Ecologisch leven | koken | tuinieren | Nr. 3 | 2017

SEIZOENEN

2

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt – 46ste jaargang – mei/juni 2017

Colofon

Velt vzw – Vereniging voor Ecologisch Leven en TuinierenVerschijnt zes keer per jaar.

RedactieadresUitbreidingstraat 392c 2600 Berchem T +32 (0)3 281 74 75F 03 281 74 76redactie@velt.be www.velt.nu

Hoofdredacteur Jan Vannoppen – jan@velt.be Redactiecoördinator Barbara Creemers – barbara@velt.beEindredactie Reine De Pelseneer – reine@velt.beLay-out & lay-outconcept Kurt Cornelis – www.sfumato.beVerantwoordelijke advertenties Caroline Gielens – caroline@velt.beAdministratie Karin Holemans – karin.holemans@velt.be Druk Daddy Kate – www.daddykate.be Verzending Boes Mailing Services

Werkten mee aan dit nummerBarbara Creemers, Lieven David, Geert Gommers, Emelie Heller, Marian Hulshof, Riet Janssens, Pieter Maes, Geertje Meire, Norbert Mergen, Luk Naets, Dorien Pelckmans, Frank Petit-Jean, Lies Rottiers, Leentje Speybroeck, Nadia Tahon, Anthonetta van Bergenhenegouwen, Ruth Van Mechelen, Jan Vannoppen, Iris Veltman, Natasja Verwimp, Jasmien Wildemeersch

Fotografen & illustratorenAirwolfhound, Canary Pete, Lieven David, Jolijn Degrande, François De Heel, Vincent Deleu, Maarten Jacobs, Stefan Jacobs, Norbert Mergen, Pixabay, Leentje Speybroeck, Jüri T., Iris Veltman, Natasja Verwimp, Andrey Zharkikh

Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.nu/archief. Gedrukt op Cyclus Print, milieuvriendelijk gerecycleerd papier.© Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder de schriftelijke toestemming van Velt vzw.v.u. Leen Laenens, Eikendreef 19, 2390 Westmalle

© François De Heel

Dieren, bloemen, fruit en groenten: in de tuin van Vincent en Carina Deleu valt er heel wat te ontdekken. Net als vorig jaar kun je deze tuin bezoeken tijdens de Velt-ecotuindagen. Zin in een kleine impressie? Lees dan alvast het artikel op p. 14.

ActiviteitenkalenderAfdelingen voeren hun activiteiten voor het juninummer in vóór 12 juni 2017 via www.velt.nu/beweegt. Het gaat om de activiteiten van augustus en september. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.nu en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75.

Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.nu/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Velt beoordeelt de inhoud van advertenties van derden in Seizoenen op haar ecologische waarde. Als een advertentie verschijnt in Seizoenen betekent dat niet automatisch dat Velt alle producten of diensten van de betreffende adverteerder als ecologisch beschouwt.

Word lidRegistreer je via www.velt.nu/word-lid • België: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 (BIC: GEBABEBB) met vermelding van je e-mailadres (vervang @ door AT)• Nederland: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 (BIC: GEBABEBB) onder vermelding van naam + volledig adres. • Andere landen: stort € 35,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB.

Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Geef je bijv. € 40, dan kost het je maar € 22.

LegatenAls je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duo- legaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belasting-voordeel. Meer info bij jan.vannoppen@velt.be of bel 03 281 74 75.

←

Volg ons opwww.facebook.com/veltvzw        

www.facebook.com/groups/veltvzw

3

3 | 2017

Inhoud

Teunisbloem, hostascheuten, campanula en blad van hemelsleutel. Allemaal eetbaar! Norbert gaat in De Tuinen van MergenMetz graag op zoek naar smakelijke blaadjes.

Heel wat beestjes zijn belangrijk voor je fruitbomen. Hoe lok je ze naar de tuin en hoe leg je ze in de watten? Jasmien geeft je handige tips.

Is vegetarisch eten sowieso goedkoper dan vlees eten? Welke slimme keuzes moet je als vegetariër maken? Nadia doet de kostprijs van veggie en flexi voor jou uit de doeken.

