Schrijftraining voor interne redacteuren HHNK27 januari 2014

Irma van der Lubbe

Marian Vleerlaag

Annelies Roon

Programma13.00 – 13.15 uur Introductie en voorstelrondje

13.15 - 14.00 uur Briefings, interviewvormen, tekstopbouw, koppen en intro’s

14.00 – 14.45 uur Schrijfoefening

14.45 – 15.00 uur Pauze

15.00 – 15.45 uur Meest gemaakte taalvaudten

Uitleg + oefeningen

15.45 – 16.30 uur Verzoekjes!

16.30 uur Einde programma

Introductie

Welkom, nieuwe redacteuren

Onze doelstellingen:

- Meer kennis van, dus verbetering van taal

- Efficiënter werken

- Meer voldoening en plezier in schrijven

- Versterken van het redactie-team

Interview Verschillende interviewstijlen - waar zit jij in het

spectrum?

Interview Verschillende interviewstijlen - waar zit jij in het

spectrum?

Interview Verschillende interviewstijlen – waar zit jij in het

spectrum?

Een lang verhaal kortP.C. Hooft:

“Sorry dat ik een lange brief schrijf, maar ik had geen tijd om een korte te schrijven”

Verhaalvormen Full quote

Lopend verhaal met/zonder citaten

Vraag-antwoord

Schrijftips Volg je briefing!

Zoek de essentie met de 5 w’s en de h:

- Wie?

- Wat?

- Waar?

- Wanneer?

- Waarom?

- Hoe?

Tekstdoelen : beschrijvend of betogend?

Opbouw van de tekst Kop

Intro

‘Broodtekst’ in heldere alinea’s

Conclusie

Evt. kader(s)

Belangrijkste informatie

vooraan

Tussenkoppen, cliffhangers

Evt. bullets, streamers

De vlag op de lading Functies koppen en intro’s:

- informerend

- wervend

Vlag op de lading: wat werkt

Humor: “Zij Prada, jij nada.” “De tijger is het haasje.”

Fraaie tegenstelling: “Ga niet op dieet. Eet!” “Verbeter de wereld. Word rijk!”

Een nieuw woord: “De afvalchinees.” “Downdaten”.

Alliteratie: “Burger wordt Baantjer”. “Fashion feeksen.”

Rijm: “Rot tot op het bot.”

Oefening Meet Sonja Bakker!

Formuleren

Begrijpelijk

Aantrekkelijk

Correct

Begrijpelijk formuleren

Lange zinnen

Tangconstructies

Zinnen met een lange aanloop

Dubbele ontkenningen

Voorzetselstijl

Naamwoordstijl

Lijdende vorm

Jargon

Lange zinnen“Het 24 weken na de conceptie ter wereld gekomen

Spaanse baby'tje Jesus, dat na zijn geboorte op eerste kerstdag dood werd verklaard, maar vervolgens –nadat zijn vader in het mortuarium had ontdekt dat hij nog leefde – in allerijl naar het ziekenhuis werd overgebracht, is na drie weken op de afdeling intensive care, aan de gevolgen van levercomplicaties overleden.”

Lange zinnen (2)Vergelijk:

Het beleidsadvies dat Jan Boeke, die door iedereen als deskundig wordt gezien, tijdens de vergadering verdedigde, vergat de secretaresse op te nemen in de conceptnota .

met:

Jan Boeke, die door iedereen als deskundig wordt gezien, verdedigde tijdens de vergadering een beleidsadvies, maar de secretaresse vergat het op te nemen in de conceptnota.

Schrijftips

Varieer in zinslengte

Maak van lange éningewikkelde zinnen twee of meer kortere zinnen

Eén gedachte per zin is voldoende

Check: ademnood bij voorlezen? >>> Zin te lang!

TangconstructiesVergelijk:

De dijkgraaf ziet in maatregelen die de handhaving van het peilbesluit vereenvoudigen door verruiming van het mandaat van schouwmeesters veel voordelen.

met:

De dijkgraaf ziet veel voordelen in maatregelen die de handhaving van het peilbesluit vereenvoudigen door verruiming van het mandaat van schouwmeesters.

Tangconstructies (2)De door de minister van Sociale Zaken in het kader van de

stimulering van de arbeidstijdverkorting aangekondigde beleidsmaatregel is uiteindelijk toch van tafel.

De beleidsmaatregel is uiteindelijk toch van tafel. De minister van Sociale Zaken had de maatregel aangekondigd in het kader van de stimulering van de arbeidstijdverkorting. Dit leidde tot felle kritiek vanuit de oppositie.

