SEMINARSKI RADiz turistike geografijena temu: Optina Surin

Vladimir Stoji 14/2009

2

Optina Surin

Jugozapadno jugoistonom

od

Beograda,

u Beograd idealno je lociran u odnosu na

Sremu,

omeena druge aerodrome u okruenju, jer nema najveih vazdunih ruta.

autoputem Beograd - Zagreb i rekom navigacionih ogranienja i nalazi se na Savom, nalazi se najmlaa beogradska raskrsnici optina. Obuhvata povrinu od 220 km i Vazdune rute i prilazi opremljeni su ine je sedam sela sa oko 55.000 modernom radio-navigacionom opremom. stanovnika. Nastanak naselja na ovoj Udaljen je 18km od centra Beograda, teritoriji see u duboku prolost. direktno je povezan sa auto-putem, a do Dokaz dugovenosti ljudske elje da ive aerodroma saobraa i redovna gradska na ovom prostoru su fragmenti vinanske autobuska linija. Godinje uslui preko kulture koji su pronaeni na vie lokacija. 1.5 miliona putnika. Pored materijalnih dokaza iz neolita, Zbog svog poloaja i kulturno-istorijskog pronalaeni su i drugi tragovi brojnih naslea optina Surin je idalna za razvoj naselja iz razliitih perioda ljudske turizma u raznim oblicima. Pogodna je za civilizacije. Ovo podruje je pored vikend turizam, lov, ribolov, sportske i priobalja Save, bogastva ravniarskih kulturna aktivnosti. uma i plodnih oranica znaajno i po sakralnoj arhitekturi. Svakako, najznaajniji sakralni objekat je manastir Fenek ije postojanje datira iz 15. veka i od izuzetnog je kulturno istorijskog znaaja. Crkve na teritoriji optine datiraju, preteno, iz 18 veka i pripadaju razliitim konfesijama. Ovde se ukrtaju meunarodni putevi, a na ovoj teritoriji se nalazi i Beogradski aerodrom. Aerodrom Beograd postoji od 1910. godine, a u Surinu je lociran od 1962. godine. Aerodrom "Nikola Tesla" Optinu ine sedam sela: Surin, Dobanovci, Jakovo, Bemen, Boljevci, Progar i Petrovi.

3

SURINSurin je gradsko naselje u jugositonom Sremu, koje se nalazi na lesnoj terasi prosene nadmorske visine 96 metara i aliuvijalnoj ravni reke Save. Nalazi se 12 kilomterara jugozapadno od Zemuna i 20 kilometara zapadno od Beograda. Prema popisu iz 2002. godine Surin Je imao 14 292 stanovnika. Godina Broj stanovnika 1921 3.250 1931 3.502 1961 6.160 1971 10.550 1981 12.575 1991 11.826 2002 14.292 kretanje broja stanovnika u 20.veku Arheoloka nalazita svedoe o davnoj naseljenosti ovih prostora. Orua od kamena i ornametisana keramika i praistorijske statue vinianske kultura svedoe o naseljenosti ovih prostora jo u kamenom dobu. Postoje pouzdani podaci da je sadanja urbana teritorija bila gusto naseljena u vreme Kelta. O tome svedoe bronzani i srebrni novac pronaen na ovim prostorima. Prvi pomeni o naselju na ovom prostoru su iz 1404. godine kada je kraljevskom poveljom darivano feudalnoj porodici Morovic. Posle poarevakog mira 1718. godine ulazi u sastav zemunskog vlastelinstva grofa enborna, a od 1745. ukljuen je u vojnu granicu. U mestu crkva postoji jo od 1786. godine. Franc Engel je zapisao da je to bila pravoslavna ilirska crkva dobre grae. Dananja pravoslavna crkva je izgraena u periodu od 1788. do 1812. godine i posvecena je sv. Petki. Ikonostas je radio Marko Vujatovic, a slikanje i pozlatu pevnica Stevan Gavrilovic. Surin slavi Malu gospojinu 21. semtembra. Pored pravoslavne Surin ima i rimokatoliku crkvu.

