SEMPOZYUM ONUR KURULU - Siirt...

SEMPOZYUM ONUR KURULU

Mustafa TUTULMAZ (Siirt Valisi)

Prof. Dr. Murat ERMAN (Siirt Üniversitesi Rektörü)

DÜZENLEME KURULU BAŞKANI

Prof. Dr. Ġhsan Süreyya SIRMA

SEMPOZYUM KOORDİNATÖRÜ

Yrd. Doç. Dr. Necati SÜMER

DÜZENLEME KURULU

Yrd. Doç. Dr. Fadıl AYĞAN

Yrd. Doç. Dr. Ahmet BOZYĠĞĠT

Yrd. Doç. Dr. Ġlyas ERPAY

Yrd. Doç. Dr. Hamit SEVGĠLĠ

Yrd. Doç. Dr. Ġbrahim BARCA

BİLİM VE DANIŞMA KURULU

Prof. Dr. Abderrazak Merzoug (Cadı Ayyad Unıversıty/Morocco)

Prof. Dr. Adnan Demircan, Ġstanbul Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi

Prof. Dr. Gassan Mortada (Siirt Üniversitesi)

Prof. Dr. Halid Tadmori (The Lebanese University)

Prof. Dr. Hassan Abdelwahab Hussien Selim (King Saud University/ Saudi)

Prof. Dr. Ibrahım Rabaıa (Al-Quds Open University/Palestine)

Prof. Dr. Ġhsan Süreyya Sırma (Siirt Üniversitesi)

Uluslararası Selahaddin Eyyubi Sempozyumu 23-25 Eylül 2016

Siirt-Türkiye

2

Prof. Dr. Mehmet Mahfuz Söylemez, Ġstanbul Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi

Prof. Dr. Mehmet Salih Arı (Yüzüncü Yıl Üniversitesi)

Prof. Dr. Mehmet Sait Özervarlı (Yıldız Teknik Üniversitesi)

Prof. Dr. Mustafa Alıcı (Erzincan Üniversitesi)

Prof. Dr. Omer Tadmori (The Lebanese University)

Prof. Dr. Rashed Algahtani (King Saud University/ SaudiArabia)

Prof. Dr. Shawkat Arif Mohammed (Zakho University/Iraq)

Prof. Dr. Süheyl Sapan, (King Saud University/ SaudiArabia)

Prof. Dr. ġehmus Demir (Gaziantep Üniversitesi)

Doç. Dr. Ali Bakr Hassan (King Saud University/SaudiArabia)

Doç. Dr. Ali Mohammed Farid (King Saud University/SaudiArabia)

Doç. Dr. Hakeem Ahmed Mm Bakr (Salahaddin University/Iraq)

Doç. Dr. Farsat Marie (Zakho University/Iraq)


Siirt-Türkiye

3

İÇİNDEKİLER

SELAHADDİN DÖNEMİNDE İSLÂM DÜNYASINDA SİYASÎ DURUM/PROF. DR. ADNAN DEMİRCAN ............... 7

SELÂHADDİN-İ EYYÛBÎ’NİN FATIMÎ HALİFELİĞİNİ KALDIRMASI/PROF. DR. MEHMET SALİH ARI .................. 8

SALADİN: LATİN KAYNAKLARINDA SELAHADDİN EYYUBÎ/PROF. DR. MUSTAFA ALICI.................................. 9

يف ي القدس الشر 10 ...................................................... رعاية الدولة العثمانية ألوقاف السلطان صالح الدين ف

هثب٠ؼ اثوا١ ك. . أ

ي ومكتباتهامدارس صالح الدين األيوب : 11 ..................................................................................... إنشاء ورعاية

امؾطب ؼل ث هال ك. . أ

ي ي عرص صالح الدين األيوب 12 .................................................................................................. رمزية السيف ف

١ ؽ١ ابة ػجل ؽ أ.ك.

ي الشام وفلسطي 13 ........................................................................................... فتوح السلطان صالح الدين ف

وىق اوىاق ػجل ك. . أ

ي 14 .................................................................................................. التسامح عند السلطان صالح الدين األيوب

دمحم ػبهف وذ الوزه ابػل االزبم 4

SALAHADDİN-İ EYYUBİNİN HOCASI: ES-SİLEFİ/DOÇ. DR. ABDULLAH ÜNALAN ........................................... 14

SELAHADDİN EYYUBÎ ZAMANINDA ŞIRNAK VE ÇEVRESİ/DOÇ. DR. HÜSEYİN GÜNEŞ ................................. 17

SELAHADDİN-İ EYYÛBÎ DÖNEMİ İLİM VE FİKİR DÜNYASI: MUHYİDDÎN İBNÜ’L-ARABÎ ÖRNEĞİ/DOÇ. DR.

MAHMUT ÇINAR ....................................................................................................................................... 18

BİR LİDERİN PSİKOLOJİSİ; SELAHADDÎN EYYÛBÎ/DOÇ. DR. MUAMMER CENGİL ......................................... 19

KUDÜS’ÜN HAÇLILAR (1099) İLE MÜSLÜMANLAR (1187) ARASINDA EL DEĞİŞTİRMESİ SIRASINDA ŞEHİR

HALKINA YAPILAN MUAMELE HAKKINDA BAZI DEĞERLENDİRMELER/DOÇ. DR. MUSTAFA HİZMETLİ ....... 19

SELAHADDİN EYYÛBÎ’NİN HAMA BEYLİĞİNİ TEŞEKKÜL ETTİRMESİ VE YEĞENİ TAKIYÜDDİN ÖMER İLE

MÜNASEBETLERİ/DOÇ. DR. MUSTAFA KILIÇ ............................................................................................. 20

JI DEWRA SELAHUDDÎNÊ EYYÛBÎ HEYA ÎRO KURDÊN MISRÊ/DOÇ. DR. MUSTAFA ÖNCÜ .......................... 21

SELAHADDÎN EYYÛBÎ’NİN SAVAŞ STRATEJİSİNİN DAYANDIĞI BAZI TEMEL İLKELER/DOÇ. DR. MUSTAFA

ÖZKAN ...................................................................................................................................................... 22

RÛM SÛRESİ ÇERÇEVESİNDE BEYTÜ’L-MAKDİS’İN FETHİNİN MÜJDELENMESİ/DOÇ. DR. ABDULMUTTALİP

ARPA ......................................................................................................................................................... 23

SELAHADDİN DEVRİ SELÇUKLU EYYUBİ İLİŞKİLERİ VE EYYUBİLERİN ANADOLU POLİTİKASI/DOÇ. DR.

SÜLEYMAN ÖZBEK .................................................................................................................................... 24

ي عهد صالح الدين ي بالد الجزيرة وهكاري ف

ي ف 26 ................................................................ امتداد النفوذ االيوب

ؽ ٠ف كه٠ . ك

ي بريطانيا ي عرص التنوير ف

:صالح الدين عند مؤرخ روبرتسون وهيوم وجيبون ............................................... 27

ؽ ثىو ػ ك.


Siirt-Türkiye

4

ي تحقيق إنتصاراته الوحدوية ومقاومة الصليبي الغزاة ي ف اتيجية صالح الدين أأليوب

28 ................................ إستر

١وىا ١وىا أؽل ك. . أ.

ي العسكرية 29 ......................................... من خالل رحلة ابن جبت االندلسي صورة السلطان صالح الدين االيوب

اؽل دمحم ووفب ك. . . ا

SALÂHUDDÎN EL-EYYÛBÎ'NİN KÂTİBİ EL-KȂDȊ EL-FȂDIL VE KİTÂBET SANATI ÜZERİNE/YRD. DOÇ. DR.

ABDULHADİ TİMURTAŞ ............................................................................................................................. 29

SALÂHADDÎN-İ EYYÛBÎ’Yİ YENİ MEDRESELER KURMAYA SEVK EDEN ÂMİLLER VE BU DÖNEMDE YETİŞEN

ÂLİMLER/YRD. DOÇ. DR. ADNAN MEMDUHOĞLU ..................................................................................... 30

SELAHADDİN EYYUBÎ İLE İŞRAK FELSEFESİNİN KURUCUSU SÜHREVERDÎ EL-MAKTÛL/YRD. DOÇ. DR.

AHMET BOZYİĞİT ...................................................................................................................................... 31

SALAHADDİN EYYÜBÎ’NİN BİRLİKTE YAŞAMA KÜLTÜRÜ ÇERÇEVESİNDE GAYRİMÜSLİMLERE OLAN

MUAMELESİNİN İSLAM HUKUKU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESI/YRD. DOÇ. DR. BEDRİ ASLAN ............ 32

SELÂHADDÎN-İ EYYÛBÎ’NİN FIKIH MEZHEPLERİ KARŞISINDAKİ TUTUMU VE SÜNNÎ FIKIH MEZHEPLERİN

MISIR’DA İSTİKRAR BULMASINDAKİ ROLÜ/YRD. DOÇ. DR. BEKİR KARADAĞ ............................................. 33

İSLÂM’DA DİNÎ SEMBOLLER (ŞEÂİR-İ İSLÂM) VE SELAHADDİN EYYUBÎ’NİN KUDÜS ALGISI/YRD. DOÇ. DR.

FADIL AYĞAN ............................................................................................................................................ 34

SELAHADDİN EYYUBİ NİÇİN CEHENNEMDE?-DANTE’NİN SELAHADDİN’İ/YRD. DOÇ. DR. FATİH İBİŞ .......... 36

SALÂHADDÎN EYYÛBÎ DÖNEMİNDE MISIR'DA KURULAN FIKIH OKULLARI/YRD. DOÇ. DR. HAMİT SEVGİLİ 37

SELÂHADDÎN EYYÜBÎ’NİN BERABER YAŞAMA DAİR ALGISI VE BU YÖNDEKİ PRATİKLERİ/ YRD. DOÇ. DR.

İBRAHİM BARCA ....................................................................................................................................... 38

SELAHADDİN EYYUBÎ DÖNEMİ DİN EĞİTİMİ VE EĞİTİM KURUMLARI/YRD. DOÇ. DR. İLYAS ERPAY ........... 39

SELAHADDİNİ EYYÛBÎ’NİN İLMÎ TOPLANTILARI/YRD. DOÇ. DR. MAHMUT DÜNDAR ................................. 39

SELÂHUDDÎN EYYÛBÎ’NİN HAÇLILARLA SAVAŞINDA FUKAHÂ’NIN KATKILARI/YRD. DOÇ. DR. MEHMET

NURİ GÜLER .............................................................................................................................................. 40

SELÂHAHADDÎN-İ EYYÜBÎ’NİN MÜSLÜMAN OLMAYANLARA YÖNELİK UYGULAMALARININ KUR’ÂN

PERSPEKTİFİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ/YRD. DOÇ. DR. MEHMET SALMAZZEM-DR. ABDULKERİM BİNGÖL

................................................................................................................................................................. 43

SELAHADDİN-Î EYYÛBÎNİN HAÇLILARLA MÜCADELESİNDE ŞAM FUKAHASININ ROLÜ/YRD. DOÇ. DR.

MESUT BAYAR .......................................................................................................................................... 44

SELÂHADDÎN EYYÛBÎ’NİN ŞÂFİÎ MEZHEBİ’NİN GELİŞİMİNE KATKILARI/ YRD. DOÇ. DR. MUHİTTİN ÖZDEMİR

................................................................................................................................................................. 46

ORYANTALİST BAKIŞ AÇISINDAN HAREKETLE BATI SİNEMASINDA ÇİZİLEN SELAHADDİN EYYÛBÎ PORTRESİ

ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME/YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA SELİM YILMAZ ................................................. 47

SELAHATTİN EYYUBİ VE AKKA SAVUNMASI/YRD. DOÇ. DR. NADİR KARAKUŞ ........................................... 48

1 VE 13. YÜZYILLARI ARASINDA KUDÜS’TE DİNSEL ÇOĞULCULUĞUN SEMBOLLERİ OLARAK AĞLAMA

DUVARI, KUTSAL KABİR KİLİSESİ VE KUBBETÜS SAHRA/YRD. DOÇ. DR. NECATİ SÜMER ............................ 49

SELÂHADDÎN EYYÛBÎ SİYASETİNDE EŞ’ARÎ KELÂMIN YERİ, “MÜRŞİDE” VE “AKÂİDU’S-SALÂHİYYE”

METİNLERİ/YRD. DOÇ. DR. VEZİR HARMAN .............................................................................................. 50


Siirt-Türkiye

5

SELÂHADDÎN-İ EYYÛBÎ’NİN ABBÂSÎ HALİFELERİ İLE OLAN MÜNASEBETLERİ/YRD. DOÇ. DR. YASEMİN SARI

................................................................................................................................................................. 51

SELÂHADDİN EYYUBİ’NİN KUDÜS HAÇLI KRALLIĞI İLE YAPTIĞI ŞAM ANTLAŞMASI (571/1175)/YRD. DOÇ.

DR. ZİYA POLAT ......................................................................................................................................... 52

، أنموذج الحزم واللي ي دراسة تاريخية أدبية صالح الدين األيوب .................................................................... 53

سباعت فهو أهشة أ. سباعت هصطف هشواى د.

ين عىل الكوردمدى اعتماد صالح الد ي تأسيس الدولة األيوبية وتثبيت اركانها 54 ............................................. ف

البابش صبش عبذالشحوي د.حكن

نموذجاأثر الحر ح الصالخيت والف ي ليب

و الصزة الغ

ة القدس اإلسالمية مد

ي هوي

كة العلمية ف ............................. 56

البكش حوضة د.

ي الوعي المرصي ي ف DR.AHMED İSMAİL HASSAN ALY ...................................................... 57/صالح الدين األيوب

CENNETİN KRALLIĞI FİLMİNDE SELAHADDİN EYYUBİ KARAKTERİ ÜZERİNDEN SİNEMADA

PROPAGANDA/ÖĞR. GRV. MUSTAFA GENÇ .............................................................................................. 58

MUHAMMED BİN HİBETULLAH EL-HAMEVÎ VE SELAHADDİN EYYÛBÎ’YE İTHAF ETTİĞİ EL-AKÎDETÜ’S-

SALÂHİYYE ADLI ESER/ARŞ. GRV. HÜSNÜ TURGUT ................................................................................... 59

SALAHADDİN EYYÛBÎ’NİN MEZHEP SİYASETİ/ARŞ. GRV. İLHAN BARAN .................................................... 59

SELAHADDİN EYYUBİ’NİN SÜNNİLEŞTİRME POLİTİKASININ FIKHİ YANSIMALARI–KÜRTLERİN

ŞAFİİLEŞMESİNDEKİ ROLÜ/ARŞ. GRV. MEHMET MACİT SEVGİLİ ................................................................ 60

SELÂHADDİN EYYÛBÎ’NİN BAŞARISININ SIRLARI/CEMAL TOKSOY - İSAM .................................................. 61

KILICIN GÖLGESİNDEKİ KALEM YA DA SELAHADDİN EYYUBİ’NİN İLMİ KİŞİLİĞİ/GÜLİSTAN ÇOBAN

EMİNOĞLU ................................................................................................................................................ 62

SELÂHADDİN EYYÛBÎ HAKKINDA TÂRİHTEN GÜNÜMÜZE KADAR NEŞREDİLMİŞ ALMANCA TELİFLER/UFUK

SARI .......................................................................................................................................................... 63

KATILIMCILAR……………………………………………………………………………………………………………………….65


Siirt-Türkiye

6

SELAHADDİN DÖNEMİNDE İSLÂM DÜNYASINDA SİYASÎ DURUM

Prof. Dr. Adnan DEMĠRCAN

Ġstanbul Üniversitesi

Selahaddin Eyyubi‟nin faaliyetlerini ve baĢarılarını anlamak için onun yaĢadığı (532-

589/1138-1193) ve iktidarda olduğu dönemde (1171-1193) Ġslâm dünyasının içinde

bulunduğu siyasî durumu bilmek önem taĢımaktadır. BaĢta Selahaddin‟in yaĢadığı

dönemde hâkim ya da iliĢkili olduğu coğrafya olmak üzere oldukça hareketli bir dönemden

geçilmektedir. Dönemin siyasî yapısının en belirgin özelliklerinden biri, irili ufaklı birçok

parçaya ayrılmıĢ bir Ġslâm dünyasıyla karĢı karĢıya olduğumuzdur.

Siyasetle ilgilenen bir ailenin içinde doğduğu için çocukluğundan itibaren yoğun bir

Ģekilde dönemin hareketli siyasî faaliyetleri içinde bulundu. Bu engin tecrübe onun siyasî

görüĢlerinin Ģekillenmesinde etkili oldu.

Selahaddin‟in faaliyet bölgesi olan el-Cezire, Mısır, Hicaz ve Yemen‟de oldukça

hareketli ve değiĢken bir süreç yaĢanmaktadır. Ġktidarın parçalı bir yapıya sahip olması,

beraberinde rekabet, çatıĢma ve kaypak bir siyasî zemin getirmektedir. DüĢmanlar, kısa

zamanda dost olabilmekte, dostlar ise bir süre sonra birbirleriyle kanlı bıçaklı düĢmanlar

haline dönüĢebilmektedirler. Bu dönemde bazı emirler Haçlılarla mücadele ederken diğer

bazıları ise onlarla ittifak arayıĢında olabilmektedirler. Haçlılarla mücadele, bazı yerel

liderler göre siyasî açıdan var olabilmenin çerçevesi içinde mütalaa edilmektedir.

Tebliğimizde Selahaddin‟in doğrudan iliĢkili olduğu coğrafyadan baĢlayarak Ġslâm

dünyasının siyasî yapısını ele almaya çalıĢacağız. Ancak öncelikle onun faaliyette

bulunduğu coğrafyanın Ġslâm dünyasının kalbi olduğunu hatırlatmamız gerekir. Ġslâm,

Hicaz‟da doğmuĢ olmakla birlikte erken dönemde Suriye ve Irak‟a ulaĢmıĢ ve bir daha

ayrılmamak üzere buraya yerleĢmiĢ; buradan da geniĢ bir coğrafyaya yayılmıĢtır. Bugün

eski dünyanın önemli bir bölümü Müslümanların siyasî ve kültürel hâkimiyeti altındadır.


Siirt-Türkiye

7

SELÂHADDİN-İ EYYÛBÎ’NİN FATIMÎ HALİFELİĞİNİ KALDIRMASI

Prof. Dr. Mehmet Salih ARI

Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Kuzey Afrika‟da ortaya çıkan Fatımî Devleti'nin esası Ġsmailîlik hareketine dayanır.

