mRvdelmonazonia.
mRvdeli ioaki stefanes Ze ramazaSvili
daibda 1874 wels sofel kaWreTSi (gurjaanis raioni) 1911-1918 wlebSi iyo
aTonze, 1918-1934 wlebSi martyofis monastris beria, 1934 wlidan
mRvdelmonazoni ioakime kaWreTis eklesiaSi moRvaweobda gardacvalebamde.
mRvdeli ivane estates Ze sayvareliZe
daibada 1891 wels TelavSi. 1914 wels daamTavra vaJTa gimnazia TbilisSi,
demidovis iuridiuli liceumi 1917 wels. 1917-1947 wlebSi saero
samsaxurSia. 1947-1949 wlebSi sionis taZris mRvdelia. 1949-1951 wlebSi
kukiis wmida ninos eklesiis mRvdelia. 1951-1953 wlebSi isev sionSia, 1953-
1960 wlebSi mTawmindazea, 1960 wlidan gardacvalebamde iyo Tbilisis
samebis eklesiis mRvdeli. erTxel kaTolikos-patriarqma efrem II xumrobiT
uTxra `codo ara Sen sayvareliZe iyo da uwmidesi kirioni saZagliSvili?~
mRvdeli ioane gamoirCeoda rogorc punqtualuri wesrigis moyvaruli
pirovneba. ojaxi cxovrobda WonqaZis q. # 14a.
mRvdeli iakinTe yaramanis Ze saxvaZe
daibada 1896 wels sofel ubisaSi (xaragaulis raioni) swavlobda
sasuliero saswavlebelSi. 1906-1912 wlebSi. 1913-1918 wlebSi medaviTneobda
manglisSi, nataxtarSi. 1918-1921 wlebSi Caabara samoZRvro gamocdebi. 1921-
1925 wlebSi msaxurobda vertyviWalis wmida giorgis saxelobis eklesiaSi,
1925-1940 wlebSi iZulebuli gaxda droebiT Seewyvita RvTismsaxureba. 1947-
1952 wlebSi ubisas eklesiis winamZRvaria. 1952 1954 wlebSi WiaTuris mRvimis
monasterSia, 1954 wlidan gardacvalebamde ubisis eklesiis winamZRvaria.
ojaxi cxovrobda sofel ubisaSi.
mRvdeli trifon oqropiris Ze sulaviZe
daibada 1896 wels qveda mesxeTSi (wyaltubos raioni) 1954 wlidan
gardacvalebamde iyo mRvdeli mowameTas eklesiaSi. ojaxi cxovrobda
quTaisSi, avtoqarxnis II Sesaxvevi # 2.
mRvdelmonazoni zenon daviTis Ze sulaviZe
daibada 1869 wels Telavis raionis sofel vardisubanSi. 1886-1901 wlebSi
iyo SuamTis monastris medaviTne. 1901-1925 wlebSi alaverdis taZris
mRvdelmonazoni, 1925-1955 wlebSi TeTri giorgis eklesiis mRvdelmonazoni,
1955 wlidan gardacvalebamde alaverdis monasterSia.
dekanozi valerian aleqsandres Ze tabliaSvili
daibada 1883 wels sofel muxranSi. 1901 wels daamTavra Telavis
sasuliero saswavlebeli. 1902-1904 wlebSi maswavleblobda winandlis
dawyebiT skolaSi. 1905-1907 wleebSi samxedro samsaxurSia, 1910-1917 wlebSi
iyo yvarlis eklesiis mRvdeli. 1917-1944 wlamde saero samsaxurSia. 1944
wlidan gardacvalebamde Tbilisis ioane RvTismetyvelis eklesiaSia. ojaxi
cxovrobda TbilisSi barnovis #47.
mRvdeli grigol dimitris Ze tatiSvili
daibada 1882 wels sofel cxurkveTSi (WiaTura). 1903 wels daamTavra
quTaisis sasuliero saswavlebeli, sasuliero seminaria 1907 wels. 1907-1910
wlebSi iyo Telavis mTavarangelozis eklesiis medaviTne. 1910-1924 wlebSi
Telavis raionis sofel arTanas eklesiis mRvdelia. 1954 wlebSi iZulebiT
ganmosili saero samsaxurSia. 1954 wlidan gardacvalebamde sionis
sapatriarqo taZris mRvdelia. ojaxi cxovrobda TbilisSi. tyis Sesaxvevi #
39.
dekanozi levan aleqsandres Ze tlaSaZe
daibada 1890 wels sofel xidisTavSi (goris raioni) goris sasuliero
saswavleblis damTavrebis Semdeg 1905-1908 wleebSi swavlobda Tbilisis
sasuliero seminariaSi. 1909-1917 wlebSi iyo gorijvris eklesiis medaviTne.
1917-1922 wlebSi iyo diakvani samTavros monasterSi.
1922-1930 wlebSi duSeTis raionis sofel oZisis eklesiis mRvdelia. 1930-
1932 wlebSi avlabris wmida marines eklesiaSia, 1932-1935 wlebSi navTluRis
wmida barbares eklesiaSi. 1935-1947 wlebSi didgoris eklesiaSia, 1947-1954
wlebSi kukiis wmida ninos eklesiaSia, 1954-1955 wlebSi mcxeTis
sveticxovelSia, 1955 wlidan gardacvalebamde iyo Tbilisis aleqsandre
nevelis eklesiis dekanozi. ojaxi cxovrobda TbilisSi Tmogvis q. # 9.
mRvdeli Sio iordanes Ze TurqaZe
daibda 1889 wels sofel wilkanSi, 1904 wels daamTavra goris sasuliero
saswavlebeli. 1911-1913 wlebSi iyo duSeTs raionis sofel sionis
maswavlebeli. 1913-1925 wlebSi duSeTis raionis sofel nojikeTis mRvdelia,
1925-1953 wlebSi iZulebiT ganmosilia da saero samsaxurSia. 1953-1956 wlebSi
didubis RvTismSoblis eklesiis mRvdelia 1956 wlidan gardacvalebamde
iyo kukiis eklesiaSi. ojaxi cxovrobda vardisubnis # 5.
dekanozi aleqsandre ilias Ze xandamiSvili
daibada 18789 wels TbilisSi. 1894 wels daamTavra Tbilisis sasuliero
saswavlebeli. 1896 wlidan gardacvalebamde iyo Tbilisis aleqsandre
nevelis eklesiis mRvdeli ojaxi cxovrobda TbilisSi. kalininis q # 69.
mRvdeli grigol iosebis Ze xaritonaSvili
daibada, 1883 wels sofel veliscixeSi (gurjaanis raioni). 1897 wels
daamTavra Telavis raionis sasuliero saswavlebeli. 1900-1907 wlebSi
aswavlida axalcixis saeklesio skolaSi. 1907-1916 wlebSi medaviTneobda
awyuris eklesiaSi. 1916-1917 wlebSi iyo axalcixis eklesiis diakvani 1917-
1925 wlebSi iyo axalcixis raionis sofel sakiris eklesiis mRvdeli. 1925-
1949 wlebSi iyo bakurianis eklesiaSi. 1949 wlidan gardacvalebamde
manglisis eklesiis winamZRvaria. ojaxi cxovrobda manglisSi.
mRvdeli vasil ivanes Ze xaxiSvili
daibada 1876 wels sofel xovleSi (kaspis raioni). daamTavra goris
sasuliero saswavlebeli. 1902 Caabara sasuliero seminariis gamocdebi
eqsternad. 1902-1914 wlebSi aswavlida qvabisxevis monastris skolaSi, iyo
medaviTne mTawmindaze. 1914-1917 wlebSi monawileobda pirvel msoflio omSi.
