SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİ - Ankara · 2020. 5. 12. · Domates, kabak, kavun gibi serada...

SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİKENDİ SEBZEMİZİ YETİŞTİRMEK

SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİ

Sebzelerin Yenilen Kısımlarına Göre Sınıflandırılması

Yumruları yenen sebzeler Patates, tatlı patates, yer elması

Kökleri yenen sebzeler Havuç, turp, kırmızı pancar, şalgam, kök kereviz

Soğan ve sürgünleri yenen sebzeler Pırasa, taze soğan, taze sarımsak, soğansarımsak

Yalnız sürgünleri yenen sebzeler Kuşkonmaz

Yaprak sapları yenen sebzeler Sap kereviz

Yaprakları yenen sebzeler Marul, salata, lahana, ıspanak, pazı, semizotu

Meyveleri yenen sebzeler Domates, biber, patlıcan, hıyar, kabak, kavun

Kuru ve taze tohumları yenen sebzeler İç bakla, iç bezelye, kuru fasulye, barbunya

Çiçek ve çiçek tablası yenen sebzeler Karnabahar, enginar

Kokulu otlar Maydanoz, dereotu, nane, tere, roka

Amatör olarak bahçecilik ile ilgilenmek özellikle günümüz şehir hayatını yaşayan bireylerin toprakla buluştukları ve keyif aldıkları bir aktivitedir.

Sebze yetiştiriciliği zevkli ve insanı negatif enerjisinden kurtarıp, stresten uzaklaşmasını sağlayan bir uğraştır.

Elinizde toplayıp sevdiklerinizle paylaşmak ve onların övgülerini almak sizi heveslendirir ve bahçecilik vazgeçilmez bir hobiniz haline gelir.

Sebze Yetiştiriciliği 1

1. Bahçe İçerisinde Yer Seçimi

Sebze bahçeleri nerede kurulmalı ve en verimli sebze üretiminin yapılabilmesi için ekolojik ve ekonomik faktörler dikkate alınmalıdır.

1. Bahçe içerisinde yer seçimi

2. Seçilen yetiştirme alanın sınırlarını oluşturma

3. Fide yastıklarının hazırlanması

4. Ekim dikim yerleri hazırlanması

5. Ekim ve Dikim

6. Gübreleme

7. Sulama

8. Bakım

9. Malçlama

10. Hasat

İdeal Sebze Bahçesi Toprağı:

1. Sıcak,

2. Nemli ve süzek,

3. Derin, gevşek ve yumuşak,

4. Humusça zengin,

5 Besin maddelerini tutacak yapıda ve besin maddelerince zengin olmalıdır.

Ekolojik Faktörler:

• Bulunduğunuz bölgenin iklim ve toprak özellikleri temel belirleyicilerdir. Bunlar sıcak-lık, yağmurlu gün sayısı, ışık alma durumu, toprak yapısı vb. verilerdir.

• Bir yerdeki ilk ve son don tarihleri arasındaki süre, o yerin vejetasyon süresini belirler. Bu süre ne kadar uzun olursa orada daha iyi sebzecilik yapılır.

• İdeal bir sebze bahçesi kurulacak yerin vejetasyon süresinin 6-8 ay, güneşlenmesinin iyi, sulama olanaklarına sahip, eğimi en fazla %3, soğuk rüzgarları almayan bir arazide ol-ması gerekir.

• Yer seçimi yapılırken güney bakılı, kuzey cephesi kapalı, gün boyu güneş alan, fazla rüzgar esintisi olmayan yerler seçilir.

SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİNİN AŞAMALARI

Pratik Bahçıvanlık Rehberi2

Buna göre bu özellikleri taşıyan toprak düzgün bir şekilde işlenmiş, gübrelenmiş, ekim nö-betine uygun yetiştiricilik yapılmış, içerisinde kum bulunan, az nemli, sıcak, humuslu, tınlı ve %4 kireç içeren, pH’sı6,5-7 arasında değişen bir topraktır.

• Ev bahçemizde bahçe sınırlarını, basmaların önlenmesi, çocukların ve evcil hayvanların zarar vermesinin önlenmesi gibi sebeplerle ve alanın tanımlanması amacıyla sınırlama işlemleri yapılabilir.

• Sebze bahçemiz mevcut bahçe içerisinde olacağından dış etmen korunaklılığı daha az önemsenir.

• Eğer sebze bahçemizin kuzey cephesi açık ise bitkisel veya yapay unsurlar ile perdeleme yapılabilir.

• Ancak güney cephesini yani güneş açısını engelleyici her türlü perdelemeden kaçınmak gerekmektedir.

• Sınırlayıcılara karar verirken estetik değeri yüksek doğal malzemeler kullanılarak hoş bir görüntü elde edilebilir.

2. Seçilen Yerleştirme Alanın Sınırlarını Oluşturma


Renk renk boyanmış plastik şişe çitler de sınırlayıcı olarak kullanılabilir.

Taş çitler dayanıklıdır.

Ahşap sınırlayıcılar kullanışlı ve doğaldır.

Sınırlayıcı Materyaller:

Metal galvaniz kaplı yataklar uzun ömürlü ve dayanıklıdır.


3. Fide yastıklarının hazırlanması

Genel olarak fideler ya seralarda ya da yastıklarda yetiştirilir.Yastıklar, üretilecek sebze fidesinin çeşidine, yetiştirme dönemine ve amacına göredeğişikşekillerdehazırlanır. Isıtılma durumlarına göre üç kısma ayrılır.

Sıcak yastıklar: Domates, biber ve patlıcan gibi sıcak mevsim sebze fidelerinin yetiştirilmesinde sıcak yastıklar kullanılır. Bu tip fidelerin yetiştirme dönemleri kış sonu erken ilkbahar olduğu için yastıklarda ısıtılma yapılmaz. Eğer gerekirse bu yastıkların ısıtılmasında elektrikli ısıtıcılardan, kalorifer sistemlerinden ve organik gübrelerden yararlanılabilir.


• Sıcak yastıklar 1,20–1,30 m genişliğinde ve 6-15m uzunluğunda hazırlanır.

• Hazırlanan yastıkların kenarları tuğla veya beton malzeme ile çevrilir.

• Hazırlanan yastıkların en altına drenaj için 5-10 cm çakıl serilir ve üzeri 40–50 cm yanma-mış ahır gübresi ile doldurulur.

• Yanmamış ahır gübresi üzerine 10 cm kadar harç serilir ve yastığın üzeri cam veya plastik örtü ile kapatılır.

• Yanmamış ahır gübresi, sıcaklığı yükselterek 70–80 °C çıkarır. Daha sonra sıcaklık 25–30 0C’ye kadar düşer ve bundan sonra yastığa ekim yapılır.


Ilık yastıklar: Sıcak mevsim fidelerinin yetiştirilmesi için kullanılır. Fakat kullanım amacı farklıdır. Ilık yastıkların kullanım amacı sıcak yastıklarda çimlendirilmiş olan fidelerin şaşırtılması için kullanılır. Hazırlanışı sıcak yastıklar gibidir. Tek farkı derinlikleri daha az olması ve ahır gübresi ile birlikte toprak karışımı ile doldurulmasıdır.

Soğuk yastıklar: Serin iklim sebzelerinin yetiştirilmesinde kullanılır. Soğuk yastıklar yaz döneminde kullanıldıkları için ısıtma gerekmez. Bu sebepten çukur açmaya gerek yoktur. Toprak tesviye edildikten sonra biraz yükseltilir ve harç serilerek ekime hazır hale getirilir.

Fide yetiştiriciliğinde tohumların yastıklara atılmasının yanında artık viollere veya torbalara da ekilip yetiştirilmektedir. Dikim zamanında fideler viol veya torbalardan toprağıyla çıkarılarak toprağa aktarılır.

Domates, kabak, kavun gibi serada üretim amaçlı yetiştirilen sebzelerin tohumları direk plastik torbalara veya saksılara ekilir. Bunun sebebi bu bitkilerin şaşırtmaya hassas olmalarıdır. Bu nedenle şaşırtma uygulanmaz ve direk arazideki yerlerine dikilir.

Mısır, fasulye, bezelye, bakla, bamya, maydanoz, roka, tere, dereotu, kuzu kulağı, semizotu gibi yenecek otların çoğu ve havuç, turp, gibi bazı kökleri yenen sebzeler direkt tohum halinde ekilir. Bu sebzeler fidelemeye gelemezler.


• Tohumları fide haline getirmek için fide toprağı dediğimiz bir karışım hazırlanır. 1/3 oranında toprak, 1/3 oranında solucan gübresi veya (yanmış hayvan gübresi) ve 1/3 oranında torfu bir kapta homojen şekilde karıştırılır. Bu karışımı viyollere (plastik bardak da olabilir) dökülür.

• Her bir viyolün içerisine 2 şer adet 3-4 cm derine tohumlar ekilir.

• Ardından can suyu dökülür. Sonra tohumların bulunduğu kabı ya da viyolün üzeri şeffaf naylonla kapatılır. Bu sera etkisi yapacağından çimlenme hızını artıracaktır. Filizlenme başlayınca naylonu açınız.

