Sanayi Sektörü Mevcut Değerlendirmesi Raporuiklim.cob.gov.tr/iklim/Files/Sanayi Sektoru Mevcut...
Transcript of Sanayi Sektörü Mevcut Değerlendirmesi Raporuiklim.cob.gov.tr/iklim/Files/Sanayi Sektoru Mevcut...
Sanayi Sektörü
Mevcut Durum Değerlendirmesi Raporu
(2. Taslak‐Web, Ağustos 2010)
Hazırlayan: Namık Ünlü
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 i
İÇİNDEKİLER
YÖNETİCİ ÖZETİ ..................................................................................................................................... 1
1. GİRİŞ .................................................................................................................................................. 3
2. SEKTÖRÜN KISA TANITIMI ................................................................................................................. 5
2.1. Demir‐Çelik Sektörü ................................................................................................................. 10
2.2. Çimento Sektörü ...................................................................................................................... 12
2.3. Kâğıt Sektörü ............................................................................................................................ 14
2.4. Tekstil Sektörü .......................................................................................................................... 16
2.5. Diğer Sektörler ......................................................................................................................... 16
3. MEVCUT DURUM ............................................................................................................................ 18
3.1. Politikalar ................................................................................................................................. 18
3.2. Yasal Düzenlemeler .................................................................................................................. 21
3.3. Kurumsal Yapılanma ................................................................................................................ 23
3.4. Finansman ................................................................................................................................ 26
3.5. Ekonomik Araçlar ..................................................................................................................... 29
3.6. Fiziki Yatırım Projeleri .............................................................................................................. 31
3.7. Bilgi Sistemleri, İzleme/Raporlama .......................................................................................... 31
3.8. Bilimsel ve Teknolojik Ar‐Ge .................................................................................................... 33
3.9. Eğitim/Kapasite Geliştirme ...................................................................................................... 36
4. SONUÇ VE ÖNERİLER ....................................................................................................................... 40
KAYNAKLAR ......................................................................................................................................... 44
EKLER ................................................................................................................................................... 45
EK 1: SANAYİ SEKTÖRÜ PAYDAŞ ANALİZİ ........................................................................................ 46
EK 2: SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI KATILIMCI LİSTESİ .. 65
EK 3: SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ KATILIMCI SÜREÇ VE ÇIKTILARI .... 72
EK 4: SANAYİ SEKTÖRÜ KAYNAK LİSTESİ ......................................................................................... 80
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 ii
TABLOLAR:
Tablo 1. Farklı ülkelerde üretilen katma değerde sanayinin oranı ......................................................... 5
Tablo 2. Enerji yoğun sektörler ve enerji tasarrufu potansiyelleri ........................................................ 10
Tablo 3. Çelik üretiminden kaynaklanan sera gazlarının ülkelere göre değişimi .................................. 11
Tablo 4. Farklı klinker üretim teknolojileri ve enerji sarfiyatları ........................................................... 13
Tablo 5. Farklı ülkelerde çimento üretiminin sera gazı emisyonu ........................................................ 13
Tablo 6. Kağıt sektörü küresel sera gazı verimliliği ortalamaları .......................................................... 15
ŞEKİLLER:
Şekil 1. Sanayide enerji tüketiminin farklı yakıt türlerine göre dağılımı ……………………………………………..7
Şekil 2‐a Sanayi sektöründe toplam sera gazı emisyonu kaynakları …………………………………………………..8
Şekil 2‐b. Proses kaynaklı sera gazı emisyon dağılımı ………………………………………………………………………..9
Şekil 2‐c. Sanayi sektörünün toplam sera gazı emisyonundaki etkisi …………………………………………………9
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 iii
KISALTMALAR
AB Avrupa Birliği
AFD Agence Française de Développement Fransız Kalkınma Ajansı
Ar‐Ge Araştırma Teknoloji Geliştirme
BM Birleşmiş Milletler
BTYK Bilim Teknoloji Yüksek Kurulu
CDM/JI Clean Development Mechanism/Joint Implementation
Temiz Kalkınma Mekanizması/Ortak Uygulama
COP Conference of the Parties Taraflar Konferansı
ÇOB Çevre ve Orman Bakanlığı
DPT Devlet Planlama Teşkilatı
EAF Electric Arc Furnace Elektrik Ark Fırını
EİE Elektrik İşleri Etüt İdaresi
En‐Ver Enerji Verimliliği Projesi
EPDK Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
ESA‐95 The European System of Accounts 1995 Avrupa Ulusal ve Bölgesel Hesaplar Sistemi 1995
ETKB Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
EV Enerji Verimliliği
EVD Enerji Verimliliği Danışmanlık
GEF Global Environment Facility Küresel Çevre Fonu
GJ Giga Joule
GSYİH Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
IEA International Energy Agency Uluslararası Enerji Ajansı
IPCC Intergovernmental Panel on Climate Change
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli
ISP Integrated Steel Plant Entegre Çelik Tesisi
İDKK İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu
JBIC Japan Bank for International Cooperation
Japon Uluslararası İşbirliği Bankası
KfW Kreditanstalt für Wiederaufbau Alman Kalkınma Bankası
KOBİ Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler
KOSGEB Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 iv
KSS Küçük Sanayi Siteleri
MTEP Milyon Ton Eşdeğer Petrol
Mton Milyon Ton
ODTÜ Orta Doğu Teknik Üniversitesi
OECD Organisation for Economic Co‐operation and Development
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü
OSB Organize Sanayi Bölgesi
OVP Orta Vadeli Program
REC Regional Environmental Center Bölgesel Çevre Merkezi
RIA Regulatory Impact Analysis Düzenleyici Etki Analizleri
San‐Tez Sanayi Tezleri
SIA Sectoral Impact Analysis Sektörel Etki Analizleri
STB Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
STK Sivil Toplum Kuruluşları
TAEK Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
TEB Türk Ekonomi Bankası
TEP Ton Eşdeğer Petrol
TEYDEB Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı
TIER (1‐3) Sera Gazı Emisyonlarının Hesaplanmasında kullanılan yaklaşım 1 – 3
TKB Türkiye Kalkınma Bankası
TNA Technology Needs Assesment Teknoloji İhtiyaç Değerlendirmesi
TNO Netherlands Organisation for Applied Scientific Research
Hollanda Uygulamalı Bilimsel Araştırma Kurumu
TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
TRT Türkiye Radyo Televizyon Kurumu
TSE Türk Standardları Enstitüsü
TSKB Türkiye Sınai Kalkınma Bankası
TTGV Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı
TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu
TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu
UB Ulaştırma Bakanlığı
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 v
UKTI UK Trade & Investment Birleşik Krallık Ticaret ve Yatırım Kurumu
UNDP United Nations Development Programme
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı
UNFCCC United Nations Framework Convention on Climate Change
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
UNIDO United Nations Industrial Development Organization
Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Kuruluşu
YE Yenilenebilir Enerji
YEÇEP Yerel Çevre Eylem Planları
YÖK Yüksek Öğrenim Kurumu
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 1
YÖNETİCİ ÖZETİ
Ülkenin enerji kaynakları açısından dışa bağımlı olması, sanayinin enerji maliyetlerinin ve güvenilirliğinin sürekli gözden geçirilmesi sonucunu doğurmuştur. Bu gereklilikten hareketle, 90’lı yıllarda sektör ve kamu işbirliği ile başlayan enerji verimliliği çalışmaları sonucunda bilhassa enerji yoğun sektörlerde birçok iyileştirme yapılmıştır. Bununla birlikte bu alanda hâlihazır potansiyelin kullanılması için yüksek finansman ihtiyacı bulunmaktadır.
Sanayi sektöründe sera gazı emisyonlarının iyileştirilmesinde gelişmeye açık bir başka alan ise son yıllarda petrol fiyatlarının artışı ile gündeme gelen yenilenebilir enerji kullanımıdır. Türkiye rüzgar, güneş, jeotermal ve hidrolik kapasite açısından önemli potansiyele sahip olarak değerlendirilmektedir. Sektör açısından yenilenebilir enerji kullanımı, elektrik üretimindeki kWh başına kg CO2 azaltım etkisi nedeni ile önemlidir. Yenilenebilir enerji sistemlerinin ulusal şebekeye entegrasyonu veya dağıtılmış enerji kaynağı olarak kullanılması ile birim sanayi üretimine düşen dolaylı sera gazı emisyonunun azaltılmasında etkili olduğu bilinmektedir. Yenilenebilir enerji kullanımı yolunda yakın geçmişte önemli adımlar atılmasına rağmen, hedeflerin tutturabilmesi için teknolojik ve ekonomik araçların geliştirilmesi önem arz etmektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı sayesinde karbon kredisi kazanma potansiyelinin yüksek olduğu değerlendirilmektedir. Bahse konu karbon kredisi ticareti hali hazırda başlangıç aşamasındadır. Önümüzdeki yıllarda karbon ticaretinden yeterince yararlanılabilmesi için teknik ve yasal altyapıların oluşturulması enerji yoğun sanayi sektörü tarafından önem arz etmektedir.
Sanayi sektörünün iklim değişikliği alanında gerçekleştireceği çalışmalar çerçevesinde katma değeri yüksek teknolojilerin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Sektör, Ar‐Ge çalışmaları için, TÜBİTAK ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığının sağladığı fonlar ve çeşitli alanlardaki teşviklerden faydalanmaktadır. Bu fonların kullanılması sonucunda birçok nihai ürüne yönelik çıktıların üretilmesine karşın mukayeseli bakış ile fonların ekonomik ve yönetimsel kapasitelerinin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.
Sera gazı emisyonlarına ait veriler Türkiye İstatistik Kurumu koordinasyonunda toplanarak ve yine bu Kurumun bünyesinde değerlendirilerek yayımlanmaktadır. Sera gazı envanterinin yüksek doğruluk ile yayımlanması yolunda birçok çalışma başarı ile tamamlanmıştır. Bunun ötesinde alt sektörler ve prosesler hakkında ve iyileştirme çalışmalarının yönetilmesine yönelik ayrıntılı istatistikler ve yöntemlerin ortaya çıkarılması gerekmektedir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 2
EXECUTIVE SUMMARY
The country’s import dependency in terms of energy resources led to continuous review of the energy costs and reliability in the industry sector. Driving from this necessity, many improvements have been achieved especially in the energy intensive sectors, through the joint energy efficiency initiatives of private sector and government since 1990s. However, there is a huge need for financing to be able to make use of the existing potential in the field.
Use of renewable energy in the industry sector is also on the boil associated with the increase in oil prices in the recent years. It can be considered as another opportunity, open to improvement of the greenhouse gas emissions mitigation efforts in the industry sector. Turkey has a significant potential in wind, solar, geothermal and hydro capacity. The use of renewable energy is of great importance for the sector, since it has a considerable impact on decreasing the amount of CO2 produced per kilowatt‐hour of electricity generated. It is evident that renewable energy systems have impact on mitigating indirect greenhouse gas emissions per unit industrial production, through their connection to the national grid or their usage as distributed energy resources. Although there were important improvements recently regarding the use of renewable energy, to be able to reach the targets, technological and economic tools have to be developed. Carbon credits potential as a result of renewable energy use is considered as high. Carbon quota trade is currently experiencing its initial stage. Establishment of the necessary technical infrastructure and legal framework carries great importance for energy intensive industry sector, in order to adequately benefit from the carbon trade in the coming years.
High value‐added technologies are needed to be developed within the framework of the studies in the field of climate change carried out by the industry sector. The sector benefits from the research and developments funds allocated by the Scientific and Technological Research Council of Turkey and the Ministry of Industry and Trade, and from incentives provided in a variety of fields. Although many outputs towards end products have been produced through the use of these funds, the economic and administrative capacities of these funds have to be improved, based on a comparative approach.
The data on greenhouse gas emissions are collected under the coordination of Turkish Statistical Institute, assessed and published by the said Institute. Many studies on the publication of the greenhouse gas inventory with high accuracy, have been completed successfully. Further to that, detailed statistics and methods have to be developed for the subsectors and processes and for the management of the improvement studies.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 3
1. GİRİŞ
Bu rapor, Çevre ve Orman Bakanlığı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ortaklığında yürütülen “Türkiye’nin İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı’nın Geliştirilmesi Projesi”ne yönelik önceliklerin belirlenmesi için, 2010 yılı ilk yarısı itibariyle iklim değişikliği ile mücadele bağlamında sanayi sektöründeki mevcut politikalar, bunların uygulama araçları ve tamamlanmış ya da devam eden uygulamalar çerçevesinde olumlu gelişmeleri, bunlarda varsa iyileştirilmesi, geliştirilmesi gereken yönleri ve devam eden faaliyetlerini bir stok sayımı yaklaşımıyla saptayarak mevcut durumu değerlendirmektedir.
İDEP Projesi’nin yürütücü kuruluşu Çevre ve Orman Bakanlığı, uygulayıcı kuruluşu ise Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’dır.
Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda “ülkemiz şartları çerçevesinde ilgili tarafların katılımıyla sera gazı azaltımı politika ve tedbirlerini ortaya koyan bir Ulusal Eylem Planı hazırlanarak, BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne ilişkin yükümlülüklerin yerine getirileceği” belirtilmiştir. Bu mevcut durum değerlendirmesi, hazırlanacak İklim Değişikliği Eylem Planı’nın zeminini oluşturacak ve önceliklerini belirleyecektir. Bu anlamda, değerlendirme kapsamına iklim değişikliği ile mücadeleye ilişkin mevcut politikalar, bunların uygulama araçları ve tamamlanmış ya da devam eden uygulamalar alınmış olup; sera gazı emisyonlarının miktarının hesaplanması, iklim değişikliğine uyum gibi konular, Ulusal Sera Gazı Envanteri, Ulusal Bildirim ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (BMKP) tarafından yürütülen diğer çalışmaların kapsamına girdiğinden bu rapor çerçevesine alınmamıştır.
Türkiye’nin İklim Değişikliği Strateji Belgesi, 3 Mayıs 2010 tarihinde Yüksek Planlama Kurulu tarafından onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Eylem Planı’nın oluşturulması aşamasında Strateji Belgesinin özellikle sanayi bölümü, göz önünde bulundurulacak en önemli belgelerden biri olacaktır. Strateji Belgesinden, İklim Değişikliği Eylem Planı’na yönelik mevcut durum değerlendirmesi çalışmaları sırasında henüz taslak aşamasında olduğundan sadece genel çerçeve anlamında yararlanılabilmiştir. Bununla birlikte, Strateji Belgesinin aşağıda belirtilen temel ilkeleri değerlendirmelere temel teşkil etmiştir:
“Türkiye’nin iklim değişikliğiyle küresel mücadele kapsamında temel amacı, insanlığın ortak kaygısı olan iklim değişikliğini önlemeye yönelik, uluslararası taraflarla işbirliği içerisinde, tarafsız ve bilimsel bulgular ışığında ortak akılla belirlenmiş küresel çabalara, sürdürülebilir kalkınma politikalarına uygun olarak, ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar prensibi ve Türkiye’nin özel şartları çerçevesinde katılmaktır.”
Mevcut Durum Değerlendirilmesi Raporu, sektör uzmanının literatür çalışmalarına, ilgili paydaşlarla yüz yüze görüşmelere ve paydaşlarla yürütülen katılımcı sürece dayanılarak hazırlanmıştır. İklim değişikliği ile mücadele konusunda alınacak politika ve tedbirleri etkileyebilecek ve bunlardan etkilenebilecek taraflar (paydaşlar), Ek 1’de yer alan paydaş analizi ile belirlenmiş; belirlenen paydaşların sürece aktif katılımları sağlanmaya çalışılmıştır.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 4
12 Mart ve 15 Nisan 2010 tarihlerinde yapılan çalıştaylara katılan katılımcılar (bkz. Ek 2) tarafından sanayi sektörüne ilişkin olumlu gelişmeler belirlenmiş; varsa bunlardaki eksiklikler ve aksaklıklar tespit edilmiş; sürmekte olan projeler ve faaliyetler kayda geçirilmiştir. Katılımcılarca belirlenen eksiklikler ve aksaklıklar ile boşluklar, sektör uzmanı tarafından sektöre özgü bir “sorunlar” listesi haline getirilmiştir. Daha sonra bu sorunlar, katılımcılar tarafından sorunların iklim değişikliği ile ilgili Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası yükümlülükleri ile ilişkisi; AB’ye uyum süreciyle ilişkisi; Türkiye’nin Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda benimsenen gelişme eksenleriyle ilişkisi; ulusal mevzuattaki yükümlülüklerle ilişkisi; çevresel etkileri ve dışsal maliyetleri1; ve son olarak ülke ekonomisine etkisi olarak belirlenen altı kriter çerçevesinde değerlendirilmiş ve bir öncelik sırasına konmuştur. Katılımcı süreç ve katılımcılar tarafından bu kriterlere verilen ağırlıklar ile çalıştay sonuçlarına göre sorunların öncelik sıralaması, Ek 3’te yer almaktadır.
Sanayi sektörü, ülkenin kalkınmasındaki katkısı, gelişimi ve rekabetçiliği ekseninde, kaynak tüketimi ve sera gazı emisyonu ile iklim değişikliği üzerinde önemli etkiye sahiptir.
Raporda sektörün kısa tanıtımı bölümünde ilk olarak sanayi sektörünün yapısı, ekonomik ve çevresel etkileri diğer ülkeler ile kıyaslamalı olarak verilmektedir. Bu bölümün devamında demir‐çelik, çimento gibi sera gazı emisyonları açısından yoğun etkiye sahip alt sektörlerin sera gazı emisyonları ve performansları da kıyaslamalı olarak sunulmaktadır. Ardından raporun asıl amacı olan mevcut durum değerlendirmesi yer almaktadır. Bu kapsamda sanayi sektörüne ilişkin olarak sırasıyla temel politikalar, yasal düzenlemeler, kurumsal yapı, finansman kaynakları, ekonomik araçlar, fiziki yatırım projeleri, bilgi sistemleri ile izleme/raporlama sistemleri, bilimsel ve teknolojik Ar‐Ge ve son olarak eğitim ve kapasite geliştirme konuları ele alınmaktadır. Anılan her alt‐başlık altında Türkiye’de sanayi sektöründe mevcut durumun sera gazı emisyon azaltma politikalarını uygulamak için yeterli olup olmadığı, iklim değişikliği ile mücadele açısından sektördeki olumlu gelişmeler, eksiklikler, geliştirilmesi, iyileştirilmesi veya değiştirilmesi gereken konular ortaya konmaktadır.
1 Bir malın üretiminin ve tüketiminin o malın satıcıları ve alıcıları dışındaki üçüncü kişilere bir maliyet yüklemesine dışsal maliyet denir. Örneğin bir çimento üreticisinin çevrede yarattığı kirlilik sonucu, o çevrede yaşayan insanların sağlık sorunları yaşamaları ve bunlar için ödedikleri maliyetler, dışsal maliyetlerdir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 5
2. SEKTÖRÜN KISA TANITIMI
Türkiye, OECD üyesi olarak sahip olduğu geçiş ekonomisi yanında, genç nüfusu, artan üretim ve teknoloji altyapısı ile farklı dinamikleri olan bir ülkedir. Bu dinamikler çerçevesinde başta istihdam, rekabet gücü, kamu hizmetlerinin iyileştirilmesi ve benzer alanlarda kullanılmak üzere farklı kaynaklara ihtiyaç duymaktadır. Türk Sanayisi, GSYİH içerisindeki %20 ‐25 arasındaki payı ve büyüme oranlarına büyük oranda etkisi nedeni ile sürdürülebilir kalkınma açısından vazgeçilemez bir kaynaktır. Tablo 1’de farklı ülkelerde üretilen katma değer içerisinde sanayinin payı görülmektedir.
Tablo 1. Farklı ülkelerde üretilen katma değerde sanayinin oranı
Avrupa Diğer Gelişmiş veya Geçiş Ekonomisine Sahip Ülkeler
Gelişmekte Olan Ülkeler
Ülke % Ülke % Ülke % Almanya 23 Amerika Birleşik Devletleri 13 Çin Halk Cumhuriyeti 34
Fransa 13 Japonya 20 Brezilya 18
İtalya 18 Kanada 16 Hindistan 16
İspanya 16 Rusya Federasyonu 32 Kore Cumhuriyeti 28
Hollanda 14 Türkiye 21 Meksika 18
Belçika 17 Singapur 25 Endonezya 28
İsviçre 19 Ukrayna 23 Güney Afrika 18
İsveç 20 Beyaz Rusya 32 Tayland 35
Polonya 19 Arjantin 23
Avusturya 20 Venezüella 17
İrlanda 25 Malezya 27
Finlandiya 23 Kolombiya 16
Çek Cumhuriyeti 27 Filipinler 22
Romanya 23 Mısır 17
Macaristan 22 Peru 16
Slovakya 23 Porto Riko 42
Hırvatistan 19 Vietnam 21
Slovenya 24 Fas 16
Litvanya 21 Bangladeş 18
Sırbistan 18 Dominik Cumhuriyeti 21
Bulgaristan 18 Tunus 18
Estonya 18 Guatemala 19
Kaynak: TNO raporu “Greenhouse Gas Efficiency of Industrial Activities in EU and Non‐EU”, The Netherlands, 2009
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 6
Sanayi sektöründe gerçekleşen faaliyetlerin sonucu olarak ortaya çıkan sera gazları üretim kaynaklı ve enerji kaynaklı olarak iki başlık altında incelenebilir. Türkiye’nin 2008 itibari ile 106 Mton eşdeğer petrol (MTEP) civarında gerçekleşen nihai enerji tüketiminde sanayi sektörünün payı yaklaşık %37’dir. Sanayi sektörünün enerji kaynaklı sera gazı emisyonları seviyesi kullandığı elektrik üretimi için salınan CO2 miktarı ve sektörde kullanılan yakıt türlerinin dağılımına bağlıdır. Error! Reference source not found.’de sanayi sektöründe kullanılan enerjinin yakıt türlerine göre dağılımı verilmektedir. Tabloda görüldüğü üzere iklim değişikliği açısından müspet doğrultuda doğal gaz kullanımı belli bir seviyeye ulaşmıştır. Ancak kömür tüketimindeki artışın 6 katın üzerinde olduğu görülmektedir. Ayrıca sanayide atıkların yakıt olarak kullanımı oldukça düşüktür. Bu durumun yanında elektrik sektörünün de karbon emisyon miktarı dolaylı emisyon olarak sanayi sektörünü etkilemektedir. Dolayısı ile elektrik sektöründe yenilenebilir ve düşük karbon emisyonu sağlayan teknolojilerin ağırlığının artmasının yüksek oranda etki sağlayacağı öngörülmektedir.
Sanayinin enerji tüketimindeki verimliliği değerlendirildiğinde bu alanda da önemli bir potansiyelin olduğu görülmektedir. Elektrik İşleri Etüd İdaresi (EİEİ) koordinatörlüğünde hazırlanan Enerji Verimliliği Stratejisi dokümanına göre Avrupa Birliğine uyum çalışmaları kapsamında, 2008 yılında istatistik alanında yapılan değişiklik çerçevesinde Avrupa Hesaplar Sistemine (ESA‐95) geçilmiştir. Bu çalışmalar ışığında 2008 yılında; 1000 Dolarlık GSYİH için 282 litre petrol eşdeğeri birincil enerji ve 1 Dolarlık GSYİH için brüt tüketim bazında 0,53 kWh’lik elektrik enerjisi harcanmıştır. OECD ülkeleri ortalamasında aynı değerler sırasıyla 200 litre ve 0,4 kWh civarındadır. Ayrıca büyümenin enerji tüketimine etkisi incelendiğinde 1999 – 2008 döneminde; sabit fiyatlarla %51,1‘lik GSYİH artışına (Yıllık ortalama: %4,2) karşı elektrik tüketimleri, meskenlerde %75 (Yıllık ortalama: %5,8), ticaret sektöründe %190 (Yıllık ortalama: %6,6), sanayide %65,6 (Yıllık ortalama: %5,2) artmıştır. 2004 – 2008 döneminde; sanayi üretim endeksi %14,5 artarken; sanayi elektriği tüketim artışı %30 olarak gerçekleşmiştir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 7
Şekil 1. Sanayide enerji tüketiminin farklı yakıt türlerine göre dağılımı Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı (IEA)
Türk sanayinin yapısı, farklı özelliklere sahip birçok alt sektörden oluşmaktadır. Sanayinin üretim payı açısından incelendiğinde, Gıda sektörü %18,8 ve Tekstil sektörü %16,3 pay ile en önde yer almaktadır. Bu Sektörleri, sırası ile petrol ürünleri sektörü %8,8, demir‐çelik sektörü %6,2, otomotiv sektörü %5,8 ve kimya sektörü %5 ile takip etmektedir. İhracat içerisindeki paya göre bakıldığında ise otomotiv sektörü %13,5 ile ilk sırayı alırken demir‐çelik sektörü %12,8, Giyim %10,3 olarak takip etmektedir.2
Sanayi sektörünün yapısı itibariyle toplam kuruluş sayısının %99’unun Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerden (KOBİ) oluştuğu görülmektedir. Sektördeki toplam istihdamın %56’sı ve üretilen katma değerin %24,2’si KOBİ’ler tarafından gerçekleştirilmektedir.3
Türkiye’nin sera gazı emisyonları değişimi incelendiğinde 1990 ile 2008 yılları arasında %96 artışla 187 Mton CO2 eşdeğerinden 366,5 Mton CO2 eşdeğeri mertebesine yükseldiği görülmektedir. Sanayi sektörü tarafından prosesler nedeni ile atmosfere atılan sera gazı emisyonları aynı dönemde %93 artışla 15,4 Mton CO2 eşdeğerinden 29,8 Mton CO2 eşdeğeri mertebesine ulaşmıştır. Sanayi sektörünün proseslerden kaynaklanan emisyonlarının başlıca noktaları çimento, şeker, gübre, demir‐çelik ve çeşitli kimyasalların üretimi olarak tanımlanmaktadır.