25

6

35

5

6

13 14

25

30

10

11

18 38

20 29

35

23

41

49

50

51

51

Zoom

TuinSmakelijke blaadjes uit

De Tuinen van MergenMetz–

Creëer een bijenvriendelijke tuin–

De verteltuin van Vincent Deleu–

Welkom in de fruittuin–

Dood hout voor meer biodiversiteit in je tuin

ConsumenT

Column

samen eCo-aCTief Berichten

– Gretig groen

CulinairPlantenportret en keukenpret:

spinaziezuring –

Met een sausje graag!–

De prijs van veggie en flexi

leZers vragen

aCTiviTeiTenkalender

uiTgeliChT

ledenvoordelen

ZoekerTjes

CarToon

14 Tuin

De verteltuin van Vincent Deleu

Tekst Geertje Meire Foto’s François De Heel

In de tuin van Vincent en Carina Deleu loop je op anderhalve hectare zowat alles tegen het lijf: groenten, fruit en kruiden, bijen en grotere dieren, en zelfs een eigenhandig getimmerde paalhut. Bovendien trakteert Vincent, de hartelijke voorzitter van Velt den Bumpt, je bij elke vierkante meter op een verhaal. Dat leidde tijdens de Velt-ecotuindagen van vorige jaar tot een gezellige drukte in hartje Zwijndrecht.

Tuin met een verhaal‘De rij platanen hier herinnert me aan het uitzicht vanuit mijn kinderkamer’, steekt Vincent meteen van wal. ‘En de konijnen daar waren een verrassing bij mijn thuiskomst van de pelgrimstocht naar Compostella. Rond de wei ginder creëerde ik een wandelpad als een kloostergang, ter nagedachtenis van mijn moeder. Zij was kloosterzuster voor ze mijn vader leerde kennen.’ Persoonlijke anekdotes, doorspekt met tuinideeën en levens-wijsheden: een succesrecept voor een heerlijk tuinbezoek.

Scheer- en snoeiplezier‘Toen we deze grond vijftien jaar geleden kochten, stonden er laagstam Doyenné-perenbomen, aangeplant in 1953. Ik heb één rij laten staan. De dikke grillige en stokoude stammen hebben een bijna griezelig aanzien. Nu vind je hier wel zestig verschillende vruchten: voornamelijk oude rassen hoogstambomen en kleinfruit.

Er kruipen ettelijke uren in het onderhoud van de bomen en meterslange hagen. ‘Alles opgeteld snoei ik hier twee kilometer haag, dus ik begrijp niet waarom ik niet vermager’, gekscheert Vincent. Wat met al dat snoei-afval? vraag ik hem. ‘Ik hanteer het principe: wat uit de tuin komt, blijft in de tuin. Er zijn allerlei takkenwallen en in een creatieve bui knutsel ik al eens wat. Bijvoorbeeld de speelhut van populierentakken waar onze kleinkinderen veel plezier aan beleven. Wilgentakken geef ik aan de ezels. Dat zou helpen tegen wormen, al weet ik niet zeker of dat klopt.’

15

Karaktervolle viervoetersDe twee olijke ezels staan verderop in de wei. Oscar en Paulette zijn erg tam, ze werkten vorig jaar zelfs mee aan een Waalse reclamespot over Sinterklaas. ‘Wist je dat de Sint daar niet te paard maar op een ezel rijdt?’ Daarnaast spot ik een bok. ‘De bok is hier de baas’, roept Vincent, waarop meteen volgt: ‘Nooit neem ik nog geiten: ze kosten een fortuin aan afspanning en maken veel kapot.’ Het was me al opgevallen dat de fruit-bomen op drie manieren beschermd zijn: met schapendraad, én kippengaas, én een kastanjehekwerk.

