Samenwerken bij vernieuwing in de topsectoren...of zij op zes andere terreinen wel samenwerken....

Samenwerken bij vernieuwing in de

topsectoren

dr. Y.M. Prince

Zoetermeer , februari 2014

De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of

teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan

mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke

vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na

schriftelijke toestemming van Panteia. Panteia aanvaardt geen aansprakelijkheid voor

drukfouten en/of andere onvolkomenheden.

The responsibility for the contents of this report lies with Panteia. Quoting numbers or

text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned.

No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means,

or stored in a retrieval system, without the prior written permission of Panteia. Panteia

does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap

(www.ondernemerschap.nl)

ISBN 978-90-371-1112-5

rapportnummer A201406

referentie nummer YP/C10317/2013/0024

publicatie februari 2014

aantal pagina's 38

e-mail adres auteur [email protected]

adres Panteia

Bredewater 26

Postbus 7001

2701 AA Zoetermeer

Nederland

Tel: +31 79 322 20 00

3

Inhoudsopgave

Samenvatting en conclusies 5

1 Inleiding 7

2 Mate en terreinen van samenwerking 9 2.1 Mate van samenwerking 9 2.2 Terreinen van samenwerking 10

3 Samenwerking met andere bedrijven 13 3.1 Aantal 13 3.2 Omvang 14 3.3 Sector 14 3.4 Regelmaat 15

4 Samenwerking met kennisinstellingen 17 4.1 Aantal 17 4.2 Soort kennisinstelling 18 4.3 Regelmaat 22

5 Samenwerkingsindex voor de intensiteit van de

samenwerking 23 5.1 Samenwerking met bedrijven en kennisinstellingen 23 5.2 Samenwerking met alle partners 25

6 Motieven en knelpunten 27 6.1 Motieven 27 6.2 Knelpunten 28

7 Resultaat van de samenwerking 31

8 Meer of minder samenwerking 33

Bijlagen 35 Bijlage 1 Korte toelichting op het Topsectorenpanel 35

5

Samenvatting en conclusies

In de zomer van 2013 heeft onder het Nederlandse Topsectorenpanel een

telefonische enquête plaatsgevonden naar de mate van samenwerking, en bij

vernieuwingsactiviteiten in het bijzonder.

Van de topsectorbedrijven die nieuwe kennis, producten, diensten en/of processen

ontwikkelen werkt meer dan twee derde (71%) in de zomer van 2013 daarbij samen

met andere partijen. De overgrote meerderheid (88%) daarvan werkt samen met

andere bedrijven, en iets meer dan een derde (35%) doet dat samen met

kennisinstellingen.

Bedrijven in de topsectoren werken gemiddeld met bijna vier andere bedrijven (3,8)

samen, en met behoorlijke regelmaat (41% regelmatig, 28% bijna continu).

Bedrijven in de topsectoren werken meestal samen met bedrijven uit de eigen

sector (69%) en de overige dienstverlening (47%), en veelal met bedrijven uit het

midden- en kleinbedrijf (met minder dan 100 werknemers).

Onder de kennisinstellingen zijn vooral de universiteiten (63%) en hogescholen

(50%) relatief vaak partners waarmee door de bedrijven in de topsectoren bij hun

vernieuwingsactiviteiten wordt samengewerkt.

Gemiddeld wordt per bedrijf met 2,5 kennisinstelling samengewerkt, en met een

behoorlijke regelmaat (41% regelmatig, 22% bijna continu).

In dit onderzoek is een samenwerkingsindex ontwikkeld, die zicht geeft op de

intensiteit waarmee door de bedrijven in de topsectoren wordt samengewerkt bij

vernieuwingsactiviteiten. De samenwerkingsindex combineert het percentage

bedrijven dat überhaupt samenwerkt bij vernieuwingsactiviteiten, het percentage

bedrijven dat daarbij met bepaalde partijen samenwerkt, het aantal partners waarmee

wordt samengewerkt, alsmede de regelmaat waarmee dat gebeurt.

De samenwerkingsindex met bedrijven is 17,5 en de samenwerkingsindex met

kennisinstellingen is 4,4. Voor de topsectorbedrijven ligt de intensiteit van de

samenwerking met bedrijven dus een factor 4 hoger dan die met kennisinstellingen.

Toegang tot kennis (87%) is voor de topsectorbedrijven het belangrijkste motief om

bij vernieuwingsactiviteiten samen te werken.

Ruim een derde (36%) van de bedrijven ondervindt knelpunten in de samenwerking

met andere partijen. Het betreft met name eigen benoemde knelpunten (20%), zoals

bureaucratie en weten regelgeving, het lastig of niet rondkrijgen van de financiering,

en het te langzame tempo dat de andere partner eropna houdt, gevolgd door het

vinden van goede partners (13%) en communicatieproblemen (13%).

Bedrijven in de topsectoren zijn positief over de samenwerking bij

vernieuwingsactiviteiten: bij 91% leidt de samenwerking daadwerkelijk tot nieuwe

kennis, producten, diensten of processen, en het gemiddelde rapportcijfer dat

gegeven wordt voor de tevredenheid over de samenwerking is een 7,7.

6

Er is sprake van een stijgende tendens in de mate van samenwerking in de

topsectoren.

Alles overziend, kan ruimte voor verbetering met name gevonden worden in de

samenwerking met andere sectoren, in de samenwerking met kennisinstellingen, en in

het wegnemen van de knelpunten.

7

1 Inleiding

Aanleiding en doel

Het Nederlandse topsectorenbeleid komt er in essentie op neer dat de topsectoren

door krachtenbundeling verder komen dan alleen. Dat betekent dat samenwerking

tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden van essentieel belang is.