1917-1952 wlebSi saero samsaxurSia, 1952 wlidan gardacvalebamde iyo
didgoris eklesiis mRvdeli.
iRumeni xarlampi zaqarias Ze xomasuriZe
daibada 1876 wels saCxeris raionis sofel speTSi. 1901-1915 wlebSi
swavlobda monastris skolaSi. 1915-1921 wlebSi iyo SiomRvimis monastris
mRvdelmonazoni. 1921-1955 wlebSi iyo martyofis monastris mRvdel
monazoni, 1955 wlidan gardacvalebamde iRumeni.
dekanozi platon lavrentis Ze cqitiSvili
daibada 1875 wels sofel saqaraSi (zestafonis raioni) daamTavra
quTaisis sasuliero seminaria 1900 wels, xarkovis universitetis
iuridiuli fakulteti 1912 wels. 1900-1904 wlebSi iyo quTaisiss sasuliero
seminariis maswavlebeli, 1904-1907 wlebSi Tbilisis sasuliero seminariis
maswavlebeli, 1907-1912 wlebSi xarkovis sasuliero saswavleblis
maswavlebeli, 1913-1917 wlebSi aswavlida quTaisis gimnaziaSi saRvTo
sjuls. 1917-1921 wlebSi isev maswavlebelia, 1921-30 wlebSi sxvadasxva
Tanamdebobebzea. bolos aswavlida barisaxoSi (xevsureTi). 1931-1935 wleebSi
Tbilisis rkinigzis skolis maswavlebelia. 1935-1947 wlebSi isev saero
samsaxurSia, 1947-1953 wlebSi iyo sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqis mdivani. cxovrobda barnovis q. # 52.
mRvdeli nestor nestoris Ze wivwivaZe
daibada 1899 wels xonSi. 1917 wels daamTavra xonis skola. 1918-1925
wlebSi saero samsaxurSia. 1925-1927 wlebSi iyo sionis sapatriarqo taZris
ipodiakoni. 1946-1948 wlebSi ipodiakonia ioane naTlismcemlis eklesiaSi.
1955 wlidan asureTis eklesiis mRvdelia. ojaxi cxovrobda TbilisSi
aStarakskis Sesaxv. # 3.
mRvdeli giorgi aleqsandres Ze cercvaZe
daibada 1910 wels uriaTubanSi (vazisubani gurjaani). 1920-1930 wlebSi
swavlobda SuamTis monastris berebTan. 1930-1947 wlebSi iyo awyuris
(axmetis raioni) wmida giorgis eklesiis medaviTne. 1947-1954 wlebSi imave
eklesiis mRvdelia. 1954 wlidan Telavis ioane naTlismcemlis eklesiaSia.
1976 wels igi gaxda alaverdeli episkoposi grigoli, 1977 wlidan
alaverdeli mitropolitia. gardaicvala 1992 wlis ianvarSi. ojaxi
cxovrobda TelavSi, vaJa-fSavelas q. # 8.
mRvdeli anton guliaSvili
daibada 1939 wels TbilisSi. 1963-1965 wlebSi swavlobda mcxeTis
sasuliero seminariaSi. 1965 wlis 26 oqtombers kaTolikos-patriarq efrem
II-is mier xeldasxmul iqna mRvdlad. 1978 wlis 2 aprilidan
mRvdelmonazonia, 1978 wlis 4 ivlisidan iRumenia. 1965 wlidan _ 1967
wlamde msaxurobda baTumSi, 1967 wels TelavSi, 1967-1972 wlebSi jer
Tbilisis wmida ninos, Semdeg wmida barbares eklesiebSia, 1972-1979 wlebSi
manglisSi, 1979 wlidan jer mixeil tverelis, xolo Semdeg aleqsandre
nevelis eklesiaSia.
mRvdeli aleqsi iordanes Ze CitaZe
daibada 1886 wels sofel valeSi (axalcixis raioni) swavlobda goris
sasuliero saswavlebelSi. 1914-1931 wlebSi iyo vales eklesiis mRvdeli.
1931-1937 wlebSi axalcixeSi, wmida marines eklesiaSi, 1937-1945 wlebSi
Tbilisis sionis eklesiaSi. 1945-1948 wlebSi axalcixis eklesiaSia. 1948
wlidan xaSuaris ioane naTlismcemlis eklesiaSia. 1937-40 wlebSi iyo
represirebuli. ojaxi cxovrobda xaSurSi, jafariZis # 7.
mRvdeli daviT zaqarias Ze CitiSvili
daibada 1906 wels TbilisSi. miiRo samonastro ganaTleba. 1924-1928
wlebSi iyo veris wmida nikolozis eklesiis medaviTne, 1928-1950 wlebSi iyo
SiomRvimis monastris medaviTne.
1950 wlidan mRvdeli SiomRvimesa da ZegvSi.
mRvdeli qristefore SergelaSvili
daibda 1870 wels zestafonis raionis sofel sazanoSi. Tbilisis
sasuliero seminariis damTavrebis Semdeg akurTxes diakvnad. msaxurobda
zestafonSi, 1901-1923 wlebSi iyo zestafonis raionis sofel zovreTis
wmida giorgis saxelobis eklesiis winamZRvari. paralelurad aswavlida
soflis dawyebiT skolaSi. sofel zovreTis wmida giorgis eklesiis
administraciuli wesiT daxurvis Semdeg RvTismsaxurebas farulad
asrulebda saxlSi. igi aiZules ganmosiliyo.
gasrulda XX saukunis 20-70-iani wlebis qarTveli sasuliero pirTa
mokle biografiebi. mogviteos imaTma sulebma, vinc ver moxvda am wignSi.
kiTxulob mSral biografiul monacemebs da Cvens winaSe cocxldeba
boboqari, winaaRmdegobrivi XX saukunis istoria. ra mZime iyo sasuliero
piroba, anaforis, jvris tareba. warmodgenil sasuliero pirTa
umravlesoba XIX saukunis bolosa da XX saukunis dasawyisis Taobaa,
romelTac didi brZoliT, sulieri simtkiciTa da rwmeniT moitanes
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis moZRvris mZime tvirTi. Tu
uwmidesi da unetaresi efrem II momavali sasuliero pirebis mosamzadeblad
ar gaxsnida sasuliero seminarias Cveni eklesiis yofna-aryofnis sakiTxi
dgeboda, RvTis SewevniT uwmidesma da unetaresma efrem II-em es SeZlo. XX
saukunis 70-iani wlebidan axali Taobis sasuliero pirebi movidnen
saqarTvelos eklesiaSi. didi adamianebi uZeglod rCebiano, maTi gaxsenebiT
da maTi sulis saoxad sanTlis danTebiT XX saukunis 20-70-iani wlebis
samRvdeloebis locva-kurTxeva Seeweva dRevandel saqarTvelos, TviTeul
Cvengans, romelic ase gvWirdeba Cvens rTul winaaRmdegobriv epoqaSi.
