seminer-2009-1 KALDIRMA MAKİNALARI EĞİTİM
-
Upload
ercan-akkaya -
Category
Documents
-
view
241 -
download
1
Transcript of seminer-2009-1 KALDIRMA MAKİNALARI EĞİTİM
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
1/54
KALDIRMA MAKNALARI
ETM
HAZIRLAYANLAR
Y. Do. Dr. smail GERDEMEL
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
2/54
KALDIRMA MAKNALARI
KALDIRMA MAKNALARI ETM PROGRAMI
A - Kaldrma Makinalarn Snflandrmas ve Seimi
B - Kaldrma Makinalarnda Kullanlan Elemanlar ve Hesap Esaslar
- Halatlar
- Zincirler
- Makaralar
- Tamburlar
- Yk tutma elemanlar
- Frenler ve zcler
- Tekerlek ve raylar,
- elik yap
- Kumanda sistemleri
C - Kaldrma Makinalarn Tasarm malat ve letmeye Alma Testleri D - Kaldrma Makinalarnda Uygulanan Peryodik Bakm ve Peryodik Kontroller
E - Kaldrma Makinalarnda Uygulanan Standartlar
F - Kaldrma Makinarnn Hatal Kullanm Sonucu Oluan Kazalar
Soru- Yant.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
3/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
1.1. Krenlerin Snflandrlmas Kprl krenler
Portal krenler (takl kren)
Konsol krenler
Dner stunlu krenler
Sabit stunlu krenler
Derrick krenleri
Yap krenleri (kuleli inaat kreni) Mobil kren
Rayl mobil krenler
Raysz mobil krenler (patenli ve lastik tekerlekli)
Yzer krenler (dubal krenler)
Kablolu krenler
Kombine krenler (ykleme kprs)
zel krenler Lokomotif krenleri
Dkmhane krenleri
Dvme krenleri
ngot krenleri
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
4/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
Kprl krenler
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
5/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
Portal krenler (takl kren)
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
6/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
Konsol krenler - Dner stunlu krenler
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
7/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
Konsol krenler Sabit stunlu krenler
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
8/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
Konsol krenler Derrick krenleri
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
9/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
Yap krenleri (kuleli inaat kreni)
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
10/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
Mobil kren Rayl mobil krenler
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
11/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
Mobil kren Raysz mobil krenler (patenli ve lastik
tekerlekli)
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
12/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
Yzer krenler (dubal krenler)
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
13/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
Kablolu krenler
http://www.akerstroms.se/files/pressbilder/cable%20crane%20at%20dam.jpg -
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
14/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
Kombine krenler (ykleme kprs)
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
15/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
zel krenler Lokomotif krenleri
http://nevadanorthernrailway.net/images/Steam%20Crane/P1010021.jpg -
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
16/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
zel krenler Dkmhane krenleri
Dvme krenleri
ngot krenleri
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
17/54
Kaldrma MakinalarnSnflandrmas
zel krenler
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
18/54
Kaldrma Makinalarn Seimi Kaldrma makinalar yapm, konstrksiyonla uraanmhendisler iin ok ynl ve ilgin bir alma alandr. Bu
alann nde gelen zellii genel makina yapm, elik inaatve elektroteknik gibi farkl disiplinlerin bir arada uygulamayeri bulmalar ve ayrca proje ve yap ekillerinin ok eitliolmasdr.
Genellikle vin ve krenlerin projelendirilmesi veekillendirilmesinin sevk idaresi kren konstrktrnngrevidir. Bu bakmdan bir kren konstrktr, ihtiyalardikkate alabilmesi ve olanaklardan yararlanabilmesineyetecek kadar dier bilim dallarndan da bilgi sahibiolmaldr. Kren konstrktr, belirli kurallara dayanmayp daprojesini daima deien lokal artlara uydurmak ve ayrcamnferit bir halden hangi amalarla yararlanabileceini tesbitetmek zorunda kald zaman, bu ihtiya kendini daha okhissettirir.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
19/54
Kaldrma Makinalarn Seimi Kk kaldrma makinalar ve az grlen birkanormal konstrksiyon bir tarafa braklrsa, kaldrma
makinalar yapmnda bugn mnferit imalathakimdir.