2 Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın verilerine göre sanayi sektörünün toplam ihracat içindeki payı 2008 yılı içerisinde %80 mertebesindedir. demir‐çelik sektörüne ait ihracat potansiyeli artış gösterirken Tekstil sektörünün ihracatında azalma görülmektedir. 3 KOBİ’ler Mikro, Küçük ve Orta olarak sınıflandırılmaktadır. 250 çalışanın ve 25 Milyon TL sınırının altındaki firmalar olarak tanımlanmaktadır. KOSGEB istatistiklerine göre sanayi sektöründe yer alan KOBİ’lerin %85’lik kısmına tekabül eden yaklaşık 240.000 adedi 1‐9 çalışana sahip mikro işletmelerdir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 8
Sanayi sektörünün proses kaynaklı sera gazı emisyonlarının açılımı ise 26,2 Mton CO2,4 0,1
Mton CH4, 3,51 Mton F Gazları (HFC, PFC ve SF6)5 olarak ifade edilmektedir. CO2 emisyonların
%90”lık kısmı çimento sektöründen kaynaklanmakla birlikte metal dışı mineraller ve demir çelik sektörü prosesleri de diğer kaynaklardır. Çimento sektöründen kaynaklanan emisyon miktarları uygun hammadde kullanımı ile dünya ortalamasının altında gerçekleşmektedir. CH4 gazı ise şeker ve gıda sektöründen kaynaklanmaktadır. F gazları arasından SF6 ise elektromekanik sektöründe üretilen cihazlarda, yalıtım amaçlı ve yangın söndürme gazı olarak kullanılmaktadır. Diğer F gazları ise beyaz eşya sektöründe üretilen soğutma ve klima cihazları ile iklimlendirme sistemlerinde ve araç klimalarında kullanılmaktadır.
TÜİK tarafından yayınlanan 2008 yılı sera gazı emisyon envanterine göre enerji sektörü sera gazı emisyon toplamı 277,71 Mton CO2 eşdeğeri mertebesindedir. Sanayi sektörü, faaliyetleri ile, bu toplam içerisinde “sanayide enerji tüketimi faslı” altında yaklaşık 76,9 Mton CO2 eş değeri ile birlikte, elektrik üretiminden son kullanıcı nedeni ile takribi 45,1 Mton6 CO2 eş değeri olmak üzere toplam 122 Mton CO2 eşdeğeri civarında, proseslerden kaynaklı 29,8 Mton CO2 eş değeri olmak üzere sera gazı emisyonu kaynağı olarak yer almaktadır. Dolayısıyla, sanayi sektörünün faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonları yaklaşık 151,8 Mton CO2 eş değeri ile toplam sera gazı emisyonunun ortalama %41,4’ünü oluşturmaktadır. (Şekil 2‐a ve Şekil 2‐b)
Şekil 2‐a Sanayi sektöründe toplam sera gazı emisyonu kaynakları
4 Bahse konu CO2’nin yaklaşık %90’na tekabül eden kısmı, çimento sektöründe klinker üretimi sırasında CaCO3 – CaO + CO2 prosesi sonucu ortaya çıkmaktadır. 5 HFC gazları soğutma sektöründe, PFC metal endüstrisinde ve SF6 elektrik sistemlerinde kullanılmaktadır 6 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2007 yılı genel enerji dengesi istatistiklerine göre enerji santrallerinde üretilen 191.558 GWh elektriğin 73795 GWh’lik kısmı sanayi sektöründe kullanılmaktadır.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 9
Şekil 2‐b. Proses kaynaklı sera gazı emisyon dağılımı
Şekil 2‐c. Sanayi sektörünün toplam sera gazı emisyonundaki etkisi
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 10
Türkiye, çeşitli ulusal ve uluslararası kurumlarca7 enerji verimliği açısından yüksek potansiyele sahip olarak tanımlanmaktadır. Uluslararası enerji ajansı verilerine göre enerji
yoğunluğu8 0,38 ile OECD ortalamasının 2 katıdır. Sanayi sektöründe enerji verimliliğinin arttırılması ve dolayısıyla iklim değişikliğine yol açan sera gazı emisyonlarının azaltılması için çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Enerji etütlerinin ve taramalarının sonuçları, sanayide enerji tasarrufu potansiyelinin en az %20 mertebesinde olduğunu belirtmektedir. Tablo 2’de farklı sektörlerdeki tasarruf potansiyelleri verilmektedir.
Tablo 2. Enerji yoğun sektörler ve enerji tasarrufu potansiyelleri
Sektör Sanayi Enerji Tüketimindeki Oranı (%)
Öngörülen Enerji Tasarrufu Potansiyeli (%)
Demir‐Çelik 26 22
Taş –Toprak (çimento, seramik, cam)
20 20
Petrokimya 12 20
Tekstil 7 20
Gıda 6 25
Kaynak: Dünya Enerji Konseyi – Türk Ulusal Komitesi Raporu 2007
2.1. DemirÇelik Sektörü
Türk demir‐çelik sektörü, ürettiği katma değer ile ülke ekonomisi ve ihracat açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Çelik üretimi iki farklı proses ile gerçekleştirilmektedir: entegre çelik tesisleri (ISP) ve elektrik ark fırınları (EAF). ISP’ler ile temel hammaddeler (demir filizleri, kömür, kireçtaşı vb.) kullanılarak çelik üretilirken, EAF’lar da hurda metal kullanılarak yapılmaktadır. Türkiye’de 3 ISP ve 18 EAF tesisi bulunmaktadır. ISP tesislerinde yakıt kullanımı 19,4 GJ/ton çelik ve elektrik kullanımı 0,35 GJ/ton mertebesinde iken EAF tesislerinde yakıt kullanımı 1 GJ/ton çelik ve elektrik kullanımı 1,5 GJ/ton mertebesindedir. Önümüzdeki yıllarda demir‐çelik üretiminin ilave yatırımlar ile artması beklenmektedir. 2005 yılında 18 Mton civarında gerçekleşen üretim 2013 yılında 33 Mton’a ulaşması öngörülmektedir.9
Demir‐Çelik sektörünün enerji kullanımı ile ilgili uluslararası karşılaştırmalar (benchmark) iyi uygulamalarda ton çelik başına 0,33 TEP gösterirken, Türkiye’deki tesislerde 0,51 TEP/ton çelik ile ortalamalara yakın bir mertebede gerçekleştirilmektedir. Demir‐çelik sektöründe bu potansiyeli değerlendirmek için yapılacak yatırım miktarı ISP tesis başına 10 Milyonlarca TL’ye ulaşmaktadır.
7 Elektrik İşleri Etüt İdaresi, STK’lar, Uluslararası Enerji Ajansı ve OECD raporları. 8 Enerji yoğunluğu; birim GSYH başına tüketilen TEP cinsinden enerji miktarıdır. 9 TÜSİAD Sanayi ve Çevre Raporu
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 11
Küresel ölçekte çelik üretiminden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının değerlendirilmesi Tablo 3’te verilmiştir. Buna göre Türkiye 1990 yılından itibaren enerji verimliliği çerçevesinde gerçekleştirilen çalışmalar sayesinde doğrudan emisyonlar bakımından dünya ortalamasının altındadır. Dolaylı emisyonlara bakıldığında nükleer ve yenilenebilir enerji kaynakları kullanan ülkelerin üzerinde; ancak büyük oranda kömür kullanan ülkelerin altında bir yer bulmaktadır.
Tablo 3. Çelik üretiminden kaynaklanan sera gazlarının ülkelere göre değişimi
Ülke Üretim (kton)
Doğrudan CO2
Emisyonları (kTon)
Dolaylı CO2
Emisyonları (kton)
Doğrudan CO2 Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Dolaylı CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Toplam CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Avrupa Birliği
Almanya 44.524 30.974 4.897 696 110 810
Fransa 19.500 12.066 474 620 24 640
İtalya 28.913 14.434 2.959 499 102 600
İspanya 17.800 8.502 2.553 476 143 620
Hollanda 6.919 4.300 551 622 80 700
Belçika 10.422 6.585 529 632 51 680
İsveç 6.000 3.937 199 656 33 690
Polonya 6.336 7.424 1.890 891 227 1.120
Çek Cumhuriyeti
6.200 6.961 836 1.126 135 1.260
Romanya 5.632 7.949 1.470 1.411 261 1.670
Macaristan 1.962 2.029 131 1.034 67 1.100
AB ortalaması 194.139 122.999 19.483 634 100 730
Diğer Gelişmiş veya Geçiş Ekonomisine Sahip Ülkeler
Amerika Birleşik Devletleri
94.900 36.390 14.430 363 152 540
Japonya 112.470 70.830 9.319 630 83 720
Kanada 17.000 13.746 710 809 42 850
İsviçre 1.200 202 19 168 16 180
Türkiye 20.960 7.152 2.250 341 107 450
Rusya Federasyonu
66.186 107.472 29.155 1.624 440 2.060
Ukrayna 36.636 58.265 2.978 1.509 77 1.590
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 12
Ülke Üretim (kton)
Doğrudan CO2
Emisyonları (kTon)
Dolaylı CO2
Emisyonları (kton)
Doğrudan CO2 Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Dolaylı CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Toplam CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Gelişmekte Olan Ülkeler
Çin Halk Cumhuriyeti
353.240 594.761 60.165 1.684 172 1.850
Brezilya 31.631 58.722 854 1.856 27 1.880
Hindistan 34.000 76.172 ‐ 2.240 ‐ 2.240
Güney Kore 47.770 24.679 5.923 517 124 640
Meksika 16.195 12.864 1.313 794 81 870
Endonezya 0 3.741 ‐ ‐ ‐ ‐
Güney Afrika 9.493 18.668 7.060 1.966 744 2.710
Tayland 5.160 1.242 1.180 241 229 470
Kaynak: TNO raporu “Greenhouse Gas Efficiency of Industrial Activities in EU and Non‐EU”, the Netherlands, 2009.
2.2. Çimento Sektörü
Türkiye’de hâlihazırda 48 adet entegre çimento tesisi ve 19 adet çimento öğütme tesisi bulunmaktadır. Bu tesislerde 2006 yılı itibariyle 44 Mton olarak gerçekleşen çimento üretim miktarı, 2009 yılı itibari ile 60 Mton mertebesine yükselmiştir. Bu sektörde 2020 yılına dek yeni tesis yatırımları ile mevcut kapasitelerin arttırılacağı öngörülmektedir.
Türkiye’de bulunan çimento fabrikalarında ton çimento başına enerji tüketimi 0,083 ile 0,109 TEP arasında değişirken; AB’den en iyi uygulamalarda 0,075 TEP civarında gerçekleşmektedir. Çimento sektörü enerji verimliliği çalışmaları ile sera gazı azaltımını birlikte sağlamayı amaçlamaktadır. Çimento üretiminde yüksek enerji tüketilen adımlardan olan klinker üretiminde farklı proses teknolojileri bulunmaktadır.
Tablo 4’te farklı klinker üretim tekniklerinin enerji tüketim değerleri verilmektedir. Türk çimento sanayinin, sera gazı verimliliği diğer ülkeler ile karşılaştırıldığında, oldukça başarılı yönetildiği görülmektedir. Tablo 5’de verilen değerlerin enerji verimliliği konusundaki çalışmalarının uzun süreli sonucu olduğu şeklinde değerlendirilmektedir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 13
Tablo 4. Farklı klinker üretim teknolojileri ve enerji sarfiyatları
Proses Tipi Yakıt Tüketimi (GJ/Ton klinker)
Çok kademeli ön ısıtıcı ve ön kalsinasyon siklon kuleli kuru tip fırın 3,5
Yarı kuru/ Yarı yaş Lupol tip fırın 4,2
Yaş Uzun tip Fırın 5,7
Şaft Fırın / Özel Çimento Üretimi 4,5
Kaynak: TNO raporu “Greenhouse Gas Efficiency of Industrial Activities in EU and Non‐EU”, the Netherlands, 2009.
Tablo 5. Farklı ülkelerde çimento üretiminin sera gazı emisyonu
Ülke Üretim (Mton)
Klinker Oranı (%)
Doğrudan CO2
Verimi (kg CO₂ / ton ürün)
Dolaylı CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Proses CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Toplam CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Avrupa Birliği
Almanya 31,9 79 293 16 427 740
Fransa 21,7 81 300 3 437 740
İtalya 46,4 78 289 16 421 730
İspanya 50,3 80 296 13 432 740
Hollanda 2,5 81 300 23 437 760
Belçika 7,5 81 300 10 437 750
İsveç 2,7 81 300 4 437 740
Polonya 12,5 80 296 36 432 760
Çek Cumhuriyeti 4,0 80 296 26 432 760
Romanya 7,4 80 296 20 432 750
Macaristan 3,4 80 296 20 432 750
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 14
Ülke Üretim (Mton)
Klinker Oranı (%)
Doğrudan CO2
Verimi (kg CO₂ / ton ürün)
Dolaylı CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Proses CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Toplam CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Diğer Gelişmiş veya Geçiş Ekonomisine Sahip Ülkeler
Amerika Birleşik Devletleri
99,0 95 370 25 513 910
Japonya 74,0 91 326 14 491 830
Kanada 13,9 91 336 9 491 840
İsviçre 4,0 81 300 2 437 740
Türkiye 36,0 80 233 22 432 690
Rusya Federasyonu 45,0 80 272 22 432 730
Ukrayna 12,2 80 272 13 432 730
Gelişmekte Olan Ülkeler
Çin Halk Cumhuriyeti 1.064,0 73 276 28 394 700
Brezilya 39,0 81 269 4 437 710
Hindistan 130,0 86 349 26 464 840
Güney Kore 50,0 89 311 14 482 810
Meksika 36,0 86 260 19 464 780
Endonezya 37,0 80 275 25 432 730
Güney Afrika 13,0 80 251 38 432 720
Tayland 40,0 80 289 21 432 740
Kaynak: TNO Raporu “Greenhouse Gas Efficiency of Industrial Activities in EU and Non‐EU”, the Netherlands, 2009.
2.3. Kâğıt Sektörü
Türkiye’de 2009 sonu itibari ile 38 kâğıt ve karton üretim tesisi bulunmaktadır. Tesislerin büyük kısmı kâğıt hamurundan üretim yapmakla birlikte; 2 tesis selülozdan kâğıt elde etmektedir. Sektör, gerçekleştirilen enerji verimliliği çalışmaları ile enerji yoğunluğunda AB ortalamasının altında değerlere ulaşmıştır. Bu durumun sera gazı emisyon performansı üzerindeki olumlu etkisinin diğer ülkelerle kıyaslanması Tablo 6’da verilmiştir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 15
Tablo 6. Kağıt sektörü küresel sera gazı verimliliği ortalamaları
Ülke Üretim (kton)
Doğrudan Emisyonlar
(kton)
Dolaylı Emisyonlar
(kton)
Doğrudan CO₂ Verimi (kg CO₂ / ton ürün)
Dolaylı CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Toplam CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Avrupa Birliği
Almanya 17.292 10.017 2.504 579 145 720
Fransa 8.204 6.517 213 794 26 820
İtalya 5.907 3.122 591 529 100 630
İspanya 6.269 5.236 671 835 107 940
Hollanda 2.579 1.306 333 507 129 640
Belçika 2.647 2.495 179 943 66 1.010
İsveç 13.239 19.036 766 1.438 59 1.500
Polonya 2.151 2.617 606 1.217 262 1.500
Çek Cumhuriyeti 1.233 1.661 331 896 269 1.620
Romanya 426 363 63 575 147 1.040
Macaristan 368 212 33 951 91 670
Diğer Gelişmiş veya Geçiş Ekonomisine Sahip Ülkeler
Amerika Birleşik Devletleri
95.515 113.284 16.805 1.186 176 1.360
Japonya 33.008 35.809 3.682 1.065 112 1.200
Kanada 27.472 31.736 3.493 1.155 127 1.280
İsviçre 1.462 1.206 16 825 11 840
Türkiye 1.241 953 171 766 136 900
Rusya Federasyonu 8.548 8.583 2.218 1.004 260 1.260
Ukrayna 338 189 21 557 61 620
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 16
Ülke Üretim (kton)
Doğrudan Emisyonlar
(kton)
Dolaylı Emisyonlar
(kton)
Doğrudan CO₂ Verimi (kg CO₂ / ton ürün)
Dolaylı CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Toplam CO2
Verimi (kg CO2 / ton ürün)
Gelişmekte Olan Ülkeler
Çin Halk Cumhuriyeti 24.079 21.694 3.653 901 152 1.050
Brezilya 13.649 21.115 540 1.547 40 1.590
Hindistan 2.736 3.354 1.128 1.226 412 1.640
Güney Kore 7.597 6.449 622 849 82 930
Meksika 1.104 732 126 663 114 790
Endonezya 6.366 9.629 1.543 1.512 242 1.750
Güney Afrika 2.316 1.313 900 567 369 960
Tayland 2.316 2.181 333 941 144 1.080
Kaynak: TNO raporu “Greenhouse Gas Efficiency of Industrial Activities in EU and Non‐EU”, the Netherlands, 2009.
2.4. Tekstil Sektörü
Tekstil sektörü, son yıllarda rekabet gücünü bir miktar yitirse de, Türkiye'nin ihracatında oldukça önemli bir paya sahiptir. Türkiye, Çin’den sonra AB’ye en çok tekstil ürünü ihracat eden ülke konumundadır. İstihdam açısından toplamın yaklaşık %20’sine tekabül etmektedir.
Tekstil Araştırma Merkezi tarafından 12 farklı firmada gerçekleştirilen enerji taramasında dikkate değer kazanım potansiyelleri tespit edilmiştir. Tekstil sektörünün birçok KOBİ ölçeğinde firmadan oluşması ve sektörün finansman ve uzmanlık ihtiyacının karşılanmasındaki zorluklar, enerji tasarrufu çalışmalarının yaygınlaşmasının önünde engel olarak görülmektedir.
2.5. Diğer Sektörler
Enerji yoğun bir sektör olarak cam sektöründe işletme maliyetinin %15–20 civarında bir kısmını enerji maliyeti oluşturmaktadır. Uluslararası rekabet gereklilikleri çerçevesinde oldukça başarılı çalışmalar yürütülerek, 0,30 TEP/ton gibi rakip ülkelerin değerlerine yakın tüketim değerlerine ulaşılmıştır.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 17
Seramik sektörü Avrupa’nın toplam üretimi içerisinde %11’lik payı gerçekleştirmektedir. Sanayideki enerji tüketiminin %1’i seramik sektörüne aittir. Seramik Sektöründe yapılan enerji etütleri ışığında enerji verimliliği potansiyelinin %15‐20 mertebesinde olduğu görülmüştür.
Kimya sektörü oldukça farklı alt kollara ayrılmakla birlikte sanayi enerji tüketiminin %11’ine sahiptir. Yakın tarihte EİE tarafından gerçekleştirilen çalışmalara göre enerji kazanımı potansiyeli %15–30 mertebesindedir.
Enerji yoğun sektörler listesi içerisinde bulunmamasına rağmen gıda sektörü, önemli bir sera gazı kaynağı durumundadır. Sanayideki toplam enerji tüketiminin %6’sını bu sektördeki tüketimler oluşturmaktadır. Enerji tasarrufu potansiyelinin %25 mertebesinde olduğu bildirilmektedir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 18
3. MEVCUT DURUM
3.1. Politikalar
Sanayi sektöründe iklim değişikliği ile ilgili politikalar; sürdürülebilir kalkınma, enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kaynakları ve teknoloji alanlarında odaklanmaktadır.
İklim değişikliği alanında, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası antlaşmalardan gelen yükümlülükleri ve ulusal politikalarının getirdiği genel eğilimler ve stratejiler her sektörde olduğu gibi sanayi sektöründeki çalışmaların da aynı temeller üzerinde sürdürülmesini sağlamaktadır. Bu genel politika ve stratejiler yanında sektöre özel olarak tanımlanan odak alanlar da bulunmaktadır.
Bu odak alanlar içerisinde, sanayi sektöründe iklim değişikliği çalışmaları iki başlık altında yürütülmektedir. Bunlar sırası ile; i) sanayi proseslerinde enerjinin etkin kullanımı ve dolayısı ile sera gazı azaltım hedefini amaçlayan Enerji Verimliliği Çalışmaları ve ii) sanayinin yapısının, yüksek sera gazı emisyonuna neden olan teknolojilerden temiz teknolojilere geçişin hedeflendiği Düşük Karbon Ekonomisi Çalışmaları olarak tanımlanabilir.
Enerji verimliliği açısından bakıldığında ETKB tarafından 2004 yılında yayınlanan Ulusal Enerji Verimliliği Strateji Belgesi ile aşağıdaki ana başlıklar tanımlanmıştır:
• Kamu kuruluşları ve belediyelerin çözüm odaklı ve entegre enerji verimliliği politikaları uygulamasının desteklenmesi.
• Son kullanıcılar ve sanayicilerin teknik ve finansal olarak desteklenmesini sağlayacak araçların geliştirilmesi.
• Kurumsal yapıların ve mevzuatın geliştirilmesi
• AB ve diğer kalkınma kuruluşları ile işbirliğinin geliştirilerek finansman mekanizmalarının arttırılması.
Ortaya konan stratejilerin gereği olarak hazırlanan Enerji Verimliliği Kanunu 2007 yılı itibari ile yayımlanmıştır. Enerji Verimliliği Kanunu sanayi, bina ve hizmet sektöründe yer alan yönetmelikler ve teşvikleri kapsayarak, aşağıda belirtilen önemli maddeleri ortaya koymuştur.
• Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulunun oluşturulması
• EİE’nin rolü ve yetkilendirilmesi
• Enerji yöneticilerinin tanımlanması
• Destek ve teşviklerin tanımlanması
• Ödül ve ceza mekanizmalarının tanımlanması
• İlgili yönetmeliklerin ortaya çıkarılması
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 19
Enerji Verimliliği Kanunu çerçevesinde 2008 yılında Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılması yönetmeliği yayınlanmıştır. Bu yönetmelik sanayi sektöründe 1.000 TEP ve üstü enerji tüketen şirketlerin enerji yönetim sistemi oluşturmasını, ilgili kurum ve kuruluşların yetkilendirme mekanizmaları yanında Gönüllü Anlaşmalar ve Verimlilik Arttırıcı Proje desteklerini tanımlamıştır.
2008 yılında KOSGEB desteklerine ait yönetmelikte değişiklik yapılarak enerji verimliği etüt, danışmanlık ve eğitim destekleri eklenmiştir. Bu yönetmelik ile, KOBİ’lerde yürütülecek çalışmaların koordinasyonu ve desteklerin sağlanması çalışmalarının KOSGEB tarafından yürütülmesine başlanmıştır.
2009 yılında Enerji Verimliliği Strateji belgesi hazırlanmaya başlanmıştır. Hâlihazırda çalışmaları devam eden nihai taslak iklim değişikliği ile ilgili farklı başlıklar içermektedir. Nihai taslağın 2004 yılında hazırlanandan farkı sanayiden ulaşıma, kamudan bina sektörüne tüm alanların farklı stratejik yaklaşımlar ile enerji verimliliği açısından yönlendirilmesidir. Ayrıca bu taslak içerisinde teşvik ve finansal hususlar eklenmiştir. Son olarak taslak içerisinde ölçülebilir hedefler konularak yaklaşımlar ölçülebilir hale getirilmiştir.
Sonuç olarak enerji verimliliği açısından bakıldığında politikaların çeşitli strateji belgeleri ve dokümanlar ile belirgin hale geldiği görülmektedir. Bu alanda yapılması gereken birçok çalışma olmasına rağmen, uluslararası kıyaslamada Türkiye’nin bu konuda üst sıralara yakın bir konumda olduğu görülmektedir. Bu dokümanlar arasında “Enerji Verimliliği Eylem Planı (2008)”, “Enerji Verimliliği Strateji Belgesi” ve Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu’nun yayımladığı kararlar belirtilebilir. Ayrıca tüm bu politikaların uygulanmasındaki tutuma örnek teşkil edecek şekilde Başbakanlık’ın 2008 yılı başında yayımladığı genelge ile kamu kuruluşlarında alınması gereken önlemler belirlenmiş; “Ulusal Enerji Verimliliği Hareketi” başlatılmış ve 2008 yılı “Enerji Verimliliği Yılı” olarak ilan edilmiştir.