8. damatebani
1. msoflios yoveli mxris mcxovrebno, msoflios yoveli mxris
xelmwifebano da mTavrobano
erTxel kidev mixdeba me, uZveles qristianuli qarTuli eklesiis
saxeliT gulis tkiviliT mivmarTo Cems TanamoZmeTa da Tqveni SualobiT
kacobriobis im nawils, romelsac aqvs is saSinelebani, rasac gviqadis Cven
TavSeukavebeli SeiaraReba adamianTa modgmis masiuri gaJletis iaraRiT.
didi xani araa, rac praRaSi Sekrebil mTeli msoflios qristian
warmomadgenelTa yrilobaze, me srulis SegnebiT Cemi mwyemsmTavruli
movaleobisa mivmarTe aseTive sityviT damswreT da, maTi saSualebiT ufro
Sors, uZveles qarTuli eklesiis saxeliT, gafrTxilebiT da vedrebiT im
saSinelebaTagan safaris saZieblad, rasac umzadeben Cvens miwier cxovrebas
boroti zraxvebiT pyrobili omis momzadebisa da gaCaRebis satanismieri
bneli Zalebi.
is garemoeba, rom Cven kvlav da kvlav gvixdeba aseTi gamosvlebi
kacobriobis progresiuli nawilis mxar dasaWerad da boroti Zalebis
asalagmavad, raTa amiT ganvamtkico Segneba im gzis damRupvelobisa,
romliskenac ubiZgeben kacobriobis mteri kolonialistebi _ miuTiTebs im
samwuxaro ambavze, rom dRiTi-dRe Zneli xdeba RvTisagan miniWebuli
adamianuri gonebis Sekaveba udidesi codvisagn _ adamianTa sisxlis Rvrisa
da mospobisagan.
rogorc savsebiT naTelia sabWoTa qveynis meTauris _ mSvidobisaTvis
mebrZol _ nikita sergis Ze xruSCovis gancxadebidan amerikis mier
atmosferos simaRleSi atomur afeTqebis gegmasTan dakavSirebiT.
omis muqara sul ufro da ufro saSiSi da saxifaTo xdeba da yovel dRe
SeiZleba gadaizardos omis uSualo sinamdvileT.
iqve miTiTebuli gancxadeba amerikis prezidentisa, rom mas mouxdeba
saomar moqmedebaTa dawyebis saniSno Rilze TiTis daWera, mTelis cinizmiT
gamoxatavs im gaborotebas, romliTac aRsavsea omis gamCaRebelTa banaki;
naTeli xdeba, rom kacobriobis es nawili TandaTan kargavs RvTismier
saxes, mzadaa aRsdges RvTis winaaRmdeg da dasces qveyana cecxlovan
geniasa Sina, gasaxareblad borotebisa da gasanadgureblad yoveli
kulturuli, ekonomiuri da sxva RirebulebaTa.
iyo dro, roca Zaladoba da omi bunebriv ambad iTvleboda adamianTa
Soris ukmayofilebis mosagvareblad, magram es iyo xana dabali kulturisa,
fexaudgemeli civilizaciisa, roca adamianebi arc ise Sors iyvnen
cxovelTa vnebaTagan da mxeuri gamometyvelebisagan msjelobasa da
moqmedebaSi. yvela amis gageba SeiZleboda im droisaTvis, magram
gamarTleba ki ara. amasTan erTad, sazogadoebriobis im pirobebSi
SeiaraReba da omis ubedureba, mudam uRvTo da sazizRari, mainc iseTi ar
iyo, rogoric aris is dRes da SeiZleba iyos xval.
mecnierebisa da teqnikis ganviTarebam nivTier did Sedegebis miRwevasTan
erTad ver SesZlo klasobriv sazogadoebaSi Tanabari Sedegebis miRweva
adamianis sulieri warmatebisa da gakulturosnebis dargSi.
xom ver dauSvebT erTi wuTiTac, rom kacobriobam imisaTvis Seqmna didi
materialuri Rirebulebani, manqanebi, aago sasaxleebi kulturisa da
winsvlisa _ kacobriobis genialobis Zeglebi da dasasrul ise gakotrda
sulierad, rom daiviwya STagoneba da paTosi Tavisi Semoqmedebisa da imave
manqanas miando ganadgureba, rogorc kulturul miRwevaTa, ise TviT
adamianisac.
nu Tu saukuneTa ganmavlobaSi imisaTvis iRwvoda kacobrioba, raTa
Seeqmna umaRlesi Rirebulebani da Tvalis CiniviT uvlida mas, nu Tu
imisaTvis ocnebobda kacobrioba ukeTes momavlisaTvis Tavisi Svilebisa da
STamomavlobisa, nu Tu imisaTvis aRapyrobda xelTa zeciT ukeTesi da
bednieri momavlis vedrebisa, rom erT dRes goneba dabneuls mtvrad eqcia
es yvelaferi da raketuli omis cecxlisaTvis mieca CasanTqavad da
aRsagvelad sicocxlisa piridan Cveni planetisa.
ara, es yvelaferi dauSvebelia, da Tu SesaZleblad da aucileblad
iTvleba momakvdinebul Rilis xelis daWera, Cven unda ganvacxadoT: ukmari
sCans qristianuli mokrZalebuli qadageba mSvidobisa da siyvarulisa da
ZmaTa Soris saTnoebisa. dahkra Jamma, roca saWiro Seiqmna gadamwyveti
nabijebis gadadgma, saWiroa mTeli civilizebuli kacobriobis ZalTa
gaerTianeba, raTa kacobriobis mtrebma ver SesZlon mowinave erebis
safrTxeSi Cagdeba da Tavisi bneli zraxvebis ganxorcieleba. saWiroa
progresuli kacobriobis erToba, raTa omi SeuZlebeli gaxdes, raTa omi
iqnes daZleuli.
mSvidobis gamarjveba mxolod brZoliT moipoveba, amitom _ brZola oms,
_ mSvidobis gamarjvebisaTvis nikita sergis Zem daaxasiaTa amerikelTa
nabiji maRal atmosferoSi raketul afeTqebaTa Sesaxeb, rogorc agresia.
amis winaaRmdeg brZolaa saWiro, brZola Seurigebeli da gadaudebeli.
kacobriobis im nawilma, romelic oms ebrZoda da mSvidobas etrfoda,
Tavisi ocneba gamoxata deviziT: `Tu gsurs zavi, emzade omisaTvis~. dRes es
ukve dromoWmuli ambavia. omisaTvis mzadeba mainc SeiaraRebaa, SeiaraReba
ki Tavdapirvelad omis gzaa, amitom Cvenma drom da Cvenma sabWoTa qveyanam
axali lozungi wamoayena: visac surs zavi da kacobriobis ganTavisufleba
TviTmkvlelobisagan, man unda ebrZolos SeiaraRebas. saerTo ganiaraReba _
aseTia omis SeuZleblobis gza da sadao sakiTxebis mSvidobisa da
molaparakebiT gadawyvetis gza.
uZvelesi qarTuli marTlmadidebeli eklesia kacTa Soris mSvidobisa da
siyvarulisaTvis mlocveli, uerTebs Tavis xmas ganiaraRebisaTvis brZolis
gaZlierebas, rogorc erTad erTi sawindars kacobriobis gadarCenisa
saerTo ganadgurebisagan da mis miRwevaTa da monapovaris momaval TaobaTa
sabednierod SenarCunebas.
