Sanctus Hieronymus

118
De divo Hieronymo illo Cisternae, inter montes nondum nivosos, a. D. MMXVI mense Ianuario ineunte Qui nescit Scripturas, nescit Dei virtutem eiusque sapientiam, ignoratio Scripturarum ignoratio Christi est.

Transcript of Sanctus Hieronymus

De divo Hieronymo illo

De divo Hieronymo illoCisternae, inter montes nondum nivosos, a. D. MMXVII mense Ianuario ineunte.Qui nescit Scripturas, nescit Dei virtutem eiusque sapientiam, ignoratio Scripturarum ignoratio Christi est.

Sophronius Eusebius Hieronymus, lumen patrum veterum, natus ca. annum 345 in Dalmatia, baptizatus ca. 365 Romae, magistro ei Donatus grammaticus fuit, 373/376 eremita in Syria, 382 secretarius papae Damasi, 386 ex Roma in Bethlehem migravit, obiit ibi ca. annum 420.

2

Totus semper in lectione. Totus in libris est. Non die, non nocte requiescit.

Suplicius Severus

3

Totus semper in lectione. Totus in libris est. Non die, non nocte requiescit.

Suplicius Severus

4

StridoRomaBeetlehemAntiochiaCalchisDe Hieronymi itineribusAugusta Treverorum

5

StridoRomaBeetlehemAntiochiaCalchisDe Hieronymi itineribusAugusta Treverorum

6

7

8

Aelius Donatus (floruit medio quarto saeculo) fuit grammaticus Latinus et doctor artis rhetoricae. Nihil certi de vita eius compertum habemus praeter quod Hieronymus eo usus est doctore. Ars grammatica eius, praesertim pars Ars minor dicta, tanti momenti habita est, ut etiam atque etiam per medium aevum describeretur.

9

Aelius Donatus (floruit medio quarto saeculo) fuit grammaticus Latinus et doctor artis rhetoricae. Nihil certi de vita eius compertum habemus praeter quod Hieronymus eo usus est doctore. Ars grammatica eius, praesertim pars Ars minor dicta, tanti momenti habita est, ut etiam atque etiam per medium aevum describeretur.

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

De viris illustribus

36

37

38

39

De momento Verborum Dei apud Christianos hodiernos. De liturgia Romana

40

Vivus est enim sermo Dei, et efficax et penetrabilior omni gladio ancipiti: et pertingens usque ad divisionem animae ac spiritus: compagum quoque ac medullarum, et discretor cogitationum et intentionum cordis. 13 Et non est ulla creatura invisibilis in conspectu eius: omnia autem nuda et aperta sunt oculis eius, ad quem nobis sermo.

Ad Hebraeos 4, XII

41

In principio erat Verbum et Verbum erat apud Deum et Deus erat Verbum. (...) Et Verbum caro factum est et habitavit in nobis et vidimus gloriam eius, gloriam quasi unigeniti a Patre plenum gratiae et veritatis.

EVANGELIVM SECVNDVM IOANNEM

42

Et abii ad angelum, dicens ei, ut daret mihi librum. Et dixit mihi: Accipe librum, et devora illum: et faciet amaricari ventrem tuum, sed in ore tuo erit dulce tamquam mel. Et accepi librum de manu angeli, et devoravi illum: et erat in ore meo tamquam mel dulce, et cum devorassem eum, amaricatus est venter meus: et dixit mihi: Oportet te iterum prophetare gentibus, et populis, et linguis, et regibus multis.

APOCALYPSIS IOANNIS

43

De S. Hieronymi momento ad litteras excultiores colendas et servandas

44

Erasmus Roterodamus

45

46

47

48

49

50

Ciceronianus, non Christianus!

