SEKSÜEL SİKLUS (köpek)

KÖPEKLERDE SEKSÜEL KÖPEKLERDE SEKSÜEL SİKLUSSİKLUS

PubertasPubertas Köpekler pubertasa ortalama 7-9. aylarda (4-12).Köpekler pubertasa ortalama 7-9. aylarda (4-12). Küçük cüsseli ırklar büyük cüsseli lere göre daha Küçük cüsseli ırklar büyük cüsseli lere göre daha

erken ulaşır.erken ulaşır. Günümüz bakım besleme şartlarına göre Günümüz bakım besleme şartlarına göre

mevsimin köpeklerde seksüel siklus üzerine mevsimin köpeklerde seksüel siklus üzerine herhangi bir etkisi yoktur.herhangi bir etkisi yoktur.

Asezonal metöstrik hayvanlardır. İki östrüs Asezonal metöstrik hayvanlardır. İki östrüs arasında uzun bir anöstrüs dönemi arasında uzun bir anöstrüs dönemi bulunmasından dolayı monoöstrik olarak bulunmasından dolayı monoöstrik olarak tanımlanır.tanımlanır.

İki östrüs arasında geçen süre değişken olmak İki östrüs arasında geçen süre değişken olmak ile birlikte ortalama 7 ile birlikte ortalama 7 1 aydır. 1 aydır.

Seksüel siklus süresi üzerine gebelik, doğum Seksüel siklus süresi üzerine gebelik, doğum laktasyon gibi faktörlerin etkisi yoktur. laktasyon gibi faktörlerin etkisi yoktur.

DönemDönem Süre Süre (gün) (gün)

Bulguları Bulguları

ProöstrüsProöstrüs 9 (5-15) 9 (5-15) Vaginal kanama ile başlar ve Vaginal kanama ile başlar ve kanamanın bitmesi ile son kanamanın bitmesi ile son bulur.bulur.

Erkek köpeğin dikkatini çeker. Erkek köpeğin dikkatini çeker. Folliküler evre. Folliküler evre.

ÖstrüsÖstrüs 9 (5-15) 9 (5-15) Erkeği ilk kabul ile başlar son Erkeği ilk kabul ile başlar son kabul ile biter. kabul ile biter.

Ovulasyon, çiftleşme, Ovulasyon, çiftleşme, konsepsiyon ve Cl. teşekkül konsepsiyon ve Cl. teşekkül eder. eder.

MetöstrüsMetöstrüs 145 (64*) 145 (64*) **Erkek köpeğin reddetmesi, **Erkek köpeğin reddetmesi, gebelik,yalancı gebelik gebelik,yalancı gebelik (fizyolojik) (fizyolojik)

AnöstrüsAnöstrüs Değişken Değişken (1-9 ay) (1-9 ay) Bazı araştırmacılara göre metöstrüs ve proöstrüs arasındaki dönem.

ProöstrüsProöstrüs

Folliküler gelişim evresidir. Östrojen salınır.Folliküler gelişim evresidir. Östrojen salınır. Vulvada ödem ve kanlı akıntı söz konusudur Vulvada ödem ve kanlı akıntı söz konusudur

(Kanlı akıntı köpekler tarafından yalanması (Kanlı akıntı köpekler tarafından yalanması nedeni ile her zaman görülmeyebilir).nedeni ile her zaman görülmeyebilir).

Vagina mukozası ödemli ve balon tarzında Vagina mukozası ödemli ve balon tarzında şişmiştir.şişmiştir.

Sık idrar yapma.Sık idrar yapma. Erkek köpeğin dikkatini çeker.Erkek köpeğin dikkatini çeker.

ÖstrüsÖstrüs

LH piki.LH piki. Östrojen konsantrasyonunda düşme, Östrojen konsantrasyonunda düşme,

progesteron konsantrasyonunda artış.progesteron konsantrasyonunda artış. LH pikinden 48 saat sonra ovulasyon.LH pikinden 48 saat sonra ovulasyon. Vulva ödeminde azalma ve vaginal Vulva ödeminde azalma ve vaginal

akıntının et suyu rengine dönüşmesi.akıntının et suyu rengine dönüşmesi. Vagina mukozası solgun ve kurudur.Vagina mukozası solgun ve kurudur. Östrojen konsantrasyonunda düşüşe bağlı Östrojen konsantrasyonunda düşüşe bağlı

olarak vagina epitelinde dejenerasyona olarak vagina epitelinde dejenerasyona bağlı olarak çekirdeksiz hücrelerde artış. bağlı olarak çekirdeksiz hücrelerde artış.

MetöstrüsMetöstrüs

Metöstrüs bazı araştırmacılar tarafından Metöstrüs bazı araştırmacılar tarafından diöstrüs olarak da tanımlanır.diöstrüs olarak da tanımlanır.

Östrüsun sona ermesi ile başlar, Östrüsun sona ermesi ile başlar, progesteronun bazal düzeye inmesi ile progesteronun bazal düzeye inmesi ile son bulur.son bulur.

Vaginal akıntı sona erer, vulva ödemi Vaginal akıntı sona erer, vulva ödemi kaybolur.kaybolur.

Çekirdeksiz hücrelerde artışÇekirdeksiz hücrelerde artış Gebe kalmayan köpeklerde bu dönem Gebe kalmayan köpeklerde bu dönem

yalancı gebelik olarak da adlandırılır. yalancı gebelik olarak da adlandırılır.

AnöstrüsAnöstrüs

Doğum veya yalancı gebeliğin sona Doğum veya yalancı gebeliğin sona ermesi ile başlar, proöstrüs ile biter.ermesi ile başlar, proöstrüs ile biter.

Süresi ortalam 4 ay olmakla birlikte Süresi ortalam 4 ay olmakla birlikte değişken.değişken.

Endometrium rejenere olur.Endometrium rejenere olur. Ovaryumlar inaktif.Ovaryumlar inaktif. Anöstrüstaki köpekler ile Anöstrüstaki köpekler ile

ovariohisterektomi uygulanmış ovariohisterektomi uygulanmış köpekler klinik olarak ayırt köpekler klinik olarak ayırt edilemezler. edilemezler.

Seksüel Siklusun Seksüel Siklusun Hormonal MekanizmasıHormonal Mekanizması

Köpeklerd seksüel siklusun hormonal Köpeklerd seksüel siklusun hormonal mekanizması türe özgü değişiklikler mekanizması türe özgü değişiklikler göstermekle birlikte diğer evcil hayvanlar göstermekle birlikte diğer evcil hayvanlar ile kıyaslanabilir. ile kıyaslanabilir.

Hipotalamustan pulsatil (nabız) tarzında Hipotalamustan pulsatil (nabız) tarzında salınan GnRH.salınan GnRH.

GnRH HÖL’den gonadotropin GnRH HÖL’den gonadotropin hormonlarından FSH ve LH’nın salınımı hormonlarından FSH ve LH’nın salınımı uyarılmaktadır.uyarılmaktadır.

Gonadotropinler, ovaryumlardan östradiol Gonadotropinler, ovaryumlardan östradiol ve progesteron salınımını sağlar.ve progesteron salınımını sağlar.

Seksüel hormonların salgıları ile genital Seksüel hormonların salgıları ile genital organlardaki siklik değişiklikler gözlenir. organlardaki siklik değişiklikler gözlenir.


Folliküler büyüme FSH ve LH Folliküler büyüme FSH ve LH tarafından uyarılır.tarafından uyarılır.

Folliküllerden salgılanan östrojen Folliküllerden salgılanan östrojen salgısı düzenli olarak artarak, salgısı düzenli olarak artarak, proöstrüsün bitiminden 24 saat önce proöstrüsün bitiminden 24 saat önce en üst düzeye çıkar.en üst düzeye çıkar.

Östrojen, pozitif feedback etkisi ile Östrojen, pozitif feedback etkisi ile LH pikini uyarır.LH pikini uyarır.

LH piki proöstrüsun bittiğini, östrüsun LH piki proöstrüsun bittiğini, östrüsun başladığını gösterir. başladığını gösterir.

ÖstrüsÖstrüs

Östrüsun başlaması ile östrojen konsantrasyonu Östrüsun başlaması ile östrojen konsantrasyonu düşer.düşer.

LH pikinde 48 saat sonra ovulasyon gerçekleşir.LH pikinde 48 saat sonra ovulasyon gerçekleşir. LH piki ile birlikte (ovulasyondan önce) LH piki ile birlikte (ovulasyondan önce)

progesteron konsantrasyonu preovulatorik progesteron konsantrasyonu preovulatorik folliküllerin lüteinleşmesi sonucu artmaya başlar.folliküllerin lüteinleşmesi sonucu artmaya başlar.

Ovulasyondan sonra 2-3 hafta süre ile progesteron Ovulasyondan sonra 2-3 hafta süre ile progesteron konsantrasyonu düzenli olarak artar.konsantrasyonu düzenli olarak artar.

Diğer evcil hayvanlardan farklı olarak köpeklerde Diğer evcil hayvanlardan farklı olarak köpeklerde çiftleşme isteğinin oluşabilmesi için belirli düzeyde çiftleşme isteğinin oluşabilmesi için belirli düzeyde progesteron ile östrojene ihtiyaç vardır. progesteron ile östrojene ihtiyaç vardır.

MetöstrüsMetöstrüs Gebe kalan ve kalmayan köpeklerin arasında Gebe kalan ve kalmayan köpeklerin arasında

lüteal dönem açısından önemli farklılık yoktur.lüteal dönem açısından önemli farklılık yoktur. Gebe kalmayan köpeklerde progesteron düzeyi Gebe kalmayan köpeklerde progesteron düzeyi

gebe kalanlara göre daha düşük düzeyde ve gebe kalanlara göre daha düşük düzeyde ve salınım süresi yaklaşık 10 gün kadar daha salınım süresi yaklaşık 10 gün kadar daha uzundur.uzundur.

Gebe kalan köpeklerde doğum öncesi progesteron Gebe kalan köpeklerde doğum öncesi progesteron düzeyi hızla düşmekte kalmayanlarda ise bu düzeyi hızla düşmekte kalmayanlarda ise bu düşüş daha geç şekillenmektedir.düşüş daha geç şekillenmektedir.

C. luteumun fonksiyonunu sürdürmede öncfe LH, C. luteumun fonksiyonunu sürdürmede öncfe LH, 30-35 gün sonrasında ise prolaktin tarafından 30-35 gün sonrasında ise prolaktin tarafından sağlanmaktadır.sağlanmaktadır.

Diğer evcil hayvanlardan farklı olarak Diğer evcil hayvanlardan farklı olarak endometrium’dan salgılanan PGF2endometrium’dan salgılanan PGF2, luteoliziste , luteoliziste rol oynamamaktadır (Histerektomi yapılan rol oynamamaktadır (Histerektomi yapılan köpeklerde de luteolizis şekillenmektedir). köpeklerde de luteolizis şekillenmektedir).