909-1171 yılları arasında Kuzey Afrika, Mısır ve Suriye'de hüküm süren bir ġiî devlet olan

Fatımîler, Haçlıların Ġslâm dünyasına saldırısı sırasında güç birliğini zayıflatan bir konuma

sahipti. ġam ile Mısır‟ın Haçlılara karĢı güç birliği yapabilmesi için bu devlet tarafından

temsil edilen halifeliğin kaldırılması adeta bir zaruret halini almıĢtı. Zira bu halifeliğin

kaldırılması güç birliği için Ģarttı. Bu nedenle Selâhaddin-i Eyyûbî ve arkadaĢları, Fatımî

hilafetinin ilk fırsatta kaldırılmasına karar verdiler. Selâhaddin-i Eyyûbi bu hilafeti

kaldırmadan önce bir dizi Sünnî ıslahat gerçekleĢtirmeyi baĢardı. Ezher‟deki Fatımî

propaganda merkezini kapatarak Sünnî öğretiyi yayan medreseler açtı. ġiî tarzı ezan

okumayı kaldırarak yerine Sünnî ezanı okutmaya baĢladı. Fatımî kadıları azlederek yerine

Sünnî kadılar tayin etti. Bunlara ek olarak Halife Âzıd‟ın alaylı Cuma ve bayram

namazlarını yasakladı. Sikkelerin üzerinde yazılı “Aliyyün veliyullah” ifadesini kaldırtıp

büyük camilerde namazların birleĢtirilmesi (cem‟) uygulamasını yasaklattı. Böylece

Mısırlıları fikren bu kurumun kaldırılması için hazır hale getirdi. Son Fatımî halifesi

Azıd‟ın ölmesi ile birlikte sarayına el konularak malları müsadere edildi. Böylece Fatımî

halifeliği sona erdirildi.

Bu bildiride yukarıda ortadan kaldırma aĢamaları zikredilen Fatımî halifeliğinin

nasıl sona erdirildiği anlatılmaya çalıĢılacaktır. Ayrıca bu hilafetin kaldırılmasından önceki

olaylar ile bu kurumun kaldırılması ile birlikte geliĢen süreç ve yansımalar üzerinde

durulacaktır.


Siirt-Türkiye

8

SALADİN: LATİN KAYNAKLARINDA SELAHADDİN EYYUBÎ

Prof. Dr. Mustafa ALICI

Erzincan Üniversitesi

Haçlılara karĢı mücadele eden Ġslam kumandanı ve Eyyübiler adlı devletin

kurucusu ve ilk hükümdarı olan Selahaddin Eyyubî (1171-1193), Avrupa kaynaklarında

Ortaçağ Avrupa kaynaklarında literatür dili olan Latince‟nin fonetik yapısına uygun bir

söyleniĢle Saladin olarak bilinir.Selahaddin tartıĢılmaz olarak Selahaddin Batı dünyasında

Hz Peygamber haricinde tanınan en önemli Müslüman olarak bilinmektedir.

Bu tebliğde Latin dünyasının Selahaddin Eyyubi hakkındaki olumlu imajının

altında yatan askeri teolojik ve sosyo-kültürel faktörler iredelenecektir.

Anahtar Kelimeler: Haçlılar, Selahaddin Eyyubi, Roma Katolik Kilisesi, Ġslam

Tarihi


Siirt-Türkiye

9

هػب٠خ الخ اؼضب١خ أللبف اطب صالػ ال٠ ف امل او٠ف

أ . ك. اثوا١ هثب٠ؼ

فط١ –عبؼخ امل افزؽخ

١خ از ػذ ػ رطج١ك اوع او٠ف ف ع١غ بؽ١، فىبذ هػب٠خ رؼل الخ اؼضب١خ أ الي اإلال

األلبف ماد اجؼل ال٠ االعزبػ اصؾ ف صت نا االزب، ب ٠غ ب ف نا امب االزب اؾظ

ب ف هؽبة اغل األلص او٠ف ثبمل او٠ف ؽز عؼذ ب ل٠خ آخ طأخ راب امة رؾ

.اصقوح اوفخ

وب االزب ثبهىا ف هػب٠خ األلبف ع١ؼب ب ازوو١ي ػ ره األلبف از رى هافؼخ ػ١خ اعزبػ١خ ف

امل او٠ف از وب ب اإبد از ألفب صالػ ال٠ األ٠ث، ؽ١ش اهاكد الخ اؼضب١خ أ رؾفع نا

.اؼظ١ أػب ف امل او٠ف ؽز رجم ػبوح ص ال ٠ع١غ اعو االف ػل هللا رؼبافبرؼ

وب ؼوف فمل أأ صالػ ال٠ ف امل او٠ف ثؼل رؾو٠وب أ اإبد ماد اطبثغ اإلال ى

الي اص١ج، نا اواوي الهخ ٠ؼ١لب ئ ١ورب األ ثؼل أ رلفذ ثب ػغخ ازبه٠ـ غ فعػب الؽز

اصالؽ١خ، اقبمب اج١بهزب، وب ؽج ػ١ب. ػمبهاد ض اؾببد اغ اؾالد األاق، ب أ٠عب

.اياهع اقوة

والجخ ف ظء نا االغ، عبء ؽو اؼضب١١ ػ ن األلبف اؼب٠خ ثب رط٠وب رمل٠ و ب ٠يب

ؾبجخ ئصالػ رو١ مه فالي رى١ف ئكاهح ل٠خ أ١خ رؾو ػ رمل٠ و ب ٠يب ؽز رص

.هبزب ػ أو ع

أهكد أ أثؾش ف نا اظع مه ثؼل أ كهذ ربه٠ـ امل او٠ف فالي غالد ؾىخ امل اؼضب١خ

لخ اؼضب١خ ف امل اغل األلص ؼب جمذ ض١الرب الي اإلال١خ از رىف ػ االزب اىج١و

.از رؼبلجذ ػ ؽى امل او٠ف

نه، عبء ػمل ن الهاخ فالي اوعع ئ اصبئك اعكح ف غالد ؾىخ امل اؼضب١خ از رزى

الػ ال٠ فالي اؼصو اؼضب، رج١ب ل االزب اؼضب ثن ثصلق ػ الغ اؾبي ػ أظبع لف ص

.االلبف


Siirt-Türkiye

10

ئبء هػب٠خ : لاه صالػ ال٠ األ٠ث ىزجبرب

هال ث ؼل امؾطب .أ . ك

اىخ اؼوث١خ اؼك٠خ

:. أب ثؼل-ملسو هيلع هللا ىلص –اجؼس هؽخ ؼب١ اؾل هلل ؽل، اصالح اال ػ ال ج ثؼل، ج١ب دمحم ث ػجلهللا،

فف لح فصصذ ؼ أػال ازبه٠ـ اإلال، اعزؼذ ف١ و مبد ا اؾك، فزغذ بؽخ اإلال

.١ز ى األػواق األعب رؾذ ك٠ اؽل غخ اؽلح ثب ماثذ افاهق

أرؾلس ػ عك صالػ ال٠ ا١ب١خ اؼىو٠خ، ئب أرغ ئ عك اضمبف١خ أ٠ب األػياء، ف ن الح

.اؼ١خ ف كػ اؼ اؼبء؛ مه ثابء اىزجبد الاه

٠صجؼ طبب، ئم غل غػخ الاه لب ثابئب اثزلاء، صالػ ال٠ ثابء الاه ؽز لج أ مل ػ

أئذ لج، ى علكب، ألف ػ١ب األلبف؛ ؽز رلفغ ثب ػغخ اؼ١خ ازؼ١١خ .لاه

ػ الغ١ ثلأد اؾووخ اله١خ األ٠ث١خ، رطهد ؽز أصجؾذ ؽووخ له١خ ظقخ، ٠مزصو اؼ

غزغ ازغبه اؾوف١١ اىهاء األواء اج١ذ األ٠ث فؾت، ئب بهن ف١ب ػ ب ع١غ فئبد ا

هعبي ال٠، غ١و ٠إ ثأ١خ نا اؼ ل١ز، ٠ى امي ئ و ٠ه املهح ابك٠خ افىو٠خ أ

.ف نا اؼ اغ١

لل رؼلكد أاع الاه ف ره اؾمجخ، فبن الاه افم١خ، بن كه

، ب ب ارغ ئ اؼ اطج١خ اؾ٠خا .ؾل٠ش لاه

وب األ٠ث١ ٠يك ره الاه ثؼك اؼ غنائ، اىزبة، فجلأد رظو اىزجبد اله١خ، ازود

ك ثبىزت فالي ػ١بد الف اق١و، فبىزت اعكح ثن اؼل٠ل الاه األ٠ث١خ ثىزجبرب از وبذ ري

ئ اىزجخ، أ ١قب، أ أ اق١و .اىزجبد لف ف١و

از ال ٠ياي أصو ب للذ أؽذ ف١ ؽز ٠ب نا فالي - اقص١بد اجبهىح ف ازبه٠ـ اإلال

١ ئػبكح ثبء اغزغ اإلال، ف الذ ان وب االف اجط١خ اإلغبىاد ازضخ ثبؽلح اإلهاكح ازص

عات –٠ؼب ف١ ازفىه االؾالي قص١خ رؾلس ػب وض١و، أرؾلس ػ قص١خ صالػ ال٠ األ٠ث

.ع١ئخ ف ؽ١بح نا اؼ


Siirt-Türkiye

11

هي٠خ ا١ف ف ػصو صالػ ال٠ األ٠ث

أ.ك. ؽ ػجل ابة ؽ١ ١

خ اه ؼكعبؼ

ى ا١ف عبجب ب ف ربه٠ـ ا١ ػ اوغ ؾبالد ازول١ اوثػ ث١ ث١ و اإلال ثبمح

. اجبؽض١ ا١ أ غ١وأ "ثؾل ا١ف" ، فا ن اياػ ر اوك ػ١ب فالي وض١و األثؾبس اء

٠ؼك ازب اؼوة ثصبػخ ا١ف ن اؼصو اغب ؽ١ش أزو ػلك ثصبػزب فبصخ ث أل ض

.فجبة ث األهد ث علخ و٠ؼ ان جذ ئ١ ا١ف او٠ؾ١خ

ػلكا وب ازود ػلح بغك ف اغي٠وح اؼوث١خ فبهعب ثصبػخ ا١ف. وب وي هللا ص هللا ػ١

، ١ف لؼ )جخ ئ لؼخ ف ال( ان غ 624ـ/ 2 ا١ف ض: م افمبه ان غ ٠ لؼخ ثله

الػ ث ل١مبع. ١ف أفو ض اجزبه اقي غ١وب. أو ١ف اؼوة ١ف ػو ث ؼل

. هللا ػ١ ػ ا١ ػوف ثبصصبخووة ان ج قبل اث اؼب ػب اوي ص

٠ؼل اؼو أؽل اصبكه ابخ از ألد اجبؽض١ ثبكح ػ١خ ػ ا١ف اء ب لج ظه اإلال أ ثؼل.

أغك ؾ صضبئخ ا ػ ا١ف ف اغخ اؼوث١خ از وب ى ب كالز ض اصصب أ ان ال ٠ض،

صبه أ امبغغ، اوة أ ان ٠ع ف اعوة أل ؽب ث صبثذ اصفب ب ؽلس ف أؽلا

الغ ١ ثغ عجو٠ بك ف اغ

ؽي اج او ا ثأو

ال فز ئال ػ ال ١ف ئال م افمبه

ل٠ ابئ وب أغك اوي ص هللا ػ١ ػ ىنا وب ١ف هي٠ز ن ظه اإلال ف هي ؾب٠خ ا

ئ فبل ١ف فبل ث ا١ل ١ف هللا اي ؽ١ش كػب ثؼل غبؽ ف ئمبم ع١ ا١ لؼخ إر "

.١فه فأذ رصو


Siirt-Türkiye

12

فزػ اطب صالػ ال٠ ف اب فط١

ػجل اوىاق وىق .أ . ك

ػ١بضعبؼخ امبظ

اؾل هلل ابك ج اال، اصالح اال ػ ١لب دمحم أوف األب، صؾبثز ابكح األػال، ازبثؼ١

ثاؽب،

ثؼل، فا أخ اإلال أؽط ب رى ا١ ئ كفغ ب أصبثب اا، ب ٠غو أؽلاس ازى١ ثؼثب ف

اجلا، بئ مه ؼوفخ ب هفغ هللا رؼب ث أ أخ اإلال، وب ف ل رؼب: فط١ اب غ١وب

.)ونه عؼبو أخ طب زى لاء ػ اب( ا٠٢خ

مل وب ؼ ن ا٠٢خ آصبه ؽ١خ ف ربه٠ـ أزب امو٠ت اجؼ١ل، ب ب عو ١وح اإلب امبئل اصؼ صالػ

ـ، ازود كز أوضو ػو٠ ػبب، وبذ ثووبد 589 ٠532 األ٠ث ، ان ػب هؽ هللا ث١ ػب ال

.ػ أخ اإلال، أؽ١ب هللا ثب ووازب، فزؼ ؽص غلب ئبزب

، لل أؽذ نا فا ١ور اإلصالؽ١خ عل٠وح ثبلاهخ، زجص١و ا١ ثزبه٠ـ إكك هاك ػير اوال٠

.عبؼخ ؼود ىهح افز١به اظع، ئم عؼذ ث١ رأ االغ اؼ١و ازب ابظ اع١و

لل أؽذ عبؼخ ؼود، ئم رفعذ ثزظ١ نا اإرو ئؽ١بء نوو اطب صالػ ال٠ اقبلح، از ال ري٠لب

ظ١و األخ هؤاب رأالرب، وفذ غب٠خ اوف ض ن اؾبف ا١خ ئ هفب ؽعها ضال ف

ثببهوخ ف١ ثنا اظع ا ثــــ: )فزػ صالػ ال٠ ف اب فط١(، ػب أص١ت أعوا أعه

األفبظ األوبه اظ١ ابهو١ اؾبظو٠، أؽوى فعال أز ث ئ١، ها أؼ ث ىوا رمل٠وا

.ؼ مب

لل عؼذ ظػ ف ملخ زخ ػ جنح رؼو٠ف١خ ثبطب صالػ ال٠، ١٠ب جؾضب، األي: ف موو أو

فزؽ اجبهوخ ف اب، اضب: ف موو أو فزؽ اجبهوخ ف فط١، ص فبرخ ف موو ب رأفو أؽا

.اإك٠خ ئ فبر هؽ هللا

:اػزلد ف و ب موود األؽلاس ازبه٠ق١خ األؽاي اصف١خ صله٠ هئ١١لل

األي: )ب اجوق اب( إلب اإهؿ افزؼ ث ػ اجلاه، ان افزصو ث وزبة )اجوق اب( إهؿ

ظ، ثزؾم١ك 597زف خ اىبرت ػبك ال٠ األصفب، اىور١و اقب طب صالػ ال٠ األ٠ث، ا

.1979الوزهح فزؾ١خ اجوا، وح ىزجخ اقبغ ثبمبوح، ػب

اضب: )ااكه اطب١خ اؾب ا١ف١خ ف ١وح صالػ ال٠ األ٠ث( ؼالخ اإهؿ ثبء ال٠ أث اؾب

.ه عبي ال٠ ا١بي، وح ىزجخ اقبغ ثبمبوحـظ، ثزؾم١ك الوز٠632ف ث هافغ اص، ازف:


Siirt-Türkiye

13

ازبؼ ػل اطب صالػ ال٠ األ٠ث

االزبم ابػل الوزه وذ ػبهف دمحم

عبؼخ ىاف

٠ض اطب صالػ ال٠ األ٠ث أؽل ب١و لبكح ا١ اىوك رىا رؾم١ك ئغبىاد ثبوح ػ

ب ٠إف أ ألال اجبؽض١ ئصجذ از١٠ ا١ب اؾعبه ، هغ وضوح اجؾس الهابد ػ, ئال أ

ذ صالػ ازفص١ ف ربي اؼا از ى اقض ثء ا١ب١خ اؼىو٠خ ثؼ١ب ك ػ كهاخ ئغبىار

رؾم١ك ألاف اىج١وح ، فا١ ٠ؼك افع ى ال٠ ف ثوى عجخ ئال١خ ل٠خ ف اوق اإلال ثؼل ر

رؾم١ك اؽلح ا١ب١خ ث١ و١ببرب ازصبهػخ ف١ب ث١ب ، وب ٠ؼي ئ١ افع ف ئػبكح ا١جخ اوػ١خ قالفخ

الف اإلب١خ از اؼجب١خ ف ثغلاك، الف ثصالثخ ؽي ثع ازؾل٠بد اص١ج١خ ،نا فعال ػ ١ببر

. فطفذ األظاء ، وبذ ؾ ئبكح ئػغبة األصللبء األػلاء ػ ؽل اء

اجؾش ؾبخ زؼوف ػ أؽل ػا امح اىبخ ف ١بخ اطب صالػ ال٠ ازضخ ثبزبع الف

ب وب ٠صجا ئ١ ئصالؽبد بخ ثبء كخ ل٠خ غت ػ١ب اطبثغ اإلب، ى ف ب٠خ اطبف رؾم١ك

أبب اؼلي اباح ازبؼ اؽلح افىو٠خ .. فب أؽعب ا١ ف ػصو رعطوة ف١ أاط اؼلاء

١ اصواػبد ث١ أثبء األخ ااؽلح أع اإللزلاء ث١وح نا امبئل ان أث ئال أ ٠ى للح ثو ١

ؽت ث إلب١خ عؼبء ..


Siirt-Türkiye

14

SALAHADDİN-İ EYYUBİNİN HOCASI: ES-SİLEFİ

ÜAL. Ü . oludAA . DDoçoD

Siirt Üniversitesi

Hadîsin, Tefsir, Fıkıh ve Kelam ilminin en önemli kaynağı olması itibariyle birinci

kaynak olduğunu söyleyenlere karĢın ikinci kaynak olduğu konusunda ittifak vardır.

Rasûlullah (s)'ın nübüvveti demek, O'nun söz, fiil ve takrîrlerinden oluĢan hadîsleri

demektir. Bu bağlamda hadîsleri iĢlevsiz hale getirmek hem Kur'ân'ın açık nasslarına, hem

Hz. Peygamber (s)'in misyonuna-en hafif ifadeyle-saygısızlıktır.

Tarihin en seçkin komutan ve liderlerinden biri olan Salahaddinin asıl adı, Melik

Nasır Ebü'l-Muzaffer Yusuf b. Eyyubî 533/1138 yılında Irak'ın Tikrit kentinde doğmuĢ, 4

Mart 598/1193 yılında ġam'da vefat etmiĢ ve Emeviyye Camisi'nin haziresine

defnedilmiĢtir. Salahaddin-i Eyyübi gençliğinde siyasetle alakası olmayan, ilimle iĢtiğal

eden bir ilim adamıydı ve siyasete bulaĢmak istemiyordu. Devlet BaĢkanı olduktan sonra

da ilimle alakasını kesmedi ve pek çok üniversite (Medrese) açarak bilime büyük

hizmetlerde bulundu. Hakkında en fazla eser yazılan sultanlardan biridir. Ġslam dünyasında

'Salahuddin ve'd-Dünya' lakabıyla anılmaktadır.

Salahaddin-i Eyyübî, örnek bir devlet adamı, cesur ve baĢarılı bir komutan,

tecrübeli bir idareci, kahraman bir savaĢçı, itikadı sağlam, ameli muntazam, takva sahibi

bir ilim adamıydı. Hadîs hocası, Hafız Ebu Tahir Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b.