efremi II, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi
1962 wlis 12 ivnisi
arqidiakoni mama demetre (daviTaSvili)
eris sulieri mama
`Tu mTawmindis taZars daxuravT, aiReT da mec Tavi momkveTeT~
1927 wels saqarTvelos momavali kaTolikos-patriarqi efremi gaxda
mRvdelmTavari. sionSi inaxeboda trapezis saxareba, romelic axla
sveticxovelSia. mis warweraze vkiTxulobT: `me mitropolitman sidamoniZem
Sevwire es saxareba~.
umZimes periodSi uxdeboda mRvdelmTavroba. 1930-ian wlebSi
episkoposobaSi wm. barbares eklesiis ezoSi cxovrobda. maSin episkoposebi
eparqiebSi ver midiodnen im ubralo mizezis gamo, rom komunistebi nebas ar
rTavdnen, taZrebi amoqmedebuliyo. mRvdelmTavrebs TbilisSi uxdebodaT
yofna. urbneli mitropoliti qaSveTSi ijda, ninowmindeli - wminda samebis
taZarSi, TeTriwyaroeli - aleqsandre nevelis saxelobis eklesiaSi.
erT saintereso ambavsac hyvebian: wminda barbares taZris ezoSi patara
saxli mdgara, ori oTaxiTa da mcire derefniT. erT oTaxSi cxovrobda
episkoposi efremi, xolo meoreSi - mRvdeli, romelic mis morCilebaSi iyo.
im periodSi gavrcelebuli iyo yaCaRoba, amitom kars ramdenime saketiT
ketavdnen. im RamiT kari CauketavT, mere Tavad episkoposs Seumowmebia da
mosasveneblad dawolilan. SuqCamqral oTaxSi mxolod kandeli enTo.
episkoposi saxiT kedlisken iyo gadabrunebuli, derefnidan nabijebis xma
moesma. moulodnelad kari gaiRo. oTaxSi viRac Semovida. `zurgidan
simyralis suni momivida, - hyveboda Turme episkoposi efremi, -
gadmovtrialdi da viRac idga. saxeze xelebi damafara, uxeSi xeli hqonda
da arawminda saxe. rusulad miTxra, - �������� �� �������-o. SiSi gulSi ar
SevuSvi da ratomRac mec rusulad vupasuxe fsalmunis sityvebi, - ��������, �� ���� ������, ������� ����� ���������� � ��� ������� �����. TiTqos xeli
CamouSva, dauZlurda. ukusvliT wavida da daikarga. cota xanSi Semaciva,
moZRvars davuZaxe, - Sen xom ar iyavi Semosuli-meTqi, - ara meufeo, mec
gavige derefanSi fexis xma da Tqven megoneTo. gavediT da ramdenime saketze
Caketili kari Ria dagvxvda~. am ambis Semdeg Tavisi moZRvrisTvis SeuCivlia
episkoposs: - eSmakma momakiTxa, albaT saerTod daRupuli var, Torem
raitom movidoda CemTano. - daupuli rom iyo, SenTan ar movidoda, ese igi,
Seni Surs da imitom mogakiTxa. gansacdels elodeo. ar gauvlia xans,
gansacdelic gamoCnda. episkoposi efremi xalxis mtris braldebiT
daapatimres.
tusaRi
wasayvanad moakiTxes. iq agzavnidnen, sadac bevri gauSves, - RmerTisa da
saqarTvelos siyvarulisTvis. taZaric daketa, saxlic, wasvlisa
moulodnelad, meufe efrems xelidan kverTxi gauvarda. imedi mieca,
ufiqria, es imis niSania, rom kidev davbrundebio.
cimbirSi gadaasaxles. xe-tyis moWra-damuSaveba im yinvaSi vis ar
daauZlurebda. miwis amoTxrac ki SeuZlebeli yofila saflavisaTvis, ise
iyo gaqvavebuli yinviT. zafxulSi gaTxridnen did saflavs da mTeli
zamTari gardacvlilebs Sig yridnen (rogori mZime mosasmenic ar unda
iyos, ase xdeboda), miwas ki gazafxulze waayridnen.
meufes gadasaxlebaSi imdenad mZime cxovreba hqonda, ise SimSilobda, rom
mTeli sicocxlis manZilze daRad daetyo janmrTelobas - gaTavisuflebis
Semdeg, karga xans puris miRebac ki aRar SeeZlo.
erTi zedamxedveli hyavdaT. yvelas sZulda, radgan kacTmoZule sastiki
yofila. gamorCeulad sasuliero pirebs mtrobda, qristianobac sZulda.
yvelaze mZime samuSaos meufe efrems avalebda - SeSis daWra iyo Tu
sapirfareSos dasufTaveba. patimrebi, marTalia, didi pativiscemiT
epyrobodnen meufe efrems, magram misi dacva aravis SeeZlo.
ramdenime wlis Semdeg sxva cixeSi gadaiyvanes es zedamxedveli da yvelam
SvebiT amoisunTqa, gavida xani da etapiT moiyvanes axali patimrebi. maT
Soris amoCnda is sisastikiT cnobili zedamxedvelic. yofili
zedamxedveli aravin miikara. maSin meufe efremma gauwoda daxmarebis xeli
da Seikedla, Tavisi sawolic ki dauTmo. Turme sikeTem didi zegavlena
moaxdina. amboben, is kaci moinaTla kideco.
meufe efrems aTi weli hqonda misjili. amden xans, cxadia, ver gaatanda,
sizmari unaxavs da mouweria: ufskrulis piras videqi, cxeniani kaci
gamoCnda, qeCoSi momkida xeli, Camarbenina am ufskrulSi da amomarbeninao.
sul Svidi nabiji gamomivida. Svid weliwadSi davbrundebio.
marTlac Svid weliwadSi gaaTavisufles (1937 wels daapatimres, 1944-Si -
gamouSves).
serafime sarovelis
mfarvelobis qveS
gadasaxlebidan gaTavisuflebuli imdenad mZime mdgomareobaSi iyo, janic
ise Seryeoda, nabijis gadadgma uWirda. fiqrobdnen, saqarTvelomde verc
CaaRwevso. imasac amboben, misi sabuTebi ioseb stalinis magidaze moxvdao.
stalins unaxavs, rom gadasaxlebulTa Soris iyo grigol Sios Ze
sidamoniZe, goris mazridan. maT erT periodSi uxdebodaT swavla
seminariaSi. TiTqmis erTi asakisani iyvnen. stalinma gaakeTa ise, rom
gaeTavisuflebinaTo. uflis neba rom ar yofiliyo, stalini ras gaxdeboda.
gaTavisuflebuli meufe efremi Sin fexiT midioda, kidev erTi
gaTavisuflebuli patimari mihyveboda.
gza borniT unda ganegrZoT swored maSin, roca meufe efremi boranze
unda asuliyo, mebornem gza gadauRoba, Casxdoma damTavrdao. muxlebSi
Cauvardnen, magram arafriT ar mousmina. boranma gacura. meufe efremma ki
simwriT tirili daiwyo, radgan borani axali nakadis gadasayvanad erTi
kviris Semdeg dabrundeboda. ramdenime dReSi Seityves, rom is borani
daubombavT. yvelani daRupulan, ufals madloba Seswira meufem. Semdeg
ambobda: `sul vfiqrobdi, romeli wmindania ase rom mmfarvelobs am ucxo
qveyanaSi-meTqi, Sin rom davbrundebi, muxlisCoqiT Seval Cems taZarSi da
pirvelad romeli wmindanis xatsac Sevxedav, swored is wmindani iqneba Cemi
mfarvelio~.
marTlac Camovida Tu ara, taZarSi daCoqili Sevida. wirva SeCerda, roca
taZarSi myofT erTianad gaWaRaravebuli mRvdelmTavari dainaxes.