51

52

inde a minuto octavo cum quadraginta

53

Aurelii Augustini De doctrima Christiana

54

Aurelii Augustini De doctrima Christiana

55

Aurelii Augustini De doctrima Christiana

56

S. Hieronymi

57

58

59

60

61

De S. Hieronymi figuris atque imaginibus

62

Domenico Ghirlandaio

63

Alonso Cano

64

Anthony van Dyck

65

Tiziano

66

Tiziano

67

Francisco Salcillo

68

SalcilloGeorges de la Tour

69

El GrecoLeonardo da Vinci

70

El BoscoFrancesco Bassano

71

Alberto DureroFrancisco Zurbarn

72

IconoFrancisco de Goya

73

Caravaggio

74

Caravaggio

75

Andrea del CastagnoMaestro del Parral

76

Francisco Ribalta

77

Alonso Cano

78

Escuela Cuzquea

79

De S. Hieronymi illius arte interpretendi

80

81

82

Ego enim non solum fateor, sed libera voce profiteor, me in interpretatione Graecorum, absque Scripturis sanctis, ubi et verborum ordo mysterium est, non verbum e verbo, sed sensum exprimere de sensu.

83

Quod si cui non videtur linguae gratiam in interpretatione mutari, Homerum ad verbum exprimat in Latinum. Plus aliquid dicam: eundem sua in lingua prosae verbis interpretatur: videbis ordinem ridiculum, et Poetam eloquentissimum vix loquentem.

84

Quam vos veritatem interpretationis, hanc eruditi nuncupant.

85

Converti enim ex Atticis duorum eloquentissimorum nobilissimas orationes, inter seque contrarias () nec converti ut interpres, sed ut Orator, sententiis iisdem et earum formis, tam figuris quam verbis ad nostrum consuetudinem aptis. In quibus non verbo pro verbo necesse habui reddere: sed genus omne verborum vimque servavi. Non enim me annumerare ea lictori putavi oportere, sed tamquam appendere.

M. Tullius Cicero

86

Non sunt [...] in scripturis uerba simplicia, plurimum in his absconditum est. Aliud littera, aliud mysticus sermo significat (ep. 18A,12),

87

in uerbis singulis multiplices latent intellegentiae (53,9);

88

triplex in corde nostro descriptio et regula scripturarum est: prima ut intellegamus eas iuxta historiam, secunda iuxta tropologiam, tertia iuxta intellectum spiritalem. In historia eorum quae scripta sunt ordo seruatur, in tropologia de littera ad maiora consurgimus [...] in spiritali ad sublimiora transimus,

89

aquas occidentis litterae (ep.78,7); contemnens occidentem litteram, repperebat spiritum uiuificantem (108,11); sequentes occidentem litteram et non spiritum uiuificantem (109,1); euangelicae interpretationis spiritum derelinquens in Iudaicae litterae morte requiescit (121,2); iuxta occidentem litteram (123,12); si enim occidentem tantum sequuntur litteram et non spiritum uiuificantem (129,6)...

90

Por ejemplo, la siguiente cita del Salterio Galicano es un verso que ha sido frecuentemente salmodiado en el Libro de los Salmos (Salmos 122:6, 121:6 en otras versiones): Rogate quae ad pacem sunt Ierusalem, es decir, "rogad a los que estn por la paz de Jerusaln". La Biblia de Jerusaln traduce el mismo texto como "Orad por la paz en Jerusaln". En la frase en cuestin, que es traduccin literal de la Septuaginta, el antecedente elptico del pronombre relativo neutro plural "quae" (que) es complemento directo del verbo principal "rogate" (rogad, suplicad), al tiempo que el pronombre al que antecede hace las veces de sujeto de la oracin subordinada, cuyo verbo es "sunt" (son, estn). Por otra parte, el traductor se vale de la expresin ad pacem (literalmente, "hacia la paz") en lugar de la ms idiomtica in pace, as como del topnimo Ierusalem, que aparece en la oracin como un nombre propio indeclinable cuya funcin gramatical debe inferirse del contexto. Su traduccin ms plausible sera, segn el sentido de la frase, la del nombre en genitivo ("...de Jerusaln"), aunque tampoco es desdeable su anlisis como dativo o, incluso, locativo. La versin de la Vetus Latina procura respetar el orden y el uso de las palabras del original griego de la Septuaginta y al hacerlo as est creando un peculiar estilo de latn. Por contraste, San Jernimo, en versin posterior sobre textos originales hebreos, traduce el verso de la cita como "rogate pacem Ierusalem", es decir, "rogad por la paz de Jerusaln".

