saqarTvelos politikuri elita: xedvebi da Rirebulebebi · 6 gigi TevzaZe, giga zedania saqarTvelos...
Transcript of saqarTvelos politikuri elita: xedvebi da Rirebulebebi · 6 gigi TevzaZe, giga zedania saqarTvelos...
-
saqarTvelos politikuri elita:
xedvebi da Rirebulebebi
-
winamdebare publikacia warmoadgens Sedegebs saqarTveloSi
arsebuli ZiriTadi politikuri partiebis kvlevisa, romelic
2006 wlis agvisto-dekemberSi Catarda. kvleva tardeboda fond
”Ria sazogadoeba - saqarTvelos” integraciisa da samoqalaqo
ganaTlebis Sida proeqtis farglebSi. mkvlevarebi: gia goTua,
daviT darCiaSvili, giga zedania, gigi TevzaZe, gia nodia, levan
ramiSvili, lika sanikiZe, nino RambaSiZe.
-
sarCevi
d. darCiaSvili - winaTqma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
g. TevzaZe, g. zedania - saqarTvelos politikuri elita: simboluri gacvla da socialuri miTologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
xedvebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 erTiani nacionaluri moZraoba respublikuri partia mrewveloba gadaarCens saqarTvelos Tavisufleba saqarTvelos leiboristuli partia saqarTvelos konservatiuli partia axali memarjveneebi saqarTvelos gza
Rirebulebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
-
4
daviT darCiaSvili
winaTqma
dRes qarTuli sazogadoeba mravalnairad SeiZleba daxasiaTdes. erTerTi, TvalSisacemi moaruli defi-nicia – misi politizirebulobaa. ra Tqma unda, es dax-asiaTeba subieqturia da akademiurobas moklebuli. magram Cveni media saSualebebis absoluturi umete-soba politikur dapirispirebebs aSuqebs dReniadag, qveynis irgvliv Seqmnili viTareba sariskoa da, Ses-abamisad, politikuri procesebiT daintereseba da politikuri davebiT gataceba marTlac didia.
aseT viTarebaSi gansakuTrebuli interesis sagania qarTuli politikuri sistemis ZiriTadi subieqtebis – politikuri partiebis da organizaciebis Rireb-ulebebi, xedvebi, miznebi Tu amocanebi. sainteresoa isic, Tu ra iwvevs politikuri speqtris konfront-aciulobas, rac gamudmebul da Seurigebel debatebsa Tu urTierTbraldebebSi vlindeba. aris es politi-kur liderTa pirovnuli SeuTavseblobis, politikur partiaTa msfolmxedvelobriv-programuli dapirisp-irebis Tu saerTo politikuri kulturis Tavisebure-baTa Sedegi?
winamdebare kvlevas da mis safuZvelze gigi TevzaZi-sa da giga zedanias mier daweril Sesaval werils ar hqonia am kiTxvebze amomwuravi pasuxis gacemis mizani. fondis axali publikacia emsaxureba imis ukeT garkve-
-
5
vas, Tu risTvis arian mowodebulni saqarTveloSi mo-qmedi ramodenime cnobili politikuri organizacia, arsebiTad – saxelisuflo partia da politikuri opozicia; ra aqvT maT saerTo an gansxvavebuli; ram-denad emTxveva maTi xedvebi da survilebi sazogadoe-baSi dominirebul Rirebulebebs. am ukanaskneli amo-canidan ikveTeba, rom, rogorc gigi TevzaZe da giga zedania aRniSnaven, winamdebare publikacia “qarTuli sazogadoebis Rirebulebebis” erTgvari gagrZelebaa, romelic Cveni fondis Sesabamisi seriiT 2006 wels daibeWda.
publikacias, garda akademiuri mniSvnelobisa da in-teresisa, ganapirobebs ori urTierTgadajaWvuli da politikuri mniSvnelobis amocana – am masalis safuZ-velze politikurma subieqtebma wesiT ukeT unda gaac-nobieron sakuTari Taviseburebani. publikacia maTive monayols efuZneba da, imavdroulad, iZleva partiebis SedarebiTi analizis safuZvels. amave dros, sazoga-doebas eZleva damatebiTi masala sakuTari politi-kuri preferenciebis Sesamowmeblad: daaxloebiT erT weliwadSi yvelani aRmovCndebiT rogorc mmarTveli, ise gavleniani opoziciuri Zalebis SerCevis sayovel-Tao-sazogadoebrivi amocanis winaSe.
vitovebT imis imedsac, rom aRniSnuli publikacia xels Seuwyobs qarTuli sazogadoebis politikuri kulturis ganviTarebas, Tanamedroveobis amocanaTa Sesaferisi modernizaciis mimarTulebiT.
-
6
gigi TevzaZe, giga zedania
saqarTvelos politikuri elita: simboluri gacvla da socialuri miTologia
modernuloba rogorc problema
”Cven arasodes vyofilvarT modernulni”� – ase Sei-
Zleba Sejamdes problemebisa da gamowvevebis erTo-
blioba, romlebsac dRes saqarTvelo awydeba. es, erTi
SexedviT, paradoqsuli mtkicebaa – saqarTvelo xom
sabWoTa kavSiris nawils warmoadgenda, romlis mTa-
vari mizanic swored agraruli rusuli imperiisagan
Tanamedrove industriuli saxelmwifos Camoyalibeba
iyo. industrializacia, urbanizacia, sekularizacia,
biurokratizacia – es yovelive saqarTveloSi, iseve
rogorc sabWoTa kavSiris sxva respublikebSi, ganx-
orcielda. modernuloba-aramodernulobis kvleva-
gaazrebaSi dRes miRebulia azri, rom modernizaciis
es procesi warumatebeli swored imitom aRmoCnda,
rom uari iTqva modernulobis umTavres maxasiaTe-
belze: funqcionalur diferenciaciaze. rogorc
am Teoriuli daSvebis momxreebi amboben, diferen-
�aseTia bruno laturis cnobili wignis saTauri (Nous n’avons jamais été mod-ernes). am konteqstSi sainteresoa mxolod saTauri da ara wignSi ganviTarebuli koncefcia, romlis mizanic Tavad modernulobis mravalganzomilebianobisa da mravalferovnebis Cvenebaa.
-
�
ciaciis ramdenime saxe gamoiyofa:2 a) segmentaruli
(romelic gulisxmobs sazogadoebis gayofas msgavs
nawilsistemebad: tomebad, ojaxebad, soflebad da a.
S.), b) centrad da periferiad (romelic gulisxombs
sazogadoebis gayofas qalaqs, rogorc civilizaci-
is wyaros da sofels, rogorc civilizaciis zRvars
Soris); g) ierarqiuli (romelic gulisxmobs aris-
tokratiis calke fenad gamoyofas), dabolos, funq-
cionaluri. funqcionaluri diferenciacia aRniSnavs
process, romlis Sedegadac sazogadoebis yoveli qve-
sistema gamoiyofa im funqciis mixedviT, romelsac is
asrulebs. aseTi qvesistemebia: ekonomika, politika,
samarTali, mecniereba, religia, ganaTleba, media, xe-
lovneba. diferenciaciis am saxis specifika imaSi md-
gomareobs, rom TiToeuls am sistemaTagan sakuTari
’logika’, moqmedebis sakuTari wesi aqvs; TiToeuli
maTgani avtonomiuria – da swored am avtonomiuro-
bis gamo aviTarebs manamde arnaxul produqtulobas
(Sdr. ekonomikis sistemis an mecnierebis sistemis din-
amika modernulobis epoqamde da mas Semdeg). am Teor-
iis mixedviT, swored es avtonomiuroba warmoadgenda
dabrkolebas, romlis gamoc ver moxerxda sabWoTa ka-
vSiris namdvil modernul saxelmwifod Camoyalibe-
ba: anu, am Teoriis momxreTa azriT, sabWoTa kavSirSi
ideologia warmoadgenda im gamaerTianebel CarCos,
romelic iTxovda yvela sxva sistemis (xelovneba,
ekonomika, mecniereba, ganaTleba da a. S.) Zaladobriv
� C. Baraldi, G. Corsi, E. Esposito. Clossar zu Niklas Luhmann, Suhrkamp, Frankfurt 19��, 65-�1.
-
�
damorCilebas sakuTari moTxovnebisadmi.
Tumca, erTi SexedviT, es mwyobri Teoria ramdenime
winaamRdegobas awydeba: pirveli da umTavresi aris is,
rom zemoT aRwerili funqcionaluri diferenciacia
ufro metad Sua saukuneebisaTvis aris damaxasiTe-
beli, vidre TanamedroveobisaTvis. politikuri, eko-
nomikuri, religiuri da sxva institutebis, iseve, ro-
gorc maTi funqciebis diferenciacia Sua saukuneebSi
daiwyo da piks, rogorc Cans, axali drois dasawyisSi
miaRwia: saero da saeklesio xelisuflebebis funqci-
uri gayofa, maTi brZola rac SeiZleba meti funqciis
miTvisebisaTvis, amqrebis da gildiebis warmoSoba,
qalaqebis da soflebis funqciuri diversifikacia
– yvelaferi imaze miuTiTebs, rom funqcionaluri
diferenciacia Sua saukuneebis maxasiaTebeli ufroa,
vidre Cveni Tanamedroveobis. rogorc ernst gelneri
aRniSnavs, Cveni kultura viTardeba meti diferenci-
rebulidan naklebi diferenciaciisaken. �
gvian Sua saukuneebSi erTaderTi adgili, sadac
SesaZlebeli iyo Tanamedrove samyaros aCrdilis dan-
axva, iyo universiteti – araideologiuri, sekularu-
ri profesuriT, Tavisufali da im momentSi mxolod
sakuTar warmatebaze damokidebuli studentebiT,
profesorTa da studentTa principuli erTobebiT,
romlebic warmoSobis adgilze iyo damyarebuli da
ara wevrebis profesiaze an interesebze, principuli
� ix. e. gelneri. erebi da nacionalizmi. “nekeri”, Tbilisi, 200�.
-
9
TviTmmarTvelobiT da Sida regulaciebiT.
mecnierebis da teqnologiebis bumi, romelsac
meTvramete saukunidan moyolebuli SeiZleba davak-
virdeT, aris swored imis Sedegi, rom arsebuli fun-
qcionaluri diferenciacia dairRva da magaliTad,
londonelma vaWrebma xeli mihkides teqnologiis gan-
viTarebas (rac oqsfordSi da kembrijSi SeuZlebeli
iyo, radganac maT am droisaTvis wminda Sua saukuneo-
brivi saxe – erTfunqcuri buneba hqondaT miRebuli).�
rodesac dRevandel saqarTveloSi modernizaciis
proeqtis Sesaxeb vsaubrobT, mxedvelobaSi unda mi-
viRoT, rom swored funqcionaluri diferenciaciis
daZleva (cnobili qarTuli politikuri slogani rom
moviSvelioT – ”yvelam Tavisi saqme unda akeTos” da-
Zleva) aris modernizaciis kvalze Sedgomis erTader-
Ti gza.
Sesabamisad, niklas lumanis Teoria, rogorc Cans,
sxva araferia, Tu ara im miTis Teoruli gamarTlebis
mcdeloba, romelic kvebavs avtonomiurobis legen-
das, romelic, Tavis mxriv, Tanamadrove adamianis Ses-
axeb miTologias udebs saTaves.
dawyebuli polemika, marTalia scdeba am stati-
is miznebs da amocanebs, magram erTi ram mainc unda
aRvniSnoT – adamianis Tanamedrove aRwerebi, rogorc
filosofiuri, aseve, social-mecnieruli – yvelanai-
rad xazs usvams mis ara-avtonomiurobas, iseve, ro-
� H. Rushdall, Universities of Europe in the Middle Ages. Oxford: Clarendon Press, 19��.
-
10
gorc Sua saukuneebis adamiani ZiriTadad SeiZleba
aRiweros, rogorc avtonomiuri, ierarqulobis da
daqvemdebarebulobis im dros gavrcelebuli legi-
timuri aRwerebis sapirispirod.
politikis sistema
niklas lumani,� romelic modernis mTavar maxasi-
aTeblad diferenciacias gamoyofs, gvTavazobs de-
mokratiis operacionalur gagebas. lumanis mixedviT,
demokratia araa arc a) xalxis mmarTveloba (Teori-
ulad es gansazRvreba gamousadegaria) da b) arc prin-
cipi, romlis mixedviTac yvela gadawyvetileba par-
ticipabeluri, monawileobadi xdeba (am SemTxvevaSi
usasrulobaSi mogviwevda wasvla, radgan Tavad gadaw-
yvetilebebze gadawyvetilebebi iqneboda misaRebi da
procesi daikargeboda ”tele-demo-biurokratiuli”
procesis usasrulobaSi. lumani gvTavazobs, demokra-
tia gavigoT rogorc wveros gaxleCa (Spaltung der Spi-tze): diferencirebuli politikuri sistemis wveros gaxleCa xelisufleblebisa da opoziciis gansxvavebis
Sedegad. am konteqstSi lumani politikuri sistemis
kodirebazec saubrobs, sadac kodireba sxva arafers
niSnavs, Tu ara imas, rom sistema orientirebulia gan-
sxvavebaze pozitiursa da negatiur Rirebulebas So-
ris: WeSmariti da araWeSmariti mecnierebis SemTxveva-
� N. Luhmann. Die Zukunft der Demokratie, in: K. Stüwe, G. Weber (Hrsg.), Antike und Moderne Demokratie. Ausgewählte Texte, Reclam, Stuttgart, 2004, 93-9�.
