Scenariusz wystawy

1

Scenariusz wystawy „Piotrówka. Pamięć rodowodu”

1 SALA

WSTĘP

Mapa: Ziemie polskie w IX wieku, (A. Buko, 2005) Mapa: Państwo gnieźnieńskie w X wieku, wg Dagome iudex Mapa: Ekspansja Piastów, (A. Buko, 2005) Mapa: osadnictwo wczesnośredniowieczne ziemi radomskiej opr. M.Cieślak-Kopyt Mapa: okręgi grodowe, (T. Lalik, 1967)

CZ. I MIEJSCE

Fotografia doliny rzeki Mlecznej z zaznaczonymi stanowiskami wczesnośredniowiecznymi, (M. Trzeciecki, 2011)

1.Plansza

Krajobraz doliny Mlecznej w epoce holocenu (opr. dr P. Szwarczewski z Uniwersytetu Warszawskiego, na podstawie najnowszych badań)

2

2. Plansza Osada nad Mleczną

3

3. Plansza Osada na cyplu (mat. ilustr. opr. M. Trzeciecki)

Gablota: Enkolpion

Enkolpion lub pektorał to krzyż, równoramienny, z wewnętrznym schowkiem na relikwie, noszony na piersi, między innymi przez wschodnich, chrześcijańskich (prawosławnych) Słowian. Relikwiarz z Radomia jest dobrze zachowany. Na jego awersie znajduje się reliefowe wyobrażenie ukrzyżowanego Chrystusa a na rewersie widnieją pięć medalionów z wizerunkami świętych, trudnych do zidentyfikowania. Dolne ogniwa zawiasu pektorału są uszkodzone. Górną część pionowej belki wieńczy charakterystyczny, ortogonalny guz i uszko służące do jego powieszenia. Wewnątrz brak relikwii. Datowanie: XI-XIII w.

Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

4

4. Plansza Gród

Gablota: Okucia i zamki Klucz żelazny do kłódki cylindrycznej, XIII-XIV w.; stan. 1- grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Klucz żelazny do kłódki w formie widełek, średniowiecze; stan. 1. - grodzisko Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu

Klucz do drzwi, żelazny z owalnym uchem; XIV-XV w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Klucz żelazny z uszkiem do zawieszania; XIV-XV w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Klucz żelazny łopatkowaty o tordowanej rękojeści; średniowiecze; stan. 1- grodzisko

5

Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Klucz hakowy z żelaznego pręta, średniowiecze; stan. 2-osada Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu Klucz żelazny do kłódki, średniowiecze; stan. 1 - grodzisko Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu Klucz żelazny do skrzynki, średniowiecze; stan. 1 - grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Łańcuch wielofunkcyjny z ósemkowatych ogniwek, żelazny; średniowiecze; stan. 1-grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Żelazne okucia i skoble (?), stan. 1 - grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Kora brzozowa, stan. 2 - osada, chata zrębowa Używana w budownictwie jako materiał izolacyjny Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu (na zielono zaznaczono zabytki nie występujące w katalogu wystawy)

Podium: narożnik zrębowej chaty, stan. 2 (rekonstrukcja z oryginalnych bali)

CZ.2. LUDZIE

Plansza 5. Strój średniowiecza

6

Gablota: Ozdoby i części stroju PACIORKI, wczesne średniowiecze, stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu 1. Paciorki cylindryczne 2. Paciorki segmentowe 3. Paciorki kuliste 4. Paciorki pierścieniowate 5.Paciorek trójgraniasty, ozdobiony trzema rombami ze srebrnej folii 6.Paciorek stożkowaty, ozdobiony guzkami 7.Paciorek z trzema guzkami 8.Paciorek w kształcie wycinka kuli 9.Paciorek kamienny ( krwawnik ?) o kształcie ośmiobocznego graniastosłupa

1.Pierścionek z zielonego, przeźroczystego szkła; XII w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

2.Zawieszka z zęba zwierzęcego (wilka?); wczesne średniowiecze, stan. 1 -grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

3. Kabłączek skroniowy z cienkiego, srebrnego drutu; 2. połowa XI w. – XII w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

4.Kabłączek skroniowy z miedzianego drutu; XI – XII w.; stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

5.Przedmiot ołowiany (kabłączek skroniowy wity w 1,5 zwoju?); XI-XII w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

6.Pierścionek (?) kabłączek (?) import z terenów Rusi Kijowskiej (?); X-XI w., stan. 2 –osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