Küçük ölçekli tohumdan üretimlerde, hazır olarak satılan özel karışım çimlendirme toprakları edinilebilir.


4. Sebzecilikte ekim dikim yerleri hazırlanmasıSebze üretimi için tohumların yastıklara ya da yetiştirme yerlerine atılmasına ekim, çimlenen

tohumların veya üretim materyallerinin toprağa yerleştirilmesine dikim denir.

Sebzecilikte ekim dikim yerleri 4 şekilde hazırlanır:

Tavalar: Tavalar birbirlerinden 40–50 cm genişlikte, küçük toprak sırtlarıyla ayrılmış olan 1–5 m genişlik, 5–15 m uzunlukta yetiştirme yerleridir.

Suyu çok seven maydanoz, tere, nane gibi sebzeler için çok elverişlidir.

Hazırlanmaları genellikle elle veya makine yardımıyla olur, makine ile hazırlanmasında diskli, toprağı toplayan Özel pulluklar kullanılır. Pulluklar birbirine yakın olarak gidiş geliş yaparak toprağı yığar ve tavalar hazırlanmış olur.

Karıklar: Tarlada toprak yüzeyinden belli aralıklarla karıklar açılır. Karıkların derinliği 15–20cm kadar olabilir. Karıklar arasındaki mesafeler yetiştirilecek bitkinin çeşidine göre farklılık gösterir. Karıklar içine dikilen fideler, toprak daha nemli olduğundan daha iyi gelişme gösterir. Bitkiler belirli bir büyüklüğe geldiklerinde karıklar doldurulur ve düzeltilir.

Masuralar: Dikim yapılacak arazide toprağın belirli aralıklarla yükseltilmesiyle hazırlanır. Genişlikleri 60–80 cm arasında değişir. Bitkilere su sağlamak için aralarında su arkları bulunur. Bu arkların genişliği 30–40 cm’dir. Masuraların uzunlukları bitki çeşitlerine göre değişmekle birlikte 6–10 metredir. Bitkiler tek veya çift sıra halinde masuralara dikilir. Ürünler sulama suyu ile temas etmediklerinden çamurlanmaz. Masuralarda en çok domates, biber, hıyar ve kabak üretimi için idealdir. Masuraların hazırlanmasında çift diskli Özel pulluklardan yararlanılır.


Tahtalar: Tahtalarda bitkilerin yetiştirildiği kısımlar hafifçe yükseltilmiştir. Tahtalar birbirlerin-den 30-40 cm genişlik ve 20-25 cm derinlikteki su arklarıyla ayrılmıştır. Genişlikleri 120–180 cm arasında değişir.

Daha geniş tahtaların yapılmamasının nedeni sulamanın sızdırma ile yapılmasındandır. Soğan, sarımsak gibi fazla sudan hoşlanmayan sebzeler tahtalarda yetiştirilir. Ayrıca ilkbahar döneminde ve kışın fazla su istemeyen salata, marul, turp vb. türlerin yetiştiriciliğinde de kullanılır.

Meyve bahçelerinde dikim bir kez yapılmaktadır. Buna karşılık sebze bahçelerinde her yıl birden fazla ekim ve dikim yapılmaktadır.

5. Ekim ve Dikim


Çeşitli sebze türleri için tohum ekim zamanları, miktarı, hasat süresi (mevsimlere göre):

ÖNCESİNDE DİKİLECEKSEBZELER

DİKİLECEK SEBZELER

SONRASINDA DİKİLECEKSEBZELER

Lahana, Karnabahar, Brokoli, Marul

DomatesBaklagiller, Havuç, Salatalık, Ka-

bak, MısırKereviz, Maydanoz, Havuç,

Dereotu Biber Fasulye, Bezelye, Ispanak

Domates, Patates, Lahana,Soğan, Ispanak, Turp

Salatalık Kavun, Karpuz, Domates

Domates, Patates, Havuç,Ispanak Fasulye Karnabahar, Brokoli, Lahana

Salatalık, Lahana, Kereviz,Baklagiller

PatlıcanIspanak, Havuç, Bezelye, Fasulye,

Bakla, KerevizSalatalık, Domates, Lahana,

Kereviz, PatatesMarul

Domates, Taze Fasulye, Lahana, Havuç, Turp, Ispanak, Soğan

Lahana, Domates, Salatalık, Fasulye, Bezelye, Bakla

HavuçSalata, Ispanak Karnabahar, Bro-

koli, Lahana

Patates, Bezelye, Fasulye, Havuç, Karnabahar Ispanak

Bezelye, Fasulye, Salatalık, Domates, Patates, Lahana,

Soğan

Biber, Domates, Patates, Patlıcan Mısır Bezelye, Fasulye, Bakla

Biber, Domates, Patates, Patlıcan Kabak Bezelye, Fasulye, Bakla

EKİM NÖBETİ


6. Gübreleme

Gübreleme üç faktöre göre yapılır. Toprak Tipi:

• Kumlu, hafif ve geçirgenliği fazla olan topraklarda gübre ekim veya dikimden hemen sonra verilir,

• Ağır bünyeli ve geçirgenliği az olan topraklarda ekim veya dikimden önce verilir,

• Hafif bünyeli topraklarda yıkanma ile besin kaybı çok olabildiği için gübre birden fazla kez verilmelidir.

İklim: • Yağışı fazla veya sulamanın çok olduğu yerlerde besin maddesi yıkanacağı için gübreleme

partiler halinde ekim veya dikimden sonra,

• Sulama veya yağışın az olduğu yerlerde ekim ve dikimden önce yapılmalıdır.

Gübre Türü: • Azotlu gübreler 2-3 parti şeklinde verilmeli, ilk parti ekim ve dikimle beraber, sonraki

partiler gelişim dönemi ve sonraki dönemlerde verilmelidir,

• Fosforlu gübreler tek seferde son toprak işlemesinde pulluk altına,

• Potasyumlu gübreler ekim veya dikimle birlikte bir veya iki seferde verilebilir.


Sebzeler türlerine göre farklılık göstermekle birlikte %60-97 aralığında sudan oluşmaktadırlar. Bu sebeple sulama oldukça önemlidir.

Sebzelerin gelişme dönemi ve çeşidi su isteği yönünden etkili faktörlerdendir. Özellikle meyvesi yenen sebzelerde ilk meyveler görülünceye kadar sık sulama yapılmaz. Meyveler görüldükten sonra ise bol sulama yapılır.

• Sebzeler ekim ve dikimden sonra en az düzeyde su tüketir.

• Bundan sonravejetatif gelişmeye bağlı olarak su tüketimi artar.

• Vejetatif gelişmenin sona erdiği dönemde en yüksek değerine ulaşır.

• Hasada kadar geçen sürede ise bitkide su tüketimi belirli oranda azalmaya devam eder.

7. Sulama

Sebzeler suyu sevmektedir. Bu nedenle bahçemizde bol su olmalıdır. Her sebzenin suya ihtiyacı vardır fakat ihtiyacı olan su miktarı farklıdır. Tohumdan sebzelerin çıkması aşamasında, düzenli ve sık olarak toprağın sulanarak, toprağın nemli kalması sağlanmalıdır.

Sulama işlemi ya gece geç saatlerde veya sabah güneş doğmadan yapılması gereken bir işlemdir. Mantar hastalıklarının oluşmaması için sulamanın sabah erken saatlerde yapılması tavsiye edilen bir yöntemdir. Çünkü akşam saatlerinde ıslanan toprak bu mantarların üremesi için uygun ortamın oluşmasını sağlar ve aynı zamanda sabah ısınan toprağa gece gönderilen soğuk su bitkide şok etkisi yapar.


Kullanabileceğimiz su kaynakları;

• Yağmur suları,

• Kuyu suyu

• Akarsu

• Şebeke suyu

Kuyu suyu kullanılacaksa mutlaka tahlil yaptırılmalı ve dinlendirilmelidir. Sulama suyunun kalitesi önemlidir. Tuzluluk oranı, havalandırma durumu ve soğuk olmaması önemlidir. Sulama havuzu yapılacaksa bahçenin en yüksek noktasına konulmalı ve su kendi cazibesiyle (pompa yardımı olmadan, doğal olarak) her tarafa akarak ulaşmalıdır. Devamlı güneş görmesiyle suyun ısınması sağlanmalı ve yüksekten akışla da havalanması temin edilmelidir.

Yağmurlama Damlama


SALMA, TAŞIRMA SULAMA: İklimi sıcak, suyu bol ve toprağı kumsal olan yerlerde uygulanır. Bu sulama yönteminde sebze bahçesi tavalara ayrılır. Tavaların genişlikleri 3-5m olmalı ve tavalar birbirinden 25-30cm yüksekliğinde yapılan setlerle ayrılmalıdır. Tavadaki suyun yüksekliği bitkinin gelişme durumuna göre ayarlanmalı, eğer bitki yeni çimlenmiş ise su bir uçtan diğer uca ulaşınca kesilmelidir.