-
11
Si, kanonieri da arakanonieri samarTlis SemTxvevaSi,
transcendenturi da imanenturi religiis SemTxveva-
Si, xolo politikis sistemis SemTxvevaSi – xelisu-
flebisa da opoziciis gansxvavebaze.
Cven SeiZleba gavafarTooT lumanis Teoria, da
kodirebas mivuCinoT adgili iq, sadac ueWveli da
aucilebelia – socialuri da politikuri miTebis
sistemaSi: anu, lumanis Teoria marTebulia maSin,
rodesac mis mier aRweril avtonomiur da sakuTari
kodirebis mqone sistemebs ara sistemebis aRwerilo-
bad, aramed am sistemebis aqtorebis TviTaRqmad da-
vadgenT.
Sesabamisad – Cveni gamokvlevis erT-erTi mizani iyo
dagvedgina – ramdenad aRiqvamen saqarTvelos poli-
tikuri arenis aqtorebi sakuTar Tavs avtonomiurad
– ramdenad arian isini im Tanamedrove miTologiis
matareblebi, romlis gareSec SeuZlebelia iyo mod-
ernuli.
amitom, Cveni proeqtis mizani iyo gagverkvia, ram-
denad arsebobs saqarTvelos politikur sistemaSi
miTi avtonomiurobis Sesaxeb da Sesabamisad, ramdenad
SesaZlebelia im sistemis arseboba, romelic moder-
nulobas udevs safuZvlad – qseluri sistema, romlis
matareblebsac aqvT saerTo Rirebulebebi, romleTa-
ganac mTavari - avtonomiurobaa6.
� aq bunebrivia, warmoiSoba codnis da konspiraciis problema: Tuki warmodge-nili socialuri samyaro iyofa ”realurad” da miTologiurad, maSin ra garantia arsebobs imisa, rom rasac Cven aRvwerT, rogorc realurs, miTologiisve fena
-
12
rogorc zemoT Cveni winaswari msjelobiT dadgin-
da – miTi pirovnebis da socialuri qvesistemebis av-
tonomiurobis Sesaxeb upirobod miuTiTebs qseluri
socialuri sistemis arsebobas, rac, Tavis mxriv, gazi-
arebuli Rirebulebebis, ganaTlebis sistemis, qcevis
kodeqsis da kidev bevri sxva modalobis arsebobas niS-
navs. Tuki kvlevebis saSualebiT ver vakvirdebiT av-
tonomiurobis miTis arsebobas, maSin realurad erTm-
aneTisagan avtonomiuri qvesistemebis arsebobis meti
Sansi arsebobs, rac konkretuli sazogadoebis konkre-
tul politikur sistemaSi konsenusis da Tanxmobis
ver-miRwevis tolfasia: Tuki me ara maqvs nacvalgeba�
sxvasTan myari qseluri programis saSualebiT, maSin
Cveni yvela SeTanmxeba yovelTvis aris vaWrobis sagani
(rogorc Sua saukuneebSi) da yvela SeTanxmeba ormxriv
wagebad gadaiqceva�.
politikuri partiebi saqarTveloSi
2006 wels gamoqveynda gia nodiasa da alvaro pinto
sqoltbaxis mniSvnelovani gamokvleva politikuri
partiebis Sesaxeb saqarTveloSi, saqarTvelos poli-
ar aris? am problemaze pasuxi SeiZleba avtoritetis moxmobiT (marqsi: “ideo-logia aris amoyiravebuli cnobiereba” (Tuki cnobierebas hegeliseuri azriT gavigebT) an- im impulsze miTiTebiT, rac iwvevs sazogadoebaSi cvlilebebs - rom ara safuZvel-winaamRdegoba socialuri sistemis parametrebs da socialuri sistemis Sesaxeb miTologias Soris - SeuZlebeli iqnebeoda nebismieri, Tundac sakanonmdeblo cvlilebis legitimacia.� J. Baudrillard. L’échange symbolique et la mort. Gallimard, 19�6.� gansxvavebiT Tanamedrove molaparakebis WIN-WIN principisagan.
-
13
tikuri landSafti. politikuri partiebi: miRwevebi,
gamowvevebi da perspeqtivebi�. wignSi gamokvleuli
iqna Semdegi sakiTxebi:
• partiis ideologiuri saxe da politikis Se
muSavebis meqanizmebi;
• organizaciuli struqtura/finansuri da
adamianuri resursebi;
• Sida demokratia;
• sazogadoebasTan urTierToba da saarCevno
kampania�0.
Sesabamisad, winamdebare gamokvlevis mizani ar yo-
fila saqarTveloSi partiebis funqciobis arc erTi
am ganzomilebis analizi. kvlevis ZiriTad mimarTule-
bas warmoadgenda qarTuli politikuri elitis (par-
tiebis liderebisa da aqtivistebis) xedvebisa da Ri-
rebulebebis Seswavla. am mizniT:
a) Catarda fokus-jgufebi/CaRrmavebuli inter-
viuebi saqarTveloSi arsebuli yvela mniSvnelovani
partiis liderebTan;
b) TiToeuli partiis mmarTvelobiTi organoebis
warmomadgenlebi gamokiTxul iqnen Rirebulebebis
� Tbilisi, 2006.�0 g. nodia, a.p. sqoltbaxi, �.
-
14
kvlevis im kiTxvaris mixedviT, romelic ”msoflio
Rirebulebebis kvlevis” farglebSia SemuSavebuli
da romelic 2006 wels fond ”Ria sazogadoeba – saqa-
rTvelom” gamoiyena qarTuli sazogadoebis Rireb-
ulebebis kvlevisas. (gamoikiTxul iqnen: saqarTvelos
leiboristuli partia – �� respondenti, respubli-
kuri partia – �� respondenti, axali memarjveneebi
– � respondenti, erTiani nacionaluri moZraoba – �
respondenti, mrewveloba gadaarCens saqarTvelos – �
respondenti, saqarTvelos konservatiuli partia – 6
respondenti). gamokiTxva Caatara organizaciam BCG Research.
kvleva eyrdnoboda daSvebas, romlis mixedviTac
politikuri liderebisa da aqtivistebis rwmenebi
ganxilul unda iqnes rogorc damoukidebeli cvladi,
radgan ar arsebobs Teoria, romelic moaxerxebda maT
axsnas – e. i. maT dayvanas sxva raime faqtorze, maT
gadaqcevas damokidebul cvladad. xolo maTi Seswav-
la mniSvnelovania, radgan swored isini warmoadgens
liberaluri demokratiis stabilurobis mniSvnelo-
van faqtors. individebis rwmenebi da Rirebulebebi
gavlenas axdens maT moqmedebebze da amiT, instituc-
iebisa da sistemebis struqturasa da funqciobaze.
ar iqneba gadaWarbebuli imis Tqma, rom am individebs
Soris gansakuTrebulad mniSvnelovania politikuri
elitis – adamianebis, romlebic uSualod arian Car-
Tulni politikuri gadawyvetilebebis miRebis pro-
cesSi – rwmenebi da Rirebulebebi, maT mier avtonomi-
urobis miTis gaziareba-ar-gaziareba.
-
15
politikuri aqtivistebis rwmenebi
rac ufro maRalia mosaxleobis rwmena avtono-
miurobis miTis mimarT, miT ufro meti Sansi aqvs am
liberalur demokratiis warmatebas qveyanaSi. mo-
saxleobas unda sjerodes avtonomiurobis, da amiT
uzrunvelyofdes simbolur gacvlas – socialuri
sistemis erTgvarovnebis safuZvels. es mtkiceba kar-
gavs trivialur xasiaTs, Tu gaviTvaliswinebT qar-
Tuli sazogadoebis RirebulebaTa kvlevis Sedegad
miRebul rezultats: gamokiTxulTa �2% pirvel
politikur preferenciad asaxelebda Zlieri lideris
yolas, romelsac ar mouwevda Tavis Sewuxeba parla-
mentis an arCevnebis gamo; im adamianTa ricxvi, vinc
pirvel preferenciad demokratiul politikur siste-
mas asaxelebda, iyo �6,� %��. rogorc vxedavT, liber-
aluri demokratiis, rogorc politikuri sistemis
legitimurobis xarisxi qveyanaSi jer-jerobiT ver
iqneba am sistemis stabilobis garanti.
efeqtianoba
rwmenebi, romlebic exeba kritikuli problemebis
efeqtianad gadaWris molodins sxvadasxva reJimebisa
Tu xelisuflebebis mier.
politikuri sistemis efeqtianobis rwmena simbol-
uri gacvlis arseboba-ararsebobas aRniSnavs- mag.,
�� qarTuli sazogadoebis Rirebulebebi, Tbilisi 2006 weli, �6.
-
16
aSS-Si, rogorc almondi da verba aRniSnaven, skolis
moswavleTa udidesi umravlesoba iZens am rwmenas�2.
araa gasakviri, rom adreuli socializaciis es gavlena
maT zrdasrul asakSic gayvebaT – kiTxvaze, Tu ra aris
am qveyanaSi is, riTac isini yvelaze Zlier amayoben,
amerikelTa �� procenti 60-iani wlebis dasawyisSi pa-
suxobs: ”politikuri instituciebi”. britaneTSi imave
gamoklevis �6%-ia, germaniaSi – �%, xolo italiaSi
– �%.�� interess moklebuli ar unda iyos, SevadaroT
aRniSnuli monacemebi 2006 wels saqarTveloSi Cat-
arebuli kvlevis Sedegebs: qarTvelebis mxolod 2,2 %
asaxelebs politikur instituciebs rogorc siamayis
obieqtTa Soris pirvel arCevans (�,�% - rogorc meore
arCevans). samagierod, pirvel adgilzea ”erovnuli
tradiciebi da istoria” – pirveli arCevani – ��,� %,
meore arCevani - 2�,� %.
rasakvirvelia, politikuri instituciebis efeq-
tianobis Sesaxeb adreul asakSi socializaciis Sede-
gad miRebuli rwmenebi ucvleli ar rCeba. Tu saf-
rangeTis an indoeTis provinciaSi bavSvobis asakSi
gamomuSavebuli Sexeduleba imis Taobaze, rom nebi-smieri mTavroba cudia�� realur gamocdilebasTan
��R. Dahl, Polyarchy. Yale University Presse, 19�2, 44-145. ��G. Almond, S. Verba, Civic Culture Revisited. Sage Publications 19�9, 64. ��lourens uailis mier provansis erT-erT sofelSi aRniSnuli garemoeba: bavS-vebs mudmivad esmiT ufrosebisagan, rom mTavroba borotebis wyaroa. es araa rome-lime konkretul mTavrobaze mimarTuli rwmena, is exeba nebismier SesaZlebel
-
1�
mova konfliqtSi, mosalodnelia, rom es Sexeduleba Seicvalos – iseve rogorc Seicvleba amerikelis op-timizmi, Tu misi rwmena sakuTari saxelmwifo insti-tuciebis efeqtianobaSi ar gamarTldeba. magram unda aRiniSnos, rom swored amaSi mdgomareobs simboluri gacvlis zogadad da konkretulad, socialuri siste-mis qselurobis Zala – isini erT-erTi pirobaa imisa, rom instituciebma gamarTulad imuSavon.
ndoba
rwmenebis kidev erT elements warmoadgens is, Tu ramdenad aqvT politikuri sistemis wevrebs sxva poli-tikuri aqtorebis ndoba. ndoba somboluri gacvlis safuZvelia. amitom, ormxrivi ndoba xels uwyobs lib-eralur demokratias, rogorc minimum, sami mizezis gamo: demokratia gulisxmobs ormxrv komunikacias, romelsac xeli eSleba, Tu ar arsebobs ndoba moqa-laqeebs Soris. meorec, ndoba saWiroa imisaTvis, rom adamianebi gaerTianden sakuTari miznebis misaRwevad. mesamec, konfliqtebi bevrad ufro saxifaToa im adami-
anebs Soris, romlebic erTmaneTs ar endobian. sajaro SejibrebiToba gulisxmobs sakuTari oponentebis rw-menas. isini oponentebi arian, magram ara – mtrebi. amis sapirispirod, moviyvanoT erT-erTi partiis lideris mier dRevandeli politikuri situaciis analizi: ”me maqvs sruliad gulwrfeli gancda imisa, rom nebism-ieri organizebuli politikuri Zala (garda partiisa,
xelisuflebas. L. Wylie, Village in the Vaucluse, New York, Harper and Raw, 1964, 20�.