7.Ozdoba szklana, fragment kółka szklanego; XII-XIII w.; stan 1- grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

8. Aplikacja brązowa jednostronna w formie kwiatu z sześcioma płatkami, XIV-XV w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

9. Zawieszka brązowa antropomorficzna, przedstawiająca ludzką (?) twarz; XIV – XV w.; Radom, stan. 1 – grodziskoInstytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie 10. Błyskawka - element zapięcia naszyjnika z cienkiej blachy brązowej; XI w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

11. Sprzączka żelazna, o ramie prostokątnej, średniowiecze; stan. 1 - grodzisko, znalezisko luźne Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

12. Sprzączka brązowa, XIII-XIV w.; stan. 1 - grodzisko, obiekt nr 2 Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

7

13. Zapinka podkowiasta żelazna, X-XI w., stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

14. Zapinki podkowiaste żelazne, wczesne średniowiecze; stan. 1 – grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

15. Sprzączki do pasa żelazne, średniowiecze; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

16. Szpila żelazna; XI-XII w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

17. Hetka z kości; wczesne średniowiecze; stan. 1 - grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

18.Kość z dziurką ( hetka ?); średniowiecze; Radom, stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

19. Kość z dziurką ( hetka ?); średniowiecze; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

20. Zawieszka kościana, wczesne średniowiecze, stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Rozrywka

Zabawka (?) - przedmiot drewniany; wczesne średniowiecze; stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Pion do gry (?) - kość sześcienna z nawierconym otworem; wczesne średniowiecze (?); stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu Pion do gry (?) z kości, człon palca bydlęcego z wywierconymi 13 otworami: w nasadzie bliższej i dalszej po jednym, na ściankach bocznych 11; XIV-XV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Piszczałka (?) - przedmiot z kości; wczesne średniowiecze (?); stan. 1 - grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Gwizdek kościany; XII-XIII w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Piszczałka kościana; XIV-XV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Gwizdek kościany; XIV-XV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Gablota: kości zwierząt odkryte na Piotrowce

8

CZ. 3. ZAJĘCIA

Plansza 6. Zajęcia radomian

Gablota:

ROLNICTWO 1.Półkosek żelazny, wczesne średniowiecze; stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

2.Półkoski żelazne; średniowiecze; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Osełka kamienna (fragment); wczesne średniowiecze; stan. 2 – osada Muzeum im. Jacka Malczewskiego

Osełka kamienna, wczesne średniowiecze, stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Osełka z czarnego kamienia, XII-XIII w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

9

Osełka (fragment) z niedowierconym otworem, wczesne średniowiecze (?); stan. 2 – osada Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu

Osełka kamienna (fragment), wczesne średniowiecze? stan. 1- grodzisko Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu

Osełka kamienna z beżowego piaskowca; średniowiecze; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Płytka kamienna o kształcie trapezowatym; XII-XIII w.;stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Osełka kamienna (fragment) , średniowiecze (?), stan. 1- grodzisko, znalezisko luźne Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu

Dwuzębny żelazny haczyk, wczesne średniowiecze; stan. 1- grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu Kamienne rozcieracze (?) Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

RYBOŁÓWSTWO Pławiki (3 )do sieci z kory, wczesne średniowiecze, stan. 2 - osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu Kulka drewniana – pławik do sieci (?) wczesne średniowiecze, stan. 2 - osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu Igła (?) z kości o szerokiej główce – narzędzie do wicia sieci (?); wczesne średniowiecze; stan. 1 – grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

MYŚLISTWO Rogowy grot strzały łuku z zadziorami (używany w myślistwie), X-XI w., stan. 2 - osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

10

Sala II

CZ. 4. RZEMIOSŁA

Plansza 7. Garncarstwo

Gablota: Wczesne średniowiecze - naczynia

ze zbiorów Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Naczynia lepione bez użycia koła garncarskiego

1.Garnek brunatny z gliny żelazistej, lepiony bez użycia koła z wałków

w technice ugniatania, 2 poł. XI – 1 poł. XII w.; stan. 4 - cmentarzysko, grób 41

2.Garnek brunatny z gliny żelazistej, lepiony bez użycia koła z wałków

w technice ugniatania, X-XII w.; stan. 4 - osada, jama 4

Ceramika całkowicie obtaczana

1.Garnek brunatny z gliny żelazistej, lepiony na kole z wałków

w technice ugniatania, całkowicie obtaczany, XII w.; stan. 1 - grodzisko

2.Garnek brunatny z gliny żelazistej, lepiony na kole z wałków

11

w technice ugniatania, całkowicie obtaczany, poł. X w.;

stan. 4 - osada, ziemianka 2

Ceramika całkowicie obtaczana, 2 poł. XI – 1 poł. XII w.