LH ve östrojen bazal düzeydedir.LH ve östrojen bazal düzeydedir. Östrojen, proöstrsten 10-20 gün önce Östrojen, proöstrsten 10-20 gün önce

yükselmeye başlar.yükselmeye başlar. Prolaktin, anöstrüs başlangıcında Prolaktin, anöstrüs başlangıcında

yüksektir.yüksektir. Prolaktin, ovaryumların Prolaktin, ovaryumların

gonadotropinlere karşı duyarlılığını gonadotropinlere karşı duyarlılığını azaltmaktadır.azaltmaktadır.

Prolaktin antagonistleri seksüel siklus Prolaktin antagonistleri seksüel siklus süresinin kısalmasına yol açmaktadır.süresinin kısalmasına yol açmaktadır.

Seksüel Siklus Seksüel Siklus Döneminin BelirlenmesiDöneminin Belirlenmesi

EndikasyonlarıEndikasyonları Tohumlama zamanının belirlenmesi Tohumlama zamanının belirlenmesi

amacıylaamacıyla Östrüsun belirlenmesi amacıyla. Östrüsun belirlenmesi amacıyla.

YöntemlerYöntemler1.1. Anamnez (son kanaması, son Anamnez (son kanaması, son

doğumu vb. sorulabilir).doğumu vb. sorulabilir).

2.2. Dişi genital organların inspeksiyonu Dişi genital organların inspeksiyonu ve palpasyonu.ve palpasyonu.

3.3. İnspeksiyon ve palpasyon vulva. İnspeksiyon ve palpasyon vulva.


Vulva ödemlidir.Vulva ödemlidir. Vulvanın ventralinde koyu kırmızı kan Vulvanın ventralinde koyu kırmızı kan

görülür.görülür. Vulva serttir. Vulva serttir.

ÖstrüsÖstrüs

Vulva genişlemiştir.Vulva genişlemiştir. Vulvadan sulu, etsuyu renginde Vulvadan sulu, etsuyu renginde

akıntı.akıntı. Vulva hamur kıvamındadır.Vulva hamur kıvamındadır. Perineal bölgenin ve vulvanın Perineal bölgenin ve vulvanın

çevresinin palpasyonu ile kuyruk çevresinin palpasyonu ile kuyruk kaldırıp yana doğru çekilmektedir. kaldırıp yana doğru çekilmektedir.

MetöstrüsMetöstrüs Vulvada ödem kaybolmuştur.Vulvada ödem kaybolmuştur. Metöstrüs başlangıcında beyaz akıntı.Metöstrüs başlangıcında beyaz akıntı. Vulvanın kıvamı yumuşaktır. Vulvanın kıvamı yumuşaktır.


Dikkat çekici bulgu görülmez. Dikkat çekici bulgu görülmez.

VaginoskopiVaginoskopi

Seksüel siklusun döneminin Seksüel siklusun döneminin belirlenmesinde vaginal muayene belirlenmesinde vaginal muayene oldukça yararlıdır.oldukça yararlıdır.

Vaginal muayenede;Vaginal muayenede;1)1) Vagina mukozasının durumu (renk, Vagina mukozasının durumu (renk,

ödem, kıvrımlar).ödem, kıvrımlar).

2)2) Vaginal salgının miktarı ve rengi.Vaginal salgının miktarı ve rengi.

3)3) *Köpeklerde serviks dorsal kıvrım *Köpeklerde serviks dorsal kıvrım tarafından kapatılması nedeni ile tarafından kapatılması nedeni ile vaginoskopide serviks vaginoskopide serviks değerlendirilmez.değerlendirilmez.


Vagina mukozası gül kırmızısı, nemli ve Vagina mukozası gül kırmızısı, nemli ve parlaktır. Yüksek derecede ödemlidir.parlaktır. Yüksek derecede ödemlidir.

Enlemesine ve uzunlamasına derin Enlemesine ve uzunlamasına derin kıvrımlar oluşmuştur.kıvrımlar oluşmuştur.

Vagina mukozasındaki kıvrımlarda ve Vagina mukozasındaki kıvrımlarda ve vagina tabanında kanlı akıntı vagina tabanında kanlı akıntı birikmiştir.birikmiştir.

ÖstrüsÖstrüs

Vagina mukozası açık porselen Vagina mukozası açık porselen rengindedir.rengindedir.

Ödemin kaybolmaya başlaması ile Ödemin kaybolmaya başlaması ile birlikte vagina mukozasının kıvrımları birlikte vagina mukozasının kıvrımları grafon kağıdı şeklini almıştır.grafon kağıdı şeklini almıştır.

Kanlı akıntı et suyu rengine Kanlı akıntı et suyu rengine dönüşmüşütr.dönüşmüşütr.

MetöstrüsMetöstrüs

Vagina mukozası gül kırmızısı renkte Vagina mukozası gül kırmızısı renkte yer yer açık lekeler ve hiperemik yer yer açık lekeler ve hiperemik noktalar görülebilir.noktalar görülebilir.

Ödem tamamen kaybolmuş, vagina Ödem tamamen kaybolmuş, vagina içerinde servikse doğru derin içerinde servikse doğru derin kıvrımlar gözlenir.kıvrımlar gözlenir.


Vagina mukozası solgun ve parlak Vagina mukozası solgun ve parlak renkte.renkte.

Ödem yok.Ödem yok. Hafif uzunlamasına kıvrımlar vardır.Hafif uzunlamasına kıvrımlar vardır. Serviksi kapatan dorsal kıvrım Serviksi kapatan dorsal kıvrım

yalancı serviks oluşturur.yalancı serviks oluşturur.

A)Anöstrüs: Vagina mukozası basık ve basit kıvrımlı (D) dorsal kıvrım küçük yuvarlak, gül kırmızısı, nemli.B)Proöstrüs (Erken): Vagina mukozası ödemli balon tipi büyük kıvrımlı sıvı birikimi söz konusu (kanlı).C)Folliküler Evre: Vagina mukozasında derinlemesine kıvrımlar (Ö - P ) kuru solgun gül kırmızısı.D)Ovulasyon (Östrüs): Derinlemesine kıvrımlar artmış dorsal kıvrım (D) köşeli lümen açık (vagina mukozası solgun ve kuru).E)Geç Östrüs: Vagina mukozası ve (D) oldukça büzüşmüş, solgun ve gül kırmızısı hafif nemli.F)Erken Metöstrüs: Vagina mukozası basit yuvarlak kıvrımlı, (D) yuvarlak ve küçük, nemli.

Vaginal SitolojiVaginal Sitoloji

Vaginal sitoloji ile örnek alınmasıVaginal sitoloji ile örnek alınması1)1) Sıvap.Sıvap.

2)2) Spatül.Spatül.

3)3) Aspire edilerekAspire edilerek

alınabilir.alınabilir.

1.1. Bu amaçla vaginanın kaudalinden eksudat, Bu amaçla vaginanın kaudalinden eksudat, bir sıvap yardımı ile alınır.bir sıvap yardımı ile alınır.

2.2. Sıvap önce serum fizyolojik ile ıslatılır.Sıvap önce serum fizyolojik ile ıslatılır.3.3. Daha sonra vaginanın kaudalinden bir kez Daha sonra vaginanın kaudalinden bir kez

döndürülerek örnek alınır.döndürülerek örnek alınır.4.4. Örnek alımı sırasında vulva dudakları ile Örnek alımı sırasında vulva dudakları ile

vestibulum vaginaya temastan vestibulum vaginaya temastan kaçınılmalıdır.kaçınılmalıdır.

5.5. Sıvap daha sonra lam üzerinde döndürülüp Sıvap daha sonra lam üzerinde döndürülüp havada kurutulur.havada kurutulur.

Sıvap ile örnek alınması özellikle metöstrüs Sıvap ile örnek alınması özellikle metöstrüs ve anöstrüs döneminde örneğin geç ve anöstrüs döneminde örneğin geç kurutulmasından dolayı hücrelerin kurutulmasından dolayı hücrelerin parçalanmasına ve sıvap parçacıklarının da parçalanmasına ve sıvap parçacıklarının da lam üzerine bulaşmasına neden olmaktadır.lam üzerine bulaşmasına neden olmaktadır.

Sıvap Yöntemi

Spatül yöntemiSpatül yöntemi ise alınan örnek ise alınan örnek miktarının az olması ve örneğin lam miktarının az olması ve örneğin lam üzerine tam dağıtılmaması nedeni ile üzerine tam dağıtılmaması nedeni ile önerilmez.önerilmez.

Aspirasyon yöntemiAspirasyon yöntemi vaginal sitoloji amacıyla vaginal sitoloji amacıyla kullanılabilecek en uygun yöntemdir.kullanılabilecek en uygun yöntemdir.

Bu amaçla vaginanın kaudalinden pipet veya Bu amaçla vaginanın kaudalinden pipet veya kateter ile eksudat aspire edilebilir. Anöstrüs ve kateter ile eksudat aspire edilebilir. Anöstrüs ve metöstrüs dönemlerinde vagina içerisine birkaç metöstrüs dönemlerinde vagina içerisine birkaç damla serum fizyolojik verilip, tekrar aspire damla serum fizyolojik verilip, tekrar aspire edilebilir.edilebilir.

Aspire edilen eksudat’tan bir damla lam üzerine Aspire edilen eksudat’tan bir damla lam üzerine damlatılıp, kan froti gibi hazırlanıp kurutulur damlatılıp, kan froti gibi hazırlanıp kurutulur (Aspirasyon yönteminin önemli bir avantajı da (Aspirasyon yönteminin önemli bir avantajı da östrüs esnasında alınan örneklerde mukus östrüs esnasında alınan örneklerde mukus kristalizasyon testinin de yapılabilmesidir).kristalizasyon testinin de yapılabilmesidir).

Hazırlanan preparat Methylen blue, Diff-quik, Hazırlanan preparat Methylen blue, Diff-quik, Papanicola ve Toludin blue gibi boyama Papanicola ve Toludin blue gibi boyama yöntemleri ile boyanabilir. yöntemleri ile boyanabilir.

Köpeklerde de mukus kristalizasyon testleri Köpeklerde de mukus kristalizasyon testleri uygulanabilmektedir. uygulanabilmektedir.

Vaginal Sitoloji ile Vaginal Sitoloji ile Tohumlama Zamanının Tohumlama Zamanının

BelirlenmesiBelirlenmesi Tohumlama zamanının belirlenmesi amacı ile Tohumlama zamanının belirlenmesi amacı ile

vaginal sitoloji, proöstrüs kanamasının vaginal sitoloji, proöstrüs kanamasının başlamasından 5 gün sonra başlanmalıdır. Çünkü başlamasından 5 gün sonra başlanmalıdır. Çünkü bazı köpeklerde ovulasyon bu dönemde bazı köpeklerde ovulasyon bu dönemde oluşabilmektedir. oluşabilmektedir.