-
1�
romelsac is warmoadgens, g. T.), romelic arsebobs am qveyanaSi, aris safrTxe qveynisaTvis.” rogorc naTlad Cans winamdebare krebulSi moTavsebuli teqstebidan, es damokidebuleba sakuTari oponentebis mimarT dam-axasiaTebelia yvela sxva partiis liderebisTvisac. dRes saqarTveloSi ndoba politikur elitis dapiri-spirebul jgufebs Soris ar arsebobs. es undobloba, Tavis mxriv, asaxavs interpersonaluri ndobis im na-klebobas, romelic axasiaTebs qarTul sazogadoebas mTlianobaSi. rogorc qarTuli sazogadoebis Rire-bulebebis kvleva cxadyofs, gamokiTxulTa mxolod �� % miiCnevs, rom ”adamianTa umravlesobis ndoba SeiZleba”. ��,� % miiCnevs, rom ”adamianebTa urTier-TobaSi meti sifrTxilea saWiro”, xolo �0,� % – ”Tu adamians ar icnob, mas ver endobi”. �� interpersonal-uri ndobis es dabali xarisxi pirdapir gavlenas ax-dens dRevandeli saqarTvelos politikuri sistemis struqturaze. ”politikuri TanamSromlobis unaris nakleboba asaxavs politikuri molaparakebis warmoe-bisa da interesebis SeerTebis (aggregate) ufro zogad uunarobas. sazogadoeba iyofa Caketil da SedarebiT
mtrulad ganwyobil banakebad”. �6
TanamSromloba
ndoba, rasakvirvelia, dakavSirebulia adamianebis
unarTan, daukavSirdnen erTmaneTs koleqtiuri moq-
medebis gansaxorcieleblad.
�� qarTuli sazogadoebis Rirebulebebi, ��.�� G. Almond, S. Verba, Civic Culture, 494.
-
19
araa aucilebeli, TanamSromlobisa da konfliqtis
subieqtebi, konkretuli adamianebi iyvnen. fraqciebi,
partiebi, klasebi, regionebi – es erTeulebic SeiZle-
ba iqnes ganxiluli, rogorc TanamSromlobis perspeq-
tiuli subieqtebi. aq ramdenime SesaZlebloba SeiZle-
ba gamovarCioT:
a) nulovanjamiani TamaSi (zero-sum game), rodesac aqtorebi sakuTar moRvaweobas Semdegnairad uyure-
ben: rasac me vigeb, Sen ageb, xolo rasac Sen ageb, me
vigeb. aseTi iyo italiis politikuri sistema �0-ian
da 60-ian wlebSi. dominanturi iyo gancda, rom yoveli
arCevnebi iyo Sejibri antagonisturi da fundamentu-
rad dapirispirebuli jgufebisa, romelTa Sorisac
gamoiyofoda ”Cven” da ”mtrebi”, xolo gamarjvebuli
aucileblad daCagravda damarcxebuls.
b) mkacrad TanamSromlobaze orientirebuli siste-
ma, romlis SigniTac nebismieri dapirispireba aRiqme-
ba, rogorc arasasurveli movlena. aseTi iyo, magali-
Tad, indoeTis politikuri sistema �0-ian wlebSi.
g) sistema, romelic uSvebs rogorc TanamSrom-
lobas, ise konfliqts. aq dominanturia Sexeduleba,
romlis mixedviTac kompromisi araa polituri Za-
lis makomprometirebeli xdomileba. magram arc kon-
fliqtia aucileblobiT cudi – SeiZleba mis gadaw-
yvetas iseTi viTareba mohyves, romelic konfliqtis
-
20
yvela monawilisaTvis ukeTesi iqneba. es Sexeduleba axasiaTebda, magaliTad, britanul liberalur azrs. saukeTeso gamoxatuleba man jon stiuart milis mier dapirispirebuli Sexedulebebis gamoxatvis Tavisu-flebisagan misaRebi sikeTeebis dacvaSi hpova��.
Zneli misaxvedri araa, rom mesame modeli liber-aluri demokratiisaTvis yvelaze sasurvelia. magram arc imis gacnobierebas sWirdeba didi gamWriaxoba, rom saqarTvelos politikuri elitis dRevandeli mdgomareoba yvelaze adekvaturad pirveli modeliT aRiwereba, rasac aRiareben rogorc mmarTveli, ise opoziciuri partiebis warmomamadgenlebi. saintere-soa, rom isini ar miiCneven am situacias sasurvelad, magram isic unda aRiniSnos, rom arc erTi partiis warmomadgeneli ar Tvlis aRniSnul problemaSi dam-naSaved sakuTar Tavs. mmarTveli partiis liderebis azriT, am problemis saTave opoziciuri partiebis arakonstruqciul damokidebulebaSi Zevs, xolo uk-lebliv yvela opoziciuri partia aRniSnuli nulo-vanjamiani TamaSis situaciis SeqmnaSi xelisuflebis konfrontaciuli marTvis stils asaxelebs. rasak-virvelia, aq aucileblad unda aRiniSnos struqturu-li problema – Tu parlamentSi saxelisuflebo par-tia absoluturi umravlesobiT aris warmodgenili, mas ZaluZs gadawyvetilebebis miReba sxva partiebTan SeTanxmebisa da TanamSromlobis gareSe. meore mxriv, am struqturuli problemis Ziri kulturul faqto-robSi unda veZioT, vidre – piriqiT.
�� R. Dahl, Polyarchy, 155-156.
-
21
* * * * *
Sekrebili interviuebi Catarda 2006 wlis meore
naxevarSi. amave periods ekuTvnis politikuri par-
tiebis liderTa Rirebulebebis kvleva. cxadia, rom
avtonomiurobis Sesaxeb miTologia jer kidev ar moq-
medebs saqarTvelos politikur arenaze: ndoba, Tanam-
Sromloba, warmodgenebi sxvadasxva institutebis
rolis da funqciebis Sesaxeb – jer kidev operirebs
damokidebulebis da ierarqiulobis sivrceSi, rac,
Cveni msjelobidan gamomdinare, imaze miuTiTebs, rom
realurad ar arsebobs is sivrce, sadac politikuri
partiebis sistemebi erTmaneTs kveTen da awarmoeben
gacvlas – anu, isini iseve Sors arian Tanamedrove,
modernuli simboluri ekonomikidan, rogorc poli-
tikuri cxovrebis tipidan. es ar aris tragedia, es aris
faqtebis aRweriTi konstatacia: dRevandel politi-
kur speqtrSi dialogi danakargebis da orive mxaris
wagebis gareSe SeuZlebelia.
SeuZlebeli iqneba manam, sanam ar Seiqmneba qseli, anu,
moiZebneba gadakveTis (da ara damTxvevis) wertilebi.
anu, Cvens mier am teqstis pirvel nawilSi SemoRebuli
terminologiiT rom aRvweroT – sanam avtonomiuro-
bis miTologia ar daiwyebs sakuTari kodebiT operi-
rebas.
-
22
-
23
x e d v e b i
-
24
erTiani nacionaluri moZraoba
respondentebi: zurab adeiSvili
giga bokeria
aleqsandre lomaia
nikoloz rurua
daviT sixaruliZe
gigi ugulava
�. qveynis winaSe mdgari ZiriTadi problemebis xe-
dva. ZiriTad problemad saxeldeba, rom saqarTvelo-
Si saxelmwifos mSeneblobis process ar miuRwevia im
mdgomareobisaTvis, roca es procesi Seuqcevad xas-
iaTs iRebs. dRes mimdinare reformebis didi nawili
damokidebulia mmarTveli politikuri Zalis nebaze,
romelic, marTalia, xalxis mxardaWeras eyrdnoba, ma-
gram romlis Secvlis SemTxvevaSi didia imis albaToba,
rom es procesi aRar gagrZeldes – saqarTvelos jer
ar gadaulaxavs ”bifurkaciis wertili” (a. lomaia),
saidanac gzebi Semdgari da arSemdgari saxelmwifoe-
bis mimarTulebiT midis.
saxelmwifoebriobis Seuqcevadobis dabrkolebad
dasaxelda sami problema, romelTa mogvarebis gar-
eSec es Seuqcavadoba ver miiRweva:
a) elitebi. jer-jerobiT araa Camoyalibebuli
politikuri da sazogadoebrivi elita, romelic gaer-
-
25
Tianebuli iqneboda saerTo faseulobebis irgvliv da
romelic iqneboda qveynis ganviTarebis garanti; am
sakiTxTan dakavSirebiT aRiniSna, rom xelisuflebis
warmomadgenlebs aqvT gancda: nebismieri organizebu-
li politikuri Zala – ”erTiani nacionaluri moZrao-
bis” garda – pirdapir safrTxes warmoadgens qveynis
suverenitetisa da evroatlantikuri orientaciisaT-
vis. es gancda emyareba codnas, rom opoziciuri poli-
tikuri speqtris wamomadgenlebi an erTmniSvnelovnad
araliberalur poziciebs iziareben, an konformi-
zmSi arian SemCneulni, rac imas niSnavs, rom isini ver
moaxerxeben kritikul viTarebaSi Tanmimdevruli re-
formebis gatarebas, magaliTad, kriminaluri mental-
itetis amosaZirkvad radikaluri nabijebis gadadg-
mas, rac dRevandeli xelisuflebis deklarirebuli
amocanaa. rodesac laparakia saerTo faseulobebze,
romelTa irgvliv unda arsebobdes konsolidirebu-
li politikuri da sazogadoebrivi elita, uzogades
doneze esaa liberaluri Rirebulebebi, kanonis uzen-
aesoba, samarTlebrivi saxelmwifo, adamianis ufle-
bebi, mag., rwmenis Tavisufleba – es is sakiTxebia,
romelTan mimarTebaSic opoziciis TiTqmis yvela war-
momadgeneli an fundamentalistur midrekilebebs am-
JRavnebs, an - konformistuls. amgvarive eWviT uyure-
bs xelisufleba opoziciis unars, radikaluri iyos
korufciasTan brZolisas, radgan amisaTvis saWiro
iqneba dapirispireba tradiciul sazogadoebriv
elitebTan, risi unari da survili opozicias ar aqvs.
-
26
Sesajameblad SeiZleba iTqvas: xelisuflebas aqvs eWvi
– Zalauflebis xelSi aRebis SemTxvevaSi – opozicia
an cnobierad, an sakuTari sisustis gamo daTmobebze
wava rogorc qveynis sagareo mterTan, ise oligarqias-
Tan (qveynis SigniT da gareT), riTac safrTxes Seuqm-
nis dRevandel politikur kurssa da im RirebulebaTa
damkvidrebis process, romelTac es kursi efuZneba.
am RirebulebaTa Sorisaa nacionalizmi, oRond ara
eTnikuri, aramed damyarebuli moqalaqeobis ideaze.
xelisufleba amkvidrebs qarTvelis, rogorc poli-
tikuri cnebis, gagebas, rac siaxlea Cvens sivrceSi. xe-
lisuflebis uwyeba am mxriv Zalian naTelia – is araTu
ar apirebs �0-ian wlebSi kultivirebuli qsenofobi-
uri ideebis waxalisebas, aramed gadaWriT ewinaaR-
mdegeba maT; da es xdeba ara mxolod deklaraciebis
doneze, aramed praqtikaSic, risi magaliTicaa miwis
reforma.
magram ismeba kiTxva – unda iyos Tu ara xelisu-
flebis amocana sazogadoebis RirebulebaTa cvla?
dResdReobiT qveyanaSi arsebobs Sexeduleba, rom-
lis mixedviTac, revoluciis Sedegad xelisufle-
baSi mosuli ”iakobinuri elita” (l. ramiSvili) radi-
kalur cvlilebebs axorcielebs, rac dakavSirebulia
modernizaciis procesTan. xolo sazogadoebis 60-�0
procenti ar cxovrobs im RirebulebebiT, romelTa
damkvidrebasac cdilobs es elita. ramdenad real-
isturia faseulobaTa cvla �-�0 wlis ganmavlobaSi?
da ramdenad Tanmimdevrulad dgams am mimarTulebiT
-
2�
nabijebs dRevandeli xelisufleba? rasakvirvelia,
SeuZlebelia am RirebulebebTan dakavSirebiT axali
kanonebis miReba parlamentSi, magram SesaZlebelia
maTi inkorporireba saskolo kurikulumSi. amasTan
dakavSirebiT, moyvanil iqna aSS-is magaliTi, sadac im
ubnebSi, romelTac maRali kriminaluri problema axa-
siaTebT, moswavleebi saskolo programis farglebSi
ecnobian deromantizebul danaSaulebriv samyaros,
xvdebian patimrebs da TvalsaCinod xedaven kriminal-
uri cxovrebis Sedegebs. msgavsi programebis SemuSave-
bam SeiZleba mogvces iseTi Rirebulebebis danergvis
SesaZlebloba, rogorebicaa kanonmorCileba, Sromis-
moyvareoba, yairaTianoba da a. S.
b) umuSevroba. arsebobs umuSevrobis mwvave prob-
lema; es ki safrTxes uqmnis rogorc saxelmwifos
mSeneblobis, ise demokratiis konsolidirebis pro-
cesebs, radgan mudmivad arsebobs socialuri Zvrebis
safrTxe, romelTa mizezic siRaribisa da umuSevro-
bis kritikuli done iqneboda. aRiniSna, rom proble-
mis gadaWras xels uSlis xarisxiani diskusiis ararse-
bobac = mag., mwvave umuSevrobis pirobebSi mewarmeebs
muSaxeli akliaT, rac imas niSnavs, rom samuSaos eZebs
erTi tipis adamiani, moTxovna ki sxva tipis kvalifika-
ciazea. aqedan gamomdinare, umuSevrobis struqturis
analizma SeiZleba seriozulad Seuwyos xeli am mimar-
TulebiT muSaobis efeqtianobis gazrdas.
-
2�
g) teritoriuli mTlianoba. araa gadaWrili teri-
toriuli mTlianobis problema.