Ondernemers, onderzoekers en overheden werken samen aan de verdienmodellen van

de toekomst. De negen topsectoren zijn sectoren waarin Nederland internationaal

sterk, kansrijk en innovatief is. Kennis en innovatie spelen een belangrijke rol om de

internationale concurrentiekracht verder te versterken.1

Het topsectorenbeleid zet dus in op meer samenwerking, met name ook op het terrein

van vernieuwing. Actuele informatie hierover is niet tot nauwelijks voorhanden. Deze

rapportage beoogt daarom een actueel beeld te geven van de mate van samenwerking

bij vernieuwingsactiviteiten door de bedrijven in de topsectoren, zowel met andere

bedrijven als met diverse soorten kennisinstellingen. Tevens is in dit onderzoek een

samenwerkingsindex ontwikkeld, die zicht geeft op de intensiteit waarmee door de

topsectorbedrijven wordt samengewerkt.

De resultaten in deze rapportage kunnen als een nulmeting gezien worden, en krijgen

meerwaarde zodra ontwikkelingen in de tijd beschouwd worden.

Meting met Topsectorenpanel: actuele inzichten

De gegevens over de mate van samenwerking, en bij vernieuwingsactiviteiten in het

bijzonder, zijn verzameld in een telefonische enquête onder het Nederlandse

Topsectorenpanel in de zomer (juli/augustus) van 2013. In het Topsectorenpanel

wordt een steekproef van bedrijven met 1 of meer werkzame personen in de negen

topsectoren ondervraagd, zodanig dat de resultaten na ophoging representatieve

gegevens over de topsectoren opleveren.2

Opbouw rapport

De opbouw van dit rapport is als volgt. Hoofdstuk 2 geeft inzicht in de mate waarin,

en de diverse terreinen waarop door de topsectorbedrijven samengewerkt wordt.

Daarna wordt in het rapport nader ingezoomd op de samenwerking bij

vernieuwingsactiviteiten, te weten de ontwikkeling van nieuwe kennis, producten,

diensten of processen. Hoofdstuk 3 bespreekt de samenwerking met andere bedrijven,

en hoofdstuk 4 die met kennisinstellingen. Hoofdstuk 5 presenteert vervolgens een

samenwerkingsindex, die zicht geeft op de intensiteit van de samenwerking.

Hoofdstuk 6 beschrijft de motieven om samen te werken, evenals de knelpunten die in

de samenwerking ondervonden worden. De resultaten van de samenwerking worden

besproken in hoofdstuk 7. Ten slotte geeft hoofdstuk 8 aan of er sprake is van een

(verwachte) groei in de mate van samenwerking.

1 Zie voor meer informatie over het topsectorenbeleid en de stand van zaken: Voortgangsrapportage

Bedrijvenbeleid, 2 oktober 2013, gericht aan de Tweede Kamer, inclusief bijlagen. 2 Zie bijlage 1 voor een korte toelichting op het Topsectorenpanel. Voor een uitgebreide beschrijving van het

Topsectorenpanel, zie: Ruud Hoevenagel (2013), Topsectorenpanel: methodologische verantwoording, Panteia, Zoetermeer.

9

2 Mate en terreinen van samenwerking

2.1 Mate van samenwerking

Ruim twee derde van de topsectorbedrijven werkt samen bij vernieuwing

Van de topsectorbedrijven die in de afgelopen drie jaar nieuwe kennis, nieuwe

producten, nieuwe diensten en/of nieuwe processen hebben ontwikkeld, wordt daarbij

in de zomer van 2013 door 71% samengewerkt met andere partijen zoals andere

bedrijven en kennisinstellingen.3

Figuur 2.1 laat de mate van samenwerking bij de vernieuwingsactiviteiten in de

topsectoren zien. Daaruit is op te maken dat in de sector Energie relatief veel en in de

sector Water relatief weinig wordt samengewerkt bij dit soort activiteiten.

figuur 2.1 Mate van samenwerking bij de ontwikkeling van nieuwe kennis, nieuwe producten, nieuwe

diensten en/of nieuwe processen, in percentages, naar topsector en totaal

Bron: Panteia, Topsectorenpanel, meting zomer 2013

Overgrote meerderheid werkt samen met andere bedrijven en ruim een

derde met kennisinstel lingen

Van de bedrijven die samenwerken bij de ontwikkeling van nieuwe kennis, nieuwe

producten, nieuwe diensten en/of nieuwe processen geeft de overgrote meerderheid

(88%) aan samen te werken met andere bedrijven met een winstdoelstelling, zoals

collega-bedrijven, toeleveranciers, klanten, ingenieursbureaus, etc. Ruim een derde

(35%) werkt bij hun vernieuwingsactiviteiten samen met kennisinstellingen zoals

universiteiten, hogescholen, Syntens, TNO, ECN, etc.4

3 Omgerekend naar het totaal aantal bedrijven in de topsectoren – ongeacht of zij vernieuwingsactiviteiten

hebben verricht of niet - betreft het 26% dat bij de genoemde vernieuwingsactiviteiten samenwerkt. 4 Ook in de Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor 2012-2013 van de Rotterdam School of Management,

Erasmus University, wordt gevonden dat bedrijven uit een breed scala van sectoren relatief weinig samenwerken met onderzoeksinstituten.