4

Surin

DOBANOVCIDobanovci su razvijeno manje gradsko naselje, na lesnoj zaravni, prosene nadmorske visine 85 m. Nalazi se 25 kilometara zapadno od Beograda, 7 kilometara od Zemuna, pored autoputa Beogad - Zagreb. Prema popisu stanovnitva iz 2002. godine Dobanovci imaju 8 128 stanovnika. Godina Broj stanovnika 1921 3.036 1931 3.298 1953 3.519 1971 6.741 1981 7.592 1991 7.691 2002 8.128 kretanje broja stanovnika u 20.veku

Na osnovu arheolokih nalazita se zakljuuje da je na ovim prostorima iveo ovek jo u bronzano doba. Rimska opeka i novac svedoe da je naselje postojalo i u rimsko doba. Dobanovci se prvi put pominju 1404. godine u jednom maarskom srednjevekovnom dokumentu. Najstariji konkretni podaci su podaci 5

iz XVI veka, zapisani zbog turskog poreza. Prvi put naselje je pod dananim imenom zabeleeno 1720. godine. Oigledno ime dolazi od rei ban, kao i Stari i Novi Banovci, sela u relativnoj blizini. Dobanovci su bili pod vlacu Turaka sve do povlaenja, kada ulaze u sastav zemunskog vlastelinstva. Posle sklapanja mira sa Turskom Dobanovce prikljuuju vojnoj granici, dok danas Dobanovci pripadaju teritoriji optine Surin. Nema tanog zapisa kada je podignuta crkva u Dobanovcima, ali se u popisu iz 1546. godine pominje i seoski pop. Crkva posvecena Svetom Nikoli, (seoska slava) sagraena je 1732. godine. Dananja crkva Svetog Nikolaja je podignuta 1803. godine pod zatitom je drave. Ikonostas je izgraen 1842. godine i delo je Petra ortanovica. U prvoj polovini XIX veka u Dobanovce se doseljavaju Slovaci preteno iz Bake. Oni su pripali parohiji u Boljevcima, a evangelistika crkva je podignuta neto kasnije.

JAKOVOJakovo je razvijeno naselje zbijenog tipa u jugoistonom delu Srema, na kontaktu lesne i aluvijalne ravni, prosene nadmorske visine 74 m. Nalazi se oko 25 kilometara jugozapadno od Beograda, 13 kilometara od Zemuna i 6 km od Surina, a od reke Save je udaljeno 4 km. Ovo naselje po popisu iz 2002 godine ima 5.949 stanovnika. Godina 1921 1931 1948 1953 1961 1971 1981 1991 2002 Broj stanovnika 1.911 2.015 2.096 2.249 2.624 3.123 4.619 5.423 5.949 6

kretanje broja stanovnika u 20.veku

Na ovom prostoru ivot je bio razvijen u najstarija vremena, o emu svedoe arheoloka nalazita sa ovih prostora. Materijalni dokazi potvruju da su ovi prostori bili naseljeni jo u kameno i gvozdeno doba. kasnije su ovde iveli Iliri i Kelti. Najznaajniji je pronalazak Germanske nekropole, gde su pronaeni dobro ouvani pehari, nakit od cilibara, predmeti od keramike. Po predanju, naziv se vezuje za ime stroara Jakova, koji je iveo na bregu u kolibi od trske. Tada nije bilo zatitnog nasipa, pa je Sava plavila prostor. Tokom leta, kad bi se voda povukla, do Jakova bi dolazili obani iz okolnih sela i govorili "idemo do Jakova". Jakovo se u spisima pominje od poetka 15. veka (1404. god. u jednom maarskom spisu). Postanak naselja vezuje se za manastir Fenek, udaljen dva kilometra jugozapadno od Jakova, a najraniji pisani pomen o manastiru datira iz 1563. godine. Jakovo se kao naselje pominje i u tursko doba. Posle povlaenja Turaka 1718. godine ulazi u sastav zemunskog vlastelinstva, a nakon sklapanja mira sa Turskom Jakovo je prikljueno vojnoj granici. Pravoslavni hram, posvecen Vaznesenju Gospodnjem (Spasovdan), podignut je 1804-1810. godine, dok je seoska slava Sv. Petka.

Manastir FenekManastir Fenek je muki manastir u sremskoj eparhiji Srpske Pravoslavne crkve. Manastir se nalazi u blizini Jakova, 25km od Beograda. Iako geografski ne pripada Frukoj gori postoji velika istorijska povezanost sa frukogorskim manastirima. Manastirska crkva posveena je svetoj muenici Paraskevi. Prvi pisani zapis o manastiru nalazi se u mineju jeromonaha Zaharija iz 1563.Zapisi iz 18. veka svedoe o tome da je stara manastirska crkva bila podignuta u drugoj polovini 15. veka u duhu srpske srednjevekovne arhitekture. Nova crkva podignuta je u periodu 1793-1797. i osvetana je za vreme igumana Vikentija Rakia koji je napisao istoriju manastira.Manastirska kapela posveena sv. Petki sazidana je 1800. na mestu stare.