2. damokidebuleba opoziciasTan; konsensusis
problema. saubari Seexo dRevandeli qarTuli poli-
tikis im maxasiaTebels, romelic SeiZleba aRiweros
inglisuri terminiT ”zero-sum game”, nulovanjamiani TamaSi. es cneba gulisxmobs iseT situacias, romelSic
gamarjvebuls miaqvs yvelaferi, xolo damarcxebuls
araferi xvdeba. dRes saqarTveloSi aSkarad Cans poli-
tikuri veli, romlisTvisac konsensuss ara aqvs mniS-
vnelovani Rirebuleba (konsensusi am SemTxvevaSi gu-
lisxmobs sistemas, romlis mixedviTac yvela adamiani,
romelsac exeba politikuri gadawyvetileba, CarTu-
lia am gadawyvetilebis miRebaSi an, yovel SemTxvevaSi,
mas aqvs masSi CarTvis SesaZlebloba). interesis sagans
warmoadgenda saxelisuflebo jgufis warmomadgen-
lebis mimarTeba am sakiTxTan – aris es situacia maT-
Tvis normaluri da misaRebi? warmoadgens is maTTvis
garkveuli droiT SemuSavebul strategias, romelzec
uars ityvian gardamavali periodis dasrulebisa da
umniSvnelovanesi problemebis gadaWris Semdeg? Tu
es situacia ganixileba maT mier rogorc problema? da
Tu asea, maSin sad unda veZeboT am problemis mizezebi
da misi gadalaxvis gzebi?
rogorc gairkva, saxelisuflebo jgufi am situa-
cias aRiqvams rogorc problemurs. mas sasurvelad
ar miaCnia damkvidrebuli TamaSis wesebi, magram xe-
-
29
lisuflebas ar surs, opoziciasTan TanamSromlobis
safasuris mZevlad iqces. ZiriTadi problema, xelisu-
flebis azriT, opoziciis damokidebulebaSi unda
veZioT. Tavad saxelisuflebo dajgufeba cdilobda
konstruqciuli dialogis reJimis SeTavazebas poli-
tikuri opoziciis nawilisaTvis, magram es SeTavazeba
aRiqves an rogorc mmarTveli partiis mier sakuTari
sisustis aRiareba, an rogorc xafangi, romelSi mox-
vedrac konkurenti partiis gaqrobas gamoiwvevda,
radgan es ukanaskneli, arsebuli radikaluri poli-
tikuri dapirispirebebis viTarebaSi, ver daikavebda
opoziciur niSas. konkretul magaliTebad moyvanil
iqna opoziciis mier parlamentis sxdomebis boikoti,
aseve opoziciuri partiebis uari, SeeyvanaT ”ndobis
jgufis” SemadgenlobaSi alternatiuli kandidati,
mas Semdeg, rac xelisuflebam uari ganacxada opozi-
ciis mier wamoyenebuli pirvel kandidaturaze (am
jgufs eqneboda dafaruli xarjebis Sesaxeb informa-
ciis mopovebis ufleba).
opoziciis mdgomareobaze saubrisas gasaTval-
iswinebelia usafrTxoebis pirobebi, anu ruseTis
interesebi, rac saqarTvelos mdgomareobas radi-
kalurad ganasxvavebs mag., rumineTis an bulgareTis
SemTxvevebisagan. aRiniSna, rom saqarTveloSi liber-
aluri demokratiis faseulobebis gamarjveba ruse-
Tis xelisuflebas qveynis SigniT uqmnis problemebs,
riTac aris gamowveuli gansakuTrebuli zewola
saqarTveloze. am usafrTxoebis pirobebis gaTval-
-
30
iswinebiT unda iqnes ganxiluli swored opoziciis
problemac saqarTveloSi, radgan sakiTxi ar dgas erT-
mniSvnelovnad ase: Zlieri opozicia ganviTarebuli
demokratiuli qveynis elementia. opoziciis mniS-
vnelovani nawili qveynis garedan ikvebeba, qveynis gare
procesebiT aris zurggamagrebuli. anu opoziciis md-
gomareoba erTmniSvnelovnad ar ganisazRvreba qvey-
nis Sida dinamikiT.
aris Tu ara opoziciis es arakonstruqciuli ganwy-
oba racionaluri strategiis Sedegi da, dadebiTi pa-
suxis SemTxvevaSi, raSi gamoixateba es strategia? xe-
lisuflebis warmomadgenlebi opoziciis am mimarTebis
asaxsnelad miuTiTeben opoziciis mier ”nacionaluri
moZraobis” winarerevoluciuri strategiis imitaciis
mcdelobaze. opoziciuri speqtris is nawili, romelic
200� wlis revoluciis dros pasiurobiT gamoirCeoda
(radgan darwmunebuli iyo, rom radikaluri qmedeba
Sedegs ar moitanda), dRes, sakuTari Secdomis gac-
nobierebis Semdeg, cdilobs revoluciuri situaciis
Seqmnas, eyrdnoba ra erT konkretul televiziasa da
erT konkretul oligarqs. es iluziaa da xelisufleba
am mcdelobas ar afasebs, rogorc seriozul safrTx-
es. magram, garda amisa, opoziciis radikalur ganwyo-
bas eleqtoraluri gaTvlac amoZravebs – is mimarTu-
lia im amomrCevelTa xmebis mosapoveblad, visTvisac
arsebuli xelisufleba apriorulad miuRebelia. ami-
tomac yoveli opoziciuri partia cdilobs, iyos rac
SeiZleba radikaluri kritikosi, raTa arCevnebze (mag.,
-
31
adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebze) daagro-
vos xmebis garkveuli raodenoba, raTa saerTod ar
gaqres politikuri jgufebis rukidan.
xelisuflebisa da opoziciis es damokidebuleba
azianebs konkretuli gadawyvetilebebis miRebisa Tu
grZelvadiani reformebis ganxorcielebis process
imiT, rom anelebs am ukanasknels. dros ikargeba im
SemTxvevebSic, rodesac, konsensusis pirobebSi, Ses-
aZlebeli iqneboda TamaSis wesebze SeTanxmeba urT-
ierTdaTmobebis safuZvelze. uaxlesi warsulidan
moyvanili iqna ganaTlebis reformis magaliTi, rom-
lis ganxorcielebac, xelovnurad Seqmnili krizisebis
pirobebSi, mxolod uryevi politikuri nebis Sedegad
iqna SesaZlebeli. dRes Zalze seriozuli reforme-
bia gasatarebeli jandacvisa da socuzrunvelyofis
sferoSi. SeTanxmebis es SeuZlebloba exeba ara mx-
olod politikur oponentebs, aramed mediasac. Seu-
Zlebloba ki konkretulad imas niSnavs, rom ver xe-
rxdeba SeTanxmeba im sakiTxebze, romlebis Sesaxebac
gimarTeboda diskusia, xolo is sakiTxebi romelTa
Sesaxebac konsensusi arsebobs, gverdze gadaideboda
(Tavad konsensusis miRweva racionaluri argumenta-
ciiT iqneboda SesaZlebeli).
yovelive es ukavSirdeba zero-sum game-is situa-ciis SeqmnisaTvis ganmsazRvrel garemoebas – TiTq-
mis mTeli opoziciuri speqtrisaTvis, iseve rogorc
mediis erTi nawilisaTvis, xelisuflebisa da qveynis
warmateba sakuTari politikuri kraxis tolfasad
-
32
aRiqmeba. magaliTad iqna moyvanili opoziciuri par-
tiebisa da arasamTavrobo organizaciebis pozicia
saqarTvelosa da natos Soris intensiuri dialogis
dawyebisa da saqarTvelosaTvis MAP-is micemis sakiTxebT-
an mimarTebaSi – gansxvavebiT SevardnaZis reJimisadmi
opoziciurad ganwyobili jgufebisagan, romlebic
dRevandeli xelisuflebis warmomadgenlebiT iyo da-
kompleqtebuli da romlebic yvela gziT cdilobdnen
natoSi saqarTvelos gawevrianebas, rac saqarTvelos
maSindeli xelisuflebis seriozul SemzRudav faq-
torad miaCndaT. dRes ki opoziciuri dajgufebebi
cdiloben, xeli SeuSalon saqarTvelos natoSi gawevr-
ianebis process. amis mizezi swored maT mier arCeuli
strategiaa, romelic zero-sum game-s gulisxmobs: an igebs dRevandeli xelisufleba, rac maT kraxs niSnavs,
an igeben isini, xelisufleba ki, Sesabamisad, ganicdis
katastroful marcxs. es strategia imas iwvevs, rom
opozicias ar aqvs grZelvadiani gegmebi, is mxolod
uSualo eleqtoralur warmatebazea mimarTuli, rac
seriozuli politikuri moTamaSisaTvis sruliad
dauSvebeli unda iyos.
ra aris opoziciis am ganwyobis mizezebi? sad unda
veZeboT isini: RirebulebiTi orientaciebis gansx-
vavebaSi? ambiciebSi? xelisuflebis warmomadgenelTa
azriT, aSkaraa sxvadasxva faqtorebis kombinacia. Ri-
rebulebiTi gansxvaveba gasaTvaliswinebelia, magram
mniSvnelovania, agreTve, is garemoeba, rom opoziciur
dajgufebebs dRes Seudareblad ufro mcire gavlena
-
33
aqvT, vidre SevardnaZis dros, rac maT ukmayofilebas
iwvevs. es exeba ara mxolod opozicias, aramed medias,
arasamTavrobo seqtors. aRiniSna isic, rom Tavad xe-
lisuflebis SigniT arsebobs aseTi tipis ukmayofile-
ba, rac xandaxan problemebs warmoSobs, Tumca es Sida
problemebi ar aRiqmeba xelisuflebis mier rogorc
fatalurad saxifaTo. xandaxan swored Sida diskusie-
bi asrulebs im aucilebeli debatebis rols, romelic
konsolidirebuli demokratiis mqone sazogadoebebSi
xelisuflebasa da opozicias Soris imarTeba.
isic aRiniSna, rom aq, pirvel rigSi, sulac ar ig-
ulisxmeba gavlena politikuri gadawyvetilebis
miRebis procesze. saqme exeba yofiT gavlenebs, ro-
gorebicaa Tanamdebobaze daniSvnis SesaZlebloba,
konkretuli biznesis (da ara raRac saxis biznesis,
rac demokratiuli sazogadoebebisaTvis uCveulo araa)
lobireba da a. S.
�. dialogisa da debatebis saWiroeba. aRin-
iSna, rom erT-erTi ZiriTadi problema, romelic
saxelisuflebo gundis winaSe dgas, oponentebTan
xarisxiani debatebis naklebobaa, xandaxan ki – misi
sruli ararseboba. magram, meore mxriv, xelisufleba
sruliad ararealisturad afasebs im SeTavazebas, rom
moxdes garkveuli formatis SemuSaveba, romlis Sig-
niTac gaimarTeboda dialogi opoziciur partiebTan
da opoziciurad ganwyobili arasamTavrobo orga-
nizaciebis warmomadgenlebTan. amis mizezad saxeldeba
-
34
opoziciis orientacia zero-sum game-ze. saxelisu-flebo partias, sakuTari interesebidan gamomdin-
are, ar aqvs survili, daTmobebze wavides im ZalebTan,
romlebic: a) garTulebuli usafrTxoebis pirobebSi
ar apirebs sakuTari wili pasuxismgeblobis aRebas
da kritikul situaciaSi mudam mzadaa ukandaxevisa
da kapitulaciisaTvis; b) xelisuflebis mier maTTvis
deklaraciulad miniWebul politikur wonas isini Ta-
vad xelisuflebis winaaRmdeg gamoiyeneben yovelTvis,
roca ki ukmayofilo iqnebian ama Tu im gadawyvetile-
biT; g) gamoTqvamen survils, xorci Seasxan ara ama Tu
im sakiTxze sakuTar Tvalsazriss (rac opoziciuri Za-
lisaTvis bunebrivi iqneboda), aramed hqondeT ufle-
ba, veto daadon umravlesobis mier miRebul nebis-
mier gadawyvetilebas. winaaRmdeg SemTxvevaSi isini
arsebul politikur reJims acxadeben diqtaturad
da cdiloben mis legitimurobaSi eWvis Setanas qvey-
nis SigniT da gareT. aseve iTqva, rom im SemTxvevebSi,
rodesac opoziciuri partiebisa Tu opoziciurad
ganwyobili arasamTavrobo organizaciebis warmo-
madgenlebi monawileoben diskusiebSi, politikuri
Sedegi mainc nulis tolia: konkretul situaciaSi
xerxdeba maTi darwmuneba ama Tu im gadawyvetilebis
sisworeSi racionaluri argumentaciis safuZvelze,
magram igive adamianebi mediasaSualebebSi (sadac de-
taluri diskusiis dro da formati ar arsebobs) aRar
aRiareben miRweul SeTanxmebebs da situacias mxolod
negatiurad afaseben. SeiZleba iTqvas, rom konsensusi
-
35
SeuZlebelia, radgan opozicias mizans warmoadgens am
konsensusisaTvis Tavis arideba: an imitom, rom arse-
buli xelisufleba misTvis borotebaa, romelic mo-
Sorebuli unda iqnes, an imitom, rom xelisuflebasTan
konsensusis dafiqsireba eleqtorulad aramomgebi-
anad miiCneva.
ra SeiZleba mohyves Sedegad opoziciis am strate-
gias? SesaZloa, opoziciis raRac nawili am araproduq-
tiuli poziciis gamo saerTod gaqres, magram ara mTli-
anad, radgan amisaTvis saWiro iqneba misi Canacvleba,
rac dros moiTxovs. xelisuflebis azriT, kvicianis
SemTxvevis magaliTze gamoCnda, rom qveynisaTvis sa-
sargeblo iqneboda salome zurabiSvilis tipis poli-
tikosebis arseboba, romelTa diskursi (miuxedavad
imisa misaRebia Tu ara am dikursis matarebeli konkre-
tuli politikosi) ufro gaajansaRebda politikur
process.