SIZDIRMA, KARIK SULAMA: Ülkemizde en çok kullanılan sulama yöntemidir. Bu yöntem domates, biber, patlıcan gibi yazlık ve suya gereksinimi fazla olan sebzelerin yetiştirilmesinde kullanılır. Karık uzunluğu arttıkça sızma şeklinde meydana gelen su kayıpları artmaktadır. Karıkların uzunluğuna yetiştirme şekli ve toprak yapısı etki etmektedir.

Sebzecilikte kullanılan çeşitli sulama şekilleri vardır.

1. Salma (taşırma,tava) sulama

2. Sızdırma (karık,tahta,masura) sulama

3. Yağmurlama sulama

4. Damla sulama

Sulama Şekilleri


DAMLA SULAMA: Ülkemizde son yıllarda geniş ölçüde kullanılmaya başlanan en iyi sulama sistemidir. Özellikle sulama suyunun kısıtlı olduğu ve toprak yüzeyinde fazla suya hassas olan bitkilerin yetiştirilmesinde idealdir. Bitkilerin bulunduğu sıraların üzerinden geçirilen çeşitli çaplardaki borulara açılan küçük deliklerle bitkilerin kök bölgesine damlalar şeklinde su verilmektedir. Bu yöntemin en büyük faydası suyu çok tasarruflu kullanması ve hastalıkların sulama yolu ile yayılmasının önlenmesidir. Bitkinin istediği miktardan fazla su verilmesi ile ortaya çıkan çeşitli problemler (çoraklaşma, tuzlanma) engellenmektedir. Ayrıca bu sistemle kimyevi gübrelerin sulama suyu ile birlikte verilmesi de mümkündür.

Sebzelerde bakım işlemleri sulama, budama, boğaz doldurma, çapalama ve yabani otla mücadele işlemleri uygulanır.

• Can Suyu verme: İlk bakım işlemi olarak bitkilere öncelikle can suyu verilir. Çok kurak bir mevsim geçmedikçe fide çıkana kadar bir daha sulama işlemi yapılmaz.

• Herekleme ve İpe alma: Domates, bezelye, fasulye ve hıyar gibi türlerin sırık çeşitlerini herekle destek vermek gerekir. Domates bitkileri uzadıkça her 30-35 cm’de bir hereğe bağlanmalıdır. Diğer türler sarılıcı olduklarından dolayı böyle bir uygulamaya gerek kalmaz. Bu türlerde bitkiler tek tek hereklere sardırılabildiği gibi, belli mesafelerde dikilen hereklerin arasına gerilen tellere bağlanan iplere de sardırılabilirler.

8. Bakım

YAĞMURLAMA SULAMA: Bu sistem özellikle suyu bol olan işletmelerde ve suya hassas olmayan bitkilerde kullanılır. Yağmurlama sulama yaprağı ve kökü yenen sebzelerin verim ve kalitesine olumlu etki yapmaktadır. Ancak yağmurlama sıcakta yapılmamalıdır. Yağmurlama sulama ile topraktaki potasyum ve azot yıkanarak kaybolduğundan gübrelemede bu husus göz önünde bulundurulmalıdır.


Çapalama: Çapalamanın faydalarını şöyle sıralayabiliriz.

• Sulama ve yağmurdan sonra oluşan kaymak tabakasının kırılması

• Toprağın gevşetilip havalandırılması

• Topraktaki nemin muhafaza edilmesi

• Yabancı ot kontrolünü sağlaması

Boğaz Doldurma: Dikimden sonraki ilk çapalama ile beraber boğaz doldurma işlemi de yapılır. Böylece bitki köklerinin gelişmesi teşvik edilerek kuvvetli bitki gelişimi sağlanmış olur.

Budama: Domateste budama, yaprak diplerinden çıkan ve koltuk adı verilen sürgünlerin bitkiden koparılması ile yapılır. Örtü altında yetiştirilen hıyar çeşitlerinde de budama, tepe alma ve sürgün koparılması şeklinde uygulanır.


Sentetik Malç Tipleri

9. Malçlama

Malçlama; toprağın üstüne siyah veya beyaz plastiklerin serilmesinden sonra üzerinde sebze yetiştirilmesidir.

Toprağın üzerini örten materyaller toprağın ısınmasını sağlayarak çok kısa süreli erkencilik temin ederler.

Ayrıca meyvesi yenen türlerde meyvenin toprakla temas ederek kirlenmesini ve toprak kökenli hastalıklardan zararlanmasını önlerler.

Kendinden dikim yerleri delikli olan türleri olduğu gibi, istediğimiz yerden dikim olan delinebilen tek parça sentetik malç türleri vardır.


Yabani otları ve su kaybını önlemesi açısından sebzelere malç yapılması çok iyi olur. Malç topraktaki su kaybını ve yabancı ot çıkışını önlemek için, toprağın saman, koyu renkli naylon veya kâğıtla örtülerek kaplanmasıdır. Kışında malçlama yapılarak toprak ısısının muhafaza edilerek topraktaki canlı popülasyonun devam ettirilmesi çok faydalıdır.


• Bitki veya toprak üzerinde belirli bir gelişme aşamasına erişen veya gelişmesini tamamlayan sebzelerin bitkiden koparılmasına veya topraktan sökülmesine hasat veya derim adı verilir.

• Eğer hasat erken yapılırsa, sebzeler henüz gelişme dönemlerinde olduğu için yeterli irilik, şekil ve ağırlığa ulaşamamış olur. Bu nedenle meyveler küçük kalır ve verim düşer.

• Hasadın gecikmesi halinde ise dökümler görülür. Sebzeler çürümelere daha hassastır ve gelişme devam ettiğinden sebzelerde kartlaşma görülür.

10. Hasat


Hastalıklara Karşı Alınacak Önlemler

• İlk olarak ortamın havadar olması gerekir.

• Sağlıklı fide kullanımı önemlidir.

• Toprağın iyi hazırlanmış olması gerekir.

• Vaktinde yapılan sulama.

• Kullanılan gübre kesinlikle kaliteli olmalıdır. Kalitesiz gübreler hastalık riskini maksimuma çıkarır.

• Bahçede bulunan yabani otların düzenli olarak temizlenmesi gerekir. Yabani otlar büyük hastalık riski taşımaktadır.

• Yabancı maddelerin ve atıkların bahçeden uzak tutulması gerekir.


Sebze Bahçesi Örnekleri

Eğimli arazide sebze bahçesi


Sebze Bahçesi Örnekleri


DOMATES YETİŞTİRİCİLİĞİ

SICAKLIK İSTEKLERİ

• Domates, sıcak ve ılıman iklim sebzesidir.

• Fide döneminde nemi seven domates bitkisi, yetişme ve meyve olgunlaşma döneminde yüksek nemden hoşlanmazlar.

• En ideal yetişme sıcaklığı gündüz 17–26˚C, gece ise 14–18˚C’dir.

• Domates çiçek tozları, 10-15 °C arasında sağlıklı şekilde çimlenerek döllenme yapabilmekte, daha düşük sıcaklıklarda meyve tutumu azalmaktadır.

• Sıcaklık -2°C’ye düşerse bitki tamamen zarar görür.

• 10˚C’nin altında ve 30˚C’nin üzerinde tozlanma ve döllenmede problemler ortaya çıkmakta, meyve bağlayamamaktadır.

• En az 6 saat doğrudan güneş alan yerlerde yetiştiricilik yapılmalıdır.

• Düşük ışıklanmada şiddetli meyve dökümleri görülmektedir.

TOPRAK İSTEKLERİ

• Derin, geçirgen ve su tutma özelliği iyi, humus ve besin maddelerince zengin, tınlı toprakları sever.

• Toprak pH’ının 5-7 (hafif asidik) arasında olduğu, tuzsuz-az tuzlu toprakları sever.

• Kazık kök derine inebildiğinden toprak derin işlenmelidir.


ÜRETİM

Domates üretimi iki aşamada gerçekleşir.

• Birinci aşamada, tohumdan sıcak yastıklarda fide üretimi yapılır.

• Tohum ekimi şubat-mart aylarında yapılır.

• İkinci aşamada, sıcak yastıklarda yetiştirilen fideler özenle yerlerinden sökülür ve bahçe tarla yada saksıdaki yerlerine dikilir.

• Domates için en uygun fide büyüklüğü 15-20 cm uzunlukta ve kurşun kalem kalınlığı aldığı zamanıdır.

• Bu büyüklüğe uygun koşullara 6 haftada ulaşır.

• Fidelerin uygun dikim büyüklüğü, 5–6 gerçek yapraklı olduğu dönemdir.

• Fideler karıkların sırtına dikilir.

• Fideler, Nisan-Mayıs aylarında toprak tavlı iken dikilmelidir.

• Dikimde sıra üzeri 40-60 cm, sıra arası 80-120 cm arasında olmalıdır.

• 10 m²’ye yaklaşık 20-25 adet fide dikilir.


BAKIM

• Fideler asıl yerlerine dikildikten iki hafta sonra birinci çapalama işi yapılır.