7 naczyń ze stan. 4 - cmentarzyska


1.Płytka misa z gliny żelazistej, lepiona na kole w technice ugniatania,

całkowicie obtaczana, wczesne średniowiecze; stan. 2 – osada


1.Naczynie miniaturowe z gliny żelazistej, lepione na kole z wałków

w technice ugniatania, całkowicie obtaczane, XII w.; st. 2 – osada

+ 12 naczyń

Gablota: Średniowiecze -naczynia


Naczynia brunatne całkowicie obtaczane

1.Kubek brunatny z gliny żelazistej, lepiony w technice taśmowo – ślizgowej,

zdobiony odciskami palca na stopce (tzw. wellenfuss) i na listwie plastycznej;

XIV-XV w.; stan. 1 - grodzisko

2.Dzban brunatny z gliny żelazistej, lepiony w technice taśmowo – ślizgowej,

XIV – XV w.; stan. 1 - grodzisko

3.Stempelek rogowy – narzędzie garncarskie; XIV – XV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Naczynia brunatne całkowicie obtaczane

1.Pokrywka brunatna z gliny żelazistej, lepiona w technice taśmowo – ślizgowej;

XIV-XV w.; stan. 1 - grodzisko

2.Naczynie miniaturowe z gliny żelazistej z kulistym dnem, lepione na kole

z wałków w technice ugniatania, całkowicie obtaczane, XIV-XV w.;

stan. 1 - grodzisko

Ceramika siwa

1.Dzban siwy z gliny żelazistej, lepiony w technice taśmowo – ślizgowej, XIV – XV w.;

stan. 1 – grodzisko

2.Dzbanuszek miniaturowy z gliny żelazistej, toczony, XVI - XVII w.; stan. 1 - grodzisko

3.Misa siwa z gliny żelazistej, lepione w technice taśmowo - ślizgowej,

zaopatrzona w ucho, XV w.; stan. 1 – grodzisko

12

+ 4 naczynia

Na kubikach:

Garnek brunatny z gliny żelazistej, formowany na kole z wałków

w technice ugniatania, całkowicie obtaczany, XI – XII w.;

stan. 1 – grodzisko

wł. Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Garnek brunatny z gliny żelazistej, lepiony na kole z wałków

w technice ugniatania, całkowicie obtaczany,

2. poł. XI – XII w., stan. 1 – grodzisko


Podium: koło garncarskie – współczesna rekonstrukcja

Gablota: Znaki garncarskie (zawiera dna naczyń i ich fragmenty z reliefowymi znakami garncarskimi):

1. Wzór krzyża; wczesne średniowiecze; stan. 3 – osada targowa. 2. Złożony znak reliefowy, wczesne średniowiecze; stan. 2 – osada przygrodowa. 3. Wzór swastyki w kole, słabo odciśnięty; wczesne średniowiecze; stan. 1 – grodzisko 4. Znak 8-szprychowego koła; wczesne średniowiecze; stan. 1- grodzisko. 5. Znak z wyobrażeniem zoomorficznym dwóch zwierząt (?): dorosłego i młodego;

wczesne średniowiecze; stan. 1 – grodzisko. 6. Znak koła; na dnie widoczny także ślad podważania przy zdejmowaniu z koła

garncarskiego; wczesne średniowiecze, stan. 1 – grodzisko. 7. Często spotykany znak krzyża, widoczne ślady „zmagania” wytwórcy ze strukturą

drewna podczas przygotowywania wklęsłej matrycy (na tarczy koła garncarskiego lub na nakładce) do odciskania znaków; wczesne średniowiecze, stan. 1 – grodzisko

8. Znak częściowo odciśnięty; wczesne średniowiecze, stan. 2 – osada. 9. Dna dwóch naczyń glinianych z identycznym znakiem garncarskim; być może znak

rodowy przedstawiający schematyczny rysunek broni cięciwowej (?) (łuku lub kuszy); wczesne średniowiecze; stan. 1 - grodzisko