(gadasaxlebamde mas Savi Tma-wveri hqonda). `Tvali gavaxilda pirveli
serafime sarovelis xats Sevxedeo - ixsenebs uwmindesi efremi. ambobda
ruseTis miwaze swored es wmindani mmfarvelobdao~.
patriarqad arCeva
1960 wels meufe efremi kaTolikos-patriarqad airCies. uwmindesi efremi
12 wlis ganmavlobaSi marTavda saqarTvelos eklesias. urTulesi periodi
iyo, TiTqos politikurad daTba, magram eklesiebis devna ganaxlda da
gaZlierda. nikita xruSCovma televiziiT ganacxada, me ukanasknel mRvdels
ekranidan gaCvenebT, is iqneba bolo sasuliero piri Cvens cxovrebaSio.
isic dasZina, winaswar vici an qarTveli, an ukraineli iqneba is mRvdelio.
aseT rTul dros uwmindesma efremma bevri sagmiro saqme Caidina.
yvelgan ixureboda eklesia-monastrebi, akademiebi, seminariebi. regionebSi
TiTo an ori taZari moqmedebda. TbilisSi aseTi iyo wminda barbares
taZari, didubis RvTismSoblis, aleqsandre nevelis, qaSveTis, sionisa da
mTawmindis taZrebi (sul 7 taZari) erT-erTi unda daexura sabWoTa
mTavrobas. arCevani mTawmindaze SeaCeres. adre mamadaviTis taZari arasodes
daxurula. ministrTa sabWos religiis saqmeTa rwmunebulis aparatma
pirdapir mosTxova uwmindes efrems misi daxurva.
patriarqma gazeTSi gaaxvia najaxi da cekaSi mivida. ministrTa sabWos
Tavmjdomares, givi javaxiSvils gaukvirda mis kabinetSi najaxiT Semosuli
patriarqi rom dainaxa.
- es ra aris, batono efrem? - hkiTxa patriarqs (xazgasmiT batonobiT
mimarTavda).
- es najaxi gaxlavT. Tu mTawmindis taZars daxuravT, aiReT da mec Tavi
momkveTeT. Tu Tqven ar momkveTT, Tavs Tavad moviklav da mTeli msoflio
gaigebs, ratom movikali Tavio.
daibnen. SeeSindaT, uwmindes efrems marTla ar Seesrulebina danapirebi.
ki gamocxadda, mTawmindis taZari daixurao, magram erTi wuTiTac ar
SeCerebula wirva-locva. ase gadarCa eri kidev erT gansacdels.
cnobilia aseTi faqtic, somxeTis patriarqi vazgeni soxumSi yidulobda
miwebs somxebisaTvis. uwmindesma efremma werili miswera: - Zalian kargia,
rom zrunav somxebze, magram umjobesi iqneboda maTTvis miwebi somxeTSi
gamogeyoT, iq xom bevri dausaxlebeli adgiliao. erT kviraSi daibares
rwmunebulis aparatSi da mkacrad uTxres: Sen vin gekiTxeba, vin vis sad
uyidis miwaso(?!).
afxazeTSi sxva erovnebis xalxis Casaxlebis politika karga xania dRis
wesrigSi iyo. amas aRwerda qarTveli moRvawe Tedo saxokia Tavis
`mogzaurobanSi~. Sedegi Cven ukve vnaxeT.
uwmindesi efremisgan gmirobis tolfasi iyo, rom man `axali aRTqma~
dabeWda 5.000 egzemplarad. maSin qadagebac ki saSiSi iyo, aramcTu saxarebis
dabeWdvaze fiqri. molaparakebas cdilobdnen, Tvals davxuWavT, oRond 500
egzemplarze meti ar daibeWdoso. uwmindess uTqvams, 500 wigni vis eyofa,
didi mrevli myavso. am kamaTSi givi javaxiSvils magidaze xeli daurtyams:
- ra gaawyaleT, batono efrem, guli, vTqviT 500 e.i. 500 daibeWdebao.
uwmindesi efremi wamomdgara: - Sen vis uyviri, oriaTaswliani eklesiis
meTaurs? me Sen aRar dagelaparakebio. am sityvebiT gamosula kabinetidan.
Cinovniki ukan daedevna. patriarqi ar daelaparaka. SemdegSi samjer sTxova
audiencia. samjerve uari uTxra. erTxel mainc rom mieRo, SeiZleba 500 ara,
magram 1000 dabeWdiliyo. protestiT imas miaRwia, rom 5.000 daibeWda.
saocreba iyo isic, rom maSin, roca sabWoTa kavSirSi yvelgan ixureboda
seminariebi, 1963 wels uwmindesma efremma gaxsna orwliani
saRvTismetyvelo-samoZRvro saswavlebeli, romelic SemdegSi seminariad
gadakeTda. saswavleblis pirveli reqtori iyo sruliad saqarTvelos
dRevandeli kaTolikos-patriarqi, uwmindesi da unetaresi ilia II.
Senaxuli Sauriani
efrem II uaRresad Tavmdabali pirovneba iyo. leseliZis quCaze uyvarda
seirnoba, maSin patriarqs verc ki cnobdnen.
im periodSi sionis kibe sxvanairi iyo. erTi maTxovari ijda xolme,
romelic Zalian uyvarda uwmindes efrems. Cauvlida da Camoujdeboda
gverdiT. esaubreboda. erTxel gamoiara erT-erTma studentma, romelmac
verc ki warmoidgina, rom SeiZleboda maTxovris gverdiT mjdomi patriarqi
yofiliyo da `mowyaleba gaiRo~, Sauriani Caudo xelSi. patriarqi mTeli
sicocxle inaxavda im Saurians. ambobda, swored es aris, rac Cemi ofliT
movipove Cemi sicocxlis manZilzeo.
erTxel ori rusi mRvdelmTavari Camovida saqarTveloSi. patriarqis
naxva undodaT. Sevidnen taZarSi, uwmindesi efrem II mokrZalebiT iyo
Camomjdari. ubralo kaba emosa da WaRara Tma sadad hqonda Sekruli. rusi
mRvdelmTavrebi ki didebulad Semosilebi gaxldnen. Semobrundnen da
dainaxes efrem II. dauZaxes:
- ��, ���������! - � �� ���������, - upasuxa efremma mSvidad. - ��, ��� ��, �����, ��� ��? - ���, �� �����, ���� ����. - ���, ���������? - ���, ��� ����. - �����������? - ���. - �������? - gaoceba daetyo stumrebs - ��� ����. - ��������?! - aRmoxdaT da im wuTSi muxli moiyares uwmindesi efrem II-is
winaSe.