magram es ar niSnavs dialogis resursis amowurvas.
miT umetes, rom erT-erTi seriozuli problema xe-
lisuflebisaTvis politikis (policy-s azriT) artiku-lirebisa da sazogadoebisaTvis miwodebis sakiTxia.
xSirad imarTeba kampania ama Tu im siaxlesTan dakav-
SirebiT, magram aseTi kampaniebi amoiwureba axali am-
bebisa Tu reklamis doneze. ar imarTeba diskusiebi
arc mediaSi da arc eqspertTa wreebSi. aRiniSna isic,
rom es kampaniebi, Cveulebriv, mimarTulia sazoga-
doebis ufarToes nawilze, magram is ver swvdeba iseT
miznobriv jgufebs, rogorebicaa, magaliTad, akade-
-
36
miuri wreebi da a. S. es yovelive ki xels uSlis poli-
tikis SemuSavebis process, radgan adekvaturi poli-
tika ara erTpirovnuli gadawyvetilebebis, aramed
swored xarisxiani debatebis Sedegad ibadeba. iTqva
isic, rom es yovelive aris ara mxolod organizaci-
uli problema, aramed, zogadad, sazogadoebrivi da
politikuri kulturis problemac: im SemTxveveb-
Sic, rodesac xorcieldeba politikis artikulireba
(rogorc amas adgili hqonda, magaliTad, ganaTlebis
sferos SemTxvevaSi), xarisxiani debatebis nakleboba
mainc igrZnoboda (Tundac imitom, rom dava imarTe-
boda araarsebiT sakiTxebze, rac aranairad ar uwyob-
da xels konstruqciuli dialogis gamarTvas).
dRes isaxeba perspeqtiva, rom politikis SemuSavebis
(policy development) procesSi ufro aqtiurad Caer-
Ton universitetebi. es ar iqneba arasamTavrobo or-
ganizaciebis Canacvleba, am organizaciebs rCebaT
sakuTari roli, magram, SesaZloa, axali aqtoris ga-
mosvlam, Tu moxdeba eqspertizis mobilizeba, pozi-
tiuri Sedegebi moitanos swored debatebis xarisxis
gaumjobesebis kuTxiT. aRiniSna, rom xelisufleba
dainteresebulia sajaro sferoSi axali jgufebis ga-
moCeniT, romlebsac ama Tu im sferoSi eqneboda kom-
petenturi azris gamoTqmis unari. gansakuTrebiT sa-
surveli iqneboda, rom es azri yofiliyo, amasTanave,
kritikulic, rac srulfasovans gaxdida Tavad disku-
siis process.
-
3�
respublikuri partia oqtomberi, 2006
respondenti: daviT usufaSvili
problemebis xedva: respublikur partiaSi miaCniaT,
rom qveynis umTavresi problema misi saxelmwifod
Camoyalibebis procesis dausruleblobaa. es prob-
lema ganapirobebs moqmedi politikuri subieqtebis
arasaxelmwifoebriv qmedebas, rac SeuZlebels xdis
qveynis sxva problemebis mogvarebas da safrTxes uqm-
nis mis momavals. maTi TqmiT: “yvela – xelisufleba,
opozicia, moqalaqe, iZulebuli varT saqme vakeToT
arasaxelmwifoebrivi gziT da meTodiT, rac, saboloo
jamSi, araefeqturia civilizaciis im etapze, rodesac
saxelmwifoebrivad formirebuli sazogadoebebi ari-
an am urTierTobebis subieqtebi.”
partiaSi miaCniaT, rom saqarTvelos saxelmwifod
Camoyalibebis procesis dausruleblobidan gamomdi-
nareobs kidev ori ZiriTadi “qveproblema”, romelTa
gadawyveta umniSvnelovanesi sakiTxia mimdinare
etapze: qveynis teritoriuli mTlianobis aRdgena da
elitebis doneze moqalaqeobrivi cnobierebis ganvi-
Tareba. partiaSi uWirT gansazRvron, romelia am or
sakiTxs Soris ufro mniSvnelovani, Tumca miaCniaT,
rom politikuri elitis doneze moqalaqeobrivi cno-
bierebis ganviTareba win unda uswrebdes sxva mov-
-
3�
lenebs, radganac is mniSvnelovani winapiroba iqneba
sxva, maT Soris, teritoriuli mTlianobis problemis
gadaWrisas. samoqalaqo TviTSegnebis Camoyalibeba
umniSvnelovanesi sakiTxia politikuri partiebis,
saxelmwifo moxeleebisa da sazogadoebrivi azris
formirebaSi CarTuli sxva institutebis doneze. re-
spublikelebi aRiareben, rom am kuTxiT qveyanaSi ar-
sebobs “oazisebi”, Tumca es arasakmarisad miaCniaT.
gansakuTrebiT mniSvnelovania moqalaqeobrivi cno-
bierebis Camoyalibeba saxelmwifo struqturebSi, sa-
dac dasaqmebul pirTa Soris gansakuTrebiT TvalSi-
sacemia misi simcire: “im adamianebs Soris, romlebic
saxelmwifo marTvis berketebs iReben xelSi, yvelaze
naklebad SeiniSneba es moqalaqeobrivi cnobiereba,
anu vis, ras emsaxurebian, ratom emsaxurebian, ra aris
maTi roli saxelmwifos mSeneblobis saqmeSi, vis wi-
naSe arian angariSvaldebulni, ra aris kriteriumi
maTi saqmianobis Sefasebisas. am sferoSi namdvilad
katastrofuli viTarebaa”.
respublikur partiaSi aseve seriozul problemad
miiCneven saxelmwifos mxridan adamianis uflebebis
Selaxvis xSir faqtebs. maTTvis gansakuTrebiT sagan-
gaSoa samarTlebrivi meqanizmebis ugulebelyofa.
maTi azriT, marTalia, saqarTveloSi aRiarebulia
liberalur-demokratiuli Rirebulebebis upirate-
soba da mTel rig samarTlebriv dokumentebSi es
principebi gacxadebulia, magram isini deklarirebis
doneze rCeba da maTi praqtikuli ganxorcielebis mag-
-
39
aliTebi metad iSviaTia: “deklarirebulad Zevs kon-
stitucia, saerTaSoriso aqtebi, kanonis uzenaesobis
principebi, romlebic Semdgom kanonebSicaa ase Tu ise
gatarebuli. ritorikac garkveulwilad am donezea...
magram ratom ar sruldeba?”
partiuli sistema da urTierToba sxva partiebT-
an. respublikur partiaSi miaCniaT, rom mimdinare pe-
riodSi saqarTveloSi dominanturi partiuli siste-
maa: arsebobs erTi Zlieri partia, romelsac mTlianad
monopolizirebuli aqvs Zalaufleba, xolo danarCe-
ni politikuri Zalebi gariyulni arian politikuri
procesidan. maTi azriT, mmarTveli partia Sezrdilia
saxelmwifo institutebTan da politikur brZolaSi
aqtiurad iyenebs administraciul resurss. respub-
likelebs miaCniaT, rom arsebuli mdgomareoba saxi-
faToa qveynis ganviTarebisTvis. maTi TqmiT, Zalian
didia xifaTi imisa, rom opozicia, romelic ebrZvis
mmarTvel partias, sinamdvileSi SeebrZoleba saxelm-
wifo institutebs da amiT daasustebs Tavad saxelm-
wifos.
respublikelebis azriT, dominanturi partiuli
sistemis arsebobas ganapirobebs is, rom qveyanaSi
politikuri procesebi “zero-sum game”-is principzea agebuli. maTi TqmiT, es mdgomareoba “komunistur-
bolSevikuri” gadmonaSTia, romlis daZleva sazoga-
doebam jer kidev ver SeZlo. is gansakuTrebiT
saxifaToa elitebis doneze, sadac ver moxda is-
-
40
eTi fundamenturi sakiTxebis gamijnva rogoricaa
– konkurencia da mtroba. respublikelebis TqmiT,
“konkurenciasa da mtrobas Soris ver gakeTda gansx-
vaveba, xolo sazogadoebam, elitebma, liderebma ver
gaiazres konkurenciis aucilebloba da misi efeqti,
misi saWiroeba sakuTari warmatebisaTvis. amitom mTe-
li yuradReba gadatanilia mtrobaze: aucileblad vi-
Rac unda daamarcxo, xolo Tu daamarcxe, mopovebuli
gamarjveba, ra Tqma unda, unda Seirgo”.
respublikelebs miaCniaT, rom maTi mTavari opo-
nenti saxelisuflebo partiaa. miuxedavad imisa, rom
orive partia erTad monawileobda “vardebis revolu-
ciaSi” da 200� wlis martis saparlamento arCevnebSi
erTiani siiT gadiodnen, am etapze respublikur par-
tiaSi miaCniaT, rom politikuri TvalsazrisiT maT So-
ris mniSvnelovani gansxvavebaa. respublikelebi aRi-
areben, rom iziareben erTiani nacionaluri moZraobis
deklarirebul Rirebulebebs da miznebs, Tumca mniS-
vnelovan gansxvavebas xedaven am miznebis ganxor-
cielebis gzebSi. maTi TqmiT, “vardebis revoluciamde”
nacionalur moZraobasTan urTierTgagebis maRali
xarisxi hqondaT rogorc RirebulebebSi, aseve prob-
lemebis xedvisa da maTi gadawyvetis gzebSi. magram am
ukanasknelis xelisuflebaSi mosvlis Semdeg mdgo-
mareoba mkveTrad Seicvala: “200� wlis oqtomberSi
Cveni Tvalsazrisebis igiveoba sakmaod TvalSisacemi
iyo, radgan dRes xelisuflebaSi, yovel SemTxvevaSi,
mmarTvel punqtebTan, is xalxia, romlebTanac gvqon-
-
41
da urTierTgagebis Zalian didi xarisxi problemebis
xevdaSic da maTi gadawyvetis gzebSic. amitom ar mik-
virs, rom problemebis dafiqsirebis Tu orintirebis
dasaxvis doneze Cven kvlav erTad varT, magram aRmog-
vaCnda uzarmazari gansxvaveba, roca vaanalizebT, Tu
romeli nabiji gvaaxloebs im orientirTan da Tu rom-
eli – gvaSorebs.”
oponentebTan, gansakuTrebiT ki, erTian naciona-
lur moZraobasTan gansxvavebas respublikelebi sax-
elmwifos Senebis procesis gaazrebaSi xedaven: “dRes
saxelisuflo wreebsa da xelisuflebis orbitaze myof
eqspertebs, gindac arasamTavrobo organizaciebs So-
ris, Zalze popularulia formula, rom saxelmwifo
Sendeba da am procesSi, ra Tqma unda, raRac probleme-
bi ikveTeba, magram isini naklebmniSvnelovania. mTa-
varia, rom saxelmwifo Sendeba. am procesis Cveneuli
gaazreba swored sapirispiroa: garkveuli raRaceebi
keTdeba, magram jamSi saxelmwifo ver Sendeba. ai, ama-
Sia gansxvaveba”.
rac Seexeba partiis urTierTobas sxva politikur
subieqtebTan: respublikelebi aqtiurad TanamSrom-
loben opoziciur, kerZod ki, memarjvene orientaciis
partiebTan. miuxedavad imisa, rom maT monawileoba ar
miuRiaT 200� wlis Sualeduri arCevnebis win opozici-
uri partiebis mier Catarebul partiaTaSoris praim-
erSi, maT parlamentSi – saqarTvelos konservatiul
partiasTan erTad – Seqmnes erTiani fraqcia da 2006
wlis TviTmmarTvelobis arCevnebze, maTTan erTad,
-
42
erT saarCevno subieqtad miiRes monawileoba.
xSirad respublikur partias xelisuflebis “ara-
sakmaris” oponirebaSi sdeben brals. amas isini Tavadac
aRiareben, Tumca radikaluri poziciis arCeva maTTvis
miuRebelia da, saerTo Tvalsazrisebis arsebobis Sem-
TxvevaSi, mzad arian iTanamSromlon yovel politikur
ZalasTan: “sazogadoebaSi inergeba imgvari ganwyoba,
rom Tuki xval rame sakiTxis gamo Sevxvdi burjanaZes
an noRaidels, an bokerias mivesalme, am SemTxvevaSi
ukve aRar mivekuTvnebi opozicias. roca sazogadeoba-
Si aseTi ganwyobebia, didia wnexi, rom marTlac am wesis
kvalobaze moiqce, magram Cven ar varT am SemTxvevaSi
awyobili am gabatonebul sazogadoebriv mosazrebaze,
radgan es arasworia. Tu saWiroa, yvelas davelapara-
kebiT da, vfiqrob, rom pirveli, risi uflebac poli-
tikoss ara aqvs, es gabutvis uflebaa”.