• Dikimi takiben 25-30 gün sonra ikinci çapa yapılır.

• Daha sonra domates bitkisinin sıra aralarında, gelişen dallarının izin verdiği ölçüde 2-3 kez daha çapa işi yapılarak yabancı otlarla mücadele, toprağı kabartma ve kaymak tabakasını kırma işleri gerçekleştirilir.

Koltuk Alma

• Gövde ile yan dalların birleştiği yerde oluşan sürgünlerin alınmasına koltuk alma denir.

• İlk koltuk alma bitkilere herek verildiğinde başlar ve gerektikçe tekrarlanır.

•Koltuk budama yapılmazsa, koltuk sürgünleri ana gövdenin kullanması gereken besinleri yoğun bir şekilde kullanır ve bitkinin daha fazla yeşil aksam daha az çiçek açmasına neden olurlar.

• Koltuk Almanın Yararları:

Olgunlaşma daha erken başlar.

Daha iri ve daha düzgün meyveler elde edilir.


Erken Çıkan Meyveleri Alma

• Bitki daha gelişmesini tamamlamadan herhangi bir nedenle strese girdiğinde (aşırı sıcak, soğuk, don vs.) öleceğini düşünerek bir an önce meyve vermek ister.

• Bu şekilde gelişim tamamlanmadan oluşan meyveleri koparıp almamız gerekir.

SULAMA

• Domates bitkisi nemi sever, su noksanlı-ğında üst yapraklar kıvrılır.

• Domates bitkisinde ilk meyve görülün-ceye kadar sulama ihtiyacı çapalama ile gide-rilmelidir.

• İlk meyveler görüldükten sonra bitkiler sıcak havalarda 5-7 günde bir sulanmalıdır.

• Hasat zamanı yapılacak aşırı sulama ya-vaş olgunlaşmaya sebep olur.

• Kademeli hasat yapıldığından, her hasat-tan sonra yapılacak sulama kaliteyi artırır.



• Biber, ılık ve sıcak iklim sebzesidir.

• Biber için en uygun sıcaklık, 20-30°C’dir.

• Soğuklara karşı hassastır.

• Yetiştirme devrelerinde sıcaklık sıfırın altında 2-3 dereceye düştüğünde tamamen ölür.

• Bu nedenle yastıklarda yetiştirilen fidelerin açıktaki yerlerine dikimi ilkbaharda don tehlikesi tamamen kalktıktan sonra ve toprak ile hava sıcaklık şartları uygun bir hal alınca yapılmalıdır.

• Biber yetiştiriciliğinde hava sıcaklığı 15 derecenin altına düştüğünde ve 32 derecenin üstüne çıktığında verim azalmaktadır.

HASAT

• Domatesler, fide dikiminden hasada kadar 60-80 günlük bir zamanda hasat olgunluğuna gelir.

• Hasat, havanın kuru ve serin olduğu zamanlarda yapılmalıdır.

• Meyve avuç içine alınarak, sapı etrafında hafifçe döndürülmek suretiyle zedelenmeden koparılmalıdır.

• Geç yapılan hasat bitkiyi yaşlandıracağından yeni çiçek ve yeni sürgünün oluşumu olumsuz etkilenir ve meyve kalitesi bozulur.

• Domates üretiminden kök başına 1-2 kg, m² de 5-6 kg verim alınabilmektedir.

BİBER YETİŞTİRİCİLİĞİ


TOPRAK İSTEKLERİ

• Biberlerde iyi bir gelişme ve verimlilik için derin, geçirgen, su tutma özelliği iyi, besin ve organik maddece zengin bahçe toprağı denilen tınlı topraklarda iyi sonuç alınmaktadır.

• Kökler narin yapıda olduklarından ağır killi, havasız ve su tutan topraklarda iyi bir yetiştiricilik yapılamaz.

• Biberler tınlı-kumlu, tınlı-hafif killi, organik maddece zengin topraklar üzerinde en iyi gelişmeyi ve verimi verir. Toprak pH ‘ının 6.0-6.5 olmasını ister.


ÜRETİM

• Don tehlikesi tamamen kalktıktan ve sıcaklık 15°C civarında olduğu zaman dikime başlanır.

• Nisan ayının sonlarına doğru sıra arası 80 cm, sıra üzeri 30-50 cm olacak şekilde fidelerin dikimi yapılır.

• Fideler kök bölgesi seviyesine kadar toprağa dikilmelidir.

• Derin dikimler birçok hastalığın daha ilk dikimde bitkilere zarar vermesine neden olmaktadır.

BAKIM

• Fideler açıktaki yerlerinde gelişmeye başladığı andan itibaren yapılacak bakım işleri başlar.

• Dikimden yaklaşık 20 gün sonra birinci, yaklaşık 40 gün sonra ikinci, 60 gün sonra da üçüncü çapa yapılır.


Gübreleme

• Biberden önce kereviz, maydanoz, havuç, dereotu gibi bitkiler dikilebilir.

• Bu bitkiler bibere iyi bir toprak bırakır.

• Biber, topraktaki organik maddeden hoşlanır.

• Dekara 3-5 ton yanmış ahır gübresinin tarla hazırlığı sırasında toprağa karıştırılmasında fayda vardır.

SULAMA

• Sulamada amaç, düzenli bir nemliliği devam ettirmektir.

• Biberde su noksanlığı çiçek ve küçük meyvelerin dökülmesine, su fazlalılığı ise yaprak dökümüne neden olur.

• Bu nedenle ilk meyveler görülünceye kadar sulamadan kaçınılmalıdır.

• Sıcak havalarda, kumlu topraklarda her 3-4 günde bir, ağır topraklarda 5-7 günde bir sulama yapılmalıdır.



• Salatalık ılık iklim sebzesidir.

• Yüksek sıcaklık ve düşük sıcaklıklardan hoşlanmaz.

• Soğuklara karşı çok hassas olup sıcaklık sıfırın altına düştüğünde hemen etkilenir.

• Tohumların iyi bir çimlenme gösterebil-mesi için toprak ısısının en az 11 °C olması gerekir.

• Fide yetiştirme döneminde en uygun toprak sıcaklığı 18-20°C

• Hava sıcaklığı ise gündüzleri 20-24°C, geceleri 18-20°C olmalıdır.

HASAT

• Haziran sonu - Temmuz başı hasata başlanıp genelde Ekim ayı ortalarında son bulur.

• Toplamada 9-15 defa hasat yapılabilir.

• Dekara verimi çeşidin verimliliğine, iriliğine, yetişme ve bakım koşullarına göre değişmektedir.

• Normal şartlarda sivri biberler kök başına 15-25 adet, dolmalıklar 12-16 adet meyve verir.

• Dekara ortalama verim 2-4 ton arasında değişmektedir.

SALATALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ


TOPRAK İSTEKLERİ

• Toprak açısından seçici bir bitkidir.

• Drenajı iyi, eriyebilir tuz seviyesi düşük, hastalık ve zararlılardan temizlenmiş toprakları tercih eder.

• Salatalık yüksek tuz seviyesine çok hassas bir bitkidir.

• Kumlu, hafif ve organik maddece zengin topraklar yetiştiricilik açısından idealdir.

• Salatalık köklerinin toprakta genellikle ilk 20-25 cm derinlikte gelişmesinden dolayı her yıl arka arkaya aynı yerde yetiştirilmemeli, kavun, karpuz ve domates gibi sebzeler ile münavebeli ekilmelidir.

ÜRETİM

• Tohum ekimi şubat-mart aylarında yapılır.

• Fidelerin uygun dikim büyüklüğü, 3 – 4 gerçek yapraklı olduğu dönemdir.

• Fideler karıkların sırtına dikilir.

• Fideler, Nisan-Mayıs aylarında toprak tavlı iken dikilmelidir.

• Dikimde sıra üzeri 40-60 cm, sıra arası 120-150 cm arasında olmalıdır.


BAKIM

• Çapalamayla, toprağın havalanması, gevşetilmesi, yabancı otların yok edilmesi ve çatlakla-rın kapatılması ile toprak neminin korunması amaçlanmaktadır.

• Bu nedenle bitki boyu 8-10 cm olunca ilk çapası yapılmalıdır.

• Normal şartlarda bitkinin gelişim durumuna göre 2-3 hafta ara ile birkaç defa çapalanma işlemi yapılmalıdır.

• Fakat salatalık kökleri toprak içerisinde genellikle yüzeysel olarak yayıldıklarından çapala-mada dikkatli olunmalı kökler zedelenmeden fazla derin yapılmamalıdır.


• Salatalık bitkisi çok hızlı gelişme gösterir.

• Meyvelerin iyi gelişmesi için yaprak kol-tuklarından çıkan sürgünler alınmalıdır.

• Ayrıca hasadın ilerleyen dönemlerinde alt yapraklar alınmalıdır.

• Bu işlemle bitkinin besin maddeleri ve suyuna ortak olan ama meyvenin gelişmesine katkısı olmayan alt yapraklar alınır.

• Bunun yanında havalanmayı da sağlaya-cağından hastalık ve zararlılarla mücadeleyi de kolaylaştırır.

