PowerPoint Presentation

SEJARAH PETEMPATAN TRADISIONAL DI NEGERI JOHOR

KAMPUNG TRADISIONAL MELAYUOleh: Noor Aimran B. SamsudinKAMPUNG MUAR+BATU PAHATDEFINISI KAMPUNG

Sebuah petempatan penduduk yang wujud sejak sekian lama (>100 tahun). Diwarisi turun temurun oleh sesebuah masyarakat-Petempatan tradisi.Didiami majoriti oleh masyarakat Melayu. Namun turut didiami oleh Cina & India di sesetengah tempat. Mengandungi nilai budaya, gaya hidup dan warisan yang tinggi.

Kampung tradisional> Sebuah petempatan yang diwarisi & didiami oleh masyarakat Melayu secara turun temurun, mempunyai ciri-ciri seni bina Melayu, persekitaran, laman dan landskap berkonsepkan perkampungan Melayu.

Sumber: Pelan Induk Kampung Tradisional (2011)

KAMPUNG DEFINISI KAMPUNG

Secara fizikial-Organik-Tidak tersusun (Unplanned)Dipengaruhi faktor alam semulajadi-sungai, pantai, tanah pamah & bukit bukau. Struktur masyarakat awal: Masyarakat-maritim & bukan maritim. Masyarakat maritim-aktiviti perikanan & perdagangan. Masyarakat bukan maritim-pertanian

KAMPUNG KAMPUNG Kampung Tradisional Kampung Tersusun Kampung Tradisi Kampung Nelayan Kampung Air Kampung Orang asli FELDA/EstateKg. Baru (New Village)Petempatan semulaTidak Tersusun TersusunSumber: Bahagian Kg. Tradisional, Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan (2011)NEGERI DAERAH MUKIM KAMPUNG PenghuluKetua KampungJENIS-JENIS KAMPUNG Orang KayaSultan STRUKTUR PENTADBIRAN KAMPUNGKAMPUNG

Sumber: Pelan Induk Kampung Tradisional dan Petempatan Tersusun di Dalam Kawasan Pihak Berkuasa Tempatan Semenanjung Malaysia (2009). Jadual: Jumlah Kampung Mengikut Negeri di Semenanjung Malaysia Peratusan Kampung Mengikut Jenis di Semenanjung MalaysiaJumlah Kg. Tradisional Seluruh Semenanjung Malaysia: 14,003KAMPUNG

Komponen :

Masjid KuburRumah penghuluSekolah & padang Kedai kampungSawah Muka sauk/saliran/paritKelompok rumah dikelilingi pokok kelapa & pokok buah-buahanPondok/WakafSumber: Disesuaikan dari Encyclopaedia of Malaysia; Architecture (1998)Berselerak SUSUN ATUR ASAS KAMPUNGKAMPUNG

Berjajar/Selari

Berpusat/Tertumpu

Idid and S. Shazarimin (2011).Ismail Said (2001) KAMPUNG

JUMLAHKg. Tradisional di JOHOR807KAMPUNG SEJARAH KESULTANAN JOHOR

Kesultanan Johor/ Johor-Riau (1528).Pusat pentadbiran & kampung sepanjang sungai utama.Mewarisi Kesultanan Melaka-Sultan Iskandar Syah (Parameswara) melarikan diri dari Temasik (diserang Majapahit). Temasik>Biawak Busuk (Muar)>Kota Burok (Muar)>Melaka (Zaman kegemilangan Kesultanan Melayu Melaka).

Pusat pentadbiran kerajaan Johor terpaksa sentiasa berpindah untuk mengelakkan siri serangan tentera Portugis antara tahun 1535-1587 manakala tentera Acheh antara tahun 1564-1623. Antara pusat pentadbiran kerajaan tersebut ialah Pekan Tua, Sayong Pinang, Seluyut, Batu Sawar, Pasir Raja, Pulau Bentan, Pulau Lingga, Riau dan Panchor sekaligus menjadikan Sungai Johor sebagai kawasan paling bersejarah bagi pusat pentadbiran Johor (Thukiman. K, 2011).