konsesusis Zieba. respublikelTaTvis konsensusi
mniSvnelovani Rirebulebaa. Tu ar iqneba misi Tundac
garkveuli doza, ise saxelmwifosa da sazogadoebis
formireba warmoudgeneli gaxdeba. maTi azriT, gansa-
kuTrebiT mniSvnelovania politikur partiebs Soris
SeTanxmebis miRweva, radganac is qveynis winaSe arseb-
uli problemebis mogvarebisTvisaa aucilebeli: “kon-
sensusi iseTi ramea, romelic, raRac doneze mainc Tu
ar arsebobs, iq, saerTod, saxelmwifosa da sazogadoe-
baze saubari SeuZlebelia.... politikur Zalebs Soris
urTierTgagebas sazogadoebisTvis sasargeblo Sede-
-
43
gi moaqvs. konsensusi unda iyos rac SeiZleba meti, anu
unda SevZloT rac SeiZleba meti saqmis keTeba erTo-
blivi ZalebiT”.
respublikelTaTvis mniSvnelovania, met-naklebad
Zlier politikur subieqtebs Soris fundamentur
Rirebulebebze SeTanxmebis miRweva. erT-erTi ase-
Ti Rirebuleba, romelzec SeTanxmeba ukve moxerxda
– saxelmwifoa. konsensusi met-naklebad miRweulia,
agreTve, sagareo orinetirebTan dakavSirebiTac,
Tumca kvlav rCeba ramdenime fundamenturi sakiTxi,
romelTa gamoc politikur oponentebs Soris urT-
ierTgageba jer kidev araa miRweuli. es sakiTxebia:
xelisuflebis Stoebs Soris balansi, kanonis uzen-
aesoba, decentralizacia, politikuri TamaSis wese-
bi. maTTvis es sakiTxebi imdenad mniSvnelovania, rom
swored maT gamo TvalsazrisTa gansxvavebam SeuZle-
beli gaxada maTi da erTiani nacionaluri moZraobis
“erT gundSi yofna da Tanaarseboba.”
momavlis prognozebi. respublikur partiaSi mi-
aCniaT, rom qveynis ganviTarebisaTvis da saxelm-
wifos Camoyalibebis procesis dasrulebisaTvis
umniSvnelovanesi sakiTxia xelisuflebis konsti-
tuciur-samarTlebrivi, kerZod ki, arCevnebis gziT
cvlileba. maTTvis miuRebelia revoluciur an sxva
arakonstituciur moZraobaSi Cabma, Tumca miaCniaT,
rom xelisufebis mier gadadgmuli mTeli rigi nabi-
jebi politikur oponentebs swored “revoluciisken”
-
44
ubiZgebs. gansakuTrebiT, mmarTveli partiis mier saa-
rCevno procesis monopolizeba da arCevnebSi admin-
istraciuli resursis sakuTari partiuli miznebisT-
vis gamoyeneba arTulebs samarTlebrivi meTodebiT
politikur organizaciebs Soris brZolas: “gviCndeba
gancda, rom saxelisuflebo wreebSi arian adamianebi,
romlebic Segnebulad da mizanmimarTulad akeTeben
yvelafers imisTvis, raTa saqarTveloSi xelisuflebis
cvlileba moxdes kvlav raRac naxevaraddemokratiu-
li, naxevradrevoluciuri, naxevradkonstituciuri
gziT. es Tema seriozul analizs moiTxovs yvelasagan,
radgan Tu ara aseTi varaudi (rom viRac Segnebulad
qmnis situacias, raTa sxva gziT, normaluri arCev-
nebis gziT, SeuZlebeli iyos xelisuflebis Secvla),
maSin SeuZlebelia im qmedebebis axsna, romlebzec xe-
lisufleba midis”.
respublikelebis azriT, dRes saqarTveloSi poli-
tikuri partiebi Tanabar sawyis pirobebSi ar imy-
ofebian da konkurencia arasamarTliani meTodebiT
mimdinareobs. miuxedavad amisa, isini xelisuflebis
winaaRmdeg brZolas mxolod arCevnebis gziT apir-
eben, Tundac es midgoma arapopularuli aRmoCndes
sazogadoebis garkveul nawilSi. maTi mizania mo-
saxleobaSi liberalur Rirebulebebis gavrceleba da
Tanmimdevruli politikiT partniorebTan erTad xe-
lisuflebaSi mosvla: “saparlamento arCevnebisaTvis
Cven gvaqvs imis potencia, rom adgilobriv arCevnebze
naCvenebi Sedegi minimum gavaormagoT da maqsimum ga-
-
45
vasammagoT. Cven ar viswrafiT �0%-iani gamarjvebi-
sken. istoriis aseTi motrialeba kidev erTi didi
ubedureba iqneboda qveynis cxovrebaSi. Cven varT
saparlamento mmarTvelobis momxre anu koaliciur
da politikur Zalebs Soris garkveulad gadanawile-
buli Zalauflebis momxre. amitom Cveni mxridan, Cveni
Rirebulebebidan da Cveni amomrCevlebidan gamomdi-
nare, viqnebiT seriozuli partniori romelime sxva
politikur ZalasTan saTanamSromlod. Cven ar da-
vuSvebT romelime axali mesiis gaCenas, yvelanairad
SevewinaaRmdegebiT, rom procesi aqeTken wavides, rom
saakaSvili SevcvaloT “saakaSvili 2”-iT, vinc ar unda
iyos igi”.
-
46
mrewveloba gadaarCens saqarTvelos noemberi, 2006
respondentebi: zurab tyemalaZe
Tamaz yaWeiSvili
marina wulukiZe
qveynis winaSe arsebuli problemebis CamonaTva-
li. qveynis winaSe arsebul problemaTa CamonaTvalSi
saxeldeba: �) qveynis teritoriuli mTlianobis aRd-
gena, 2) stabiluri ekonomikuri ganviTarebis bazisis
momzadeba da �) adamianis ZiriTad uflebaTa da Tavi-
suflebaTa dacvis garantiebis Seqmna. maT Soris um-
Tavresi konfliqturi regionebis problemis gadaWraa,
radganac SeuZlebelia demokratiuli saxelmwifos
aSeneba, rodesac misi sazRvrebi daucvelia da saxelm-
wifos iurisdiqcia mis mTel teritoriaze ar vrcel-
deba: “Cven migvaCnia, rom teritoriuli mTlianobis
aRdgena Zlieri saxelmwifos sawindari unda iyos. wi-
naaRmdeg SemTxvevaSi, saxelmwifo, romelsac terito-
riebi dakarguli aqvs, saxelmwifo, romlis teritori-
ul mTlianobas ki cnoben, magram Tavad Tavis sakuTar,
mTlian teritoriaze ver axorcielebs iurisdiqcias,
Zlieri saxelmwifo verasdros gaxdeba. xolo Tu Cven
gvinda gvqondes Zlieri saxelmwifo, Camoyalibdes de-
mokratiuli qveyana, maSin, es sakiTxi unda gadaiWras”.
partiis liderTa xedviT, am problemis mogvareba
uSualodaa dakavSirebuli sxva ZiriTadad sakiTxebT-
-
4�
an, kerZod, qveyanaSi arsebuli rTuli ekonomikuri
da samarTlebrivi garemos gamosworebasTan: “Cven ar
migvaCnia, rom teritoriuli sakiTxebis mogvarebi-
sTanave yvelaferi mogvardeba. piriqiT, yvelaferi
kargad unda iyos, rom es sakiTxi gadaiWras... Tu qveya-
naSi stabiluri ekonomikuri sivrce ar SevqmeniT da
ekonomikurad ar movmZlavrdiT, anu ekonomikurad
mimzidveli ar gavxdiT Cveni dakarguli terito-
riebis mcxovrebTaTvis, Znelia vifiqroT, rom isini
Cvenken gamoixedaven”. amasTanave, umniSvnelovanesi
sakiTxia kanonis uzenaesobis danergva, adamianis Ziri-
Tad uflebaTa da TavisuflebaTa dacva. maT Soris
gansakuTrebuli mniSvnelobisaa kerZo sakuTrebisa
da gamoxatvis Tavisuflebis dacvis uzrunvelyofa,
radganac ukanasknel xans dafiqsirda saxelmwifos
mxriv maTi Selaxvis mravali SemTxveva.
mrewvelTa xedviT, rTulia CamoTvlil problema-
Tagan prioritetulis gamoyofa, radganac isini urT-
ierTdakavSirebulia da maTi gadaWrisken mimarTuli
qmedebebi urTierTSeTanxmebuli unda iyos da Tanad-
roulad ganxorcieldes.
urTierToba oponentebTan da partniorebTan.
partiaSi miaCniaT, rom qveyanaSi moqmed ZiriTad poli-
tikur partiebs msgavsi ideologia aqvT. msgavsebaa Ri-
rebulebiT sistemaSi, Tumca sakmaod gansxvavebulia
Tvalsazrisebi miznebis misaRwevad: “aravis aqvs ide-
ologiurad gansxvavebuli pozicia, magram rogorc
-
4�
ki garkveuli sakiTxi dadgeba, iseTi radikalizmi
igrZnoba xolme, rom meti ar SeiZleba!” partiaSi mTa-
var politikur oponentad mmarTveli partia miaCniaT,
Tumca imasac acnobiereben, rom yvela partia, maT So-
ris opoziciuri da ideologiurad axlo mdgomic ki
- maTi oponentia. “ra Tqma unda, yvelaze didi oponen-
tia mmarTveli, saxelisuflebo partia... meore mxriv,
dRevandeli realobidan gamomdinare, Cven, opozici-
uri partiebi erTmaneTis oponentebi varT”.
partiis liderebs miaCniaT, rom maTi da maTi opo-
nentebis qveynis winaSe mdgari ZiriTadi problemebis
nusxa erTmaneTisgan ar gansxvavdeba: “rodesac Cven
am sakiTxebze gvqonia saubari, igive prioritetebi
saxeldeba. am prioritetebis gansazRvrasa da msj-
elobaSi, TviT erTian nacionalur moZraobasTanac ki
araviTari uTanxmoeba ara gvaqvs”. gansxvavebas isini
praqtikul saqmianobaSi xedaven, ramdenadac miaCniaT,
rom saxelisuflebo partiis mier sajarod gacxade-
buli politika gansxvavdeba maT mier praqtikulad
ganxorcielebuli saqmianobisagan: “xelisuflebis
deklarirebuli politika gansxavdeba misi praqtiku-
li nabijebisgan”.
”mrewvelebs” gansxvavebuli Tvalsazrisi aqvT,
aseve, ideologiurad yvelaze axlo mdgomi “axali me-
marjveneebisaganac”: “axal memarjveneebTan, miuxeda-
vad imisa, rom erTi ideologia gvaqvs da orive partia
mxars vuWerT sabazro ekonomikis principebs, Cven,
mrewvelebi, vemxrobiT adgilobrivi bazris dacvas,
-
49
adgilobrivi mewarmis xelSewyobasa da adgilobrivi
mewarmis ukeTes sainvesticio pirobebSi Cayenebas.
isini ki, piriqiT, emxrobian da mxars uWeren “karebis
gaxsnis” axal iniciativas da sabaJo gadasaxadis nulze
dayvanas”.
Sesabamisad, mrewvelebs oponentebTan (rogorc sax-
elisuflebo, aseve opoziciur partiebTan) saerTo Ri-
rebulebebi da principebi aqvT, Tumca gansxvavebulia
maTi miRwevisa da ganxorcielebis gzebi: “Rirebule-
bebi msgavsia, laparakia miRwevaze: dasavluri orien-
tacia, dasavleTTan integracia da evroatlantikur
sivrceSi integracia, ra Tqma unda, Cveni partiisTvi-
sac iseTive prioritetia, rogorc sxvebisTvis. xolo
rac Seexeba ruseTs, is Zalze mimzidvelia CvenTvis ro-
gorc bazari da misi dakargva namdvilad ar SeiZleba.
ruseTis bazarze gadis msoflios produqcia da Cven
ratom unda davkargoT?”
partiaSi dadebiTad afaseben ukanasknel xans
opoziciur partiebs Soris TanamSromlobis gamoc-
dilebas. gansakuTrebiT mniSvnelovnad miaCniaT Svidi
partiisagan Semdgari sakonsultacio sabWos muSaoba:
“ar yofila sakiTxi, romelzec azrTa Sejereba ver
moxerxda”. marTalia, aRiareben, rom CaiSala inicia-
tiva, romelic ukavSirdeboda TviTmmarTvelobis
arCevnebis boikots, magram miaCniaT, rom es ar iyo um-
niSvnelovanesi sakiTxi: “arCevnebisTvis boikotis ga-
mocxadebis sakiTxi mtkiced da principulad aravis
dauyenebia”.