Levenslang kippen Achter slechts één enkele omheining scharrelen ruim 100 kippen. ‘Mijn ouders hadden een pluimveebedrijf met 20.000 scharrelkippen, dat was wel andere koek. Als kind moest ik dagelijks een rauw ei leeg- zuigen.’ Vincents gezicht spreekt boek-delen. ‘Daardoor eet ik nu helemaal geen eieren meer. Ik moest ook helpen bij de slacht. Dat doe ik hier bewust niet. Ik eet mijn eigen kippen niet op.’ Of de vos zijn buik weleens komt vullen? ‘Nee, nog nooit last van gehad. Gelukkig maar. Iemand vertelde me dat ezels vossen op afstand houden, maar of dát waar is …’

Blij met wat er isIn de moestuin zie ik het venkelloof beval-lig wapperen boven een aarden hoopje. ‘Ik zit altijd met mijn kop in de lucht, mijn vrouw vooral met haar kop in het zand’, zegt Vincent filosofisch. Waarmee hij aan- geeft dat de moestuin vooral het domein is van Carina, de vrouw des huizes. Even neemt ze het van haar praatgrage echtge-noot over. ‘Door knolvenkel aan te aarden, krijg je mooiere, dikkere knollen. Ik am-bieer hier niet het onderste uit de kan te halen. Ik ben tevreden met de opbrengst die ik heb.’

Plukken zonder te bukkenDe volgende ‘halte’ is bij een bollig struikje op een dunne stam. Het blijkt een kruis-bes, geënt op een ribesstam. Hetzelfde kan ook met rode, zwarte of witte bes. ‘Het ziet er niet alleen sierlijk uit, je rug is je ook dankbaar bij het plukken’, verzekert Vincent. Maar de kaviaar onder de bessen zijn volgens deze bourgondiër de logan-bes- en de taybes. Beide zijn kruisingen tussen een braambes en een framboos, ook wel ‘braamhybride’ of ‘braamboos’. Ze lijken het meest op een reuzeframboos, maar ze groeien als bramen. Je moet ze dus leiden en intomen. Veel mensen delen Vincents mening: deze vruchten smaken nog zoeter dan bramen.

Verdwaalde bezoekersDat deze tuin in het oog springt, staat buiten kijf. Wat verderop in de straat is een kinderboerderij en vaak denken de bezoekers dat Vincents tuin en dieren daarbij horen. ‘Soms struinen er ineens twintig onbekenden door mijnen hof ’, bromt Vincent, niet zeker of hij er blij mee is of niet. Momenteel genieten Vincent, zijn gezin en zeker ook zijn kleinkinderen met volle teugen van de groene oase. Misschien moet hij overwegen om zijn tuin wat vaker open te stellen dan louter tijdens de Velt-ecotuindagen?

Tuin

Ontdek zelf wonderlijke ecotuinen! Wil jij ook graag op verkenning in de tuin van Vincent en Carina Deleu? Dat kan! Want ook tijdens de komende editie van de Velt-ecotuindagen verwelkomt deze tuin graag nieuwsgierige bezoekers. Nog bijna 200 andere tuinen in België en Nederland kijken uit naar jouw bezoek op 3 of 4 juni. Benieuwd welke tuinen er allemaal hun deuren openen? Ontdek ze allemaal op www.ecotuindagen.nu

— Oproep ecotuindagen 2018 —Vind je jouw ecotuin een paradijsje en een bron van inspiratie voor anderen? Wil je samen met Velt tonen hoe je zonder pesticiden kunt tuinieren en ontvang je op 2 en/of 3 juni 2018 met plezier bezoekers in je tuin? Stel je dan vóór 1 augustus 2017 kandidaat voor de Velt-ecotuindagen 2018. Stuur een e-mail naar ecotuindagen@velt.be of bel naar (+32) (0)3 287 80 96.

16 Tuin

Tal van bezoekers laten zich inspireren door de tuin van Vincent en Carina.

We voelen enkelen van hen aan de tand over wat hen naar deze tuin bracht en hoe ze hem beleven.