Sumber: Asyaari Muhammad (2009), Penyelidikan Arkeologi di Johor dari Sudut Pandangan Warisan vs Pembangunan. KRONOLOGI PEMERINTAHAN KESULTANAN JOHOR

KAMPUNG SEJARAH KESULTANAN JOHOR

Perjanjian London antara Inggeris dan Belanda pada tahun 1824.

Wilayah Johor -Riau-Lingga dipisahkan. Singapura (British)Riau-Lingga (Belanda)

Dasar pembaratan & kemodenan oleh Kesultanan Johor Moden.

Dasar migrasi & pengambilan buruh untuk mengusahakan aktiviti pertanian.

Pusat pentadbiran Kerajaan Johor dipindahkan dari Teluk Belanga, Singapura ke Iskandar Puteri/Tg. Puteri/Johor Bahru pada 1855.

NAMATAHUNPERISTIWASultan Hussein Shah1819-18351819Diiktiraf sebagai Sultan Johor dan Singapura oleh British1824

Serahkan Singapura dan pulau sekitarnya kepada British (John Crawford).Tengku Ali/Sultan Ali/Sultan Muar

1840-18771840British mengiktiraf bagidan sebagai pewaris sah Sultan Hussein Shah tetapi bukan sebagai Sultan JohorTemengung Abdul Rahman (Temenggung Johor)1819Dipaksa menandatangani perjanjian dengan British menyewakan Singapura & membenarkan pembukaan markas British.Raja Temenggung Daeng Ibrahim/Maharaja Ibrahim1855-18621855Sultan Ali melepaskan hak memerintah kepada Temenggung Daeng Ibrahim kecuali daerah Kesang.Baginda dikenali sebagai Maharaja JohorTanjung Puteri dibuka.Temenggung Abu Bakar Daeng Ibrahim/Sultan Abu Bakar1862-1895Bermula era Sultan Johor Moden1866Menukar nama Tanjung Puteri kepada Johor Bahru & memindahkan pusat kerajaan dari Teluk Belanga di Singapura. Sistem Kangcu diperkenalkan untuk mengusahakan lada hitam dan gambir di Johor1885British mengiktiraf baginda sebagai Sultan JohorJadual Kronologi Pemerintahan Kerajaan Johor Moden (1819-1895)KAMPUNG LATAR BELAKANG PETEMPATAN TRADISIONAL DI JOHOR

Jumlah kampung tradisional yang dikenalpasti seluruh negeri johor oleh Bahagian Kg. Tradisional, Jabatan Kerajaan Tempatan (2011), 807 unit petempatan atau 8.27% daripada jumlah keseluruhan di Semenanjung Malaysia.

Tidak termasuk petempatan tersusun-FELDA, petempatan semula penduduk & kurniaan tanah.

Masyarakat Melayu tinggal di petempatan-petempatan kecil di sekitar muara sungai. Petempatan ini dikenali sebagai kampung (Dilshan dan Idid, 2010).

Dari petempatan nelayan berubah menjadi pusat perdagangan & pentadbiran kerajaan awal di Johor dikenali sebagai Bandar Tradisional Melayu. Bandar tradisional Melayu merujuk kepada bandar yang dibina oleh Sultan Melayu (Dilshan dan Idid, 2010).

Yahya Ahmad (1998) komponen petempatan komuniti Melayu terdiri daripada masjid, kubur, rumah ketua kampung, padang permainan, rumah kedai atau pasar, sawah padi, sistem saliran dan kelompok rumah yang dikelilingi landskap.

Ezrin (1985) menggambarkan imej fizikal bandar tradisional Melayu terbentuk daripada kampung dan beberapa bangunan besar seperti istana, masjid dan kediaman pegawai.

Rajah: Lokasi kampung tradisional dan komponen utama Bandar Melayu di Bandaraya Johor Bharu . Sumber: Penulis (2013). KAMPUNG LATAR BELAKANG PETEMPATAN TRADISIONAL DI JOHOR

Nama kampung: Sempena keadaan geografi tempatan seperti sungai sedia ada, flora dan fauna, nama ketua peneroka atau pengasas sesebuah petempatan dan nama tempat asal para peneroka. Selain itu nama petempatan tradisional ini juga mempunyai unsur-unsur mitos.