SULAMA

• Genel bir kural olarak, suya çok duyarlı olması sebebiyle “ diplerinin daha nemli bu-lundurulması ” gereken sebzelerden biri de salatalıktır. Böylece bitkinin hem iyi gelişmesi sağlanır hem de özellikle susuzluktan ileri ge-len acılaşmaya fırsat verilmemiş olur.

• Sulama yönünden en kritik dönemi mey-ve bağlama dönemidir.

• Fideler dikildikten sonra ilk verilen can suyundan ilk meyveler verilinceye kadarki dö-nemde çok olmamak koşuluyla su verilebilir.

• Bu dönemlerde fazla sulama yapılması meyvelerin sararmasına sebep olur.

• Sulamalar mümkünse sabahın erken sa-atlerinde veya akşamüstü yapılmalıdır.



• Fasulye, ılık iklim sebzesi olup tek yıllıktır.

• Kuru olarak tohumları ve taze olarak ise yeşil baklaları tüketilmektedir.

• Çiçeklenme dönemindeki fazla nem boş bakla oluşmasına neden olur.

• 30 °C’nin üzerindeki yüksek sıcaklıklarda ve düşük nemde döllenme olup bakla oluşsa bile baklalar gelişmez ve dökülür.

FASULYE YETİŞTİRİCİLİĞİ

HASAT

• Salatalık, çeşidin erkencilik özelliği ile yetiştirme ve bakım şartlarına göre tohum ekiminden 50-75 gün sonra hasada başlanabilir.

• Hasat; 2-3 günde bir, tam verime geçtiğinde ise her gün, meyvelerin dala bağlanan sapından keskin bir bıçak veya makasla kesilerek yapılır.

• Meyveler asılarak kopartılmamalıdır.

• Meyvelerin çizilmemesine ve zedelenmemesine özen gösterilmelidir.

• Mümkünse hasat sabah erken veya akşam saatlerinde yapılmalıdır.

• Hasada gelmiş meyveler vaktinde toplanmalıdır.

• Toplanmayan meyveler çeşide bağlı olarak şişer veya uzar.

• Geç yapılan hasat bitkiyi yaşlandıracağından yeni çiçek, yeni sürgün oluşumu olumsuz etkilenir ve meyve kalitesi bozulur.


TOPRAK İSTEKLERİ

• Fasulye derin, geçirgen, su tutma kapasi-tesi yüksek ve organik maddece zengin, kum-lu - tınlıbahçe toprağını tercih etmektedir.

• Fasulye ekimi yapılacak toprağın sonba-harda öncelikle derin sürülmeli ve nisan ayı başlarında çiftlik gübresi toprağa karıştırılma-lıdır.

ÜRETİM

• Fasulye üretimi tohumla yapılmaktadır.

• Ekim, Orta Anadolu bölgemizde Nisan ayının son haftasından Mayıs ayıbaşlarına, Doğu Anadolu da Mayıs ayı ortalarından Ha-ziran ayı başlarına kadar, kıyı bölgelerde Mart ayı içerisinde yapılmalıdır.

• Ekimde, çeşit ve yetiştirme koşullarına göre sıra arası 40-60 cm, sıra üzeri 15-30 cm arasında değişmektedir .

• Ekimde en uygun bitki sıklığı bodur tip-lerde m²’de 20-25 bitki, yarı sarılıcılardam²’de 10-15 bitkidir.

• Isı 2-3 °C’ye düştüğünde büyük zarar görür.

• Bitkinin gelişebilmesi için en ideal sıcaklık 18-25 °C arasında olmalıdır.

• Tohumun çimlenebilmesi için toprak sıcaklığının en az 10 °C olmalıdır.


SULAMA

• Bitkiler çiçek açıp meyve bağlamaya başladıktan sonra muntazam bir şekilde sulama yapılmalıdır.

• Aksi takdirde çiçek ve meyve dökümü olur.

• İklim koşulları da dikkate alınarak 4-5 gün ara ile sulama yapılmalıdır.

BAKIM

• Fideler dikildikten 2 hafta sonra toprağın kabartılması, yabani otların temizlenmesi, kay-mak tabakasının kırılması amacıyla birinci çapalama işi yapılır.

• Daha sonra 2-3 hafta ara ile çapa yapmak bitkinin gelişmesine faydası vardır.

• Sırık fasulyede bitki boy atmaya başlayınca yanlarına 2-3 m boylarında sırıklar dikilerek bitkiler askıya alınmalıdır.


ÖZELLİKLERİ

Kış sebzesi olan ıspanak, bileşimindeki mineral maddeler ve vitaminler nedeniyle besin değeri oldukça yüksek, bir sebzedir.

Hasat zamanı geçmiş, hasattan sonra çok beklemiş ve pişirildikten sonra beklemiş ıspanakların yenmesi doğru değildir.

Serin hava şartlarıyla birlikte uygun oranda nispi nem ister.

Fazla soğuk ve fazla sıcak havadan hoşlanmaz.

Sıcaklık yükselince tohuma kalkar ve taze tüketim değerini kaybeder.

ISPANAK YETİŞTİRİCİLİĞİ

HASAT

• Taze fasulyede hasadın en ideal zamanı;

baklaların hakiki çeşit karakterini gösterdiği

iriliğin 1/3’nü aldığı devredir.

• Hasatta gecikme olursa hasat edilen

fasulyelerin sertleşmesi, içindeki danelerin

yeme zevkini bozacak tarzda irileşmesi ve bil-

hassa kılçıklılığın artmasına neden olmaktadır

• Kuru fasulyelerde ve tohumluk fasulye-

lerde hasat işlemi genellikle ilk baklalar sararıp

kuruduğunda gerçekleştirilir

• Eğer hasat geciktirilirse ilk oluşan bakla-

larda çatlama görülür ve tohumlar dökülür.


ÜRETİM

• Yaz hasadı için mart ayında, kış hasadı için, eylül-ekim aylarında ekim yapılmalıdır.

• Sıralar arası 20-25 cm, sıra üzeri 5-10 cm olacak şekilde ekim yapılır.

• Tohumların ekim derinliği 3-4 cm olma-lıdır.

• Dönüme 0,7 – 1 kg arasında tohum eki-lebilir.

TOPRAK İSTEKLERİ

• Ispanak bütün topraklarda başarıyla ye-tiştirilebilir.

• Toprak seçme özelliği yoktur.

• Ancak toprağın asitli olması başarılı ye-tiştiriciliği önemli ölçüde olumsuz yönde etki-ler.

• Asitlik arttıkça gelişmesinde durgunluk görülür.

• Geçirgen, gevşek bünyeli, besin madde-lerince zengin tınlı toprakları sever.

• Yayvan gelişen ve elle hasat edilen çeşit-lerin killi topraklarda yetiştirilmemesi tercih edilmelidir.


• Ispanak, ılık ve serin iklimlerin bitkisidir.

• Serin hava koşullarıyla birlikte uygun bir nem ortamının bulunmasını ister.

• Ispanak yetiştiriciliğinde ideal sıcaklık 15–18 derecedir.

• Kışı yumuşak geçen yerlerde mükemmel yetiştirilir.

• Bitki fazla sıcaklıkları sevmez, bu durum-da hemen tohuma kalkar.

• Tohumun çimlenmesi için 5 derece sıcak-lık gereklidir.

• Toprak sıcaklığının yükselmesi çimlenme-yi hızlandırır ve çimlenme süresini kısaltır.


BAKIM

• Ekimden önce yabancı ot mücadelesi yapmak iyi sonuç verir.

• Yetiştirme sırasında zaman zaman tarla-daki kaba otların alınması gerekir.

• Tohum ekiminden 10-15 gün sonra top-rak yüzeyine çıkan bitkiler toprağı tamamen örtünceye kadar çapalanır.

SULAMA

• Ispanak bitkisinin gelişmesi için sulama-nın düzenli yapılması gerekir.

• Büyüme esnasında haftada 1-2 kez su-lama yapılır.

• Kumlu topraklarda 2 kez sulama yapmak daha uygun olur.

• İlkbahar ve sonbahar yağışları, sulama miktarını ve sayısını azaltabilir.

• Ispanak sudan hoşlanan bir bitkidir. An-cak fazla su bitkiye zarar verebilir.

• Damlama ve yağmurlama yöntemiyle sulama yapılması daha uygundur.

HASAT

• Tohum ekiminden2-2.5 ay sonra hasada başlanır.

• Ispanaklar ortalama olarak 8-10 yapraklı olunca hasada gelmiş demektir.

• Hasat el ve bıçak ile yapılır.

• Toprağın 2-3 cm derininden bıçakla ke-silir.

• Kapalı ve havadar olmayan kaplara kızış-maması için konulmamalıdır.

• Yetiştirme, hasat şekli ve çeşide bağlı olarak 1-2 ton/da verim alınabilmektedir.


TOPRAK İSTEKLERİ

• Patlıcan killi topraklılardan hoşlanmaz.

• Ağır ve rutubetli topraklarda kök çürük-lüğüne yakalanır.