78

69

72

88

66

78

64

78

54

71

0 20 40 60 80 100

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie

Hightech systemen en materialen

Life sciences & health

Transport en opslag

Tuinbouw en uitgangsmaterialen

Water

Totaal

10

Afgezet tegen alle bedrijven in de topsectoren (ongeacht of de bedrijven samenwerken

of niet), werkt 62% (=71x88%) van de bedrijven in de topsectoren samen met andere

bedrijven, en 25% (=71x35%) samen met kennisinstellingen bij vernieuwings-

activiteiten.5

figuur 2.2 Mate van samenwerking door de bedrijven die bij vernieuwingsactiviteiten samenwerken, met

andere bedrijven en met kennisinstellingen, in percentages, naar topsector en totaal


Figuur 2.2 geeft aan in welke mate de bedrijven in de verschillende topsectoren

samenwerken met andere bedrijven en met kennisinstellingen. Het betreft

percentages van de bedrijven die samenwerken bij de ontwikkeling van nieuwe kennis,

nieuwe producten, nieuwe diensten en/of nieuwe processen. De samenwerkende

bedrijven in de sectoren Creatieve Industrie, Hightech systemen en materialen, en

Water werken veel vaker samen met andere bedrijven dan met kennisinstellingen.

2.2 Terreinen van samenwerking

Meeste samenwerking bij ontwikkel ing nieuwe kennis en nieuwe producten

De bedrijven werken het meest samen bij de ontwikkeling van nieuwe kennis (69%)

en nieuwe producten (68%). Bij de ontwikkeling van nieuwe diensten wordt

samengewerkt door 61% van de bedrijven in de topsectoren. Samenwerken bij de

ontwikkeling van nieuwe processen wordt door iets meer dan de helft van de bedrijven

gedaan (52%).

Het betreft percentages van de bedrijven die samenwerken bij de ontwikkeling van

nieuwe kennis, nieuwe producten, nieuwe diensten en/of nieuwe processen.

5 Omgerekend naar het totaal aantal bedrijven in de topsectoren – ongeacht of zij vernieuwingsactiviteiten

hebben verricht of niet – betreft het 23% dat bij vernieuwingsactiviteiten samenwerkt met andere bedrijven en 9% dat bij vernieuwingsactiviteiten samenwerkt met kennisinstellingen.

84

86

87

98

89

83

88

91

90

88

54

57

31

64

27

50

45

51

37

35

0 20 40 60 80 100 120

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie



Transport en opslag


Water

Totaal

met bedrijven met kennisinstellingen

11

Andere terreinen van samenwerking: relat ief weinig samenwerking bij export

Aan alle bedrijven in de topsectoren, ook diegenen die geen vernieuwingsactiviteiten

uitgevoerd hebben in de afgelopen drie jaar of daarbij niet samenwerken, is gevraagd

of zij op zes andere terreinen wel samenwerken. Figuur 2.3 geeft daarvan het

resultaat. Op het gebied van marketing en promotie, en bij de verkoop wordt door een

op de vijf bedrijven (21%) in de topsectoren samengewerkt. Bij de export wordt

gemiddeld genomen relatief weinig samengewerkt: door 8% van de

topsectorbedrijven.6 In de sectoren Chemie, Energie, en Tuinbouw en uitgangs-

materialen is dit echter meer dan gemiddeld het geval.

figuur 2.3 Mate van samenwerking door de bedrijven in de topsectoren op zes terreinen, in percentages,

naar topsector en totaal


Bij marketing en promotie werken de bedrijven uit de sectoren Creatieve Industrie, en

Tuinbouw en uitgangsmaterialen relatief veel samen. Bij de inkoop ligt de

samenwerking op relatief hoog niveau in de sectoren Agri & Food, en Energie.

Energiebedrijven laten ook relatief veel samenwerking zien in de verkoop. Naar

verwachting is het de sector Transport en opslag die relatief veel samenwerking op

het terrein van transport en logistiek laat zien. Ten slotte werken de bedrijven in de

sector Water relatief veel samen op personeelsgebied.

6 Op het terrein van vernieuwing wordt eigenlijk nog het meest samengewerkt: 71% van de bedrijven mét

vernieuwingsactiviteiten werkt op dat terrein samen. Omgerekend naar het totaal percentage van de topsectorbedrijven betreft het 26%.

21%

14%

21%

8%

14%

10%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

marketingen

promotie

inkoop verkoop export transporten logistiek

personeel

13

3 Samenwerking met andere bedrijven

Het voorgaande hoofdstuk liet zien dat van de bedrijven die samenwerken bij de

ontwikkeling van nieuwe kennis, nieuwe producten, nieuwe diensten en/of nieuwe

processen 88% daarbij samenwerkt met andere commerciële bedrijven. We noemen

deze activiteiten in deze rapportage ook wel kortweg vernieuwingsactiviteiten. In dit

hoofdstuk beschrijven we met hoeveel bedrijven daarbij gemiddeld wordt

samengewerkt, welke bedrijfsomvang deze samenwerkingspartners hebben, in welke

sectoren zij zich bevinden, en met welke regelmaat samengewerkt wordt.7

3.1 Aantal

Er wordt per bedrijf samengewerkt met gemiddeld bijna vier bedrijven

Gemiddeld wordt door de bedrijven in de topsectoren bij de ontwikkeling van nieuwe

kennis, producten, diensten of processen samengewerkt met 3,8 bedrijven, ofwel per

topsectorbedrijf met gemiddeld bijna vier andere bedrijven.