Schrijftip

Plaats zinsdelen die bij elkaar horen zo dicht mogelijk bij elkaar

Lange aanloop

Door de aanhoudende regenval en de, ondanks herhaaldelijk aandringen van het hoogheemraadschap bij Staatsbosbeheer, nog altijd niet verleende toestemming voor transport van de bij het herstel van de waterberging noodzakelijke machines door het betreffende natuurgebied, ontstond flinke wateroverlast voor wandelaars.

Schrijftip

Begin met de kern van de zin, gevolgd door de details

Dubbele ontkenningen

Vergelijk:

Het is niet ondenkbaar dat bij een blijvende daling van het aantal aanmeldingen een aanpassing van de personeelsformatie niet langer kan worden voorkomen.

met:

Waarschijnlijk moeten er mensen worden ontslagen als het aantal aanmeldingen blijft dalen.

Voorzetselconstructies

Met betrekking tot het aangaan van verplichtingen ten aanzien van de terugbetaling van leningen kan gesteld worden, dat van de zijde van de Commissie van Toezicht hierover een negatieve beslissing is genomen.

De Commissie van Toezicht wil niet dat er verplichtingen worden aangegaan om leningen terug te betalen.

NaamwoordstijlDe verwachting is dat de aangekondigde aanscherping

van de Tempobeursnorm als eindresultaat een drastische daling van het aantal studenten zal kennen.

Wij verwachten dat de Tempobeursnorm zodanig zal worden aangescherpt, dat het aantal ingeschreven studenten drastisch zal dalen.

Lijdende vormTijdens de najaarsschouw die door het

Hoogheemraadschap werd uitgevoerd,

werd geconstateerd dat de voorschriften

met betrekking tot het Peilbesluit on-

voldoende werden nageleefd door de agrariërs.

Uit onze najaarsschouw blijkt dat de agrariërs het Peilbesluit onvoldoende naleven.

Lijdende vorm (2)

Nadruk op datgene wat/degene die de handeling ondergaat:- Het voorstel werd door de commissie verworpen.- De commissie verwierp het voorstel.

Misverstanden vermijden:- Het Kamerlid dat de minister beledigde, was daarna lang afwezig.- Het Kamerlid dat door de minister werd beledigd, was daarna lang afwezig.

Schrijftips

Een actieve schrijfstijl is levendiger en creatiever

OPA: Onderwerp,Persoonsvorm, Andere zinsdelen

Gebruik voorzetselconstructies met mate

Wees zuinig met de naamwoordstijl

Jargon Welke begrippen zijn bekend bij je collega’s in andere

clusters/eenheden en welke niet?

- Deltavisie

- afvalwaterketen

- Plan Do Check act-cyclus

Afko’s: HWBP, VBK

Kantoortalk:

- iets meenemen in de besluitvorming

- een voorstel parkeren

- een plan tegen iemand aanhouden

Aantrekkelijk formuleren

Variatie

Abstractieniveau

Toonzetting

Invalshoek

Variatie in structuur (tekstsoorten)

in zinslengte en zinsbouw:- Vorige week ontvingen wij het ontwerp dat het

Ingenieursbureau in december gemaakt heeft.- We ontvingen vorige week het ontwerp dat het

Ingenieursbureau in december gemaakt heeft.-Het ontwerp dat het Ingenieursbureau in december gemaakt

heeft, ontvingen wij vorige week.-Het Ingenieursbureau maakte in december een ontwerp. Dit

ontvingen wij vorige week. - In december…etc.

Variatie (2) Woordkeus: synoniemen

Bv. vaak

= veel

veelvuldig

regelmatig

herhaaldelijk

dikwijls

frequent

meermalen

Schrijftip

Wees creatief: varieer!

Abstract of concreet Op basis van gebruikersspecificaties komt een ontwerp

tot stand met betrekking tot structuren, stromen en transacties binnen ons bedrijf.

De gebruikers geven aan welke gegevens het computersysteem moet verwerken, hoe die gegevens samenhangen en welke transacties er binnen het bedrijf plaatsvinden. Op basis daarvan wordt het systeem ontworpen.

Schrijftip

Wees concreet

Gebruik voorbeelden

Toonzetting Formeel

- Grote afstand tot de lezer

- Geen persoonlijke voornaamwoorden (u, wij, onze), hooguit ‘men’ of ‘onzerzijds’

- Veel lijdende vorm en/of naamwoordstijl

- Veel ouderwetse of ongebruikelijke woorden

(preferentie, betreffende, inzake, aangaande)

• Neutraal

• Informeel

Toonzetting (2)Vergelijk:

Betreffende de actualisering van de gegevensbestanden wordt onzerzijds betreurd dat er geen preferentie is uitgesproken voor een systeem met een adequate capaciteit.

met:

Wij betreuren het dat er geen systeem met een groter geheugen is gekozen bij het up-to-date brengen van de gegevensbestanden.