Struktur Sosial: Penduduk Melayu Johor terbahagi secara etnis mengikut warisan sama ada Banjar, Jawa dan Bugis. Terbentuk dari kelompok & pecahan sub-etnik melalui proses migrasi awal abad ke-18. Dikenali sebagai Orang Melayu Johor (Noriah Mohamed dan Kamdi Kamil, 2011)

Persempadanan Kampung: Tiada sempadan antara petempatan/rumah yang jelas. Menggunakan konsep kariah masjid & elemen semulajadi-landskap, sungai & halaman rumah.

Sistem Parit: Masyarakat Jawa menggunakan sistem parit sebagai tanda sempadan & mengairi tanaman (Noriah Mohamed dan Kamdi Kamil, 2011). Petempatan dipecahkan kepada kelompok-kelompok rumah mengikut kumpulan peneroka tertentu yang dibahagikan melalui susunan parit.

Diagram: Typical layout of cash-crops settlements. This type of settlement more systematic, but the arrangement of houses still organically, depends on the owner. No standard size for each land parcel. Every road or parit junction becomes an important meeting point where public facilities located like mosque, school and shops or (communal space)

Source: Author (2013)

KAMPUNG CORAK KG. TRADISIONAL DI JOHOR:

Corak Berpusat/ Berkelompok

Kampung berpusat tertumpu kepada sesebuah kemudahan awam seperti masjid dan sebagainya. Rumah-rumah di kampung berpusat dibina secara berkelompok dan bertumpu di sesebuah kawasan

b) Corak Berjajar/ Selari

Corak berjajar ditemui di petempatan yang terletak di sepanjang sungai, terusan, tali air dan jalan-jalan utama. Rumah di kawasan ini dibina secara berjajar antara satu sama lain. Corak seperti ini wujud di kawasan pertanian di pedalaman ke arah daratan di mana sistem pengairan dibina mengairi tanaman penduduk.

c)Corak Berselerak

Corak berselerak adalah ciri-ciri asas corak sesebuah kampung tradisional. Rumah dibina secara berjauhan antara satu sama lain tanpa sebarang susunan tertentu. Kawasan petempatan ini lebih luas berbanding corak lain. Kampung yang terletak ke arah daratan lebih cenderung menggunapakai corak berselerak berbanding petempatan di kawasan sepanjang perairan seperti muara sungai dan pantai disebabkan fakktor halangan rupa bentuk muka bumi setempat.

c)b)a)Picture: Irigation system in cash-cropping area arranged by size hierarchy and function. a) Big canal or parit besar. b) Small canal or parit kecil. c) Boundaries canal or parit sempadan.

Source: Author (2013).

KAMPUNG

CORAK KG. TRADISIONAL DI JOHOR

KAMPUNG CORAK KG. TRADISIONAL DI JOHORKAMPUNG

LATAR BELAKANG DAERAH MUAR

Jumlah mukim: 12Jumlah kampung tradisional: 176 (20.6%)Tahun dibuka : 1885 (Bandar Maharani)Pengasas bandar: Datuk Bentara Luar (Muhammad Salleh Bin Perang)SEJARAH MUAR

Md.Khamis Juned dalam Thukiman Kassim dll., (2001), kawasan Muar pada abad ke-17 berkembang ke arah Segamat menghala ke hulu Sungai Muar.

Muar juga dibawah pengaruh Empayar Majapahit sekitar tahun 1361 (Malik Munip, 1984)

Muar dikenali sebagai Teluk Dalam dan sebelumnya sebagai Kuala. Terdapat juga beberapa catatan mengenai asal usul istilah Muar seperti Kole.