Allm olan yrr ve dner krenler bile, kaldrma
yk, aklk, alma hz, kaldrma ykseklii veiletme ekline (rnein para mal veya kepeliiletme) gre ok deiik tiplerde karmza kabilir.
Kren boluu snrl olan bir hol veya bir rhtmdakiyer veya iletme durumlar gibi lokal artlar, ok defa
normal yap ekillerinden ayrlan zelkonstrksiyonlar gerektirir. Buna ek olarak oksaydaki zel kren eitleri gelir:
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
20/54
Kaldrma Makinalarn Seimi Daima tek ve her defasnda maksada en iyi uyacak ekildeyaplan byk tekisler olarak sayacamz ykleme kprleri,
yzer (dubal) krenler ve byk krenler. Bunlardan baka tersana krenleri, dok krenleri, zel
demiryolu krenleri, doldurma, kskal, blok syrma vedkmhane krenleri gibi istihsal krenlerinin pek ok eidi vedaha biroklar.
Bu sebepten dolay bir ok krenler her defasnda yenidenporjelenir ve izilir.
Daha bir ok makina rnlerinrinde olduu gibi krenyapmnda da konstrksiyon brosu tarafndan gelitirilen
belirli tiplerin sipari miktarna gre az veya ok sayda seriimalat yaplacak ekilde konstrksiyonla imalat sahalarnbirbirinden ayrmak mmkn deildir.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
21/54
Kaldrma Makinalarn Seimi Gerekten kren yapmnda bir ok durumkonstrksiyon siparile ok yakndan ilgilidir ve bir
dereceye kadar imalatn bir parasn tekil eder,ayrca teslim sreleri de snrl tutulmaktadr.
Bunun sonucu olarak projeler byk lde
zorlamaktadr. Benzer rneklerden yararlanlmad ve yeni
projelerin zmnde yeni konstrktif abalaragirilmek zorunluluunda kalnd hallerde bu zorlukdaha da artmaktadr.
Bylece kren konstrktrnn ok defa n denemeyetabi tutulmadan iletmeye alnan ve pratikte baar ilealmas beklenen yeni konstrksiyonlar ksazamanda ortaya koymas gerekir.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
22/54
Kaldrma Makinalarn Seimi Her konstrksiyon devinde, problemin doru birekilde ortaya konuu uygun bir zmn ilk artdr. Deerlilii durumdan duruma deien ve ou zaman
isteklere kar den pek ok saydaki grler daimadikkate alnmaldr.
Bu isteklerin tercih srasn tespit etme ve bylecebunu takip eden konstrktif almalarn esaslarnortaya koyma esasen zmn nemli bir ksmdemektir.
Bir krenin almasn dorudan doruya etkileyen
konstrktif istekler n planda tutulmaldr. nk, sonunda ulalacak pratik baar bir
konstrksiyon iin kesin yarg demektir.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
23/54
Kaldrma Makinalarn Seimi Bu bakmdan iletme emniyeti, yeterli mr kolay bakm veyalama, anan paralar kolaylkla deitirebilme vb. Her bir krende bulunmas gereken isteklerdir. letme zorlatka bu istekler daha da byk nem kazanr. Bundan sonra kren iletmesinde ekonomik istekler ortaya
kar. Bunlarn balcalar; i kapasitesinin ykseklii az enerji ve
ya sarfiyat, dk bakm ve tamir masraflar, dkpersonel ve satn alma masraflar.
uras muhakkak ki, btn isteklerin ayn an karlanmasmmkn deildir, nk bir kren tesisinin kapasitesi arttoranda o tesis daha ok pahalanmaktadr.
Ancak bu iliki hi bir zaman deimez diye bir kural yokturve bu ilikiyi ortadan kaldrmak bir lde konstrktrnbecerisine baldr.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
24/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Dier grler yannda mmkn olduu kadar ekonomik imal etmesorununu da dnmek gerekir. Az malzeme ve iilik sorunu, atlye ve antiyede montaj kolayl
ve ambalaj ve nakliye imkanlar bu sorunlar arasndadr. Kaldrma makinalar imalatndan da ekonomik ekilde palanlamada
en etkin are standantlatrmaktr. Standartlatrma, deiik kerenler ayn paralar (tekerlekler, halat
makaral, kavramalar, yataklar, fren kasnaklar, dili kutular vb.)kullanma imkan verir ve bu ekilde para saysnn artmas sonucubir elemann imali ucuzlam olur.