Örnek alımı 2-3 gün aralıklar ile tekrarlanmalıdır.Örnek alımı 2-3 gün aralıklar ile tekrarlanmalıdır. Doğal aşımda spermanın dişi genital kanalda 4-6 Doğal aşımda spermanın dişi genital kanalda 4-6

gün yaşayabilmesi ve ovum’un 2-3 gün süre ile gün yaşayabilmesi ve ovum’un 2-3 gün süre ile döllenebilmesi nedeniyle tam tohumlama döllenebilmesi nedeniyle tam tohumlama zamanının belirlenmesi fazla önem taşımakla zamanının belirlenmesi fazla önem taşımakla birlikte nötrofillerin kaybolması, kornifiye süperfisial birlikte nötrofillerin kaybolması, kornifiye süperfisial hücrelerin ve bakterilerin bulunması aşımın 2 gün hücrelerin ve bakterilerin bulunması aşımın 2 gün içerisinde yapılması gerektiğine işaret eder.içerisinde yapılması gerektiğine işaret eder.

Suni tohumlama ise nötrofillerin ilk görüldüğü gün Suni tohumlama ise nötrofillerin ilk görüldüğü gün yapılabilir. yapılabilir.

A.Anöstrüs:A.Anöstrüs: Bazal (B) ve parabazal Bazal (B) ve parabazal (P) hücreler.(P) hücreler.

B.Erken fölliküler dönem:B.Erken fölliküler dönem: P ve P ve İntermedier hücreler (yüksek hl, İntermedier hücreler (yüksek hl, derin tl), Superfisial (S), Eritrosit (E), derin tl), Superfisial (S), Eritrosit (E), Köpük Hücreleri (Sch).Köpük Hücreleri (Sch).

C.Geç folliküler C.Geç folliküler dönem(preovulatorik dönem(preovulatorik folliküllerin luteinleşmeye folliküllerin luteinleşmeye başlaması):başlaması): Ağırlıklı olarak S Ağırlıklı olarak S hücreler ve Sch’ler, tek tük hücreler ve Sch’ler, tek tük İntermedier hücreler hücreler ve İntermedier hücreler hücreler ve E’ler.E’ler.

D. Östrüs(Ovulasyona yakın D. Östrüs(Ovulasyona yakın dönem):dönem): Sadece S ve Sch görülür. Sadece S ve Sch görülür. Arka plan berrak.Arka plan berrak.

EE1. 1. Östrüs (çiftleşme dönemi):Östrüs (çiftleşme dönemi): S S ve Sch kümelenmiş halde bulunur. ve Sch kümelenmiş halde bulunur. Hücre kenarları kısmi olarak belirgin Hücre kenarları kısmi olarak belirgin değildir ve sitoplazma değildir ve sitoplazma vakuolleşmiştir.vakuolleşmiştir.

EE2.2. Östrüs Sonu, Metöstrüs Östrüs Sonu, Metöstrüs Başlangıcı:Başlangıcı: S ile Sch arasında tek S ile Sch arasında tek tük İntermedier hücreler.tük İntermedier hücreler.

F. Erken Metöstrüs Dönemi:F. Erken Metöstrüs Dönemi: Ağırlıklı olarak İntermedier hücreler Ağırlıklı olarak İntermedier hücreler tek tük olarak S ile Sch ve lökositler.tek tük olarak S ile Sch ve lökositler.

HORMON HORMON KONSANTRASYONLARIKONSANTRASYONLARI

Proöstrüs:Proöstrüs: Progesteron < 1 ng / mlProgesteron < 1 ng / ml Östrojen maksimum > 70 pg / mlÖstrojen maksimum > 70 pg / mlÖstrüs:Östrüs: Progesteron > 1 ng / mlProgesteron > 1 ng / ml Östrojen ortalama 18 pg / mlÖstrojen ortalama 18 pg / mlMetöstrüs:Metöstrüs: Progesteron 23 ng / mlProgesteron 23 ng / ml Östrojen bazak düzeyde 9-15 pg / mlÖstrojen bazak düzeyde 9-15 pg / mlAnöstrüs:Anöstrüs: Progesteron bazal düzeyde < 0.5 ng / Progesteron bazal düzeyde < 0.5 ng /

mlml Östrojen bazal seviyede < 15 pg / ml Östrojen bazal seviyede < 15 pg / ml

Tohumlama Zamanının Tohumlama Zamanının BelirlenmesiBelirlenmesi

Pratikte tohumlama zamanı proöstrüs kanamasından Pratikte tohumlama zamanı proöstrüs kanamasından yola çıkılarak belirlenmektedir. Buna göre proöstrüs yola çıkılarak belirlenmektedir. Buna göre proöstrüs kanamasının başlamasından 12 gün ve 14 gün olmak kanamasının başlamasından 12 gün ve 14 gün olmak üzere 2 kez çiftleştirilir veya tohumlanır (tohumlama üzere 2 kez çiftleştirilir veya tohumlanır (tohumlama esnasında kanam olmamalıdır).esnasında kanam olmamalıdır).

Proöstrüs kanaması baz alınarak yapılan Proöstrüs kanaması baz alınarak yapılan tohumlamaların sakıncası, proöstrüs ve östrüs tohumlamaların sakıncası, proöstrüs ve östrüs süresinin ve ovulasyon zamanının değişken süresinin ve ovulasyon zamanının değişken olmasıdır.olmasıdır.

Konsepsiyon şansının artırılabilmesi için Konsepsiyon şansının artırılabilmesi için tohumlamalar ovulasyona yakın zamanda tohumlamalar ovulasyona yakın zamanda yapılmalıdır.yapılmalıdır.

Ovulasyon ise proöstrüs kanamasından 5 gün sonra Ovulasyon ise proöstrüs kanamasından 5 gün sonra ile 30 gün sonra arasında görülebilmektedir. Ancak ile 30 gün sonra arasında görülebilmektedir. Ancak genel olarak proöstrüs kanamasından 9-15 gün genel olarak proöstrüs kanamasından 9-15 gün sonrasında şekillenmektedir. sonrasında şekillenmektedir.

Tohumlama Zamanın Tohumlama Zamanın Belirlenmesinde Rol Oynayan Belirlenmesinde Rol Oynayan

FaktörlerFaktörler Ovulasyon LH pikinden 48 (30-48) saat Ovulasyon LH pikinden 48 (30-48) saat

sonra gerçekleşmektedir.sonra gerçekleşmektedir. Ovum, ovulasyondan 48 saat sonra fertil Ovum, ovulasyondan 48 saat sonra fertil

hale gelebilmektedir (ovum köpeklerde hale gelebilmektedir (ovum köpeklerde primer oosit olarak atılmakta, fertilizasyon primer oosit olarak atılmakta, fertilizasyon ise ovumun ilk mayoz bölünmesini ise ovumun ilk mayoz bölünmesini tamamlanması ile şekillenebilmektedir).tamamlanması ile şekillenebilmektedir).

Ovum fertil hale geldikten sonra 4-5 gün Ovum fertil hale geldikten sonra 4-5 gün süre ile döllenme kabiliyeti korur.süre ile döllenme kabiliyeti korur.

Natif spermalar, dişi genital kanalda Natif spermalar, dişi genital kanalda fertilite yeteneklerini 4-7 gün süre ile fertilite yeteneklerini 4-7 gün süre ile korumaktadır. korumaktadır.

Dondurulmuş-çözdürülmüş spermalarda ise bu Dondurulmuş-çözdürülmüş spermalarda ise bu süre 24-48 saat ile sınırlıdır.süre 24-48 saat ile sınırlıdır.

Bu bilgiler ışığında köpeklerde fertilizasyon Bu bilgiler ışığında köpeklerde fertilizasyon zamanı köpeklerde ovulasyondan 2 gün sonra zamanı köpeklerde ovulasyondan 2 gün sonra başlamakta ovulasyondan 5-6 gün sonra sona başlamakta ovulasyondan 5-6 gün sonra sona ermektedir. Yani fertilizasyon süresi yakalaşık 3-5 ermektedir. Yani fertilizasyon süresi yakalaşık 3-5 gündür.gündür.

Natif spermanın dişi genital kanalda uzun süre Natif spermanın dişi genital kanalda uzun süre fertilite yeteneğini koruyarak yaşayabilmesi, fertilite yeteneğini koruyarak yaşayabilmesi, ovulasyondan 5 gün önce ve ovulasyondan 5 gün ovulasyondan 5 gün önce ve ovulasyondan 5 gün sonra yapılan tohumlamalarda gebelik şansının sonra yapılan tohumlamalarda gebelik şansının olduğunun göstergesidir.olduğunun göstergesidir.

Donmuş-çözünmüş spermada ise fertilizasyon Donmuş-çözünmüş spermada ise fertilizasyon süresi ovulasyondan sonraki 3-5 gündür süresi ovulasyondan sonraki 3-5 gündür

Ovulasyon Zamanının Ovulasyon Zamanının BelirlenmesiBelirlenmesi

Ovulasyon köpeklerde LH pikinin Ovulasyon köpeklerde LH pikinin belirlenmesi ile tespit edilebilir. belirlenmesi ile tespit edilebilir. Ancak pratikte uygulanabilirliği yok.Ancak pratikte uygulanabilirliği yok.

Dolayısı ile ovulasyon indirek Dolayısı ile ovulasyon indirek yöntemlerle belirlenebilir. Bunlar da;yöntemlerle belirlenebilir. Bunlar da;

1)1) Vaginoskopi.Vaginoskopi.2)2) Vaginal sitoloji.Vaginal sitoloji.3)3) Progesteron analizi.Progesteron analizi.4)4) USG.USG. Ovulasyon zamanının Ovulasyon zamanının

belirlenmesinde hangi yöntem belirlenmesinde hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın 2 gün ara ile kullanılırsa kullanılsın 2 gün ara ile tekrarlanmalıdır. tekrarlanmalıdır.

Vaginoskopik Bulgular:Vaginoskopik Bulgular: Vagina mukozası kuru ve solgun Vagina mukozası kuru ve solgun

olmalı, sekunder kıvrımlar olmalı, sekunder kıvrımlar (derinlemesine) gözlenmelidir.(derinlemesine) gözlenmelidir.

Vaginal Sitoloji:Vaginal Sitoloji: Asidofil indeks > %90.Asidofil indeks > %90. Tek tük eritrosit.Tek tük eritrosit. Süperfisiyal hücreler ile köpük Süperfisiyal hücreler ile köpük

hücreleri.hücreleri.

Progesteron Testi:Progesteron Testi: Progesteron > 5 ng / ml (test Progesteron > 5 ng / ml (test

tekrarlanmalıdır).tekrarlanmalıdır).

Köpeklerde Hormon Köpeklerde Hormon UygulamalarıUygulamaları

Östrüsün UyarılmasıÖstrüsün Uyarılması

Endikasyonları:Endikasyonları: Uzayan anöstrüs olgularında.Uzayan anöstrüs olgularında. Erkek köpeğin belirli zaman diliminde Erkek köpeğin belirli zaman diliminde

kullanılabilir olmasını.kullanılabilir olmasını. Doğumun belirli zaman diliminde Doğumun belirli zaman diliminde

istenmesi halinde.istenmesi halinde.