Muhammed b. Ġbrahim es-Silefî el-Ġsbehanî el-Cervanî'dir. 472/1080 yılında Ġsbehan'da

doğdu, 576/5 Rebiu'l-Ahir 1180, Cuma günü Ġskendiriye'de vefat etti. Silefî nisbesini

dedesi Ġbrahim Silefî'den almıĢ. Hadîs alanında döneminin en önemli alimlerinden olan

Silefî, tahsiline doğduğu yer olan Ġsbehan'daki alimlerin yanında baĢladı. Muhtelif ilim

dallarına ait yirmiden fazla değerli eseri bulunmaktadır. Her ne kadar günümüz Türkiye

ilim dünyasında yeterince tanınmasa da Silefî'nin ders aldığı altıyüz civarındaki hocalarına,

aralarında değerli allamelerin de bulunduğu ondan ders veya icazet alan o kadar da

talebelerine bakıldığında Silefî'nin hadis alanında bir otorite olduğu anlaĢılmaktadır.

Ebu Ali el-Evkî Silefî'nin, "Ġskenderiyye'de altmıĢ yıl yaĢadım, oturduğum odanın

penceresi dıĢında minarelerini görmedim" ifadesi gözönüne alındığında Silefî'nin hayatını


Siirt-Türkiye

15

ilim öğrenmeye, öğretmeye ve yazmaya adadığı anlaĢılmaktadır. Zehebî, biyografisini

anlatmaya, "Ġmam, Allame, muhaddis, hafız, mütî, Ģeyhu'l-Ġslam, uzun yaĢayanların onuru"

ifadeleriyle baĢlamaktadır. Ebu Sa'd es-Sem'anî Zeyl'inde, "Silefî sıka, takva sahibi,

mütkin, müsbit, fehm, hafız, Arapçayı iyi bilen, çok hadîs ezberleyen, kavrayıĢ ve basîreti

güçlüdür"demektedir. Ġbn Nokta da aynı kanaattedir. Tebliğimizde, Salahaddin-i Eyyübî'yi

cihad ruhuyla yoğuran hocalarından ünlü muhaddis Ebu Tahir Ahmed b. Muhammed es-

Silefî'nin kısa biyografisi ve Salahaddin-i Eyyübî üzerindeki etkisi ele alınacaktır.


Siirt-Türkiye

16

SELAHADDİN EYYUBÎ ZAMANINDA ŞIRNAK VE ÇEVRESİ

Doç. Dr. Hüseyin GÜNEġ

ġırnak Üniversitesi

Eyyubî hanedanının kurucusu Selahaddin döneminde ġırnak yakılarından geçen Ġbn

Cübeyr, özellikle bölgede yaĢayan Kürtler hakkında olumsuz bir tablo çizmektedir. Söz

konusu seyahatten bir sene sonra da Kürtlerle Türkmenler arasında baĢ gösteren kanlı

çatıĢmalar bölgenin hassas bir dönemden geçtiğini göstermektedir. Bu çalıĢmada

Selahaddin Eyyubî‟nin Zengî hanedanına karĢı baĢlattığı iktidar mücadelesinin bölgeye

yansımaları, etnik ve dinî hareketler ile kıtlık ve depremler gibi hem siyasî hem de

ekonomik olarak toplumu geren hadiseler mercek altına alınacaktır. Böylece söz konusu

dönemde ġırnak ve çevresinin siyasî, sosyal ve kültürel yapısına ıĢık tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler: Zengiler, Eyyubiler, Türkmenler, Kürtler, ġırnak.


Siirt-Türkiye

17

SELAHADDİN-İ EYYÛBÎ DÖNEMİ İLİM VE FİKİR DÜNYASI: MUHYİDDÎN

İBNÜ’L-ARABÎ ÖRNEĞİ

Doç. Dr. Mahmut ÇINAR

Gaziantep Üniversitesi

Ġslâm tarihinde siyaset ve uluslararası iliĢkiler alanında çok önemli izler bırakan

Selahaddin-i Eyyûbi dönemi, ilim ve fikir alanında da oldukça hareketli bir dönemdir. Ġlim

ve fikir insanlarının, faaliyetlerini özgür ortamda yapmalarına imkân tanındığı için,

doğudan ve batıdan birçok ilim insanı Kahire ve ġam‟a göç etmiĢtir. Nureddin Mahmud

Zengi ve Selahaddin Eyyûbî baĢta olmak üzere, devlet adamlarının ilim adamlarına imkân

tanımaları neticesinde, bu dönemde ilk kez Basra ve Bağdat‟ın dıĢında ilim ve fikir

merkezleri öne çıkmıĢ, Kahire ve ġam buraları geride bırakacak kadar mesafe kat etmiĢtir.

Kendisinden sonraki dönemin dinî düĢüncesi üzerinde etkili olan Ģahsiyetlerden biri

de, bu dönemde Endülüs‟ten gelerek baĢta ġam olmak üzere Eyyûbilerin nüfuz alanında

faaliyetlerini sürdüren Muhyiddîn Ġbnü‟l-Arabî‟dir. Özellikle Selahaddin ve Nureddîn

Mahmut Zengi‟nin tarikat ve tasavvufa sempati duymalarının da etkisiyle, kendisine rahat

bir ortam bulan Ġbnü‟l-Arabî, nazarî tasavvufun Ģaheseri olan el-Füsûs ve el-Fütûhat gibi

eserlerini bu dönemde kaleme almıĢtır. Tebliğimizde Ġbnü‟l-Arabî‟nin düĢünce dünyası ve

buradan yola çıkılarak Selahaddîn-i Eyyûbî‟nin ilim ve fikir alanındaki konumuna dikkat

çekilecektir.

Anahtar Kelimler: Selahaddin Eyyûbî, Ġbnü‟l-Arabî, Bilgi Kaynakları, Subjektif

bilgi, Batınîlik.


Siirt-Türkiye

18

BİR LİDERİN PSİKOLOJİSİ; SELAHADDÎN EYYÛBÎ

Doç. Dr. Muammer CENGĠL

Hitit Üniversitesi

EĢsiz bir lider, devlet adamı ve kumandan olan Selahaddîn Eyyûbî gerek dînî

ilimleri gerekse çağının astronomi, matematik, felsefe vb. ilim dallarında eğitim almıĢtır.

AlmıĢ olduğu bu eğitimin onun liderliğinin Ģekillenmesinde önemli etkisi olduğu

yadsınamaz bir gerçektir. Biz bu bildirimizde Selahaddîn Eyyûbî‟nin liderlik kiĢiliğini

geleneksel ve modern liderlik kuramları bağlamında ele alıp inceledik. Yaptığımız bu

çalıĢma sonucunda Selahaddîn Eyyûbî gibi dünya liderlerinin tek bir liderlik kuramı ile

açıklanamayacağı, tüm bu kuramların ortak kesiĢme noktalarında yer aldığı sonucuna

ulaĢtık.


Siirt-Türkiye

19

KUDÜS’ÜN HAÇLILAR (1099) İLE MÜSLÜMANLAR (1187) ARASINDA EL

DEĞİŞTİRMESİ SIRASINDA ŞEHİR HALKINA YAPILAN MUAMELE

HAKKINDA BAZI DEĞERLENDİRMELER

Doç. Dr. Mustafa HĠZMETLĠ

Bartın Üniversitesi

Hulefa-i raĢidin döneminde Hz. Ömer tarafından sulhen fethedilen Kudüs, üç

semavi din mensubunun barıĢ ve huzur içinde yaĢadığı bir Ģehir olarak yönetilmiĢtir.

Yahudi ve hıristiyanlarda olduğu gibi burayı Mekke ve Medine‟den sonra üçüncü kutsal

Ģehir olarak gören Müslümanlarda da burada yaĢama ve buraya defnedilme arzusu

bulunuyordu. Kutsallığının yanı sıra çatısı altındaki barıĢ ve huzur ortamı dolayısıyla

çağlar boyu bir cazibe merkezi olan Kudüs‟te Emeviler, Abbasiler, Tolunoğulları, IhĢidiler,

Fatımiler ve Selçuklular dönemlerinde de bu huzur ve sükûn ortamının büyük ölçüde

korunduğu söylenebilir. ġehir Fatımilerin elindeyken Papa II. Urban‟ın öncülüğünde

Hıristiyan Avrupa tarafından düzenlenen I. Haçlı seferi sonucunda 1099 yılında haçlılar

tarafından ele geçirilmiĢtir. 1187 yılına kadar Haçlılar tarafından yönetilen Kudüs, Hıttin

savaĢında onları yenen Selahaddin Eyyubî tarafından geri alınmıĢtır. Bu el değiĢtirmeler

sırasında Kudüs‟ün ve Kudüslülerin muzaffer ordulardan gördüğü muamele bu

çalıĢmamızın konusunu oluĢturmaktadır. Haçlıların ve Müslümanların Kudüs‟ü ele

geçirirken öteki din mensupları baĢta olmak üzere Ģehrin sakinlerine yaptıkları muamele

her iki medeniyetin Ģehre, insana ve bir birine bakıĢını ortaya koyması açısından da büyük

önem taĢımaktadır. Günümüzde de Ġsrail hükümetinin ve Ġsrailli Yahudilerin Müslüman

Filistinliler tarafından kutsal kabul edilen Mescid-i Aksâ‟ya tecavüz ve ihlallerinin

aralıksız devam ettiği dikkate alındığında Kudüs‟ün tarihin önemli kırılma, çatıĢma ve

nüfuz mücadelesi alanlarından biri olduğu gerçeğiyle yüz yüze gelinir. Din ve mezhep

eksenli çatıĢma, savaĢ, yıkım ve acıların hiç eksik olmadığı günümüzde böyle bir konunun

ele alınmasının barıĢ ve huzur ortamına duyulan ihtiyacın daha güçlü bir Ģekilde

hissedilmesine vesile olması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Selahattin,Eyyubi,Kudüs,Haçlılar,müslümanlar,Kudüslüler


Siirt-Türkiye

20

SELAHADDİN EYYÛBÎ’NİN HAMA BEYLİĞİNİ TEŞEKKÜL ETTİRMESİ VE

YEĞENİ TAKIYÜDDİN ÖMER İLE MÜNASEBETLERİ

Doç. Dr. Mustafa KILIÇ

Cumhuriyet Üniversitesi

Salahaddin Eyyûbî‟nin yeğeni ve Hama Eyyûbîlerinin atası olan Takıyyüddîn Ömer,

Eyyûbî genel tarihinde önemli bir mevkiye sahiptir. Devletin kuruluĢ sürecinde

Salahaddin‟in hâkimiyet kurma mücadelesinde ön safta yer alarak ona destek veren

Takıyüddin Ömer‟in baĢarı gösterdiği diğer alan Haçlılarla mücadelesidir. Takıyyüddîn

Ömer, Haçlılara karĢı hiç müsamahası olmayan ve canını ortaya koyarak mücadele eden

bir komutandır. Bu kahramanlığından dolayıdır ki Salahaddin, onu yanından ayırmamıĢ

seferlerde beraber olmuĢlardır. Takıyyüddîn Ömer‟in gayretlerini karĢılıksız bırakmayan

Salahaddin ise ona Hama ve çevresini vererek burada beyliğin kurulmasını sağlamıĢtır. Bu

tebliğde Eyyûbî devletinin kuruluĢ sürecinde Takıyüddin Ömer‟in katkıları, Salahaddin

Eyyûbî‟nin Hama Beyliğini teĢekkül ettirmesi ve yeğeni Takıyüddin Ömer ile

münasebetleri incelenmiĢtir.


Siirt-Türkiye

21

JI DEWRA SELAHUDDÎNÊ EYYÛBÎ HEYA ÎRO KURDÊN MISRÊ

Doç. Dr. Mustafa ÖNCÜ

Dicle Üniversitesi

Eyyubi Devleti kısa bir dönem tarih sahnesinde kalmasına rağmen Ġslam tarihinde

son derece önemli bir yere sahiptir. Bu dönemde nisbeten Ġslam birliği sağlanmıĢ ve

Beytu‟l-makdis haçlıların elinden alınmıĢtır. Eyyubi hanedanın Kürt olmaları Kürtlerin bu

devletin bünyesinde oldukça önemli mevkilere gelmelerine olanak sağlamıĢtır. Gerek

askeri gerekse ilmi ve siyasi alanlarda Kürtler aktif rol almıĢtır. Bu dönemde bazı Kürt

aĢiret ve beyleri Eyyubilerin devlet politikaları muvacehesinde Libya, Lübnan, Ürdün,

Suriye ve Mısıra yerlerĢmiĢtir. Mısır Kürtleri arasında dünyaca ünlü bir çok Ģahsiyet

yetiĢmiĢtir. Bunların arasında ünlü kari Abdulbasit-Abdussamed, Selahaddin Eyyubi,

Kavalalı Mehmet Ali PaĢa, Abbas Mahmut Akkad, Ahmed ġevki, ġêx Muhammed Emin

el-Kirdî, Teymur ailesi vb. sayabiliriz. Günümüzde Mısırda hala bir çok Kürt aile

yaĢamaktadır. Müslüman KardeĢler teĢkilatı içerisinde önemli görevler yürütenler vardır.

Bunların bir kısmı bazı sektörlerde oldukça önemli mevkilerde bulunmaktadır. Ancak bir

çoğu Kürtçe bilmemektedir.

Anahtar Kelimeler: Selahaddin Eyyubi, Kavalalı Mehmet Ali PaĢa, Abdulbasit-

Abdussamed, Mısır, Kürtler


Siirt-Türkiye

22

SELAHADDÎN EYYÛBÎ’NİN SAVAŞ STRATEJİSİNİN DAYANDIĞI BAZI

TEMEL İLKELER

Doç. Dr. Mustafa ÖZKAN

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

Bu tebliğde Selahaddin Eyyûbi‟nin SavaĢ Stratejisinin Dayandığı Temel Ġlkeler

üzerinde durulmaktadır. Bu bağlamda, Selahaddin Eyyûbî‟nin gerek Müslümanlara ve

gerek gayr-ı Müslimlere karĢı neden savaĢtığı, savaĢ sürecinde nelere dikkat ettiği ve onu

savaĢlarda baĢarılı kılan temel ilkeler ele alınmaktadır. Tebliğde ana hatlarıyla Ģu tespitler

yapılmıĢtır: Selahaddin Eyyûbî genelde Ģu amaçlar için savaĢmıĢtır: Zayıf durumdaki

Müslüman Ģehir ve bölgeleri hâkimiyeti altına almak; Haçlıların elinde bulunan binlerce

Müslüman esiri kurtarmak, hac yollarının güvenliğini sağlamak, Mescid-i Aksa gibi iĢgal

edilen ve bir kısmı kiliseye çevrilen mabetleri geri alıp eski haline getirmek, Haçlıları

Müslümanların yaĢadığı coğrafyadan atmak ve nihayetinde Allah rızasını kazanmaktır.

SavaĢ seyrinde Ġslam savaĢ hukukuna riayet eden Selahaddin Eyyûbî‟nin savaĢ stratejisinin

dayandığı bazı ilkeler ise Ģunlardır: DüĢmana karĢı birlikte hareket etme, istiĢare, iĢi ehline

verme, savaĢı kazanma azmi, stratejik akıl ve savaĢta barıĢ ilkesi.

Anahtar Kelimeler: Selahaddin Eyyûbî, SavaĢ, Haçlılar, Strateji, BarıĢ.


Siirt-Türkiye

23

RÛM SÛRESİ ÇERÇEVESİNDE BEYTÜ’L-MAKDİS’İN FETHİNİN

MÜJDELENMESİ

-İbn Berrecân’ın İşârî Tefsir Yorumu-

Doç. Dr. Abdulmuttalip ARPA

Ġstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi

Kur‟ân‟da gayba dair iĢâret ve haberler geçmiĢe ıĢık tuttuğu gibi geleceğe de ıĢık

tutmaktadır. Bu bağlamda geleceğe ıĢık tuttuğu konulardan birisi de Beytü‟l-Makdis‟in fethidir.

Endülüsün önemli sûfî simâlarından olan Ġbn Berrecân, el-ĠrĢâd adlı tefsirinde Rûm Suresinin ilk

ayetleri çerçevesinde yaptığı tahlil ve hesaplamayla vefatından sonra gerçekleĢmiĢ olan Beytü‟l-

Makdis‟in Müslümanlar tarafından fethini tam tarihini vererek tespit edebilmiĢtir. ĠĢte bu

makalede öncelikle Ġbn Berrecân‟ın kısaca hayatı; ardından tefsirinde Beytü‟l-Makdis‟in fethine

dair yapmıĢ olduğu hesaplama üzerinde durulacaktır.

Anahtar kelimeler: Kur‟an, Ġbn Berrecân, el-ĠrĢâd, Beytü‟l-Makdis, Selahattin Eyyûbî,

fetih.


Siirt-Türkiye

24

SELAHADDİN DEVRİ SELÇUKLU EYYUBİ İLİŞKİLERİ VE EYYUBİLERİN

ANADOLU POLİTİKASI

Doç. Dr. Süleyman ÖZBEK

Gazi Üniversitesi

1175 de Mısır merkez olmak üzere devletini kuran Selahaddin Eyyubi‟nin amacı,

selefi Nureddin Zengi‟nin siyasi mirasına sahip olarak Orta Doğu‟da Eyyubi idaresi altında

bir Ġslam birliği oluĢturmaktır. Selahaddin Eyyubi, bu amacına ulaĢabilmek için bir

taraftan Suriye ve Mısır‟a saldıran Haçlılar ile mücadele ederken diğer taraftan da

bölgedeki diğer Ġslam devletleri ile mücadele etmek zorunda kalmıĢtır. Bu konuda

Selahaddin Eyyubi‟nin karĢısında en ciddi bir rakip Anadolu Selçuklu devletidir.

Selahaddin Eyyubi, Selçuklularla doğrudan bir mücadelenin, bölgede kurmaya çabaladığı

Ġslam birliğini tehlikeye sokacağını düĢünerek, saldırgan bir politika yerine daha barıĢçıl

bir siyaset takip etmiĢtir. Bu yumuĢak politika sayesinde Ġki büyük Ġslam devleti, III. Haçlı

seferine karĢı ortak bir tavır sergilerken, bölgede yer alan diğer bir hrıstiyan devlet olan

Çukurova Ermeni krallığı‟na karĢı da ortak bir askeri harekat yapma imkanına

kavuĢmuĢtur. Selahaddin Eyyubi, Selçuklularla kurduğu iyi iliĢkilere rağmen tedbiri elden

bırakmamıĢ ve Artuklular baĢta olmak üzere bölgedeki daha küçük devletleri kontrol altına

alarak iki devlet arasında tampon bir bölge oluĢturmayı da ihmal etmemiĢtir.