Doru olarak yaplm bir malzeme standard konstrktr elinde,birletirilmesiyle eitli ekiller yapabilen yap talar gibidir.
Standartlatrma bazen konstrktr hareket kabiliyetini snrladiin kullansz olarak nitelendirilse de, sonuta konstrksiyonukolaylatrd unutulmamaldr.
Bugn bile standartlatrmann imkanlarndan tam olarakyararlanlmamaktadr.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
25/54
Kaldrma Makinalarn Seimi Tek paralardan balayarak btn yap eleman gruplarnakadar (rnein, keren tahrik mekanizmas) standartlatrmay
geniletmek mmkndr. Bylece gerektii hallerde bu gruplar kendi aralarnda
birletirip kren montaj salanmakta ve bunun sonucu kolaymontaj ve ucuzluk elde edilebilmektedir.
Dier taraftan, ok ynl kullanabilmeyi salayabilmekamacyla kren yapm standartazisoyunu daima yeteri kadarelastik olmaldr.
zellikle byk yap tesisleri eklinde karmza kan bykkrenlerin projelenmesinde d form ve estetik nemlidir.
Genelde bu durumlar fazla sorun olmaz. Ancak bir konstrksiyonun olgunluu iin nemli unsurlar
olarak grlebilir. Bu sorunlar ne kadar amaca uygun olarak zlrse dtan
grn etkisi o kadar ak, sade ve gzel olur.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
26/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Son olarak konstrksiyon teknii zerinde unlar sylemek mmkndr;grev ve etken rlerin nem sras aklandktan ve ama tespit edildiktensonra taslaklar yardmyla en iyi zm yolu bulunur.
Bu arada konstrktr hakknda u unutulmamaldr ki, daima mmkn olanpek ok zmn ancak bir ka tanesi iyidir.
eitli zmlerin karlatrlmalarndan ve ortaya konulan isteklereuyumasndan dolay ortaya bir biim kmaktadr.
Ancak bunun zerine proje adm hesapla kontrol edilir. Bu esnada balang tespit edilen dzenin ksmen ve bazen da tamamen
deitirilmesi lzumlu veya zorunlu olabilir. Burada nemli olan husus, konstrktrn bu alma esnasnda balangta
verilen grevi ve ana grleri gzden uzak tutmamasdr. Genellikle konstrktr, phesiz mevcut olan benzer konstrksiyonlardan,
standartazisyonunu salad yap elemanlarndan ve kendi tecrbe vebilgisinden yararlanr.
Hereyden nemli bir mesele, konstrktrn kritik ve n yargsz temelgre sahip olmasdr.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
27/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Krenlerin elik konstrksiyonlar iin geerli llendirme esaslarDIN 15018de verildii halde, keren konstrktr mekanik ksmlariin gerilmelerin seiminde hareket serbestliine sahiptir.
Bu noktada aadaki genel grler kazanmaktadr. Kaldrma makinalar ok defa yer deitiren makinalardr. Bu bakmdan, genellikle mmkn olduu kadar hafif yaplmaldr. Ancak temel konstrktif grlerin nem srasna gre rnein tat
ve zellikle uak yapmnda olduu gibi hafif yap istei birinciplanda genel bir istek deildir.
Buna verilen nemde mnferit kren paralarnda ve deiik krentiplerinde ok farkldr.
rnein, yryen bir dner, ykn devirme momentine kar,stabilite emniyeti salayabilmek iin belirli bir arla sahip olmakzorundadr.
Devirme momenti oluturan elemanlar (rnein ok ve okunucundaki makara takm) mmkn mertebe hafif yaplabilirse kreninarl azaltlabilir.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
28/54
Kaldrma Makinalarn Seimi Ancak, kerenin stabilite emniyetini salayan paralardan hafifyap esaslarn uygulayarak mmkn olan byk arlklar
kartp, sonra bunlar gerekli olan stabilite emniyetini balasteklinde tekrar ilave etmenin bir anlam yoktur.