Enerji verimliliği çalışmalarının yanında Türk sanayisinin enerji yoğun ve üretim merkezli alanlardan, katma değeri yüksek, çevreye daha az olumsuz etkide bulunan ve özgün ürünlerin oluşturulduğu sektörlere geçiş ile ilgili politikaların serbest pazar ekonomisi dâhilinde oldukça yetersiz olduğu görülmektedir. Bunun ötesinde enerji yoğun sektörlerin yatırım planlarını arttırması, iklim değişikliği çerçevesinde yeni açılımlara ihtiyaç duyulduğunu ortaya çıkartmaktadır. Sonuç olarak, sektörün gelişim sürecindeki yeni tesis yatırımlarında enerji yoğun sektörler ve dengeleyici sektörlerin oluşturulmasına yönelik planlamalar ve stratejiler konusunda mevcut çalışmalar istenen etkinliğe ulaşamamaktadır. Ülkenin yüksek yoğunlukta sera gazı üreten sektörlerinin ürünleri büyük oranda gelişmiş ülkelere ihraç edilmektedir. Bu ülkelere ürünle birlikte sera gazı katkısının bir bölümünün ihraç edilmesi veya karbon ofsetleri hususunda politikaların geliştirilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır.
Yenilenebilir enerji kullanımı, sanayinin bilhassa elektrik tüketiminden kaynaklanan dolaylı sera gazı emisyonları açısından önem arz etmektedir. Yenilenebilir enerjinin yanında nükleer enerji kullanımı da sektör açısından sera gazı emisyonlarını müspet yönde yüksek oranda etki sağlayacaktır. Bu konuda var olan “Nükleer Enerji Politikası” sektör ve karar vericiler tarafından desteklenmektedir. Keza daha önce verilen tablolarda görüldüğü üzere Fransa gibi
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 20
elektriğin %80’nini nükleer kaynaklardan üreten ülkelerde, sanayinin sera gazları açısından müspet etkilendiği görülmektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttırılması politikası çerçevesinde alınan yol önemli olmakla birlikte; mevcut potansiyelin hızla devreye alınabilmesi için politikanın mevzuat, teşvik ve teknolojiler ile desteklenmesi ihtiyacı bulunmaktadır. Bu durumun sonucu olarak mevcut potansiyelin kullanılmasında istenen seviyenin altında kalınmaktadır. Dolayısıyla, AB politikaları ile uyum konusunda ileriki dönemlerde farklılıklar oluşacağı öngörülmektedir. Yenilenebilir enerji kaynakları potansiyeli açısından başta hidro ve rüzgâr olmak üzere güneş, jeotermal ve biyokütle ülkenin coğrafi konumundan dolayı avantajlı olduğu alanlardandır. Ancak uygulamada yürütülen politikalar ülke çapında değerlendirmeye tabii olmakta, bölgesel/sektörel bazda yerel kaynakların kullanılmasına yönelik mevzuat ve farklılaştırılmış politikaların oluşturulmasının, yaygınlaştırma açısından etki arttırıcı olacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda yenilenebilir enerji yatırımlarının bölge üzerinde toplam etkilerinin değerlendirilmesi ve tesis zincirlerinin planlaması amacı ile başta “Stratejik Çevresel Değerlendirme”ye yönelik olmak üzere gerekli ulusal mevzuat düzenlemelerine ihtiyaç duyulmaktadır.
Teknoloji politikaları, iklim değişikliği ile mücadele bakış açısından değerlendirildiğinde, bu yönde yapılan çalışmalar bizzat Başbakan’ın katılımı ile devam eden Bilim Teknoloji Yüksek Kurulu’nca takip edilmektedir. TÜBİTAK destekleri bu alanda oluşturulan projelere öncelik vermektedir. Teknoloji geliştirme politikaları bu alana aktarılan insan ve finansman kaynaklarının arttırılması ile desteklenmektedir. Son beş yılda bu alana aktarılan kaynakların iki katına çıkarılmasına karşın, AB ve OECD ülkeleri ile kıyaslandığında GSYİH’dan teknolojiye ayrılan payın oldukça düşük olduğu görülmektedir.
Sanayi sektörü sürdürülebilir kalkınma politikaları açısından incelendiğinde, sanayiye yönelik genel bir politika dokümanının eksikliği görülmektedir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, AB üyelik müzakereleri sırasında da ortaya konan bu konudaki çalışmalarını sonlandırmak üzeredir. Bu politikaların dengeleyici sektörler ve sanayi stratejilerinin iklim değişikliği hususları dikkate alınarak yapılacağı düşünülmektedir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı toplam 12 sektör ve alt sektör raporunu Mayıs 2010 itibari ile tamamlayarak web sitesinde sunmuştur.
Sanayi sektörünü ilgilendiren iklim değişikliği alanındaki genel politikalar ve dokümanlar, Kyoto Protokolü ve esneklik mekanizmaları, AB uyum politikaları, bölgesel kalkınma planları, Dokuzuncu Kalkınma Planı, Orta Vadeli Plan (OVP), OSB ve KSS’lere yönelik politikalar olarak verilmektedir. Üst dokümanların içeriğinin, sektör içerisinde farkındalık oluşturularak yaygınlaşması, sektör kuruluşları yolu ile gerçekleştirilmektedir. Gündem oluşturma ve yaygınlaştırmaya yönelik çalışmalarda, uluslararası desteklerin yanında ülke içi kaynakların harekete geçirilmesi ihtiyacı, sektör tarafından vurgulanmaktadır.
Çevre ve Orman Bakanlığı koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşların katkılarıyla hazırlanan iklim değişikliği politikalarını içeren “Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi” Yüksek Planlama Kurulu’nun onayından geçerek yürürlüğe girmiştir. Belgede, sanayide sera gazı alımlarının azaltılmasına yönelik stratejiler yer almaktadır.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 21
3.2. Yasal Düzenlemeler
Türkiye’de iklim değişikliği politikaları ışığında doğrudan veya dolaylı hazırlanmış birçok mevzuat bulunmaktadır. AB uyum süreci dâhilinde oluşturulan mevzuatın bir kısmının ülke şartları dikkate alınmadan hazırlandığı öne sürülse de, birçok alanda uyumlaştırma beklenenden hızlı gerçekleşmektedir. AB uyum süreci çerçevesinde oluşturulan yönetmelikler arasında 26 Ağustos 2006 Tarih ve 26271 sayılı AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanan yakıt direktifleri, 30.10.2009 tarihli AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanan 21 Ekim 2009 tarih ve 2009/125/EC sayılı “Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı ile ilgili Direktif”, 1 Nisan 2002 Tarih ve 24713 Sayılı resmi gazetede yayımlanan “Gaz Yakan Cihazlar Direktifi” vb. sayılabilir.
Enerji Verimliliği Kanunu 2007 itibariyle ve ilgili yönetmelikleri ise 2008 itibariyle yayımlanmış olup; 3 yıllık bir geçiş süreci öngörülmektedir. Enerji verimliliği mevzuatının işletilmesinde kurumsal kapasiteler ve altyapı ihtiyacı nedeniyle çeşitli sorunlar (enerji yöneticisi, etüt ve proje uzmanlığı, benchmarking, vb.) bahse konu olmaktadır. Mevzuatın test edilmesi ve uygun güncellemelere sürekli açık bir yapı gözlenmektedir. Enerji verimliliği ile ilgili çeşitli teşvik mevzuatı EİE (Orta ve Büyük Sanayi) ve KOSGEB (KOBİ’ler) tarafından 2009 itibariyle kullanıma sunulmuştur. Ne var ki sanayi için raporlanan teşvik kullanım oranları istenen seviyelere ulaşmamaktadır. Bu durumun sebebi olarak sanayici ve KOBİ’lerin istenen şartları sağlayan ayrıntıda proje hazırlama yönünde bilgi ve bilinç eksikliğinin ve hizmet sağlayıcılardaki eksikliklerin (Enerji Verimliliği Danışmanlarının nicelik ve nitelik olarak eksiklikleri, alt yapı eksiklikleri, kurum/kuruluşlardaki kurumsal kapasite geliştirme ihtiyaçları, v.b.)yanında destek miktarının 100.000 TL ile sınırlı olması olarak sıralanmaktadır.
(Bunun ötesinde yaygınlaştırma faaliyetlerine önem verilerek daha etkin destekler (yüksek bütçeli) haline gelmesinin önünde bir engel bulunmadığı müşahede edilmektedir. KOBİ’ler için hazırlanan destek tutarları yeterli miktarda olmakla birlikte; sadece danışmanlık ve eğitim çalışmalarını kapsamaktadır. Bu düzenlemenin kullanılmasında da yetkilendirilmiş EVD şirketleri veya kurumlara ihtiyaç duyulmaktadır. Yeterli sayıda EVD şirketi 2009 yılı içerisinde yetkilendirilmiş olup; KOBİ ölçeğindeki teşviklerin kullanımının artması beklenmektedir.
Enerji verimliliği alanında CEN (Avrupa Standardizasyon Teşkilatı) tarafından yayınlanan EN 16001 standardı TSE tarafından 19 Ocak 2010’da İngilizce olarak, 13 Temmuz 2010’da tercümesi yapılarak TS EN 16001:2010 yürürlüğe girmiştir. Personel ve Sistem Belgelendirme Merkezi Başkanlığı bünyesinde TSE’nin yurt çapında 140 personeline TS EN 16001 standardına göre denetçi/başdenetçi eğitimleri verilmiştir.
TS EN 16001 standardına göre gerçekleştirilmesi planlanan Enerji Yönetim Sistemi (EYS) belgelendirmesi hazırlık çalışmaları çerçevesinde hali hazırda belgelendirme faaliyetine ilişkin dokümantasyon ve altyapı çalışmaları tamamlanmış olup, TSE’nin kuruluşlara yönelik Enerji Yönetim Sistemi belgelendirme faaliyetleri başlamış, başvurular alınmaktadır.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 22
Bunun yanı sıra, eğitim faaliyetleri için gerçekleştirilen hazırlık çalışmalarının tamamlanması ile birlikte kuruluşlarımızın TS EN 16001 Standardı çerçevesinde etkin bir Enerji Yönetim Sistemi (EYS) kurarak sürdürmelerini kolaylaştıracak Temel Eğitim, İç Tetkik, Dokümantasyon ve enerji yönetim sistemi ile ilişkili konularda eğitim faaliyetlerinin yürütülmesi planlanmaktadır.
CEN/BT/TF 189 ve ISO/TC 242 komiteleri standardizasyon çalışmalarını takip etmek üzere TSE bünyesinde MTC 108 – Enerji Yönetimi Ayna Komitesi kurulmuştur. Bu komite kamu, özel sektör, üniversite, sivil toplum kuruluşları üyelerinden oluşmaktadır ve başkanlığını Elektrik İşleri Etüt İdaresi yürütmektedir. ISO (Uluslar arası Standardizasyon Kuruluşu) ISO/TC 242 komitesi tarafından hazırlanan ISO/DIS 50001 “Energy Management Systems‐Requirements with Guidance for Use” standardı çalışmalarını MTC 108 yakından takip etmekte ve ülke görüşü oluşturulmaktadır.
ISO/TC 207/SC 7 “Greenhouse Gas Management” komitesinin hazırladığı srea gazı emisyonları ile ilgili ölçüm, tasarım, geliştirme, yönetim, raporlama ve doğrulama konularını içeren ISO 14064 serisi Standardlar TS ISO olarak 2007 yılında yayınlanmıştır. TS ISO 14064‐1, 2 ve 3 çalışmalar ile ilgili Çevre ve Orman Bakanlığı Hava Kalitesi Daire Başkanlığı ile görüşülmüş ve bu konu ile ilgili çalışmalar başlatılacaktır.
Enerji verimliliği Kanunu ve 25.10.2008 Tarih ve 27035 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Enerji Kaynaklarının Ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik ile enerjiyi yoğun kullanan ağır sanayi sektörlerinde enerji etütleri zorunlu hale getirilmiştir. Etütlerin sonucu elde edilen tasarruf potansiyelleri ve uygulanabilecek önlemler TOBB ve EVD işbirliği ile EİEİ tarafından 2011 yılı sonuna kadar belirlenecektir. Müteakiben elde edilen veriler ışığında işletmelerin enerji yoğunluğunu azaltmak üzere ikişer yıllık hedefler koyulması zorunlu tutulacaktır. Tasarruf potansiyelleri, önlemler, hedefler ve gerçekleşmeler TOBB ve EİEİ’nin oluşturacakları portallarda her yıl yayımlanacaktır.
2005 yılında çıkarılan Yenilenebilir Enerji Kanunu ve alt yönetmelikleri sektörün belirli bir seviyeye gelmesini sağlamıştır. Ancak ekonomik değerlendirmesi orta seviyede olan orta büyüklükteki projelerin gerçekleştirilebilmesi için kanunların daha etkin ve işlevsel hale getirilmesi ihtiyacı bulunmaktadır. Yenilenebilir Enerji Kanununun yeni tarifeler içerecek şekilde hazırlanması süreci 2 yılı aşkın bir süreden beri devam etmektedir. Sanayi sektöründe, bilhassa 500 kW kadar lisans ihtiyacı duyulmadan kurulacak yenilenebilir enerji üretim sistemleri ile güneş ve rüzgâr gibi kaynakların devreye alınmasına yönelik çeşitli yatırım planları oluşmuştur. Hali hazırda mevcut tarife ile bu yönde yatırım yapmak isteyen işletmeler bulunmakla birlikte; bu konuda lisans altı güç seviyelerinde kurulacak tesislerin sisteme bağlanmasındaki teknik sorunların aşılması ve ilgili yönetmeliğin yayımlanması önem arz etmektedir. Yenilenebilir enerji alanında lisanslama mevzuatında ağır bürokrasi, orta seviyede yatırım yapacak kuruluşların önünde engel olmaktadır. Mevzuatın ülkenin çeşitli bölgelerinde yerel kaynakların kullanımını kolaylaştıracak şekilde farklılaştırılması yanında, farklı teşvik mekanizmaları ile desteklenmesi gerekmektedir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 23
Sanayi sektörü çalışmalarını çevre yönünden düzenleyecek mevzuat içerisinde “Çevre Kanunu”, “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” gibi endüstriyel kirliliğe ilişkin yasal düzenlemeler, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yürütülmektedir.
Türkiye, gönüllü karbon piyasasında mevcut avantajlar ile kazanımlar sağlayabilecek potansiyele sahiptir. Enerji yoğun sektörlerin büyük pay sahibi olduğu bir sanayi envanteri için iklim değişikliği açısından karbon ticareti denge unsuru olacaktır. Karbon ticaretinin oluşturulması için bilinçlendirme ve yaygınlaştırma aktiviteleri yanında projelerin oluşturulması, karbon sertifikaları ve kurumsal yapının oluşmasına yönelik mevzuat çalışmaları önem arz etmektedir. Bu konuda hazırlanacak mevzuatın 2012 sonrasında oluşması beklenen yeni yapıları öngörecek şekilde olması beklentisi bulunmaktadır.
Enerjiyi verimsiz kullanan ürünlerin satışının sınırlandırılması Enerji Verimliliği Kanunu ile hükme bağlanmıştır. Bu yönde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, AB’nin “Eko‐tasarım Direktifi” doğrultusunda, gerekli ikincil mevzuat hazırlıklarını tamamlamak üzeredir. Klima, ampul ve bazı elektrikli ev aletleri için (buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, fırın, klima) hâlihazırda enerji etiketleme (sınıflandırma) yönetmelikleri yürürlüktedir. Bunun dışında flüoresan balatları için asgari verimlilik sınırlarını düzenleyen 2000/55/AT yönetmeliği ve buzdolapları için asgari verimlilik sınırlarını düzenleyen 96/57/AT yönetmeliği yürürlüktedir. Asgari verimlilik sınırları için Ekotasarım Çerçeve Yönetmeliği ve bunun altındaki uygulama tebliğlerinin taslak çalışmaları devam etmektedir. Bunlar yayımlandıktan sonra 96/57/AT ve 2000/55/AT yürürlükten kalkacak bunun yerine ilgili uygulama tebliğleri yürürlüğe girecek. Ayrıca başka ürün grupları için de asgari verimlilik şartları getiren uygulama tebliğleri yürürlüğe girecek.
3.3. Kurumsal Yapılanma
Sanayi sektörünün iklim değişikliği çalışmalarında birçok kamu kurumu ve kuruluşları farklı aktiviteleri yürütmektedir. İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu (İDKK) ve Çevre ve Orman Bakanlığı tüm çalışmaların koordinasyonunda ve odağında görev almaktadır. İDKK bünyesinde temsil edilen kurumlar aşağıda listelenmiştir;
• Çevre ve Orman Bakanlığı (Koordinatör)
• Dışişleri Bakanlığı
• Maliye Bakanlığı
• Sağlık Bakanlığı
• Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
• Ulaştırma Bakanlığı
• Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 24
• Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
• Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
• TÜSİAD
• Hazine Müsteşarlığı
İDKK kapsamında yer alan on Çalışma Grubu ise şöyledir:
• İklim Değişikliğinin Etkilerinin Araştırılması
• Sera Gazları Emisyon Envanteri
• Sanayi, Konut, Atık Yönetimi ve Hizmet Sektörlerinde Sera Gazı Azaltımı
• Enerji Sektöründe Sera Gazı Azaltımı
• Ulaştırma Sektöründe Sera Gazı Azaltımı
• Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık
• Politika Ve Strateji Geliştirme
• Eğitim Ve Kamuoyunu Bilinçlendirme
• İklim Değişikliğine Uyum
• İklim Değişikliği ve Finansman
• Karbon Piyasaları Çalışma Grubu
Sanayi, konut, atık yönetimi ve hizmet sektörlerinde sera gazı azaltımı çalışmaları koordinatörlük görevi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bünyesinde görev yapan Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü’nde (EİEİ) olup, sanayi, konut ve hizmet sektörlerinde enerji verimli faaliyetlerin geliştirilmesi ve uygulanmasından sorumludur.
Sera gazı azaltım politikaları ve mevzuatının uygulanmasında enerji verimliliği alanında EVKK ve EİE odak noktası olarak çalışırken KOSGEB, STB, TÜBİTAK vb kurumlar kendi alanlarındaki faaliyetleri sürdürmektedir. Yenilenebilir enerji politikaları ve mevzuatın uygulanmasında EPDK, EİE, ETKB ve bağlı kuruluşlar ve birçok sektörel kuruluş da katkıda bulunmaktadır. Bu alanda en önemli kuruluşlardan biri olan TÜİK sera gazı ve diğer göstergeleri bir araya getirerek envanterler oluşturmaktadır.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 25
EİE tarafından sekretaryası yürütülen EVKK’nin amacı enerji verimliliği çalışmalarına katkıda bulunan kurum ve kuruluşlarının temsili yolu ile iklim değişikliği alanında farklı alanlarda devam eden mücadele çalışmalarında sinerjinin oluşturulmasını sağlamaktır.
Enerji verimliliği kanunu ile KOBİ’lerde yapılacak çalışmaların yönlendirilmesinin KOSGEB, 1.000.000 TL’ye kadar projelerde EİEİ ve 1.000.000 TL üstü projelerin finansal mekanizmalarının oluşturulmasının ise T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından düzenlenmesi istenmiştir.
Kurumsal yapılanma ile ilgili genel sorunlar arasında iletişim ve uzman personel eksikliğinin yanında, verimsiz çalışmalar da sayılmaktadır. Kurumsal yapıda sektöre özel geliştirilmesi gereken hususlar ise istatistikî verilerin toplanması, işlenmesi ve paylaşılmasında kullanılan metotlar ve araçlardan kaynaklanmaktadır. Ayrıca sektörel benchmarking çalışmaları için kurumsal kapasitelerin geliştirilmesi gerekmektedir. Sanayi sektöründe uygulamaya konulan ilgili mevzuatın gerekliliklerinin denetimi, görevli ve ilgili kurumlardaki gerekli altyapı ve uzmanlık eksikliğinden dolayı yeterince yapılamamaktadır.
KOBİ’ler Türk sanayi sektörünün önemli rekabet gücünü oluşturmaktadır. Sayıca oldukça fazla olan KOBİ’lerin enerji verimliliği teknolojilerine oryantasyonu ve desteklenmesi için enerji verimliliği ve sera gazı azaltım teknolojilerinde uzmanların sayısı ile kurumların teknik ve fiziksel kapasiteleri yetersizdir. Hali hazırda EİE’nin kurum içi ve yaklaşık 15 EVD bünyesindeki uzmanlara ilave olarak belli sayıda akademisyenden oluşan havuzu bulunmaktadır. Bunlara ilave olarak, sanayi sektöründe yaklaşık 2500 enerji yöneticisi, büyük kuruluşlarda görev yapmaktadır. Bu amaçla EVD sayısının ve bünyesindeki uzmanların artmasının teşvik edilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. KOSGEB bünyesinde bu konuda 5 yıl içerisinde uzmanlık oluşturulması çeşitli projeler kapsamında hedeflenmektedir. Ayrıca TSE Enerji Yönetim Sistemi belgelendirme altyapısını tamamlamış ve tetkikçi havuzunu oluşturmuştur.Kurumların bünyesinde bulunan çeşitli araçların da günümüz teknolojisi kullanılarak geliştirilmesi önem arz etmektedir. Bilhassa iletişimin ve yaygınlaşmanın hızlandığı ve sanayi sektöründe limitlerde çalışıldığı düşünüldüğünde kurumlar bünyesinde istatistik ve benchmarking portalları, dokümantasyon ve çevrimiçi sistemlere olan ihtiyaçlar önemli geliştirme alanları olarak görülmektedir.
Kurumsal yapılanmaların geliştirilmesi yolunda öncelikle koordinasyon kurullarının oluşturulması ve etkili bir şekilde çalıştırılması sinerjiyi arttırmıştır. Bunun ötesinde başta EİEİ’nin yeniden yapılandırılması ve diğer kurumlarda organizasyonel düzenleme çalışmalarının sonuçlanması beklenmektedir.
Ülkemizde sera gazı envanterinin büyük bir kısmı Türkiye İstatistik Kurumu sorumluluğundadır. 2009 yılında İDKK’da alınan karar ile Ulusal Emisyon Envanteri odak noktası TÜİK olmuştur. TÜİK tarafından yürütülen sera gazı envanterinin oluşturulmasında, verilerin toplanmasında ve değerlendirilmesinde uluslararası standartlara uygunluk tamamlanmıştır. Bu konuda veri kaynakları ile iletişimde otomasyona yönelik iyileştirmeler önem arz etmektedir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 26
Sektörü temsil eden kuruluşlar (birlikler, odalar, dernekler) bünyesinde enerji verimliliği tabanlı komiteler kurularak çalışmalarda katalizör etkisi oluşturulmaya çalışılmaktadır. Orta ve büyük sanayi işletmelerinde enerji yöneticiliklerinin organizasyon içerisinde oluşturulması büyük oranda tamamlanmıştır. Bu şirketlerin sayısının 6000 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Ancak daha önce de belirtildiği gibi potansiyelin büyük bir kısmının KOBİ’lerde olması beklenmektedir.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı arasında 2008 yılında imzalanan İşbirliği Protokolü ve Enerji Verimliliği Eylem Planı ile enerji verimliliği konusunda yakın bir işbirliği içerisinde çalışılması, bu çerçevede mevcut yasalarda değişiklikleri de içeren yasal düzenleme çalışmalarının yapılması, enerji verimliliğinin tanıtılması ve özel sektörle yapılabilecek işbirliği konularında yoğunlaşacak bir çalışma grubunun kurulması hedeflenmiştir. Protokol kapsamındaki faaliyetlere ilişkin değerlendirmeler Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu toplantılarında ele alınmaktadır. Protokolün ekinde yer alan aşağıdaki başlıklar üzerinde eylemler yürütülmektedir;
• Enerji kullanan malların tanıtma ve kullanma kılavuzlarında enerji verimliliğine ilişkin hususların yer alması suretiyle tüketici bilincinin kazandırılması,
• Organize sanayi bölgelerinde enerji yönetim birimlerinin kurulması,
• KOBİ’lerin, Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri (EVD)’nden, enerji verimliliğine yönelik alacakları eğitim, etüt ve danışmanlık hizmetlerinin desteklenmesi,
• Tüketici Konseyi gündemine enerji verimliliği konusunun alınması ve sunum yapılması,
• 15 Şubat 2008 tarihli Enerji Verimliliği Başbakanlık Genelgesinin STB ilgili ana ve destek birimlerinde uygulanması,
• En‐Ver Projesine katılım ve En‐Ver Der’e üyelik,
• Sanayi Envanteri çıkarılması çalışmasına En‐Ver envanterinin entegrasyonu,
• Enerji etiketlemelerinde piyasa gözetimi ve denetimi,
• Enerji verimli ürünlerin yaygınlaştırılması konusunda, özel sektörün gönüllü katılımının sağlanmasıdır.
3.4. Finansman
Enerji verimliliği projelerine iklim değişikliğine doğrudan etkisi nedeni ile birçok finansman sağlayan kuruluş tarafından öncelik verilmektedir. Ayrıca yenilenebilir enerji projeleri de aynı ölçüde destek bulmaktadır. Uluslararası fonlardan sağlanan kaynaklar iki başlık altında değerlendirilebilir. Doğrudan kaynak aktarımı; sektörün oluşturduğu projeler için düşük faizli krediler yolu ile doğrudan finansmana ulaştığı hallerdir. Uluslararası fonların bu yolla finansman sağlamasında son yıllarda kullanılan yöntem, yerel bir banka veya kuruluş aracılığı
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 27
ile gerçekleştirilmesidir. Bu aracı kurumların başında TSKB, TKB, TEB gibi bankalar ile TTGV gibi STK’lar gelmektedir. Ayrıca Avrupa Birliği programları, Birleşmiş Milletler gibi uluslararası kuruluşların Türkiye’deki temsilcilikleri aracılığıyla ve/veya doğrudan finansmana ulaşmak mümkün olmaktadır.