Uygulaması:Uygulaması:1)1) Gonadotrop hormonlar (hCG / eCG, Gonadotrop hormonlar (hCG / eCG,

hMG).hMG).2)2) GnRH (pulsatil olarak verilmelidir).GnRH (pulsatil olarak verilmelidir).3)3) Dopamin-antagonistleri (Cabergolin, Dopamin-antagonistleri (Cabergolin,

Metergolin).Metergolin).Bu uygulamalardanBu uygulamalardan eCG (PMSG) FSH etkili, kısmi LH etkisi eCG (PMSG) FSH etkili, kısmi LH etkisi

gözlenir.gözlenir. hCG, Lh etkili olmakla birlikte, hCG, Lh etkili olmakla birlikte,

ovulasyonun oluşmasında ve Cl’un ovulasyonun oluşmasında ve Cl’un oluşmasında rol oynar.oluşmasında rol oynar.

Dopamin-antagonistleri ise prolaktin Dopamin-antagonistleri ise prolaktin düzeyini düşürmektedir. düzeyini düşürmektedir.

Örnek 1:Örnek 1: 20 I.U / kg / gün i.m. PMSG, 5-10 gün 20 I.U / kg / gün i.m. PMSG, 5-10 gün

süre ile uygulanmasını takiben son günü süre ile uygulanmasını takiben son günü 500 I.U hCG i.m. olarak verilir.500 I.U hCG i.m. olarak verilir.

Uygulamanın 4. gününden itibaren dişi Uygulamanın 4. gününden itibaren dişi köpekler erkek köpeklerin ilgisini çeker.köpekler erkek köpeklerin ilgisini çeker.

Erkeği kabul uygulama başlangıcından Erkeği kabul uygulama başlangıcından 6-15. günleri arasında gerçekleşir.6-15. günleri arasında gerçekleşir.

Örnek 2:Örnek 2: GnRH-analogları 2-8 GnRH-analogları 2-8 g / 90 dk süre g / 90 dk süre

ile (serum içerisinde verilir) 10-20 ile (serum içerisinde verilir) 10-20 gün süre ile uygulanır.gün süre ile uygulanır.

Örnek 3:Örnek 3: 75 I.U hMG / gün i.m. 9 gün.75 I.U hMG / gün i.m. 9 gün.

Örnek 4:Örnek 4: 5 5 g / kg cabergolin verilebilir. g / kg cabergolin verilebilir.

Köpeklerde Östrüsün Köpeklerde Östrüsün Uyarılmasının SakıncalarıUyarılmasının Sakıncaları

1)1) Luteal faz kısa sürebilmektedir.Luteal faz kısa sürebilmektedir.

2)2) Aşırı uyarım söz konusu olabilir. Aşırı uyarım söz konusu olabilir. Özellikle östradiol değerlerinin Özellikle östradiol değerlerinin fizyolojik sınırların dışına çıkması fizyolojik sınırların dışına çıkması toksikasyona sebep olur.toksikasyona sebep olur.

3)3) Pyometra / Endometritis riski.Pyometra / Endometritis riski.

4)4) Başarı şansı sınırlıdır.Başarı şansı sınırlıdır.

Uzayan ProöstrüsUzayan Proöstrüs Klinik olarak proöstrüs kanaması 21 Klinik olarak proöstrüs kanaması 21

günden uzun sürer.günden uzun sürer. Vaginal sitolojide yoğun olarak Vaginal sitolojide yoğun olarak

keratinize süperfisiyal hücreler keratinize süperfisiyal hücreler gözlenir.gözlenir.

Köpek çiftleşmez.Köpek çiftleşmez.Nedenleri:Nedenleri: Gonadotropin salınımında yetersizlik.Gonadotropin salınımında yetersizlik.Tedavisi:Tedavisi: Östradiol benzoat 0.01-0.02 mg / kg Östradiol benzoat 0.01-0.02 mg / kg

s.c. uygulamadan 24 saat sonra 200-s.c. uygulamadan 24 saat sonra 200-500 I.U. hCG s.c.500 I.U. hCG s.c.

Uzayan ÖstrüsUzayan Östrüs Klinik semptomları:Klinik semptomları: Çiftleşme isteğinin 12 günden uzun sürmesi.Çiftleşme isteğinin 12 günden uzun sürmesi. Kanlı-sulu vaginal akıntı ile gri-müköz vaginal Kanlı-sulu vaginal akıntı ile gri-müköz vaginal

flora.flora. Vaginal sitolojide çoğunlukla keratinize superfisial Vaginal sitolojide çoğunlukla keratinize superfisial

hücreler.hücreler. Ovulasyon oluşmaz.Ovulasyon oluşmaz. Östrojen salınımının uzamasına bağlı olarak Östrojen salınımının uzamasına bağlı olarak

GKHE.GKHE.Tedavi:Tedavi: hCG (50-10 I.U.) s.c. veyahCG (50-10 I.U.) s.c. veya GnRH (günde 3 kez s.c. 1-4 GnRH (günde 3 kez s.c. 1-4 g Buserelin)g Buserelin)Riskleri:Riskleri: Endometritis.Endometritis.

Östrusun BaskılanmasıÖstrusun Baskılanması

1.1. Seksüel fonksiyonların tam olarak Seksüel fonksiyonların tam olarak baskılanması.baskılanması.

2.2. Östrüsün kısa süreli geciktirilmesi.Östrüsün kısa süreli geciktirilmesi.

3.3. Başlayan östrüsün baskılanması ile Başlayan östrüsün baskılanması ile östrüslerin baskılanmasıöstrüslerin baskılanması

mümkündür. mümkündür.

Östrüsün Uzun Süreli Östrüsün Uzun Süreli BaskılanmasıBaskılanması

Östrüs düzenli progesteron Östrüs düzenli progesteron enjeksiyonları (preparata bağlı olarak 2-enjeksiyonları (preparata bağlı olarak 2-6 ay aralıklar ile) ile östrüsün 6 ay aralıklar ile) ile östrüsün baskılanabilir.baskılanabilir.

Progesteronlar antigonadotrop etkileri Progesteronlar antigonadotrop etkileri follikülün büyümesini, östrojen follikülün büyümesini, östrojen salınımını, ovulasyon ve Cl. teşekkülünü salınımını, ovulasyon ve Cl. teşekkülünü engeller. Bunun yanında engeller. Bunun yanında endometriumun sekresyonunu uyarır. endometriumun sekresyonunu uyarır.

Gestagenlerin uygulama şekli ve etki Gestagenlerin uygulama şekli ve etki mekanizmalarımekanizmaları

Etken Madde Etken Madde AntigonadotrAntigonadotrop Etki op Etki

Progesteron Progesteron Etkisi Etkisi

Anti Anti Androjenik Androjenik

Etki Etki

UygulamUygulama Şekli a Şekli

MedroxyprogesMedroxyprogesteronacetat teronacetat

++ ++++ ?? EnjeksiyoEnjeksiyon, Oral n, Oral

MegestrolacetaMegestrolacetat t

++++ ++++ ?? OralOral

ClormadinoaceClormadinoacetat tat

++ ++++ ++++ EnjeksiyoEnjeksiyonn

DelmadinoacetDelmadinoacetat at

++ ++ ++++ EnjeksiyoEnjeksiyonn

Proligeston Proligeston ++++ ++ -- EnjeksiyoEnjeksiyonn

Köpeklerde Suni Köpeklerde Suni TohumlamaTohumlama

Köpeklerde suni tohumlamanın Köpeklerde suni tohumlamanın endikasyonu;endikasyonu;

a)a) Yetiştirme amaçlı;Yetiştirme amaçlı; -Değerli damızlıkların kullanımında,-Değerli damızlıkların kullanımında, -Sınır ötesi tohumlama amaçlı,-Sınır ötesi tohumlama amaçlı,

b)b) Tedavi amaçlı Tedavi amaçlı

Doğal aşım yapamayan, sekonder fiziksel ve Doğal aşım yapamayan, sekonder fiziksel ve psikolojik davranış bozuklukları gösteren psikolojik davranış bozuklukları gösteren erkek ve dişi köpeklerin değerlendirilmesindeerkek ve dişi köpeklerin değerlendirilmesinde

Sekonder fiziksel arazlar arasında,Sekonder fiziksel arazlar arasında, *Prepusyum, penis veya göbek bölgesinin *Prepusyum, penis veya göbek bölgesinin

yaraları,yaraları, *Os penis’te kallus oluşumu,*Os penis’te kallus oluşumu, *Penis’in yaralanması,*Penis’in yaralanması, *Balanitis/Balanapostitis*Balanitis/Balanapostitis *Dişi köpeklerdeki mekanik engeller(vagina veya *Dişi köpeklerdeki mekanik engeller(vagina veya

vulvanın aşırı küçük olması).vulvanın aşırı küçük olması). Psikolojik nedenler arasında,Psikolojik nedenler arasında,

*Erkek köpeğin çiftleşme sırasında korkması,*Erkek köpeğin çiftleşme sırasında korkması, *Anaphrodisik dişi köpeklerin ısırmaları. *Anaphrodisik dişi köpeklerin ısırmaları.

Spermanın alınmasıSpermanın alınması Elektro Ejakülatör Elektro Ejakülatör MasajMasaj Suni Vajen Suni Vajen

Avantaj Avantaj

1.1. Saldırgan Saldırgan köpeklerde köpeklerde kullanılabilir kullanılabilir

1.1. Tüm köpeklerde Tüm köpeklerde kullanılabilirkullanılabilir

2.2. Ekipman gerekli Ekipman gerekli değildeğil

3.3. Elektro-Elektro-Ejakülatörden Ejakülatörden daha fizyolojik daha fizyolojik

1.1. Fizyolojiye Fizyolojiye yakındıryakındır

2.2. Her zaman Her zaman başarılı değil başarılı değil

DezavantajlarıDezavantajları 1.1. Narkoz gerekliNarkoz gerekli

2.2. Seksüel refleks zinciri Seksüel refleks zinciri oluşturmazoluşturmaz

3.3. Ölüm, topallık ve Ölüm, topallık ve fiziksel arazlarfiziksel arazlar

4.4. Her zaman başarılı Her zaman başarılı değildeğil

5.5. Ejakülat miktarı azEjakülat miktarı az

6.6. Ejakülat kirlenebilir Ejakülat kirlenebilir (idrar karışması (idrar karışması nedeniyle tavsiye nedeniyle tavsiye edilmez) edilmez)

1.1. Estetik değilEstetik değil

2.2. Spermaya Spermaya yabancı maddeler yabancı maddeler bulaşabilirbulaşabilir

3.3. Başarı köpeğin Başarı köpeğin libidosuna libidosuna bağlıdır bağlıdır

1.1. Alet gereklidirAlet gereklidir

2.2. Köpekler Köpekler çevresinden çevresinden etkilenebiliretkilenebilir

3.3. Estetik değilEstetik değil

4.4. Spermanın vajen Spermanın vajen lastikleri lastikleri tarafından tarafından etkilenmesi söz etkilenmesi söz konusu konusu

Köpeklerden sperma alma yöntemleri Köpeklerden sperma alma yöntemleri karşılaştırıldığı taktirde en uygun karşılaştırıldığı taktirde en uygun yöntemin masaj ile sperma alınması yöntemin masaj ile sperma alınması olduğu bildirilmektedir.olduğu bildirilmektedir.