Figuur 3.1 laat zien dat er in de zomer van 2013 in de meeste sectoren met 3 tot 4

andere bedrijven bij vernieuwingsactiviteiten wordt samengewerkt, echter er zijn twee

sectoren waar dit aantal substantieel hoger ligt. In de sector Water wordt gemiddeld

met ruim 6 bedrijven, en in de sector Chemie met bijna 10 bedrijven samengewerkt.

figuur 3.1 Gemiddeld aantal bedrijven waarmee samengewerkt wordt bij de ontwikkeling van nieuwe

kennis, producten, diensten of processen, in aantallen, naar topsector en totaal


7 Het betreft percentages en gegevens van bedrijven die samenwerken bij de ontwikkeling van nieuwe kennis, nieuwe producten, nieuwe diensten en/of nieuwe processen.

2,9

9,9

3,6

3,9

4,2

4,4

3,9

3,6

6,3

3,8

0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie



Transport en opslag


Water

Totaal

14

3.2 Omvang

Veel samenwerking bij vernieuwingsact iviteiten met het kleinbedrijf

Als er bij de vernieuwingsactiviteiten met één ander bedrijf wordt samengewerkt, is de

samenwerkingspartner voor meer dan de helft van de gevallen (55%) een kleinbedrijf

met minder dan 10 werknemers; bij iets meer dan een derde (36%) betreft het een

middenbedrijf met 10 tot 100 werknemers. In de andere 9% gaat het om een

grootbedrijf met 100 of meer werknemers.

Als er met meer dan één bedrijf wordt samengewerkt dan betreft het eveneens het

vaakst (74%) het kleinbedrijf met minder dan 10 werknemers. Het middenbedrijf (10-

100 werknemers) wordt ook vaak gevonden als samenwerkingspartner bij

vernieuwingsactiviteiten: door meer dan de helft van de topsectorbedrijven. Met het

grootbedrijf (met 100 of meer werknemers) wordt daarbij door bijna een derde

samengewerkt (30%).8 Hierbij doen zich uiteraard verschillen tussen de sectoren voor.

Enkele in het oog springende verschillen zijn de volgende. In de sector Transport en

opslag kennen de bedrijven relatief weinig samenwerkingspartners in het kleinbedrijf

en relatief veel in het middenbedrijf. Voor de sector Creatieve Industrie geldt het juist

andersom. De sector Agri & Food werkt relatief weinig samen met bedrijven met meer

dan 100 werknemers, terwijl de sectoren Chemie, en Life sciences & health dat juist

relatief vaak doen.

3.3 Sector

Meeste samenwerking binnen de eigen sector, daarna met overige diensten

De sector van herkomst van de samenwerkingspartners laat het beeld zien dat in

figuur 3.2 is opgenomen. Niet onverwacht, worden de samenwerkingspartners bij

vernieuwingsactiviteiten het vaakst gevonden binnen de eigen sector. Daarnaast wordt

met bedrijven uit een heel scala van sectoren samengewerkt. Na de eigen sector

(69%) is dat het vaakst met bedrijven uit de overige dienstverlening (47%), uit de

industrie (34%) en uit andere genoemde sectoren zoals de ICT (32%). Met bedrijven

uit de horeca of de transport wordt door de bedrijven uit de topsectoren relatief

weinig samengewerkt.9

8 Bij samenwerking met meerdere bedrijven zijn uiteraard meerdere antwoorden mogelijk, waardoor deze

percentages niet optellen tot 100%. 9 Uiteraard werken bedrijven uit de topsector Transport en opslag wel vaak samen met bedrijven uit de transportsector.

15

figuur 3.2 Mate waarmee door de topsectoren met de eigen sector en met andere sectoren wordt

samengewerkt bij vernieuwingsactiviteiten, in percentages


Tussen de sectoren doen zich verschillen voor in de mate waarin met andere sectoren

wordt samengewerkt bij vernieuwingsactiviteiten. Zo werken bedrijven uit de sectoren

Agri & Food, en Tuinbouw en uitgangsmaterialen naar verwachting relatief veel samen

met bedrijven uit de agrarische wereld en relatief vaker met de groothandel; dat

laatste geldt ook voor de sector Transport en opslag. Bedrijven uit de sector Chemie

vinden relatief veel samenwerking met industriële bedrijven. Met de bouw wordt

relatief vaak samengewerkt door bedrijven uit de sectoren Chemie en Energie.

3.4 Regelmaat

Behoorl i jke regelmaat bij samenwerking

De regelmaat waarmee door de bedrijven in de topsectoren wordt samengewerkt bij

vernieuwingsactiviteiten is behoorlijk te noemen: 41% werkt regelmatig samen en

28% zelfs bijna continu. Zie figuur 3.3.

69

21

34

22 20 16

8 10

20

47

32

0

10

20

30

40

50

60

70

80

16

figuur 3.3 Regelmaat waarmee door de topsectoren met andere bedrijven wordt samengewerkt bij

vernieuwingsactiviteiten, in percentages


De sector Creatieve Industrie kent relatief veel samenwerking die af en toe

plaatsvindt. Daarentegen wordt in de sectoren Chemie, Energie, High tech systemen

en materialen, en Water relatief vaak op bijna continue basis samengewerkt.

Opvallend is dat in de sector Water ook relatief vaak bijna nooit wordt samengewerkt.

Ook de sectoren Agri & Food, en Tuinbouw en uitgangsmaterialen laten een relatief

hoog percentage bijna-nooit-samenwerkers zien.