-
50
mrewvelebi aRiareben, rom sazogadoebaSi arsebobs
opoziciuri partiebis gaerTianebis da Zlieri opozi-
ciis Camoyalibebis dakveTa, Tumca am etapze misi miR-
weva SeuZleblad miaCniaT. am SemTxvevaSi opoziciuri
partiebis mWidro TanamSromlobis mTavari winaRoba
maTi liderebis piradi ambiciebi, kavSirebi da “sxvaTa
winaSe aRebuli valdebulebebia”.
partiuli sistema, saxelisuflebo da opoziciur
partiebs Soris urTierToba. partiaSi miaCniaT, rom
mimdinare periodSi politikuri sistema polarize-
bulia. kerZod, mTeli politikuri Zalaufleba erTi,
mmarTveli partiis xelSia Tavmoyrili, xolo danar-
Cenebi - opoziciuri partiebi politikur procesebSi
TiTqmis ver monawileoben. isini ar arian CarTulni
politikuri gadawyvetilebebis miRebaSi, angariSs ar
uweveven maT iniciativebs: “absoluturad ar surT
opoziciis arc gageba, arc gakareba, arc urTierTo-
ba”. mrewvelTa SexedulebiT, am kuTxiT mdgomareoba
SevardnaZis mmarTvelobis Semdeg gauaresda: “maxsovs,
roca SevardnaZe Segvkrebda xolme fraqciis Tavmj-
domareebs da konsultaciebs Caatarebda…Cven maSinac
opoziciaSi viyaviT... axla ki ar maxsovs, gnebavT pre-
zidents, gnebavT premierministrs, gnebavT ministrebs
rame sakiTxze konsultacia Caetarebinos opozicias-
Tan”.
mrewvelebs miaCniaT, rom saxelisuflebo da
opoziciur partiebs Soris urTierTobis da dialo-
-
51
gis nakleboba sazianoa rogorc Tavad partiebisTvis,
aseve mTlianad saxelmwifosaTvis. opoziciur par-
tiebs dakarguli aqvT mimdinare politikur proces-
ebze gavlenis moxdenis SesaZlebloba, rac maTi amom-
rCevlebisa da Tavad wevrebis imedgacruebas iwvevs: “ar
gvaqvs sakiTxis dasmis SesaZleblobac ki, aRarafers
vityvi gatanis saSualebaze... amas xedavs sazogadoeba,
Cveni partiis wevrica da amomrCevelic, da bunebrivad
Cndeba kiTxva: raRa gvesaqmeba am kacTan?”
politikuri debatebis simcire da xelisuflebis
oponirebis naklebi saSuleba uaryofiTad moqmedebs
qveyanaSi ganxorcielebuli politikis xarisxze da
mis degradacias iwvevs: “magaliTad aviRoT adamiani
ojaxSi an samsaxurSi: rac unda kargad uvlide da rac
unda kargad gqondes saqme, roca aravin gedaveba, Ta-
vis azrs ar geubneba da yvelaferi uapelaciod gagdis,
adamianis tvinic dundeba. Tu adamianma daijera, rom
yvelaferSi marTalia da yvelaferi kargadaa, mas bev-
ri Secdoma mouva, radgan adamianis tvini ver axerxebs
yvelafris uceb gadaxarSvas”.
Sesabamisad, mrewvelebi saxelisuflebo da
opoziciur partiebs Soris arsebul mdgomareobas,
kerZod ki, TanamSromlobisa da dialogis ararsebo-
bas negatiurad afaseben da aucileblad miaCniaT am
situaciis gamosworeba. am kuTxiT, maTi azriT, um-
niSvnelovanesia, raTa mmarTvelma partiam gamoxatos
keTili neba da Semxvedri nabijebi gadadgas opozici-
uri speqtris mimarT. konkretulad es nabijebi Sei-
-
52
Zleba saparlamento umciresobis SeqmnaSi gamoixatos,
rac saparlamento opozicias politikur debatebSi
CarTvis da monawileobis met areals miscems: “Cven
davayeneT sakiTxi, rom parlamentSi Seiqmnas umci-
resoba... amiT yvela kanonis mimarT sakuTari poziciis
dafiqsirebisaTvis mogvecemoda damatebiTi �� wuTi,
sesiis dros naxevar-naxevar saaTiani gancxadebis da
moxsenebis gakeTebis ufleba, razec uars ver getyvian
reglamentis mixedviT... es ki sakmaod didi droa imi-
saTvis, raTa Seni pozicia daafiqsiro. dRes amboben,
sustia opoziciao! Tu ar miscem laparakis saSuale-
bas, susti iqneba, aba, ra iqneba. moigdeben � wuTs Tu �0
wuTs da am �0 wuTSi undaT, rom yvelaferi Tqvan”.
mrewvelebi partiul sistemaSi arsebul mdgomareo-
bas uaryofiTad afaseben da mis gamosworebas aucile-
blad miiCneven. Tumca uaxloes momavalSi saxelisu-
flebo da opoziciur partiebs Soris konfrontaciis
Semcirebis SesaZleblobas ver xedaven. piriqiT, isi-
ni varaudoben arsebuli mdgomareobis gauaresebas,
radganac mmarTveli partiisagan Semxvedri nabijebis
gadadgmas ar moelian: “urTierTobebis gaumjobese-
bas ar velodebiT, Tundac imitom, rom saxelisufle-
bo partias mkveTrad Camoyalibebuli pocizia aqvs
opoziciis mimarT, rasac yoveldRe amJRavneben... maT
monopolizirebuli aqvT absoluturad yvelaferi”.
dialogis survili da konsesusis Zieba. partia
Riaa yvela politikur ZalasTan dialogis warmarT-
-
53
visaTvis. misTvis miuRebelia rame niSniT politikuri
subieqtebis gariyva an procesidan gamoTiSva. isini
xSirad sajarodac afiqsireben sakuTar amgvar mzady-
ofnas, Tumca aRiareben, rom mWidro TanamSromloba
mxolod maSin aris SesaZlebeli, rodesac partniori
maTi ndobis mopovebas SeZlebs: “miuxedavad imisa, rom
arsebobs iseTi politikuri jgufebi, romlebTanac
xandaxan Znelia dialogi da urTierToba (mxedveloba-
Si ar maqvs ZiriTadi politikuri partiebi), miuxedavad
amisa, maT “gamokristalebaze” Tanaxma ara var - yvelas
unda mousmino, yvelas unda esaubro da, ra Tqma unda,
Sen Seni daskvna gaakeTo amis Sesaxeb... Cven ar gamov-
irCeviT radikalizmiT, magram es imas ar niSnavs, rom
masTan, vinc radikalizmiT gamoirCeva, saerTo ena ver
gamovnaxoT”.
partiisaTvis mniSvnelovan Rirebulebas war-
moadgens politikuri dialogi da konsensusis Zie-
ba. Sesabamisad, ar gamoiricxeba am mizniT sakuTari
poziciebis daTmobac, Tu is mis umniSvnelovanes
princips - adgilobrivi ekonomikis ganviTarebisTvis
xelSemwyobi garemos Seqmnas – ar upirispirdeba: “is,
rac Cvens ideologiaSia, ara gvgonia dasaTmobi iyos,
Torem danarCeni imdenad mniSvnelovani araa... daTmo-
bisas darwmunebuli unda viyo, rom razec uars vambob,
is Sedegad cuds arafers moitans da sasargeblo iqne-
ba saerTo saqmisTvis”.
politikuri procesebis ganviTarebis prognozi.
partiaSi aRiareben, rom qveyanaSi arsebuli arastabi-
-
54
luri viTarebis gamo Zalze rTulia politikuri prog-
nozebis gakeTeba. maTTvis miuRebelia revoluciuri
gziT xelisuflebis cvla da is ukiduresad iZule-
biT nabijad miaCniaT. miuxedavad amisa, politikuri
dapirispirebis gamwvavebis SemTxvevaSi, ar gamoricx-
aven xelisuflebis arakonstituciuri gziT Secvlis
albaTobasac. dRevandeli gadasaxedidan rTulia da-
zustebiT imis mtkiceba, miiReben Tu ara mrewvelebi
monawileobas revoluciur procesebSi - es garemoze,
Seqmnil viTarebasa da sazogadoebis dakveTaze iqneba
damokidebuli: “winaaRmdegi varT yovelgvari revo-
luciebisa, yvelasTan vsaubrob da yvelasTan vambob,
rom aucilebelia saqarTvelo bolos da bolos mi-
vides iqamde, rom konstituciuri gziT, arCevnebis
gziT moxdes xelisuflebis cvla... magram Secvli xe-
lisuflebas revoluciis gareSe? amgvari saarCevno
kanonis dros ver Secvli!.. Tu ase gagrZelda, araa
gamoricxuli, rom Zaladobas Zaladoba daupirisp-
irdes. xolo is, rom Zaladoba arsebobs am qveyanSi,
sakamaTo araa, rac unda vmaloT Zaladobis faqtebi,
gvinda Tu ar gvinda, isini Zalze bevria... dRevandeli
gadasaxedidan, ra Tqma unda, kategoriuli winaaRm-
degi varT da ar SevuerTdebiT, magram Tu gauaresda
situacia da katastrofuli mdgomareoba Seiqmna, Tu
davinaxeT, rom Svela mxolod amaSia, iZulebiTi nabiji
SeiZleba gadaidgas. es iqneba arasasurveli, miuRebe-
li, magram iZulebiTi nabiji”.
partiaSi miaCniaT, rom Seqmnili konfrontaciuli
-
55
situaciis ganmuxtvisaTvis aucilebelia mmarTvelma
partiam aRadginos urTierToba opoziciasTan, gaiT-
valiswinos misi iniciativebi da Caebas politikur di-
alogSi, xolo opoziciurma partiebma ki, Tavis mxriv,
unda gadalaxon radikalizmi da “Searbilon poziciebi
da qmedebebi. saWiroa TanamSromloba da opoziciaSi,
Cans, amgvari ganwyoba arsebobs”.
am procesSi mniSvnelovania, agreTve, arasamTavrobo
organizaciebis CarTva. maT mniSvnelovani datvirTva
aqvT samoqalaqo sazogadoebis Camoyalibebis proces-
Si da SeuZliaT partiebs Soris mediatoris roli Sea-
srulon. Tumca partiaSi miaCniaT, rom arasamTavro-
bo organizaciebi xSirad araobieqtur gancxadebebs
akeTeben da mxolod konkretul partiebTan TanamS-
romloben, an, saerTod, eridebian maTTan muSaobas. Se-
sabamisad, am procesSi maT dadebiTi gavlenis moxdena
mxolod mravalpartiul garemoSi muSaobis Sedegad
SeuZliaT: “maT unda iTanamSromlon partiebTan da
ara partiasTan”.
mrewvelebs igive damokidebuleba aqvT saerTaSor-
iso organizaciebis saqmianobis mimarTac. partiaSi
xSirad eWvs badebs saerTaSoriso organizaciebisa
da xelisuflebis warmomadgenelTa Sexedulebebis
siaxlove: “xandaxan isini xelisuflebis pozicias
axmovaneben, magram es ar xdeba xSirad”. partia nak-
lebad iCens adgilobriv an saerTaSoriso arasamTav-
robo organizaciebTan TanamSromlobis iniciativas.
is, ZiriTadad, am ukanasknelTa SemoTavazebebs iRebs
-
56
da ndobis mopovebis SemTxvevaSi TanamSromlobs: “Tu
mova, did madlobas vetyviT, rom movida da CvenTan
TanamSromlobs, magram Cven, CvendaTavad, arasodes
vTxovT TanamSromlobas”.
partiaSi miaCniaT, rom qveyanaSi arsebuli mdgo-
mareobis gaumjobesebis, kerZod ki, partiebs Soris
mwvave dapirispirebis SemcirebisaTvis umniSvnelova-
nesi sakiTxia samoqalaqo sazogadoebis Camoyalibeba
da mosaxleobis gaaqtiureba: “saerTod, sazogadoeba
ufro aqtiuri unda gaxdes. sazogadoeba Zalian pasi-
uria. Cven gvaxsovs Cveni studentobis periodi, Cven
gvaxsovs Semdgomi periodi, ufro rTuli periodebic
iyo, magram ufro aqtiuri iyo axalgazrdoba, ufro
aqtiuri iyo sazogadoebac. ra Tqma unda, bevrni iyvnen
medroveebi, karis mwerlebi, poetebi da msaxurebic, ma-
gram Zalian bevri iyo iseTi, visac swori politikuri
kursi hqonda aRebuli. samwuxarod, xalxis didi nawili
dRes amas veRar bedavs, adre ki ufro bedavdnen.”