Masaj yöntemiyle sperma alınması Masaj yöntemiyle sperma alınması sırasında erkeğin uyarılması amacıyla sırasında erkeğin uyarılması amacıyla kızgın dişi bulundurulması yararlı kızgın dişi bulundurulması yararlı olmakla birlikte sperma almaya olmakla birlikte sperma almaya alıştırılan köpekler kızgın dişi alıştırılan köpekler kızgın dişi olmadan da sperma olmadan da sperma verebilmektedirler.verebilmektedirler.

Masaj yöntemiyle sperma almada kullanılacak gerekli Masaj yöntemiyle sperma almada kullanılacak gerekli malzemelermalzemeler

Peçete,4-5 adet steril sperma toplama tüpü,permanent Peçete,4-5 adet steril sperma toplama tüpü,permanent kalem, steril operasyon eldiveni, merhem (sülfanamid’li), kalem, steril operasyon eldiveni, merhem (sülfanamid’li), etüv veya su banyosu.etüv veya su banyosu.

Masaj uygulamasına geçilmeden önce prepusyumun peçete Masaj uygulamasına geçilmeden önce prepusyumun peçete ile kuru temizliği yapılmalıdır.ile kuru temizliği yapılmalıdır.

Köpeklerden sperma alınacak ortam sakin olmalı ve Köpeklerden sperma alınacak ortam sakin olmalı ve mümkün olduğunca az sayıda kişi (spermayı alacak veteriner mümkün olduğunca az sayıda kişi (spermayı alacak veteriner hekim, hayvan sahibi ve bir yardımcı) bulunmalıdır.hekim, hayvan sahibi ve bir yardımcı) bulunmalıdır.

Hayvan sahibi köpeğin başını tutmalı ve kızgın dişiyi Hayvan sahibi köpeğin başını tutmalı ve kızgın dişiyi koklamasına izin vermelidir. koklamasına izin vermelidir.

Köpeklerden sperma alınması sırasında veteriner hekim Köpeklerden sperma alınması sırasında veteriner hekim köpeğin sağında yer almalı ve yeterli uyarımı sağladıktan köpeğin sağında yer almalı ve yeterli uyarımı sağladıktan sonra prepusyal boşluk içerisinde bulunan glans penis sol el sonra prepusyal boşluk içerisinde bulunan glans penis sol el ile aşağıdan tutulup bulbus glandis’ten pars longa glandis’e ile aşağıdan tutulup bulbus glandis’ten pars longa glandis’e doğru kısmi ereksiyon oluşuncaya kadar masaj yapılır. Bu doğru kısmi ereksiyon oluşuncaya kadar masaj yapılır. Bu esnada köpekte uyarımın arttığı glans penis’in dışarı çıktığı esnada köpekte uyarımın arttığı glans penis’in dışarı çıktığı gözlenirgözlenir

Pelvik itmeler tecrübesiz veya çekingen köpeklerde Pelvik itmeler tecrübesiz veya çekingen köpeklerde gözlenmeyebilir.gözlenmeyebilir.

Masaj ön sekret gelinceye kadar sürdürülür.Masaj ön sekret gelinceye kadar sürdürülür. Daha sonra prepusyum kısmi ereksiyon oluşan Daha sonra prepusyum kısmi ereksiyon oluşan

bulbus glandis’in gerisine doğru çekilir. Çekme bulbus glandis’in gerisine doğru çekilir. Çekme işlemi sağ elin baş ve işaret parmağı ile halka işlemi sağ elin baş ve işaret parmağı ile halka oluşturulup penis üzerine basınç yapmadan oluşturulup penis üzerine basınç yapmadan gerçekleştirilir. gerçekleştirilir.

Spermanın alınması sırasında yardımcı sperma Spermanın alınması sırasında yardımcı sperma alma tüplerini hazırlamalıdır. alma tüplerini hazırlamalıdır.

Sperma alma tüpünü hekim sol elle almalı ve sağ Sperma alma tüpünü hekim sol elle almalı ve sağ elinin baş ve işaret parmaklarını sıkarak bulbus elinin baş ve işaret parmaklarını sıkarak bulbus glandis’in hemen gerisinden masaj yapmalıdır glandis’in hemen gerisinden masaj yapmalıdır (Ereksiyonun tam oluşması ile ana sekretin geleceği (Ereksiyonun tam oluşması ile ana sekretin geleceği anlaşılıp sperma alma tüpü değiştirilmelidir). anlaşılıp sperma alma tüpü değiştirilmelidir).

Köpeğin hareketinin artmasıyla birlikte masaj Köpeğin hareketinin artmasıyla birlikte masaj yapmaya gerek kalmadan spermatozoa dan zengin yapmaya gerek kalmadan spermatozoa dan zengin ejakülat (süt veya sulu beyaz kıvamında) gelir.ejakülat (süt veya sulu beyaz kıvamında) gelir.

Glans penisin tesbiti sperma alma işlemi boyunca sağ Glans penisin tesbiti sperma alma işlemi boyunca sağ elin baş ve işaret parmakları ile bulbus glandis’in elin baş ve işaret parmakları ile bulbus glandis’in hemen proksimalinde gerçekleştirilmelidir. Bu şekilde hemen proksimalinde gerçekleştirilmelidir. Bu şekilde penis’in 180penis’in 180 arkaya döndürülerek iki bacağın arasına arkaya döndürülerek iki bacağın arasına alınma işlemi gerçekleştirilebilir. Penis’in arkaya doğru alınma işlemi gerçekleştirilebilir. Penis’in arkaya doğru yönlendirilmesi işlemi ana sekretin ejakülasyonu yönlendirilmesi işlemi ana sekretin ejakülasyonu sırasında, köpeğin arka ayağının kaldırılması ile sırasında, köpeğin arka ayağının kaldırılması ile gerçekleştirilmelidir. Yani köpak arka ayağını kaldırarak gerçekleştirilmelidir. Yani köpak arka ayağını kaldırarak 180180yönlendirilmesini ister. yönlendirilmesini ister.

Ereksiyonun tam oluşması glans penis’in mavi-Ereksiyonun tam oluşması glans penis’in mavi-kırmızımsı renk alması ile karakterizedir. kırmızımsı renk alması ile karakterizedir.

Ejakülatın renginin su şekline dönüşmesine kadar Ejakülatın renginin su şekline dönüşmesine kadar sperma alınmalıdır. sperma alınmalıdır.

Ejekülatın su şekline dönüşmesi ile tüp değiştirilerek Ejekülatın su şekline dönüşmesi ile tüp değiştirilerek son sekret alınır. son sekret alınır.

Penisin yumuşaması ejakülasyonun sona erdiğine işaret Penisin yumuşaması ejakülasyonun sona erdiğine işaret eder. Penis serbest bırakılarak, koruyucu olarak dış eder. Penis serbest bırakılarak, koruyucu olarak dış yüzeyine sülfanamid’li bir merhem sürülür. Daha sonra yüzeyine sülfanamid’li bir merhem sürülür. Daha sonra glans penis prepusyum’un içerisine yerleştirilir. glans penis prepusyum’un içerisine yerleştirilir.

Alınan spermanın muayenesi daha Alınan spermanın muayenesi daha önceki bölümlerde anlatıldığı gibi önceki bölümlerde anlatıldığı gibi yapılır. yapılır.

Ölü-canlı boyama yönteminde Ölü-canlı boyama yönteminde köpeklerde eosin-nigrosin boyası köpeklerde eosin-nigrosin boyası kuyruk kıvrımlarına neden kuyruk kıvrımlarına neden olmasından dolayı Eosin-Na sitrat olmasından dolayı Eosin-Na sitrat solüsyonu boyamada kullanılmalıdır solüsyonu boyamada kullanılmalıdır

Taze Sperma ile Tohumlama Taze Sperma ile Tohumlama

Teze sperma ile tohumlama işleminde Teze sperma ile tohumlama işleminde spermadan zengin ana sekret spermadan zengin ana sekret kullanılmalıdır. kullanılmalıdır.

Vaginal sitoloji, mukus kristalizasyon Vaginal sitoloji, mukus kristalizasyon ve progesteron analiz imkanları ile ve progesteron analiz imkanları ile tohumlama zamanını belirleme imkanı tohumlama zamanını belirleme imkanı yoksa proöstrüs kanamasından 10-14 yoksa proöstrüs kanamasından 10-14 gün sonra tohumlanabilir. gün sonra tohumlanabilir.

Taze sperma ile tohumlama işlemi Taze sperma ile tohumlama işlemi spermanın alınmasından sonra 20dk spermanın alınmasından sonra 20dk içinde gerçekleştirilmelidir. içinde gerçekleştirilmelidir.

Taze sperma ile tohumlama için, Taze sperma ile tohumlama için, ineklerde intrauterin ilaç vermek ineklerde intrauterin ilaç vermek amacıyla kullanılan kateter veya amacıyla kullanılan kateter veya tohumlama pipeti 5ml’lik enjektör, tohumlama pipeti 5ml’lik enjektör, silindirik spekülüm, ışık kaynağı ve silindirik spekülüm, ışık kaynağı ve kateter ile enjektörün bağlantısı kateter ile enjektörün bağlantısı sağlanacak 4-5cm steril silikon sağlanacak 4-5cm steril silikon hortum gereklidir. hortum gereklidir.

Tohumlama için köpek bir yardımcı Tohumlama için köpek bir yardımcı tarafından arka ayalarından tutulup ön tarafından arka ayalarından tutulup ön ayakları üzerine 45ayakları üzerine 45 açı ile kaldırılır açı ile kaldırılır (küçük köpekler için aynı işlem (küçük köpekler için aynı işlem operasyon masası üzerinde yapılabilir). operasyon masası üzerinde yapılabilir).

Hayvan sahibi köpeğin başından Hayvan sahibi köpeğin başından tutarak sakinleşmesini sağlar. tutarak sakinleşmesini sağlar.

Tohumlama işlemi boyunca ventral Tohumlama işlemi boyunca ventral karın duvarı üzerine basınç karın duvarı üzerine basınç yapılmamalıdır. yapılmamalıdır.

Karın duvarına yapılan basınçlar genital Karın duvarına yapılan basınçlar genital organların konumunun değişmesine ve organların konumunun değişmesine ve spermanın uterusa doğru akışına engel spermanın uterusa doğru akışına engel olur. olur.

Tohumalamda kullanılacak kateter veya Tohumalamda kullanılacak kateter veya tohumlama pipeti steril olmalıdır. Kateter veya tohumlama pipeti steril olmalıdır. Kateter veya pipete steril silikon hortum takılmalıdır. Bu esnada pipete steril silikon hortum takılmalıdır. Bu esnada mümkün olduğunca kontaminasyon mümkün olduğunca kontaminasyon engellenmelidir. engellenmelidir.