Dolaylı kaynak aktarımı; Türkiye’nin içinde bulunduğu GEF, AB gibi fonlardan kurumların oluşturduğu projeler yolu ile aktarılan finansmanın kullanılması durumudur. Bu durumda başta Çevre ve Orman Bakanlığı, STB, EİE, KOSGEB gibi kuruluşların yürütücülüğünde oluşturulan projeler kapsamında eğitim, uzmanlık altyapısı, teknoloji transferleri ve benzer alanlar için finansman desteği sağlanmaktadır. Devlet Planlama Teşkilatı koordinasyonunda hazırlanan yıllık yatırım programları dahilinde iklim değişikliğine yönelik altyapılar desteklenmektedir.
Uluslararası fonlar arasında Dünya Bankası, Avrupa Kalkınma Bankası, Fransa Kalkınma Ajansı (AFD), Alman Kalkınma Bankası (KfW), İngiltere Ticaret ve Yatırım Kurumu (UKTI‐ İngiltere Dışişleri Bakanlığı), Japon Uluslararası İşbirliği Bankası (JBIC) sayılabilir. Uluslararası fonların kullanımında sürekli ortaya konan önemli sorunların başlıcaları istenen kalitede ve detayda projelerin ortaya çıkarılmasındaki uzmanlık eksikliği, proje yönetimindeki tecrübesizlikler, eş finansman ve teminatların sağlanamaması vb.dir. Özellikle, personel açısından kısıtlı imkanlara sahip KOBİ’lerin ve sektördeki orta büyüklükteki sanayi kuruluşlarının finansmana erişimini sağlamak için çalışmalar yetersizdir. Sektörün (başta KOBİ’lerin) uygun şartlardaki kredilere ulaşabilmesi için yerel ve yaygın aracı kurumlara ve istenen detayda proje içeriği hazırlayacak yerel uzman kuruluşlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Bu başlık altında banka kredilerinin yönlendirilmesi, uluslararası fonlardan yararlanılması amacı ile çeşitli çalışmalar STB, ÇOB, Hazine Müsteşarlığı, TKB, EİEİ bünyesinde yürütülmektedir.
Öte yandan enerjiyi yoğun kullanan ağır sanayi sektörlerinde önlem belirleme çalışmaları yoğunlaştırılmış olup, çimento, demir‐çelik, seramik ve tekstil sektörlerindeki periyodik taramalar sürdürülmektedir. Bu sektörlerdeki verimlilik artırıcı projelerin Dünya Bankası tarafından Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB) ve Türkiye Kalkınma Bankası (TKB) üzerinden desteklenmesine 2009 yılında başlanmıştır.
Önemli bir finansman kaynağı olacağı düşünülen karbon borsasının kurulması yönünde çalışmaların yapılacağı; Enerji Verimliliği Strateji Belgesi kapsamında 2011 yılı ilk yarısı sonuna kadar karbon borsası konusunda ayrı bir strateji belgesi hazırlanacağı ifade edilmektedir.
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) kamu ve özel sektörün işbirliği ile kar amacı gütmeyen bir vakıf olarak 1 Haziran 1991 tarihinde kurulmuştur. Vakfın amacı sanayi sektörü ve yazılım sektörü şirketlerinin ulusal teknolojik yenilik faaliyetlerini desteklemek ve dünya piyasalarında Türk şirketlerinin rekabetçiliğini artırmaktır. TTGV sanayi sektörü şirketlerinin teknoloji geliştirme, teknolojik yenilik, yeni ürün, yeni proses ve yeni üretim yöntemi geliştirilmesi projelerine finansman desteği sağlamaktadır. Bahsedilen finansman desteğine ek olarak Vakıf teknoloji hizmet merkezleri, teknoparklar ve teknoloji geliştirme alanlarının
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 28
kurulmasını teşvik etmekte; bu faaliyetlere finansman sağlamakta; teknolojiye dayalı girişimcilik sermaye mekanizmalarının geliştirilmesinde katalizör görevi görmekte ve Türkiye’de ilk kez başlangıç sermayesi desteği vermektedir.
TTGV sanayi sektörüne aşağıda belirtilen destekleri vermektedir:
• Teknoloji Geliştirme Projeleri Desteği
• Teknolojik Girişimcilik Desteği
• Çevre Projeleri Desteği
Üniversite ve sanayi arasında eşgüdümün geliştirilmesi amacıyla “SAN‐TEZ” isimli proje Eylül 2006 tarihinde başlatılmıştır. Proje maliyetinin %75’i Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından ve %25’i sanayi tarafından finanse edilmektedir.
Projenin amacı aşağıda belirtilmektedir:
• Bilimsel çalışma sonuçlarının sanayide kullanılmasını sağlamak,
• Akademik bilginin yüksek katma değerli teknolojik ürünlere transfer edilmesini sağlamak,
• Üniversiteler ile işbirliği içerisinde üretim sürecinde sanayinin yaşadığı sorunlara çözümler bulmak,
• Küçük ve orta ölçekli işletmelere Ar‐Ge ve teknoloji kültürü sağlamak.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın 2006 yılında yayınladığı “Yatırımcının Rehberi” çalışmasında çeşitli ulusal ve uluslararası fonların kullanımına yönelik özet bilgiler derlenmiştir.
Hazine Müsteşarlığı üzerinden TSKB, TKB vb. vasıtasıyla kredilerin kullandırılması devam edilmektedir. Örneğin TKB tarafından Dünya Bankası Kaynaklı Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Kredisi ile özel sektör tarafından gerçekleştirilecek yenilenebilir kaynaklara dayalı enerji üretim yatırımları ile enerji verimliliği sağlayan yatırımların mal, hizmet, inşaat giderleri ve bunlara ilişkin danışmanlık hizmetlerinin finansmanı sağlanmaktadır. Proje konusu, “Yenilenebilir Enerji” ve "Enerji Verimliliği" tanımlarına uyan ve Türkiye çevre mevzuatı ile Dünya Bankası çevre politikasına uygun olan, ilgili Kurullarca getirilen düzenlemeler sonucu sahip olunması gereken tüm izin ve belgelere sahip olan yatırımcılar bu krediden yararlanabilmektedir. Kredi limiti 50 milyon ABD Doları’dır.
TÜBİTAK ana hedefleri arasında, endüstriyel araştırma ve teknolojiyi geliştirmek ve yenilikçiliği desteklemek, özendirmek, izlemek ve üniversite‐sanayi ilişkilerini gerçekleştirmek sayılabilir. Bu hedef doğrultusunda Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB), Ülkemizde yerleşik tüm kuruluşların araştırma ve teknoloji geliştirme faaliyetlerini destekleyerek, çağımızın en önemli ekonomik gelişme kaynağı olan teknolojinin toplumsal faydaya dönüşmesi sürecine katkıda bulunmak amacı ile aşağıda belirtilen programlar kapsamında destekler sağlamaktadır:
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 29
AR‐GE, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı” ve “Tematik Proje Destek Programı”
Mevcut desteklerin etkinliğinin ve etkililiğinin arttırılması kapsamında yeni KOSGEB Destek Programları hazırlanmış ve KOBİ’lerimize duyurulmuştur. Genel KOSGEB Desteklerinin yanı sıra yeni destek programları ile (özellikle “AR‐GE, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı” ve “Tematik Proje Destek Programı”) KOBİ’lerin “Çevrenin Korunması, İklim Değişikliği ile Mücadele ve Enerji Verimliliği” başlıklarında yapacakları çalışmalara da destek sağlanacaktır Sanayi Ar‐Ge Proje Destekleme Programı
Sanayi Araştırma‐Geliştirme Projeleri Destekleme Programı, firma düzeyinde katma değer yaratan kuruluşların Araştırma Geliştirme çalışmalarını teşvik etmek ve bu yolla Türk sanayisinin Ar‐Ge yeteneğinin yükseltilmesine katkıda bulunmak için yürütülmektedir. Bu amaç doğrultusunda; Türkiye'de yerleşik katma değer yaratan kuruluşların Ar‐Ge nitelikli proje harcamalarına %60'a varan oranlarda geri ödemesiz (hibe) destek sağlanmaktadır.
Proje Pazarları Destekleme Programı
Proje Pazarları Destekleme Programı; üniversitelerden, araştırma kurumlarından ve sanayi kuruluşlarından temsilcilerin bir araya gelmesi ve tarafların somut proje önerilerini paylaşarak muhtemel işbirliklerinin oluşturulduğu etkinlikleri desteklemek için oluşturulmuştur. Üniversite veya araştırma kuruluşlarının bu amaçla düzenledikleri etkinlikler bu programca desteklenmektedir.
KOBİ Ar‐Ge Başlangıç Destek Programı
KOBİ Ar‐Ge Başlangıç Destek Programı, KOBİ'leri Araştırma‐Teknoloji Geliştirme ve yenilik odaklı proje yapmaya teşvik etmek amacıyla yürütülmektedir. Bu kapsamda KOBİ'lerin ilk iki projesi avantajlı şekilde desteklenmektedir.
Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişimleri Destekleme Programı
Teknogirişim Destek Programı, teknoloji ve yenilik odaklı iş fikirlerine dayanan, nitelikli istihdam ve rekabet gücü potansiyeli yüksek girişimleri desteklemek amacıyla yürütülmektedir. Bu kapsamda girişimcilere eğitimler verilmekte, uygun bulunan girişimlere 100.000 TL'ye kadar hibe şeklinde destek sağlanmaktadır.
3.5. Ekonomik Araçlar
Ekonomik araçlar açısından sera gazı azaltımı çalışmalarına yönelik enerji verimliliği, yenilenebilir enerji, gönüllü karbon piyasaları alanındaki teşvikler, yaptırımlar ve vergiler sayılabilir.
İklim değişikliği ile mücadele alanındaki ekonomik araçlardan biri 2005 yılında yayımlanan Yenilenebilir Enerji Kanunu kapsamındaki alım garantisidir. Ancak rüzgar enerji
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 30
santrallerinden üretilen elektriğin alım fiyatı olan 5,5 eurocent/ kWh sektör tarafından düşük bulunmaktadır. 2009 yılı itibariyle başlatılan Yenilenebilir Enerji Kanunu çalışması ile sektör tekrar yatırım beklentisi içerisine girmiştir. Yenilenebilir enerji desteğinin önemli unsurları alım garantisine temel teşkil eden fiyat ve süredir. Üreticiler çeşitli forumlarda 15 yılın üzerinde alım garantisi ile rüzgar için 7‐9 eurocent/kWh ve güneş için 32‐35 eurocent/kWh civarında fiyatların yatırımın önünü açacağını bildirmektedir. Taslak içerisinde yer alan fiyatlar önceki durumun üzerinde olmakla birlikte daha rasyonel düzeyler olacağı öngörülmektedir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanan elektrik enerjisi sektörü reformu ve özelleştirme strateji belgesi kapsamında elektrik enerjisinde kaynakların çeşitlendirilmesi istenmekte olup; hidrolik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, biyogaz gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik yatırımları arttırmak hedeflenmektedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın projeksiyonlarında yenilenebilir enerji kaynaklarının payının 2020 yılında 20 bin MW olması hedeflenmektedir. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Yasası kapsamında hali hazırda 489 İşletmeye (379 hidrolik, 91 rüzgâr, altı jeotermal, altı çöp gazı, yedi biyokütle işletmesine) lisans verilmiştir. Güneş enerjisi için henüz başvuru ya da verilmiş bir lisans bulunmamaktadır.
Gönüllü karbon piyasaları Türkiye’de gerçekleştirilen yenilenebilir enerji projeleri için kullanılabilecek bir ekonomik araçtır. Türkiye’nin uluslararası iklim değişikliği antlaşmalarındaki durumu gereği bu alanda kullanabileceği tek alternatiftir. Sistem Kyoto Protokolü EK‐A Listesinde yer almayan sektörlerin firmaları (ör. Uluslararası sivil havacılık firmaları), Kyoto Protokolü EK‐B Listesinde yer almayan ülkelerde (ör. ABD) karbon emisyonlarını dengelemek isteyen firmalar ve Kyoto Protokolü ile doğrudan yükümlülük altına girmeyen etkinlik sahipleri (ör. Kültürel ve sportif buluşmalar, bankalar, ticaret merkezleri, perakende sektörü) gibi alıcılar ile Kyoto Protokolü’ne taraf olmayan ülkelerde, Kyoto Protokolü EK‐B Listesinde yer almayan ülkelerde, Kyoto Protokolü’ne taraf olan ülkelerde ancak CDM/JI süreçlerinin aşırı maliyetli olduğu satıcıların sera gazı emisyonlarının azaltılmasını sağlayan yenilenebilir enerji, enerji tasarrufu ve sürdürülebilir atık yönetimi projelerinden sağladıkları karbon azaltım miktarlarının bir emtia olarak ticaretini yapmalarına dayanmaktadır.
Enerji Verimliliği (EV) kanunu kapsamında sanayide verimlilik artırıcı projelere ve enerji yoğunluğunu azaltmayı taahhüt eden gönüllü anlaşmalara EİEİ tarafından mali destek sağlanmaktadır. Verimlilik artırıcı proje tamamlayan kuruluşlar hazırladıkları raporların kabul edilmesini takiben 500.000 TL’ye kadar olan projelerinde %20’ye kadar hibe desteği alabilmektedir. Ayrıca gönüllü antlaşmalar ile endüstriyel işletmeler üç yıl içerisinde enerji yoğunluğunu ortalama olarak en az yüzde on oranında azaltmayı taahhüt ederek antlaşma yaptıkları yıla ait enerji giderlerinin %20’sini (En çok 100.000 TL) hibe olarak almaktadır. Yürütülen çalışmalar arasında elektrik motor sistemlerini iyileştirici projeler yer almaktadır. Türkiye’de halen 15 milyon adetin üzerinde motorun kullanıldığı; her yıl en az 1 milyon adet üç fazlı asenkron motor ile birlikte yaklaşık 0,7 milyon adet tek fazlı motor satıldığı; her yıl satışa sunulan motorların kurulu gücünün yaklaşık 7.000 MW olduğu ve bunların en az üçte ikisinin düşük verimli olduğu tahmin edilmektedir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 31
3.6. Fiziki Yatırım Projeleri
Düşük karbon izine sahip enerji üretim tesisleri, enerji verimliliği yatırımları ve mevcut santrallerin iyileştirilmesi projeleri, sanayi sektörünün iklim değişikliğine etkilerini azaltmaya yönelik fiziki projeler olarak sıralanabilir.
Doğalgaz altyapı sisteminin sanayi kuruluşlarının birçoğunun kullanımına uygun hale gelmesi ile birçok tesiste kömür ve fueloile nazaran daha düşük sera gazı emisyonları ile buhar ve ısı üretimi gerçekleştirilmektedir. Ayrıca gerçekleştirilen rüzgar ve HES yatırımları ile planlanan nükleer enerji yatırımlarının sera gazı verimliliği bilhassa enerji yoğun sektörler için müspet etkileri olacaktır. Düşük karbon ayak izi ve sera gazı emisyonu teknolojisine yönelik nükleer, güneş, termal enerji santrallerinin yatırım potansiyelinin değerlendirilmesine yönelik çalışmalar sonucunda yine de istenen seviyenin altında olduğu belirtilmektedir. Enerji Arz Güvenliği Strateji belgesinde 2023’e dek verilen yenilenebilir enerji için %30’luk, jeotermalden elektrik için 600 MW ve rüzgar enerjisi için 20.000 MW’lık hedeflerin tutturulabilmesi amacı ile tesis yatırımlarına öncelik verilmesi gerekmektedir.
Özellikle demir‐çelik, çimento ve rafineri sektöründe sürekli devam eden enerji verimliliği yatırımları ile önemli mesafeler alınmıştır.
Ülkemizin en önemli enerji kaynağı olan linyit yataklarımızın kullanılması birçok açıdan vazgeçilemezdir. Ancak fosil kaynaklı yakıtların kullanıldığı bilhassa mevcut termik santrallerde karbon veriminin arttırılmasına yönelik iyileştirme çalışmaları henüz yapılmamaktadır. Bahse konu termik santrallerin kurulum yılları ortalama 25‐30 yıl öncesine dayanmaktadır. Yeni nesil enerji santrallerinin teknolojik iyileştirmeler ile %5 ila 12 arasında daha yüksek verime sahip oldukları bilinmektedir. Bir kısmı 50 yıl civarında eski olan mevcut santrallerin iyileştirme yatırımı ihtiyacı bulunmaktadır. Ayrıca bu santrallerin özelleştirilmesi de gündemde yer almaktadır.
3.7. Bilgi Sistemleri, İzleme/Raporlama
TÜİK, 5. Taraflar Konferansı’nda (COP) kabul edilen UNFCCC Yıllık Envanter Raporlama Rehberi’ne uygun teknikler uygulamaktadır. Emisyon hesaplarında kullanılan metodolojiler, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) tarafından hazırlanan Revize 1996 IPCC Ulusal Emisyon Envanter Rehberi ve IPCC Ulusal Emisyon Envanteri Uygulama Kılavuzu ve Belirsizlik Yönetimi (GPG)’ne dayandırılmaktadır. Sonuç olarak sanayi sektöründeki ana kaynaklar elektrik üretimi (CO2), diğer sanayi (CO2), çimento sanayi (CO2), katı yakıt üretimi ve diğer enerji sanayi (CO2), demir çelik sanayi (CO2), kimya sanayi (CO2), nitrik asit üretimi (N2O), petrol rafinerileri (CO2), demir harici metal sanayi (CO2) ve şeker sanayi (CO2) olarak tespit edilmiştir.
Envanterin ana veri sağlayıcıları aşağıdaki kurumlardır:
• TÜİK (Sanayi, tarım, atık )
• ETKB (Enerji ve petrol denge tabloları)
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 32
• ÇOB (F gazlar)
• TKB, ÇOB (Arazi kullanımı ve arazi kullanım değişikliği)
• UB (Ulaştırma)
Sera gazı envanter çalışmasının nitelikli ve detaylı olarak başlatılması, önümüzdeki yıllarda belirsizliklerin azaltılarak sürdürülmesi ve çeşitli strateji oluşturma çalışmalarına kaynak olması açısından önemli bir gelişmedir. Ancak geçmiş yıllara ait verilerin yeterince sağlıklı veya istenen formatlarda sağlanamaması öngörü çalışmalarında yeterli hassasiyette kestirim imkânlarını azaltmaktadır.
Bunların yanında Ulusal Sera Gazı Envanteri oluşturma çalışmalarının başlatılması yakın bir geçmişe dayanmaktadır. Dolayısı ile emisyon faktörü hesaplamalarına ait kılavuz yönetmeliklerin eksikliği tamamlanamamıştır. Sera gazı azaltımına yönelik proses bazında mevcut durum, fizibilite ve iyileştirme çalışmalarının performansını izleme metotları ve hesaplama yöntemleri konusunda benzer şekilde tanımlamaya ihtiyaç duyulmaktadır. Son olarak sera gazı envanter verisine ana kaynak olarak iştirak eden büyük tesislerde emisyon ve enerji kullanımına yönelik çevrimiçi izleme sistemleri bulunmamaktadır.
Sanayi sektöründe tesislerin sera gazı emisyonlarının ölçülmesi ve raporlanması standartları TS ISO 14064 ‐1:2007, TS ISO 14064‐2:2007 ve TS ISO 14064‐3:2007 Türk Standardı olarak yürürlüktedir.TS ISO 14064‐1:2007içerik olarak, sera gazı emisyon azaltmalarına ve uzaklaştırma iyileştirmelerine yol açması beklenen hesaplama, izleme ve raporlama faaliyetleri için, kuruluş içerisinde uygulanacak ilkeleri ve şartları belirlemekte ve kılavuzluk sağlamaktadır.
• TS ISO 14064‐2:2007, sera gazı emisyon azaltma ve uzaklaştırma iyileştirmelerine yol açması beklenen işlemlerin hesaplama, izleme ve raporlama faaliyetleri için, proje seviyesinde uygulanacak ilkeleri ve şartları belirlemekte ve kılavuzluk sağlamaktadır.
• TS ISO 14064‐3:2007, sera gazı beyanlarının onaylanması ve/veya doğrulanması faaliyetlerini yürütenler veya yönetenler için ilkeleri ve gerekleri belirlemekte ve kılavuzluk sağlamaktadır.
EİEİ tarafından hazırlanan enerji verimliliği, ENVER Portalı’nda imalat sanayi enerji tüketimlerinin ölçülmesi ve değerlendirilerek kullanıma sunulması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede enerji yoğun sektörler portala eklenmiştir. Başlatılan çalışmaların geliştirilmesi amacı ile EİE’nin ölçme ve değerlendirme altyapısının geliştirilmesi ve ilgili faaliyetlerin ülke genelinde etkinleştirilmesi bağlamında;
• EİE’de TÜBİTAK işbirliği ile başlatılan Ölçme ve Değerlendirme Sistemi Projesi (ÖDES) kapsamında, bilgi toplama, konsolidasyon, analiz, simülasyon ve projeksiyon araçları geliştirilerek 2011 yılında hizmete alınacak;
• Faaliyetlerin ülke genelinde sürdürülmesi için yerel yönetimler ve meslek odaları görevlendirilecek veya yetkilendirilecek;
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 33
• Muhatap kuruluşların bilgi verme yükümlülüğü ve denetimler etkinleştirilecektir.
KOSGEB tarafından oluşturulan KOBİ’lere ait veritabanı oldukça geniş bir kesim hakkında detaylı bilgiler elde edilmesine olanak sağlamaktadır. Bu veritabanının enerji verimliliği ve sera gazı emisyonu açısından bilgilerin de değerlendirilmesine uygun olacak biçimde geliştirilmesine yönelik çalışmalar çeşitli uluslararası projeler kapsamına dahil edilerek KOSGEB tarafından sürdürülmektedir.
TÜİK, İklim değişikliği ile ilgili tüm verileri derleyip, değerlendirerek trend analizleri yapmaktadır. Ayrıca DSİ ve Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ) Genel Müdürlüğü, atmosfer olaylarını, yağış potansiyellerini, sıcaklıkları vb. verileri izleyerek çeşitli trend analizleri ile sektörün bilgilenmesini sağlamaktadır.
Alt Sektör bazındaki bilgiler dahil olacak şekilde TİER 1 hesaplama metotlarına göre emisyon hesaplama metotları ve enerji yoğunlukları 2004‐2006 arasında hazırlanarak ortaya konmuştur.
İklim değişikliği alanındaki bilgi sistemlerinin geliştirilmesi çalışmalarına yakın bir zamanda başlanılmasına rağmen oldukça iyi bir noktaya gelinmiştir. Farklı kurumlarda değişik formatlarda toplanan bilgilerin aynı düzeye getirilerek değerlendirilebilmesine olanak sağlayacak eşleştirme çalışmaları planlanarak devreye alınmaktadır.
3.8. Bilimsel ve Teknolojik ArGe
Bilim ve teknoloji alanında gerçekleştirilen çalışmaların planlanması, koordinesi ve yürütülmesi için odak noktası Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)’dur. TÜBİTAK, üniversiteler ve sanayide yürütülen Ar‐Ge projelerine kaynak sağlayarak, bilim insanı yetiştirilmesi için programlar oluşturarak, teknoloji yaygınlaştırma çerçevesinde ulusal ve uluslararası işbirlikleri ve yayınlar oluşturarak ve bünyesinde mevcut araştırma altyapılarını kullanarak, ülkemizin rekabet gücünü ve refahını artırmak ve sürekli kılmak için toplumun her kesimi ve ilgili kurumlarla işbirliği içinde, ulusal öncelikleri doğrultusunda bilim ve teknoloji politikalarını geliştirmek, bunları gerçekleştirecek altyapı ve araçları oluşturmaya katkı sağlamak, araştırma ve geliştirme faaliyetlerini desteklemek ve yürütmek, bilim ve teknoloji kültürü oluşturmakta öncü rol oynamayı hedeflemektedir.
Bilim ve teknoloji alanındaki çalışmaların arttırılması için ulusal ana hedeflerden biri Ar‐Ge harcamalarının GSYH içindeki payının 2013’e kadar %2’ye ulaştırılmasıdır. Bu hedef doğrultusunda 2001 yılında %0,50 mertebesinde olan pay, 2008 yılında %0,73 mertebesine ulaşmıştır.