28%

41%

28%

3%

bijna continu regelmatig af en toe bijna nooit

17

4 Samenwerking met kennisinstellingen

Het blijkt dat ruim een derde (35%) van de topsectorbedrijven die samenwerken bij

de ontwikkeling van nieuwe kennis, producten, diensten of processen, dat doet met

een kennisinstelling zoals universiteiten, hogescholen, Syntens, TNO, ECN, etc. (zie

hoofdstuk 2). In dit hoofdstuk gaan we in op het aantal kennisinstellingen waarmee op

dit gebied wordt samengewerkt, de soort kennisinstellingen, en de regelmaat van de

samenwerking.10

4.1 Aantal

Topsectorbedrijven werken gemiddeld met 2,5 kennisinstel l ingen samen

De bedrijven die samenwerken met kennisinstellingen voor de ontwikkeling van

nieuwe kennis, producten, diensten en processen werken gemiddeld samen met 2,5

kennisinstellingen. De bedrijven uit de sector Agri & Food maken daarbij van minder

(te weten gemiddeld 1,5) kennisinstellingen gebruik dan de meeste andere

topsectoren, terwijl de sectoren Water, en Life sciences & health juist met relatief veel

kennisinstellingen samenwerken bij vernieuwing: met respectievelijk gemiddeld bijna

4 en 5 kennisinstellingen.

figuur 4.1 Gemiddeld aantal kennisinstellingen waarmee samengewerkt wordt bij de ontwikkeling van

nieuwe kennis, producten, diensten of processen, in aantallen, naar topsector en totaal


10 Het betreft percentages en gegevens van bedrijven die samenwerken bij de ontwikkeling van nieuwe kennis, nieuwe producten, nieuwe diensten en/of nieuwe processen.

1,5

2,5

2,8

2,7

2,6

4,8

2,1

2,3

3,8

2,5

0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie



Transport en opslag


Water

Totaal

18

4.2 Soort kennisinstelling

Topsectoren werken veel samen met universiteiten en hogescholen

Van de 35% van de bedrijven die bij hun vernieuwingsactiviteiten samenwerken met

kennisinstellingen, werkt 63% daarbij samen met universiteiten en 50% met

hogescholen (zie figuur 4.2). Samenwerken bij vernieuwing met TNO, DLO en de

Grote Technologische Instituten (GTI’s) te weten ECN, Marin, De ltares en NLR, vindt

plaats bij een kwart (26%) van de (met kennisinstellingen samenwerkende) bedrijven

in de topsectoren.

Alhoewel geen echte kennisinstellingen hebben we ook gevraagd naar de mate waarin

bij vernieuwingsactiviteiten wordt samengewerkt met Syntens en de Topconsortia voor

Kennis en Innovatie (TKI’s). Een vijfde van de met kennisinstellingen samenwerkende

topsectorbedrijven geeft aan samen te werken met Syntens, het innovatienetwerk

voor MKB-ondernemers. Een op de tien bedrijven werkt bij vernieuwingsactiviteiten

samen met de TKI’s.

figuur 4.2 Mate waarin met verschillende soorten kennisinstellingen door de topsectoren bij vernieuwingsactiviteiten wordt samengewerkt, in percentages van de bedrijven die met

kennisinstellingen samenwerken


In de figuren (figuur 4.3 - figuur 4.7) hieronder wordt naar topsector uitgesplitst in

welke mate er met welk soort kennisinstelling wordt samengewerkt.

Vijf topsectoren werken meer dan gemiddeld samen met universiteiten

Figuur 4.3 laat de mate van samenwerking tussen de (met kennisinstellingen

samenwerkende) topsectorbedrijven en universiteiten zien. Daaruit blijkt dat vijf

topsectoren meer dan gemiddeld samenwerken met universiteiten: Life sciences &

health (95%) waarin bijna alle bedrijven die met kennisinstellingen samenwerken dat

met universiteiten doen, Water (86%), Hightech systemen en materialen (81%),

Energie (80%), en Tuinbouw en uitgangsmaterialen (76%).

63%

50%

20%

26%

10%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

universiteiten hogescholen Syntens TNO, DLO enGTI's

TKI's

19

figuur 4.3 Mate waarin door de topsectoren wordt samengewerkt met universiteiten bij vernieuwingsactiviteiten, naar topsector en voor totaal, in percentages van de bedrijven die met



figuur 4.4 Mate waarin door de topsectoren wordt samengewerkt met hogescholen bij

vernieuwingsactiviteiten, naar topsector en voor totaal, in percentages van de bedrijven die met



Sectoren Transport en opslag, en Hightech systemen en materia len: veel

samenwerking met hogescholen

Bedrijven in de sector Life sciences & health werken relatief heel veel samen met

universiteiten, terwijl zij juist relatief weinig samenwerken met hogescholen (zie

figuur 4.4). Het tegenovergestelde geldt voor bedrijven die actief zijn in de sector

62

61

53

80

81

95

42

76

86

63

0 20 40 60 80 100

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie

Hightech systemen en…


Transport en opslag


Water

Totaal

45

42

49

49

57

32

55

51

43

50

0 10 20 30 40 50 60 70

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie



Transport en opslag


Water

Totaal

20

Transport en opslag: die werken relatief veel samen met hogescholen en weinig met

universiteiten. Bedrijven in de sector Hightech systemen en materialen werken zowel

met universiteiten als hogescholen relatief vaak samen.

In meeste sectoren wordt door een kwart of meer van de bedrijven

samengewerkt met Syntens

Van de topsectorbedrijven die met kennisinstellingen samenwerken bij hun

vernieuwingsactiviteiten, werkt gemiddeld een vijfde samen met Syntens. In de

meeste topsectoren wordt door een kwart of meer van de bedrijven samengewerkt

met Syntens. Figuur 4.5 geeft inzicht in de mate van samenwerking per topsector. De

bedrijven in de sectoren Creatieve Industrie, en Energie doen dit relatief minder vaak.