7

Manastir Fenek

Krajem 18. i poetkom 19. manastir Fenek je bio u centru nekoliko istorijskih dogaaja. U njemu su se 1788. sastali knez Aleksa Nenadovi i austrijski car Josif II. Posle propasti Prvog sppskog ustanka 1813. u njemu su mesec dana boravili vod Karaore i njegov sin Aleksa, o emu postoji i spomen ploa. Tom prilikom sve do 1815. ovde su boravili studeniki monasi zajedno sa motima sv. kralja Stefana Prvovenanog. Tu je bio i jedan Karaorev susret sa protom Matejom. U Prvom svetskom ratu manastir je zapaljen, a u Drugom 1942. godine gotovo sasvim razoren. Manastir je obnavljan 1991. i sada je u potpunosti obnovljen.

BEMENBemen je seosko naselje na lesnoj zaravni i lesnoj terasi prosene nadmorske visine 78 m. Nalazi se 25 kilometara zapadno od Beograda, 18 kilometara jugozapadno od Zemuna i 6 kilometara zapadno od Surina. Po popisu iz 2002. godine Bemen ima 3 409 stanovnika. Godina 1931 1948 1953 1961 1971 Broj stanovnika 974 733 974 1.195 1.357 8

1981 2.494 1991 2.951 2002 3.409 kretanje broja stanovnika u 20.veku

Pronaeni predmeti od bakra svedoe o ranoj naseljenosti ovih prostora. Postoje pouzdani dokazi o naseljenosti Ilira, Kelta i Rimljana. Prvi put naselje se pominje 1403. godine kada je dat plemickoj porodici Morovic. Tokom 1718. godine pominje se kao pustara, a neko vreme nosi naziv Bogicev zbeg. Podaci o postojanju pravoslavnog hrama datiraju jo iz 1786. godine. To Je bila ilirska crkva sagraena od drveta. Nedaleko od te crkve 1810. godine je sagraena sadanja crkva posvecena Sv.Savi. Hramovna slava Je Sv.Sava, seoska zavetna slava Ognjena Marija koja se slavi 30. Jula.

BOLJEVCIBoljevci su ratarsko naselje koje se nalazi na levoj obali Save, na prosenoj nadmorskoj visini od 76 metara, na teritoriji zvanoj Donji Srem. Udaljeno je 29 kilometara od Beograda, a 19 kilometara jugozapadno od Zemuna. Po popisu iz 2002 godine Boljevci imaju 4 056 stanovnika, od ega je oko 30% pripadnika slovake nacionalne manjine.

Godina Broj stanovnika 1921 2.179 1931 2.802 1953 3.641 1971 4.008 1981 3.974 1991 4.284 2002 4.056 kretanje broja stanovnika u 20.veku 9

Boljevci se ubrajaju u naselja sa dugom istorijom naseljenosti (est hiljada godina, od neolita do danas). Na ovim prostorima je lovio ovek jo na prelasku iz starijeg u mlae kameno doba, ali se smatra se da su pripadnici vinanske kulture najstariji itelji ovog naselja. U ataru sela su pronaeni predmeti iz bronzanog i gvozdenog doba, ali dolaskom Kelta i meanjem sa starosedeocima, obrazuje se pleme Skordisci. Rimska osvajanja ovim prostorima donose nove oblike kulture, a sa propacu carstva ovde se smenjuju vizantijska, bugarska i ugarska vlast. U srednjem veku ovde je bio znaajan prelaz preko Save do kog se stizalo sa Carigradskog i sa Srebrenikog druma. Zajedno sa Beogradom 1521. godine selo je potpalo pod tursku vlast. Pod dananjim imenom naselje se pominje 1702. godine, a prvi pisani dokument datira iz 1716. godine. Pravoslavni hram je posvecen Sv. Petki i izgraena je u periodu 1797-1800. godine. Seoska slava je Velika Gospojina, 28. avgusta. U prvoj polovini XIX veka ovaj prostor, pored Srba, naseljavaju i Slovaci. Kao privremeno reenje 1900. godine je podignut molitveni dom, sa drvenom zvonicom po strani. Godine 1908. evangelistika crkvena optina se osamostaljuje, a krajem XIX veka je na izgraena i crkva.