10. Znak prostego krzyża równoramiennego; wczesne średniowiecze; stan. 1 grodzisko 11.Widoczne odciski struktury drewna, z którego wykonana była tarcza koła garncarskiego lub nakładki z negatywem znaku; wczesne średniowiecze, stan. 1 – grodzisko wł. Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

oraz

12.Dna dwóch naczyń ceramicznych z identycznymi reliefowymi znakami garncarskimi; znaki zostały odciśnięte od matrycy, zapewne ceramicznej, w której przed wypałem wykonano negatywowy odcisk w glinie przy użyciu realnego przedmiotu – w tym przypadku niewielkiego krzyża łacińskiego, na skrzyżowaniu ramion posiadającego owalną nieckę być może mieszczącą pierwotnie oczko. Znaki garncarskie, na których odwzorowywano realne przedmioty znane są dotychczas tylko z terenów Rusi wczesnośredniowiecznej; wczesne średniowiecze; stan. 1 - grodzisko

13

wł.

13.Uchwyt pokrywki naczynia ceramicznego z reliefowym znakiem garncarskim w kształcie krzyża ( wypukłe znaki rzadko występują na pokrywkach); wczesne średniowiecze, stan. 1 - grodzisko wł. Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

14.Dno naczynia ceramicznego (fragment) z odciskiem osi koła garncarskiego przewierconej przez tarczę; tego typu ślady produkcyjne niesłusznie uważano dawniej za znaki garncarskie; wczesne średniowiecze; stan. 1 – grodzisko (Wszystkie naczynia są własnością Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu i pochodzą z badań milenijnych)

Sala III

Plansza 8. Rzemiosła

14

Gablota: Produkcja przydomowa, obróbka włókna

Fragment łyżwy z kości śródstopia lub śródręcza bydła, wyodrębniony nosek z przewierconym otworem na rzemień, w tylnej części wykrawane wgłębienie na podwiązanie do buta; 2 połowa XII-XIV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Łyżwy kościane; wczesne średniowiecze; stan. 1-grodzisko, stan.2-osada Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu

Łyżwa z kości śródstopia lub śródręcza bydła, wyodrębniony nosek i przewiercone otwory na rzemień. Otwór przy nosku został zniszczony najpewniej w trakcie używania łyżwy; na dolnej powierzchni wyświecenia- ślady używania; XIV-XV w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Płoza do saneczek/ łyżwa z kości śródstopia lub śródręcza bydła, wyodrębniony niewielki nosek, na jednej powierzchni wyświecenia - ślady używania; 2 połowa XII-XIV w.; stan. 1- grodzisko, wykop 8/2012, Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Przekłuwacz z kości długiej przeżuwacza, XII-XIII w., stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Szydła kościane; wczesne średniowiecze; stan. 1 - grodzisko Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Szydło kościane, XIV-XV w.; stan. 1 - grodzisko, obiekt 27 Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Fragment zgrzebła wykonanego z żebra zwierzęcego; XIV-XV w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Nożyce żelazne, dwuczęściowe; XIV-XV w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Półfabrykat igły , wykonany najpewniej z kości strzałkowej świni, z zachowaną powierzchnią stawową, w górnej części nieprzewiercone na wylot uszko. Przedmiot mógł być używany jako szydło; XIV-XV w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Przęślik ołowiany dwustożkowy; wczesne średniowiecze ; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

1.Przęśliki gliniane 2.Przęśliki kamienne wczesne średniowiecze; stan. 1 - grodzisko, stan. 2 - osada Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie 3.Przęślik gliniany wykonany ze skorupy rozbitego naczynia

15

zdobionego żłobkami dookolnymi. XII w.; stan. 1 -grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Nieokreślony przedmiot z kości (narzędzie tkackie?), XI-XII w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Przedmioty rogowe tkackie (?), wczesne średniowiecze; stan. 2 -osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Iglica (?) igła (?) z cienkiej kości (ptasiej ?). Na powierzchni widoczne pionowe ślady ścięć nożem.; XII-XIII w.; stan. 1 - grodzisko, obiekt 32 Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Fragment iglicy (?), igły (?) z cienkiej kości (ptasiej ?); średniowiecze; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Grzebień tkacki (?) z kości; XIII – XIV w. ?; stan. 1 - grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Igły kościane, wczesne średniowiecze, stan. 2 - osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Igła brązowa, średniowiecze; stan. 1- grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Pionowy warsztat tkacki – współczesna rekonstrukcja

Plansza 9. Obróbka żelaza

16

Gablota: Rzemiosła Hutnictwo, kowalstwo

1.Nożyce żelazne, XIV-XV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

2.Krzesiwo żelazne dwukabłąkowe; XI-XIII w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