Bu bakmdan hafif yap ilk planda, dier konstrksiyon vebunun arlklar zerinde bir etkisinin bulunduu yerlerde
uygulanmaldr. rnein, bir dner kerenin ok veya zellikle de ucunda
tasarruf edilen arlk, kart arlktan yani ykten tam kat tasarruf salar.
zellikle, byk aklkl kprlerde kren arabasnda
yaplacak arlk tasarruflarnn benzer lde nemkazanacaklar aktr. nk burada kren arabas arl kpr konstrksiyonun
kendi arln ve daha da nemli olan kpr yrtmemekanizmas ile kren yollarnn arlklarn etkiler.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
29/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Kepeler ve dier istif kaplarnda arlk tasarrufu daha oknemlidir, nk bu tip yk tutma dzenlerinin arlklarnnazaltlmas gerekli olan kaldrma kuvvetinin azalmasnsalamaktadr.
Bu gibi yerlerde gerekten hakl olarak kullanlabilen yapekilleri ve malzeme (rnein alminyum) krenin dier
paralarnda ekonomik olmayabilir. nemli olan ey, byk rnek sarfiyatnn veya yksek
masraflarn toplam arln uygun ekilde etkilenmesidolaysyla dengelenmesidir.
Krenin dier paralarnda da fazla arlktan kanmak
gerekir. Ancak ekonomik snr daha dardr. rnein dkm dili kutusu yerine bundan daha pahal olan
kaynak konstrksiyon kullanlmas uygun deildir.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
30/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Buna karlk, eer motorlar ve dier yap elemanlarn dzeni iinbelirli bir dili kutusu bykl ngrlmemise, daha kalitemalzeme kullanarak dili arklar imal etmek ekonamik bir ekildemmkn olabilmektedir.
Uzun millerde kaliteli malzeme sz konusu olmaz, nk bu gibidurumlarda sadece deformasyon nemlidir.
Genellikle kren yapmnda orta mukavemetli malzemeler kullanr. Bu snrlamalara ramen, kren yapmcs konstrksiyonunu
arlktan tasarruf salayacak ynde biimlendirmede pek okimkana sahiptir.
Tahrik mekanizmas ve yap elemanlarn becerikli bir ekilde
tertiplemekle kren konstrktr bu ynde en byk baaryaulaabilir.
Ayrca nemli olan ekil deitirme ve srekli mukavemetzerindeki bugnk bilgilere dayanak mnferit elemanlarn doruolarak ekillendirilmesi de nemli bir husustur.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
31/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Daima ekil verme kertik ve benzer faktrlerin tesirlerin en azcidar kalnl ve mil ap kadar neme sahip olduunukonstrktr gizden uzak tutmamaldr.
Uygun olmayan bir ekillendirmenin sonucu olarak ortayakan byk boyutlar ve arlklar yerine, uygun ekil vermeve boyutlar kk tutmakla da kren konstrktr ayn
emniyet ve salamlkta konstrksiyonlar yapabilir. Boyutlarn tespitinde emniyetli gerilmelerin seiminde
iletme artlar en ince ayrntlarna kadar incelenmeli vekontrol edilmelidir.
Daha ncede ifade edildii gibi, iletme artlar zellikle kren
yapmanda byk farkllklar gsterir. Bu farkllk yalnzca kren tiplerinde deil, bir krenin farkl
tahrik mekanizmalarnda da ortaya kar. Buna uygun olarak gerilmeler iin de ok farkl deerler
kullanlr.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
32/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Tam hesaplanan yklenmenin ne kadar oluaca,hangi lde ar yklenmelerin beklendii, pozitifveya negatif ivmelenme veya darbeler sonucundahangi ek kuvvetlerin ortaya kaca, kullanma sklvb. gibi hususlar daima kontrol edilmelidir.
Dier bir taraftan her bir yap elemannn nemderecesi ve bir kopma veya krlmann ortayakaraca sonular dikkatle tahmin edilmelidir vellendirme de gz nne alnmaldr.