Bedrijven uit de sectoren Chemie, Water, Tuinbouw en uitgangsmaterialen, en

Transport en opslag werken relatief vaak samen met Syntens als zij bij

vernieuwingsactiviteiten met kennisinstellingen samenwerken.

figuur 4.5 Mate waarin door de topsectoren wordt samengewerkt met Syntens bij

vernieuwingsactiviteiten, naar topsector en voor totaal, in percentages van de bedrijven die met



Samenwerking met TNO, DLO en GTI’s: met name in de Energie , en Water

TNO, DLO en de Grote Technologische Instituten (ECN, Marin, Deltares en NLR) zijn

kennisintensieve organisaties die gemiddeld door een kwart van de bedrijven in de

topsectoren gevonden worden als samenwerkingspartner bij vernieuwingen. Met name

bedrijven in de sectoren Chemie en Water doen dat. Ook vinden relatief veel bedrijven

in de sector Transport en opslag hun weg naar deze kennisintensieve organisaties.

Bedrijven in de sector Life sciences & health vinden relatief minder vaak hun weg naar

dit soort organisaties, hetgeen waarschijnlijk gecompenseerd wordt door een relatief

hele hoge mate van samenwerking met universiteiten.

26

37

10

12

24

27

31

31

32

20

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie



Transport en opslag


Water

Totaal

21

figuur 4.6 Mate waarin door de topsectoren wordt samengewerkt met TNO, DLO en de GTI’s bij vernieuwingsactiviteiten, naar topsector en voor totaal, in percentages van de bedrijven die met



figuur 4.7 Mate waarin door de topsectoren wordt samengewerkt met TKI’s bij vernieuwingsactiviteiten,

naar topsector en voor totaal, in percentages van de bedrijven die met kennisinstellingen

samenwerken


Ondernemers en wetenschappers van de negen topsectoren werken samen in

Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI’s), waarin zij gezamenlijk zoeken naar

manieren om vernieuwende producten of diensten op de markt te brengen. Het

onderzoek in de TKI’s strekt zich uit over het hele spectrum van puur

wetenschappelijk tot praktisch onderzoek (bijvoorbeeld de ontwikkeling van

prototypes). Elk TKI krijgt/heeft een eigen MKB-loket.

19

36

20

66

28

14

45

27

78

26

0 20 40 60 80 100

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie



Transport en opslag


Water

Totaal

1

15

12

33

9

14

1

13

31

10

0 5 10 15 20 25 30 35

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie



Transport en opslag


Water

Totaal

22

Samenwerking in TKI ’s van groot belang in de sectoren Energie en Water

Figuur 4.7 presenteert in welke mate er door (de met kennisinstellingen

samenwerkende) topsectorbedrijven samengewerkt wordt in de Topconsortia voor

Kennis en Innovatie (TKI’s). Evenals bij de samenwerking met TNO, DLO en de GTI’s

zijn het de bedrijven uit de sectoren Energie en Water die relatief vaak samenwerken

in de TKI’s. Bedrijven in de sectoren Agri & Food, en Transport en opslag werken

(nog) nauwelijks samen in de TKI’s.

4.3 Regelmaat

Meerderheid werkt regelmatig of af en toe samen met kennisinstel l ingen

Bijna een kwart van de bedrijven (22%) werkt voor hun vernieuwingsactiviteiten bijna

continu samen met kennisinstellingen. De meerderheid werkt echter op regelmatige

basis (42%) of af en toe (36%) samen met kennisinstellingen.

Vergelijking met de regelmaat waarmee met andere bedrijven wordt samengewerkt bij

vernieuwingsactiviteiten (zie hoofdstuk 3) leert dat er iets minder vaak sprake is van

een continue samenwerking met kennisinstellingen (22%) dan met andere bedrijven

(28%).

figuur 4.8 Regelmaat waarmee door de topsectoren met kennisinstellingen wordt samengewerkt bij

vernieuwingsactiviteiten, in percentages


22%

42%

36%

0%

bijna continu regelmatig af en toe bijna nooit

23

5 Samenwerkingsindex voor de intensiteit

van de samenwerking

In de voorgaande drie hoofdstukken is in detail ingegaan op de samenwerking bij

vernieuwingsactiviteiten door topsectorbedrijven met andere bedrijven en met

kennisinstellingen. Hierbij is onder andere gekeken naar het percentage bedrijven dat

überhaupt samenwerkt bij vernieuwingsactiviteiten, het percentage bedrijven dat

daarbij met deze partijen samenwerkt, het aantal partners waarmee wordt

samengewerkt, alsmede de regelmaat waarmee dat gebeurt. Deze vier aspecten

gezamenlijk geven een goed inzicht in de intensiteit waarmee binnen de topsectoren

wordt samengewerkt bij vernieuwingsactiviteiten. In dit hoofdstuk presenteren we een

samenwerkingsindex die deze vier aspecten combineert.

5.1 Samenwerking met bedrijven en kennisinstellingen

Samenstel l ing van de samenwerkingsindices

De SamenwerkingsIndex-Bedrijven (SI-B) geeft weer met welke intensiteit er in de

topsectoren bij vernieuwingsactiviteiten wordt samengewerkt met andere bedrijven.

De index combineert namelijk welk percentage van de bedrijven bij

vernieuwingsactiviteiten samenwerkt, welk percentage daarvan dat met andere

bedrijven doet, met hoeveel bedrijven dat gemiddeld gebeurt, en met welke

regelmaat. Zie onderstaand kader voor een toelichting.