Nautiko selo u Boljevcima

Na oko 500 metara od naselja nalazi se pristan Boljevci. Obala na kojoj je lociran je pogodna za plau. umovit predeo, povoljan za kampovanje i boravak u prirodi. Neposredeno na samoj vodi i na priobalju je nautiko selo (na slici), gde su locirane kuice sa leajevima i svim prateim sadrajem za dui boravak na reci. 10

PROGARProgar je ratarsko-stoarsko naselje na levoj obali Save, prosene nadmorske visine 76 metara. Nalazi se 26 km jugozapadno od Zemuna, na 45-om kilometru uzvodno od Save. Prema popisu iz 2002. godine naselje ima 1 457 stavnovnika. Materijalni dokazi ukazuju da su ovi prostori bili naseljeni jo u najstarija vremena. Utvreno je da se na prostoru dananjeg centra nalazila rimska nekropola iz perioda kasne antike, ali i da se na ovom prostoru ivelo tokom itavog srednjeg veka. Poetkom VI veka ovaj prostor naseljavaju Sloveni. Progar je formiran u vreme najezde Turaka 1521. godine, kad je srpsko stanovnitvo, beeci preko Save, na mestu starog spaljenog sela osnovalo naselje. U turskom popisu 1546. zabeleeno je pod imenom iva. Prvi put pod dananjim imenom pominje se 1716. godine, kada podpada pod austrougarsku vlast, a 1739. godine postaje deo Vojne granice. Pravoslavni hram je izgraen 1799. godine i posvecen je Sv. Arhanelu Gavrilu. Tokom prvog i drugog svetskog rata hram je pretrpeo znatna otecenja, ali je brzo obnovljen prilozima graana.

Bojinska uma u Progaru

Na ulasku u Progar iz pravca Beograda nalazi se Bojinska uma (na slici). Predivan ambijent ini ovo mesto savreno za izletniki i vikend turizam. U Bojinskoj umi u Progaru, krajem 2008. godine otvorena je velika letnja scena koja je u samo godinu dana ugostila veliki broj umetnika iz zemlje i

11

inostranstva. U okviru manifestacije Bojinsko kulturno leto velika scena je domain brojnim umetnicima iz sveta muzike, igre u pozorita.

PETROVIPetrovic je prigradsko ratarsko-stoarsko naselje zbijenog tipa na 78 m nadmorske visine, na lesnoj zaravni i lesnoj terasi, zapadno od Bojinske ume. Nalazi se 23 km severozapadno od Beograda i 12 kilomeara zapadno od Surina. Prema popisu iz 2002. godine naselje ima 1.455 stanovnika. Materijalni dokazi svedoe o ranoj naseljenosti ovih prostora, jo u doba neolita. Predmeti od kamena i ivotinjske kosti svedoe da se pored obrade zemlje, ovek bavio i stoarstvom, a predmeti od bronze upucuju na rane poetke upotrebe metala. Na ovom prostoru iveli su Iliri, Kelti i Rimljani.

Posle seobe Srba pod Arsenijem IV Jovanovicem deo srpske migracije naselio se u etiri sela i na 11 pustara. Ukazom Marije Terezije, Petrovic je dodeljen Vuku Isakovicu za naseljavanje porodica njegovih vojnika. Prvi put pod dananjim imenom pominje se 1756. godine kao graniarsko mesto. U mestu je jo tada postojala trona pravoslavna crkva, a pravoslavni hram podignut je 1845. godine i pasvecen je Roestvu Sv. Jovana. Seoska slava je Ivandan. U Petrovicu je roen Duan Vukasovic Diogen, narodni heroj koji je poginuo 1945. godine.

Optina Surin uprkos svom povoljnom poloaju i bogatom sadraju koji moe da ponudi, ni priblino ne koristi svoj potencijal. Surova sudbina ostatka turistikog potencijala u Srbiji zadesila je i optinu Surin. U nedostatku je smetajnih kapaciteta, turistiki nedovoljno promovisana optina vrlo malo radi na postavljanju iste na turistiku mapu Srbije.

12

Literatura: Zvanini web site optine Surin

SadrajSURIN................................................................................4 DOBANOVCI......................................................................5 JAKOVO..............................................................................6 Manastir Fenek...............................................................7 BEMEN..............................................................................8 BOLJEVCI...........................................................................9 PROGAR............................................................................11 PETROVI.....................................................................1213

14