• Drenajı iyi olmayan, killi, sıcaklığı düşük topraklarda fizyolojik problemler artar, erken-ci verim miktarı azalır.

• Tuza orta derecede hassas bitkilerdendir.

• Derin, geçirgen, organik madde ve besin maddelerince zengin, tınlı,tınlı-kumlu, pH’ı 6-6.7 arasında olan toprakları sever.

ÜRETİM

• Vejetasyon süresi uzun olduğundan doğrudan tohum ekimi ile yetiştirilemez.

• Tohumlar Ocak –Şubat aylarında ekilme-lidir.

• Fideler ise Mart-Nisan aylarında dikilir.

• Fideler 5-6 gerçek yaprak olunca yerle-rine dikilir.

• Yetiştiricilikte sıra arası 80-100 cm, sıra üzeri 50-60 cm olacak şekilde dikim yapılabi-lir.

SICAKLIK İSTEKLERİ• Patlıcan sıcak iklim sebzesidir. • -1 ºC’de bitki yaşamını yitirir.• İyi bir yetiştiricilik için 6 aylık bir vejetasyon dönemine ihtiyaç vardır.• Optimum sıcaklık isteği 25-30 ºC’dir. • Gece 15- 20 ºC sıcaklık uygundur.

• Gece sıcaklığı 15 ºC’nin altına düştüğünde meyve bağlamada problemler ortaya çıkar.

• Bitki gelişimi zayıflar, meyvelerde renk açılmaları görülebilir.

• 15 ºC’nin altı, 40 ºC’nin üzerinde kök gelişmez ve besin maddelerinin alımı azalır.

• 8 ºC’nin altında büyüme ve çiçek üretimi tamamen durur.

PATLICAN YETİŞTİRİCİLİĞİ


SULAMA

• Patlıcanda sulama çok önemlidir.

• Sulama düzenli yapılmazsa gelişme yavaşlar, verim azalır ve meyvelerde acımsı bir tat mey-dana gelir.

• Patlıcan kökleri drenajlı topraklarda yaklaşık 90 cm uzayabilir.

• Toprağın en az 45 cm derinliği sulanmalıdır.

• Sulama miktarı ve sıklığına hava koşulları, toprak yapısı, bitkinin gelişme dönemi ile çeşidin kendine özgü olan kök gelişimi ve kök derinliği etkilidir.

• Kumlu topraklar killi topraklara göre daha sık sulanmalıdır.

• Yetiştiricilikte damla sulama yöntemi kullanılması önerilir.

• Bu yöntemle, bitkinin kök boğazının sulama suyu ile teması engellendiği için mantari hasta-lıkların gelişimi de önlenmiş olur.

• Sulama suyunun sabah saatlerinde verilmesi daha uygundur.

• Patlıcan yetiştiriciliğinde ilk can suyundan sonra hava durumuna göre 15-20 gün müddetle su verilmez.

• Patlıcan yetişme devresinde 7-8 günde bir sulanmalıdır.

• Hasat devresine girildikten sonra her hasadın ardından sulama ihmal edilmemelidir.

BAKIM

• Dikimden 7-10 gün sonra birinci çapalama, dikimden 20-30 gün sonra ikinci çapalama ya-pılır.

• Ot mücadelesi ve toprak rutubetini muhafazası için etmek amacıyla çapaya devam edilebilir.

• Patlıcan fideleri dallanıp boylandığında çapaya son verilir.


HASAT

• Çeşit özelliğine bağlı olarak meyveler normal iriliğini ve rengini alınca hasat yapılmalıdır.

• Meyveler tam olgunlaştığında çok mat bir renk alır.

• Meyvenin bu dönemden önce, rengi parlaklığını kaybetmeden toplanması gerekir.

• Hasat meyve sapı meyvede kalacak şekilde bıçak veya makasla yapılmalıdır.

• Meyvelerin elle koparılarak hasat edilmesi, bitkide yaralanmalara ve hastalık enfeksiyonuna neden olabilir.

• Sık aralıklarla yapılan hasat kaliteli ürün verimini arttırır.

• Bitki başına 10-30 adet arasında meyve alınır.

• Dekara verim 2-5 ton arasındadır.



• Marul tek yıllık serin ve ılık iklim sebze-sidir.

• Yetişme süresi 2-3 ay gibi kısa süreli olan salata ve marul tiplerinde açıkta ve örtü altın-da değişik mevsimlere uygun olarak ıslah edil-miş çeşitlerle arka arkaya yılın 12 ayı üretim yapmak mümkün olmuştur.

• Optimum gelişme sıcaklığı 15-18 °C.

• Marullar donlara karşı dayanıklıdırlar.

• Açıkta yapılan yetiştiricilikte bitkiler -4 -5 ºC’lik düşük sıcaklıklara fazla bir zarar gör-meden dayanabilmektedirler.

• İyi bir baş oluşumu için düşük sıcaklıkta yavaş büyüme idealdir.

ÖZELLİKLERİ

Marulun, renk ve form itibariyle, iklimsel özelliklerine göre 20’den fazla çeşidi bulunmaktadır.

Iceberg Sarı Marul

Kıvırcık Kırmızı Marul

MARUL YETİŞTİRİCİLİĞİ


Tohum Ekimi Fide Dikimi Hasat Zamanı

İlkbahar Yetiştriciliği

Ocak Şubat

Mart Nisan

MayısHaziran

Sonbahar Yetiştiriciliği

Temmuz Ağustos

Ağustos Eylül

EkimKasım

Kış YetiştiriciliğiAğustos

Eylül Eylül Ekim

Kasım Aralık

ÜRETİM

• Fide ile yetiştirme ve doğrudan tohumdan yetiştirme tekniği olmasına rağmen fide ile yetiştirme tekniği daha fazla uygulanmaktadır.

• Sıra arası 40- 80 cm sıra üzeri 15-25 cm olacak şekilde dikim yapılır.

• Fidelerin dikiminde derin dikimden kaçınılmalıdır.

TOPRAK İSTEKLERİ

• Marulun en iyi yetiştiği toprak tipleri, kumlu tın ve killi tın arasında kalan topraklardır.

• Yüzeysel köklü olduğu için toprağın 20-30 cm’lik üst kısmının yeterli besin maddesi içer-mesi gerekir.

• Toprak besin maddeleri ve organik maddece zengin olmalı, su tutma kapasitesi yerinde ol-malıdır.

• Münavebede maruldan sonra marul getirilmemelidir.

• Marulla münavebede iyi sonuç veren bitkiler domates, kabakgiller, mısır, ıspanak, kırmızı pancar ve havuçtur.


HASAT

• Hasat birkaç seferde yapılır.

• Hasat olgunluğuna gelmiş başlar bıçak ile kök boğazı kısmından kesilerek yapılır.

• Hasat sırasında yapraklar toprak ile bulaştırılmamalıdır. Aksi halde yıkama gerekecek ve işçilik artacaktır.

SULAMA

• Marullar fazla miktarda su tüketirler, çimlenmeden itibaren hasat edilinceye kadar bol su isterler.

• Suya en fazla ihtiyaç duyulan dönem normal hasat iriliğini aldıkları tarihten 15 gün önce başlar ve hasada kadar devam eder.

• İklim şartları ve toprak özelliği dikkate alınarak toprağın devamlı nemli tutulmasına dikkat edilmelidir.

• Marullarda en çok başvurulan sulama yöntemi damlama usulü sistemdir.

BAKIM

• Birinci çapa fide dikiminden yaklaşık 15 gün sonra fideler 2-3 yaprak oluşturduktan sonra yüzeysel olarak yapılır.

• İkinci çapa bitkiler 8-10 yapraklı olunca yapılır.

• Bu çapalama daha derin yapılır ve toprak iyice gevşetilir.


ÜRETİM

• Havuç direkt tohum ekimiyle yetiştirilir.

• Havuç tohumlarının ekim zamanı çeşitlere göre değişmekle beraber, şubattan kasım ayına kadar yapılabilir.

• Havuç yazlık ekilecekse Şubat ayından itibaren Nisan ayı ortalarına kadar, Kışlık ekilecekse Mayıs sonu ile Temmuz sonu arasında ekilebilir.

• İklim koşullarının uygun olduğu yerlerde, devamlı havuç hasatı sağlayabilmek amacıyla bu tarihler arasında 2-3 hafta ara ile tohum ekilebilir.

• Dekara ortalama 0,5-1 kg tohum gider.

• Çeşidin kök iriliğine bağlı olarak tohumlar 10-12 cm sıra arası ve 4-6 cm sıra üzeri mesafe ile 2-3 cm derine ekilmelidir.

ÖZELLİKLERİ

Havuç, kökleri çiğ veya pişirilerek yenen iki yıllık bir sebze türüdür.

Birinci yıl yenilen kök kısmı teşekkül eder, ikinci yıl çiçek açıp, tohum bağlar.

Havuç, özellikle A vitamini bakımından çok zengindir, ayrıca B1, B2 vitaminlerince de zengindir.


• Havuç kısa gün bitkisidir.