Bu tebliğde Selahaddin Eyyubi‟nin Anadolu ve Kuzey Suriye‟de izlediği askeri ve

siyasi faaliyetleri devrin kronikleri ve telif eserlerin ıĢığında ana hatlarıyla ortaya

konulmaya çalıĢılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Selahaddin, Eyyubi, II. Kılıçarslan, Eyyubiler, Anadolu Selçukluları,

Artuklular, Çukurova Ermeni Krallığı


Siirt-Türkiye

25

ازلاك افم اال٠ث ف ثالك اغي٠وح ىبه ف ػل صالػ ال٠

ك . كه٠ ٠ف ؽ

عبؼخ كن

ثبطب صالػ ال٠ ا ل فم ف و ثالك اغي٠وح رلف ن الهاخ ا ازؼوف ػ اؼا از كفؼذ

افوار١خ ؾبز ا١طوح ػ طمخ ىبه ، ص الف ثظػ١خ ػ اج از ارجؼب غنة ىب ره

لب ف ابغك ا ىز رأ١ اغجخ الاف١خ لز فعال ػ االزفبكح ااهك اجو٠خ االلزصبك٠خ

ؽوث ظل اص١ج١١١ از وبذ غب٠ز ابئ١خ اال فزؼ ث١ذ امل .


Siirt-Türkiye

26

هثور ١ ع١ج :صالػ ال٠ ػل إهف ػصو از٠و ف ثو٠طب١ب

ك. ػ ثىو ؽ

عبؼخ ػفذ

ػو ظع ن الهاخ. ثؾضذ ن صالػ ال٠ األ٠ث ػل وزبة ػصو از٠و ف ثو٠طب١ب ف امو اضب

الهاخ ب وزج ١ب هثور زل٠ ػب ثبالد، ك٠ف١ل ١ ف١ف ؾل، ئكاهك ع١ج

ؽي صالػ ال٠ اؾوة اص١ج١خ. اضالصخ ػبا ع١ؼب ف امو اضب -إهؿ زنثنة ث١ انات ا١ؾ١خ

. ؽمك هثور ث١ اضالصخ وف اجك ف الػح إلػبكح اظو ف أجبة اؾوة اص١ج١خ ػو ا١الك

زبئغب. ج ك٠ف١ل ١ الػح ػمل مبهخ ث١ ه٠زبهك ه ئغالل صالػ ال٠ طب صو ه٠خ. ربي

وغ افزالف رعبر اؼمبئل٠خ بؽ١ ئكاهك ع١ج اؾالد اص١ج١خ ؼزلا ػ اصبكه األص١خ. ثب

افىو٠خ اعزؼا ػ وخ اء ث١ ؽي صالػ ال٠ ػ أ قص١خ فنح ف ا اؾوة بي ؽت اوق

اغوة ئػغبث، أ اؾوة اص١ج١خ ب وبذ ئال ؽالد ؽمبء كػب ئ١ب ثبثب هب ف ؾظخ عبء ازغبة

واء غبو وبا ف مزج أػبه ا١ب١خ ٠جؾض ػ غل ػىو ىائف، فقبظا ؽوثب ب ن أ

أهمز ابؽ١خ اب١خ أىمذ لواثخ ا١١ أهاػ األهث١١، ص ثبرذ ػبه ف عج١ أهثب رل أخ

.ف ربه٠قب

وق، وزبة ػصو از٠و صالػ ال٠. هثور ١ وبد فزبؽ١خ: صالػ ال٠ األ٠ث، اص١ج١ ف ا

.ع١ج


Siirt-Türkiye

27

ئزوار١غ١خ صالػ ال٠ أأل٠ث ف رؾم١ك ئزصبهار اؽل٠خ مبخ اص١ج١ اغياح

أ. . ك. أؽل ١وىا ١وىا

عبؼخ صالػ ال٠

( 1193-1138ـ/589 -532اظفو ٠ف ث أ٠ة )ػوف اطب صالػ ال٠ أأل٠ث اه ابصو أث

ف وزت ازبه٠ـ ف اوق اغوة ثأ فبه ج١ ثط غبع لبئل ث١ أفع ػوفز اجو٠خ ل

ثأفالل أػلاؤ اص١ج١١ لج أصللبئ وزجا ١ور، لبئل ػىو أ الخ األ٠ث١خ از ؽلد صو

٠وح اؾغبى ا١ ف ظ اوا٠خ اؼجب١خ، ثفع ئزوار١غز ابعؾخ، وبذ أ صبهب أألزصبه اب اغي

.ف ؼووخ ؽط١ فزؼ ث١ذ امل

ػلب ٠ل ئعبال أؽلاس فزوح افزواد ازأه٠ق١خ از طو ف١ب ا ئزصبهاد ثبوح ػ أػلائ،

اؽلاصب رغ١ زبئغب فمػ، ث ااعت ألف ػلب، كهازب كهاخ رؾ١١خ ؼوفخ افوض أ ال ىزف ثوك

-1167ـ/582-570أألزوار١غ١خ أزجؼخ زؾم١ك ره أألزصبهاد، نا ب غغ اجبؽش ألفز١به ره افزوح: )

.( ايافوح ثبؼجو، لف ١ب ػلب1179

ف ازصبهار فزؽبر رؾو٠و ث١ذ امل، ث اؼظخ اؾم١م١خ صالػ ال٠ ئ ػظخ صالػ ال٠ ال رزغ فمػ

أ وب لهوب ثى ظػ أ ػا أجبة ازصبهار ١ذ ورجطخ ثقص أ ثبمزبي اؼىو اغوك، ث

أؽلس اطب زؼمخ ثفو٠ك زىب اقص١بد ٠ه هؤ٠خ ثوبظ صي صو. زم٠خ ئزوار١غ١ز أ٠عب

صالػ ال٠ ازغ١و ف اظ اإلكاه٠خ لخ ثلأب بئت اطخ ان أػطب اصالؽ١بد ااؼخ ص ثاصالؽبد

الا٠ أ اظبئف ازم١بد اإلكاه٠خ لخ، ص أػط ىبخ كه ١ي معبء أ هعبالر غك

.بك غياحا١ب١خ اؼىو٠خ ف ع

لل ؽوصب أ ؼزل ػ اصبكه امو٠جخ األؽلاس، و إف١ب ؼبصو اطب صالػ ال٠، ى

غ١و اى أألزغبء ػ اصبكه اواعغ أألفو، لف ػ ؽم١مخ ره اقطاد از به ػ١ب صالػ ال٠

زغ١ ره االؽ !.


Siirt-Türkiye

28

فالي هؽخ اث عج١و االل طب صالػ ال٠ اال٠ث اؼىو٠خصهح ا

ا . . ك. ووفب دمحم اؽل

عبؼخ كن

1193 / 589الف ن الهاخ امبء اعء ػ صهح اطب صالػ ال٠ اال٠ث ) د

( اؼىو٠خ ، فالي وزبة ) رنووح ثبالفجبه ػ ارفبلبد االفبه ( اؼوف ة ) هؽخ اث عج١و ( االل ) د

فالب اث عج١و االفجبه او٠بد ، ازؼمخ ثبطب ( ، ث١ب اى١ف١خ اب١خ از م 1217 / 614

صالػ ال٠ اال٠ث ابؽ١خ اؼىو٠خ . ص الف ثظػ١خ ػ اثوى اؼط١بد ازؼمخ ثزه ابؽ١خ

فك اص از غب ف هؽز .


Siirt-Türkiye

29

SALÂHUDDÎN EL-EYYÛBÎ'NİN KÂTİBİ EL-KȂDȊ EL-FȂDIL VE KİTÂBET

SANATI ÜZERİNE

Yrd. Doç. Dr. Abdulhadi TĠMURTAġ


1134 yılında Askalan‟da dünyaya gelen el-Kâdî el-Fâdıl, eğitiminin önemli bir

bölümünü Beysan kadısı olan babasının yanında gördü. Kitabet sanatını Kahire‟de Fatımî

sarayında geliĢtirdi. Bir müddet Ġskenderiye valisinin hizmetinde çalıĢtı. Ardından kitabet

eğitimini gördüğü Kahire‟deki Fatımî Sarayına görevli olarak geri döndü.

el-Kȃdȋ el-Fȃdıl bir devletin çöküĢünü ve yeni bir devletin kuruluĢunu yaĢadı.

Ġkisinde de durumu gözlemleyecek bir makamda idi. Hatta ikincisinde önemli bir aktördü.

O, iki dönemin de Ģahidi sayılır. O, devlet iĢlerinde Salâhuddîn için her Ģeydi. Ona

danıĢılmadan hiçbir karar verilmezdi. el-Kȃdȋ el-Fȃdıl, bir kâtib olarak hocalarından ve

selefi olan Abbasȋ ve Emevȋ Dönemi kâtiplerden de yararlanarak kitâbette kendine özgü bir

tarz oluĢturarak destekleyeni ve takipçileri olan bir ekol haline geldi.

Anahtar Kelimeler: el-Kȃdȋ el-Fȃdıl, Eyyûbî Devleti, Fâtımî Devleti, Kitâbet

Sanatı, el-Fâdıliyye Ekolü.


Siirt-Türkiye

30

SALÂHADDÎN-İ EYYÛBÎ’Yİ YENİ MEDRESELER KURMAYA SEVK EDEN

ÂMİLLER VE BU DÖNEMDE YETİŞEN ÂLİMLER

Yrd. Doç. Dr. Adnan MEMDUHOĞLU

Siirt Üniversitesi

Ġlme ve kitaplara düĢkünlüğüyle temayüz etmiĢ olan Salâhaddîn-i Eyyûbî, Ġmam Silefî

ve Ebu Tahir b. Avf gibi devrinin ünlü âlimlerinin meclislerine katılmıĢtır. Kudüs‟ü

haçlıların elinden kurtardıktan ve 567/1171 de Mısır‟da devletini kurduktan sonra ilk iĢ

olarak ġî„i akîde ve bu akîde üzerine kurulan müesseseleri ortadan kaldırmıĢ, bunun yerine

Sünnî akideyi esas alan medreseler kurmuĢtur. Salâhaddîn-i Eyyûbî, haçlılara karĢı

Müslümanların siyasi birliğini sağlamak ve dahilî otoritesini güçlendirmek için

medreselerin oynayacağı rolü iyi tespit etmiĢ, bu konuda Zengî ve Fâtımî Devletleri‟nden

devraldığı ilmî mîrası iyi değerlendirmiĢtir. Keza Ehli Sünnet ve‟l-Cemâat ruhunu ve

ideallerini canlandırmaya büyük önem vermiĢ, bunu da önemli ölçüde medrese inĢâ ederek

sağlamıĢtır. Eyyûbî devleti‟nde kurulan bu medreselerde din, düĢünce ve siyaset alanında

önemli etkiler bırakan değerli ilim adamları yetiĢmiĢtir. Bunlar arasında fıkıhta Seyfeddîn

el-Âmidî, Bahâüddîn Ġbn ġeddâd, Ġbn Kudame‟ler ve ġehrezûrî‟ler büyük üne

kavuĢmuĢlardır. Salâhaddîn‟i yeni medreseler kurmaya sevk eden âmiller arasında Ģunlar

sayılabilir: Ġslâm dininin doğru bir Ģekilde anlaĢılıp tatbik edilmesi, ġî„a ideolojisinin

propagandasının yapıldığı dârü‟l-ilimlerdeki müfredât yerine Sünnî geleneğe uygun

müfredât oluĢturma isteği, Müslümanların Ģiddetle ihtiyaç duyduğu siyasi birliği

sağlamaya ilmi zemin hazırlanması ve bu sayede devletin siyasi ve dînî nüfuzunun

güçlendirilmesi.. Aynı zamanda ilmi bir kiĢiliği bulunan Salâhaddîn‟in örnek Ģahsiyetinden

kaynaklanan ilim ve ilim adamlarına olan düĢkünlüğü de yeni medreselerin açılmasında

mühim bir âmil olarak karĢımıza çıkmaktadır. ĠĢ bu tebliğde Salâhaddîn-i Eyyûbî‟yi yeni

medreseler kurmaya sevk eden bu âmiller üzerinde durulacak, daha sonra da bu devirde

yetiĢen baĢlıca ilim adamlarına ve fıkıh alanında ün yapmıĢ ilmi Ģahsiyetlere yer

verilecektir.


Siirt-Türkiye

31

SELAHADDİN EYYUBÎ İLE İŞRAK FELSEFESİNİN KURUCUSU

SÜHREVERDÎ EL-MAKTÛL

Yrd. Doç. Dr. Ahmet BOZYĠĞĠT

Siirt Üniversitesi

Kudüs‟ün fatihi olarak, Ġslam tarihinde bir döneme adını altın harflerle yazdıran

büyük Ģahsiyet Ģüphesiz ki Selahaddin Eyyubî‟dir. Ancak bu dönemin Ġslam düĢüncesi

açısından en önemli Ģahsiyeti de Ģüphesiz ki Selahattin‟in emriyle idama maruz kalan,

Ġslam Felsefesinde ĠĢrakî Ekolün kurucusu büyük mütefekkir ġihabüddîn Sühreverdî el-

Maktul‟dur. Tarihçilere göre Selahaddin fıkıhta ġafii, itikatta ise EĢa‟rî mezhebine

bağlıydı. O dönemde Mısır ve çevresinde Fatımîlerin Batınî düĢüncesi ile Mutezilî düĢünce

hakimdi. Selahattin ve çevresindeki Fukaha geleneksel Ehl-i Sünnet anlayıĢını benimsemiĢ

ve onun yayılması için uğraĢtıklarından bu düĢüncelere karĢıydı. Sühreverdî‟nin kurucusu

olduğu ĠĢrakîyye felsefesi ise hem EĢ‟arîliğe hem de Mu‟tezile‟ye zıt olarak, diğer Ġslâm

Felsefesi ekolü olan MeĢĢailiğe karĢı bir aksülamel olarak doğmuĢtur. Sühreverdî, kısacık

hayatına Ġslâm felsefesinin iki ekolünden biri olan ĠĢrak (ĠĢrâkiyye) felsefesini kuracak

kadar çok Ģey sığdırmıĢtır. ĠĢrâkiyye filozof ġihâbeddin Sühreverdî el-Maktûl veya eĢ-

ġehid (1153— 1191)‟in kurduğu özel bir felsefenin adı olmakla birlikte bu felsefeye, aynı

zamanda “Hikmetu‟l-ĠĢrâk” (ĠĢrâk Felsefesi) da denir. Hikmetu‟l ĠĢrâk, ayrıca

Sühreverdî‟nin eserlerinden birinin adıdır. ĠĢrakîlik, mânevî temizlikle Allah‟ın tecellîsinin

görüleceği tezini getirmiĢtir. Sühreverdî, kendi felsefî sistemini anlatırken bir fakîh gibi

değil, bir filozof veya mutasavvıf gibi davranmıĢtır. Onun bu tutumu hayatına mal

olmuĢtur. Bu çalıĢmanın amacı, Sühreverdî‟nin düĢüncesinin Selahaddin Eyyubî

Dönemindeki hakim düĢünceden farklı olan yönünü ve onu idama götüren sebepleri

göstermektir.


Siirt-Türkiye

32

SALAHADDİN EYYÜBÎ’NİN BİRLİKTE YAŞAMA KÜLTÜRÜ ÇERÇEVESİNDE

GAYRİMÜSLİMLERE OLAN MUAMELESİNİN İSLAM HUKUKU AÇISINDAN

DEĞERLENDİRİLMESI

Yrd. Doç. Dr. Bedri ASLAN

Batman Üniversitesi

ġarkın sevgili sultanı Selâhaddîn-i Eyyûbî ilmî ve idari sahada muvaffak olmuĢ

büyük bir Ģahsiyettir. Gayri müslimler bile onun maiyeti ve adaleti altında yaĢamayı tercih

ediyorlardı. Selahaddin Eyyûbî‟nin yaĢadığı dönemde Ġslam âlemi fiziki ve fikri olarak

parçalanmıĢtı. Toprağın bir bölümü Hristiyanların eline geçmiĢ diğer bir bölümü ise ġii

Fatımî devletinin elindeydi. Diğer yandan Sünniler arasında mezhebi taassuplardan dolayı

Müslümanların birliği bozulmuĢtu. Selahaddin Eyyubî Müslümanların birliğini sağlamaya

çalıĢmıĢ ve Hristiyanların iĢgali altında olan Ģehir ve bölgeleri almak için Hristiyanlarla

birçok savaĢ yapmıĢtır. Hristiyanlar, ele geçirdiği Ģehirleri yağmalamıĢ birçok Müslümanı

da kılıçtan geçirmiĢtir. Selahaddin Eyyubî ise kurtardığı Ģehirlerde yaĢayan insanlara zarar

vermemiĢ onların hak ve hukuklarını gözetmiĢ, zarar görmelerini engellemiĢ, sevgisi

günümüze kadar milletin kalbinde yer etmeye devam etmiĢtir. Tebliğimizde Selahaddin

Eyyubi‟nin yaptığı savaĢların neticesinde esir düĢenlere karĢı Ģefkatli muamelesi ile idaresi

altında yaĢayan gayri müslimlere olan yaklaĢımı ve bunun Ġslam hukuku açısından

değerlendirmesini ele almaya çalıĢacağız.

Anahtar Kelimeler: Selahaddin, Gayri müslimler, SavaĢ, Hukuk.


Siirt-Türkiye

33

SELÂHADDÎN-İ EYYÛBÎ’NİN FIKIH MEZHEPLERİ KARŞISINDAKİ TUTUMU

VE SÜNNÎ FIKIH MEZHEPLERİN MISIR’DA İSTİKRAR BULMASINDAKİ

ROLÜ

Yrd. Doç. Dr. Bekir KARADAĞ

MuĢ Alparslan Üniversitesi

Sünnî fıkıh mezhepleri, ilk dönemlerden itibaren Mısır‟da oldukça rağbet

görmüĢlerdir. Daha sonra bölgeye hakim olan Fâtımîler, Sünnî mezheplerin etkisini yok

etmek için bir çok çalıĢma yürütmüĢlerdir. Bu durum, Sünnî fıkıh mezheplerini Mısır ve

çevresinde az da olsa geriletmiĢtir. Sünnî fıkıh mezheplerinden ġâfiî mezhebine müntesip

olan Selâhaddîn-i Eyyûbî, Mısır‟a hâkim olunca ġâfiî mezhebi baĢta olmak üzere Sünnî

fıkıh mezhepleri tekrar canlanmıĢtır. Selâhaddîn‟in bu yöndeki faaliyetleri kendisinden

sonra da sürdürülmüĢtür. Bu sayede Sünnî fıkıh mezhepleri, Mısır ve çevresinde tekrar

yayılmıĢ ve istikrar bulmuĢlardır.

Anahtar Kelimeler: Selâhaddîn-i Eyyûbî, Sünnî Fıkıh Mezhepleri, Fâtımîler,

ġiîlik


Siirt-Türkiye

34

İSLÂM’DA DİNÎ SEMBOLLER (ŞEÂİR-İ İSLÂM) VE SELAHADDİN

EYYUBÎ’NİN KUDÜS ALGISI

Yrd. Doç. Dr. Fadıl AYĞAN

Siirt Üniversitesi

Her din kendine özgü bir takım sembollerle dinî ve sosyal hayatta varlık göstermektedir.