De SamenwerkingsIndex-Kennisinstellingen (SI-K) geeft hetzelfde weer maar dan voor

de intensiteit van de samenwerking bij vernieuwing met kennisinstellingen zoals

universiteiten, hogescholen, Syntens, TNO, DLO, GTI’s, en de TKI’s.

De SamenwerkingsIndex-Bedrijven (SI-B) is als volgt samengesteld: het aandeel van

de topsectorbedrijven dat bij vernieuwingsactiviteiten samenwerkt x het aandeel van

de bedrijven dat daarbij samenwerkt met andere bedrijven x het aantal bedrijven

waarmee gemiddeld wordt samengewerkt x een getal voor de regelmaat waarmee

gemiddeld wordt samengewerkt.11

De regelmaat is als volgt omgezet naar een getal tussen 2,5 en 10:

((% bedrijven dat bijna continu samenwerkt x 10) + (% bedrijven dat regelmatig

samenwerkt x 7,5) + (% bedrijven dat af en toe samenwerkt x 5) + (% bedrijven dat

bijna nooit samenwerkt x 2,5))/100.

De SamenwerkingsIndex-Kennisinstellingen (SI-K) is op dezelfde wijze berekend.

Samenwerkingsindices voor onderl ing vergel i jk of volgen in de t i jd

De hoogtes van de ontwikkelde samenwerkingsindices hebben op zichzelf geen

waarde. De index heeft pas zeggingskracht als er een vergelijking gemaakt wordt of

als de index in de tijd gevolgd wordt. Omdat dit de eerste keer is dat de indices

berekend zijn, is vergelijking in de tijd nog niet mogelijk. Wel kunnen de topsectoren

11 Om gevoel te krijgen voor de orde van grootte van de index het volgende. Het aandeel bedrijven dat bij

vernieuwingsactiviteiten samenwerkt kan maximaal 1 zijn, het aandeel bedrijven dat daarbij samenwerkt met

andere bedrijven kan maximaal 1 zijn, het getal voor de regelmaat kan maximaal 10 zijn. Bij de

veronderstelling dat het maximum aantal partijen waarmee gemiddeld wordt samengewerkt 6 is, kan de index

een maximum van 60 bereiken; bij de veronderstelling dat dit maximum 10 is, kan de index een maximum bereiken van 100.

24

– hoe verschillend van aard ook – vergeleken worden en kunnen beide

samenwerkingsindices vergeleken worden, omdat zij op dezelfde wijze zijn berekend.

Figuur 5.1 geeft inzicht in de hoogte van de samenwerkingsindices van de topsectoren

gemeten in de zomer van 2013: zowel voor de samenwerking met bedrijven (SI-B) als

voor de samenwerking met kennisinstellingen (SI-K).

figuur 5.1 Intensiteit van de samenwerking bij vernieuwingsactiviteiten door de topsectoren met bedrijven

(SI-B) en met kennisinstellingen (SI-K), samenwerkingsindices, naar topsector en voor totaal


Fl ink hogere intensiteit van de samenwerking met bedrijven dan met

kennisinstel l ingen

Zoals verwacht, ligt de intensiteit waarmee bij vernieuwingsactiviteiten wordt

samengewerkt met andere bedrijven een stuk hoger dan waarmee met

kennisinstellingen wordt samengewerkt: de samenwerkingsindex met bedrijven (SI-B)

is 17,5 en de samenwerkingsindex met kennisinstellingen (SI-K) is 4,4. Voor de

topsectoren als geheel ligt de intensiteit van de samenwerking met bedrijven dus een

factor 4 hoger dan met kennisinstellingen.

De samenwerkingsindex met bedrijven (SI-B) ligt in alle topsectoren hoger dan de

samenwerkingsindex met kennisinstellingen (SI-K). In de sector Life sciences & health

is het verschil nog het kleinst: de SI-B is 22,1 versus de SI-K die 14,7 is.

Intensiteit van de samenwerking met bedrijven het hoogst in Chemie, met

kennisinstel l ingen het hoogst in L ife sciences & health

Bedrijven in de sector Chemie kennen veruit de hoogste intensiteit van samenwerken

met andere bedrijven als het gaat om het verrichten van vernieuwingsactiviteiten. De

intensiteit van de samenwerking met kennisinstellingen is relatief het grootst in de

sector Life sciences & health.

12,6

48,8

15,7

28,3

20,1

22,1

16,4

18,7

23,5

17,5

4,2

6,9

4,4

9,9

3,5

14,7

4

7,2

5,8

4,4

0 10 20 30 40 50 60

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie



Transport en opslag


Water

Totaal

met bedrijven (SI-B) met kennisinstellingen (SI-K)

25

5.2 Samenwerking met alle partners

Het is uiteraard ook mogelijk beide samenwerkingsindices te combineren tot een

‘overall’ index voor de intensiteit waarmee met alle partners wordt samengewerkt. In

dit rapport is ervoor gekozen om de samenwerking met andere bedrijven en met

kennisinstellingen beide een gewicht van 50% mee te geven, waardoor aan beide

soorten samenwerking dus gelijk gewicht wordt toegekend.12 Deze

samenwerkingsindex noemen we hier de SamenwerkingsIndex-Totaal (SI-T).