• Bu nedenle az ışık, düşük sıcaklık ve top-rak rutubeti yeterli yerlerde en iyi gelişmeyi gösterir.

• Yüksek sıcaklıklarda havuçların boyları kısalmakta düşük sıcaklıklarda uzamaktadır.

• Serin iklim sebzesi olan havuç için en iyi sıcaklık derecesi 15-20°C’dir.

• Bu sıcaklık derecesinde renk maddeleri-nin oluşumu en yüksek düzeydedir.

HAVUÇ YETİŞTİRİCİLİĞİ


SULAMA

• Düzenli sulama havuçta kök gelişiminde çok önemlidir.

• Büyüme dönemindeki susuzluk havuç boyunun kısa kalmasına, gelişme dönemin-deki susuzluk havucun yeterli ölçüde kalınlaş-mamasına ve ayrıca düzensiz sulama ise havu-cun çatlamasına neden olur.

• Bu nedenle havuç yetiştiriciliğinde sula-ma başarıyı en çok etkileyen faktörlerden bi-risidir. Havuç için yağmurlama veya damlama sulama tercih edilmelidir.

• Yağışların yeterli olmadığı durumlarda haftada 1 kez sulama yeterlidir.

BAKIM

• Havuç tohumları diğer birçok sebzeye nazaran geç çimlenir.

• Ekim derinliğine ve iklim şartlarına göre 3-4 hafta içinde tohumlar çimlenerek toprak yüzeyine çıkarlar.

• Bitki 3-4 yapraklı olunca birinci çapalama yapılır.

• Yabancı otun durumuna göre değişmekle birlikte 7-8 yapraklı olunca 2. çapa yapılmalıdır.


TOPRAK İSTEKLERİ

• Mısır bitkisi yetişeceği toprak tipi yönün-den çok seçici olmamasına rağmen organik maddece zengin, derin, ve su tutma kapasite-si iyi topraklarda yüksek verim potansiyeline sahiptir.

• Kumsal topraklardan ağır yapıdaki killi topraklara kadar her türlü iyi drenaj sağlanmış topraklarda tarımı yapılabilmektedir.


• Normal olarak mısır bitkisi 10-11 °C’de çimlenmeye başlayabilmektedir.

• Mısır üretimi için ideal sıcaklık 24-32 ° C’lerarasıdır.

• Mısır bir sıcak iklim bitkisi olmasına rağ-men aşırı sıcaklık isteyen bir bitki değildir.

• Mısır için en ideali serin geceler, güneşli günler ve orta sıcaklıktır.

MISIR YETİŞTİRİCİLİĞİ

HASAT

• Havuçlar normal iriliğini aldığında, kök-lerin fazla sertleşmesine meydan bırakmadan hasat edilmelidir.

• 4 ay sonra havuçlar hasat edilecek duru-ma gelirler.

• Havuçların kolayca topraktan çıkarılabil-mesi için bir gün önceden sulanması çok fay-dalıdır.

• Havuçlar çatal veya kürek bel veya çapa ile toprak kazılarak hasat edilirler.

• Yapraklar kesilir, atılır, çıkan havuç kökle-ri topraklı olduklarından bol suda yıkanır.

• Havuçta ortalama verim 2-3 ton/da’dır.


ÜRETİM

• Bölgelerimizin iklim durumu dikkate alındığında mısır ekim zamanları;

• Ege, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde Nisan ayı başında,

• Marmara, Orta Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde Nisan sonu,

• Doğu Anadolu Bölgesinde Mayıs ayıdır.

• Mısır ekimi, gerek olabildiğince erken yapılmalıdır.

• Erken ekimler, mısır bitkisinin Kış ve İlkbahar yağışlarından daha iyi yararlanmasını sağlar.

• Mısır ekiminde sıra arası mesafe 60-70 cm ve sıra üzerindeki bitkiler arasındaki mesafe ise 20-25 cm arasında olabilir.

• Ekim derinliği toprak nemi ile ilgilidir.

• Ekim derinliği, iyi hazırlanmış tavlı tohum yatağında ve erken ekimlerde 5-6 cm olabilir.

• Buna karşın toprak tavının yetersiz olduğu ve özellikle geç ekimlerde tohumun nemli toprak tabakasına düşebilmesi için ekim derinliğinin 6-8 cm arasında olması uygundur.

• 8 cm den fazla derine ekimde mısır bitkisin toprak yüzeyine çıkışı zorlaşır ve dekarda istenen bitki sıklığı elde edilemez.

• Ekim derinliği toprak nemi ile ilgilidir.

• Ekim derinliği, iyi hazırlanmış tavlı tohum yatağında ve erken ekimlerde 5-6 cm olabilir.

• Buna karşın toprak tavının yetersiz olduğu ve özellikle geç ekimlerde tohumun nemli toprak tabakasına düşebilmesi için ekim derinliğinin 6-8 cm arasında olması uygundur.

• 8 cm den fazla derine ekimde mısır bitkisin toprak yüzeyine çıkışı zorlaşır ve dekarda istenen bitki sıklığı elde edilemez.


SULAMA

• Mısır bitkisinin suya ihtiyacı olduğu en kritik dönemi tepe ve koçan püskülü çıkardığı dönemdir.

• Mısırın Su İhtiyacını Bazı Usullerle Belirlemek Mümkündür;

1-Mısır bitkisine bakarak:

Sabah saatlerinde yapraklar kıvrılmış ise (soğan yaprağı gibi) sulamak gerekir.

2-Toprak tavının elle kontrolü yapılmak suretiyle:

Kök derinliğinden alınan toprak elle sıkıldığında dağılıyorsa sulanmalı, dağılmıyor ve elde de iz bırakıyorsa suya ihtiyaç yok demektir.

• Toprak yapısı, sıcaklık, nem ve kuraklığa bağlı olarak sulama sayısı değişmektedir;

• İlk sulama, 40-50 cm boy veya 8-10 yapraklı dönemde olmalıdır.

• Daha sonraki sulamalar 15-20 gün aralarla sulama yapılabilir.

BAKIM

• Eğer tohum sık atılmışsa çıkıştan 10-15 gün sonra (4-5 yapraklı dönem) hemen seyrel-tilmelidir.

• Bu dönemde çıkacak yabancı otlar çapa-lanmalı ve toprak yüzeyi hafifçe havalandırıl-malıdır.

• Çapalama yapılırken genç bitkilerin kök-lerinin zarar görmemesine ve üzerlerinin top-rakla kapanmamasına dikkat edilmelidir.

• Ekimden önce yabancı ot mücadelesi yapmak iyi sonuç verir.

• Tohum ekiminden10-15 gün sonra top-rak yüzeyine çıkan bitkiler toprağı tamamen örtünceye kadar çapalanır.


HASAT

• Mısır bitkisi, havaların sıcak veya yağışlı gitmesine ve çeşidin erkenciliğine bağlı olarak çiçeklenmeden 45 ile 55 gün sonra hasat olumuna gelir.

• Mısır bitkisi hasat olumuna geldiğinde bitkilerin sap, yaprak tamamen kuruyup kahverengine dönüşür.

• Koçan kabukları elle soyulup koçanlar toplanır.

• Tane nemi %13-15’e düşünceye kadar açıkta kurutulduktan sonra mısır danelenir.

Kök derinliğinden alınan toprak elle sıkıldığında dağılıyorsa sulanmalı, dağılmıyor ve elde de iz bırakıyorsa suya ihtiyaç yok demektir.

• Toprak yapısı, sıcaklık, nem ve kuraklığa bağlı olarak sulama sayısı değişmektedir;

• İlk sulama, 40-50 cm boy veya 8-10 yapraklı dönemde olmalıdır.

• Daha sonraki sulamalar 15-20 gün aralarla sulama yapılabilir.


ÖZELLİKLERİ

Kabak tek yıllık bir kültür sebzesidir.

Yazlık kabak çeşitlerinde gövde dik ve yarı yatık olarak büyür.

Bitki 50-100 cm’lik bir çap içinde toplu görünümdedir.

Gövde otsu olmasına rağmen kuvvetlidir.

KABAK YETİŞTİRİCİLİĞİ


• Kabak, ılık ve sıcak iklimlerin bitkisidir.

• Soğuklardan çabuk zarar görür sıcaklık -2, -3 derecelere düştüğünde donar ve ölür

• Kabak tohumlarının normal çimlenme gösterebilmesi için toprak sıcaklığı 10-12 de-rece olmalıdır.

• Kabaklar gelişme dönemlerinde ılıman çevre koşullarını, verime yatma döneminde ise sıcağı seven bitkiler arasında yer alır.

• En iyi gelişme sıcaklığı 20-25°C‘dir.


TOPRAK İSTEKLERİ

• Kabaklar toprak isteği bakımından çok seçici olmamakla beraber çok ağır ve kumlu toprakları sevmez.

• Derin, geçirgen, su tutma kabiliyeti çok iyi organik ve mineral maddelerce zengin tınlı topraklarda en iyi mahsul ve tohum alınır.

• Kumlu topraklarda erkencilik sağlanır.