Koen en Chrisje, met hun zoontjebuurtbewoners Koen en Chrisje vertellen dat ze slechts een paar straten verderop wonen,maar lopen niettemin met een zomers vakantie- gevoel door Vincents tuin. ‘Wij zijn lid van Velt’, zegt Koen. ‘Dit jaar woonde ik voor het eerst de Algemene Vergadering van onze plaatselijke afdeling den Bumpt bij. Daar leerde ik Vincent kennen. Hij nodigde mij toen al uit, en voilà, ik ben er. Zelf hebben we sinds drie jaar een kleine moestuin, die we met de Velt-bijbel in de hand bewerken. We staan beiden in het onderwijs, maar dit jaar nam ik loopbaanonderbreking om de opleiding tot bioboer bij Landwijzer te volgen. Mijn plannen? Een CSA starten. Ik begin stilaan mijn zoektocht naar een geschikt stuk grond. Zo’n stuk van 1,5 ha zoals dat van Vincent zou ik meteen zien zitten.’

VELTECOTUIN

DAGEN3 & 4 JUNI

Ontdek alle tuinen op www.velt.nu

Kom genieten van ruim

200 inspirerende tuinen.

ECO-TUINDAGEN

2017

3 & 4 juni

Velt

17

Stéphanie, Nivio en Ivaneen koppel uit antwerpen met een vriend uit portugal

Stéphanie leende onlangs een Velt-boek uit de bibliotheek. ‘Zo kwam ik op de web- site van Velt terecht. Het is de eerste keer dat we tijdens de ecotuindagen een tuin bezoeken. Er is hier veel te zien. Zelf heb-ben we geen tuin, maar we kweken wat groenten op een stukje grond van mijn ouders in Brasschaat. Ik vind het prettig om op die manier wat controle te hebben over wat ik eet, terwijl Nivio zo zijn ver-langen naar contact met de aarde stilt.’Nivio wil graag weten waarom er omge-keerde bloempotten met stro in de fruit-bomen hangen. ‘Ik kom uit Portugal en heb dat nog nooit gezien.’ Ik leg uit dat de oorwormen erin huizen en dat ze ’s nachts uit hun huisje komen om zich te goed te doen aan schadelijke insecten. ‘Wauw, vernuftig!’ is Nivio’s reactie.

Lut en Annatuurouders van de school van vincents kleinkinderen Lut en An: ‘Wij kennen Vincent van de school van zijn kleinkinderen, waar hij net als wij natuurouder is.’ Natuurouders zijn blijkbaar (groot)ouders van kinderen in het lager onderwijs die natuur-leuke momenten organiseren en begeleiden op school. Lut verduidelijkt: ‘In Melsele hebben we een heel grote schooltuin met bomen, een vijver en geitjes, dus daar is heel wat te ontdekken. Soms trekken we met zijn allen het bos in om te ruiken, voelen, proeven, horen en kijken. En we knutselden samen met de kinderen een zithoekje met boomstammetjes en populierentakken, snoeiafval uit Vincents tuin. We waren al eerder in Vincents tuin met de andere natuurouders, maar het is leuk om nu rustig de tijd te nemen en Vincent in zijn eigen biotoop te zien.’

Alexander, Nele en hun drie zonenvelt-leden

‘Wij bezoeken elk jaar een Velt-tuin, ter inspiratie’, zegt Nele terwijl haar man en drie zonen instemmend knikken. ‘Mijn ouders waren hier gisteren en ze belden ons ’s avonds dat we hier absoluut een kijkje moesten komen nemen. Onze eigen tuin is stukken kleiner.’Alexander: ‘Ik vind het interessant dat de imker van Vincent hier is. Ik heb er een praatje mee gemaakt, want zelf ben ik ook met bijen bezig. Ik bezit inmiddels twaalf kasten. Momenteel hebben alle kinderen al een eigen stukje moestuin, maar binnenkort zijn de oudste twee groot genoeg om zelf ook één bijenkast voor hun rekening te nemen.’ Deze kinderen krijgen duidelijk het goede voorbeeld.