* * *
uyvarda Tqma: - adamians ori yuri imitom aqvs, erTiT isminos, meoreTi -
aisxlitoso. yurebs Soris ki RmerTma tvini Cagvido, rom gavarCioT, ra
unda SevuSvaT da davitovoT gonebaSio.
avadmyofobis Jams Svidgzis zeTiscxeba Seusrula uwmindesma da
unetaresma ilia II. TiTqos Zala mieca. fexze dadga. ramdenime xani
icocxla kidev... aResrula brwyinvale SvideulSi.
ssrk ministrTa sabWosTan arsebuli religiis
saqmeTa sabWos rwmunebuls saqarTvelos
ss respublikaSi amx. d.a. SalutaSvils
moxsenebiTi baraTi
Tqveni davalebiT a.w. 4-8 marts mivlinebiT viyavi abxazeTis assr-Si.
mivlinebis mizani iyo Segveswavla abxazeTis assr-s teritoriaze mdebare
e.w. `wminda adgilebi~ da adgilobriv sabWoTa organoebTan erTad dagvesaxa
konkretuli RonisZiebani am adgilebSi morwmuneTa masiuri locvis
likvidaciis Sesaxeb.
abxazeTis assr-Si sabWos rwmunebul a.i. lagvilavasTan erTad
SeviswavleT e.w. `wminda adgilebi~ aRmoCnda, rom nacvlad 6 `wminda
adgilisa~, rorogc Tavis angariSSi miuTiTebs amx. a.i. lagvilava,
afxazeTSi faqtiurad arsebobs 3 `wminda adgili~, kerZod, soxumis raionis
sof. kamanasa da sof. TavisuflebaSi da gudauTis raionSi axal aTonSi.
danarCeni `wminda adgilebi~, kerZod sof. ilorsa, odiSsa da pavlovkaSi
iTvlebian ara wminda adgilebad, aramed aq arsebul eklesiebis
dResaswaulebad.
gadmocemebi e.w. `wminda adgilebis~ Sesaxeb ZiriTadi erTnairia. qarTuli
marTlmadideblobis warmomadgenlebi iseve gaigeben maT Sinaarss, rogorc
saqarTveloSi qristianobis Semosvlis istoria gadmogvcems.
zemoaRniSnul adgilebSi morwmuneTa masiuri msvleloba xorcieldeba
weliwadSi erTxel. kamanaSi yoveli wlis 4 ivliss, axal aTonSi 23 maiss,
xolo sof. TavisuflebaSi _ 6 maiss. kamanaSi da axal aTonSi aRniSnul
dReebSi morwmuneebi modian sabWoTa kavSiris sxvadasxva raionebidan,
TiTqmis yvela kuTxidan. ZiriTadad ki rusebi da ukrainelebi. sof.
TavisuflebaSi ki midis mxolod somexi da berZeni mosaxleoba. mag. Cveni
yofnis dros aq iyo mosuli morwmune uzbekeTidan. `wminda adgilis~
arseboba kamanaSi dakavSirebulia mTis Ziridan gamosul wyalTan. mas
miaweren gankurnebis unars. amitom 4 ivliss mosuli morwmuneebi banaoben
masSi. yoveli morwmune, ragind avadmy-ofic ar unda iyos igi, banaobis
Semdeg acxadebs, rom igi kargad aris. marTalia SeiZleba gveCvenos, rom igi
iseTive Cveulebrivi wyaroa, rogorc sxva adgilebSi, magram faqtia, rom es
wyali garkveul zegavlenas axdens morwmunis janmrTelobaze. rogorc
cnobilia medicinaSi arsebobs fsiqoTerapiuli meTodi mkurnalobisa.
avadmyofi ganewyoba ra imisaTvis, rom igi Tu aRniSnul wyalSi ibanavebs,
morCeba, banaobis Semdeg is marTlac kargad grZnobs Tavs.
miuxedavad imisa, rom kamanaSi arsebul wyaroSi araviTari specifikuri
ar aris da sxva wyalSic iseve SeiZleba morCena, rogorc am mdinaresi,
romelsac gumisTa ewodeba, qristianuli religiis mier odesRac `wminda
adgilad~ wodebuli gumisTas saTave dResac magiurad moqmedebs
morwmuneebze. miuxedavad imisa, rom soxumidan kamanamde aris erTaderTi
sakmao da mouwyobeli gza, morwmuneebi iqamde midian ara mxolod am gziT,
aramed mTebze gadamaval viwro sacalfexo bilikebiTac ki. SedarebiT
iolia moxvedra axal aTonSi, sadac morwmuneebs SeuZliaT mividnen ara
mxolod samanqano, aramed sarkinigzo gziTac, magram SedarebiT kamanasTan
am adgilis izolacia advilia. saqme imaSia, rom aRniSnul adgilas aris
erTaderTi viwro misasvleli gza avtomanqanis gzidan da sarkinigzo
baqnidan. amitom am viwro misasvlelis Caketva mTis ZiriTadi misasvlelis
gauqmebas gamoiwvevs, rac dResaswaulis dRes morwmuneTa SeCerebis sakmaod
efeqturi saSualebaa. aRniSnuli misasvlelis Caketva gamarTlebulia im
azriT, rom mTis Ziridan gamomavali wyaro gamoyenebulia sasmelad, amitom
massi banaoba nebadarTuli ar aris. SedarebiT rTulia morwmuneTa Sekaveba
sof. TavisuflebaSi mdebare `wminda adgilTan~. Zveli eklesiis nangrevis
irgvliv aris somxuri sasaflao. adgilobrivi somxobis nawili yovel
wels 6 maiss midis Tavis micvalebulTa saflavze, magram radgan 6 maisi
aris wm. giorgis saxelobis dRe, aRniSnul adgilas modis berZeni
mosaxleobac.
ra RonisZiebebi iqna dasaxuli adgilobriv sabWoTa organoebTan da
afxazeTis assr-Si sabWos rwmunebul a.i. lagvilavasTan erTad?
saqalaqo da raisabWos aRmaskomebTan arsebuli komisiebis muSaobis
Semowmebisas aRmoCnda, rom komisiebi arc soxumis, arc oCamCirisa da arc
gudauTis raionebSi ar muSaoben. `wminda adgilebidan~ dakavSirebiT
yovelgvari saqmis kursSi arian mxolod am komisiaTa Tavmjdomareebi. e.i.
aRmaskomis mdivnebi. komisiebis sust muSaobaze miuTiTebs is faqti, rom
cnobebs religiuri sazogadoebidan iReben ara komisiebi, aramed uSualod
iRebs rwmunebuli da igi aZlevs am cnobebs komisiebs.