Positief of negatief?Vergelijk:

In de praktijk blijkt helaas dat de uitgebrachte adviezen niet altijd optimaal zijn verwoord. Bedrijven uiten geregeld klachten over te abstract of academisch taalgebruik. Ook komt het voor dat de logische lijn niet inzichtelijk is. In zulke gevallen staat de presentatie van de boodschap de effectiviteit ervan in de weg.

Positief of negatief? (2)met:

Het loont de moeite veel aandacht te besteden aan de verwoording van de adviezen. Bedrijven stellen prijs op concreet taalgebruik, een heldere opbouw en niet te veel academische uitweidingen. De presentatie van de boodschap beïnvloedt rechtstreeks de effectiviteit van het rapport.

Schrijftip Denk na over je tekstdoel: kies je een positieve of een

negatieve invalshoek?

Pas bij een positieve invalshoek op met woorden als:

- niet

- geen

- probleem, tekort, gemis

- klacht

- ontbreken, missen

- fout, incorrect, onjuist

Correct formuleren

Dat of wat?

Het aantal kilometers boezemkade dat/wat moet worden hersteld, is hoger als verwacht.

Het veenweidelandschap dat/wat hier voorkomt, is erg kwetsbaar.

Het hoogheemraadschap heeft hier nog geen besluit over genomen, dat/wat tot enige verwarring leidt.

Deze voorlopige ingreep is het enige dat/wat we in dit geval konden doen.

Dat of wat: de regels Bepaald: dat

Een begrip dat hier nauw mee samenhangt, is…

Onbepaald: watEr is zoveel wat jij nog moet doen.

Hoedanigheid of ‘algemene’ aanduiding: watDit is het beste wat je kunt doen.Hij is projectleider van de bodemsanering, wat me heel interessant lijkt.

Na al(les), enige, dat(gene), iets: watJe hebt alles gedaan wat je kon.Is er nog iets wat onduidelijk is?

Verwijzingen

Ook de gemeente is erg positief over onze nieuwe aanpak. Volgens hen bevordert dit de samenwerking .

Klei is een grondsoort die in dit gebied veel voorkomt. Het is erg compact, zodat de afwatering moeizaam is.

Kantoormedewerkers zijn vaker ziek en nemen meer vrije dagen op dan buitendienstmedewerkers,waardoor dit het totaalbeeld vertekent.

Verwijzingen (2)

Hun of hen?- Schrijf hun als het een

meewerkend voorwerp is

- Schrijf hen als het een lijdend voorwerp is

- Schrijf hen na een voorzetsel

Hun of hen? (2)

• Hij overhandigde hun/hen de papieren

• Hij overhandigde de papieren aan hun/hen

• Zijn hun/hen nog andere dingen opgevallen?

• Dat hebt u hun/hen niet horen zeggen

Aan elkaar of los?Een samenstelling is een combinatie van

zelfstandige naamwoorden:

Bv. piano + kruk = pianokrukinformatie + distributie + systeem = informatiedistributiesysteem

Samenstellingen schrijven we aan elkaar vast

Bv. Mijn kleinkind is geen klein kindVerg. mijn middelbareschoolvrienden –

mijn middelbare schoolvrienden

www.spatiegebruik.nl/spatietoets

Een streepje bij:

- Kans op verkeerd lezen/lastig leesbaar:

Bv. hyenavel, jazzzanger, basaria, hoekentree, nepopenhaard

- Twee betekenissen:

Bv. dijkramp, kwartslagen, massagebed, contrastrijker

- Klinkerbotsing:

Bv. studie-uren, milieu-uitgaven

InterpunctieLeestekens zijn

bedoeld om de lezer te helpen

De trainer zei de cursist heeft er

niks van gebakken.

a)De trainer zei: “De cursist heeft er niks van gebakken.”

b) “De trainer”, zei de cursist, “heeft er niks van gebakken.”

Interpunctie (2) De samenwerking motiveert enorm, het grote

voordeel van deze aanpak is dat je snel kunt schakelen

• Nu zijn we als cluster Onderzoek, in z’n geheel verhuisd naar het Ingenieursbureau.

• Waar HHNK oppervlaktewater beheert zuivert PWN dat tot drinkwater.

• Laptops, die meer dan 1000 euro kosten, kunnen niet gedeclareerd worden.