Bu semboller zamansal ve mekânsal olduğu gibi bazı ibadet Ģekilleriyle de ortaya

çıkmaktadır. Ġslam açısından baktığımızda dinin özüne ait semboller Ģeâir kavramıyla ifade

edilmektedir. Bunların bir kısmı Mescid-i Harâm, Mescid-i Nebi gibi mekânsal olduğu gibi

kimisi Kâbe‟ye yönelme gibi ibadetlerle iliĢkili kimisi ise ibadet vakitlerinde olduğu gibi

zamansaldır. Ġslam dini açısından mekânsal Ģiârlardan biri Ġsrâ hadisesinin gerçekleĢtiği

yer, peygamberlerin diyarı ve ilk kıblegâh olan Kudüs Ģehridir. Kudüs ve orada bulunan

Beytü‟l-Makdis diğer semâvî dinlerde olduğu gibi Ġslam açısından da nebevî geleneğin

menbaı kutsal bir mekândır. Ġlk defa Hz. Ömer döneminde fethedilen Kudüs, tarihî süreçte

Haçlıların eline geçmiĢ daha sonra Selahaddîn Eyyûbî tarafından tekrar fethedilmiĢtir.

Selahaddin‟i Ġslam tarihinin en Ģöhretli sultanlardan biri yapan da kuĢkusuz bu fethidir. Bu

çalıĢmada Ġslam‟da Ģiâr kavramı ve mahiyeti, bu bağlamda Kudüs‟ün Müslümanlar

nezdindeki kutsallığı incelenmiĢtir. Selahaddîn Eyyûbî‟nin Kudüs‟ün kutsallığı bağlamında

bu Ģehre bakıĢı ve fetih çalıĢmalarında bu algısının etkisi değerlendirilmiĢtir.

Anahtar Kavramlar: Selahaddîn Eyyûbî, Kudüs, ġeâir, Mescid-i Aksa.


Siirt-Türkiye

35

SELAHADDİN EYYUBİ NİÇİN CEHENNEMDE?

-Dante’nin Selahaddin’i-

Yrd. Doç. Dr. Fatih ĠBĠġ

Pamukkale Üniversitesi

Ġtalyan Ģair Dante (ö. 1321), yazımını on dört yıla yakın bir dönemde tamamladığı

ünlü manzum eseri İlahi Komedya‟sını (Divina Commedia) cehennem, âraf ve cennet

olmak üzere üç bölüme ayırır. Ġlk bölüm cehennem otuz dört, diğer iki bölüm otuz üçer

kanto (Ģarkı) olup eser, toplamda yüz kantodan oluĢmaktadır. İlahi Komedya,

Dante‟nin, nasıl gittiğini kendisinin de bilmediği Kudüs yakınlarında bir ormanda

baĢlayan ve bir paskalya haftası boyunca devam eden bedenî olarak yaptığını söylediği

ahiret yolculuğunu konu edinir. Dante‟nin bu anlatısında özellikle Ġslam dünyası

açısından önemi haiz ve kendisinden sonra Müslümanların tepkisini uyandıran en

önemli bölümlerden biri Ģüphesiz cehennem bahisleridir. Dante, diğer bölümlerde

olduğu gibi cehennemde de gördüğü kimseleri isim isim aktarmaktadır. Ancak andığı

isimler arasında cehennemde zikredilen beĢ isim bizi fazlasıyla ilgilendirmektedir.

Bunların içinde öncelikle cehennemin sekizinci katında saydığı Hz. Muhammet ve Hz.

Ali dikkat çekerken, diğer yandan cehennemin giriĢi olarak sayılan ama iĢkence

görülmeyen Limbus denilen yerde zikri geçen Salahaddin Eyyûbî, Ġbn Sina ve Ġbn

RüĢd isimleri dikkat çekmektedir. Dante‟nin bu isimleri neden cehennemlikler içinde

andığı öteden beri tartıĢma konusu olmuĢtur. Ancak burada tebliğimizi ilgilendiren

boyut, bu isimler içinde Dante‟nin Selahaddin Eyyubi‟yi neden cehennemde ve neden

Hz. Muhammed ve Hz. Ali gibi eziyet ve iĢkence görülen bir katmanda değil de

Limbus‟ta zikretmiĢ olduğudur. “Ve tek başına bir kenarda duran Selahaddin’i

gördüm.” diyerek aktardığı Selahaddin ve dolayısıyla onun Ġslam ve Müslümanlar

adına temsil ettiği misyon Dante için ne anlam ifade etmektedir? Tebliğ esas itibariyle

bu cümlenin sonraki süreçte Dante yorumcularının yaptıkları değerlendirmeleri ve

Ġslam dünyasındaki yansımalarını ana hatlarıyla soruĢturmayı amaçlamaktadır.


Siirt-Türkiye

36

SALÂHADDîN EYYÛBÎ DÖNEMİNDE MISIR'DA KURULAN FIKIH OKULLARI

Yrd. Doç. Dr. Hamit SEVGĠLĠ

Siirt Üniversitesi

Hayatının önemli bir bölümünü haçlılara karĢı savaĢarak geçiren Salâhaddîn

Eyyûbî (ö.1193), bu zorlu yaĢama rağmen eğitim-öğretim alanındaki hizmetlerini ihmal

etmemiĢtir. Bireysel olarak ilme ve ilim ehline verdiği önem ile temayüz eden Eyyûbî, bu

yolda fıkıh mirasımıza ciddi anlamda katkı sağlayacak pek çok fıkıh medresesini inĢa

etmiĢtir. Medrese inĢa faaliyetleri, Eyyûbî ailesi içerisinde gelenek haline gelmiĢ, Eyyûbi

hanedanından pek çok kimse, kendi adına yahut farklı isimlerle medreseler inĢa etmiĢtir.

Eyyûbîler, medrese inĢa çalıĢmalarını sürdürürken ilmi bağnazlıktan uzak durmuĢ,

ġâfi'î olmakla birlikte sadece kendi mezhep kurumlarını desteklemekle yetinmemiĢ, her

dört Sünnî mezhep (ġâfi‟î, Mâlikî, Hanefî ve Hanbelî) için müstakil yahut karma Ģekilde

büyük medreseler inĢa etmiĢlerdir. ĠnĢa edilen bu medreselerde, fıkıh mirasımıza katkı

sağlayan pek çok fakîh yetiĢmiĢtir. Eyyûbîler, ayrıca kendi mezheplerini devletin resmi

ideolojisi haline getirmekten de imtina etmiĢlerdir. Bu dönemde, dört mezhebin fıkıh

kitapları resmi hüküm merciini oluĢturmuĢtur.

Salâhaddîn Eyyûbî döneminde kurulan medreseleri, birer fıkıh okulu olarak

nitelendirmemizin üç temel gerekçesi bulunmaktadır. Birincisi, Ehl-i Sünnet fıkıh

anlayıĢını hâkim kılmak, bu medreselerin kuruluĢ amacını oluĢturmaktadır. Ġkincisi, bu

medreselerin Sünnî fıkıh mezhepleri adına kurulmuĢ olması ve hakkında detaylı bir bilgi

olmamakla birlikte müfredatında fıkıh tedrîsâtının ağırlıklı ve ilk sırada olması bu

iddiamızı desteklemektedir. Üçüncüsü ise, bu medreselere atanan müderrislerin, dönemin

fıkıh otoritelerinden seçilmesi bunu göstermektedir.


Siirt-Türkiye

37

SELÂHADDÎN EYYÜBÎ’NİN BERABER YAŞAMA DAİR ALGISI VE BU

YÖNDEKİ PRATİKLERİ

Yrd. Doç. Dr. Ġbrahim BARCA

Siirt Üniversitesi

Bu tebliğde Selâhaddîn Eyyübî‟nin beraber yaĢama dair algısı ve bu algı

doğrultusundaki uygulamaları tesbit edilmeye çalıĢılmıĢtır. Selâhaddîn Eyyübî‟nin sözü

edilen bu özelliği, özellikle hükümdar olduktan sonra farklı din, mezhep, kültür veya ırktan

olan ötekilerine; ötekisi olmayan dost, akraba ve emri altındaki gibi kimselere karĢı tutum

ve davranıĢlarından örnekler verilerek ortaya konulmuĢtur.

GiriĢ kısmında komutanlıktan hükümdarlığa Selâhaddîn Eyyübî kısaca tanıtılmıĢ,

onun bazı özellikleri ve kendisi hakkındaki bazı eleĢtiri ve değerlendirmeler aktarılmıĢtır.

Asıl bölümü meydana getiren ötekiler ve öteki olmayanlar baĢlıkları altında ise

Selâhaddîn'in birlikte yaĢama dair düĢüncesine ve bu doğrultudaki davranıĢlarına örnekler

verilmiĢtir.

ÇalıĢmadaki amaç Batı ve Doğu dünyasını uzun yıllar etkilemiĢ olan Selâhaddîn

Eyyübî‟nin beraber yaĢama dair tutumu ve bu doğrultuda yapmıĢ olduğu uygulamalar

bakımından tanınmasına katkı sunmaktır.

Anahtar Kelimeler: Beraber yaĢam, Selâhaddîn Eyyübî, Öteki, Öteki Olmayan.


Siirt-Türkiye

38

SELAHADDİN EYYUBÎ DÖNEMİ DİN EĞİTİMİ VE EĞİTİM KURUMLARI

Yrd. Doç. Dr. Ġlyas ERPAY

Siirt Üniversitesi

Ġslamiyet'in geliĢindeki asıl amaç insanlığı düĢmüĢ olduğu cehaletten kurtarmak ve

aydınlığa kavuĢturmaktır. Dolayısıyla Ġslamiyet‟in ilk zamanlarından itibaren eğitim

meselesi her zaman önemini korumuĢtur. Nitekim teorik olarak daha ilk ayet ile okumanın

önemi ve fazileti ortaya konmuĢ, pratikte de gerek Darü‟l Erkam‟da, gerekse Suffa‟da

peygamberimizin yapmıĢ olduğu eğitim çalıĢmaları bizlere örnek oluĢturmuĢtur.

Müslümanların eğitim, kültür ve siyasi etkinliklerine ev sahipliği yapan, medreselerin

ortaya çıkmasına zemin hazırlayan kurumlar olarak mescitlerin temelleri daha

peygamberimiz zamanında atılmıĢ ve faaliyetlerine baĢlamıĢtır. Ġlerleyen dönemlerde

Ġslamiyet‟in yayılması ve Müslümanların çoğalması gibi nedenlerle mescitlerde ve diğer

bir eğitim kurumu olan kütüphanelerde eğitim faaliyetlerinin yetersiz kalması nedeniyle,

XI. yüzyıldan itibaren medreseler kurulmaya ve geliĢmeye baĢlamıĢtır.

Medreselerin ortaya çıkmasına zemin hazırlayan etkenlerden bir diğeri de itikadi

görüĢlerin savunulması, yanlıĢ düĢünce akımlarının ilimle engellenmeye çalıĢılması

olduğunu görmekteyiz. Büyük Selçuklu veziri tarafından 1067 yılında Bağdat‟ta kurulan

ve daha sonraki medreselere temel teĢkil eden Nizamiye Medreselerinde olduğu gibi,

Eyyûbilerde de eğitim ve öğretim faaliyetleri bu amaç doğrultusunda, Sünni düĢünceye

göre yapılmıĢtır.

Eyyûbiler döneminde eğitimden maksat, din eğitimidir. Diğer ilimlerin

öğretilmesindeki asıl amaç dini ilimlerin anlaĢılmasına ve öğrenilmesine yardımcı unsur

olmasındır. Dolayısıyla bu bildirimizde Selahaddin Eyyûbi devri eğitim kurumlarını ve bu

kurumlarda yapılan din eğitimi çalıĢmalarını ele alacağız.

Anahtar Kelimeler: Eğitim, Din Eğitimi, Selahaddin Eyyûbi


Siirt-Türkiye

39

SELAHADDİNİ EYYÛBÎ’NİN İLMÎ TOPLANTILARI

Yrd. Doç. Dr. Mahmut DÜNDAR


Mısır‟daki hâkimiyetini sağlayan Sultan Selahaddin, Nureddin Zengî‟nin ölümü

ile Mısır ile beraber Suriye‟ye de hâkim olmuĢtur. Sultan Selahaddin‟in bu bölgelerdeki

hâkimiyeti Abbasi halifesi tarafından tanınca Sultan Selahaddin kendi adına hutbe okutarak

bağımsızlığını ilan etmiĢtir. Sultan, kurmuĢ olduğu devletin her alanda ilerleme kat

edebilmesi için adeta bir seferberlik ilan ederek gerek mimari, iktisadi, sosyal ve gerekse

ilmî alanda aktif bir rol almıĢtır. ÇeĢitli Ġslam bölgelerinde ilmî faaliyetlerde bulunan

âlimleri gerek Mısır ve ġam‟da gerekse Kudüs‟te istihdam ederek bu bölgelerde ilmî

faaliyetlerin önünü açmıĢtır. Yapılan ilmî faaliyet ve toplantılara bizzat kendileri de

katılarak bu konuya ne kadar önem verdiğini ortaya koymuĢtur.

Biz bu tebliğimizde Sultan Selahaddini Eyyûbî‟nin bu bölgelerde iĢtirak etmiĢ

olduğu ilmî toplantıları ve onun bu toplantılar üzerindeki etkisi üzerinde duracağız.

Anahtar Kelimeler: Selahaddini Eyyûbî, Eyyûbîler, Ġlmî Toplantılar, Ġlmî

Faaliyetler, Mısır


Siirt-Türkiye

40

SELÂHUDDÎN EYYÛBÎ’NİN HAÇLILARLA SAVAŞINDA FUKAHÂ’NIN

KATKILARI

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Nuri GÜLER

Harran Üniversitesi

Latin Haçlılar 1096‟te, Müslümanları Anadolu‟dan atmak Kudüs‟ü kurtarmak ve

bütün Ortadoğu‟yu ele geçirmek için “Tanrının Ġstediği”, “Ölenin ġehid Olduğu” “Adalet

SavaĢı” olan“Kutsal Haçlı SavaĢları”nı, Frenklerin öncülüğünde baĢlatmıĢlardır.

Bu sırada Ġslâm Âlemi, Bağdâd‟ta Abbâsî Halîfeliği, Kâhire‟de Fâtimî Halîfeliği,

Ġrân-Irâk, Anadolu ve Suriye‟de Selçuklular halinde siyâsî bölünmüĢlük içinde

bulunmaktadır. Müslüman toprakları olan Doğu Akdeniz havzasını, Ģimdiki Ortadoğuyu

iĢğal eden Haçlılara, Abbâsî halîfeleri ve Selçuklu Sultânlarının duyarsızlıkları karĢısında

cihâd hareketi Atabegler ve Fukahâ ile baĢlatılmıĢtır. Mûsul Atabegi Ġmaduddîn Zengî‟nin

öncülüğünde kurulan Haçlılara karĢı cihâd siyâsî birliği, Selâhaddin ile Eyyûbîler, ardından

Memlûkler ve Osmanlılar olarak devam etmiĢtir. Haçlıların kutsal Ģehirleri Kudüs, Urfa,

Antakya, Konstantin ve Roma‟da kurdukları Haçlı Krallıkları, bu birliğin ileri gelen

önderleri tarafından yıkılmıĢtır. Buna ilk olarak, Mûsul Atabegi Ġmaduddîn Zengî 1144‟te

Edessa Latin Haçlı Kontuğu‟nu ortadan kaldırmakla baĢlamıĢ, arkasından, Selâhaddîn

Eyyûbî‟nin Kudüs Krallığını 1187‟de, Memlûk Sultanı I. Baybars‟ın Antalya

Prinkepsliğini 1268‟de ve Fâtih Sultân Mehmet‟in de 1453‟te Kontantin Bizans

Ġmparatorluğu‟nu ortadan kaldırmaları izlemiĢtir.

Haçlılarla giriĢilen bu savaĢlarda fukahânın çok büyük katkıları olmuĢtur. ĠĢte,

Selâhuddin Eyyûbî, Haçlılara karĢı sistemli bir mücâdele baĢlatan Zengî‟lerin hizmetinde

bir ailenin çocuğudur. Selâhuddîn‟in babası Necmeddin Eyyûb, Edessa Haçlı Kontluğu‟nu

ortadan kaldıran Mûsul Atabegi Ġmâduddîn Zengî‟nin vâlisi, amcası Eseduddîn ġîrkûh el-

Mansûr da Zengî‟nin kumandanıdır. Ġmâduddîn Zengî ölünce, oğlu Nûruddîn Mahmud‟a

bağlı kalmıĢlar, Eyyûb, DımaĢk vâlisi, Selâhuddîn DımaĢk Ģahnesi (askerî vâlîsi), amcası

ġîrkûh da, Nûruddîn‟in ordusunun komutanı ve Halep Ģahnesi olmuĢtur. Nûreddin‟in

Haçlılar‟la mücadelesinde bu iki kardeĢ, hep onunla beraber bulunmuĢtur. Amcası

ġîrkûh‟un ölümünün ardından Selâhuddîn, oğuzlardan oluĢan Nûreddin Mahmud

Zengî‟nin Mısır‟daki ordusuna komutan atanmıĢtır. Nûreddin Mahmud Zengî nâibi


Siirt-Türkiye

41

sıfatıyla Selâhuddîn‟i Mısır‟ın hâkimi kılmıĢ ve onunla, 567/1171‟de Fâtımî hilâfetini

ortadan kaldırtmıĢtır.

569/1174‟de Nûreddin Mahmud Zengî ölünce, Nûreddin‟in kurduğu devletin

dağılmasını önlemeye ve Haçlılar‟ın elinde bulunan Kudüs‟ü ve diğer toprakları

kurtarmaya çalıĢmıĢtır. Abbâsî halifesi tarafından Sultânlığı tanınmıĢ, Suriye ve Mısır‟daki

hâkimiyeti onaylanmıĢtır. Mûsul Atabegleri (Zengîler) de 581/1185‟de de Selâhuddîn

hâkimiyetini tanıyınca, Ortadoğu‟da Ġslâm birliği sağlanmıĢtır. Böylece, Haçlılara karĢı

Selâhuddîn büyük bir stratejik avantaj elde etmiĢ ve Kudüs yolu ona açılmıĢtır.

Nihayetinde, 583 / 1187‟de Hittîn‟de Haçlılar‟la yaptığı meydan savaĢında büyük bir zafer

kazanmıĢ, Haçlı ordusunu imha etmiĢ ve bir kısmını da esir almıĢtır. Esirler arasında Kral

Guy de Lusignan ve Renauld de Châtillon da yeralmıĢtır. Selâhaddin bu zaferden sonra

583/1187‟de Kudüs‟ü kuĢatmıĢ ve Kudüs‟ü fethetmiĢtir. Kudüs‟ün düĢmesi üzerine bütün

Batı Avrupa ülkelerinin katıldığı üçüncüsü olan yeni bir Haçlı seferini düzenlenmiĢtir. Bu

sefere Fransa Kralı Philippe Auguste, Alman Ġmparatoru Barbarossa, Ġngiltere Kralı Arslan

Yürekli Richard orduları ve donanmalarıyla katılmıĢlardır. Selâhaddin de 589/1193‟te

DımaĢk‟ta vefat etmiĢtir.