Di bawah perjanjian antara British dan Sultan Ali di Singapura, Muar (Daerah Kesang) menjadi sebuah kerajaan berautonomi, merdeka dan berdaulat pada tahun 1855 sehingga 1877

KAMPUNG TahunPeristiwa1350-1389Muar sebahagian daripada jajahan takluk empayar Majapahit1361Parameswara melarikan diri daripada Temasik dan mencari perlindungan di Muar. Sebuah kota kayu dibina di Pagoh.1824Perjanjian persempadanan menyebabkan perpecahan Empayar Kerajaan Johor-Riau kepada:Kerajaan Pahang-BendaharaKesultanan Johor Riau-BugisKerajaan Johor-Temenggung1865Parit Bakar Darat dibuka oleh Penghulu Hj. Jabar1868Temenggung Abu Bakar diiktiraf menjadi Maharaja Johor oleh British. Antara dasar pemerintahan baginda pada zaman tersebut ialah:Menggalakkan pembukaan perkebunanMenggalakkan aktiviti perlombongan,Penempatan bandar dan daerah,Mewujudkan peraturan khusus seperti undang-undang kangcu,Peraturan membuka kebun dan peraturan kongsi disampingMenubuhkan angkatan tentera moden (Johore Military Force),Pasukan mata-mata preman (freeman),Menubuhkan kongsi gelap melayu elit bagi memantau kongsi gelap CinaMenjaga dan mengutamakan pemimpin tradisionalMelayu-Bugis.1868Bakri atau Kampung Jawa dibuka oleh Hj. Mohd. Noh1870Hj. Jabar dilantik sebagai Penghulu Parit Jawa Padang1871Penghulu Hj. Jabar memindahkan Pekan Kampung Baru ke darat sejauh 3km elak banjir yang kemudiannya dikenali sebagai Kampung Parit Jawa.Haji Md Noh berjaya membuka penempatan dengan menebas paya dan menggali serta meluruskan aliran Sungai Bentayan.1879Perang Jementah1884Bandar Maharani dibuka1885Maharaja Abu Bakar diangkat sebagai Sultan Johor1892Mersing dibuka Dato Bentara Luar, Mohd Salleh B. Perang1893Bandar Penggaram Batu Pahat dibuka oleh Dato Bentara Luar, Mohd Salleh B. PerangSEJARAH MUAR

Bandar Maharani Muar telah dibuka dengan rasminya pada tahun 1887 oleh baginda Sultan Abu Bakar.

Pembinaan bandar tersebut diketuai oleh Datuk Bentara Luar (Muhammad Salleh Bin Perang) pada 1885. Bandar Maharani bermaksud Bandar Isteri Maharaja.

Bandar Maharani adalah ibu negeri Muar pada waktu tersebut. Tahun 1890, Bandar Maharani menjadi pusat pentabiran dan perniagaan yang penting dan terbesar di Pantai Barat Johor.

Jadual: Kronologi Peristiwa Sejarah di MuarKAMPUNG

Bil.MukimJumlah Kg. TradisionalPeratus (%)1.Ayer Hitam84.52.Bandar126.83.Bukit Kepong105.74.Jalan Bakri2011.45.Jorak2011.46.Lenga179.77.Parit Bakar169.18.Parit Jawa105.79.Sri Menanti2011.410.Sungai Balang169.111.Sungai Raya116.312.Sungai Terap169.1JUMLAH KESELURUHAN KG. TRADISIONAL DI DAERAH MUAR176100Kg. Tradisional di Muar: 176

PETEMPATAN AWAL DI MUAR

a) Bakri (Kampung Jawa)Bakri pada mulanya dikenali sebagai Kampung Jawa pada tahun 1868/69. Bakri dibuka oleh seorang saudagar Raja Cerebon (Pulau Jawa) iaitu Haji Mohd. Noh bin Lebai Haji Mohamad (1850-1923). Beliau dalam catatannya menggambarkan keadaan geografi kawasan sekitar. Kawasan Batu 2 hingga ke Pekan Muar atau Kuala Bentayan adalah tanah berpaya, rendah dan sentiasa berair. Bakri 2 sehingga Bakri 3 didiami oleh anak buah dan kaum kerabatnya berasal dari Kerabat Diraja Melayu Pagoh. (dikenali sebagai Kouli).

b) PadangKawasan Padang terletak di pesisir pantai di sebelah kanan Sungai Muar ke arah Sungai Pulai (lebih kurang 30km dari Pekan Muar) menghala ke Batu Pahat iaitu di sebelah selatan. pembukaan semula seperti Parit Sakai, Parit Jawa, Parit Pinang Seribu dan Parit Bakar Darat. Menurut Ibrahim Munysi dalam Kisah Pelayaran Abdullah 1871-1871 (1956) dalam Malik Munip (1972), hasil ekonomi Padang ialah pinang, kelapa, sayur-sayuran dan buah-buahan.