3.Krzesiwa żelazne kabłąkowe; XIV-XV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

4.Przebijak żelazny, XIV – XV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

5.Sprzączka półkolista żelazna, średniowiecze (?), stan. 1 – grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

6.Noże żelazne; średniowiecze; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

7.Nożyk garbarski żelazny, XIV – XV w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

8.Dysze gliniane, stan. 6 – osada produkcyjna (?) Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

9.Surowiec żelazny w formie sztabki; średniowiecze; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

10.Bryły wytopionego żelaza, stan. 6 – osada produkcyjna (?) Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Obróbka drewna 1.Klepki z naczynia drewnianego; wczesne średniowiecze; stan. 2 - osada, obiekt 3/79 Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu 2.Drewniane przykrywki ; wczesne średniowiecze; stan. 2, - osada , obiekt 3/79 Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu 3.Miska drewniana toczona (fragment); wczesne średniowiecze; stan. 2-osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu 4.Talerz drewniany toczony (fragment); XI-XII w; stan. 2- osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

5.Świder żelazny; średniowiecze (?); stan. 1 – grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

6.Ciosło (?) żelazne, narzędzie z ostrzem, zaopatrzone w tuleję na osadzenie rękojeści; XIV-XV w.; stan 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

17

Obróbka kości i rogu

1.Fragment grzebienia trójdzielnego, jednostronnego; XI w. - 1. połowa XII w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

2. Fragmenty grzebieni z poroża; jednostronne, trójwarstwowe; XI-XII w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

3.Grzebień rogowy jednostronny trzywarstwowy; X-XI w.; stan. 2 - osada Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu 4.Grzebień rogowy trapezowaty; XI-XII w.; stan. 1 - grodzisko Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu 5.Fragmenty grzebieni rogowych; XII- XIV w.(?) ;stan. 1 – grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

6.Okładzina grzebienia jednostronnego z poroża; XI-XII w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

7.Okładziny pochewki grzebienia z rogu; poł. X – poł. XIII w.; stan. 2 - osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

8.Fragment okładziny kościanej; XV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

9.Płytka z inskrypcją, fragment płytki kościanej, napis wyżłobiony majuskułą gotycką..[M]ORTE : MA.; XIV w.; stan. 1 - grodzisko, obiekt nr 11

Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

10.Półfabrykaty rogowe, stan. 1 – grodzisko, stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

11.Półfabrykat rogowy,; XIII-XIV w.; stan. 1 - grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

12. Oprawki rogowe, wczesne średniowiecze, stan. 1 – grodzisko, stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu 13.Oprawki rogowe, wczesne średniowiecze, stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

14.Okładziny rogowe (fragmenty); stan. 2 - osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

15.Oprawka żelaznego noża, dwuczęściowa łączona trzema żelaznymi nitami; w środku zachował się trzpień noża; poł. X – poł. XIII w.; stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

16.Oprawka rogowa, wczesne średniowiecze, stan. 3 (4?) – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

18

Na kubik: Żarna – obróbka kamienia

Gablota specjalna: drewniane i gliniane przedmioty z badan milenijnych wymagające opracowania naukowego.

CZ. 5. HANDEL

Plansza 11. Handel

19

Plansza 10. Osada i kościół św. Wacława

Handel

Gablota: Importy 1.Odważnik , ołowiany, cylindryczny, platerowany brązem; XI-XII w.; stan. 1 - grodzisko, obiekt nr 11 Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

2.Plomba ołowiana, okrągła, dwutarczowa; na awersie: widoczna wieża ze spiczastym dachem, na rewersie: fragment stempla odbity na spłaszczonym bolcu, prawdopodobnie XX lub litera W; wczesne średniowiecze; stan. 1- grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

3.Plomba ołowiana, okrągła, odlewana; na awersie widoczny guzek, dookoła pierścień złożony z koncentrycznych żłobień; na rewersie widoczne wgłębienie odpowiadające guzkowi; wczesne średniowiecze (?); stan. 1 – grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Plomba ołowiana towarowa; na awersie: wypukły relief przedstawiający rękę/rękawicę: na rewersie: tarcza lub herb rycerski, z nieczytelnymi znakami; XIV-XV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Grzywna groto podobna (płacidło), żelazna; IX – 1.pol XI w.; stan. 2 – osada