Bir diğer ana hedef, 2013 yılında tam zamanlı eşdeğer Ar‐Ge personelinin sayının 150.000’e ulaştırılmasıdır. 2008 yılı için bu hedefin gerçekleşmesi 67.000 Ar‐Ge personeli civarındadır. Ar‐Ge’ye ayrılan kaynakların arttırılması ihtiyacı bulunmakla birlikte enerji verimliliğinin artırılması ve yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanılmasına yönelik uygulamalı Ar‐Ge projelerinin, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın yayınlayacağı Ar‐Ge Master Planı
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 34
doğrultusunda TÜBİTAK tarafından öncelikle desteklenmesine dair karar alınmıştır. İklim değişikliği alanında etkisi yüksek projelerin öncelikle destekleneceği hükmü, tüm programların kriterleri içerisinde bulunmaktadır. Bu programlar kapsamında bir çok önemli proje yürütülmektedir. Örnek olarak, Çevre ve Orman Bakanlığı’nın müşteri kamu kurumu, TÜBİTAK‐MAM, Dokuz Eylül Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve Adnan Menderes Üniversitesi’nin proje yürütücüsü olduğu, “Ulusal İklim Çalışmalarının Geliştirilmesi ve Örnek Uygulamalar Projesi” başlıklı Türkiye Araştırma Alanı (TARAL) Projesi teklifi hazırlanarak Şubat 2008 döneminde TÜBİTAK’a sunulmuştur. Söz konusu proje ile, ülkemiz için iklim senaryoları belirlemek, iklim değişikliğinin ülkemize olan etkilerini incelemek ve ülkemizde alınması gereken önlemleri ve yapılması gereken uyum çalışmalarını belirlemek amacıyla, iklim bilimlerinin farklı boyutları üzerine çalışma yapan araştırmacılar bir araya getirilerek, iklim değişikliği sorunu ile ilgili ülke bazında uygulanabilecek önlem ve stratejilerin belirlenmesi hedeflenmektedir. Proje kapsamında, sera gazı emisyon envanteri sistemi; emisyon projeksiyonları; sera gazı azaltım potansiyelleri, teknoloji transferi ve maliyet hesapları; ülkemize uygun iklim değişikliği senaryoları; uyum çalışmaları, teknoloji transferi ve maliyet hesapları oluşturulacak; sistematik gözlem; esneklik mekanizmaları; mevzuat çalışmaları; kapasite geliştirme; eğitim ve kamuoyu bilinçlendirme çalışmalarının yapılması planlanmaktadır.
TÜBİTAK ve diğer kurumların destekleme programlarında iklim değişikliğine yönelik ayrılan kaynaklar, genel olarak bilim ve teknolojiye ayrılan kaynaklar ile karşılaştırıldığında yetersiz olduğu görülmektedir. Sera gazı azaltımına yönelik yerli teknoloji üretimi ve araştırmaya yönelik güdümlü programların ilgili kurumların koordinasyonunda oluşturulması ihtiyacı bulunmaktadır. Bu durum yanında oluşturulacak projelere destek altyapısı çerçevesinde enerji verimliliği ve iklim değişikliği alanında akredite Ar‐Ge laboratuarlarının eksikliği önemli bir sorun teşkil etmektedir.
12.03.2008 tarihli ve 26814 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 28.02.2008 tarihli ve 5746 sayılı Kanun ile Araştırma ve Geliştirme faaliyetleri için yeni teşvik ve destekler getirilmiştir. Yeni Ar‐Ge Kanunu ile kurumlar vergisindeki Ar‐Ge indirimi %100 oranına çıkarılmıştır.
Firmaların destekten yararlanma imkanı temelde iki farklı şekilde ele alınmıştır:
• Bünyesinde 50 Ar‐Ge personeli çalıştıran firmalar Ar‐Ge Merkezi olarak nitelendirilmekte ve faaliyetleri destek kapsamında yer almaktadır.
• Ulusal veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar‐Ge ve Yenilik Projeleri de destek kapsamında yer almaktadır. Dolayısıyla bünyesinde Ar‐Ge Merkezi olmayan işletmeler de proje bazında desteğe uygun görülmektedir.
Bu çerçevede yeni kanun ile KOBİ’lerin ağırlıklı olarak proje bazında, büyük ölçekli firmaların ise bünyelerindeki Ar‐Ge merkezi faaliyetleri bazında desteklenmesi öngörülmektedir. Ayrıca kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenmiş olan Ar‐Ge projelerinde geliştirilen özgün ürün veya proseslerin uygulamaya aktarılması vergi indirimleri ile özendirilecektir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 35
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın San‐Tez ve Teknogirişim Sermayesi destekleri de önemli kaynaklar olarak değerlendirilmektedir. Bu çerçevede sağlanan kaynaklar birçok alanda kullanılarak istenen performans seviyelerine ulaşılmıştır. Sektör tarafından tercih edilen bu kaynakların arttırılarak geliştirilmesi beklenmektedir. KOSGEB, KOBİ’lere yönelik enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji çerçevesinde proje bazlı destekler oluşturmaktadır.
Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB), Ülkemizde yerleşik tüm kuruluşların araştırma ve teknoloji geliştirme faaliyetlerini destekleyerek çağımızın en önemli ekonomik gelişme kaynağı olan teknolojinin toplumsal faydaya dönüşmesi sürecine katkıda bulunmak amacı ile çeşitli finansman olanakları sağlamaktadır.
İklim değişikliğine yönelik çalışmalar için Teknoloji İhtiyaç Değerlendirmesi (Technology Needs Assessment‐TNA) tespit edilmesi önem arz etmektedir. Bu doğrultuda STB tarafından UNDP desteği ile bir proje teklifi hazırlanmıştır.
BM Kuruluşları işbirliği ile Bin Yıl Kalkınma Hedefleri Fonu çerçevesinde finanse edilen ve Türkiye Cumhuriyeti adına BM’nin ana paydaşı olarak Çevre ve Orman Bakanlığı koordinatörlüğünde yürütülen "Türkiye'nin İklim Değişikliği Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi" projesi kapsamında, iklim değişikliği risklerinin sanayiye adaptasyonunu içeren Eko Verimlilik (Temiz Üretim) Programı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) sorumluluğunda Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) işbirliği ile yürütülmektedir. 2008 yılı ortalarında başlayan ve 2011 yılı ortalarında tamamlanması öngörülen bu proje kapsamında; Türkiye’de kırsal ve kıyı bölgelerinde kalkınma üzerinde tehdit oluşturan iklim değişikliği risklerinin yönetimi için kapasite geliştirmeye yönelik olarak Adana, Kayseri ve Niğde illerini içeren Seyhan Havzası Bölgesi’nde eko‐verimlilik/temiz üretim ile ilgili farkındalık yaratma, kapasite oluşturma faaliyetleri ve gösterim projeleri sürdürülmektedir.
Bu çerçevede, 28 – 30 Haziran 2010 tarihleri arasında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, UNIDO ve TTGV temsilcilerinden oluşan bir heyet tarafından Seyhan Nehri havzasında Niğde, Kayseri ve Adana illerinde yürütülen 6 pilot projeden 3 tanesi yerinde incelenmiştir. Kayseri OSB’de faaliyet gösteren “Meysu” fabrikası, Niğde’de “Ditaş –Otomotiv Ana Sanayi ve yedek parça” üretimi yapan bir fabrika ve Adana’da füme ve dondurulmuş deniz ürünleri yapan “Pakyürek” tesisleri yerinde incelenmiş, UNIDO ve firma katkısı ile alınan ekipmanlar görülmüş ve 3 firmada da yeni alınan ekipmanlar ile uygulanan yeni üretim teknikleri sonuncunda, su tüketiminde kayda değer bir azalma olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, yer altı suyundan temin edilen suyun azalması sonucunda enerji tüketiminde de dolaylı bir azalma olduğu anlaşılmıştır.
Milli Prodüktivite Merkezi tarafından, TÜBİTAK 1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında “Endüstriyel Verimlilik ve Çevresel Performansın KOBİ’ler Düzeyinde Paralel Olarak Geliştirilmesi” konulu bir proje 2007‐2009 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Genel olarak aynı amaca hizmet eden ancak il, işletme veya sektör bazında devam eden yukarıda değinilen lokal uygulamalardan elde edilecek çıktılar ışığında Türkiye genelinde bir eko‐verimlilik programı projesi uygulanması ve “Ulusal Eko‐verimlilik Merkezi” kurulmasına ilişkin çalışmalar sürdürülmektedir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 36
AR‐GE, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı” ve “Tematik Proje Destek Programı”
Mevcut desteklerin etkinliğinin ve etkililiğinin arttırılması kapsamında yeni KOSGEB Destek Programları hazırlanmış ve KOBİ’lerimize duyurulmuştur. Genel KOSGEB Desteklerinin yanı sıra yeni destek programları ile (özellikle “AR‐GE, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı” ve “Tematik Proje Destek Programı”) KOBİ’lerin “Çevrenin Korunması, İklim Değişikliği ile Mücadele ve Enerji Verimliliği” başlıklarında yapacakları çalışmalara da destek sağlanacaktır
3.9. Eğitim/Kapasite Geliştirme
Enerji verimliliği alanında sanayinin ihtiyaç duyduğu uzman personelin eğitilmesi amacı ile EİEİ, enerji yöneticisi eğitimleri düzenlemektedir. 2007’den itibaren sektörde orta ve büyük işletmeler için enerji yöneticisi bulundurma zorunluluğu nedeni ile bu eğitimlere olan ilgi oldukça artmıştır. Bu kapsamda yetkilendirilen EVD şirketleri ve Makine Mühendisleri Odası da enerji yönetici eğitimleri düzenlemeye başlamıştır. Bu çerçevede Enerji Verimliliği Strateji Dokümanı’nda belirtilen hedefler içerisinde sanayi, hizmetler ve konut sektörlerinde standarda uygun enerji yönetimi uygulayacak sertifikalı enerji yöneticisi sayısı 2012 yılı sonuna kadar 5.000 kişiye çıkarılacak ve faaliyetteki OSB’lerde enerji yönetim birimleri kurulacaktır. Bu bağlamda;
• 2010 yılında, EİE ve TSE işbirliği ile enerji yönetimi konusunda ihtiyaç duyulan standartlar hazırlanacak ve zorunlu uygulanması için gerekli yasal düzenlemeler ilgili Bakanlıkça yapılacaktır;
• Mevzuat revizyonu ile, meslek odalarının ve üniversitelerin, hizmet kapasitesi yoğun şehirlerde ortak uygulamalı eğitim laboratuarları kurmalarına imkan tanınacak;
• OSB’lerde enerji yönetim birimlerinin kurulmasında ve işletiminde, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın ilgili birimlerinin, meslek odalarının ve üniversitelerin işbirliği ile EİEİ tarafından teknik destek sağlanacaktır.
GEF projeleri kapsamında hazırlanan Sanayide Enerji Verimliliği Projesi kapsamında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, EİE, KOSGEB, TSE ve TTGV bünyesinde çeşitli araçların, ulusal ve uluslararası uzmanlar desteğinde oluşturulması hedeflenmektedir. Bu proje kapsamında öncelikle sanayide enerji tasarrufu çalışmalarına yönelik kurumsal kapasitelerin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Proje kapsamında ayrıca yaygınlaştırma, iş modelleri oluşturma ve uzmanlıkların geliştirilmesine yönelik teknik kadroların, karar vericilerin, EVD uzmanlarının ve finans sağlayıcıların katılacağı aktiviteler düzenlenecektir. Müteakiben birçok farklı işletmede ön ve detay enerji etütleri ile muhtemel proje imkanları değerlendirilecektir. Eşgüdüm içerisinde birçok firmada ISO 50001 standardına yönelik çalışmaların yürütülmesi sağlanacaktır. Elde edilen potansiyel projeler gösterim amaçlı hayata geçirilerek farklı sektörlerde farkındalık sağlanacaktır. Son olarak elde edilen bulgular ışığı altında çeşitli çıktılar üretilerek kullanıma sunulacaktır.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 37
KOSGEB tarafından hazırlanan iki proje ile KOBİ’ler çerçevesinde kirleticilerin azaltılması ve enerji verimliliği alanında çalışmalar yürütülecektir. Bu projelere ait detaylar aşağıda verilmiştir:
• KOBİ’lerin Çevreye Olan Kirletici Etkilerinin Belirlenmesi ve Gerekli Tedbirlerin Alınmasına
Yönelik KOSGEB Yol Haritasının Oluşturulması Projesi
Proje Süresi: 2 yıl (2010 yılı 3. çeyrekte projenin başlaması öngörülmektedir.)
Proje Uygulayıcı Kuruluş: KOSGEB
Proje Bütçesi: 1 700 000 TL
Projenin Sunulduğu Fon: Ulusal Fon ( KOSGEB Bütçesi)
Projenin Amacı ve Kapsamı: Ulusal çevre duyarlılığı ve uluslararası yükümlülükler (Kyoto protokolü ve AB müktesebatına uyum) çerçevesinde; imalat sanayinde yer alan KOBİ’lerin çevre bilincinin arttırılması, uymakla yükümlü oldukları mevzuatın uygulanmasında karşılaşacakları zorlukların tespiti ve çevreye olan kirletici etkilerinin analizi ve çözümüne ilişkin KOSGEB’in çevre ile ilgili faaliyetlerinin yol haritasının belirlenmesidir.
• Fransız Kalkınma Ajansı (AFD) –KOSGEB Enerji Verimliliği Projesi
(Türkiye’de KOBİ’lerde Enerji Verimliliğinin İyileştirilmesi Projesi)
Proje Süresi: 3 yıl (2010 yılı 3. çeyrekte projenin başlaması öngörülmektedir.)
Proje Uygulayıcı Kuruluşları: KOSGEB‐Fransız Kalkınma Ajansı (AFD)
Proje Bütçesi: 3 200 000 EURO
Projenin Sunulduğu Fon: Fransız Küresel Çevre Fonu
Projenin Amacı ve Kapsamı: KOSGEB’in enerji verimliliği konusunda etkin hizmet sunacak şekilde kurumsal kapasitesi arttırılması, enerji verimliği konusunda saha uygulamaları, etkin bilinçlendirme ve tanıtım faaliyetleri gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Proje kapsamında, Fransız Küresel Çevre Fonu tarafından 1,5 Milyon EURO’ luk bir katkı yapılması öngörülmekte olup, KOSGEB ayni ve gerçekleştirilecek saha uygulamalarında KOSGEB Enerji Verimliliği Desteklerinin kullanılması ile nakdi katkı sağlayacaktır.
Kamu kurumlarının kapasitesinin geliştirilmesine yönelik Bölgesel Çevre Merkezi (REC), UNDP ve GEF gibi kuruluşların işbirliği içinde yürüttükleri projeler bulunmaktadır. Yararlanıcısı Çevre ve Orman Bakanlığı olan Çevre alanında Kapasite Geliştirme Projesi ile kamu kurum ve kuruluşlarına, özel sektöre, yerel yönetimlere, medyaya ve STK'lara yönelik faaliyetlerin kapsamında; Kapasite Geliştirme: Çevre konusundaki kilit kuruluşların ihtiyaçlarına cevap veren eğitimler, seminerler, konferanslar, çalıştaylar, teknik geziler ve benzeri çalışmalar, Bilgiye Erişim: Çevre konusunda güncel bilginin tüm paydaşlara ulaşmasını sağlamak;
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 38
yayınlar, portallar, çeviriler, periyodik yayınlar, veritabanları ve benzeri, Değerlendirme ve Planlama Çalışmaları: AB Çevre Müktesebatının uyumlaştırılması sürecini destekleyen Düzenleyici Etki Analizleri (RIA) ve Sektörel Etki Analizleri (SIA) ve Yerel Çevre Eylem Planları (YEÇEP) çalışmaları yürütülmektedir.
Özellikle sektöre yönelik kapasite geliştirme programları ve eğitimler aşağıda verilmektedir:
Projeler:
• İklim Platformu
• İklim Değişikliği Alanında Devlet Kurumları ve Paydaşlar için Kapasite Geliştirme
• İklim Politikaları Alanında Bölgesel İşbirliğinin Geliştirilmesi
• Türkiye'de İklim Değişikliği Politikalarının Tanıtımı
Eğitim ve Yaygınlaştırma faaliyetleri:
• İklim Değişikliği ile Mücadelede Özel Sektör için Düşük Karbon Stratejileri" Yuvarlak Masa Toplantısı
• Avrupa Birliği Çevre Müktesebatı ve Çevresel Sorumluluk Direktifinin Tanıtılması Paneli
• Avrupa Birliği ile Çevre Faslı Müzakereleri: Türkiye için Zorluklar, Fırsatlar
• Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü (IPPC) Direktifi Semineri
• İklim Değişikliği İle Mücadelede Özel Sektör İçin Yaklaşımlar
• İşletmelerde Sera Gazı Hesaplama ve Raporlama
• TS ISO 14064 Sera Gazı Emisyonu Seri Standartları Eğitimi
• Düşük Karbonlu Geleceğin Kurgulanması Konferansı
• İklim Değişikliği Çalışma Grupları
• İklim Değişikliği İle Savaşım Çalıştayları
• İklim Değişikliği Rejimi Ve Türkiye Çalışma Grubu Çalıştayları
• İklim Değişikliğinde Öncülerin Eğitimleri
• Türkiye’de İklim Değişikliği Politikalarının Tanıtılması Projesi Kapanış Konferansı
• Üst Düzey Yöneticiler için Kyoto Protokolü’ne Yönelik Bilgilenme ve Tartışma Dizileri
Üniversiteler ile sanayi arasında istenen sinerjinin ortaya konamadığı bir gerçektir. Üniversiteler sanayinin faydalanabileceği konularda teknoloji ve proje üretememek
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 39
konusunda eleştirilirken, sanayinin de getirisi uzun vadede olacak teknoloji geliştirme konularına yeterince önem vermediği sürekli ifade edilmektedir.
Ülkemizde lisansüstü eğitim, büyük oranda akademisyen olma hedefi güden ya da iş arama sürecinde olan gençler tarafından tercih edilmektedir. Sektör tarafından istihdam edilmiş yetenekli genç mühendisler çalıştıkları şirket tarafından, uygun şartlarda Ar‐Ge’ye yatırım anlayışı içerisinde güdümlü lisansüstü eğitimlere gönderilmemektedir. San‐Tez programı bu konuda müspet bir sonuç oluşturduysa da sektör tarafından içselleştirilmesi gereklidir.
Diğer taraftan; DPT, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, TÜBİTAK ‐ TÜSSİDE, Türk Patent Enstitüsü ve Erciyes Teknopark işbirliğinde düzenlenmesi planlanan, projesi TÜBİTAK – TÜSSİDE tarafından önerilen “Teknoloji Transfer Ofisi Yöneticisi ve Uzmanı Geliştirme” projesi ile ilgili çalışmalar devam etmektedir.
Üniversitelerin dışında iklim değişikliği çalışmalarının yürütülmesi için ihtiyaç duyulan proje yönetimi konusunda Türkiye’deki mevcut alt yapı, kaynak, prosedürler, içselleştirilmiş bir yapı ve uzman proje yöneticisi havuzu ihtiyaç duyulan sayının altındadır.
Sektör kuruluşlarının başı çektiği ve çimento, demir‐çelik, gıda, otomotiv, tekstil ve seramik sektöründe benchmarking (kıyaslama) çalışmaları ve en iyi teknikleri içeren dokümanlar hazırlanarak kullanıma sunulmuştur.
Bu bağlamda, 14‐17 Haziran 2010 tarihleri arasında Gebze‐TUBİTAK‐TÜSSİDE tesislerinde gerçekleştirilen “Karbon Sonrası Otomotiv Sanayinin Geleceği Konulu Teknoloji Öngörü Çalıştayı”nın çıktısı olarak; önümüzdeki yıllarda (2010‐2030) bölge ülkelerinde (4 ülke‐ Türkiye, Polonya, Slovakya, Çek Cumhuriyeti) Karbon Sonrası Otomotiv Sanayinde Teknoloji Öngörüsü’ne yönelik olarak uygulanacak projenin amacının, çıktılarının ve sonuçlarının neler olacağı konusunda çalıştay sırasında taslak metin hazırlanmış olup proje dokümanının hazırlanmasına yönelik çalışmalar devam edecektir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 40
4. SONUÇ VE ÖNERİLER
Yukarıdaki bölümlerde yapılan mevcut durum değerlendirmesi, sera gazı emisyonlarının azaltılması stratejisinin hayata geçirilmesi açısından sanayi sektöründeki olumlu gelişmeleri ve temel eksiklikler ile sorunları ortaya koymuştur. Ek 2’de yer alan sektör paydaşlarının katılımıyla altı farklı kritere göre yapılan değerlendirmelere göre sanayi sektöründe sera gazı azaltımı stratejisi doğrultusunda çözümüne öncelik verilmesi, bir başka deyişle İklim Değişikliği Eylem Planı kapsamında iklim değişikliği ile mücadele için çözüm geliştirilmesi gereken sorunlar, kısa, orta ve uzun vade için öncelik sırasına konmuştur. Bu altı kriter; sorunların iklim değişikliği ile ilgili Türkiye’nin taraf olduğu uluslar arası yükümlülükleri ile ilişkisi; sorunların AB’ye uyum süreciyle ilişkisi; sorunların Türkiye’nin Dokuzuncu Kalkınma Planında benimsenen gelişme eksenleriyle ilişkisi; sorunların ulusal mevzuattaki yükümlülüklerle ilişkisi; sorunların çevresel etkileri ve dışsal maliyetleri; ve son olarak sorunların ülke ekonomisine etkisi olarak belirlenmiştir. Sorun öncelikleri aşağıda verilmektedir.
Sanayi sektöründe kısa vadede çözüm oluşturulması beklenen sorunlar aşağıda sıralanmıştır.
• Yenilenebilir enerji kullanımının geliştirilememesi:
o Yenilenebilir enerji konusunda stratejiler belirsiz veya yetersizdir.
o Yenilenebilir enerji potansiyelinin farklı alanlarda kullanılması yolunda ağır bürokrasi ve lisanslama engelleri bulunmaktadır.
• Enerji Verimliliği çalışmaları için kaynak gerekliliği:
o Sektörün iklim değişikliğine yönelik enerji verimliliği gibi iyileştirme projelerinin yürütülmesi için gerekli uygun krediler yetersizdir, ve mevcut uluslararası fonlara, başta KOBİ’ler olmak üzere sektörün erişimi sağlanamamaktadır.
o Enerji verimliliği konusunda bilhassa KOBİ’lerdeki çalışmaları yürütecek uzmanlar ve yetkili kamu kuruluşlarının altyapısı yetersizdir.
o Enerji verimliliği ile ilgili “Verimlilik Arttırıcı Projeler” ve “Gönüllü Anlaşma” destekleri yetersiz olmasına rağmen, tanıtım eksikliği ve bürokrasi nedeniyle mevcut kaynaklar yeterince kullanılamamaktadır
• Veri yönetimi ve benchmarking eksikliği:
o Mevcut sanayi envanteri güncel ve yeterli detayda değildir.
o Sektörde büyük kuruluşların (demir‐çelik, çimento vb.) emisyon ve enerji kullanımı çevrimiçi izleme sistemleri bulunmamaktadır.
o Envanter sonuçlarının uluslararası yayımlarından önce sektör ve ilgili taraflarca gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi yapılmamaktadır.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 41
• Nitelikli uzmanlık ve yaygınlaştırma sorunları:
o Sera gazı emisyonlarının azaltılması ve enerji verimliliği çalışmalarının şirketler açısından nasıl yürütüleceği ve faydaları hakkında sanayide karar vericilerin bilgilendirilmesi yetersizdir.
o Sera gazı emisyonlarının azaltılması çalışmalarının yürütülmesi için ihtiyaç duyulan proje yönetimi konusunda Türkiye’deki mevcut alt yapı, kaynak, prosedürler yetersizdir; içselleştirilmiş bir yapı ve uzman proje yöneticilerine ihtiyaç vardır.
Sanayi sektöründe orta vadede çözüm oluşturulması beklenen sorunlar aşağıda sıralanmıştır.
• Yenilebilir enerji kullanımının geliştirilememesi
o Sera gazı azaltımında etkili yenilebilir kaynaklı yakıtların kullanımına destek verilmemektedir.
o Yenilenebilir Enerji Kanununun, ulusal şebeke ile entegrasyon, alım garantileri ve fiyatlandırma açısından değişen koşulların ve teşvik amacı ile güncellenmesi ihtiyacı bulunmaktadır
• Veri yönetimi ve benchmarking eksikliği
o İlgili ve görevli kamu kurumlarının sektörde benchmarking çalışmaları ve buna ilişkin altyapıları eksiktir.
o Sektör içerisinde, enerji ve kaynak kullanımı ile sera gazı emisyonları konusunda benchmarking çalışmaları ve altyapı bulunmamaktadır.
• Fon kullanımları ve finansman yetersizlikleri
o KOBİ ölçeğinde yürütülecek çalışmalar ve yatırımlar kapsamında oluşturulan destekler yetersiz ve uygulamada kullanışsızdır. Görece yüksek maliyetli fiziki projelerde KOBİ'lerin ortak çalışmalara sevki ve yaklaşım yetersizdir.
o Enerji verimliliği projelerine yönelik finansman modelleri ile ilgili mevzuat ve kurumsal yapılanma yetersizdir.
• Karbon politikaları ve borsalarının oluşturulması:
o Sanayinin ürettiği karbon değerinin son kullanıcıya kadar tahvil edilmesine yönelik ulusal politikalar bulunmamaktadır.
o Sektöre yönelik karbon ayak izinin azaltılmasına yönelik gönüllü programlar bulunmamaktadır.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 42
• İklim değişikliği alanında, sanayinin teknolojik sorunlarına yönelik Ar‐Ge yetersizdir.
o İklim değişikliğine yönelik çalışmalar için Teknoloji İhtiyaç Değerlendirmeleri (TNA) bulunmamaktadır.
o Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın San‐Tez ve girişimci sermayesi uygulamaları için ayrılan kaynaklar yetersizdir.
o Sera gazı azaltımına yönelik yerli teknoloji (yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği) üretimi ve araştırma programları bulunmamaktadır.