rac Seexeba `wminda adgilebidan~ dakavSirebul muSaobas, mas ZiriTadad
atarebs religiis saqmeTa sabWos rwmunebuli saolqo komitetisa da
adgilobrivi miliciis saSualebiT. sof. kamanaSi arsebul `wminda adgilis~
likvidaciis mizniT amx. a.i. lagvilavam wamoayena winadadeba aRniSnul
adgilas moewyoT kalmaxis meurneoba, rac jer erTi, ekonomiurad nakleb
xarjebs moiTxovs da meores mxriv daikavebda ra iq gamomaval wyaros,
morwmuneebs meqanikurad SeuzRudavda iq banaobis SesaZleblobas. es
sakiTxi oficialurad daisva, igi TiTqosda miRebul iqna kidec, magram
organizaciam, romelsac unda gaekeTebina igi uari Tqva. raiaRmaskomis
winaSe daisva sakiTxi aRniSnuli adgilis gamoyenebis Sesaxeb. rogorc
komisiis Tavmjdomarem amx. paiWaZem da aRmaskmis Tavmjdomaris moadgilem
amx. siWinavam ganacxades, raiaRmaskomi fiqrobs sof. kamanaSi aaSenos an
Rorebis anda mefrinveleobis ferma. amiT dakavdeba is farTobi, romelsac
`wminda adgilad~ scnoben da amave dros adgili ar eqneba morwmuneTa
miliciis ZalebiT ukan gabrunebas. morwmuneebma, ician ra, rom 4 ivliss maT
xels SeuSlian kamanaSi misvlaSi, mimarTes axal xerxs. modian erTi kviriT
adre an gvian da saxldebian adgilobrivi mosaxleobis binebSi. 4 ivliss ki
iqve wyaroSi banaoben. im mizniT, rom aseT moqmedebas ar eqnes adgili,
sabWos rwmunebulis iniciativiT gafrTxilebul iqna sof. kamanaSi
mimagrebuli miliciis rwmunebuli, rom am periodSi ar dauSvas
adgilobrivi mosaxleobis mier morwmuneTaTvis binebis miqiraveba. aseve
aukrZalos morwmuneebs Ramis gaTeva Ria cis qveS. amasTan erTad soxumis
raiaRmaskomTan arsebuli religiuri kultebis dargis kanonmdeblobis
dacvis xelSemwyobi komisiis aqtivis wevrebi miliciis TanamSromlebTan
erTad imorigeveben adgilze, auxsnian morwmuneebs, rom religiuri wesebis
Sesruleba Ria cis qveS kanonmdeblobiT nebadarTuli ar aris, amitom maT
ar unda Seasrulon igi kamanaSi, sadac ar aris moqmedi eklesia. amgvari
muSaoba, sanam kamanaSi arsebuli wyaro SemoiRobeba da miuvali gaxdeba
morwmuneebisaTvis, garkveulad Seafasebs maT msvlelobas.
Tu kamanSi arsebul wyaros morwmuneTaTvis ganmkurnebeli mniSvneloba
aqvs, amitom morwmuneebi iq midian imisaTvis, rom ibanaon raTa ganikurnon,
analogiur wyaros axal aTonSi araviTar mniSvnelobas ar aniWeben. axali
aTonis `wminda adgilas~ muSaobas ZiriTadad sabWos rwmunebuli da axali
aTonis sanatoriumis direqtorTan arsebuli aqtivi awarmoebs. amjeradac
amave aqtivTan Catarebul iqna saubari. garda imisa, rom Caketili iqneba
mTaSi kldeSi gamokveTil eklesiis msgavs mRvimesTan misasvleli
erTaderTi gza, amave dros dResaswaul dReebSi 23 maisamde da mis Semdeg
kvireebSi axali aTonis sanatoriumis teritoriaze moewyoba masiuri
kulturuli RonisZiebani, riTac morwmuneTa yuradReba erTgvarad
Camcilebul iqneba `wminda adgils~. amave dros TviT damsveneblebi iqnebian
mobilizebulni, raTa ganemarto morwmuneebs am `wminda adgilis~ uazroba
da is, rom isini TavianTi am adgilas mosvliT da Ria cis qveS religiuri
wesebis SesrulebiT arRveven sabWoTa kanonmdeblobas religiuri kultebis
dargSi.
sof. TavisuflebaSi moqmed `wminda adgilze~ specifikuri mdgomareobaa
im mxriv, rom aq morwmuneebi modian iseT religiur dResaswaulze,
rogoricaa giorgoba. aq arsebuli somxuri sasaflao da Zveli eklesiis
nangrevebi miCneulia wminda adgilad. arc adgilobrivma somexma
mosaxleobam da arc berZnebma ar ician Tu ratom Tvlian mas wminda
adgilad. qarTuli marTlmadideblobac ar scnobs am adgils wmindad.
rogorc wesi religiuri dResaswaulebis dros, kerZod giorgobas 6 maiss
aq mosaxleoba modis mxolod imitom, rom Seswiros frinveli, xolo
zogjer pirutyvic. saqarTveloSi qristianul religiaSi SemorCenili
kerpTayvanismcemlobis es niSani, romelic masiuradaa modebuli
respublikaSi gansakuTrebiT Zlier vlindeba sof. TavisuflebaSi. aq 6
maiss mohyavT asobiT frinveli. maT klaven da qeifoben. am `wminda adgilas~
msvlelobis likvidacia mxolod masin iqneba SesaZlebeli Tu mTlianad
iqneba aRebuli rogorc Zveli eklesiis naSTi, aseve aq arsebuli somxuri
sasaflao. sasaflaos arseboba aZnelebs momsvlel morwmuneTa ukan
gabrunebas. isini acxadeben, rom aq modian micvalebulTa sulis
mosaxseneblad. miuxedavad am siZnelisa, komisiasTan arsebuli aqtivisa da
rwmunebulis meSveobiT, cxadia miliciis organoebTan erTad xdeba
dResaswaulis dReebSi mosaxleobis gafrTxileba, raTa maT Tavis mxriv
zemoqmedeba moaxdinon morwmuneebze. mxolod am gziT SeiZleba
TavisuflebaSi morwmuneTa masiuri msvlelobis SeCereba.
garda e.w. `wminda adgilebTan~ dakavSirebuli sakiTxebisa, amx.
vanilaSTan gavarkvieT zogierTi sakiTxi. kerZod iloris eklesiidan
Semosul saCivrebze lagvilavas mier CvenTvis pasuxis gaucemlobis Sesaxeb.
adgilze misvliT vnaxavT, rom iloris eklesiis yofilma aRmasrulebelma
organos Tavmjdomarem Toma bokuCavam ar gadauxada ra eklesias misgan
miTvisebuli 7000 manaTi, sasamarTlos aRmasruleblis mier aRweril iqna
bokuCavas qoneba da gadatanilia eklesiaSi. radgan momCivnebi, romlebic
cdiloben rogorme gaTavisuflebul iqnas rwmunebuli lagvilava
Tanamdebobidan, mravalcilismwamebel ambebs Txzaven TiTqosda lagvilavas
da bokuCavas kavSiris Sesaxeb, lagvilavam es saqmeebi gadasca
prokuraturis organoebs gamoZiebisaTvis. gamoZiebisa da sasamarTlos mier
miRebul Sedegebs gagvacnobs TviTon lagvilava.
rac Seexeba iloris eklesiaSi Semosul pirutyvsa da frinvels, im
mizniT, rom igi eklesiis SemosavalSi Sesuliyo, rwmunebulis iniciativiT
damzadebis kantoridan eklesiaze mimagrebul iqna specialuri
TanamSromeli, romelic eklesiis aRmasrulebeli organosagan ibarebs
Sewirul pirutyvs, xolo Tanxas pirdapir ricxaven saxelmwifo bankSi
eklesiis angariSze. miuxedavad lagvilavas mier gatarebul am
RonisZiebebisa, arc mRvdeli d. fifia da arc aRmasrulebeli organosa da
sarevizio komisiis Semadgenloba ar iRebs xels ganzraxvaze miiTvison
eklesiisaTvis Sewiruli pirutyvi. piriqiT, isini moiTxoven kidevac mas.