Grzywna groto podobna (?), żelazna; stan. 2 – osada


Lunula srebrna(?), odlewana; 2 poł. X w.,

20

import z Rusi Kijowskiej; stan. 2 - osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu Ozdoba - kabłączek skroniowy? (bransoleta dziecięca?) wity w półtora zwoju z miedzianego(?) drutu; import z Rusi Kijowskiej lub terenów obecnej Bośni i Hercegowiny?; XI – XII w.; stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu Okucie pasa z blaszki brązowej (fragment), tzw. typu „ madziarowskiego”; X-XI w. ; stan. 2-osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Brązowe okucie pasa języczkowate; import z terenów Kotliny Karpackiej ; IX-X w. ; stan. 2-osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu Okucie pasa z blaszki brązowej (fragment), tzw. typu „ madziarowskiego”; X-XI w. ; stan. 2-osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu Pisanka szkliwiona, fragment pisanki /grzechotki (?) wykonanej z białej gliny pokrytej zielonym ołowiowym szkliwem, ornamentowanej motywem tzw. ”rybiej łuski”; import z Rusi; XI-XII w., stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie Fragment pisanki glinianej, wczesne średniowiecze, stan.2 -osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu Grzechotka guzowata z białej gliny; częściowo zachowana zwietrzała polewa –pierwotnie zielona (?) , import z Rusi Kijowskiej (?); XI-XII w.; stan. 2 – osada Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu Grzechotki guzowate z jasnej gliny; X-XI w.; stan. 2 – osada Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu Klamra rogowa spięta żelaznym nitem; import z terenów zamieszkałych przez ludy koczownicze (Powołże?) ; poł. X – poł. XIII w.; stan. 2 – osada . Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Guzik kościany, import z terenów zamieszkałych przez ludy koczownicze; XII w. stan. 2- osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu Rogowy element uprzęży końskiej (?), import z terenów kultury awarskiej; koniec X – XI w. (?); stan. 1 – grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Przęśliki z łupku owruckiego, importy z Rusi Kijowskiej; XI-XII w.; stan. 1 – grodzisko

21

Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie Przęśliki z łupku owruckiego, XI-XII w.; importy z Rusi Kijowskiej; stan. 2 – osada Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu Rogowy element uprzęży końskiej (?), import z terenów kultury awarskiej; koniec X – XI w. (?); stan. 1 – grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu Grzywna grotopodobna (?), żelazna; wczesne średniowiecze; stan. 2 – osada


Grzywna grotopodobna (płacidło), żelazna; IX – 1.pol XI w.; stan. 2 – osada Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

Gablota: Monety 1.Denar krzyżowy, typ VI; Saksonia; na awersie: krzyż prosty z kulami i kółkami między ramionami; na rewersie: krzyż kawalerski; połowa – 3 ćwierć XI w.; stan. 1 – grodzisko

2.Denar krzyżowy, typ VI; Saksonia; na awersie: krzyż prosty z kulami i kółkami między ramionami; na rewersie: krzyż kawalerski; połowa – 3 ćwierć XI w.; stan. 1 – grodzisko (ze względu na stan zachowania zabytek jest prezentowany na wystawie na fotografii)

3.Denar krzyżowy, typ VI.; Polska; na awersie: krzyż prosty, między ramionami klin/łuk/punkt/kreska; na rewersie: krzyż kawalerski, między ramionami łuk/punkt/łuk/punkt z kropką; poł. XI w.; stan. 1 – grodzisko 4.Denar krzyżowy, typ VI; Polska (?); na awersie: krzyż prosty z punktami między ramionami, na rewersie: krzyż kawalerski z łukiem; 4 ćwierć XI w.; stan. 1 – grodzisko 5.Denar Władysława Łokietka, Polska, mennica Kraków; na awersie: herb kujawski – pół lew, pół orzeł pod koroną, w otoku + WLODZLAV; na rewersie: hełm z piórami w godle, obwódka perełkowa, w otoku +CRACOV;1306 – 1320; stan. 1 – grodzisko 6.Denar Władysława Łokietka, Polska, mennica Kraków; na awersie: korona, obwódka perełkowa, w otoku \\\\NI; na : herb kujawski – pół lew, pół orzeł pod koroną, obwódka perełkowa; 1320 – 1333; stan. 1 – grodzisko 7.Denar Władysława Łokietka; Polska, mennica Kraków; na awersie: głowa w koronie w lewo, w otoku +WLADISLAIoDEIGo; na rewersie: tarcza gotycka, na niej orzeł, w otoku ˣREGISoPOLONIEoW; 1320 – 1333; stan. 1 – grodzisko 8.Denar Władysława Łokietka; Polska, mennica Kraków; na awersie: korona, w otoku WLADISLAI; na rewersie: orzeł, w otoku +REGIS POLONIE;1330 – 1333; stan. 1 – grodzisko 9.Denar Kazimierza Wielkiego; Polska, mennica Kraków; na awersie: Orzeł, w otoku napis +MoRoEoGoISo; na rewersie: monogram K pod koroną, w otoku napis + POLONIE;