• Ulusal sera gazı emisyonu envanteri istenen detayda değildir.
o Emisyon faktörü hesaplamalarında belirsizliği ortadan kaldıracak kılavuz yönetmelik bulunmamaktadır.
o Sera gazı azaltımına yönelik proses bazında mevcut durum, fizibilite ve iyileştirme çalışmalarının performansını izleme metotları ve hesaplama yöntemleri yeterince tarif edilmiş değildir.
• Sanayi sektörünün gelişimi sürecinde yeni tesis yatırımlarında enerji az yoğun sektörler ve dengeleyici sektörlerin oluşturulmasına yönelik planlamalar ve stratejiler bulunmamaktadır.
Sanayi sektöründe uzun vadede çözüm oluşturulması beklenen sorunlar aşağıda sıralanmıştır.
• Enerji sektöründen kaynaklanan dolaylı sera gazlarının azaltılması
o Düşük karbon ayak izi ve sera gazı emisyonu teknolojilerine yönelik nükleer, güneş, termal enerji santralleri yatırımlar yetersizdir.
o Fosil kaynaklı yakıtların kullanıldığı bilhassa mevcut kömür santrallerinde karbon veriminin arttırılmasına yönelik iyileştirme çalışmaları bulunmamaktadır.
• Eğitim ihtiyacı:
o Üniversiteler ve sektör tarafından, iklim değişikliği ile mücadele alanında uzmanlık oluşturma eğitimleri ve teknoloji geliştirme çalışmalarına ayrılan kaynaklar yetersizdir ve muhtemel çalışma alanları hakkında farkındalık düşüktür.
o Sanayinin uzman (lisansüstü) personel istihdamı veya eğitimi politikaları bulunmamaktadır.
• İklim değişikliğine yönelik, sektör tarafından gerçekleştirilecek yenilenebilir enerji gibi projelerin yüksek yatırım maliyetleri ve buna bağlı uzun geri dönüş sürelerine karşı motivasyonunun geliştirilmesine yönelik teşvik mekanizmaları eksiktir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 43
• İklim değişikliği ile mücadele alanında, sanayinin teknolojik sorunlarına yönelik Ar‐Ge çalışmaları yetersizdir.
o Sektörün alt gruplarına özel, en iyi teknoloji gösterim çalışmaları yoktur.
o İklim değişikliği yörüngesinde prosesler ve teknolojiler arasında parametrik kıyaslama çalışmaları bulunmamaktadır.
• Bölgesel/sektörel bazda yerel kaynakların ve atıkların sanayide kullanılmasına yönelik mevzuat eksiktir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 44
KAYNAKLAR
1. “Report of the in‐depth review of the first national communication of Turkey”, UNFCC, 2009.
2. “Greenhouse Gas Efficiency of Industrial Activities in EU and Non‐EU”, TNO raporu The Netherlands, 2009.
3. “How to Turn Around the Trend of Cement Related Emissions in the Developing World”, Ecofys Germany GmbH, Germany.
4. “How the Energy Sector can Deliver on Climate Agreement in Copenhagen” IEA, 2009.
5. “CO2 Emission from Fuel Combustion” IEA, 2009.
6. F. Yamin.”Climate change and carbon markets”, 2005.
7. “2007 Yılı Genel Enerji Dengesi”, ETKB.
8. Labatt, Sonia, “Carbon finance: the financial implications of climate change”, Wiley finance series, 2007.
9. “OECD Environmental Outlook to 2030”, OECD, 2008.
10. “Energy Technologies Perfective 2008” IEA, 2008.
11. “Enerji ve Çevre Teknolojileri Stratejisi”, Vizyon 2023 Projesi Enerji ve Çevre Teknolojileri Strateji Grubu, 2004.
12. “Enerji Verimliliği Strateji Belgesi (Taslak)”, EİEİ, 2010.
13. “Key World Energy Statistics”, IEA, 2009.
14. “Dış Ticaret İstatistikleri”, DTM, 2009.
15. “Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi”, ETKB, 2008.
16. www.unfccc.int
17. “Türkiye’nin Enerji Görünümü Raporu”, MMO , 2010.
18. TÜİK Haber Bültenleri Sera gazı Envanteri, 2007.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 45
EKLER
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 46
EK 1: SANAYİ SEKTÖRÜ PAYDAŞ ANALİZİ
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri KAMU KURUMLARI Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu
Ankara TBMM'nin yasama ve denetim faaliyetlerinin gerçekleşmesine, Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji alanı dâhilinde katkı sağlamaktır.
Ulusal paydaşlar alanında Yeni Kanun ve mevzuatın oluşturularak politika ve uygulama esaslarının belirlenmesi yolu ile teşvik ve yaptırımların ortaya konması ile ulusal katkının ve etkilerinin azaltılması Uluslararası alanda parlamenter çalışmalar ile katılımın onaylanması çalışmaları ile önleyici ve düzeltici eylemlere katkının hayata geçirilmesi
Kaynakların ve yaşam kalitesinin sürdürülebilirliğinin sağlanması yolunda ilgili düzenlemelerin sayısının artması
T.C. Başbakanlık Ekonomik ve Mali İşler Başkanlığı
Ankara Bakanlıklar, kamu iktisadi teşebbüsleri, diğer kamu kurum ve kuruluşları ve ilgili özel kuruluşlar arasında ekonomik ve mali işlerle ilgili alanlarda koordinasyonu sağlamak.
Önleyici ve düzeltici faaliyetlerin oluşturularak, kaynakların ortaya konması ve çalışmaların denetlenmesi yolu ile ulusal katkının ve etkinin azaltılması.
Kaynakların ve yaşam kalitesinin sürdürülebilirliğinin sağlanması yolunda ilgili yürütme çalışmalarının sayısının artması.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 47
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığı
Ankara Ülkenin doğal, beşeri ve iktisadi her türlü kaynak ve imkânlarını tespit ederek, takip edilecek iktisadi, sosyal ve kültürel politika ve hedeflerin belirlenmesi ve belirlenen amaçlar doğrultusunda kalkınma planları ile yıllık programları hazırlamak, uluslararası kuruluşlarla iletişim içerisinde çalışarak ileriye dönük stratejiler geliştirmek.
Önleyici ve düzeltici faaliyetlerin oluşturularak, kaynakların ortaya konması ve çalışmaların denetlenmesi yolu ile ulusal katkının ve etkinin azaltılması.
Kaynakların ve yaşam kalitesinin sürdürülebilirliği‐ nin sağlanması yolunda ilgili kaynak ve program ihtiyacının artması.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığı Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü
Ankara Öncelikli bölgelerde bölgelerin özelliklerine göre planlar oluşturarak yürütülmesini denetlemek.
İklim değişikliğine etki eden faktörlerin azaltılması ve etkilerine uyum sağlanması.
Bölgelere göre özgün programlar oluşturulması.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığı Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Genel Müdürlüğü
Ankara Kalkınma planlarının makro dengelerini oluşturmak, yıllık programların; ekonomik modeller, dünya ekonomisi, ülke ekonomileri, ulusal ve uluslararası stratejiler, sanayileşme, teknoloji, çevre politikaları ve benzeri konularda araştırmalar ile hazırlamak, kalkınma planlarının
Önleyici ve düzeltici faaliyetlerin oluşturularak, programların ortaya konması ve çalışmaların denetlenmesi yolu ile ulusal katkının ve etkinin azaltılması.
Yapılacak planlamalarda dahil edilmesi, ekonomik modellerin ve yatırım fizibilitelerinin düzenlenmesi. Karar süreçlerinin değiştirilmesi.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 48
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü
Ankara Sosyal sektörlerde çalışma ve araştırmalar yapmak suretiyle kalkınma planları ve yıllık programların hazırlanmasına katkıda bulunmak.
Sosyal sektörlerde programlar oluşturarak iklim değişikliğine etkinin azaltılması ve olası gelişmelere uyum sağlamak.
Yeni programlar ve mevcut programların güncellenmesi ihtiyacı.
T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı
Ankara Dış ticaret politikalarının tespitine yardımcı olmak, tespit olunan bu politikalar çerçevesinde ihracat, ihracatı teşvik, ithalat, yurt dışı müteahhitlik hizmetleri ve ikili ve çok taraflı ticarî ve ekonomik ilişkileri düzenlemek, uygulamak, uygulamanın izlenmesi ve geliştirilmesini sağlamak.
Yeni ürün ve hizmetlerin ihracat ve ithalatın da uygulamalar ve mevzuat ile iklim değişikliğinin azaltılmasına yönelik isteklendirme ve teşvik.
İlave mevzuat, uygulama ve politikaların oluşturulması.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 49
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı
Ankara Ekonomi politikalarının tespitine yardımcı olmak ve bu politikalar çerçevesinde hazine işlemleri, kamu finansmanı, kamu iktisadî teşebbüsleri ve devlet iştirakleri, ikili ve çok taraflı dış ekonomik ilişkiler, uluslararası ve bölgesel ekonomik ve malî kuruluşlarla ilişkiler, yabancı ülke ve kuruluşlardan borç ve hibe alınması ve verilmesi, ülkenin finansman politikaları çerçevesinde sermaye akımlarına ilişkin düzenleme ve İşlemlerin yapılması, bankacılık ve sermaye piyasası, , yatırım ve yatırım teşvik faaliyetlerini düzenlemek, uygulamak, uygulamanın izlenmesi ve geliştirilmesine ilişkin esasları tespit etmek.
Ulusal ölçekte projeler ile doğrudan ve dolaylı olarak kaynak oluşturarak ilgili emisyonların azaltılmasının yolunu açmak. İklim değişikliğinin olası etkilerine karşı önleyici mekanizmalar için kaynak ve politika oluşturulması.
Yeni mali mekanizmaların ve politikaların oluşturulması kaynakların aktarılması için gerekliliği.
T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
Ankara Özelleştirme programına alınan kuruluşların mali ve idari yönetimin dev almak, finansman yapısını düzenlemek ve kamu payının kamu menfaatlerine uygun olarak özelleştirilmesi sağlamak.
Portföyünde bulunan şirketlerin faaliyetleri doğrultusunda sera gazlarına katkıda bulunmaktadır.
Uygun teknolojiye sahip olmayan kuruluşların yeni teknolojiye yatırım yapması yahut rekabet gücünü kaybetmesi.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 50
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı
Ankara Resmi İstatistik Programını hazırlamak ve işleyişini izlemek, programda belirlenen istatistiksel faaliyetlerin yürütülmesini ve uygulanmasını sağlamakla birlikte, görev verilen diğer kurum ve kuruluşlar tarafından üretilen istatistiklerin de uluslararası standartlara uygunluğunu incelemek
İklim değişikliği ile ilgili katkının ve etkilenme seviyesinin gözlenmesi
Farklı sosyo ekonomik göstergeler ile bağıntılar ile daha derin veri madenciliği ve nitelikli işleme teknikleri geliştirilmesi
T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı
Ankara Türkiye ve Dünya ekonomisine ilişkin gelişmeleri izlemek, ekonomik, mali ve sektörel analizler yapmak; maliye politikasına ilişkin kararların ekonominin geneli üzerindeki etkisini araştırmak; ekonomik aktörler arasındaki etkileşimleri incelemek; sektörel program analizleri yapmak; ileriye yönelik tahminlerde bulunmak; kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması amacına yönelik olarak genel denge modelini oluşturmak; etki analizi çalışmalarını yürütmek.
İklim değişikliği ile ilgili ekonomi yörüngeli yol haritaları ve eylem planları oluşturarak sektörel motivasyon üretmek.
Strateji oluşturma ile ilgili kara mekanizmaları, göstergelerin belirlenmesi, güdümlü planlar oluşturulması.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 51
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Ankara Çalışma hayatını, işçi‐işveren ilişkilerini, iş sağlığını ve güvenliğini düzenlemek, denetlemek ve sosyal güvenlik imkanını sağlamak, bu imkanı yaygınlaştırmak ve geliştirmek, yurtdışında çalışan işçilerimizin çalışma hayatından doğan hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek.
İklim değişikliğinin etkilerinin azaltılması
Kuruluşlar, STK’lar ve toplum üzerinde yol haritaları ve sosyal projeler üretilmesi.
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
Ankara Ülkenin sanayi politikasının günün şartlarına ve teknolojinin gereklerine göre tespitine yardımcı olmak, kalkınma plan ve programlarında yer alan ilke ve hedefler doğrultusunda sanayinin dengeli ve süratli şekilde gelişmesini sağlamak ve teşvik etmek.
Sanayinin adaptasyonu hızlandırarak katalizör etki sağlamak ayrıca doğrudan sera gazı azaltılmasına yönelik köklü sektörel yönlendirmeler oluşturur.
Sanayi sektörlerinin bu yönde planlanması, teknoloji transferi yahut üretilmesinin sağlanması, Süreç ve ürün geliştirme çalışmalarına katalizörlük.
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü
Ankara Sanayi ile ilgili çevre meseleleri hakkında çalışmaları yapmak ve gerekli tedbirlerin alınmasına yardımcı olmak.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 52
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü
Ankara Mevcut sanayinin problemlerini takip etmek ve milli ekonomimize sağlayacak faydalarının en üst seviyede tutulabilmesi için çözüm yolları aramak ve rehberlik etmek.
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Avrupa Birliği Koordinasyon Genel Müdürlüğü
Ankara Çevre ve iklim değişikliği konularında BM ve AB faaliyetleri kapsamında yer alan çalışmaları yürütmek
Ulusal çalışmaları AB ile koordine ederek etki azaltıcı programların ve modellerin eşgüdümünü sağlamak.
İklim değişikliği ile ilgili düzenlemelerin ve programların artması.
Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB)
Ankara Ülkenin ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasında küçük ve orta ölçekli işletmelerin payını ve etkinliğini artırmak, rekabet güçlerini ve düzeylerini yükseltmek, sanayide entegrasyonu ekonomik gelişmelere uygun biçimde gerçekleştirmek.
Sera gazı etkilerinin azaltılması, muhtemel rekabet gücü kaybı, maliyet unsurlarının, ve risklerin adreslenmesi.
Mevcut destek ve altyapılara ilave yahut yenilerinin oluşturulması.
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Ankara Ülkenin enerji ve tabii kaynaklara olan kısa ve uzun vadeli ihtiyacını belirlemek, sürdürülebilir olarak temini için gerekli politikaların tespitine yardımcı olmak, planlamalarını yapmak.
Sanayi sektörünün doğrudan veya dolaylı sera gazı emisyonunu azaltılmasında etki.
Ülkenin sürdürülebilir kalkınmasında iklim değişikliği programlarının enerji arzı politikaları, enerji çeşitliliği ve yeni oluşacak mali mekanizmalara katkı sağlanması.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 53
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü
Ankara Sanayide ve binalarda enerjinin rasyonel kullanımı ile ilgili olarak, bilinçlendirme ve eğitim hizmetleri vermek, üniversiteleri, meslek odalarını ve tüzel kişileri aynı hizmetleri verebilmeleri için yetkilendirmek ve denetlemek, Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulunun sekretaryasını yürütmek. Enerji tüketim noktalarında çevreyi ilgilendiren zararlı atık ve emisyonların gelişimini izlemek, değerlendirmek, projeksiyonlar üretmek ve önlem önerileri hazırlamak.
Sanayide enerji verimliliği çalışmaları ile doğrudan katkı.
Enerji verimliği çalışmalarında CO₂ emisyonu azaltımının fizibilite çalışmalarına ilave edilmesi; devam eden çalışmaların ve mevzuatın geliştirilmesi.
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü
Ankara Taş kömürü, kömür ve hidrokarbon kaynaklar hariç olmak üzere ülkenin her türlü maden ve endüstriyel hammadde kaynaklarını en iyi şekilde değerlendirerek ve yurt dışında da benzer faaliyetlerde bulunarak ülke ekonomisine azami katkıyı sağlamak, çalışmalarını verimlilik ve kârlılık ilkelerine göre yürütmek.
Mineral işleme sektöründen kaynaklanan sera gazı emisyonlarının azaltılması.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 54
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
Ankara Çevrenin korunması, kirliliğinin önlenmesi ve iyileştirilmesi için prensip ve politikalar tespit etmek, programlar hazırlamak; bu çerçevede, araştırmalar ve projeler yapmak, yaptırmak, bunların uygulama esaslarını tespit etmek, uygulanmasını sağlayacak tedbirleri almak.
İklim değişikliğinin izlenmesi, katkının azaltılmasına yönelik dolaylı veya doğrudan etkiler.
Teknolojiden mevzuata tüm alanlarda izleme ve değerlendirme çalışmaları.
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
Ankara Toplumumuzun yaşam kalitesinin artmasına ve ülkemizin sürdürülebilir gelişmesine hizmet etmek, bilim ve teknoloji alanlarında yenilikçi, yönlendirici, katılımcı ve paylaşımcı olmak
İklim değişikliği ile yeni teknolojiler geliştirilmesini planlayarak ve destekleyerek doğrudan etki
Güdümlü programlar oluşturmak, Projelerin katma değerinin iklim değişikliği açısından değerlendirilmesi, bilim adamı yetiştirme programı laboratuar altyapıları oluşturmak
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Marmara Araştırma Merkezi (TÜBİTAK‐MAM)
Kocaeli Türkiye'nin küresel rekabet gücünün geliştirilmesine bilim ve teknolojiyi kullanarak katkıda bulunmak.
Sanayi ile ortak projeler oluşturularak sera gazı azaltımı ve tutulması ile ilgi uzmanlık oluşturmak.
Uzmanlık (altyapı dahil) oluşturma ihtiyacı.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 55
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri Türk Standartları Enstitüsü
Ankara Ülkemizin rekabet gücünü artırmak, ulusal ve uluslararası düzeyde ticaretini kolaylaştırmak ve Toplumun yaşam düzeyini yükseltmek için; standardizasyon, uygunluk değerlendirme, deney ve kalibrasyon faaliyetlerini tarafsız, bağımsız, etkin ve güvenilir olarak sağlamak.
Uygulamada kullanılacak standartlar ve belgelendirme ile sanayinin çalışmalarına doğrudan etki.
Karbon sertifikasyonu ve ürün/ekipman standartlarının izlenebilir sertifikasyon çalışmaları.
Milli Prodüktivite Merkezi
Ankara Yurt ekonomisinin verimlilik ilkelerine uygun olarak gelişmesine yardımcı olacak önlemleri araştırmak ve bunların uygulamaya konmasına çalışmak.
Sanayinin çalışmalarında yüksek verimlilik yönlendirici çalışmalar ile katalizör etkisi.
Projeler ve modeller oluşturma.
YEREL YÖNETİMLER Türkiye Belediyeler Birliği (TBB)
Ankara Belediye sınırları içerisinde kalan işletmeleri ve iştirakleri ile çalışmaların ekonominin ve yaşam standardının sağlanmasına katkı.
İştirakleri ve sınırları içerisindeki işletmeler ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yeni ürün ve proseslerin geliştirilmesi ve yatırım ihtiyacı.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 56
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri Çukurova Kalkınma Ajansı
Adana Ekonomik ve sosyal potansiyelin ortaya konularak bölge cazibesinin artırılması ve bölgenin gerek ulusal gerekse uluslar arası arenada tanıtımının yapılması; bölgede üretim ve istihdamı artırabilecek özellikteki faaliyetlerin desteklenmesi; göçün etkin olarak yönetilmesi ve insan kaynakları kapasitesinin geliştirilmesi.
Bölgesinde bulunan sanayi kuruluşları kanalı ile emisyon azaltımı ve iklim değişikliğinin etkisinin azaltılması
Yeni program oluşturma ihtiyacı; yeni kaynaklar oluşturma ihtiyacı.
İzmir Kalkınma Ajansı
İzmir İzmir’in sürdürülebilir kalkınması için bütüncül bir yaklaşım ile yerel potansiyeli harekete geçirecek katılımcı araçlar geliştirmek ve uygulamak.
Bölgesinde bulunan sanayi kuruluşları kanalı ile emisyon azaltımı ve iklim değişikliğinin etkisinin azaltılması.
Yeni program oluşturma ihtiyacı; yeni kaynaklar oluşturma ihtiyacı.
İŞ DÜNYASI ÖRGÜTLERI VE MESLEKI KURULUŞLAR Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO)
İzmir
Üyelerinin ve Türk sanayisinin mevcut veya gelecekteki ihtiyaçlarını bilgilendirme, eğitim ve danışmanlık hizmetleri aracılığıyla karşılayıp, sanayimiz ve ekonomimizin uluslararası rekabet gücünün artmasına ve ülke kalkınmasına katkıda bulunmak.
Üyelerini katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yeni ürün ve proseslerin geliştirilmesi ve yatırım ihtiyacı.
Ankara Sanayi Odası (ASO)
Ankara
İstanbul Sanayi Odası (İSO)
İstanbul
Kocaeli Sanayi Odası (KSO)
Kocaeli
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 57
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri Türkiye İhracatçılar Meclisi
İstanbul İhracatçı birliklerin koordinasyonu ve ihracatın arttırılması
Üyelerinin katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yeni ürün ve proseslerin geliştirilmesi ve yatırım ihtiyacı.
İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (ITKIB)
İstanbul iştigal sahası içerindeki sektörlerde Türkiye’nin ihracat potansiyelini arttırmak, ihracat performansını yükseltmek ve uluslararası ticari faaliyetlerinde üyelerine yardımcı olarak ikili ve çok taraflı ticari ilişkilerin geliştirilmesine katkıda bulunmak.
Üyelerinin katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yeni ürün ve proseslerin geliştirilmesi ve yatırım ihtiyacı.
Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği
Ankara Ülke kalkınmasında ve sektörün sürdürülebilir gelişmesindeki yerimizi tüm kamuoyunun takdir ve kabulünü kazanarak vurgulamak.
Üyelerini katkısı ile doğrudan azaltım etkisi yüksek etki grubu.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yüksek risk grubu
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB)
Ankara Mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının ortak gereksinmelerini karşılamak, kamunun ve ülkenin çıkarlarının korunmasında, yurdun doğal kaynaklarının bulunmasında, korunmasında ve işletilmesinde, çevre ve tarihi değerlerin ve kültürel mirasın korunmasında,
Yaygınlaştırma ve izleme yolu ile azaltım katkısı ve sektörel göstergelerin belirlenmesi.
İhtisas gruplarının oluşturulması yol haritaları hazırlanması, formasyonlar oluşturulması.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 58
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri tarımsal ve sınai üretimin artırılmasında, ülkenin sanatsal ve teknik kalkınmasında gerekli gördüğü tüm girişim ve etkinliklerde bulunmak.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)
Ankara Üyelerinin ve Türk sanayisinin mevcut veya gelecekteki ihtiyaçlarını bilgilendirme, eğitim ve danışmanlık hizmetleri aracılığıyla karşılayıp, sanayimiz ve ekonomimizin uluslararası rekabet gücünün artmasına ve ülke kalkınmasına katkıda bulunmak.
Üyelerini katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yeni ürün ve proseslerin geliştirilmesi ve yatırım ihtiyacı.
Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (SETBIR)
Ankara Türkiye içerisinde faaliyet gösteren Türk ve yabancı süt ve süt mamulleri, et ve et mamulleri, kanatlı, balık ve gıda maddeleri üreticilerine ve sanayicilerine mesleki, sosyal, teknik ve ekonomik yönlerden rehberlik etmek, ülke hayvancılığının gelişmesine, halk sağlığına uygun ve dünya pazarlarında kalite, standart ve maliyet yönünden rekabet gücü üstün mamul üretimi hedefinin gerçekleştirilmesine,
Üyelerinin katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yeni ürün ve proseslerin geliştirilmesi ve yatırım ihtiyacı.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 59
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri ülke içinde artan üretime yeterli talep yaratılmasına ve dış pazarlarda ihracat imkanları oluşturulmasına katkıda bulunmak.
Selüloz ve Kağıt Vakfı
İstanbul Selüloz, Kağıt ve Mamulleri Sanayii'nin üretim, verimlilik ve kalite yönünden teknolojik gelişmesini sağlamak.
Üyelerinin katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yeni ürün ve proseslerin geliştirilmesi ve yatırım ihtiyacı.
Demir Çelik Üreticileri Derneği
Ankara Üyelerinin karsılaştığı sorunları tartışmak; çözüm üretmek ve çözmek için gerekli tüm yasal yollara başvurmak; çalışmalarının sonuçlarını ilgili kamu ve özel sektör kuruluşlarına ve kamuoyuna iletmek
Üyelerinin katkısı ile doğrudan azaltım etkisi yüksek etki grubun
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yüksek risk grubu.
İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği
İstanbul Türkiye'nin ve Türk iş dünyasının global platformda sürdürülebilir başarısı için, Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi ile eşgüdümlü olarak, kaynakların daha verimli kullanımına yönelik toplumsal, çevresel ve ekonomik ortam ve şartların oluşmasına destek olmak.
Üyelerini katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 60
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD)
İstanbul Üyelerinin ile işbirliği içinde ülke kaynakları ve insanlığın ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak, sürekli, kalıcı ve faydalı projeler üretmek; bu projeleri hayata geçirmek için, üzerine düşen görevi yerine getirmek.