Sonuta, hesaplama sonularnn gvenilir olup
olmadna dikkat edilmelidir. Hesap metotlar ne kadar yaklak ve gvensiz olursa,
emniyet gerilmeleri o kadar dk alnmaldr.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
33/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
KREN SEMNDE SSTEME ETKYEN YKLER VEKATSAYILAR Gezer ve portal krenlerin hesabnda DIN 15018e gre esaslar
gzeltilir. Tayc sistemlerin hesaplanmasnda, bir krenin iletmesi esnasnda
meydana gelen zorlamalar gz nnde bulundurulmaldr. Bu zorlamalar aadaki belirtilen yklerin sonucunda ortaya kar. a)Duru halindeki krenin tayc sisteminin (en uygunsuz ykleme
halindeki ) esas ykler, Dey hareketten meydana gelen ykler,
Yatay hareketten meydana gelen ykler, Hava artlarndan iklim etkisi ile meydana gelen ykler olarak
gruplandrabiliriz.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
34/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Esas (ana) ykler: Bir krene etkiyen ana ykler tayc sistem
elemanlarnn kendi zati arlndan gelen yklerve iletme yk (hareketten doan) yklerdir.
Tayc sistem elemanlarnn kendi arlklarndan
gelen ykler iin, (DIN 15018 Tablo-2) de yrtmehzlarna ve hareket yollarnn dzgnszlkdurumlarna gre (ubuk kuvvetleri, eilmemomentleri ve kesme kuvvetleri ile arplan) zatiarlk katsaylarolarak verilmitir.
Sabit ykn bir ksm uniform yayl yk olarak kabuledilirler, dier ksm (makinist sepeti, kar arlk vb)mnferit yk olarak tesir eder.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
35/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Dey hareketlerden gelen ykler: Bu ykler, iletme yknn (kaldrlan
yknn) az veya ok sarsntl olmasndanve kaldrma hareketinin ivmeli bir hareket
oluundan ortaya kan ilave yklerdir. Bu nedenle (DIN 15018, Tablo-3) de yk
kaldrma hzlarna gre yk kaldrmakatsaylar olarak verilmitir.
letme yknn bytlmesi iinkullanlan bu katsays ile ubukkuvvetleri, kesme kuvvetleri ve eilmemomentleri arplr.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
36/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Yatay hareketlerden gelen ykler Hareket eden ksmlarn hareketinden
veya frenlenmesinden meydana gelen
ivmeli hareketlerin (atalet kuvvetlerinin),eitli tayc sistem elemanlar zerinegelen ilave yan yklerdir.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
37/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Hava artlarndan meydana gelen yklemeler Hava artlarndan meydana gelen yklemeler,
rzgar, kar ve scaklk deiimleri nedeniylemeydana gelirler. Rzgar :
Rzgarn btn ynlerden esmesi hallerinde dahiyatay olarak etki yapt kabul edilir.
Rzgarn etkisi krenin yap ekline baldr. Bir tayc sistem elemann zerine den
rzgarn etkisi bir kuvvettir. Bunun rzgar ynndeki bileeni:
qAcp
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
38/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
P : Rzgar kuvvetinin bilekesi (daN) c : Aerodinamik bir katsays, (Bu katsay tayc
sistem elemanlarn ekline baldr.) c katsaylar: Kafes kirilerde c=1,6 ; Dolu gvdeli veya kutu kirilerde c= 1,2 ile 1,6 ;
Boru kafes kirilerde ve daire kesitli elemanlardac=0,7 ile
A : Rzgar ynne dik dzlemdeki tac sistem
yzeylerinin izdm (m2
) q: Dinamik basn(daN/m2) q= (Vrz)
2 /16 (daN / m2)
Vrz: (m / s) rzgar hzdr.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
39/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Kar: Gezer krenlerde, ykleme kprleri ve dner
krenlerin hesaplanmasnda kar ykleri hesab katlmaz Scaklk deiimi: Scaklk deiimlerinden yalnz zel hallerde dikkate
alnr. rnein, kiri sistem elemanlarnn serbest olarak
uzamalarnn mmkn olmad yerlerde dikkate
alnabilir. Bu gibi hallerde ak havada alacak tesislerde
scaklk deiimlerinin snr (-20 C ile +45) dr.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
40/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
4.1. Ykleme durumu gruplar ve genel gerilme deerleri Krenlerin hesaplanmasnda ilk adm ykleme durumuna gre
grubun seilmesidir. Seilen ykleme durumu gruplarna gre eilme gerilmesi
hesaplar yaplr.