-
5�
Tavisufleba noemberi, 2006
respondenti: konstantine (koko) gamsaxurdia
qveynis winaSe mdgari ZiriTadi problemebi. re-
spondentis mier CamoTvlili problemebi ramdenime
jgufad SeiZleba davyoT. problemaTa erTi jgufi,
romlebic konstantine gamsaxurdiam pirvel adgilze
daayena, moicavs xelisuflebis danawilebis principis
ugulebelyofasa da saxelmwifo wyobilebis sakiTxebs
zogadad. kidev erTi mniSvnelovani problema, partiis
xelmZRvanelobis azriT, dakavSirebulia saxelmwi-
fos mxridan kerZo sakuTrebis uflebis darRvevebis
gaxSirebul SemTxvevebTan. aseve sagangaSoa xelisu-
flebasa da sazogadoebas, maT Soris, opoziciur
partiebsa da samoqalaqo seqtors Soris dialogis
ararseboba da maT Soris gaRrmavebuli ufskruli.
sxva problemebidan dasaxelda sagareo politikis da
Sida konfliqtebis mogvarebis gzebis gaumWirvaloba,
aseve, saarCevno procesSi saxelmwifos administraci-
uli resursis gamoyeneba.
xelisuflebis Stoebs Soris darRveuli balansis
erT-erTi mTavari gamovlineba, partiis lideris az-
riT, is uflebamosilebebia, romlebic prezidents
200� wlis sakonstitucio Sesworebebis Sedegad mien-
iWa. darRveulia balansi, rogorc aRmasrulebeli da
sasamarTlo, aseve aRmasrulebeli da sakanonmdeblo
-
5�
Stoebis urTierTobaSi. “Tavisuflebis” azriT, qvey-
anaSi xelisuflebis organizebasTan dakavSirebuli
kidev erTi problemaa adgilobrivi TviTmmarTvelo-
bis institutis Sesusteba.
kerZo sakuTrebis xelyofis SemTxvevebi, partiis
liderebis azriT, qveynisTvis gansakuTrebiT mwvave
problemaa.
partia “TavisuflebisTvis”, rogorc konservatiu-
li ideologiis matarebeli partiisTvis, es erT-erT
umniSvnelovanesi sakiTxia. respondentis azriT, Seu-
Zlebelia xelisuflebis mier am mimarTulebiT Cad-
enil ukanono qmedebebs ramenairad gamarTleba vupo-
voT.
qveyanaSi izrdeba ufskruli sazogadaoebasa da xe-
lisuflebas Soris. “masmedias ara aqvs aranairi kon-
taqti opoziciasTan da samoqalaqo sazogadoebasTan,
anu isini moqmedeben ilia WavWavaZis droindeli prin-
cipiT, me var da Cemi nabadio”. es ufskruli ZiriTa-
dad ganpirobebulia xelisuflebis warmomadgenelTa
fsiqologiiTa da maTi qmedebebiT. Zneli araa, xelisu-
flebaSi neobolSevikuri tendenciebic ki SevniSnoT.
is ar faravs survils, Tavad gansazRvros sakuTar
oponentTa misaRebi wre da urTierToba hqondes mx-
olod am wris warmomadgenlebTan.
sagareo politikaSi, “Tavisuflebis” lideris az-
riT, xelisufleba mxolod zogadi gancxadebebiT da
dasavluri orientaciis deklarirebiT Semoifargle-
ba. gaurkveveli rCeba, Tu rogor apirebs is gayinuli
-
59
konfliqtebis problemis mogvarebas.
xelisuflebis mier arCevnebis gayalbebiTa da ad-
ministraciuli resursebis ( maT Soris, sabiujeto
saxsrebis ) gamoyenebis Sedegad xdeba mmarTveli da
opoziciuri partiebis araTanabar pirobebSi Cayeneba.
kidev erTi mniSvnelovani Tema, raomelic partias
erT-erT prioritetad aqvs dasaxuli, aris bolo ��
wlis ganmavlobaSi saqarTvelos mier ganvlili gzis
swori Sefaseba. aq, am kuTxiT, mniSvnelovania iseTi
sakiTxebi, rogorebicaa saqarTvelos pirveli prezi-
dentis, zviad gamsaxurdias, rolis xelaxla Tavidan
gaazreba da misi damxobis, SemdgomSi ki mkvlelobis am-
bis gamoZieba; aseve, SevardnaZis reJimis mankierebaTa
gamomJRavneba da misi Tanamonawileebis dasaxeleba.
es ukanasknelni dRevandeli xelisuflebis ZiriTad
nawils warmoadgenen. am sakiTxebis adekvaturi Se-
fasebis gareSe SeuZlebeli iqneba qveynis ganviTarebis
swori gzis arCeva.
gansxvaveba “Tavisuflebasa” da mis oponentebs
Soris. oponentebis daxasiaTeba. ZiriTad oponentad
“Tavisufleba“ xelisuflebas xedavs, Tumca uyur-
adRebod ar tovebsca gansxvavebebs. am partiasTan
intervius dros masa da sxva politikur partiebs So-
ris gansxvavebebzec iyo saubari. “Tavisuflebis” li-
derebi mkveTr zRvars avleben imas Soris , Tu Riad ra
faseulobebs qadagebs Riad mmarTveli partia da re-
alurad ra principebs misdevs is Tavis saqmianobaSi.
-
60
partiis xelmZRvanelTa azriT, mmarTveli partiis
liderebis mizans xelisuflebaSi yofnis periodSi
dagrovili simdidrisa da TviT Zalauflebis nebis-
mier fasad SenarCunebaa. imas, rom mmarTveli partia
xelisuflebis daTmobas kidev did xans ar apirebs, mis
warmomadgenelTa gamonaTqvamebi mowmobs. aseve aRsan-
iSnavia isic, rom dRevandeli xelisuflebis liderebi
wina reJimis danaSaulebis erTerTi Tanamonawileebi
iyvnen.
mmarTveli partiisagan gansxvavebiT, partia “Ta-
visufleba” Sedgeba adamianebisgan, romlebic komu-
nistur da SevardnaZis reJimTan TanamSromlobaSi
SemCneulni arasdros yofilan. maTi biografia maTive
miznebis siwmindis saukeTeso dasturia. amiT partia
“Tavisufleba”gansxvavdeba sxva ( maT Soris “zviadis-
turi” frTis) partiebisganac.
“Cveni poziciebi didi xania ucvlelia igive dasav-
leTTan mimarTebaSi, igive SegviZlia vTqvaT erovnul
sakiTxzec, anda igive saqarTvelos saxelmwifo mowyo-
basTan dakavSirebiT”.
partiisaTvis damaxasiaTebelia mkveTrad gamoxat-
uli konservatiuli ideologia. aq mniSvnelovan rols
TamaSobs misi damokidebuleba kerZo sakuTrebis da,
zogadad, pirovnuli Tavisuflebis mimarT.
urTierToba politikur oponentebTan. ZiriTad
politikur oponentTan – saxelisuflebo partias-
Tan urTierToba, “Tavisuflebis” xelmZRvanelebis
-
61
ganmartebiT, TiTqmis nulamdea dayvanili. Sesabamis-
ad, Znelia am urTierTobebis gaumjobesebaze saubari.
aq pasuxismgebloba, ZiriTadad, xelisuflebas ekis-
reba. mis warmomadgenlebs sajaro gamosvlebis dros
araerTxel ganucxadebiaT sakuTari azri, romlis
Tanaxmadac opozicia qveyanaSi umniSvnelovan rols
ar asrulebs da masTan dialogs azri ara aqvs. opozi-
ciis winaaRmdeg brZolaSi xelisufleba ar erideba bi-
znesmenebis daSinebasa da sainformacio saSualebebiT
manipulirebas. mmarTveli partia im opoziciur par-
tiebisaTvis da liderebisTvis, romelTa mxrividanac
is gansakuTrebul saSiSroebas ver xedavs, saqmianobis
SedarebiT ukeTesi pirobebis Seqmnas cdilobs.
amis miuxedavad, “Tavisufleba” mzadaa, yvela poli-
tikur oponentTan da, maT Soris, xelisuflebasTanac
dialogize wavides. xelisuflebasTan dialogze was-
vlis erTaderTi pirobaa qveyanaSi erTpartiuli re-
Jimis Camoyalibebis mcdelobaze xelis aRebaa, rac,
pirvel rigSi, saarCevno sistemis cvlilebasa da saar-
Cevno administraciis dakompleqtebis wesis SecvlaSi
unda gamoixatos. dialogi, partiis xelmZRvanelTa
azriT, demokratiuli procesis aucilebeli nawil-
ia da qveynis interesebs unda emsaxurebodes. gadaw-
yvetilebebis miRebis procesidan opoziciis gandevna
imas niSnavs, rom am partiebsa da maT mxardamWerebs
erTmevaT qveyanaSi mimdinare procesebze sakuTari
wili pasuxismgeblobis aRebis saSualeba.
kiTxvaze, axdens Tu ara xelisuflebasTan urT-
-
62
ierTobaSi damkvidrebuli konfrontaciuli stili
uaryofiT gavlenas partiis miznebis ganxorciele-
baze, pasuxad iTqva, rom partia misi amomrCevlebis
dakveTiT moqmedebs da xelisuflebasTan dapirisp-
irebac am dakveTis nawils warmoadgens. amave dros,
xelisufleba yvelanairad zRudavs masTan dapirisp-
irebuli partiebis saqmianobas. igi zewolas axdens bi-
znesze da mis warmomadgenelebs saSualebas ar aZlevs,
daafinanson opoziciuri partiebi, riTac, cxadia,
opozicia mniSvnelovnad zaraldeba.
rac Seexeba sxva opoziciur partiebTan TanamSrom-
lobas, TviTmmarTvelobis arCevnebis win mimdinare
molaparakebebma da am molaparakebebis Sedegad dade-
buli SeTanxmebis darRvevam partias am urTierTo-
bebSi meti sifrTxilisken ubiZga. misi xelmZRvanelis
azriT, momavalSi myari TanamSromloba mxolod gazi-
arebuli ideologiisa da faseulobebis safuZvelze
unda ganxorcielmoxdes.
politikur oponentebTan urTierTobebSi partiis
liderebi pozitiur cvililebebs moelian. erTi mxriv,
moxdeba msgavsi ideologiisa da poziciebis partiebis
daaxloeba, meore mxriv ki, xelisufleba sagareo da
saSinao politikaSi warumateblobis gamo iZulebuli
gaxdeba, Searbilos opoziciis mimarT aRebuli kon-
frontaciuli toni.
-
63
revoluciis SesaZlebloba da partiis damokide-
buleba mis mimarT. revoluciis Tavidan acilebis
gzebi. momavalSi xelisuflebis revoluciuri gziT
Secvlis SesaZlebloba, partiis liderebis azriT,
savsebiT realuria. es, pirvel rigSi, dakavSirebulia
dRevandeli xelisuflebis ganuWvretelobasTan. ara-
prognozirebadobasTan. zogadad, movlenaTa ganviTa-
rebis aseTi scenari miuRebelia partia “Tavisuflebi-
sTvis”. sabWoTa xelisuflebasTan revoluciuri
dapirispirebis gza, romelsac warsulSi am partiis
wevrebi misdevdnen, mxolod da mxolod sabWoTa reJi-
mis sxva gziT Seclis SesaZleblobis ararsebobiT iyo
ganpirobebuli. revoluciuri kataklizmebi, saerTod,
uaryofiT gavlenas axdens qveynis ganviTarebaze.
mwvave politikuri dapirispirebis mizezi xelisu-
flebis mier sazogadoebrivi interesebis ugulebe-
lyofaa. mTavrobas mniSvnelovani problemebis mimarT
siraqlemas pozicias ikavebs. maRali Tanamdebobis
pirebi gaTavisuflebuli arian im ukanono qmedebebisa
da Secdomebis gamo pasuxismgeblobisagan, rasac isini
uSveben. Sesabamisad, dapirispirebis mosaxsnelad da
revoluciis Tavidan asacileblad pirveli nabijebi
swored xelisuflebam unda gadadgas. winaaRmdeg Sem-
TxvevaSi, Tuki sazogadoeba samarTalis mopovebas sxva
gzebiT veRar SeZlebs, is xelisuflebis Secvlis revo-
luciur gzas dauWers mxars. “rodesac sxvas ar ugdeb
yurs, araadekvaturi xar, saerTod, problemis aRqmaSi.
SevardnaZes bolos es daemarTa…es aris umTavresi, rac
-
64
am xelisuflebas sWirs. da Cven es ar gvixaria, radgan
namdvilad ara varT iseTni, rom es gagvixardes, piriq-
iT, es Zalze sawyenia”.
sxva arasamTavrobo organizaciebTan da par-
tiebTan TanamSroloba. partia mzadaa yvela poli-
tikur ZalasTan da arasamTavrobo organizaciasTan
saTanamSromlod, magram im SemTxvevaSi, Tuki es Tanam-
Sromloba orive mxarisaTvis da mTeli qveynisTvis
iqneba sasargeblo. “erTaderTi Zala, romelTanac Cven
uari ganvacxadeT absoluturad yvelanair urTier-
Tobebze, aris giorgaZis xalxi. am qveynis daufarav
mtrebTan Cven ver davsxdebiT”.
arasamTavrobo organizaciebidan partia TanamS-
romlobs Tanasworobis institutTan, masTan daax-
loebul arasamTavrobo organizaciebTan (daviT
liluaSvilis organizacia), aseve organizaciasTan
“politikuri patimrebi adamianis uflebebisaTvis”.
“Tavisufleba” sxva opoziciur partiebTanac Tanam-
Sromlobs. miuxedavad imisa, rom praimeris idea Ta-
visTavad miuRebelia partiisTvis, is, TanamSromlobis
SenarCunebis mizniT, Sualeduri arCevnebis win mainc
wavida praimerze sxva partiebTan erTad. adgilobriv
doneze yvelaze aqtiuri TanamSromloba “Tavisufle-
bas” “axlebis” raionul organizaciebTan aqvs.
-
65
leiboristuli partia noemberi, 2006
respondentebi: giorgi gugava
ioseb SatberaSvili
kaxa Zagania
qveynis winaSe mdgari ZiriTadi problemebis
CamonaTvali. partiis xelmZRvanelebma CamoTvales
qveynis ZiriTadi problemebi: teritoriuli mTliano-
bis aRdgena, socialur-ekonomikuri problemebis pak-
eti, korufcia, xelisuflebis mxriv avtoritaruli
wyobis damyarebis mcdelobani. am CamonaTvalidan
pirvel adgilze darRveuli teritoriuli mTlianoba
dgas, vinaidan es problema, maTi ganmartebiT, TviT
qarTuli saxelmwifos arsebobas uqmnis safrTxes. re-
spondentebis azriT, am problemebis gadasawyvetad
xelisuflebam Zalisxmeva ar unda daiSuros. winaaR-
mdeg SemTxvevaSi, grZelvadian perspeqtivaSi qveyana
SeiZleba gadaulaxavi problemebis winaSe aRmoCndes.
respondentTa azriT, teritoriuli mTlianobis aR-
dgena imdenad mwvave problemaa, rom mis gadawyvetaze
mniSvne