Üyelerini katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı, yeni ürün ve proseslerin geliştirilmesi ve yatırım ihtiyacı.
Otomotiv Sanayi Derneği
İstanbul Türkiye'de üretilen otomobil, kamyon, kamyonet, çekici, otobüs, minibüs, midibüs ve traktör gibi çeşitli motorlu kara taşıtlarının üretimini ve sanayini geliştirmeye hizmet etmek.
Ürün ve süreçlerin geliştirilmesi ile doğrudan ve dolaylı azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; ürüne bağlı yüksek risk grubu.
Petrol Derneği İstanbul Petrol ürünlerinin üretimden tüketime kadar olan faaliyetler zinciri üzerinde çalışmalar yapmak.
Ürün ve süreçlerin geliştirilmesi ile doğrudan ve dolaylı azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; ürüne bağlı yüksek risk grubu.
Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TÜRKBESD)
İstanbul Üyelerinin ve Türk sanayisinin mevcut veya gelecekteki ihtiyaçlarını bilgilendirme, eğitim ve danışmanlık hizmetleri aracılığıyla karşılayıp, sanayimiz ve ekonomimizin uluslararası rekabet gücünün artmasına ve ülke kalkınmasına katkıda bulunmak.
Üyelerini katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yeni ürün ve proseslerin geliştirilmesi ve yatırım ihtiyacı.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 61
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri Türk Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD)
İstanbul Sektörü etkileyen ulusal ve uluslararası politikalara, standartlara ve gelişmelere yönelik görüş ve politikalar oluşturmak, ülkenin yararı için hayata geçirilmesine öncülük etmek, gerekli verileri derlemek.
Üyelerinin katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı.
Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği (TKSD)
İstanbul Sektörün sorunlarını ve gelecek politikalarını çeşitli platformlarda tartışarak çözüm faaliyetlerinde bulunmak.
Üyelerini katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı.
Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD)
İstanbul İnsan hakları evrensel ilkelerinin, düşünce, inanç ve girişim özgürlüklerinin, laik hukuk devletinin, katılımcı demokrasi anlayışının, liberal ekonominin, rekabetçi piyasa ekonomisinin kurum ve kurallarının ve sürdürülebilir çevre dengesinin benimsendiği bir toplumsal düzenin oluşmasına ve gelişmesine katkı sağlamak.
Üyelerini katkısı ile doğrudan azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yeni ürün ve proseslerin geliştirilmesi ve yatırım ihtiyacı.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 62
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri Türk Tesisat Mühendisleri Derneği Genel Merkezi (TTMD)
Ankara Mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının ortak gereksinmelerini karşılamak, kamunun ve ülkenin çıkarlarının korunmasında, yurdun doğal kaynaklarının bulunmasında, korunmasında ve işletilmesinde, çevre ve tarihi değerlerin ve kültürel mirasın korunmasında, tarımsal ve sınai üretimin artırılmasında, ülkenin sanatsal ve teknik kalkınmasında gerekli gördüğü tüm girişim ve etkinliklerde bulunmak.
Yaygınlaştırma ve izleme yolu ile azaltım katkısı ve sektörel göstergelerin belirlenmesi.
İhtisas gruplarının oluşturulması yol haritaları hazırlanması formasyonlar oluşturulması.
Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRKİŞ)
Ankara Toplumun ve üyelerinin çıkarlarını büyük sermaye grupları karşısında koruyarak sosyal dengelerin kurulmasına yardımcı olmak.
Toplumun İklim değişikliğine olan ilgisini geliştirerek taraflara azaltım ve etki bertarafı konusunda motivasyon oluşturma.
Kamuoyu oluşturma, üyelerinin yardımı ile yaygınlaştırma faaliyetlerinin oluşturulması.
Erdemir A.Ş. Zongul‐dak
Demir‐çelik ürünlerinin üretilmesi ve pazarlanması.
Ürün ve süreçlerin geliştirilmesi ile doğrudan ve dolaylı azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; ürüne bağlı yüksek risk grubu
Habaş Sınai ve Tıbbi Gazlar İstihsal Endüstrisi A.Ş
İstanbul Sanayi gazlarından demir‐çeliğe kadar çeşitli sanayi ürünlerinin üretilmesi
Ürün ve süreçlerin geliştirilmesi ile doğrudan ve dolaylı azaltım etkisi
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; ürüne bağlı yüksek risk grubu
Türkiye Petrol Rafineleri Anonim Şirketi (TÜPRAŞ)
Kocaeli Petrol rafinesi ve ürünlerinin üretilmesi ve pazarlaması.
Ürün ve süreçlerin geliştirilmesi ile doğrudan ve dolaylı azaltım etkisi.
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; ürüne bağlı yüksek risk grubu
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 63
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri Türkiye Sınai Kalkınma Bankası
Ankara Türkiye’nin ihtiyacı olan sürekli ekonomik büyümeye katkıda bulunacak kaynağı yaratmak adına müşterilerine piyasanın en cazip finansman olanaklarını sunmak.
Desteklenecek yatırımlar ile sanayinin azaltımına doğrudan katkı.
Yeni ve yörünge programların oluşturulması.
Zorlu Holding İstanbul Enerjiden tekstile birçok sanayi ürünün üretilmesi ve pazarlaması
Ürün ve süreçlerin geliştirilmesi ile doğrudan ve dolaylı azaltım etkisi
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; ürüne bağlı yüksek risk grubu
SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
Türkiye Çevre Platformu
Ankara Küresel, ülkesel, bölgesel ve yerel çevre sorunlarına karşı, ekolojik dengenin korunması temelinde; tarihi, kültürel ve doğal çevre bilincini ve duyarlılığını geliştirmek, etkin kılmak, yaygınlaştırmaya yönelik çalışmalar yapmak, bu sorunlara karşı ortaklaşa ve çevreden yana taraf olmak, kamuoyu oluşturmak, çözüm önerileri üretmek ve yaşama geçirmek.
Programlara katılım ile toplum bilincinin yaygınlaşması ve sanayicinin motivasyonu ile azaltıma katkı.
Risk alanlarının belirlenmesi ve yaygınlaştırma.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK
Ağustos 2010 64
Paydaş Yer Amaçları İklim Değişikliğinin Üzerindeki Etkileri
İklim Değişikliğinin Paydaş Üzerindeki
Etkileri Sektörel Dernekler Federasyonu (SEDEFED)
İstanbul Türkiye’de sektörel düzeyde faaliyet gösteren, ortak amaç, ilke ve hedefleri benimseyen sektör kuruluşlarının ulusal ekonomik politikalarının oluşturulmasına katkıda bulunmak; uluslararası sektörel entegrasyonu sağlamak; sorunları ve çözüm önerilerini kamuoyuna, yetkili kurumlara duyurmak amacıyla güç birliği yaptıkları ortak çalışma zemini oluşturmak.
Üyelerinin katkısı ile doğrudan azaltım etkisi
Olası rekabet gücü kaybı veya maliyet artışı; yeni ürün ve proseslerin geliştirilmesi ve yatırım ihtiyacı.
ULUSLARARASI KURULUŞLAR Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu
Ankara Avrupa birliğinin Türkiye’de temsil edilmesi.
Eşgüdüm çalışmaları ile azaltım
Ağların oluşturulması, platform
FİNANS KURULUŞLARI
Avrupa Yatırım Bankası
Ankara Avrupa Yatırım Bankası’nın Türkiye’de temsil edilmesi ve çeşitli fonların kullandırılması
Projelere fon sağlayarak azaltıma katkı.
Proje değerlendirme kriterleri ve cazip finansman kaynaklarının oluşturulması.
Dünya Bankası Türkiye Ofisi
Ankara Dünya Bankası’nın Türkiye’de temsil edilmesi ve çeşitli fonların kullandırılması.
Projelere fon sağlayarak azaltıma katkı.
Proje değerlendirme kriterleri ve cazip finansman kaynaklarının oluşturulması
Uluslararası Emisyon Ticareti Derneği
Cenevre Uluslararası faal bir sera gazı emisyon kotası ticareti oluşturmak, düzenlemek ve denetlemek.
Sanayicinin yönlendirilmesi ve izleme ile hedef belirleme.
Yeni stratejiler, kaynakların teknoloji ve yenilikçi değerlere aktarılması, Sertifikasyon ve küresel koşullara katkı.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 65
EK 2: SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI KATILIMCI LİSTESİ
MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI ENERJİ YOĞUN SANAYİ ÇALIŞMA GRUBU
DAVETLİ KURUM LİSTESİ
KAMU KURUMLARI
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
BAŞBAKANLIK EKONOMİK VE MALİ İŞLER BAŞKANLIĞI
BAŞBAKANLIK DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI MÜSTEŞARLIĞI
BAŞBAKANLIK HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI
BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI
BAŞBAKANLIK AVRUPA BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ
BAŞBAKANLIK ÖZELLEŞTİRME İDARESİ BAŞKANLIĞI
BAŞBAKANLIK TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU BAŞKANLIĞI
MALİYE BAKANLIĞI
ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI
SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI
ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU
TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU MARMARA ARAŞTIRMA MERKEZİ
TÜRKİYE KALKINMA BANKASI
TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜ
MİLLİ PRODÜKTİVİTE MERKEZİ
KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMELERİ GELİŞTİRME VE DESTEKLEME İDARESİ BAŞKANLIĞI‐ KOSGEB
İŞ DÜNYASI ÖRGÜTLERİ VE MESLEKİ KURULUŞLAR
TÜRKİYE İHRACATÇILAR MECLİSİ
TÜRKİYE KİMYA, PETROL, LASTİK VE PLASTİK SANAYİ İŞVERENLERİ SENDİKASI
TÜRKİYE TEKSTİL SANAYİLERİ İŞVEREN SENDİKASI
ÇİMENTO MÜSTAHSİLLERİ BİRLİĞİ
TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ
TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ
EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI
İSTANBUL SANAYİ ODASI
MAKİNE MÜHENDİSLER ODASI
DEMİR ÇELİK ÜRETİCİLERİ DERNEĞİ
MÜSTAKİL SANAYİCİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 66
MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI ENERJİ YOĞUN SANAYİ ÇALIŞMA GRUBU DAVETLİ KURUM LİSTESİ
OTOMOTİV SANAYİ DERNEĞİ
PETROL DERNEĞİ
TUĞLA VE KİREMİT SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
TÜRK ELEKTRONİK SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
TÜRK SANAYİCİLERİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ
TÜRKİYE KİMYA SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
ERDEMİR A.Ş.
HABAŞ SINAİ VE TIBBİ GAZLAR İSTİHSAL ENDÜSTRİSİ A.Ş
ZORLU HOLDİNG
SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
TÜRKİYE ÇEVRE PLATFORMU
SEKTÖREL DERNEKLER FEDERASYONU
TÜRK TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VAKFI
İŞ DÜNYASI VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA DERNEĞİ
TÜRK İNGİLİZ ÇEVRE TOPLULUĞU
GREENPEACE AKDENİZ
ARAŞTIRMA KURUMLARI VE AKADEMİK KURULUŞLAR
BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ
ULUSLARARASI KURULUŞLAR
AVRUPA BİRLİĞİ TÜRKİYE DELEGASYONU
FİNANS KURULUŞLARI
TÜRKİYE SINAİ KALKINMA BANKASI
AVRUPA YATIRIM BANKASI
DÜNYA BANKASI TÜRKİYE OFİSİ
ULUSLARARASI EMİSYON TİCARETİ DERNEĞİ
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 67
MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI ENERJİ YOĞUN SANAYİ ÇALIŞMA GRUBU KATILIMCI LİSTESİ
KURUM NO
KURUM KATILIMCI
NO KATILIMCI GÖREVİ
1. ÇALIŞTAY (12 Mart 2010)
2. ÇALIŞTAY (15 Nisan 2010)
KAMU KURUMLARI
1
BAŞBAKANLIK EKONOMİK VE MALİ İŞLER BAŞKANLIĞI
1 HAKAN BALSÜZEN
UZMAN YARDIMCISI
‐
2 BAŞBAKANLIK HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI
2 TÜRKER KOCAMIŞ
‐
3
BAŞBAKANLIK TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU BAŞKANLIĞI
3 ERHAN ÜNAL UZMAN
4 SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI
4 EMİNE LÜY GÜMÜŞ
AB UZMAN YARDIMCISI
5 H. ALİ ÖZEN MAKİNE YÜKSEK MÜHENDİSİ
6 ŞEYMA BARLAS UZMAN YARDIMCISI
7 UFUK YEDİKARDEŞLER
MAKİNE MÜHENDİSİ
‐
8 VOLKAN OKUT ÇEVRE MÜHENDİSİ
5 ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI
9 EROL YALÇIN ‐
10 FİKRET SEVİNDİK
EMNİYET ÇEVRE ŞEFİ
11 FÜSUN İNCİ EMNİYET ÇEVRE ŞEFİ
12 MEHMET ALKAN
ENREJİ YÖNETİMİ MÜDÜRÜ
‐
13 SONER SAVAŞ ‐
14 TOLGA ÖLMEZ MÜHENDİS ‐
15 TUNCAY ACAR EMNİYET ÇEVRE KALİTE MÜDÜRÜ
‐
7 ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
16 A.YAVUZ YÜCEKUTLU
KİMYA YÜKSEK MÜHENDİSİ
‐
17 NİHAT YAMAN KİMYAGER ‐
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 68
MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI ENERJİ YOĞUN SANAYİ ÇALIŞMA GRUBU KATILIMCI LİSTESİ
KURUM NO
KURUM KATILIMCI
NO KATILIMCI GÖREVİ
1. ÇALIŞTAY (12 Mart 2010)
2. ÇALIŞTAY (15 Nisan 2010)
8
TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU MARMARA ARAŞTIRMA MERKEZİ
18 NURAY AKALIN UZMAN ARAŞTIRMACI
‐
9 TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜ
19 FATMA ARIKAN ÇEVRE MÜHENDİSİ
‐
20 HATİCE BEKTAŞ YÜKSEK ÇEVRE MÜHENDİSİ
‐
21 TURHAN BUYURAN
TEKNİK ŞEF ‐
FİNANS KURULUŞLARI
10 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI
22 ESİN EREN KIDEMLİ UZMAN
‐
İŞ DÜNYASI ÖRGÜTLERİ VE MESLEKİ KURULUŞLAR
11
TÜRKİYE KİMYA, PETROL, LASTİK VE PLASTİK SANAYİ İŞVERENLERİ SENDİKASI
23 CEM KILINÇ ÇEVRE MÜHENDİSİ
‐
12
TÜRKİYE TEKSTİL SANAYİLERİ İŞVEREN SENDİKASI
24 İREM ADAKALE ARAŞTIRMA UZMAN YARDIMCISI
‐
13 ÇİMENTO MÜSTAHSİLLERİ BİRLİĞİ
25 CANAN DERİNÖZ
ÇEVRE DANIŞMANI
14
TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ
26 MUSTAFA ÖZCAN
15
TMMOB MAKİNE MÜHENDİSLERİ ODASI
27 DERYA BARAN ‐
16 DEMİR ÇELİK ÜRETİCİLERİ DERNEĞİ
28 SERPİL ÇİMEN UZMAN
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 69
MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI ENERJİ YOĞUN SANAYİ ÇALIŞMA GRUBU KATILIMCI LİSTESİ
KURUM NO
KURUM KATILIMCI
NO KATILIMCI GÖREVİ
1. ÇALIŞTAY (12 Mart 2010)
2. ÇALIŞTAY (15 Nisan 2010)
17
MÜSTAKİL SANAYİCİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ
29 BAŞAK SÖYLEMEZ
UZMAN ‐
18 OTOMOTİV SANAYİ DERNEĞİ
30 NİZAMETTİN AYPAK
TESİSLER VE TEKNİK HİZMETLER MÜDÜRÜ
19 TUĞLA VE KİREMİT S.D.
31 ÇETİN ÇELİK ‐
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 70
MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞTAYLARI
ENERJİ AZ YOĞUN SANAYİ ÇALIŞMA GRUBU KATILIMCI LİSTESİ
KURUM NO
KURUM KATILIMCI
NO KATILIMCI GÖREVİ
1. ÇALIŞTAY (12 Mart 2010)
2. ÇALIŞTAY (15 Nisan 2010)
KAMU KURUMLARI
1
BAŞBAKANLIK DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI MÜSTEŞARLIĞI
1 PELİN KALE ATTAR
PLANLAMA UZMANI
2 BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI
2 HÜLYA GÜNER
� �
3 MALİYE BAKANLIĞI
3 NAZİFE DEMİRHAN
MALİYE UZMAN YARDIMCISI
‐
4
SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI
4 A. BUĞRAHAN KARAVELİ
AB UZMAN YARDIMCISI
5 ALTAN SEVEN
TEKNİKER ‐
6 TİJEN İĞCİ AB UZMANI
5
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
7 DİREN ERTEKİN ÇAKICI
UZMAN ‐
8 GÖKŞİN TEKİNDOR
UZMAN YARDIMCISI
‐
6
KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMELERİ GELİŞTİRME VE DESTEKLEME İDARESİ BAŞKANLIĞI‐ KOSGEB
9 OKAN SALDOĞAN
KOBİ UZMANI ‐
10 YASER YILDIRIM
KOBİ UZMANI ‐
YEREL YÖNETİMLER
7 ÇUKUROVA KALKINMA AJANSI
11 O. ALPER HARMANCI
UZMAN ‐
8 KONYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
12 İBRAHİM TEKİN
ÇEVRE MÜHENDİSİ
‐
SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
9
KIRSAL ÇEVRE VE ORMANCILIK SORUNLARI ARAŞTIRMA DERNEĞİ
13 ZUHAL MUTLU
GÖNÜLLÜ ÜYE ‐
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 71
İŞ DÜNYASI ÖRGÜTLERİ VE MESLEKİ KURULUŞLAR
10 ANKARA SANAYİ ODASI
14 GÖKÇEN ÇELİK
TEKNİK UZMAN
11 İSTANBUL SANAYİ ODASI
15 ÖMER İNAN ÇEVRE MÜHENDİSİ
‐
12
İŞ DÜNYASI VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA DERNEĞİ
16 SİNAN CELEBCİ
ÖZEL PROJELER MÜDÜRÜ
‐
13 OTOMOTİV SANAYİİ DERNEĞİ
17 UĞUR İYİDOĞAN
ÇEVRE MÜHENDİSİ
‐
14
TUĞLA VE KİREMİT SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
18 BUKET COPUROĞLU
‐
15 COWI 19 BURCU TOKMAK
ÇEVRE BÖLÜMÜ BAŞKANI
‐
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 72
EK 3: SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ KATILIMCI SÜREÇ VE ÇIKTILARI
Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı’nın hazırlanması için şeffaf katılımcı bir süreç öngörülmüştür. Söz konusu katılım, paydaşlardan bilgi almaktan, çıktıları etkileme fırsatı vermeye ve sonuçları paylaşmaya kadar uzanmaktadır.
Bu amaçla sera gazı emisyonunun kaynaklarından biri olan sanayi sektörü ile ilgili bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Sanayi Sektörü Çalışma Grubu, sera gazı emisyon miktarları ve yoğunlukları, iklim değişikliği ile mücadelede sorun ve ihtiyaçları farklı olabileceği öngörüsüyle “enerji yoğun sanayi” ve “enerji az yoğun sanayi” için iki alt‐grupta çalışmalarını yürütmüştür. Her bir alt‐çalışma grubunun üyeleri, kamu kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, özel sektör ve yerel yönetimlerin temsilcileri ile akademisyenlerden oluşmaktadır.
Sanayi Sektörü Çalışma Grubu’nun Sektörel Odak Noktası kuruluş olarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı belirlenmiştir.
Mevcut durum değerlendirmesi için tasarlanan katılımcı süreçte Ankara’da iki çalıştay düzenlenmiştir. Bu çalıştayların tarihleri aşağıda yer almaktadır:
Birinci Çalıştay: 12 Mart 2010
İkinci Çalıştay: 15 Nisan 2010
Birinci Çalıştaylar
İlk çalıştaylarda, katılımcılara sanayi sektöründe iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik Tablo 1’in ilk sütununda belirtilen dokuz başlığın her biri altında tablonun ikinci sütununda belirtilen dört soru yöneltilmiştir:
Tablo 1: Sektöre Yönelik İncelenen Alanlar ve Katılımcılara Yöneltilen Sorular
Sektöre Yönelik İncelenen Alanlar Katılımcılara Yöneltilen Sorular 1) Politikalar • Bu alanla ilgili ülkemizde neler var?
• Olması gerektiği halde neler yok? (Boşluklar neler?)
• Neler var olduğu halde eksik veya aksak? (Geliştirilmesi, iyileştirilmesi gereken noktalar neler?)
• Bu alanda halen devam eden çalışmalar neler? (Yapılması/düzeltilmesi/geliştirilmesi için faaliyetlerin sürdüğü konular neler?)
2) Yasal Düzenlemeler 3) Kurumsal Yapılanma 4) Finansman 5) Ekonomik Araçlar 6) Fiziki Yatırım Projeleri 7) Bilgi Sistemleri, İzleme‐Raporlama 8) Bilimsel ve Teknolojik Ar‐Ge 9) Eğitim ve Kapasite Geliştirme
Böylece çalıştay çıktılarından, sektöre ilişkin iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik halen var olan araçlar belirlenmiş; var olan bu araçların eksiklikleri ve aksaklıkları varsa tespit edilmiş; sürmekte olan projeler ve faaliyetler kayda geçirilmiştir. Belirlenen eksiklikler ve aksaklıklar ile boşluklar, sorunlar olarak listelenmiş; bu sorunların 3 grupta toplanabildiği gözlemlenmiştir:
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 73
1. Grup sorunlar: Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı’nın kapsamı dışında kalan ve konudan bağımsız olarak ülkenin çözüm bekleyen genel sorunları. (Bu sorunlar, Eylem Planı’nın kapsamını aşan sorunlar olduğu için sadece not edilmiştir).
2. Grup sorunlar: Bütün sektörler için ortak olan sorunlar. (Bunlar İklim Değişikliği Politikaları Mevcut Durum Raporu’nda ayrıntılı biçimde incelenmektedir.)
3. Grup sorunlar: İklim değişikliği ile mücadelede sektöre özgü sorunlar. (Bu sorunlar, 2. çalıştayda öncelik sırasına konmuştur).
İkinci Çalıştaylar:
Bu çalıştaylarda, katılımcılar, birinci çalıştaylarda belirlenen sektöre özgü sorunları tüm sektörler için ortak belirlenen kriterler çerçevesinde değerlendirmiş ve önceliklendirmişlerdir. Değerlendirme öncesi, katılımcılardan bu kriterlerin sektöre özgü ağırlıklarını tespit etmeleri istenmiştir. Tablo 2’de sanayi sektörü için katılımcıların kriterlere verdikleri ağırlıklar görülmektedir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 74
Tablo 2: Enerji Yoğun Sanayi Alt Çalışma Grubu’nda tespit edilen sorunların değerlendirilmesinde kullanılan kriterler ve katılımcılar tarafından belirlenen ağırlıkları
Kriterler Kriterin Açıklaması Kriterin
Ağırlığı (%)
K1 Sorunun iklim değişikliği ile ilgili Türkiye’nin taraf olduğu uluslar arası yükümlülükleri ile ilişkisi
Türkiye’nin taraf olduğu Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında üstlendiği yükümlülüklere ve halen devam eden 2012‐Sonrası Uluslararası İklim Rejimi müzakereleri kapsamında ağırlıklı olarak yer alan konulara ilişkin bir sorun önceliklidir.
17,39
K2 Sorunun AB’ye uyum süreciyle ilişkisi
AB’nin politikalarına ve müktesebatına uyum sağlamak bakımından sorun olarak görünen bir konu önceliklidir.
13,04
K3 Sorunun Türkiye’nin gelişme eksenleriyle ilişkisi
Dokuzuncu Kalkınma Planı’nın ekonomik ve sosyal gelişme eksenleri olan: a) Rekabet Gücünün Artırılması, b) İstihdamın Artırılması, c) Beşeri Gelişme ve Sosyal Dayanışmanın Güçlendirilmesi, d) Bölgesel Gelişmenin Sağlanması, e) Kamu Hizmetlerinde Kalite ve Etkinliğin Artırılması stratejik hedeflerinin gerçekleştirilmesi bakımından önemli bir sorun önceliklidir.
17,39
K4 Sorunun ulusal mevzuattaki yükümlülüklerle ilişkisi
Eğer konuyla ilgili mevcut yasal düzenleme olduğu halde, halen mevzuattaki ya da uygulamalardaki bazı eksiklikler veya aksaklıklar nedeniyle sorun devam ediyorsa, diğer sorunlara göre önceliklidir.
15,22
K5 Sorunun çevresel etkileri ve dışsal maliyetleri*
Sorun, sadece iklim değişikliği açısından değil; aynı zamanda diğer çevresel konularda örneğin insan sağlığı, biyolojik çeşitlilik üzerinde de yerel, ulusal, bölgesel sorunlar yaratıyor ve dışsal maliyetlere yol açıyorsa önceliklidir.