Spermadan zengin ana fraksiyon kalın bir kanül yardımı Spermadan zengin ana fraksiyon kalın bir kanül yardımı ile enjektöre çekilmeli ve daha sonra kanül ile enjektöre çekilmeli ve daha sonra kanül uzaklaştırılarak, enjektör steril hortuma takılmalıdır.uzaklaştırılarak, enjektör steril hortuma takılmalıdır.

Hayvanın zaptı raptını müteakip vulva dudaklarının kuru Hayvanın zaptı raptını müteakip vulva dudaklarının kuru temizliği yapılmalı ve silindirik spekülüm (küçük köpekler temizliği yapılmalı ve silindirik spekülüm (küçük köpekler için 0.8cm çapında ve 15cm uzunluğunda, büyük için 0.8cm çapında ve 15cm uzunluğunda, büyük köpekler için 1.5cm çapında ve 20cm uzunluğunda) vulva köpekler için 1.5cm çapında ve 20cm uzunluğunda) vulva dudaklarının ayrılmasından sonra (önce kraniodorsal dudaklarının ayrılmasından sonra (önce kraniodorsal yönde 45yönde 45 açı ile) girilir. açı ile) girilir.

Himenal halka geçildikten sonra yere paralel hale Himenal halka geçildikten sonra yere paralel hale getirilip vagina içerisinde ışık kaynağının kontrolü altında getirilip vagina içerisinde ışık kaynağının kontrolü altında ilerletilir. ilerletilir.

Tohumlama kateteri spekülümün içinden geçirilerek Tohumlama kateteri spekülümün içinden geçirilerek serviksin kaudalinden vagina içerisine sarkan dorsal serviksin kaudalinden vagina içerisine sarkan dorsal kıvrımın altından ilerletilerek, sperma kaudo servikal kıvrımın altından ilerletilerek, sperma kaudo servikal bölgeye bırakılır. bölgeye bırakılır.

Spermanın servikse yakın vagina içerisine bırakılması Spermanın servikse yakın vagina içerisine bırakılması halinde, köpek tohumlama işleminden sonra 5-10dk ön halinde, köpek tohumlama işleminden sonra 5-10dk ön ayaklarının üzerinde tutularak spermanın geriye doğru ayaklarının üzerinde tutularak spermanın geriye doğru akışı engellenmelidir. akışı engellenmelidir.

Köpek spermasının kısa süreli Köpek spermasının kısa süreli saklanması saklanması

Köpek sperması Tris-Yumurta sarısı ile Köpek sperması Tris-Yumurta sarısı ile sulandırılıp sulandırılıp 55C’de 72 saate kadar saklanabilir. C’de 72 saate kadar saklanabilir.

Tris-Yumurta sarısı sulandırıcısı;Tris-Yumurta sarısı sulandırıcısı; Temel tris çözeltisinden 80ml alınıp içerisine 20 Temel tris çözeltisinden 80ml alınıp içerisine 20

ml yumurta sarısı konur (temel tris çözeltisi; Tris-ml yumurta sarısı konur (temel tris çözeltisi; Tris-hidrpksimethil- aminometan 30.28 g, Fruktoz hidrpksimethil- aminometan 30.28 g, Fruktoz 12.50g, Sitrikasit 17.80g ve Bidistile 1000ml)12.50g, Sitrikasit 17.80g ve Bidistile 1000ml)

Ejakülatın spermadan zengin ana sekret Ejakülatın spermadan zengin ana sekret bölümünün oda ısısında motilite ve yoğunluğu bölümünün oda ısısında motilite ve yoğunluğu belirlenir. Sulandırma oranı yoğunluğa göre belirlenir. Sulandırma oranı yoğunluğa göre tesbit edilir. tesbit edilir.

Yoğunluk(10Yoğunluk(1066/ml) /ml) Sulandırma oranıSulandırma oranı

Sperma Sperma Sulandırıcı Sulandırıcı

300-500 300-500 1 + 31 + 3

500-800500-800 1 + 41 + 4

>800>800 1 + 51 + 5

Sulandırma işlemi oda ısısında yapılır. Sulandırma işlemi oda ısısında yapılır. Daha sonra ısısı Daha sonra ısısı 55C’ye düşürülerek C’ye düşürülerek buzdolabında 72 saat saklanabilir. buzdolabında 72 saat saklanabilir. Sulandırma işleminden sonra da Sulandırma işleminden sonra da günlük olarak motilite kontrolleri günlük olarak motilite kontrolleri yapılmalıdır. Kısa süreli saklanan yapılmalıdır. Kısa süreli saklanan spermalar taze spermada olduğu gibi spermalar taze spermada olduğu gibi kaudo-servikal tohumlama yapılabilir kaudo-servikal tohumlama yapılabilir

Köpek spermasının derin Köpek spermasının derin dondurulmasıdondurulması

Köpek spermasının derin dondurulması amacıyla tris-Köpek spermasının derin dondurulması amacıyla tris-Yumurta sarısı sulandırıcısı kullanılabilir. Yumurta sarısı sulandırıcısı kullanılabilir.

Bu amaçla hazırlanan sulandırıcıya son Bu amaçla hazırlanan sulandırıcıya son konsantrasyonunda %6 gliserol içerecek miktarda konsantrasyonunda %6 gliserol içerecek miktarda gliserol ilave edilir. gliserol ilave edilir.

Tohumlama dozundaki motil spermatozoon sayısı 150-Tohumlama dozundaki motil spermatozoon sayısı 150-200x106 olmalıdır. Köpek spermasının dondurulmasında 200x106 olmalıdır. Köpek spermasının dondurulmasında 0.5ml’lik payetlerin kullanılması tavsiye edilir. 0.5ml’lik payetlerin kullanılması tavsiye edilir.

Dondurma işlemi için alınan ejakülatın spermadan Dondurma işlemi için alınan ejakülatın spermadan zengin ana fraksiyonu kullanılır. Bu amaç ile ejakülat zengin ana fraksiyonu kullanılır. Bu amaç ile ejakülat alındıktan sonra, oda ısısında hacim, motilite, yoğunluk alındıktan sonra, oda ısısında hacim, motilite, yoğunluk ve anormal spermatozoon oranı belirlenir. ve anormal spermatozoon oranı belirlenir.

Kısa süreli saklama bölümünde anlatıldığı gibi Kısa süreli saklama bölümünde anlatıldığı gibi yoğunluğu göz önüne alınarak gliserol içermeyen Tris-yoğunluğu göz önüne alınarak gliserol içermeyen Tris-Yumurta sarısı sulandırıcısı ile sulandırılır. Daha sonra Yumurta sarısı sulandırıcısı ile sulandırılır. Daha sonra gliserol miktarı hesaplanır gliserol miktarı hesaplanır

66 Gliserol Miktarı (ml)=__________ xSulandırılmış Sperma Hacmi(ml)Gliserol Miktarı (ml)=__________ xSulandırılmış Sperma Hacmi(ml) 100-6100-6

Gliserol ilavesinden sonra 10dk oda Gliserol ilavesinden sonra 10dk oda ısısında bekletilerek 0.5ml’lik payetlere ısısında bekletilerek 0.5ml’lik payetlere çekilir. Payetlerin uçları kapatılarak çekilir. Payetlerin uçları kapatılarak 55C’deki buzdolabına konur ve 3 saat C’deki buzdolabına konur ve 3 saat bekletilir. Dondurma işlemi sıvı azot bekletilir. Dondurma işlemi sıvı azot buharında -140buharında -140C’de 10dk içerisinde C’de 10dk içerisinde gerçekleştirildikten sonra, payetler -gerçekleştirildikten sonra, payetler -196196C’deki sıvı azot içerisine daldırılır. C’deki sıvı azot içerisine daldırılır.

Dondurma işlemi 40cm uzunluğunda, 30cm Dondurma işlemi 40cm uzunluğunda, 30cm genişliğinde 18cm derinliğindeki bir strafor genişliğinde 18cm derinliğindeki bir strafor içinde de gerçekleştirilebilir. Bu amaçla içinde de gerçekleştirilebilir. Bu amaçla strafor içerisine 6cm yüksekliğinde metal strafor içerisine 6cm yüksekliğinde metal ayaklar yerleştirilir. Strafor içerisine 2cm sıvı ayaklar yerleştirilir. Strafor içerisine 2cm sıvı azot konur. azot konur.

Payetler metal ayaklar üzerine yerleştirilerek Payetler metal ayaklar üzerine yerleştirilerek 10dk sıvı azot buharında tutulur. Straforun 10dk sıvı azot buharında tutulur. Straforun kapağı kapatılır. kapağı kapatılır.

Derin dondurulmuş payetlerin tohumlamada Derin dondurulmuş payetlerin tohumlamada kullanılabilmesi için çözdürülme sonrası en az kullanılabilmesi için çözdürülme sonrası en az %50 motiliteye sahip olması gerekir.%50 motiliteye sahip olması gerekir.

Dondurulmuş-çözdürülmüş spermada Dondurulmuş-çözdürülmüş spermada fonksiyonel akrozom oranı en az %60 fonksiyonel akrozom oranı en az %60 olmalıdır.olmalıdır.

Derin dondurulmuş Derin dondurulmuş spermalar ile tohumlamaspermalar ile tohumlama

Derin dondurulmuş sperma ile yapılan tohumlama Derin dondurulmuş sperma ile yapılan tohumlama işleminde payetler, ineklerde suni tohumlama işleminde payetler, ineklerde suni tohumlama bölümünde anlatıldığı gibi konteinerden alınıp bölümünde anlatıldığı gibi konteinerden alınıp çözdürülür. Çözdürme işleminden sonra payetler çözdürülür. Çözdürme işleminden sonra payetler ezik uçlarından kesilerek içeriği steril bir toplama ezik uçlarından kesilerek içeriği steril bir toplama tüpüne aktarılır. Tohumlama öncesi tekrar tüpüne aktarılır. Tohumlama öncesi tekrar motilite kontrolü yapılır. Tüpte toplanan sperma motilite kontrolü yapılır. Tüpte toplanan sperma geniş lümenli bir kanül ile enjektöre çekilir. geniş lümenli bir kanül ile enjektöre çekilir. Tohumlama işlemi taze sperma ile tohumlama Tohumlama işlemi taze sperma ile tohumlama bölümünde anlatıldığı gibi yapılır. Ancak derin bölümünde anlatıldığı gibi yapılır. Ancak derin dondurulmuş spermalar uterus içine bırakılmalı ve dondurulmuş spermalar uterus içine bırakılmalı ve tohumlama dozu 150-200x106 olmalıdır. tohumlama dozu 150-200x106 olmalıdır. Köpeklerde transservikal tohumlama, serviksin Köpeklerde transservikal tohumlama, serviksin transabdominal olarak el ile tespit edilebilir. transabdominal olarak el ile tespit edilebilir. Büyük cüsseli köpeklerde serviksin Büyük cüsseli köpeklerde serviksin transabdominal tespiti daha güçtür transabdominal tespiti daha güçtür

Progesteron Progesteron Uygulamasında Dikkat Uygulamasında Dikkat

Edilecek HususlarEdilecek Hususlar İlk 2 östrüste, köpeklerin seksüel siklusu İlk 2 östrüste, köpeklerin seksüel siklusu

konusunda fikir edinebilmek amacıyla konusunda fikir edinebilmek amacıyla östrüs baskılanmamalıdır.östrüs baskılanmamalıdır.