Selâhaddin‟in Haçlılarla bu savaĢında, fukahâ, Ģi‟ânın fikirlerine karĢı koymak ve

sunnî fikri uyandırmak için kurulan medreselerde sunnî hareketin öğretilmesine devam

etmiĢtir. Nûruddîn‟in Haleb ve DımaĢk‟ta inĢâ ettiği Sunnî medreseler, Ģi‟î Ģi‟ârı ile,

Selâhuddîn‟in Mısır‟da inĢâ‟ ettirdiği Sunnî medreseler ise, özellikle Mısır‟daki Ġsmâ‟ilî

Ģi‟â ile savaĢmıĢlardır. Ümmet‟i Haçlılarla savaĢmaya hazırlayan fikrî donanımı vermek

için fukahâ, yine Müslümanları cihâda çağırmıĢ, cihâdın doğru bilinmesi ve sağlıklı

yürütülmesi için, cihâd konulu kitaplar te‟lif etmiĢ, cihâd dersleri vermiĢ ve sadece bu fikrî

faaliyetler ile sınırlı kalmayıp, bizzât cihada da katılmıĢtır.

ġâm ve Mısır‟da cihâda çağırma, cihâdın doğru bilinmesi ve sağlıklı yürütülmesi

için, cihâd dersi halkaları oluĢturanlar arasında, Ebû‟l-Kâsım ed-DımeĢkî (ö. 562 h./1166

m.), Ebû „Abdillâh el-Mısrî (ö. 589 h./1193 m.), Ebû Tâhir el-Esbahânî (ö. 576 h./1180

m.), el-Fakîh el-Vâ‟iz Ġbn Necâ (ö. 599 h./1202 m.) ve diğerleri el-Kâdî el-Fâdıl, Fakîh

Kutbuddîn en-Nîsâbûrî, Kemâluddîn eĢ-ġehrezûrî, Fakîh el-„Ġmâd el-Esbahânî, Fakîh

Bahâ‟uddîn b. ġeddâd, Fakîh Sâ‟inuddîn „Asâkir, Ebû‟l-Futûh el-Cemâhîrî ed-DımeĢkî

gibi fukahâ ile el-Makdisî ve ġeyhu‟Ģ-ġuyûh adlı aileler kaydedilmektedir.


Siirt-Türkiye

42

Sultân Selâhuddîn ile savaĢa çıkan fukahâ arasında da el-„Ġmâd el-Esbahânî,

Ziyâ‟u‟ddîn „Îsâ el-Hakkârî ile kardeĢi Zahîruddîn „Îsâ el-Hakkârî, el-Kâdî el-Fâdıl, Fakîh

Ebû ġeccâ‟ b. ed-Dehhân, eĢ-ġeyh Ebû „Umer el-Makdisî, kardeĢi el-Muvaffak el-Makdisî,

eĢ-ġeyh Diyâ‟uddîn el-Makdisî, eĢ-ġeyh „Abdulğanî el-Makdisî, Fakîh Ebû‟l-Kâsım

Seyfuddîn el-Makdisî, Fakîh Nâsiruddîn eĢ-ġîrâzî, Fakîh „Ġzzuddîn eĢ-ġîrâzî (ö. 586

h./1190 m.), kardeĢi eĢ-ġeyh ġerefuddîn Muhammed eĢ-ġîrâzî gibi fakihler sayılmaktadır.

Bu fakîhler arasında Haçlı Frenklerle savaĢ esnasında Ģehîd olanlar arasında

Zahîruddîn „Îsâ el-Hakkârî ve el-Kâdî Ebûl-Mecid „Abdurrahmân b. „Alî gibi fakihler

anılmaktadır. Bu savaĢlar sırasında Ģehîd düĢenleri, Ġbn „Asâkir, kahramanlıklarıyla

anlatmaktadır.

Haçlılara karĢı bu “savaĢlar”, o zamanın Irak, Anadolu ve Suriyesi, günümüzün

Mûsul, Siirt, ġırnak, Batman, Mardin, Diyarbakır, Urfa, Antep, MaraĢ, Antakya, Halep,

ġâm ve Kudüs için birinci dünya savaĢlarında ve çağımızda tarihin birer tekrarı gibidir.

Sanki bu bölgenin konumu itibariyle bu tarih hep tekrar edeceğe benzemektedir. Çünkü

bölge, hem Hindistan‟tan ticâreti ile Çin ticaretinin Anadolu‟ya ve Suriye‟ye taĢındığı

yolların kavĢağı ve hem de Haçlı Latin unsurları için önemli bir petrol havzasıdır. Haçlı,

buralara egemen olmak için her kılığa girebilmektedir. DüĢmanlarıyla bile ittifaklar

yapabilmektedir. Haçlı savaĢları sırasında, Frank Kralı Baudouin‟in, Selçuklulara karĢı

Fâtimîler ile yapmıĢ olduğu ittifak gibi, Haçlının bu tarihî görüntüsü, günümüzde de,

Türkiye, Irak ve Suriye‟de, Haçlı Dünyası ile ittifâklar yaparak Ġslâmî kesimlerin birbiriyle

savaĢmasında yaĢanmaktadır.

ĠĢte bu tebliğ, ecdâdımızdan Mûsul Atabegi „Ġmâduddîn Zengî ve torunu Nûruddîn

Zengî‟nin Haçlıya karĢı oluĢturdukları cihâd siyâsî birliğini, yine ecdâdımızdan Selâhuddîn

Eyyûbî‟nin nasıl devralıp büyük titizlikle onlardan sapmayarak koruması ve mücâdelesi

tavrını, tarihten günümüze yansıtmaktadır. Bu Ģekilde, hiç değiĢmeyen çağdaĢ Haçlıya

karĢı bu bölgede yaĢayan günümüz neslinde farkındalık sağlayarak tavır oluĢturmalarına

katkıda bulunacaktır. Ayrıca, böyle dönemlerde, fukahânın, Allah‟ın ahkâmını ortaya

koyarak, savaĢ eden ve savaĢ edilen Müslüman yöneticiler ile halkları uyarma tarihî

görevini tıpkı, Ġslâm Tarihi‟ndeki Haçlı savaĢları sırasında yaptığı gibi üstenmesini

fakîhlere hatırlatacaktır.


Siirt-Türkiye

43

SELÂHAHADDÎN-İ EYYÜBÎ’NİN MÜSLÜMAN OLMAYANLARA YÖNELİK

UYGULAMALARININ KUR’ÂN PERSPEKTİFİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yrd. Doç. Dr. Mehmet SALMAZZEM-Dr. Abdulkerim BĠNGÖL

MuĢ Alparslan Üniversitesi

YaklaĢık dokuz asır önce yaĢamıĢ ve Kudüs fatihi olarak tarihe geçmiĢ biri olan

Selâhaddîn-i Eyyûbî, hükümdarlığı döneminde elde ettiği zaferler yanında sosyal, iktisadî,

kültürel gibi birçok alandaki hizmet ve baĢarılarından ötürü bilge kahraman unvanını hak

etmiĢtir.

Selahaddîn-i Eyyûbî, sadece Müslümanlar nezdinde değil aynı zamanda savaĢ

alanlarında mağlup ettiği düĢmanları tarafından da takdirle yâd edilmiĢtir. Selahaddin‟in

gerek savaĢ esnasında gerekse daha sonraki süreçlerde Müslüman olmayanlara yönelik

uygulamaları onun savaĢ olgusunu, toplumsal barıĢ için bir araç olarak gördüğünü ortaya

koymaktadır.

Tarih boyunca “Ġslam” kimliği altında bazı grupların kendileri gibi düĢünmeyen

herkesi ortadan kaldırmaya çalıĢması ve buna Kur‟ân ve Hz. Peygamber‟in sünnetinden uç

yorumlarla referans bulmaya tekellüf etmesi göz önünde bulundurulduğunda,

Selâhaddin‟in gayrimüslimlere dönük barıĢ eksenli ve hakkaniyetli uygulamalarının önemi

daha da artacaktır.

Selahaddin-i Eyyûbî‟nin Müslüman olmayanlara yönelik uygulamalarını Kur‟ân

açısından değerlendirmeyi hedefleyen bu çalıĢmada, nitel araĢtırma yönteminin

araçlarından biri olan doküman analizi yöntemi çerçevesinde tarihi kaynaklar dıĢında

alanla ilgili yazılmıĢ önemli çalıĢmalara da müracaat edilecektir.


Siirt-Türkiye

44

SELAHADDİN-Î EYYÛBÎNİN HAÇLILARLA MÜCADELESİNDE ŞAM

FUKAHASININ ROLÜ

Yrd. Doç. Dr. Mesut BAYAR

Dicle Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi

Selahaddin-î Eyyûbî'nin haçlılar karĢı zafer kazanmasının birçok sebebi vardır.

Ġlmi, kültürel, siyasi ve dini birçok ana sebep zikredilebilir.Diğer yandan, her bölgenin

sözkonusu alanlardaki etkileri teker teker ele alınabilir. Biz bu çalıĢmamızda ġam bölgesi

fıkıhçılarının hem ilmi hem de dini yönden ne kadar etkili olduğunu ele almaya

çalıĢacağız.


Siirt-Türkiye

45

SELÂHADDÎN EYYÛBÎ’NİN ŞÂFİÎ MEZHEBİ’NİN GELİŞİMİNE KATKILARI

Yrd. Doç. Dr. Muhittin ÖZDEMĠR

Bingöl Üniversitesi

Mısır, Suriye, Irak ve Mezopotamya bölgelerinde ġâfiî Mezhebi yoğunlukta

bulunmaktaydı. Fatimîler, Mısır‟a hâkim olunca diğer sünnî mezhepler gibi ġâfiî

Mezhebinin etkinliğini kırıp ġiî Mezhebini etkin hale getirdiler. Bu durum Selâhaddîn

Eyyûbî‟nin Mısır‟ı geri almasına kadar devam etti. Selâhaddîn Eyyûbî, Ehl-i Sünnet

mezheplerini eskiden olduğu gibi canlandırdı ve mensubu bulunduğu ġâfiî Mezhebini etkin

hale getirdi. Adlî teĢkilatta ġâfiî mezhebini esas aldı, kâdi’l-kudâtın ġâfiî Mezhebinden

olması uygulamasını baĢlattı. Selâhaddîn‟nin ġâfiî Mezhebi lehindeki bu uygulamaları,

Osmanlı Devleti‟nin bölgede hâkim olmasına dek asırlarca etkisini sürdürdü. Selâhaddîn,

eğitim alanında yaptığı çalıĢmalarla da ġâfiî Mezhebine önemli katkılarda bulunmuĢtur.

Hâkimiyeti altında bulunan bölgelerde her mezhebe ve bu arada ġâfiî Mezhebine ait

medreseler inĢa etmiĢtir. Bunların yanısıra iki ve dört sünnî mezhebe ait medreseler

kurarak, bu eğitim kurumlarını mali ve idari yönden revize ederek ġâfiî Mezhebine hizmet

etmiĢtir. Selâhaddîn‟in kurduğu medreseler, Ġslâm dünyasında çok yönlü ilmi inkiĢafa yol

açmıĢ, Müslümanların siyasi birliklerinin sağlanmasında önemli bir etkiye sahip olmuĢ,

Sünnî mezheplerin ve özellikle ġâfiî Mezhebinin geliĢimine katkı sağlamıĢtır.

Anahtar Kelimeler: Selâhaddîn Eyyûbî, ġâfiî Mezhebi, ġâfiî Medreseleri.


Siirt-Türkiye

46

ORYANTALİST BAKIŞ AÇISINDAN HAREKETLE BATI SİNEMASINDA

ÇİZİLEN SELAHADDİN EYYÛBÎ PORTRESİ ÜZERİNE BİR

DEĞERLENDİRME

Yrd. Doç. Dr. Mustafa Selim YILMAZ

Karabük Üniversitesi

Oryantalizmi (ġarkiyatçılık), Batı Medeniyetinin daralan sınırlarını aĢmak, rakibi

olarak gördüğü kültür ve medeniyet havzalarını kontrolü altına almak ve fütursuzca onları

sonuna kadar vakumlamak maksadıyla ortaya çıkan kökeni yüzyıllara dayanan bir gelenek

olarak tanımlayabiliriz. Özellikle son iki yüzyıldır bu amacını yoğun bir Ģekilde aktüel hale

getirdiğini ve hususen de çabalarını Ġslam Medeniyet havzasında temerküz ettirdiğini ifade

edebiliriz. Bu bağlamda Batının gündem belirleyen odakları, Oryantalizmin Ġslam ve

Müslümanlara iliĢkin ürettiği kavramları ve imajları kitlelerin algılarını yönlendirmek

üzere sinemadan politikaya çok geniĢ bir yelpazede kullanmıĢ ve kullanmaya da devam

etmektedir. Bu tebliğde, bu mantığın iĢleyiĢinin anlaĢılması ve çözümlenmesi amacıyla bir

örnek olması bakımından Batı dünyasındaki sinema sektöründe Selahaddin Eyyûbî‟ye

iliĢkin yapılan filmler ele alınıp kritik edilmiĢtir.


Siirt-Türkiye

47

SELAHATTİN EYYUBİ VE AKKA SAVUNMASI

Yrd. Doç. Dr. Nadir KARAKUġ

Hitit Üniversitesi

1187'de Selahattin Eyyubî‟nin Kudüs‟ü almasından iki yıl sonra, Haçlılar karadan

ve denizden yeni bir sefer baĢlattılar. Haçlılar Akka‟yı kuĢattılar. Selahaddin de kuĢatanları

karadan kuĢattı. YaklaĢık iki yıla yakın mücadelenin sonunda Akka Haçlıların eline geçti.

Bu Ģanlı direniĢin ardından Haçlılarla barıĢ anlaĢması yapıldı. Haçlılar Kudüs'ü alamasalar

da, Akka-Yafa arası sahil Ģeridini ele geçirdiler. Ordusu yıpranmıĢ, kendisi ise hasta ve

yorgun olan Selahaddin karĢısında Haçlıların kazandıkları bu baĢarı göklere çıkarıldı; hatta

Batılı tarihçiler tarafından Ġngiltere Kralı Arslan Yürekli Richard, Selahaddin karĢısında

haksız olarak ve eksik bilgilerle üstün bir konuma yükseltilmeye çalıĢıldı.

Selahaddin ve ordusunun Akka önünde verdikleri kahramanca mücadele

hafızalarda hep yer etti.

Tebliğimizin Selahaddin Eyyubi‟nin Akka önünde Haçlılar karĢısında nasıl büyük

bir mücadele verdiğinin anlaĢılması açısından önemli olduğuna inanıyoruz.

Kelimeler: Selahaddin, Eyyubiler, Akka, Haçlılar,KuĢatma


Siirt-Türkiye

48

1 VE 13. YÜZYILLARI ARASINDA KUDÜS’TE DİNSEL ÇOĞULCULUĞUN

SEMBOLLERİ OLARAK AĞLAMA DUVARI, KUTSAL KABİR KİLİSESİ VE

KUBBETÜS SAHRA

Yrd. Doç. Dr. Necati SÜMER

Siirt Üniversitesi

Bu çalıĢmada dinler tarihi açısından önemli bir fenomen olan Kudüs‟teki üç kutsal

mekan ele alınacaktır. Bu dinsel mekânlar üzerinde durulmasının nedeni, söz konusu

edilen yerlerin Yahudilik, Hıristiyanlık ve Ġslam açısında önemli ve özel olmasıdır.

Yahudiler için Ağlama Duvarı, Hıristiyanlar için Kutsal Kabir Kilisesi neyse Müslümanlar

için de Kubbet-üs-Sahra odur. Bu kutsal mekânlar, yalnızca maddi değil aynı zamanda

ruhsal bütünlüğü simgeleyen manevi yapılardır. Bu mekânlardan ilki olan Ağlama Duvarı,

Yahudilerce kutsal sayılan Kudüs Tapınağı‟nın ayakta kalan batı duvarıdır.

Yahudilere göre burası, Hz. Süleyman‟ın yaptırdığı Beytül Makdis‟in kalan bir

bölümüdür. Tarihsel süreçte Ağlama Duvarı (Kotel) ismini alan bu bölüm, Yahudilerce

kutsal kabul edilmektedir. Ġkinci dinsel mekân olan Kutsal Mezar Kilisesi, uğruna Haçlı

Seferlerinin düzenlendiği, Hz Ġsa‟nın gökyüzüne yükseldiğine inanılan yerin üzerine

yapılan Hristiyanların en eski ve önemli kiliselerinden birisidir. Hıristiyanlık inancına göre

göğe yükselmeden önce Hz. Ġsa burada yıkanmıĢtır. Hıristiyanlar, Hz. Ġsa‟nın bedeninin

burada yıkandığı için oranın kutsal olduğuna inanır. Nitekim Hıristiyanların bugün bile

Kilise‟nin giriĢindeki taĢa yüzlerini sürmelerinin nedeni, Ġsa‟nın ölü bedeninin bu taĢın

üzerinde yıkanmıĢ olduğuna inanmasıdır.

Üçüncü mekân olan Kubbet-üs-Sahra, Hz. Muhammed‟in vefatından 60 yıl sonra

688-692 yılları arasında Kudüs‟te yapılmıĢ Ġslam‟ı sembolize eden önemli ve iyi korunmuĢ

dinsel yapılardan birisidir. Mimari özellikleri bakımından Ġslam sanatının nadir

eserlerinden olan Kubbet-üs-Sahra, merkeze oturan kubbesi ve sekizgen kenarıyla Bizans

sanatından etkilenmiĢtir. Fakat bu yapı, dört taç kapının dört yöne açılması özelliğiyle

sembolik olarak dünyanın merkezine oturduğu görüntüsünü verir. Ġslam‟a has bir

mimariyle bezenen bu yapı, geçmiĢte olduğu gibi günümüzde de Müslümanlar için önemli

bir dinsel mekândır. 1187‟de Selahaddin Eyyubi tarafından fethedilen Kudüs‟te, bu üç


Siirt-Türkiye

49

dinsel mekân iĢlevsel haldedir. Birlikte yaĢama kültürünün en güzel örneğini sembolize

eden bu yapılar, aynı zamanda Selahaddin Eyyubi‟nin yönetim anlayıĢını da ortaya

koymaktadır. Bugünün birbirini öteki gören anlayıĢlarına yol gösterebilecek örneklerden

biri, 11 ve13. yüzyılları arasındaki bu dinsel mekanların varlığıdır. Bir arada yaĢama ve

dinsel hoĢgörü kültürü adeta bu yapılarla somutlaĢmıĢtır. Bu özelliklerine binaen tebliğde

dinler tarihinin karĢılaĢtırmalı yöntemi esas alınarak bu üç dinsel mekân irdelenecektir.