Ykleme durumu iki gruba ayrlr. Bunlar da H ve Hzykleme durumlardr. Ykleme durumu H H ykleme durumunda, btn esas (ana) kuvvetlerin ayn
anda en uygunsuz konumda etkiledii kabul edilir. Bu grup yklemede ana kuvvetler:
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
41/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Elemanlarn kendi (zati) arlklarndan doan statikykler. (Statik yk kavramndan, iddetleri ve tatbiknoktalar deimeyen kuvvetler anlalr, rneinkprnn kendi arl gibi)
Hareketli yk (dinamik yk) kavramndan, iletme
(birmakinannalmas) srasnda iddetleri ve /veya tatbik noktal deiebilen kuvvetler anlalr.letme srasnda meydana gelen ktle (atalet)kuvvetleri de bu gruba girer. (Durdurma hareketisrasndan ortaya kan fren kuvvetleri hari)
zel hallerde gz nne alnan scaklkdeimelerinden doan gerilmeler de; yklemedurumu H grubuna girer.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
42/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Ykleme durumu Hz Hz ykleme durumunda ise ana kuvvetler ile ilave
kuvvetlerin ayn anda en uygunsuz artlarda etkilediikabul edilir. Ksacas (Hz=H + ilave kuvvetlerdir.)
lave kuvvetler Krenlerin hesaplanmasnda Hz grubunda yer alan bu
kuvvetler; rzgar yk, durdurma hareketinden doanfren kuvveti, yatay yanal kuvvetler dir.
Rzgar yk : Krendeki rzgar yk, bunun toplam
formuna bal olarak, yzeylerinden her birine dikeytesir ettii kabul olunan basnlarn toplamndanibarettir. Rzgar yk, rzgarn hzna, kiriin formunave rzgar etki yzeyinin byklne baldr.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
43/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Fren kuvvet : Yrme dorultusunda ray styzeyi yksekliinde etki eden en byk frenkuvveti, srtnme katsays = 1/7 alndnda,frenlenen btn tekerlekleri ykn 1/7sine eitalnmaldr.
Yatay yan kuvvetler : Kprlerde, iki kpr yolunda
her birinden, hareket dorultusuna dikey olarak etkieden yatay dier bir kuvvet vardr. Bu yataykuvvetin iddeti, ykl arabann en uygunsuz
durumundan, kpr yolu tarafnda hasl olantekerlek yklerinin 1/10 oranna eit alnmaldr. Buyatay yan kuvvete, araba hareketindeki frenkuvvetleri dahildir.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
44/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
4.2. Genel emniyet gerilme deerleri DIN 15018 de ykleme durumlar (H
ve Hz) gruplarna gre genel emniyet
gerilme deerleri verilmitir. Aadakitabloda ok kullanlan St 37 ve St 52-3malzemelerinin gerilme emniyet
deerleri gsterilmitir.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
45/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Tablo-1 Gerilme emniyet deerleri
Malzeme DIN YklemeDurumu
ekme emniyetgerilmesiem N/mm
2
Basma emniyetgerilmesiem N/mm
2
Kayma emniyetgerilmesiem N/mm
2
St 37 DIN 17100 H 160 140 92
St 37 DIN 17100 Hz 180 160 104
St 52-3 DIN 17100 H 240 210 138
St 52-3 DIN 17100 Hz 270 240 156
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
46/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
4.3. Tayc elemanlarn ykdurumuna gre eilme gerilmeleri Eilme gerilmesi, H yk durumuna:
Eilme gerilemesi, Hz yk durumunagre;
dir.
H
T K
z
AT
y
M M
W
M
W
Hz HR y
y
M MW
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
47/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Bu denklemden de grld gibi Hz yk durumundaeilme gerilmeleri: Hz= H+ (rzgar ve yan ilaveyklerden gelen eilme gerilmelerin toplamdr.)
MR : rzgar kuvvetlerinden ve MY : yan ilave yklerindengelen eilme momentleridir.