İlk baskılama ovaryumda folliküller ve İlk baskılama ovaryumda folliküller ve luteal aktivitenin olmadığı dönemde luteal aktivitenin olmadığı dönemde yapılmalıdır.yapılmalıdır.

Bu nedenle ilk uygulama son proöstrüsa Bu nedenle ilk uygulama son proöstrüsa kanamasından en az 3 ay sonra veya kanamasından en az 3 ay sonra veya beklenen proöstrüs kanamsından 1 ay beklenen proöstrüs kanamsından 1 ay önce olmalıdır. Gebe kalmış köpeklerde ise önce olmalıdır. Gebe kalmış köpeklerde ise doğumdan 2 ay sonra uygulanmalıdır. doğumdan 2 ay sonra uygulanmalıdır.

KontraendikasyonlarıKontraendikasyonları

Son östrüsün veya son gestagen Son östrüsün veya son gestagen uygulamasının ne zaman yapıldığı uygulamasının ne zaman yapıldığı bilinmediği takdirde;bilinmediği takdirde;

Östrojen ile nidasyonun önlenmesinin Östrojen ile nidasyonun önlenmesinin akabinde,akabinde,

Vaginal akıntı olgularında yapılan Vaginal akıntı olgularında yapılan gestagen uygulamaları,gestagen uygulamaları,

Uterusta patolojik değişikliklere yol Uterusta patolojik değişikliklere yol açar.açar.

KomplikasyonlarıKomplikasyonları

Doz hataları, süspansiyonun homojen Doz hataları, süspansiyonun homojen olmaması, gestagenin kısa süre içerisinde olmaması, gestagenin kısa süre içerisinde yıkımlanması, erkek köğekler ile temas yıkımlanması, erkek köğekler ile temas gibi nedenler östrüsün baskılanmasının gibi nedenler östrüsün baskılanmasının kısa süre içerisinde sona ermesi.kısa süre içerisinde sona ermesi.

Uterusta patolojik değişiklikler (pyometra, Uterusta patolojik değişiklikler (pyometra, mukometra, GKHE).mukometra, GKHE).

Meme tümörleri.Meme tümörleri. Enjeksiyon bölgesinde tüy dökülmesi.Enjeksiyon bölgesinde tüy dökülmesi. Şeker hastalığına yol açması. Şeker hastalığına yol açması.

İSTENMEYEN İSTENMEYEN GEBELİKLERİN GEBELİKLERİN

SONLANDIRILMASISONLANDIRILMASI

Köpeklerde istenmeyen gebeliklerin Köpeklerde istenmeyen gebeliklerin sonlandırılması çeşitli sonlandırılması çeşitli komplikasyonlara yol açacağından komplikasyonlara yol açacağından dolayı önce çiftleşme tam olarak dolayı önce çiftleşme tam olarak gerçekleşti mi (arakaya dönüş gerçekleşti mi (arakaya dönüş pozisyonu) sorulmalı.pozisyonu) sorulmalı.

Tam çiftleşme gerçekleşti mi?Tam çiftleşme gerçekleşti mi?

MuayeneMuayene

Vaginoskopik-Vaginal sitoloji.Vaginoskopik-Vaginal sitoloji. Progesteron düzeyinin belirlenmesi.Progesteron düzeyinin belirlenmesi. Öncelikle sıvap serum fizyolojik ile Öncelikle sıvap serum fizyolojik ile

ıslatılacak, sonra 0.5-1 ml serum ıslatılacak, sonra 0.5-1 ml serum fizyolojik ilave edilip 2000 devir/dk fizyolojik ilave edilip 2000 devir/dk 10 dk santrifüj edilecek.10 dk santrifüj edilecek.

Son 24 saatteki çiftleşmelerde Son 24 saatteki çiftleşmelerde %100, 24-48 saatler arsında %75.%100, 24-48 saatler arsında %75.

DeğerlendirmeDeğerlendirme SpermaSperma ProgesteronProgesteron SikluSiklu

ssKonsepsiyon Konsepsiyon

şansı şansı

Negatif Negatif Düşük Düşük P.Ö.P.Ö. DüşükDüşük

Negatif Negatif Düşük Düşük Öst.Öst. DüşükDüşük

Negatif Negatif Orta / Orta / Yüksek Yüksek

Öst.Öst. Var (orta) Var (orta)

Negatif Negatif YüksekYüksek M.Ö.M.Ö. DüşükDüşük

Pozitif Pozitif (var) (var)

Düşük Düşük P.Ö.P.Ö. DüşükDüşük


Düşük Düşük Öst.Öst. VarVar


Orta / Orta / Yüksek Yüksek

Öst.Öst. YüksekYüksek


YüksekYüksek M.Ö.M.Ö. DüşükDüşük

Gebe kalma şansının yüksek Gebe kalma şansının yüksek olduğu dönemde çiftleşme olduğu dönemde çiftleşme gerçekleşti ise;gerçekleşti ise; Köpek damızlık değeri taşımıyorsa Köpek damızlık değeri taşımıyorsa

ovariohisterektomi.ovariohisterektomi. Nidasyon önlenebilir.Nidasyon önlenebilir. Çiftleşmeden 28 gün sonrasına kadar Çiftleşmeden 28 gün sonrasına kadar

beklenip, gebelik pozitif ise abort beklenip, gebelik pozitif ise abort oluşturulabilir.oluşturulabilir.

Gebeliğin gerçekleşmesi sağlanabilir.Gebeliğin gerçekleşmesi sağlanabilir. Hayvan sahibine sakıncaları anlatılır.Hayvan sahibine sakıncaları anlatılır.

Nidasyoun ÖnlenmesiNidasyoun Önlenmesi

1)1) ÖstrojenÖstrojen

2)2) PGF2PGF2

3)3) Progesteron antagonistleri (aynı Progesteron antagonistleri (aynı zamanda bu 3’ü abort oluştururlar).zamanda bu 3’ü abort oluştururlar).

Preparatların seçilmesinde Preparatların seçilmesinde tohumlama sonrası dönem önemlidir. tohumlama sonrası dönem önemlidir.

Östrojen ile Nidasyonun Östrojen ile Nidasyonun ÖnlenmesiÖnlenmesi

Östrojenler zigotun transportunun hızlandırır.Östrojenler zigotun transportunun hızlandırır. Uterus ve oviduktun biyokimyasal yapısını Uterus ve oviduktun biyokimyasal yapısını

değiştirir.değiştirir. Mekanizması tam olarak bilinmemekle birlikte Mekanizması tam olarak bilinmemekle birlikte

luteolizisi oluşturur.luteolizisi oluşturur. Uterus kontraksiyonlarını uyarır.Uterus kontraksiyonlarını uyarır.

Doz:Doz: 0.01 mg / kg östradiol benzoat p.p. 3-5-7. gün0.01 mg / kg östradiol benzoat p.p. 3-5-7. gün (0.05 ml / kg Menformon-K i.m. veya s.c.)(0.05 ml / kg Menformon-K i.m. veya s.c.)

AvantajıAvantajı Çabuk ve kolay. Çabuk ve kolay. Riski-Dezavantajları:Riski-Dezavantajları: Uterusta patolojik değişiklikler (bu nedenle Uterusta patolojik değişiklikler (bu nedenle

damızlıkta kullanılmamalı. Bu risk metöstrüs damızlıkta kullanılmamalı. Bu risk metöstrüs döneminde yapılan enjeksiyonlarda daha da döneminde yapılan enjeksiyonlarda daha da artar. Bundan dolayı ilk enjeksiyon 3. günde artar. Bundan dolayı ilk enjeksiyon 3. günde yapılmalı..yapılmalı..

Doz artırılması halinde kemik iliğinde hasarlar Doz artırılması halinde kemik iliğinde hasarlar oluşabilir.oluşabilir.

Uzayan östrüsler ve tekrarlayan kızgınlık.Uzayan östrüsler ve tekrarlayan kızgınlık.

Başarısızlığın nedenleri:Başarısızlığın nedenleri: Aşımın tahmin edilenden daha önce Aşımın tahmin edilenden daha önce

gerçekleşmiş olması.gerçekleşmiş olması. İlk aşımın proöstrüsta, sonraki aşımların İlk aşımın proöstrüsta, sonraki aşımların

östrüsta gerçekleşmiş olamsı ve döllenmiş olan östrüsta gerçekleşmiş olamsı ve döllenmiş olan ovum uterusa gelmiş ise etkisi yok.ovum uterusa gelmiş ise etkisi yok.

PGFPGF22 ile Nidasyonun ile Nidasyonun ÖnlenmesiÖnlenmesi

Etki mekanizması:Etki mekanizması: Uterusta kontraksiyonlara yol açması.Uterusta kontraksiyonlara yol açması. *Luteal hücrelere, LH’nın bağlanmasının *Luteal hücrelere, LH’nın bağlanmasının

önlenmesi, ayrıca pregnelon’un önlenmesi, ayrıca pregnelon’un progesterona dönüşümünün progesterona dönüşümünün engellenmesi (progesteron 36-48 saat engellenmesi (progesteron 36-48 saat süre ile 2ng / ml’nin altında kalmalı, Cl. süre ile 2ng / ml’nin altında kalmalı, Cl. tekrar rejenere olmamalı).tekrar rejenere olmamalı).

Doz:Doz: 150-2580 150-2580 g / kg Dinoprost günde 2 kez.g / kg Dinoprost günde 2 kez. Dört gün süre ile (Dinolitik-İliren doğal Dört gün süre ile (Dinolitik-İliren doğal

PGF2PGF2))

Avantaj:Avantaj: Metrit riski düşük.Metrit riski düşük. Fertilite üzerine olumsuz etkisi yok.Fertilite üzerine olumsuz etkisi yok.Dezavantaj ve Riskleri:Dezavantaj ve Riskleri: Luteolizis, ancak LH pikinden 13 gün Luteolizis, ancak LH pikinden 13 gün

sonra gerçekleşir.bundan dolayı sonra gerçekleşir.bundan dolayı siklus tam olarak bilinmelidir.siklus tam olarak bilinmelidir.

Kusma, tükrük salgısında artış, Kusma, tükrük salgısında artış, hırlama ve ishal gibi yan etkiler.hırlama ve ishal gibi yan etkiler.

İki siklus arası kısalma. İki siklus arası kısalma.

Progesteron AntagonistleriProgesteron Antagonistleri

Etki mekanizmas:Etki mekanizmas: Uterus üzerine oılan progesteron Uterus üzerine oılan progesteron

etkisinin ortadan akldırılması.etkisinin ortadan akldırılması. Progesteron reseptörlerini bloke eder.Progesteron reseptörlerini bloke eder. Cl.’un luteolizisine yol açarak Cl.’un luteolizisine yol açarak

progesteron konsantrasyonunun 2 progesteron konsantrasyonunun 2 ng / ml’nin altına indirir.ng / ml’nin altına indirir.