Anahtar Kavramlar: Dinsel Çoğulculuk, Kudüs, Ağlama Duvarı, Kutsal Mezar Kilisesi,

Kubbet-üs- Sahra


Siirt-Türkiye

50

SELÂHADDÎN EYYÛBÎ SİYASETİNDE EŞ’ARÎ KELÂMIN YERİ, “MÜRŞİDE”

VE “AKÂİDU’S-SALÂHİYYE” METİNLERİ

Yrd. Doç. Dr. Vezir HARMAN

Namık Kemal Üniversitesi

567-866 (1171-1462) yılları arasında Ortadoğu, Mısır, Hicaz, Yemen ve Kuzey

Afrika‟da hüküm sürmüĢ olan Eyyûbîler hanedanının kurucusu Selâhaddîn Eyyûbî 567-

589 (1171-1193) yılları arasında Ġslam dünyasının birliği ve güçlenmesi için mücadele

etmiĢ bir Müslüman bir Ģahsiyettir. O dönemde Moğol ve Haçlı saldırılarından kaçan çok

sayıda âlim ve talebe Ġslam dünyasının her tarafından Eyyûbîler devletine sığınmıĢtır. Kısa

sürede Yakındoğu‟daki dağınık Ġslam devletlerini tek bayrak altında topladıktan sonra

Haçlı saldırılarıyla mücadele etmiĢtir. 583 (1187) yılında Kudüs‟ü Haçlıların elinden geri

almasıyla Ġslam dünyasının en ünlü karamanları arasına yerleĢmiĢtir. Bununla birlikte 909-

1171 yılları arasında Kuzey Afrika, Mısır ve Suriye‟de hüküm sürmüĢ olan ġiî-Fâtimî

rejimine son vermiĢ, fethedilen yerlerde Sünnî eğitim veren medreseler inĢa etmiĢtir.

Mekke ve Medine‟ye önem veren Selâhaddin “Hâdimu‟l-Harameyn” ünvanını kullanan ilk

hükümdar olmuĢtur. Tarihçilere göre Selâhaddîn ömrünü ilim, cihat ve devlet iĢleriyle

geçirmiĢtir. Arapça, Türkçe, Kürtçe ve Farsça bilen Selâhaddîn, amelde ġâfiî fıkhına,

itikatta EĢ‟arî kelâmına mensuptur.


Siirt-Türkiye

51

SELÂHADDÎN-İ EYYÛBÎ’NİN ABBÂSÎ HALİFELERİ İLE OLAN

MÜNASEBETLERİ

Yrd. Doç. Dr. Yasemin SARI

Namık Kemal Üniversitesi

Bu bildiride Selâhaddîn-i Eyyûbî‟nin Mısır‟daki ġiî-Fâtımî hâkimiyetine son verip

bağımsızlığını kazandıktan sonra Abbâsî halifeleri Müstazî-Biemrillah ve Nâsır-Lidînillâh

ile olan münasebetleri üzerinde durulmuĢtur. Selâhaddîn-i Eyyûbî, Nureddin Mahmud

Zengî‟ye tabi olarak Mısır‟da ġiî-Fâtımî hilafetine son verdikten sonra burada Abbâsî

halifesi adına hutbe okutmuĢtur. Onun bu baĢarısı Abbâsî halifesi Müstazî tarafından

mütevazı hil‟atler ve taklid ile onaylanmıĢtır (567/1172). Nureddin Mahmud Zengî‟nin

vefatından sonra oğlu el-Melikü‟s-Sâlih‟e bağlılık arz eden Selâhaddîn, bir süre sonra

onunla anlaĢma ümidini kesince elçisini halife Müstazî‟ye göndererek Nûreddin‟in varisi

olarak tanınmak istemiĢtir. Halife Müstazî bu isteği kabul ederek sahip olduğu toprakların

taklidini göndermiĢtir (570/1175). Halife Müstazî‟nin vefatından sonra yerine geçen Halife

Nâsır-Lidînillâh, veziri ile Selâhaddîn-i Eyyûbî‟ye taklid göndermiĢ, böylece Selâhaddîn‟in

bu topraklardaki varlığını tanımıĢtır (576/1180). Selâhaddîn‟in 583 (1187) yılında

gerçekleĢtirdiği Hittin zaferi ve Kudüs‟ü fethinden sonra halife ile araları açılmıĢ, ancak

araya bazı mühim kiĢilerin girmesiyle araları düzelmiĢtir. Bundan sonra iki lider arasında

bir takım elçiler gidip gelmiĢtir. Selâhaddîn-i Eyyûbî, III. Haçlı seferlerine karĢı

mücadelesinde Halife Nâsır‟dan yardım istemiĢ, ancak beklediği yardımı görememiĢtir.

Buna rağmen halifeyle olan iliĢkilerindeki düzeyi koruyabilmiĢtir.


Siirt-Türkiye

52

SELÂHADDİN EYYUBİ’NİN KUDÜS HAÇLI KRALLIĞI İLE YAPTIĞI ŞAM

ANTLAŞMASI (571/1175)

Yrd. Doç. Dr. Ziya POLAT

Mardin Artuklu Üniversitesi

Selâhaddin Eyyûbî Ġslam tarihinin önemli Ģahsiyetlerinden biridir. Devlet

kademelerinde önemli görevler üstlenmeye baĢladığı andan itibaren en büyük hedefi

Kudüs‟ü Haçlılardan geri almak olmuĢtur. Nitekim hayatına bakıldığında son yirmi yılını

bu uğurda verdiği mücadelelerle geçirdiği görülebilir. Nureddin‟in kurduğu birlik, vefat

etmesinden sonra dağılınca, bölgede hüküm süren en büyük emir olan Selâhaddin‟in önüne

ikinci büyük problem çıkmıĢ oluyordu: Müslümanların dağınıklığı. Dolayısıyla Haçlılara

karĢı vereceği mücadeleden sonuç alabilmesi için önce bölgede Müslümanlar arasında

birlik kurması gerekiyordu. Bunun sıkıntılı bir süreç olacağını bilen Selahaddin, bazen aynı

anda, biri bölgedeki muhalif Müslüman emirler diğerleri asıl hedef olan Haçlılar olmak

üzere, iki cephede mücadele ediyordu. ĠĢte Selâhaddin böyle sıkıntılı durumlarda iki

cepheden biriyle antlaĢma yapmak zorunda kalıyordu. Söz konusu bildiride Selâhaddin‟in

22 Temmuz 1175 yılında Kudüs Haçlı Krallığı‟yla yaptığı ġam antlaĢması incelenecektir.


Siirt-Türkiye

53

أوىرج الحضم واللي، دساست حاسخت أدبت صالح الذي األىب

د. هشواى هصطف سباعت أ. أهشة فهو سباعت

سام هللا / فلسطي

، غجبئغ أ افع، صفبد امبئل األطه صالػ ال٠ األ٠ث رزبي ن الهاخ ب وب ػ١ اطب

غ صفبر ازؼلكح اىض١وح، صفزب ) اؾي ا١ ( لل أصورب ف رى٠ قص١ز افنح ام١بك٠خ، ب صفزب

ؽ١بر ٠زصف ثب، رصل اجؾش ؾل٠ش ػب فالي قص١ز أصوب ف١، و١ف ربب أ ػ١ب ظ

اك أكة، غ رؼب غ أ م٠، غ اوػ١خ، ام اإهف األكثبء: فطجبء ؼواء أصؾبة رو

جؾش اؾ١ش ػ و١ف١خ ؼبغخ أصؾبة ا١بخ أواء ىهاء، غ أػلائ اص١ج١١ افوغخ، ربي ا

ب وب ٠ززغ ث بر١ مه خ از اعز اصؼبة و١ف وب رغج ػ١ب، و صالػ ال٠ أله ا

اصفز١ اظبو ف١ب ازبلط، ثبغب االرفبق ازؽل، ٠زبي اجؾش صهح ابصو صالػ ال٠ ػل اؼواء

ع١ الػ اإلغواء اضبء فالي ربب بر١ اصفز١ اغ١ز١.ب ازؾم


Siirt-Türkiye

54

ف حأسس الذولت األىبت وحثبج اسكاها هذي اعخواد صالح الذي عل الكىسد

د.حكن عبذالشحوي صبش البابش

عبؼخ كن

ا١ اؼالخ اث فل ف ظو٠ز ؽي ل١ب الي : ثب اؼب الف نا اجؾش ازؾم١ك ف ب مت ))

ثب – لج اغبػبد اجل٠خ ض اؼوة اىوك ازون اجوثو –اؼصج اؼب األب م١ب ا٠خ كخ

ص١وهح –ظور ؽت –٠ؾص ازغت اه. ص ربو١ل ثب لح اؼصج١خ ازلح االزؾب االعزبػ ال رىف

الخ لرب رؼب، ئم الثل أ رزؾ غ ػب هؽ ػب ال٠ أل ))الػح ال١٠خ ري٠ل الخ ف اصب

لح ػ لح اؼصج١خ از وبذ ب ػلكب(()*(. فبؼب ال٠ ٠إك كها ١ب١ب ؽبب ف غه ء الخ

أصو فؼبي اؽ ػل٠لح، نا ب ؾبي فالي نا اجؾش الف ػل ل١ب ػ غ اؼب اؼصج ب

.(( رب١ ص رم٠خ رط٠و ر١غ الخ األ٠ث١خ لج اطب صالػ ال٠ اال٠ث


Siirt-Türkiye

55

أصو اؾووخ اؼ١خ ف ٠خ امل اإلال١خ لح اغي اص ١ج افزؼ اصالؽ

معب

د. حوضة البكش

عبؼخ اطب دمحم افبرؼ الف١خ

ان ازل ىب أوضو 583اهرجػ ا صالػ ال٠ األ٠ث ثفزؼ امل خ ١ج ـ، رؾو٠و االؽزالي اص

ـ .583ئ خ 492خ، مه خ 90

وب صوح غك زا١خ ثلأب ه ال٠ ىى، ازىب صالػ ال٠ األ٠ث، أػب نا افزؼ اصالؽ

ف١ب ىهاؤ أػا ؽب١ز، وب أل اؼ ف مه اؼصـو عك ىهح ف نا افزؼ اؼظ١، وب صالػ

أصوب، فؼ ػ الؽظب أ١خ ن اغك اؼ١خ ػظ١ أصوب، ال ٠مطغ فؼب. ال٠ ف ئثواىب ئلواهب ١ل

أصوب لل ػ نا اجؾش ثلاهخ اغك اؼ١خ ف ره الح، اء ب وب ب بثمب فزؼ أ رب١ب ، ث١ب

ف ٠خ امل اإلال١خ.

ب ف نا اجؾش رج ئ ؽ ازبه٠ق١خ از أكه االؽزالي ن الح أب ا١ ل وج١و ب رؼب١ امل

ب رزطغ ئ١ األخ ا١، رؾبي عبلح اصي ئ١. نا ب ب رجؼب افزؼ اصالؽ ، وب أ اإلوائ١

صجغخ ؽ٠١خ ف االغ اؼبصـو. ٠عف ػ نا اجؾش ازبه٠ق


Siirt-Türkiye

56

صالح الذي األىب ف الىع الوصش

Dr.Ahmed ismail HASSAN ALY

Ankara Üniversitesi

جبرب اط٠ أ رزؼوف رزأ ابمط اوائؼخ از ػذ ب أؽط األخ ا١ رؼ١ ؽبخ اصؾح ا١مظخ

ف ربه٠قب أع ئفواط األخ أىبرب ثش هػ اغبك ف١ب زؼك ئ اىبخ از افزبهب هللا ب ث١

خ أف ف١و أ ثبلل ...{ ]األ. } وز رإ ىو ا ػ ر ؼوف ثب و رأ ب : آي ػوا[. 110وعذ

مل أغت اإلال ػظبء ف ز اؼ اؼبهف، ػ و اؼصه اله، ب ٠ياي نا ال٠ ئ ٠

، األثطبي ان٠ ٠لافؼ ػ ؽوبر ملبر، -رؼب -٠ج١ وع هللا قك هللا ام١بخ ٠غت اؼبء األفبظ، ان٠

وب صالػ ال٠ إالء األثطبي اؼظب ان٠ فل ازبه٠ـ ئ األثل. صالػ ال٠ ان أؽ١ب هػ اغبك ثؼل ب

ئ١ ثؼلب فمل، فىب ال نا فلد، يع اقف لة ا١، ؽل صفف، فبزوك ث١ذ امل

افزؼ اؼظ١.

ثأفالل كف صالػ ال٠ لة أػلاء أصؾبث ؼب، ثأفالل ازطبع أ ٠ؽل ألطبها ثالكا رؾذ طز.

ابو١ ثأفالل ألج ػ١ اؼبء افمبء اؼواء اإهف أصؾبة ابهاد األها ا١زب افمواء

م اؾبعبد.

فبن ١ي صالػ ال٠ ف ل١بكر: قص١خ زاىخ ف أثؼبكب اؼمبئل٠خ اإلب١خ االعزبػ١خ، عؼذ ث١ ؽ

اصخ ثبهلل ؽ ازاص غ اب، ثواػخ ف رظ١ف اقببد ابك٠خ اضوح اجو٠خ ازفوح ل٠ ف فلخ

لف.

ف ئثواى ىبخ نا امبئل اؼظ١؛ ف ػ١، لة اصو١٠؛ ثب لل إلال ا١ هزا البحثأهوت رأر

ثطالد فزؽبد، عؼز ػ و اؼصه ازبه٠ـ؛ ضال ٠عوة مبئل ا اغاه، ان رزطغ ئ١ امة،

روئت ئ١ األػبق، ٠به ئ١ ثبجب.


Siirt-Türkiye

57

ؾش نوو عك صالػ ال٠ ف صو؛ ثؼش ئؽ١بء نت ا، ل نت ا١ؼ، ان وب ٠زؼوض اج

وب زوا آنان.

.صالػ ال٠، عك، األخ، اصو١٠، اغبك الكلواث الوفخاحت:

CENNETİN KRALLIĞI FİLMİNDE SELAHADDİN EYYUBİ KARAKTERİ

ÜZERİNDEN SİNEMADA PROPAGANDA

Öğr. Grv. Mustafa GENÇ

Sakarya Üniversitesi

Bütün sanatların birleĢimi kabul edilen sinema sanat olmanın ötesinde günümüzde

ekonomik, psikolojik ve propaganda aracı olarak gündemdeki önemini korumaktadır.

Bugünün insanı görme biçimini batıya endekslediği için gönülden çok gözüyle görmeye

baĢladı. Bu süreç kirlenmenin gözle baĢlamasına neden oldu. Ġnsani kirlilik anca yine

gözden temizlenebilir. Bizim toplumumuz yüzyıllardır sözle gördü eĢyayı ve kalple anladı.

Ya anlattı veya dinledi. Gösteri(Ģ) çağında sinemaya verilen anlam, genellikle, sinemanın

hakîkî imkânlarının çok azına karĢılık geliyor. Akademik disiplinlerin birçoğu kendi

içlerinde sinemaya da yer vermeye baĢladılar. Akademik disiplinlerin sanatla kurduğu

iliĢkiler benzer bir çerçeveden hareket ederler. Önce, temel özelliği “deneyim” olan

sanatları, “rasyonel bilginin” kalıpları içinde saklamak için dondurucu kalıplar icat edilir.

Bu kalıplar, o sanatı, sosyolojiyle, psikolojiyle, fenomenolojiyle, felsefeyle, ilahiyatla vs.

anlamak için icat edilmiĢlerdir. Sanatın “deneyim” boyutunun bütünleĢtirici kapsayıcılığı,

bilgi boyutunun rasyonel kısmına kadar parçalanarak yapıtaĢlarına ayrıĢtırılır böylece.

Hâlbuki sinema, belki de insan varlığının en ilk deneyimine tekabül eder. Cennetin Krallığı

filmi ilk bakıĢta tarafsız gibi görünse de detaylarında Hristiyan kültürünün bilimle

Müslümanların ise gelenekle olaylara baktığını vurgular. “Herkesin, Hristiyan topraklarına

güvenle geçmesini sağlayacağım. Kimse zarar görmeyecek. Allah adına yemin ederim.

Hristiyanlar Ģehri aldıklarında, bu duvarların içindeki her Müslümanı katlettiler.--Ben


Siirt-Türkiye

58

onlardan biri değilim ben Selahaddin‟im" Ġfadeleri ile objektif yaklaĢımlar olsa bile filmin

genelinde bunu göremiyoruz. Kudüs: Ġslam, Hristiyanlık ve Yahudilik bu üç dince kutsal

kabul edilen ve Mescid-i Aksa‟nın bulunduğu Ģehir ve Selahaddin Eyyubi‟nin

mücadelesini anlatan film sinematografik ve sinemanın propaganda yönü ile

değerlendirilecektir.

Anahtar Kavramlar: Sinema, Sanat, Felsefe, Din, Gelenek.

MUHAMMED BİN HİBETULLAH EL-HAMEVÎ ve SELAHADDİN EYYÛBÎ’YE

İTHAF ETTİĞİ EL-AKÎDETÜ’S-SALÂHİYYE ADLI ESER

ArĢ. Grv. Hüsnü TURGUT


Selahaddin Eyyûbî (ö.589/1193), EĢ‟arî akidesinin yayılmasına önemli katkılarda

bulunmuĢ ve bununun göstergesi olarak da iĢbaĢına geldiği andan itibaren halkın EĢ‟arî

itikadını benimsemeleri için çaba sarfetmiĢtir. Selahaddin, bununla iki buçuk asır

boyunca hüküm süren Fatımî-Ġsmailî Devleti‟nin mezhepsel kalıntılarını tamamen silmeyi

arzulamıĢtır.

Selahaddin Eyyûbî‟nin EĢ‟arî mezhebini bu derece önemsediğini gören Muhammed

b. Hibetullah el-Hamevî (ö. 577/1181) EĢ‟arî mezhebinin görüĢlerini ihtiva eden

“Hedâiku’l-Fusûl ve Cevâhir’ul-Usûl” adlı manzum eserini yazıp Sultan Selahaddin‟e ithaf

etmiĢtir. Bunu memnuniyetle karĢılayan Selahaddin bu eserin halka öğretilmesini ve

sübyan medreselerinde çocuklara okutulup ezberletilmesini emretmiĢtir. Selahaddin‟in söz

konusu esere verdiği öneme binaen süreç içerisinde bu eser “el-Akîdetu’s-Salahiyye”

adıyla Ģöhret bulmuĢtur.

Söz konusu burada eserin içeriğinden ve ihtiva ettiği konuları ele almaya çalıĢtık.

Ayrıca Selahaddin Eyyubi‟nin Eser‟e atfettiği önemden ve özellikle eseri medrese

müfredatına koymadaki etkenler üzerinde durmaya çalıĢtık.


Siirt-Türkiye

59

Eser metot olarak mütahhirin EĢ‟ari kelam metodu üzere yazılmıĢ ve yaklaĢık beĢ

yüz beyit ihtiva etmektedir. Yazar eserinde Kelâm ilmine dair hemen hemen bütün

konuları kafiyeli, öz ve doyurucu bir Ģekilde ele almaktadır.

Anahtar kelimeler: Selahaddin Eyyûbî, Hibetullah el- Hamevi, el-Akîdetu‟s-

Salâhiyye, EĢ‟arilik, Kelâm.