4.4. Kren Hesabndaki Katsaylar
Zati arlk katsays Krenlerin tayc elemanlarnn yrme yollar zerinde
hareketleri srasnda, seyir hzlarna (m / dak.) vehareket yollarnn przlk durumlarna gre; kendizati arlklar sebebiyle ortaya kan kuvvet vemomentlerin Zati arlk katsays ile arplmasgerekir (Tablo-2)
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
48/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Tablo-2 Zati arlk katsays Hareket hz v [m/dak] Zati arlk
Hareket yollar raylar katsays
Dzgn olmayan veya przl Dzgn veyakaynakl(ilenmi)
60 a kadar 90 a kadar 1.1
61 - 200 91- 300 1.2
200 den fazla - 1.2
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
49/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Yk kaldrma katsays Bu ykler, yukarda akland gibi, iletme
yknn (kaldrlan yknn ) az veya oksarsntl olmasndan ve kaldrma hareketinin
ivmeli bir hareket oluundan ortaya kanilave yklerdir. Bu nedenle DIN 15018 denTablo-3 de yk kaldrma hzlarna (Vk) vekaldrma snflar (H1, H2, H3 ve H4) greyk kaldrma katsaylar olarak verilmitir(ekil-8). letme yknn bytlmesi iinkullanlan bu katsay ile ubuk kuvvetleri,kesme kuvvetleri veya eilme momentleriarplr.
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
50/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Tablo-3 Yk kaldrma katsays Kaldrma Kaldrma hzlar Vk[m/dak]
Snf 90 m/dak kadar 90 m/dak st
H1 1.1+0.0022 Vk 1.3
H2 1.2+0.0044 Vk 1.6
H3 1.3+0.0066 Vk 1.9
H4 1.4+0.0088 Vk 2.2
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
51/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
ekil-8 Yk kaldrma katsaylar
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
52/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Yk kaldrma katsays seiminde bahsi geenkaldrma snflar, relatifalma sresi, yklemedurumu ve tekrarna gre 4 grupta Tablo-4deverilmitir.
Tablo-4 Krenlerin gruplandrlmas ve kaldrmasnflarGruplar Relatifiletme sresi Relatif yk Yktekrar
1 Kk Kk Normal
2BykKkKk
KkBykKk
NormalNormalKuvvetli
3 BykBykKk
KkBykKk
NormalKuvvetliKuvvetli
4 Byk Byk Kuvvetli
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
53/54
Kaldrma Makinalarn Seimi
Yaygn olarak kullanlan baz krenlerin Tablo-4 deverilen grup numarasna gre kaldrma snflaraada Tablo-5de verilmitir.
Tablo-5 eitli krenlerve kaldrma snflar
No Kren eiti KaldrmaSnf1 Kk motorlu kaldrmamakinalar ve el krenlerl H1
2 Elektrik santral krenleri H1 ve H2
3 Lokomotifkaldrma krenleri H2
4 Hafif ykkaldran atlye ve ambar krenleri H2 ve H3
5 Arykkaldran atlye ve ambar krenleri H2
6 Montaj krenleri H1 ve H3
7 Dkmhane krenleri H2 ve H3
8 Perinli krenler H2 ve H3
9 Tersane krenleri H2
10 Aryk krenleri H1 ve H2
-
7/28/2019 seminer-2009-1 KALDIRMA MAKNALARI ETM
54/54
Kaldrma Makinalarn Seimi11 Dner krenler, takl krenler, yzer krenler -kancal H2
12 Dner krenler, takl krenler, yzer krenler -kepeli H2 ve H3
13 Ykleme kprleri, kablo krenler - kancal H2
14 Ykleme kprleri, kablo krenler - kepeli H2 ve H3
15 Kiper (klbter, baskler) kprleri H3
16 Yer st ve yeraltyapmilerindeki kuleli krenler H1 ve H2
Maden istihal tesisatnda kullanlan zel krenler
17 Hafif krenler, montaj krenleri, vals deitirme krenleri H1 ve H3
18 Doldurma makinalar H3 ve H4
19 elik profil tama krenleri (kskal) H2 ve H4
20 Kokil ve blok krenleri H2 ve H3
21 Kartrclarve dkm krenleri H3
22 Yeraltfrn krenleri H3 ve H4
23 Stipper krenleri H4
24 ahmerdan krenleri H2 ve H4