91

Illi (scil. Iudaei) habent libros, nos librorum dominum; illi tenent prophetas, nos intellegentiam prophetarum; illos occidit littera, nos uiuificat spiritus (Ion. praef.); nequaquam sequens occidentem litteram, sed spiritum uiuificantem requiescit (121,2); iuxta occidentem litteram (123,12); si enim occidentem tantum sequuntur litteram et non spiritum uiuificantem (129,6)...

92

littera occidit, spiritus autem uiuificat (cf. Paulum 3,6: , )

93

Optoque, si fieri potest, et si adversarii siverint, Commentarios potius Scripturarum, quam Demosthenis et Tullii Philippicas tibi scribere.

94

95

96

Teipsum intellige. VENERATIONI mihi semper fuit non verbosa rusticitas, sed sancta simplicitas. Qui in sermone imitari se dicit Apostolus, prius imitetur virtutes in vita illorum [a], in quibus loquendi simplicitatem excusabat sanctimoniae magnitudo; et syllogismos Aristotelis, contortaque Chrysippi acumina, resurgens mortuus confutabat. Caeterum ridiculum, si quis e nobis manens inter Croesi opes, et Sardanapali delicias, de sola rusticitate se jactet: QUASI OMNES latrones, et diversorum criminum rei, diserti sint: et cruentos gladios, Philosophorum voluminibus, ac non arborum truncis occulant.

97

Nec refert utrum Salem an Salim nominetur, cum uocalibus in medio litteris perraro utantur Hebraei et pro uoluntate lectorum ac uarietate regionum eadem uerba diuersis sonis atque accentibus proferantur (ep. 73,8). Una misma forma hebrea puede significar amantes o pastores, y otra cinco o armados, son ejemplos del propio Jeronimo (ep. 36,13)30, de modo que a veces la interpretacion puede depender de, como dice tambien Jeronimo31, la voluntad del lector.

98

En la epistola CXX Jeronimo responde a una serie de agudas cuestiones planteadas por una tal Hedibia, en la tercera de ellas la dama le pregunta como es que los evangelistas cuentan cosas distintas sobre la resurreccion y aparicion del Senor, ya que Mateo (28,1) dice que resucito la tarde del sabado y Marco (16,1-2), al dia siguiente. Cuestion a la que Jeronimo ofrece la siguiente solucion: Mateo dice cuando resucito el Senor, la tarde del sabado. Marco dice cuando lo vio Maria de Magdala, la manana del domingo. Ya que hay que hacer una pausa (puntuar) tras cum autem resurrexisset y luego continuar prima sabbati mane apparuit Mariae Magdalenae. La puntuacion, pues, del texto resulta decisiva para evitar nada menos que una posible contradiccion entre dos evangelistas. Tal aguda respuesta a tal aguda pregunta era natural en alguien que como Jeronimo estaba habituado a tratar, como un filologo, con el texto, es decir, con la escritura. No sin razon dice Jeronimo (ep. 107,12) que antes que el oro y el lujo en los codices hay que valorar la puntuacion emendata et erudita.

99

26 Haec si secundum litteram intellegimus, nonne ridicula sunt? (ep. 21,13; 14.1). 27 Nonne tibi uidetur, si occidentem sequaris litteram, uel figmentum esse de mimo uel Atellanarum ludicra? (ep. 52,2). 28 Sic elementis ueteris testamenti, ut ad euangelicam plenitudinem ueniant [...] ab elementis occidentis litterae, quae destruitur transire faciunt ad spiritum uiuificantem (ep. 121,10). 29 Iudaei iuxta litteram haesitant et tenentur in terra, nos iuxta spiritum transeamus ad Christum (ep. 121,10