Tuin

23Lezers vragen

Wil jij ook graag reageren op een artikel uit Seizoenen?Mail naar redactie@velt.be

Heb jij ook een vraag voor onze specialisten tuin of voeding? Ga naar

www.velt.nu/vraag-antwoord

Groendak in bosIk ben op zoek naar raad en tips voor het bouwen van een groendak op een bijenhal in een bos. Mijn bedoeling is met het dak de heuvelgolving te volgen om zo weinig mogelijk het zicht te verstoren en de reetjes die er rondlopen niet te hinderen. Zij moeten dus over het dak kunnen lopen. – Erik

antwoord van Lies Rottiers, Velt-specialist siertuinWat een leuk idee zo’n groendak! Bij de aanleg ervan komen verschillende dingen kijken:• De constructie moet geschikt zijn voor de vegetatie die je op het dak wil en voor het feit dat er mogelijk wild over zal lopen. Hiervoor neem je het best contact op met een architect of iemand die de draagkracht en de benodigde constructie kan berekenen.• De keuze voor vegetatie: het hangt ervan af wat je wilt en wat technisch mogelijk is uiteraard. Een sedumdak weegt niet zwaar en kun je al op een eenvoudig dak leg-gen. Het kan occasioneel belopen worden, maar als er elke dag een groep reeën overheen gaat is het misschien niet geschikt. Ligt het dak echt in het bos en valt er veel schaduw, dan is sedum niet het beste keuze. Deze plant houdt immers van zon.Je zou voor een vegetatie met grassen kunnen kiezen waarop de reeën dan ook letterlijk kunnen grazen. Houd er dan wel rekening mee dat je het af en toe zult moeten maaien en het maaisel moet afvoeren. Daar moet de constructie ook weer op voorzien zijn. Gras heeft boven-dien redelijk wat zon nodig om te groeien. In de schaduw zullen er steevast mossen groeien.Een begroeiing met bodembedekkers die van schaduw houden, is dan eventueel een optie. Ik denk bijvoorbeeld aan maagdenpalm, dovenetel en longkruid.

Gazon bekalken en bemestenHoeveel tijd moet er zitten tussen het bekalken en bemesten van gazon en waarom? – Patrick

antwoord van Lies Rottiers, Velt-specialist siertuinHet antwoord op je vraag is eenvoudig: je hoeft een gazon helemaal niet te bekalken of te bemesten. Dat zijn fabel-tjes die door de fabrikanten van dit soort producten in stand worden gehouden.Kalk is pas nodig als je in je tuin echt een probleem hebt met de pH-waarde van de bodem. Dat kom je te weten via een bodemanalyse bij de Bodemkundige Dienst van België. In de gemiddelde Vlaamse tuin is er geen gebrek aan kalk, integendeel. Door de vele tuiniers die jaarlijks enthousiast bekalken, is er in Vlaanderen eerder een te hoge dan te lage (zuur) pH in de bodem. Weer een klusje minder dus.

En wat het bemesten betreft: ook dat is niet per se nodig. Als je bij het maaien niet elke keer al het maaisel afvoert, is er voldoende organisch materiaal aanwezig om je gazon in prima conditie te houden. Gebruik daarvoor een mulch-maaier of gebruik af en toe de grasmaaier zonder opvang-bak. Doe dat wanneer het gras niet te lang is en je kleine snippertjes hebt. Die vallen dan tussen het gras op de bodem en worden daar omgezet tot nieuwe voedingsstof-fen voor het gazon. Twee vliegen in één klap: minder werk én voordelig voor de portemonnee, want die meststoffen zijn niet goedkoop.

Tropisch houtasMag ik as van tropische houtsoorten gebruiken in de tuin of op het gazon? – Daniel

antwoord van Lies Rottiers, Velt-specialist siertuinHet is nooit een goed idee om ‘zomaar’ houtas te strooien in de tuin. Van welke houtsoort de as komt, is daarbij niet zo belangrijk. Alleen houtas van goede kwaliteit kun je gebruiken in de tuin, daar waar het echt nodig is. Voor de kwaliteit van houtas is de zuiverheid van het hout belang-rijk, dat het goed droog is en dat de verbranding optimaal verloopt. Anders loop je het risico dat je houtas veel dioxines bevat en die wil je niet in de tuin.In sommige gevallen kan een kleine gift (zuivere) houtas nuttig zijn, bijvoorbeeld bij bessenstruiken of bij gazon op een erg zure bodem. Wil je meer weten over houtas in de tuin, bekijk dan even onze website: www.velt.be/houtas.