22

ok. 1365 – 1370; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

CZ. 6. MILITARIA

Plansza 12. Militaria

Gablota: Militaria 1. Dolna część trzewika pochwy miecza(?) ; brąz(?), srebro(?) ; 2. poł. X w.(?); stan. 1 – grodzisko. Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

2. Topór żelazny ; XI w.; ,stan. 1 – grodzisko. Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

3. Groty strzał żelazne; wczesne średniowiecze; stan. 1 – grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

4. Groty bełtów żelazne; wczesne średniowiecze; stan. 1 – grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

5. Nóże żelazne z jednostronnie wyodrębnionym trzonkiem; wczesne średniowiecze; stan. 1 – grodzisko Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu

23

6. Topór żelazny; XV–XVI w.; stan. 1 – grodzisko. Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

7. Żelazne groty strzał średniowiecze; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

8. Żelazne groty bełtów; XIV-XV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

9. Narzędzie kościane do strugania brzechw strzał łuku(?); XIII–XIV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

10. Noże bojowe żelazny; XIV–XV w.; stan. 1 – grodzisko. Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

11. Fragment żelaznej kolczugi nitowanej; XIV–XV w.; stan. 1 – grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

12.Nóż żelazny z trzpieniem na osadzenie rękojeści; XIV-XV w.; stan. 1- grodzisko Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie

Garnek brunatny z gliny żelazistej, lepiony na kole

z wałków w technice ugniatania, całkowicie obtaczany;

XIV – XV w.; stan. 1 – grodzisko


Płyta gotycka z kościoła św. Wacława

24

Plansza 13. Tablica chronologiczna

Literatura:

Auch M., Trzeciecki M., 2011, Relikty umocnień obronnych odkrytych w 2010 roku na stanowisku 1

w Radomiu, [w:] Radom. Korzenie miasta i regionu, t. 2, Buko A., Główka D, Trzeciecki M. (red.), s.

35-70, Warszawa.

Buko A., 2005,Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej, Odkrycia - hipotezy -interpretacje,

Warszawa.

Chrzanowski T., 2004,Polska sztuka sakralna, Kraków.

Cieślak- Kopyt M., Micke I., Skubicha E., Twardowski W., 1994, Radomskie - alfabet wykopalisk.

Przewodnik archeologiczny, Radom.

Fuglewicz B., 2010, Wczesnośredniowieczne grodzisko Piotrówka w Radomiu na podstawie badań

archeologicznych i źródeł historycznych, "Biuletyn Kwartalny RTN", t. XLIV, s. 109-127.

2011 Studia nad początkami radomskiego zespołu osadniczego w dolinie rzeki Mlecznej, [w:]

Radom. Korzenie miasta i regionu, t. 2, red. Buko A., Główka D., Trzeciecki M., s. 9-33, Warszawa.

2012 Życie codzienne w Radomiu wczesnośredniowiecznym - rekonstrukcja na podstawie zabytków

archeologicznych, [w:] Piotrówka. Pamięć rodowodu, Skubicha E., Kwiatkowska-Rzodeczko M. (red.),

Radom.

Historia Kultury, 1978, Historia Kultury Materialnej Polski, t. 1, 2, Hensel W., Pazdur J. (red.),

Wrocław-Warszawa-Kraków.

Kaczanowski P. , Kozłowski J.K.,1998, Najdawniejsze dzieje ziem polskich, Kraków.

Kapla W., 2005, Analiza antropologiczna wczesnośredniowiecznych materiałów szkieletowych ze

stanowiska Radom 4, maszynopis w archiwum Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu, s. 1-111.

Kierzkowska-Kalinowska E., 1966, Sprawozdanie z prac terenowych prowadzonych w Radomiu w

latach 1959-1964, "Sprawozdania Archeologiczne", T. XVIII, s. 207-218.

1967 Z badań nad Radomiem wczesnośredniowiecznym, "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej",

R. XV, nr 1, Warszawa, s. 119-125.

1970 Dziesięć lat badań Ekspedycji Wykopaliskowej w Radomiu Instytutu Historii Kultury

Materialnej PAN, "Biuletyn Kwartalny RTN", t. VII, z. 1-2, Radom, s. 39-68.