100

SUS TOPICOS FAVORITOS Para quien se acerca a la obra de Jeronimo una de las caracteristicas mas llamativa puede ser la gran abundancia de topicos. Cuantas veces a lo largo de su obra S. Pablo es llamado vaso de eleccion (uas electionis)? Cuantas veces utiliza similes con la imagen del gran hontanar y los riachuelos? Cuantas incontables veces se vale de la figura de diccion (y de pensamiento) de la antitesis? Cuantas recurre el lema de la Hebraica ueritas? SAN JERONIMO: LA LETRA QUE DA LA MUERTE, EL ESPIRITU QUE DA LA VIDA Xaverio BALLESTER

101

El giro, de hecho, es hebreo. El latin, en cambio, aunque rudimentario disponia de marcas graficas y, segun HODGMAN, lexicas, por lo que expresiones como docebat eos dicens (Mt. 5,2, que reflejaria supuestamente el giro del original) resultaban en el insolitas y contranaturales.

102

Notorio ejemplo de este tipo de puede ser este verso popular: postquam Crassus carbo factus [est], Carbo crassus factus est (Sac. 7,461 Keil: dictum est de Carbone, qui mortuo Crasso, homine felice, inimico suo, ante obscurus florere coepit). Algunas obras de Ciceron, como especialmente los discursos, abundan en este tipo de juegos. El expediente no conoce diferencias entre literatura pagana o cristiana, Tertuliano llama loquacissimus a un Tacitus (ap. 16,3).

103

ne Currentius forte noster frustra cucurrerit (32,1); Serenillae, quae ..] ad Christi tranquilla peruenit (47,2); nomen tibi impositum, nam tota mente dormitas (scil. Vigilantius, 61,4); Vigilantium [...] [...] nam Dormitantius rectius diceretur (109,1); Dormitantius somniaret (109,1); uelit dormire Vigilantius (109,4); dormiat itaque Vigilantius (109,3); Apodemius, qui interpretationem nominis sui longa ad nos ueniens nauigatione signauit (121 praef.); dum infantem Pacatulam instituo [...] multarum subito male mihi pacatarum bella suscepi (128,4); cuius nomen nigredinis (scil. Melania) testatur perfidiae tenebras (133,3)...

104

En ese salto cualitativo que supone la reconocida afeccion de Jeronimo a etimologizar las formas hebreas subyace una causa que, a nuestro modo de ver, no ha sido suficientemente valorada, a saber, la firme conviccion del santo de que la lengua hebrea y, en concreto, la del Antiguo Testamento es en expresion literal, y no como superlativo semitico la madre de todas las lenguas, el origen de todas las otras (ep. 18A,6).

105

SANCTI EUSEBII HIERONYMI EPISTULAEIAd Innocentium Presbyterum de Septies Percussa

1. Saepe a me, Innocenti carissime, postulasti, ut de eius miraculo rei, quae in nostram aetatem inciderat, non tacerem. Cumque ego id verecunde et vere, ut nunc experior, negarem meque adsequi posse diffiderem, sive quia omnis humanus sermo inferior esset laude caelesti, sive quia otium quasi quaedam ingenii robigo parvulam licet facultatem pristini siccasset eloquii, tu e contrario adserebas in Dei rebus non possibilitatem inspici debere, sed animum, neque eum posse verba deficere, qui credidisset in verbo.

106

et pastores erant in regione eadem vigilantes et custodientes vigilias noctis supra gregem suum et ecce angelus Domini stetit iuxta illos et claritas Dei circumfulsit illos et timuerunt timore magno.

107

et pastores erant in regione eadem vigilantes et custodientes vigilias noctis supra gregem suum et ecce angelus Domini stetit iuxta illos et claritas Dei circumfulsit illos et timuerunt timore magno.

108

(2:8) Y pastores estaban siendo en la region a la misma viviendo a campo raso y guardando guardias de la/de/del noche sobre el rebano de ellos

109

2:9) Y mira/He aqui angel/mensajero de Senor se puso de pie sobre ellos y gloria/esplendor de Senor resplandecio alrededor a ellos y temieron a temor grande

110

111

De pagina retiali

112

113

114

115

116

117

118