SALAHADDİN EYYÛBÎ’NİN MEZHEP SİYASETİ

ArĢ. Grv. Ġlhan Baran


Fâtımî halifesi el-Adıt‟ın talebi üzere Mısır‟daki karıĢıklıklara son vernesi için

Nureddin Mahmud en önemli komutanı ġirkuh‟u göndermiĢ, genç Salahhaddin de

amcasına bu seferinde iĢtirak etmiĢti. GeliĢen olaylar zinciri Salahaddin‟in Fâtımî veziri

olmasıyla sonuçlandı. Böylece Ġslam dünyasında yeni bir sayfa açıldı. Zira ġiî-Ġsmâîlî

Fâtımîlerin bu Sünnî veziri Selçukluların yaklaĢık yüz yıl önce baĢlattığı ve Zengîlerin

devam ettirdiği Sünnî diriliĢi Mısır‟a ulaĢtırıp zirveye eriĢtirdi. YaklaĢık iki buçuk asır

Ġslam dünyasını kasıp kavuran ġiî-Ġsmâîlî hilafete son vermesiyle Endülüs isnisna edilirse

Müslümanların bir tek hilafet, Abbâsî hilafeti altında toplanmasını sağladı.

Salahaddin, bir coğrafyadaki siyasal düzenin değiĢmesiyle, bir inanç ve mezhebin

ortadan kaldırılacağını düĢünmüyordu. Bu iĢin, uzun yıllar boyunca atılacak farklı

adımlarla mümkün oalacağı kanaatindeydi. Bu nedenle Mısır‟daki Fâtımî ġiîliğinin izlerini

silmek için zamana yaydığı farklı metotlar kullandı. Bunların kimisi siyasi ve askeri

metotlar iken kimisi ise halkı cezbedecek sosyal ve ilmi faaliyetlerdi. Salahaddin, ġiî-

Ġsmâîlîliğin yerine Sünnîliği ikame ederken de Ehli Sünnet‟in güçlü ekolü EĢ‟arîliği, inĢa

ettiği medreseler ve verdiği ciddi destek ile zirveye taĢıdı. Yine onun döneminde ġafiilik

ve tasavvuf da önemli bir ivme kazandı. O, mezhep politikasını EĢ‟arîlik, ġafiilik ve

tasavvuf saç ayakları üzerine oturttu.

Anahtar Kelimeler: Salahaddin Eyyûbî, Fâtımîler, Eş’arîlik, Şafiilik, Tasavvuf.


Siirt-Türkiye

60

SELAHADDİN EYYUBİ’NİN SÜNNİLEŞTİRME POLİTİKASININ FIKHİ

YANSIMALARI–KÜRTLERİN ŞAFİİLEŞMESİNDEKİ ROLÜ

ArĢ. Grv. Mehmet Macit Sevgili

Siirt Üniversitesi

Ġslâm tarihi açısından Selâhaddîn Eyyûbî'yi diğer devlet

adamlarından/komutanlarından ayıran Ģu iki temel özellik bulunmaktadır: Askerî dehâsı:

Kudüs'ü Haçlılardan geri alması, onu Ġslâm dünyasının en gözde komutanları arasında yer

almasını sağlamıĢtır. 2) Kuvvetli Stratejist Yönü: ġiî Fatımî devletini yıktıktan sonra,

ġiîliğe reaksiyoner bir sâikle, ideolojik-mezhepsel parçalanmanın önüne geçmek amacıyla

uzun vadeli köklü stratejiler belirlemiĢtir. Bu bağlamda Mısır, ġam, Hicaz,

Mezopotamya'da, genelde dört mezhebin, özelde ise ġâfiî mezhebinin tahsîl edildiği birçok

medrese inĢa ettirmiĢtir. Kezâ Meyyâfarikin, Diyar-ı Bekr, Cezire gibi Kürt bölgelerine

önem atfetmiĢ, buralara ġâfiî kadılar/fakîhler atamıĢ ve bu doğrultuda bir dizi faaliyetlerde

bulunmuĢtur. ġâfiî bir Kürt olarak Selahaddîn Eyyûbî'nin, SünnileĢtirme politikasına

yönelik stratejileri, Kürtlerin ġâfiîleĢmesine ciddî düzeyde katkıda bulunmuĢtur. Onun

kurduğu medreselerin uzantısı mesâbesinde olan Kürt medreseleri, söz konusu

medreselerin kuruluĢ felsefesine uygun olarak, Kürtlerin Sünnî/ġâfiî kalmasındaki iĢlevini

günümüze kadar devam ettirmiĢtir.


Siirt-Türkiye

61

SELÂHADDİN EYYÛBÎ’NİN BAŞARISININ SIRLARI

Cemal TOKSOY - ĠSAM

Haçlı seferlerinin Ġslâm dünyası üzerindeki etkilerinin en sert ve acımasız bir

Ģekilde görüldüğü, Batılıların tabiriyle Outremer denilen Arap yarımadasında beĢ ayrı

kontluğun kurulduğu, bir yandan Moğol iĢgallerinin ayak seslerinin Bağdat‟ta halifenin

sarayında en Ģiddetli Ģekilde duyulduğu, Fâtımîler‟in ve Endülüs‟ün kendi hilâfetlerini ilân

ettiği, Selçuklular bir yana Arap yarımadasında bulunan bütün emirliklerin bir birlerine

düĢtüğü bir dönemde Kudüs‟ün fethi aslında hayalden öte bir Ģey değildi. Ustası ve emiri

Nûreddin Zengî gibi bir fırsat önüne gelmemiĢ olsaydı Selâhaddin Eyyûbî devrinde mutâd

olduğu üzere babası gibi ya bir paralı asker veya en fazla bir atabek yada birkaç kitap

yazmıĢ birkaç müellif veya müderris olarak tarihin tozlu sayfalarında yerini alırdı. Sultan

Selâhaddin gerek eğitimi ve gerekse kendisinin üstün meziyetleri sâyesinde Doğulu ve

Batılı bütün âlimlerin ve siyasîlerin de hayranlık duyduğu bir kumandan, devlet adamı ve

yönetici olmuĢ, hüküm sürdüğü devrin bütün olumsuz Ģartlarını aĢarak Kudüs‟ün fethine

muvvaffak olmuĢtur. Selâhaddin-i Eyyûbî‟nin baĢarısının sırrı birliktir yani Ġslâm

birliğidir. Nûreddin Zengî‟nin vefatından sonra asıl hedefi Kudüs olmasına rağmen önce

çevresinde bulunan bütün emirlikleri kendi etrafından toplamıĢ, bu birliğe zarar verecek

hiçbir siyasî girimde bulunmamıĢtır. Bir iki küçük sürtüĢmenin hâricinden Selçuklularla

çatıĢmamıĢtır. Yemenden Libya‟ya, Urfa‟dan Hatay‟a kadar olan coğrafyada hâkimiyet

sağlamadan burada bulunan Haçlı kontluklarını kontrol altına almadan Kudüs‟e yönelmedi.

Hazırlıklarının tamamında Ġslâm birliğini hedefledi. Bu doğrultuda halifeye ve etrafındaki

emirliklere yazdığı mektuplar onun bu gayeyi gerçekleĢtirmek için yapmak istediklerini

açıkça yanĢıtır.. Kumandanlığı sırasında gösterdiği Ġslâmî hasletler, kendisine güven

duyulmasını sağlamıĢ, eğitimi sırasında kazandığı bütün bilgileri yaptığı bütün savaĢlarda


Siirt-Türkiye

62

onu galip getirmiĢtir. Elli beĢ yıllık ömrünün ilk 18 yılı haricinde kalan bölümünde

neredeyse at üstünde yaĢamıĢ, sayısız defa ölümle burun buruna gelmiĢti. Onun Kudüs

hayali öylesine büyüktü ki bu bütün günlük iĢlerine yansıyordu. Sürekli mahzun ve

düĢünceli olmasının nedenini soran Ġbn ġeddâd‟a “Kudüs düĢman iĢgali altındayken nasıl

gülerim ve nasıl rahat uyuyabilirim” demesi bütün mücadelesinin özeti gibidir.

Anahtar Kelimeler: Kudüs, Ġslâm Birliği, Haçlılar.

KILICIN GÖLGESİNDEKİ KALEM YA DA SELAHADDİN EYYUBİ’NİN İLMİ

KİŞİLİĞİ

Gülistan ÇOBAN EMĠNOĞLU

AraĢtırmacı-Yazar

Tarihin yazdığı kiĢiler vardır bir de tarih yazan kiĢiler… Sultan Selahaddin tarihin

en çok yazdığı kiĢilerden olmasının yanında, tarihte en fazla derin izler bırakmıĢ yani

“tarih yazmıĢ” ve tarihin akıĢını değiĢtirmiĢ müstesna Ģahısların baĢında gelir. Kudüs‟ü

fethedip seksen sekiz yıl sürmüĢ olan haçlı hâkimiyetine son verdiğinde bütün Avrupa‟yı

bir uçtan bir uca sarsmıĢ ve adını bütün dünyaya duyurmuĢtu. Sekiz yüz yıl sonra, yani bu

gün bile o sarsıntının etkisi devam etmektedir. Aradan geçen bu uzun zaman zarfında tabir

caizse dost ve düĢmanları iki ayrı koldan bu baĢarının altında yatan sebepleri bütün

ayrıntılarıyla araĢtırmaktadırlar. Askeri dehası, takvası, iyiliği, adaleti, cömertliği, cesareti

ve ilmi… Bunlar arasında irdelenmesi gereken en önemli baĢlıklardan biri Ģüphesiz ilmi

kiĢiliğidir. Çünkü saydığımız diğer bütün özelliklere sahip olmak, sağlam bir ilmi temelin

varlığıyla mümkün olabilmektedir. Bu tebliğ Sultan Selahaddin‟in siyasi ve askeri

hayatının gölgesinde kalan söz konusu ilmi kiĢiliğini konu almakta ve bunun örnekleri

üzerinde durmak suretiyle analizini yapmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Sultan Selahaddin, Ġlim, Eğitim, Eyyubiler, Medreseler, Ġlmi

KiĢilik.


Siirt-Türkiye

63

SELÂHADDİN EYYÛBÎ HAKKINDA TÂRİHTEN GÜNÜMÜZE KADAR

NEŞREDİLMİŞ ALMANCA TELİFLER

Ufuk SARI

Freie Universität Berlin

Bilhassa Osmanlıların 17. yüzyıla kadar Avrupa siyasetinin uzun bir müddet efkâr-ı

umûmiyesini meĢgûl etmesi, Avrupalıların güneydoğu Avrupa'daki komĢuları hakkında ve

onların temsîl ettiği Ġslâm dini ve târihî Ģahsiyetlerine dâir alâkalarının, mukaddem

devirlere nazaran ziyâdesiyle artmasına sebeb olmuĢtur. O kadar ki Arap, Fars ve Türk

akvâmının Ġslâmî devrilerine dâir kayda değer vakayinâmelerini ve muhtelif edebî

eserlerini garbın ilim lisânı olan Latince 'ye ve Rönesans dili olan Ġtalyanca 'ya tercüme

etmiĢlerdir. Bu keyfiyet, 17. asırdan itibâren muhtelif târihî Ġslâmî Ģahsiyetlere dâir telif

edilen monografi türünden telîfâtta, aĢikâre göze çarpmaktadır. Mamâfih bu kabîlden

monografik eserlerin mehazlar kısmına atf-ı nazar edildiği takdirde, Ģarkın muhalled târihî

eserlerinin kâhir ekseriyetinin Latince tercümeleri ile karĢılaĢmak, haddizâtında Ģâyân-ı

hayret değildir. Zîrâ Avrupa'da 18. yüzyılın evâsıtında Göttinger mektebinin teĢebbüsü

netîcesinde, târih ilminin fakültelerde müstakil bir disiplin hâline gelmesiyle, tedkike dâir

usûliyyatta büyük bir inkılâb tahakkuk bulmuĢtur. Nitekim Selâhaddin Eyyûbî ve Haçlı

Seferleri örneğinde takib edilebileceği üzere, 1761'den günümüze kadar Almanca neĢir

edilen musannefâtta, usûl cihetindeki tekâmülün târihî seyrini takib etmek mümkündür.

Husûsî sûretle bu tekâmül, evvelemirde memba tesbît ve kullanımında görülmektedir.

Müteâkip devirlerde ise târih ilminin yardımcı ilimlerinin nasbı netîcesinde ve ilâveten

yeni usûllerin tatbîki ile teliflerde usûl-ü inĢâ cihetinden farklılıklar göze çarpmaktadır.

Lâkin böyle olmalarına rağmen birçoğu indî, farazî ve siyâsî nazariyelerden maalesef hâli

değildirler. Sonuç itibâriyle gerek usûliyyât husûsunda gerekse fikrî bakımdan Avrupa'daki


Siirt-Türkiye

64

hâkim Ġngiliz, Fransız ve Alman ilim ananesinin en azından Alman sâhasındaki müverrih

ve Ģarkıyâtçılarının mevzûa dâir mâziden günümüze kadar süregelen usûllerini,

müteârifelerini, nokta-i nazarlarını ve fikr-i sâbitelerini, ancak bilumûm muteber

teliflerinin tesbîti ve tasnîfi netîcesinde tahlîlleri kâbildir.

Anahtar Kelimeler: Almanca telifler.

KATILIMCILAR

Prof. Dr. Ġhsan Süreyya SIRMA (Siirt Üniversitesi)

Prof. Dr. Cemalettin ERDEMCĠ (Siirt Üniversitesi)

Prof. Dr. Abderrazak Merzoug (Cadı Ayyad Unıversıty/Morocco)

Prof. Dr. Adnan DEMĠRCAN (Ġstanbul Üniversitesi)

Prof. Dr. Durayd Abdülkadir Noori (Gaziantep Üniversitesi)

Prof. Dr. Gassan MORTADA (Siirt Üniversitesi)

Prof. Dr. Halid TADMORĠ (The Lebanese University)

Prof. Dr. Hassan Abdelwahab Hussien Selim (King Saud University)

Prof. Dr. Ibrahım Rabaıa (Al-Quds Open University/Palestine)

Prof. Dr. Mehmet Sait ÖZERVARLI (Yıldız Teknik Üniversitesi)

Prof. Dr. Mehmet Salih ARI (Yüzüncü Yıl Üniversitesi)

Prof. Dr. Mustafa ALICI (Erzincan Üniversitesi)

Prof. Dr. Omer TADMORĠ (The Lebanese University)

Prof. Dr. Rashed Algahtani (King Saud University/ SaudiArabia)

Prof. Dr. Shawkat Arif Mohammed (Zakho University/Iraq)

Doç. Dr. Abdullah ÜNALAN (Siirt Üniversitesi)

Doç. Dr. Ahmed Mirza Mirza (Erbil University/Iraq)


Siirt-Türkiye

65

Doç. Dr. Ali Bakr Hassan (King Saud University/SaudiArabia)

Doç. Dr. Ali Mohammed Farid (King Saud University/SaudiArabia)

Doç. Dr. Darweesh Yousıf Hasan (Duhok Unıversıty/Iraq)

Doç. Dr. Farsat Marie (Zakho University/Iraq)

Doç. Dr. Hakeem Ahmed Mam Bakr (Salahaddin University/Iraq)

Doç. Dr. Hüseyin GÜNEġ (ġırnak Üniversitesi)

Doç. Dr. Karavan Mohammed Ahmed (Duhok University/Iraq)

Doç. Dr. Mahmut ÇINAR (Gaziantep Üniversitesi)

Doç. Dr. Muammer CENGĠL (Hitit Üniversitesi)

Doç. Dr. Mustafa HĠZMETLĠ (Bartın Üniversitesi)

Doç. Dr. Mustafa KILIÇ (Cumhuriyet Üniversitesi)

Doç. Dr. Mustafa ÖNCÜ (Dicle Üniversitesi)

Doç. Dr. Mustafa ÖZKAN (Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi)

Doç. Dr. Muttalip ARPA (Sabahattin Zaim Üniversitesi)

Doç. Dr. Süleyman ÖZBEK (Gazi Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Abdulhadi TĠMURTAġ (Yüzüncü Yıl Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Adnan MEMDUHOĞLU (Siirt Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Ahmet BOZYĠĞĠT (Siirt Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Atıa Adlan KARA (Siirt Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Bedri ASLAN (Batman Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Bekir KARADAĞ (MuĢ Alparslan Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Fadıl AYĞAN (Siirt Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Fatih ĠBĠġ (Pamukkale Üniversitesi)


Siirt-Türkiye

66

Yrd. Doç. Dr. Hamit SEVGĠLĠ (Siirt Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Ġbrahim BARCA (Siirt Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Ġlyas ERPAY (Siirt Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Mahmut DÜNDAR (Yüzüncü Yıl Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Nuri GÜLER (Harran Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Mehmet SALMAZZEM (MuĢ Alparslan Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Mesut BAYAR (Dicle Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Muhittin ÖZDEMĠR (Bingöl Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Mustafa Selim YILMAZ (Karabük Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Nadir KARAKUġ (Hitit Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Necati SÜMER (Siirt Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Vezir HARMAN (Namık Kemal Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Yasemin SARI (Namık Kemal Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Ziya POLAT (Mardin Artuklu Üniversitesi)

Dr. Abderrahman Ammash (Global University/Lebanon)

Dr. Abdulkerim BĠNGÖL (MuĢ Alparslan Üniversitesi)

Dr. Ahmed Ismail (Ankara Üniversitesi/Türkiye)

Dr. Amira F. M. Rabaia (Ramallah University/Palestine)

Dr. Hakeem Abdulrahman el-Babiri (Duhok University/Iraq)

Dr. Hamzeh Al-Bakrı (Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi/Türkıye)

Dr. Mahmoud Masri (Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi/Türkiye)

Dr. Marwan Rabaiah (Ramallah University/Palestine)

Dr. Mohamad Ali el-Ahmed (Karabük Üniversitesi/Türkiye)


Siirt-Türkiye

67

Dr. Mohammed Abdalla Alkadhat (Sultan Qaboos Unıversıty/ Oman)

Dr. Mohammed Benabdelmoumene (University Of Oran/Algeria)

Dr. Mohammed Taher Ismail (International Unıon For Muslım Scho-lars/Qatar)

Dr. Mohsin Ibrahim Ahmed (Duhok University/Iraq)

Dr. Tahseen Ibrahim Doski (Duhok University/Iraq)

Öğr. Gör. Mustafa GENÇ (Sakarya Üniversitesi)

ArĢ. Gör. Hüsnü TURGUT (Bingöl Üniversitesi)

ArĢ. Gör. Ġlhan BARAN (Bingöl Üniversitesi)

ArĢ. Gör. Mehmet Macit SEVGĠLĠ (Siirt Üniversitesi)

Cemal TOKSOY (Ġslam AraĢtırmaları Merkezi)

Gülistan ÇOBAN EMĠNOĞLU (AraĢtırmacı-Yazar/Türkiye)

Mohamed Elhamy (Türkiye)

Ufuk SARI (Freie Universitat/Germany)

Xalid SADĠNĠ (AraĢtırmacı-Yazar/Türkiye)

SEMPOZYUM ONUR KURULU - Siirt...

Documents

Transcript of SEMPOZYUM ONUR KURULU - Siirt...