19,57
K6 Sorunun ülke ekonomisine etkisi
Sorun, ülkenin makro ölçekte ekonomisine yük getiriyorsa (örneğin dış borç yükünü arttırma, ekonomik dengeleri bozma, kamu giderlerini arttırma vb)
17,39
TOPLAM 46 100,00
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 75
Tablo 2: Enerji Az Yoğun Sanayi Alt Çalışma Grubu’nda tespit edilen sorunların değerlendirilmesinde kullanılan kriterler ve katılımcılar tarafından belirlenen ağırlıkları
Kriterler Kriterin Açıklaması Kriterin
Ağırlığı (%)
K1 Sorunun iklim değişikliği ile ilgili Türkiye’nin taraf olduğu uluslar arası yükümlülükleri ile ilişkisi
Türkiye’nin taraf olduğu Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında üstlendiği yükümlülüklere ve halen devam eden 2012‐Sonrası Uluslararası İklim Rejimi müzakereleri kapsamında ağırlıklı olarak yer alan konulara ilişkin bir sorun önceliklidir.
14,00
K2 Sorunun AB’ye uyum süreciyle ilişkisi
AB’nin politikalarına ve müktesebatına uyum sağlamak bakımından sorun olarak görünen bir konu önceliklidir.
12,00
K3 Sorunun Türkiye’nin gelişme eksenleriyle ilişkisi
Dokuzuncu Kalkınma Planı’nın ekonomik ve sosyal gelişme eksenleri olan: a) Rekabet Gücünün Artırılması, b) İstihdamın Artırılması, c) Beşeri Gelişme ve Sosyal Dayanışmanın Güçlendirilmesi, d) Bölgesel Gelişmenin Sağlanması,
e) Kamu Hizmetlerinde Kalite ve Etkinliğin Artırılması stratejik hedeflerinin gerçekleştirilmesi bakımından önemli bir sorun önceliklidir.
20,00
K4 Sorunun ulusal mevzuattaki yükümlülüklerle ilişkisi
Eğer konuyla ilgili mevcut yasal düzenleme olduğu halde, halen mevzuattaki ya da uygulamalardaki bazı eksiklikler veya aksaklıklar nedeniyle sorun devam ediyorsa, diğer sorunlara göre önceliklidir.
16,00
K5 Sorunun çevresel etkileri ve dışsal maliyetleri*
Sorun, sadece iklim değişikliği açısından değil; aynı zamanda diğer çevresel konularda örneğin insan sağlığı, biyolojik çeşitlilik üzerinde de yerel, ulusal, bölgesel sorunlar yaratıyor ve dışsal maliyetlere yol açıyorsa önceliklidir.
20,00
K6 Sorunun ülke ekonomisine etkisi
Sorun, ülkenin makro ölçekte ekonomisine yük getiriyorsa (örneğin dış borç yükünü arttırma, ekonomik dengeleri bozma, kamu giderlerini arttırma vb)
18,00
TOPLAM 50 100,00
* Bir malın üretiminin ve tüketiminin o malın satıcıları ve alıcıları dışındaki üçüncü kişilere bir maliyet yüklemesine dışsal maliyet denir. Örneğin bir çimento üreticisinin çevrede yarattığı kirlilik sonucu, o çevrede yaşayan insanların sağlık sorunları yaşamaları ve bunlar için ödedikleri maliyetler, dışsal maliyetledir.
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 76
Sektöre özgü olarak belirlenen sorunlar bu kriterlere göre değerlendirilmiş; kriterlere verilen ağırlıklar da dikkate alınarak, bir öncelik sıralaması çıkarılmıştır. Katılımcılar tarafından yapılan bu değerlendirme sonucu sorunların öncelik sıralaması Tablo 3’te verilmektedir. Yarı‐nesnel bir yöntemle çıkarılan bu öncelik sıralaması, daha sonra katılımcılar tarafından uzmanlık görüşlerine ve kanaatlerine dayanılarak grupça gözden geçirilmiştir. Katılımcılar bu son değerlendirmede, sıralamadaki yerini anlamlı ve mantıklı bulmadıkları sorunlara ilişkin görüşlerini bildirmişler; kısa, orta ve uzun vadede ele alınması gereken sorunları belirlerken, sıralamaları mantıksal çerçeveye oturmayan sorunların gerekirse yerini değiştirmek konusunda sektör danışmanlarına yetki vermişlerdir.
Tablo 3: Enerji Yoğun Sanayi Alt Çalışma Grubu’nda iklim değişikliği ile mücadeleye ilişkin belirlenen sorunların öncelik sıralaması
Öncelik Sıralaması
Sorunlar Puan
1 Düşük karbon ayak izi ve sera gazı emisyonu teknolojine yönelik nükleer, güneş, termal enerji santralleri yatırımı yok.
910,87
2 Yenilenebilir enerji konusunda stratejiler ve bölgesel/sektörel bazda yerel kaynakların kullanılmasına yönelik mevzuat ve farklılaştırılmış politikalar yok.
830,43
3 Sektörün iklim değişikliğine yönelik enerji verimliliği gibi iyileştirme projelerinin yürütülmesi için gerekli uygun krediler yetersiz ve mevcut uluslararası fonlara bilhassa başta KOBİ’ler olmak üzere sektörün erişimini sağlamak için herhangi bir çalışma yok.
821,74
4 Enerji verimliliği projelerine yönelik finansman modelleri ile ilgili mevzuat ve kurumsal yapılanma hantal ve yetersiz.
813,04
5 Sektör içerisinde, enerji ve kaynak kullanımı ile sera gazı konusunda benchmarking çalışmaları ve altyapı yok.
800,00
6 İlgili ve görevli kamu kurumlarının sektörde benchmarking çalışmaları ve altyapıları eksik.
800,00
7 Sektörde büyük kuruluşların emisyon ve enerji kullanımı çevrimiçi izleme sistemleri yok.
797,83
8 Sera gazı azaltımına yönelik yerli teknoloji üretimi ve araştırma programları yok.
791,30
9 İklim değişikliğine yönelik çalışmalar için Teknoloji İhtiyaç Değerlendirmeleri (TNA) yok.
791,30
10 TÜBİTAK ve diğer kurumların destekleme programlarında iklim değişikliğine yönelik ayrılan kaynak yok veya yetersiz.
791,30
11 Üniversiteler ve sektör tarafından, iklim değişikliği alanında uzmanlık oluşturma eğitimleri ve teknoloji geliştirme çalışmalarına ayrılan kaynaklar yetersiz ve muhtemel çalışma alanları hakkında farkındalık düşük.
791,30
12 Yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği kanunları, sektörün uygulamada sanayicinin var olan isteğini azaltacak derecede yetersiz.
769,57
13 İklim değişikliği ve enerji verimliliği çalışmalarının şirketler açısından nasıl yürütüleceği ve faydaları hakkında sanayicinin bilgilendirilmesi eksik.
752,17
14 Fosil kaynaklı yakıtların kullanıldığı bilhassa mevcut kömür santrallerinde karbon veriminin arttırılmasına yönelik iyileştirme çalışmaları yok.
741,30
15 Sera gazı azaltımına yönelik proses bazında mevcut durum, fizibilite ve iyileştirme çalışmalarının performansını izleme metotları ve hesaplama yöntemleri yeterince tarif edilmiş değil.
741,30
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 77
Öncelik Sıralaması
Sorunlar Puan
16 Ulusal sera gazı emisyonu envanter oluşturma çalışmaları yetersiz; emisyon faktörü hesaplamaları belirsiz, kılavuz yönetmelik yok.
741,30
17 Sera gazı azaltımında etkili yenilebilir kaynaklı yakıtların kullanımına destek yok.
710,87
18 Enerji verimliliği konusunda bilhassa KOBİ’lerdeki çalışmaları yürütecek uzmanlar ya da kuruluşlar yetersiz.
686,96
19 Yenilenebilir enerji potansiyelinin kullanılması yolunda ağır bürokrasi ve lisanslama engelleri özel sektörün yatırımların oluşmasını engelliyor.
684,78
20 İklim değişikliği çalışmalarının yürütülmesi için ihtiyaç duyulan proje yönetimi konusunda Türkiye’de mevcut bulunan alt yapı, kaynak, prosedürler yetersiz, içselleştirilmiş bir yapı ve uzman proje yöneticileri yok.
676,09
21 İklim değişikliğine yönelik, sektör tarafından gerçekleştirilecek hibrid araç, yenilenebilir enerji gibi projelerin yüksek yatırım maliyetleri ve buna bağlı uzun geri dönüş sürelerine karşı motivasyonun geliştirilmesine yönelik teşvik mekanizmaları yok.
673,91
22 KOBİ ölçeğinde yürütülecek çalışmalar ve yatırımlar kapsamında KOSGEB'in destekleri yetersiz ve uygulamada kullanışsız. Görece yüksek maliyetli fiziki projelerde KOBİ'lerin ortak çalışmalara sevki ve yaklaşım yetersiz.
673,91
23 Enerji verimliliği ve İklim değişikliği alanında yeterli sayıda akredite Ar‐Ge laboratuarları yok.
645,65
24 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın san‐tez ve girişimci sermayesi uygulamaları için ayrılan kaynak yetersiz.
636,96
25 Sektörün alt gruplarına özel, en iyi teknoloji gösterim çalışmaları yok. İklim değişikliği yörüngesinde prosesler ve teknolojiler arasında parametrik kıyaslama çalışmaları yok.
589,13
26 Sektöre yönelik karbon ayak izinin azaltılmasına yönelik gönüllü programlar oluşturma çalışmaları yok.
584,78
27 Enerji verimliliği ile ilgili Verimlilik Arttırıcı Projeler ve gönüllü anlaşma destekleri yetersiz olmasına rağmen tanıtım eksikliği ve bürokrasi nedeni ile mevcut kaynak dahi kullanılamamakta.
556,52
28 Sektörün gelişimi sürecinde yeni tesis yatırımlarında enerji yoğun sektörler ve dengeleyici sektörlerin oluşturulmasına yönelik planlamalar ve stratejiler yok.
528,26
29 Çevreye yönelik vergi ve kesintiler ile oluşturulan fonların kullanımı amacına uygun gerçekleştirilmemekte.
493,48
30 Karbon katma değerinin son kullanıcıya kadar tahvil edilmesine yönelik ulusal politika yok.
489,13
31 Sanayinin uzman (Lisans Üstü) personel istihdamı veya eğitimi politikaları yok.
360,87
32 Envanter sonuçlarının uluslararası yayımlarından önce sektör ve ilgili tarafların gözden geçirmesi ve değerlendirilmesi yapılmamakta.
215,22
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 78
Tablo 3: Enerji Az Yoğun Sanayi Alt Çalışma Grubu’nda iklim değişikliği ile mücadeleye ilişkin belirlenen sorunların öncelik sıralaması
Öncelik Sıralaması
Sorunlar Puan
1 Enerji verimliliği konusunda bilhassa KOBİ’lerdeki çalışmaları yürütecek uzmanlar ya da kuruluşlar yetersiz.
942,00
2 Yenilenebilir enerji konusunda stratejiler ve bölgesel/sektörel bazda yerel kaynakların kullanılmasına yönelik mevzuat ve farklılaştırılmış politikalar yok.
930,00
3 Çevreye yönelik vergi ve kesintiler ile oluşturulan fonların kullanımı amacına uygun gerçekleştirilmemekte.
880,00
4 Yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği kanunları, sektörün uygulamada sanayicinin var olan isteğini azaltacak derecede yetersiz.
868,00
5 Yenilenebilir enerji potansiyelinin kullanılması yolunda ağır bürokrasi ve lisanslama engelleri özel sektörün yatırımların oluşmasını engelliyor.
868,00
6 İklim değişikliği çalışmalarının yürütülmesi için ihtiyaç duyulan proje yönetimi konusunda Türkiye’de mevcut bulunan alt yapı, kaynak, prosedürler yetersiz, içselleştirilmiş bir yapı ve uzman proje yöneticileri yok.
842,00
7 Enerji verimliliği projelerine yönelik finansman modelleri ile ilgili mevzuat ve kurumsal yapılanma hantal ve yetersiz.
842,00
8 İlgili ve görevli kamu kurumlarının sektörde benchmarking çalışmaları ve altyapıları eksik.
838,00
9 Fosil kaynaklı yakıtların kullanıldığı bilhassa mevcut kömür santrallerinde karbon veriminin arttırılmasına yönelik iyileştirme çalışmaları yok.
826,00
10 Sera gazı azaltımında etkili yenilebilir kaynaklı yakıtların kullanımına destek yok.
826,00
11 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın san‐tez ve girişimci sermayesi uygulamaları için ayrılan kaynak yetersiz
814,00
12 Sera gazı azaltımına yönelik yerli teknoloji üretimi ve araştırma programları yok.
814,00
13 Enerji verimliliği ve İklim değişikliği alanında yeterli sayıda akredite Ar‐Ge laboratuarları yok.
810,00
14 Sektörde büyük kuruluşların emisyon ve enerji kullanımı çevrimiçi izleme sistemleri yok.
792,00
15 Ulusal sera gazı emisyonu envanter oluşturma çalışmaları yetersiz; emisyon faktörü hesaplamaları belirsiz, kılavuz yönetmelik yok.
790,00
16 Enerji verimliliği ile ilgili Verimlilik Arttırıcı Projeler ve gönüllü anlaşma destekleri yetersiz olmasına rağmen tanıtım eksikliği ve bürokrasi nedeni ile mevcut kaynak dahi kullanılamamakta.
788,00
17 Sektöre yönelik karbon ayak izinin azaltılmasına yönelik gönüllü programlar oluşturma çalışmaları yok.
786,00
18 Sera gazı azaltımına yönelik proses bazında mevcut durum, fizibilite ve iyileştirme çalışmalarının performansını izleme metotları ve hesaplama yöntemleri yeterince tarif edilmiş değil.
776,00
19 İklim değişikliği ve enerji verimliliği çalışmalarının şirketler açısından nasıl yürütüleceği ve faydaları hakkında sanayicinin bilgilendirilmesi eksik.
774,00
20 Sektör içerisinde, enerji ve kaynak kullanımı ile sera gazı konusunda benchmarking çalışmaları ve altyapı yok.
766,00
21 Karbon katma değerinin son kullanıcıya kadar tahvil edilmesine yönelik ulusal politika yok.
762,00
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 79
Öncelik Sıralaması
Sorunlar Puan
22 Sektörün gelişimi sürecinde yeni tesis yatırımlarında enerji yoğun sektörler ve dengeleyici sektörlerin oluşturulmasına yönelik planlamalar ve stratejiler yok.
760,00
23 KOBİ ölçeğinde yürütülecek çalışmalar ve yatırımlar kapsamında KOSGEB'in destekleri yetersiz ve uygulamada kullanışsız. Görece yüksek maliyetli fiziki projelerde KOBİ'lerin ortak çalışmalara sevki ve yaklaşım yetersiz.
748,00
24 Sektörün iklim değişikliğine yönelik enerji verimliliği gibi iyileştirme projelerinin yürütülmesi için gerekli uygun krediler yetersiz ve mevcut uluslararası fonlara bilhassa başta KOBİ’ler olmak üzere sektörün erişimini sağlamak için herhangi bir çalışma yok.
748,00
25 Düşük karbon ayak izi ve sera gazı emisyonu teknolojine yönelik nükleer, güneş, termal enerji santralleri yatırımı yok.
692,00
26 İklim değişikliğine yönelik, sektör tarafından gerçekleştirilecek hibrid araç, yenilenebilir enerji gibi projelerin yüksek yatırım maliyetleri ve buna bağlı uzun geri dönüş sürelerine karşı motivasyonun geliştirilmesine yönelik teşvik mekanizmaları yok.
670,00
27 Sektörün alt gruplarına özel, en iyi teknoloji gösterim çalışmaları yok. İklim değişikliği yörüngesinde prosesler ve teknolojiler arasında parametrik kıyaslama çalışmaları yok.
666,00
28 İklim değişikliğine yönelik çalışmalar için Teknoloji İhtiyaç Değerlendirmeleri (TNA) yok.
666,00
29 TÜBİTAK ve diğer kurumların destekleme programlarında iklim değişikliğine yönelik ayrılan kaynak yok veya yetersiz.
660,00
30 Üniversiteler ve sektör tarafından, iklim değişikliği alanında uzmanlık oluşturma eğitimleri ve teknoloji geliştirme çalışmalarına ayrılan kaynaklar yetersiz ve muhtemel çalışma alanları hakkında farkındalık düşük.
656,00
31 Sanayinin uzman (Lisans Üstü) personel istihdamı veya eğitimi politikaları yok.
642,00
32 Envanter sonuçlarının uluslararası yayımlarından önce sektör ve ilgili tarafların gözden geçirmesi ve değerlendirilmesi yapılmamakta.
618,00
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 80
EK 4: SANAYİ SEKTÖRÜ KAYNAK LİSTESİ
KANUNLAR
KANUN ADI KURUM KANUN NO TARİH RESMİ GAZETE SAYISI
Limanlar Kanunu T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
618 20.04.1341 95
İller Bankası Kanunu T.C. Başbakanlık 4759 23.06.1945 6039 Çevre Kanunu T.C. Çevre ve Orman
Bakanlığı 2872 11.08.1983 18132
Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
4562 15.04.2000 24021
Endüstri Bölgeleri Kanunu ve Organize Sanayi Bölgeleri Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
5195 01.07.2004 24645
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
5346 10.05.2005 25819
Organize Sanayi Bölgeleri Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
5807 23.10.2008 27050
Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun
T.C. Başbakanlık 5746 12.03.2008 26814
Enerji Verimliliği Kanunu T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
5627 02.05.2007 26510
YÖNETMELİKLER
YÖNETMELİK ADI KURUM TARİH RESMİ GAZETE SAYISI
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
16.12.2003 25318
Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
05.10.2004 25604
Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
07.10.2004 25606
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
16.12.2004 25672
Endüstri Bölgeleri Yönetmeliği T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
16.12.2004 25672
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 81
YÖNETMELİK ADI KURUM TARİH RESMİ GAZETE SAYISI
Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
29.06.2008 26921
Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
29.06.2008 26921
Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
03.09.2008 26986
Rüzgar Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularının Teknik Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelikle Değişiklik Yapılmasında Dair Yönetmelik
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
09.11.2008 27049
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
03.07.2009 27277
Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
22.08.2009 27327
Motorlu Araçların Karbondioksit Emisyonları ve Yakıt Tüketimi ile ilgili Tip Onayı Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
26.08.2006 26271
Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (90/396/AT)
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
01.04.2002 24713
Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
25.10.2008 27035
Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) Destekleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
T.C. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB)
18.10.2008 27028
Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğinin Artırılmasına Dair Yönetmelik
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
25.10.2008 27035
Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular, Buzdolabı Derin Dondurucular ve Bunların Bileşimlerinin Enerji Etiketlemesine Dair Yönetmelik (94/2/AT)
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
30.01.2010 27478
Ev Tipi Elektrikli Buzdolapları, Dondurucular ve Kombinasyonlarının Enerji Verimlilik Şartları ile İlgili Yönetmelik (96/57/AT)
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
30.12.2006 26392
Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin Yönetmelik
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
14.12.2006 26376
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 82
TEBLİĞLER
TEBLİĞ ADI TARİH RESMİ GAZETE SAYISI
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yeterlik Belgesi Tebliği 08.08.2008 26961 5627 sayılı Enerji verimliliği Kanunu Kapsamında Yapılacak Yetkilendirmeler, Sertifikalandırmalar, Raporlamalar ve Projeler Konusunda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ
06.02.2009 27133
Ev Tipi Ampullerin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ 20.08.2002 24852
Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular, Buzdolabı Derin Dondurucular ve Bunların Bileşimlerinin Enerji Etiketlenmesine İlişkin Tebliğ
24.03.2002 24705
Ev Tipi Elektrikli Fırınların Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ 26.02.2003 25032
Ev Tipi Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ 20.08.2002 24852
Ev Tipi Çamaşır Kurutma Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ
20.08.2002 24852
Ev Tipi Kurutmalı Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ
20.08.2002 24852
Ev Tipi Bulaşık Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ 20.08.2002 24852
GENELGELER
GENELGE ADI TARİH RESMİ GAZETE SAYISI
Enerji Verimliliğine İlişkin Başbakanlık Genelgesi 15.02.2008 26788 KARARLAR
KARAR ADI KURUM
TARİH
RESMİ GAZETE SAYISI
Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu Kararları
Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu
AB DİREKTİFLERİ
DİREKTİF ADI DİREKTİF NO TARİH Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı ile ilgili Direktif 2009/125/EC 30.10.2009 HÜKÜMET RAPORLARI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ HÜKÜMET RAPORLARI TARİH Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kapsamında İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi
2007
I. Türkiye İklim Değişikliği Kongre Raporu Türkiye’nin Enerji Görünümü Raporu ‐ Makine Mühendisleri Odası 2010 Çimento Müstahsilleri Birliği İklim Değişikliği Raporu TÜPRAŞ Raporu (Karbon dioksit giderimi) Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Raporları
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 83
ULUSAL STRATEJİLER STRATEJİ ADI KURUM TARİH
Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi 2010‐2020
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı 2010
Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Planı T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı
1998
Enerji Verimliliği Stratejisi T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
2004
Enerji Verimliliği Eylem Planı T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
2008
Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
2009
Elektrik Arz Stratejisi T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
2009
Türkiye’de Enerji Verimliliği, Durum ve Gelecek Planlaması
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
2009
KURUMSAL STRATEJİLER
STRATEJİ ADI KURUM TARİH Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Araştırma ve Geliştirme Stratejisi
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
TÜBİTAK Stratejik Planı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
2008‐ 2012
KOSGEB Stratejik Planı T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 2008‐ 2012Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü Stratejik Planı
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
2009‐ 2013
PROJELER / UYGULAMALAR
RAPOR ADI KURUM/PROJE TARİH Ulusal Enerji Verimliliği Hareketi T.C. Başbakanlık 2008
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı İşbirliği Protokolü
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ‐ T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
2008
Temiz Teknoloji Fonu T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Türkiye Sınai Kalkınma Bankası Türkiye Kalkınma Bankası
2009
Teknoloji Geliştirme Projeleri Desteği Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Teknolojik Girişimcilik Desteği Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Çevre Projeleri Desteği Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Sanayi Tezleri Projesi T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 2006
Yatırımcının Rehberi Çalışması T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 2006
Sanayi Ar‐Ge Proje Destekleme Programı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
Proje Pazarları Destekleme Programı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
KOBİ Ar‐Ge Başlangıç Destek Programı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişimleri Destekleme Programı
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 84
RAPOR ADI KURUM/PROJE TARİH Düşük karbon izine sahip enerji üretim tesisleri projesi
Mevcut santrallerin iyileştirilmesi projesi T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Sanayi sektöründe tesislerin sera gazı emisyonlarının ölçülmesi ve raporlanması standartları TS ISO 14064 ‐(1,‐2,‐3)
Türk Standartları Enstitüsü 2007
Enerji Verimliliği Portalı T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Ölçme ve Değerlendirme Sistemi Projesi T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
Ulusal İklim Çalışmalarının Geliştirilmesi ve Örnek Uygulamalar Projesi ‐ Türkiye Araştırma Alanı (TARAL) Projesi
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı TÜBİTAK‐MAM Dokuz Eylül Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Adnan Menderes Üniversitesi
2008
Teknoloji İhtiyaç Değerlendirmesi Projesi T.C. Sanayi ve Ticaret BakanlığıBirleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)
Türkiye'nin İklim Değişikliği Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi kapsamında, iklim değişikliği risklerinin sanayiye adaptasyonunu içeren Eko Verimlilik (Temiz Üretim) Programı
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Orta Doğu Teknik Üniversitesi
2008
Seyhan Havzası Bölgesi’nde eko‐verimlilik/temiz üretim ile ilgili farkındalık yaratma, kapasite oluşturma faaliyetleri ve gösterim projeleri
Birleşmiş Milletler Ortak Programı ‐ MDG‐F 1680 Türkiye'nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi
2008
Endüstriyel Verimlilik ve Çevresel Performansın KOBİ’ler Düzeyinde Paralel Olarak Geliştirilmesi Projesi
Milli Prodüktivite Merkezi Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
01.07.2007 – 01.04.2009
Enerji Yönetici Eğitimleri Enerji Verimlilik Danışmanınız (EVD) Şirketleri Makine Mühendisleri Odası
Sanayide Enerji Verimliliğinin Artırılması Projesi
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı
2010
Enerji ve Çevre Teknolojileri Stratejisi ‐Vizyon 2023 Projesi ‐ Enerji ve Çevre Teknolojileri Strateji Grubu
Vizyon 2023 ‐ Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
2004
Taslak Enerji Verimliliği Stratejisi T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Enerji Verimliliği (Enver) Portalı Projesi 2007
TÜRKİYE’NİN ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI’NIN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ SANAYİ SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
TASLAK‐
Ağustos 2010 85
RAPOR ADI KURUM/PROJE TARİH KOBİ’lerin Çevreye Olan Kirletici Etkilerinin Belirlenmesi ve Gerekli Tedbirlerin Alınmasına Yönelik KOSGEB Yol Haritasının Oluşturulması Projesi
KOSGEB 2010 YILI 3.ÇEYREK
Fransız Kalkınma Ajansı (AFD) –KOSGEB Enerji Verimliliği Projesi (Türkiye’de KOBİ’lerde Enerji Verimliliğinin İyileştirilmesi Projesi)
KOSGEB‐Fransız Kalkınma Ajansı (AFD)
2010 YILI 3.ÇEYREK