Perkembangan awal Muar ke arah Segamat Perkembangan Muar sekitar Padang/BakriNegeri KesangKiri tebing Sungai Muar ke Sungai Rambai di kenali sebagai Negeri Kesang, milik Sultan Ali secara turun-temurun tetapi telah diletakkan oleh Maharaja Abu Bakar sebagai wilayah jajahan Johor selepas Perang Jementah 1879. KAMPUNG

KAMPUNG LATAR BELAKANG DAERAH BATU PAHAT

Jumlah mukim: 14Jumlah kampung tradisional: 111 (13.8%)Tahun dibuka : 1 Disember 1894 (Bandar Penggaram)Pengasas bandar: Datuk Bentara Luar (Muhammad Salleh Bin Perang)SEJARAH BATU PAHAT

Tentera siam diketuai Okyo Tejo merancang untuk menyerang Melaka pada 1456. Sebuah takungan air dipahat di Sg. Kundur. Yokob Peringgi di Sg. Kundur memahat batu untuk dibawa ke Melaka-A. Famosa. Sultan Abu Bakar menitah Dato Bentara Luar membuka bandar baru pada 1893-Bandar Penggaram

.......mengandungi seratus dua buah rumah atau dalam beberapa buah kampung yang mengandungi beberapa buah rumah, dalam tiap-tiap satu kampung itu bolehlah diangkat seorang Ketua Kampung dan Ketua-ketua Kampung dikecualikan dari cukai tanah. M.A Fawzi Mohd Basri (1973) KAMPUNG PETEMPATAN AWAL DI BATU PAHAT

Batu Pahat adalah daerah ketiga yang dibangunkan (dibuka) dan ketiga terbesar dan terpenting di Johor pada abad ke-19. Batu Pahat pada zaman dahulu dikenali sebagai Pulau Kundur dan Sungai Batu Pahat sebagai Sungai Kundur. Ia terletak di kawasan Simpang Kanan, 13km dari kuala Sungai Batu Pahat.

Daing Ahmad bin Abdul Rahman (1811)-Minyak BekuDato Yahya Tinggi (1888)-Kg. Tambak, Bkt. Senangin.Dato Yahya Rendah-SenanggarOrang Kaya Sidek Ismail (1889)-BaganDato Muhd. Salleh Perang (1893)-Simpang KananKg. Parit Abd. Rahman/Rantau Panjang/Parit Simpang Kiri.Kg. Parit Bindu, Simpang Kanan Tg. Labuh Parit Sulong

KAMPUNG Bil.MukimJumlah Kg. TradisionalPeratus (%)1.Bagan65.412.Kg. Baharu87.213.Linau119.914.Lubok43.65.Minyak Beku1210.86.Sri Medan32.77.Simpang Kanan 1311.718.Simpang Kiri 1917.119.Sri Gading76.3210.Sri Medan 10.911.Sg. Kluang 87.2112.Sg. Punggor 76.3113.Tg. Semberong54.514.Peserai 76.31JUMLAH KESELURUHAN KG. TRADISIONAL DI B.PAHAT111

100Kg. Tradisional di Batu Pahat : 111

KAMPUNG NEGERIKAJIANJUMLAH

KPFKSM (2005)KPIKTPT (2009)

Perlis 236151387

Kedah10409181958

Pulau Pinang278236514

Perak417509926

Selangor171298469

Negeri Sembilan221338559

Melaka387307694

Johor392415807

Pahang9897111700

Terengganu386420806

Kelantan 369566935

TOTAL4,8874,8689755