• Toprak pH’ ı 6-7 civarında olmalıdır.

ÜRETİM

• Nisan – Mayıs aylarında, Toprak sıcaklığı 10- 12 °C olduğunda ekim veya dikim yapılır.

• Yazlık kabak çeşitleri 60-80 cm sıra arası 50-60 cm sıra üzeri olacak şekilde her ocakta 2-4 tohum olacak şekilde ekilir.

• Kabak tohumları toprağın karakterine ve tav durumuna göre 3-5 cm derinliğe dikilme-lidir.

• Tohum ekiminden 4-8 gün sonra çimlen-me olur ve bitkiler toprak yüzeyine çıkar.

BAKIM

• Yapılan çapa işleri ile hem yabancı ot temizliği hem de toprağın havalandırılması sağlanır.

• Doğrudan tohum ekimi yöntemi ile yapılan kabak yetiştiriciliğinde, bitkiler toprak yüzeyine çıktıktan sonra 3- 4 yapraklı olduklarında yabancı otları ayıklamak ve toprağı havalandırmak maksadıyla ilk çapa yapılır.

• İlk çapa işlemi sırasında yetiştiriciler seyreltme işlemi de yapar.

• Bunun için her ocakta en iyi gelişen bir veya duruma göre iki bitki bırakılır.

• Birinci çapadan 2 veya 3 hafta sonra yağış ve yabani ot durumuna göre ikinci çapa yapılır.

• Ekolojik koşullara ve bitki gelişimine bağlı olarak 2- 3 hafta ara ile 3. hatta 4. çapa yapılabilir.


SULAMA

• Meyvesi yenen diğer sebzelerde olduğu gibi bitkinin gelişmesi için ekolojik koşullar el-verişli ise ilk meyveler görülünceye kadar su vermekten kaçınılır.

• Ekolojik koşullar kurak giderse aşırıya kaçmamak şartıyla bitkilerin ihtiyacı nispetin-de sulama yapılır.

• İlk meyveler görüldükten sonra sulama işi büyük önem taşır.

• Kabak meyveleri çok hızlı büyüdüğü için sulamayı oldukça sık aralarla ve mümkünse 3-4 gün aralarla yapmak bitkinin gelişmesi ve verimi bakımından çok faydalıdır.

• Kabaklarda susuzluk, sabah ve akşam saatlerinde yapraklarının anormal olarak pör-süyüp aşağıya doğru sarkmaları ile kolayca anlaşılır.

• Bitkilerde bu belirtiler görülmeden za-manında sulama yapılmalıdır.

• Kabak bitkisi sulanırken yapraklara su sıçratılmamalıdır.

• Damlama sulama uygun yöntemdir.

• Bu sistemin olmadığı durumlarda karık usulü sulama yapılmalıdır.


HASAT

• Yazlık kabaklarda çimlenmeden 40-50 gün sonra hasat yapılmaktadır.

• Yazlık Sakız ve Girit kabaklarında en uygun hasat büyüklüğü çeşidin normal iriliğinin 1/3’ünü aldığı 10-25 cm ulaştığı zamandır.

• Hasat günlük yapılmalıdır.

• Hasat büyüklüğüne gelmiş olan yazlık kabak meyveleri sabah ve akşam saatlerinde meyvelerin sapı bıçakla veya makasla kesilerek hasat edilirler.

• Yazlık kabak çeşitlerinde ekolojik koşullar, yetiştirme tekniği ve üretilen çeşidin özelliğine bağlı olarak bitki başına 2-4 kg ürün alınabilir.

• Dekardan 6- 8 ton yazlık kabak hasat edilebilir.


KAYNAKÇA

https://www.tohumgubre.com/sayfa/sebze-bahcesi-onerileri

https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/4674/mod_resource/content/0/ZBB%20208%20BAH%C3%87E%20B%C4%B0TK%C4%B0LER%C4%B0-11.pdf

https://samsun.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Yayinlar/Kitaplarimiz/sebzecilik.pdf


https://defteriniz.com/sebze-bahcesi-tesisi-hobi-bahceleri-peyzaj/24427/

https://tr.depositphotos.com/149818672/stock-illustration-climate-flat-icons-set-collection.html

http://www.cem.gov.tr/erozyon/AnaSayfa/etut_proje/Genel_Bilgi_etut_proje/toprak_profili_ve_ozellikleri.aspx?sflang=tr

https://24segodnya.ru/tr/remont/kak-planirovat-posadki-na-ogorode-dachnaya-geografiya-kak/



https://desin-planet.ru/tr/landscape-design/unusual-garden-with-their-own-hands-requirements-for-garden-fencing.html

http://www.agaclar.net/forum/fidan-ve-fide-bitki-uretim-tohum-cimlenme-celik-asi/23542.htm

https://tr.depositphotos.com/103282928/stock-photo-paprika-seedlings-organic-gardening.html


https://slideplayer.biz.tr/slide/9344306/) https://www.tohumgubre.com/sayfa/sebze-bahcesi-onerileri

https://www.tesisat.org/sulama-yontemleri.html

http://tarlabahcesulama.blogcu.com/salma-sulama-sistemleri-metodu/6957805

https://www.tesisat.org/sulama-yontemleri.html

https://www.1000ciftci1000bereket.com/toprak-su-ister-ama-ne-kadar/

https://www.indiamart.com/proddetail/drip-irrigation-systems-4006567273.html

https://tr.pinterest.com/pin/686376799434722134

https://anoregoncottage.com/five-reasons-to-grow-cucumbers-on-trellis/?crlt.pid=camp.XSMlVju5eFQD

https://slideplayer.biz.tr/slide/9344306/

https://www.youtube.com/watch?v=Kx-sz83ygXo

http://www.bahcem.nl/uncategorized/biberde-bogaz-doldurma/


https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/4674/mod_resource/content/0/ZBB%20208%20BAH%C3%87E%20B%C4%B0TK%C4%B0LER%C4%B0-11.pdf

http://favoriev.com/haber/evler-artik-sebze-bahcesi-543.html

https://dybsky.ru/tr/garden-vegetable-garden-flower-garden-the-optimal-organization-of-space-garden-garden-and-flower-garden.html

http://www.benimmulku.com/view.html


https://www.tarimbilgisi.com/haber/tarim-ve-ciftci/hobi-bahceciligine-baslarken-nelere-dikkat-etmeli//

http://www.bilenkadinlar.com/hobi-bahcesi-ve-balkonlariniza-pet-siselerle-sahane-fikirler/hobi-bahçesi-için-yaratici-fikirler-2/

https://tr.pinterest.com/pin/361132463864741306/

https://canimanne.com/bahcedeki-sebzeler-icin-harika-fikirler.html

https://iyiyil.com/bahce-dekorasyonu-nasil-yapilir/

https://tr.depositphotos.com/80844096/stock-photo-farmer-planting-a-tomato-seedling.html

http://www.jeotermalhaberler.com/soganlari-kurutmak-icin-jeotermal-enerjiden-yararlanma-fernley-nevadada-benzersiz-bir-santral/

http://www.agaclar.net/forum/sebzeler/3288.htm

https://ankara.tarimorman.gov.tr/Belgeler/liftet/domatesyetistiriciligi.pdf

http://www.tarimsalistatistik.com/tr-TR/Sayfa/biber-yetistiriciligihttp://www.entofito.com/tag/fasulye-yaprak-hastaliklari/

http://toruntohum.com/sayfa.php-sayfano=5.htm

http://tohumcu.org/index.php?page=teknikbilgi1DetayT&pid=43, Erişim Tarihi: 11.09.2019 (1)

https://www.nedir-tr.com/nedir-2970-anlam%C4%B1-h%C4%B1yar-cucumis-sativus , Erişim Tarihi: 11.09.2019 (2)

Samsun Valiliği İl Tarım Müdürlüğü SEBZECİLİK Hazma KASAP Ziraat Mühendisi Samsun / 2010

https://adana.tarimorman.gov.tr/Belgeler/SUBELER/bitkisel_uretim_ve_bitki_sagligi_sube_mudurlugu/sebze_yetistiriciligi_ve_mucadelesi/Patl%C4%B1can.pdf

https://arastirma.tarimorman.gov.tr/alata/Belgeler/Diger-belgeler/MarulYeti%C5%9Ftiricili%C4%9FiNDenli.pdf

http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/bahcecilik/moduller/havuc_yetistiriciligi.pdf

http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/bahcecilik/moduller/ispanak_yetistiriciligi.pdf

http://hayrabolutb.org.tr/media/ziraat/Misir-Tarimi.pdf

https://arastirma.tarimorman.gov.tr/alata/Belgeler/Diger-belgelerYazl%C4%B1kKabakYeti%C5%9Ftiricili%C4%9Fi%C3%87Nacar.pdf

http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/bahcecilik/moduller/kabak_yetistiriciligi.pdf


NOTLAR

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................


SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİ - Ankara · 2020. 5. 12. · Domates, kabak, kavun gibi serada...

Documents

Transcript of SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİ - Ankara · 2020. 5. 12. · Domates, kabak, kavun gibi serada...