TviT Cveni iq yofnis periodSi mRvdelma d. fifiam TxovniT mimarTa
lagvilavas daerTo misTvis neba rogorc gamonaklisi TveSi erTxel
waeyvana saxlSi erTi cxvari da erTi qaTami. am Txovnaze lagvilavam
kategoriuli uari ganucxada.
vfiqrobT, am sakiTxSi lagvilavas pozicia savsebiT sworia.
dasasrul, unda aRvniSnoT, rom rogorc ganacxada lagvilavam `wminda
adgilebTan~ morwmuneTa misvlaSi mas sakmaod exmareba saolqo komiteti,
rac daadastura ministrTa sabWos Tavmjdomaris moadgilem amx. xvarwkiam.
Tumca sabWos 1972 wlis 17 oqtombris # 203 werils pasuxs gaugzavnis
informaciasTan erTad.
wyaroebi, damowmebuli literatura
1. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, kaTolikos patriarq efrem II, saqme.
rveuli #1379 gv. 1.
2. iqve gv. 3.
3. iqve gv. 4.
4. komkavSiris meore Soba. Tbilisi 1924 w. gv. 7.
5. saqarTvelos uaxlesi istoriis arqivi f. 289. aRw. 3. saqme 290.
6. saqarTvelos sapatriarqo, mitropolit efremis saqme. # 1379. gv. 8.
7. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, mitropolit efremis saqme. rveuli #
1664. gv. 4.
8. saqarTvelos uaxlesi istoriis arqivi. f. 284. aRw. 3. saqme. 241.
9. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, mitropolit efremis saqme. # 617. gv.
2-3.
10. saqarTvelos sapatriarqo arqivi. saq. # 1664. gv. 7.
11. iqve gv. 8.
12. iqve gv. 10.
13. iqve gv. 11.
14. k. kekeliZis sax. xelnawerTa instituti k. cincaZis fondi #102. gv. 354.
15. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, mitropolit efremis saqme. # 1664. gv.
15.
16. iqe gv. 18.
17. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi efrem II. saqme. sab. # 1379.
gv. 17.
18. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, mitropolit efremis saqme. # 1664. gv.
7.
19. iqve gv. 8.
20. iqve gv. 9.
21. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, kaTolikos-patriarqi efrem II saqme.
# 907.
22. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, kaTolikos-patriarqi efrem II saqme.
# 3567.
23. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, saqme. #576.
24. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, kaTolikos-patriarqi efrem II saqme.
# 907.
25. iqve gv. 8.
26. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, kaTolikos-patriarqi efrem II saqme.
# 3821.
27. g. leoniZis sax. literaturis muzeumis f. 26764. arq. 21.
28. saq. uaxlesi istoriis arqivi f. 1880 saq. 57. 1 gv. 1.
29. iqve gv. 2.
30. iqve gv. 4.
31. iqve gv. 8.
32. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, f. 693. dok. 5042.
33. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, saqaRalde 575. dok. 4778.
34. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, f. 3640.
35. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, f. 3641.
36. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, dok. 3607.
37. saqarTvelos sapatriarqo arqivi f. 578. dok. 4781. gv. 83.
38. iqve gv. 84.
39. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, f. 3540.
40. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, f. 2. saqme. 939.
41. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, f. # 15584.
42. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, f. 2796.
43. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, saqme. 1004.
44. saqarTvelos uaxlesi istoriis, arqivi, f. 1880. saqme 145. gv. 1.
45. nino mJavanaZe, marika kaxaZe, `aseTi iyo Cemi saqarTvelo~. 2003
Tbilisi. gv. 409.
46. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, kaTolikos-patriarq efrem II saqme. #
4647.
47. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, f. 3603.
48. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, mitropolit efremis saqme. # 617. gv.
9.
49. saqarTvelos sapatriarqo arqivi, mitropolit ilias saqme. # 3868.
50. iqve gv. 3.
51. m. SavianiZe mitropoliti naomi. quTaisi 2006 w. gv. 8.
52. iqve gv. 10.
53. iqve gv. 11.
54. iqve gv. 12.
55. iqve gv. 13.
56. z. Jvania saqarTvelos kaTolikos-patriarqi da mRvdelmTavarni 1917
wlidan. quTaisi. 1994. gv. 80.
57. Jurn. `jvari vazisa~ 1985 w. # 1.
58. saqarTvelos uaxlesi istoriis centraluri saxelmwifo arqivi. f.
1880. an 1. saqme. 76. gv. 9-16.
59. saqarTvelos uaxlesi istoriis arqivi f. 1880, an 1. saqme 17. furc. 26-
34.
60. XX sauunis 20-70-ian wlebis sasuliero pirTa biografiuli monacemebi
saqarTvelos uaxlesi istoriis arqivi. f. 1880. an. 1. saq. 77.
sarCevi
1. cxovrebis gzis dasawyisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2. mRvdelmTavrobis xana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
3. patriarqoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
4. kaTolikops-patriarqi efrem II da Sida
saeklesio problemebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
5. kaTolikos-patriarqi efrem II
da qarTveli sazogadoeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
6. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
mRvdelmTavrebi 1960-1972 wleebSi . . . . . . . . . . . . . 63
7. XX saukunis 20-70-iani wleebis qarTveli
sasuliero pirebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
8. damatebani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
����� ������������
��������� � ������������ ���������-�������� ���� ������
����� II
��������� � ������������ ���������-�������� ���� ������ ����� II ���� �� ������������ ������ ���� ���������� ���������� ������������ ������������ ������ XX ����. ��� ������������ ������� � ���������� �������� ������� ������. ����������, ����� � ������ � 1921 ����, �� ������������ ���������� ���� ��������� � ������������ ����, � ���������� ������. ������� ��� ������ ������ ���������� ������������ ������� ������������ �������, ����� ����� ��������� ���������������� ����� ������, ���������, �������� � ���������� ��������� � �������� �������, ������������ �������� ���. ��� � ��� �������, ������� ����� ����� II ���� �����������, ����� ��� �������� � ��� ��������. � 1937 ���� ��� ���������� � ������� � ������. �������� �� ��� ���, �� ��������� ������ �������� ������ �����. �� ����������� �� ������ ������� ����� ��� �������� ������������ ������-����������, ����� �����-������������ � �����������.
� 1960 ���� �� 1972 ��� ������� ����� ��� �����������-���������� ���� ������.
� ������ ��� ������������� ��������� ��������� �������� ���������, ��������� œ����� �����B (���������), ��������� ���������.
�������� ����� II ��� �������������� ���������, ��������� ������� ��������������� � ������� �����������, ��� ���������� �������� ����������
����� � ����������. ����� �� � ������� � ������� ������.
wignis avtori
sergo vardosaniZe _ istoriis mecnierebaTa doqtori, profesori.
Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis saqarTvelos istoriis
kaTedris gamge, kavkasiis beznesskolis sruli profesori. gamoqveynebuli
aqvs wignebi: `uwmidesi da unetaresi kirion II~, (1993 w.), `uwmidesi da
unetaresi leonide~ (2000 w.), `uwmidesi da unetaresi kalistrate~ (2003 w.),
`uwmidesi da unetaresi ambrosi (2005 w.), `saqarTvelos marTlmadidebeli
samociqulo eklesia 1917-1952 wlebSi~ (2001 w.), qarTuli erovnuli
cnobierebis problemebi (XIX-XX s.s.)~ (2004 w.). avtorTa koleqtivTan erTad
`saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia XIX-XX s.s.-Si~ (inglisur enaze
Jeneva 2006 w.) ibeWdeba `saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesia
1952-2007 wlebSi, uwmidesi da unetaresi saqarTvelos kaTolikos-patriarq
ilia II cxovrebis gza~.