Sparren composterenIk ga in mij tuin een veertigtal sparren rooien. Kunnen jullie me wat advies geven over hoe ik ze kan composteren? Ik heb een hakselaar. – Hubert

antwoord van Lieven David, Velt-specialist moestuinDie sparren kun je perfect composteren. Het algemene principe lees je hier: www.velt.nu/composterenSpecifiek voor jouw situatie:• vers materiaal composteert beter dan oud/droog materiaal• voeg bij voorkeur groen materiaal toe: bijvoorbeeld vers grasmaaisel (minstens 25%), allerhande mest• geef goed water en dek af• voeg zeker geen kalk toe, ook al zeggen ze van wel in de winkel Ook als je niets doet en al het haksel gewoon op een hoop gooit, verteert het wel. Alleen duurt het dan twee tot drie jaar voor je compost hebt.

29Culinair

Met een sausje graag!Tekst Leentje Speybroeck Foto Pixabay

— 01 —Een salade staat of valt met de vinaigrette. Een even-wichtige vinaigrette bevat twee derde olie en één derde azijn. Voor meer pit voeg je mosterd toe, voor een zoete toets wat honing, en voor een kruidige toets een hand-vol kruiden naar keuze. Op dit klassieke recept kun je eindeloos variëren. Vervang de azijn bijvoorbeeld door citroen- of limoensap, de honing door ahornsiroop of diksap. Voeg voor meer karakter wat sojasaus toe, en voor een oosterse toets een paar druppels geroosterde sesamolie, rijstazijn, gember en look. En waarom niet eens een fruitige vinaigrette maken met een lepel jam?

— 02 —Een toef mayonaise kan smaken, maar dit is niet meteen de lichtste saus die er bestaat. Om je mayo-naise wat lichter en frisser te maken, meng je een halve portie mayonaise met een halve portie yoghurt. Voeg naar eigen smaak kruiden en smaakmakers toe. Een topper is een tartaar met dille, een versnipperd sjalotje en wat gehakte augurken.

— 03 —Voor veganaise, een plantaardige versie van mayonaise, vervang je het ei in het basisrecept voor mayonaise door een kopje sojamelk. Voeg een lepel mosterd toe. Mix met de staafmixer en voeg geleidelijk olie toe tot de veganaise de juiste dikte heeft. Voeg halverwege een scheut azijn of citroensap toe. Aan de sojamelk kun je kruiden of smaakmakers als tahin, miso of pesto toevoegen.

— 04 —De lekkerste verse barbecuesaus maak je door een halve liter tomatenpassata te mixen met een versnip-perde halve ui, een eetlepel balsamicoazijn, een halve citroen (schil en al!), honderd milliliter appeldiksap, drie eetlepels sojasaus, een eetlepel kerriepoeder en een snufje gerookt paprikapoeder.

— 05 —Een lichte roomsaus bij je groentegerecht maak je door de groenten eerst te stoven, een scheut bouillon en een scheut room toe te voegen en tot slot te binden met maizena of een ander bindmiddel. De bouillon geeft de saus een heerlijke fond.

— 06 —Van een restje groente zoals bloemkool, wortel of pompoen maak je een smeuïge groentedressing door het te pureren met wat mayonaise, yoghurtdressing of vinaigrette. Leng aan met water tot je de gewenste dikte hebt. Voeg zuur (citroensap, azijn) en zout of sojasaus toe naar smaak.

Een saus mag dan wel een klein en onopvallend plekje op je bord innemen, toch heeft ze meer macht dan je wellicht beseft. De perfecte saus tilt je gerecht naar een hoger niveau door de smaak van het gerecht te bevestigen of er net mee te contrasteren. De keuze van je saus maak je dus het best doordacht en met oog voor de smaak en eigenschappen van je gerecht. Met deze zes tips maak je van je saus een voltreffer.

VELTECOTUIN

DAGEN3 & 4 JUNI

Ontdek alle tuinen op www.velt.nu

Kom genieten van ruim 200 inspirerende tuinen.