Doz:Doz: Aglepriston (Alizin Aglepriston (Alizin ) 10 mg / kg s.c. ) 10 mg / kg s.c.

günde 1 kez 2 gün üst üste.günde 1 kez 2 gün üst üste.

Avantaj:Avantaj: %100’e yakın başarı.%100’e yakın başarı. Çiftleşmeden 3 hafta sonra her zaman Çiftleşmeden 3 hafta sonra her zaman

uygulanabilir.uygulanabilir. Bilinen yan etkisi yoktur.Bilinen yan etkisi yoktur. Üreme fonksiyonları üzerine olumsuz Üreme fonksiyonları üzerine olumsuz

etkisi yok.etkisi yok. Uterusta patolojik değişikliklere yol Uterusta patolojik değişikliklere yol

açmaz.açmaz.Dezavantajları:Dezavantajları: Enjeksiyon yerinde şişme-iştahta azalmaEnjeksiyon yerinde şişme-iştahta azalma Vaginal akıntı.Vaginal akıntı. Türkiye’de yok. Türkiye’de yok.

Abortun UyarılmasıAbortun Uyarılması

Köpeklerde abortusun uyarılması amacıyla;Köpeklerde abortusun uyarılması amacıyla;1.1. PGF2PGF22.2. Prolktin antagonistleriProlktin antagonistleri3.3. Her iki preparatın kombinasyonu.Her iki preparatın kombinasyonu.4.4. Progesteron antagonistleri.Progesteron antagonistleri. Hangi preparat seçilirse seçilsin yan Hangi preparat seçilirse seçilsin yan

etkileri gözlenmeli, fötusların tamamının etkileri gözlenmeli, fötusların tamamının atılıp atılmadığı kontrol edilmeli, fötüs atılıp atılmadığı kontrol edilmeli, fötüs kalmış ise sezeryan yapılmalı. kalmış ise sezeryan yapılmalı.

Etki mekanizmasıEtki mekanizması

Uterusta kontraksiyon ve kan Uterusta kontraksiyon ve kan dolaşımında artış,dolaşımında artış,

*Luteal hücrelere, LH’nın bağlanmasının *Luteal hücrelere, LH’nın bağlanmasının önlenmesi, ayrıca pregnelon’un önlenmesi, ayrıca pregnelon’un progesterona dönüşümünün progesterona dönüşümünün engellenmesi (progesteron 36-48 saat engellenmesi (progesteron 36-48 saat süre ile 2ng / ml’nin altında kalmalı, Cl. süre ile 2ng / ml’nin altında kalmalı, Cl. tekrar rejenere olmamalı).tekrar rejenere olmamalı).

PGFPGF22Doz:Doz: Tabii PGFTabii PGF22 ile düşük dozlar ile düşük dozlar 20-30 20-30

g / kg (Dinolitik g / kg (Dinolitik ) gebeliğin 30-35 ) gebeliğin 30-35 gününden sonra 3-4 kez i.m. abort gününden sonra 3-4 kez i.m. abort oluşuncaya kadar (ortalama 8 gün, oluşuncaya kadar (ortalama 8 gün, genellikle 4-11 gün).genellikle 4-11 gün).

Avantaj:Avantaj: %100 başarılı.%100 başarılı. Fertilite üzerine olumsuz etkisi yok.Fertilite üzerine olumsuz etkisi yok.Dezavantajı:Dezavantajı: Enjeksiyonların sık ve uzun süreli olması.Enjeksiyonların sık ve uzun süreli olması. Yan etkisi: kusma, salya, hırıltı, ishal. Yan etkisi: kusma, salya, hırıltı, ishal.

Tabii PGFTabii PGF22 ile yüksek doz. ile yüksek doz. 100 100 g / kg (Dinolitik g / kg (Dinolitik ) gebeliğin 30-35 ) gebeliğin 30-35

gününden sonra 2 gün süre ile gününden sonra 2 gün süre ile sonrasında abort oluşuncaya kadar 200 sonrasında abort oluşuncaya kadar 200 g / kg.g / kg.

Avantajı:Avantajı: Tedavi süresi kısa.Tedavi süresi kısa.

Dezavantajı:Dezavantajı: Yan etkileri (kusma, salya, hırıltı, Yan etkileri (kusma, salya, hırıltı,

ishal…) fazla.ishal…) fazla.

Sentetik PGFSentetik PGF22

2.5 2.5 g / kg Cloprostenol 2 günde 1 g / kg Cloprostenol 2 günde 1 enjeksiyon, toplam 3 kez.enjeksiyon, toplam 3 kez.

Premedikasyon amacıyla Premedikasyon amacıyla cloprostenol enjeksiyonundan 15 dk cloprostenol enjeksiyonundan 15 dk önce 0.025 mg / kg atropin sülfat.önce 0.025 mg / kg atropin sülfat.

Antiemetik.Antiemetik.Dezavantaj ve Riski:Dezavantaj ve Riski: Yan etkisi fazla.Yan etkisi fazla. Sentetik PGF2Sentetik PGF2 daha güçlü olması daha güçlü olması

nedeniyle dozajlama sorunu var.nedeniyle dozajlama sorunu var.

Prolaktin Antagonistleri ile Prolaktin Antagonistleri ile Abort OluşturulmasıAbort Oluşturulması

Prolaktin, gebeliğin 2. yarısında Prolaktin, gebeliğin 2. yarısında luteotrop etkisi ile gebeliğin devamını luteotrop etkisi ile gebeliğin devamını sağlar. Bu nedenle gebeliğin 2. sağlar. Bu nedenle gebeliğin 2. yarısından sonra prolaktin sentezinin yarısından sonra prolaktin sentezinin engellenmesi aborta yol açar.engellenmesi aborta yol açar.

Bu amaçla Dopamin-antagonisti olan Bu amaçla Dopamin-antagonisti olan BROMOKRİPTİN (Parlodel BROMOKRİPTİN (Parlodel ), ), Cabergolin (Gallastop Cabergolin (Gallastop ) kullanılabilir. ) kullanılabilir.

Cabergolinin yan etkisi Cabergolinin yan etkisi Bromocriptin’e göre daha düşük. Bromocriptin’e göre daha düşük.

Doz:Doz: Cabergolin 5 Cabergolin 5 g / kg peros yolla 5-10 gün g / kg peros yolla 5-10 gün

süre ile (tedavi başlangıcı LH pikinden 42 süre ile (tedavi başlangıcı LH pikinden 42 gün sonra).gün sonra).

Avantajı:Avantajı: Başarı şansı %100Başarı şansı %100 PGF2PGF2’dan daha az yan etkiye sahip.’dan daha az yan etkiye sahip. Fertilite olumsuz etkilenmiyor.Fertilite olumsuz etkilenmiyor.

Dezavantajı:Dezavantajı: Gebeliğin 42. gününden sonra mümkün.Gebeliğin 42. gününden sonra mümkün. Tedavi zahmetli.Tedavi zahmetli. Sürekli USG muayene gerekli.Sürekli USG muayene gerekli. Kusma görülebilir. Kusma görülebilir.

Cabercolin + PGFCabercolin + PGF22 kombinasyonukombinasyonu

5 5 g / kg cabergolin peros 5-10 gün süre ile g / kg cabergolin peros 5-10 gün süre ile (embriyonun ölümünden 2 gün sonrasına (embriyonun ölümünden 2 gün sonrasına kadar) ve 1 kadar) ve 1 g / kg cloprostenol her 48 saatte g / kg cloprostenol her 48 saatte 1 toplam 3 enjeksiyon (2’sinin enjeksiyonu 1 toplam 3 enjeksiyon (2’sinin enjeksiyonu aynı anda olmamalı, en az 1 saat fark olmalı).aynı anda olmamalı, en az 1 saat fark olmalı).

Tedaviye LH pikinden 25 gün sonra Tedaviye LH pikinden 25 gün sonra başlanabilir.başlanabilir.

Avantajı:Avantajı: Başarı %100.Başarı %100. Yan etkileri az.Yan etkileri az. Üreme fonksiyonlarını olumsuz etkilemiyor.Üreme fonksiyonlarını olumsuz etkilemiyor.Dezavantajı:Dezavantajı: Tedavi süresi uzun ve sürekli USG kontrolü Tedavi süresi uzun ve sürekli USG kontrolü

yapılmalı. yapılmalı.

Progesteron Antagonistleri Progesteron Antagonistleri ile Abort Oluşturulmasıile Abort Oluşturulması

Aplepristone (Alisine Aplepristone (Alisine ))

Etki mekanizmas:Etki mekanizmas: Uterus üzerine oılan progesteron Uterus üzerine oılan progesteron

etkisinin ortadan akldırılması.etkisinin ortadan akldırılması. Progesteron reseptörlerini bloke eder.Progesteron reseptörlerini bloke eder. Cl.’un luteolizisine yol açarak Cl.’un luteolizisine yol açarak

progesteron konsantrasyonunun 2 ng progesteron konsantrasyonunun 2 ng / ml’nin altına indirir./ ml’nin altına indirir.

Tedavi:Tedavi: 10 mg /kg s.c. günde 1 kez olmak üzere 2 gün üst üste.10 mg /kg s.c. günde 1 kez olmak üzere 2 gün üst üste. Tedaviye gebeliğin 25-55. günleri arasında başlanabilir.Tedaviye gebeliğin 25-55. günleri arasında başlanabilir. 7 gün sonra USG kontrolü yapılmalı.7 gün sonra USG kontrolü yapılmalı. Yavru görülüyor ise tedavi devam edilmeli.Yavru görülüyor ise tedavi devam edilmeli.Avantaj:Avantaj: %100’e yakın başarı.%100’e yakın başarı. Çiftleşmeden 3 hafta sonra her zaman uygulanabilir.Çiftleşmeden 3 hafta sonra her zaman uygulanabilir. *Bilinen yan etkisi yoktur.*Bilinen yan etkisi yoktur. *Üreme fonksiyonları üzerine olumsuz etkisi yok.*Üreme fonksiyonları üzerine olumsuz etkisi yok. *Uterusta patolojik değişikliklere yol açmaz.*Uterusta patolojik değişikliklere yol açmaz.Dezavantajları:Dezavantajları: Enjeksiyon yerinde şişme-iştahta azalmaEnjeksiyon yerinde şişme-iştahta azalma Vaginal akıntı.Vaginal akıntı. Türkiye’de yokTürkiye’de yok

Konservatif tedavilere alternatif Konservatif tedavilere alternatif gebeliğin 35. gününden önce gebeliğin 35. gününden önce ovariohisterektomi.ovariohisterektomi.

Avantajı:Avantajı: Güvenli.Güvenli.

Dezavantajı:Dezavantajı: Diğer operasyon riskleri. Diğer operasyon riskleri.

SEKSÜEL SİKLUS (köpek)

Documents

Transcript of SEKSÜEL SİKLUS (köpek)