1979 Rozwój procesów osadniczych na obszarze Radomia przed lokacją miasta [w:] Urbanistyka i

architektura Radomia, Kalinowski W. (red.), Radomskie Towarzystwo Naukowe, Lublin, s. 9-44.

Kierzkowska E., Kalinowski W., 1968, Dawny kościół św. Wacława w Radomiu w świetle ostatnich

badań, "Biuletyn Kwartalny RTN", t. V, z. 1, Radom, s. 1-28.

Kultura, 1985, Kultura Polski średniowiecznej X-XIII w., Dowiat J. (red.), Warszawa.

Kupisz D., 2009, Radom w czasach Jagiellonów (1386-1572), Warszawa.

Lalik T., 1967, Organizacja grodowo-prowincjonalna w Polsce XI i początków XII w., [w:] Studia z

dziejów osadnictwa, t. 5, Rutkowska-Płachcińska A. (red.), Wrocław, s.5-51.

25

Lasota-Moskalewska A., 1973,Podsumowanie analizy materiału szczątków zwierzęcych pochodzących

ze stanowiska w Radomiu, maszynopis w archiwum Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu.

Lechowicz Z., 2010, Problematyka przynależności historycznej ziemi radomskiej. Korelaty

archeologiczne, [w:] Radom.

Korzenie miasta i regionu, 2011, t. 2., Buko A., Główka D, Trzeciecki M. (red.), Warszawa, s. 31 - 54.

Leciejewicz L., 1989, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy,

Wrocław-Warszawa-Kraków.

Miśkiewicz M., 2010, Życie codzienne mieszkańców ziem polskich we wczesnym średniowieczu,

Warszawa.

Monarchia, 2003, Monarchia Piastów. Polska-dzieje cywilizacji i narodu, Derwich M. (red.),

Warszawa.

Nadolski A., 1979, Broń i strój rycerstwa polskiego w średniowieczu, Wrocław-Warszawa-Kraków-

Gdańsk.

1994 Polska technika wojskowa do roku 1500, Warszawa.

Piotrówka, 2012, Piotrówka. Pamięć rodowodu, Skubicha E., Kwiatkowska-Rzodeczko M. (red.),

Radom.

Skubicha E., 2010, Archeologia Radomia. Dzieje badań [w:] Radom. Korzenie miasta i regionu, t.

1,Warszawa, s. 105-114.

Skibiński S., Zalewska-Lorkiewicz K., 2010, Sztuka Polska. Gotyk, Warszawa.

Solarska K., Trzeciecki M., 2010, Relikty pomostu drewnianego odkryte w trakcie badań

prowadzonych w 2010 roku na stanowisku nr 2 w Radomiu [w:] Radom. Korzenie miasta i regionu,

t. 2, Warszawa, s. 113-136.

Trzeciecki M., 2010, Stanowisko 6 w Radomiu - wstępne wyniki badań terenowych i analiz

materiałów [w:] Radom. Korzenie miasta i regionu, t. 1, Warszawa, s. 115-142.

2012 Projekt "Park kulturowy Stary Radom" - badania Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w

latach 2009-2012,[w:] Piotrówka. Pamięć rodowodu, Radom.

Świechowski Z., 2004, Sztuka Polska. Romanizm, Warszawa.

Twardowski W., 1972, Osada i cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Radomiu na stanowisku 4,

maszynopis w archiwum Muzeum im. J. Malczewskiego w Radomiu.

U źródeł, 2002, U źródeł Polski. Polska-dzieje cywilizacji i narodu, Derwich M., Żurek A. (red.),

Warszawa 2002.

Váňa Z., 1985, Świat dawnych Słowian, Praga.

Wąsowicz T., 1967, Sandomierska sieć drożna w wiekach średnich, [w:] Studia sandomierskie.

Materiały do dziejów miasta Sandomierza i regionu sandomierskiego, Wąsowicz T., Pazdur J. (red.),

Sandomierz, s. 111-131.

Zapłata R., 2011, Wstępne wyniki badań archeologicznych w wykopie 1/2010 na stanowisku 1

"majdan" i w wykopach 1-2/2010 na stanowisku 2 "osada" w Radomiu [w:] Radom. Korzenie miasta

i regionu, Warszawa, 89-112.

Scenariusz wystawy

Documents

Transcript of Scenariusz wystawy