In figuur 5.2 is voor de topsectoren afzonderlijk en voor het totaal van de topsectoren

de samenwerkingsindex bij vernieuwingsactiviteiten opgenomen; deze index SI-T

drukt de intensiteit uit waarmee met alle partijen wordt samengewerkt bij

vernieuwingsactiviteiten.

figuur 5.2 Intensiteit van de samenwerking bij vernieuwingsactiviteiten door de topsectoren met alle

partijen (SI-T), samenwerkingsindex, naar topsector en voor totaal


Intensiteit van ’overal l ’ samenwerking relat ief het laagst in Agri & Food

De SamenwerkingsIndex-Totaal (SI-T) laat zien dat de intensiteit waarmee ‘overall’

met alle partijen samengewerkt wordt bij vernieuwingsactiviteiten, relatief het laagst

is in de sector Agri & Food. Evenals bij de samenwerkingsintensiteit met bedrijven,

laten ook na het meewegen van de intensiteit van de samenwerking met

kennisinstellingen, de bedrijven in de sector Chemie relatief de hoogste

samenwerkingsindex SI-T zien. Bedrijven uit de sectoren Energie, en Life Sciences &

health kennen ook een relatief hoge intensiteit van ‘overall’ samenwerking met andere

partijen.

12 Uiteraard zijn andere gewichten ook mogelijk.

8,4

27,9

10,1

19,1

11,8

18,4

10,2

13,0

14,7

11,0

0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie



Transport en opslag


Water

Totaal

totaal (SI-T)

27

6 Motieven en knelpunten

6.1 Motieven

Toegang tot kennis is be langrijkste motief om samen te werken

Bedrijven kunnen verschillende motieven hebben om bij de ontwikkeling van nieuwe

kennis, producten, diensten en processen samen te werken met andere partijen.

Figuur 6.1 geeft inzicht in de mate waarin diverse motieven bij de topsectorbedrijven

spelen. Het betreft percentages van de bedrijven die samenwerken bij de ontwikkeling

van nieuwe kennis, producten, diensten en/of processen.

Met name de toegang tot nieuwe kennis (87%) en het verbeteren van de marktpositie

(82%) zijn motieven voor de bedrijven in de topsectoren om bij hun

vernieuwingsactiviteiten samenwerking te zoeken. Het aanboren van nieuwe markten

(74%) en toegang tot nieuwe technologieën (62%) vormen ook een belangrijke reden

om samen te werken. Het behalen van efficiency- en kostenvoordelen is voor iets

meer dan de helft (53%) ook een reden om de handen ineen te slaan bij

vernieuwingsactiviteiten. Toegang tot meer kapitaal speelt minder vaak een rol

(29%).

figuur 6.1 Mate waarin diverse motieven in de topsectoren een reden vormen om samen te werken bij

vernieuwingsactiviteiten


Belangrijkste motieven om niet samen te werken: zien geen noodzaak voor

samenwerking en wil len zelf het intel lectueel eigendom hebben

De bedrijven in de topsectoren die wel nieuwe kennis, producten, diensten en/of

nieuwe processen hebben ontwikkeld maar daarbij niet samenwerken, geven diverse

motieven aan waarom zij dat niet doen. De twee meest genoemde motieven zijn: we

zien geen noodzaak voor samenwerking (75%) en we willen zelf het intellectueel

82%

74%

87%

62%

53%

29%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

verbeteren van de

marktpositie

aanboren van

nieuwe markten

toegang tot

nieuwe kennis

toegang tot

nieuwe

technologieën

efficiency- en

kostenvoordelen

toegang tot meer

kapitaal

28

eigendom hebben (67%).13 Op afstand volgen redenen als: verlies van zelfstandigheid

(43%), samenwerking past niet in de bedrijfsstrategie (40%), samenwerking levert te

weinig op (36%), wil geen ongewenste kennisoverdracht (34%), samenwerking kost

teveel tijd (33%). Andere motieven worden door minder dan een derde van de niet-

samenwerkende bedrijven genoemd.

Een op de vijf bedrijven die nu nog niet samenwerkt bij vernieuwingsactiviteiten is

overigens wel van plan om dat de komende 12 maanden te gaan doen (gemeten in de

zomer van 2013).

6.2 Knelpunten

Ruim een derde ondervindt knelpunten in de samenwerking

Samenwerken is lastig, dat is altijd het geval en zeker bij vernieuwingsactiviteiten

komt er het nodige bij kijken. In de topsectoren geeft ruim een derde (37%) van de

bedrijven aan dat zij knelpunten ondervinden in de samenwerking met andere partijen

als het gaat om vernieuwingsactiviteiten. Zie figuur 6.2, waarin ook per topsector

aangegeven staat in welke mate de bedrijven knelpunten ondervinden.14 In de

sectoren Creatieve Industrie en Water is dat minder vaak het geval dan in de sectoren

Agri & Food, Transport en opslag, en Tuinbouw en uitgangsmaterialen, waarin de helft

of meer van de bedrijven knelpunten ondervinden in de samenwerking.

figuur 6.2 Mate waarin bedrijven in de topsectoren knelpunten ondervinden in de samenwerking met

andere partijen bij hun vernieuwingsactiviteiten, in percentages, naar topsector en totaal


13 Het betreft percentages van de bedrijven die niet samenwerken bij de ontwikkeling van nieuwe kennis,

producten, diensten en/of processen, en dergelijke vernieuwingsactiviteiten wel ondernomen hebben. 14 Het betreft percentages van de bedrijven die samenwerken bij de ontwikkeling van nieuwe kennis, producten, diensten en/of processen.

50%

39%

28%

46%

40%

45%

50%

60%

30%

37%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie



Transport en opslag


Water

Totaal

29

Belangrijkste knelpunten: vinden van goede partners, communicat iepro -

blemen en eigen benoemde knelpunten

Figuur 6.3 geeft zicht op de belangrijkste knelpunten die de bedrijven in de

topsectoren ervaren bij samenwerking met andere partijen als het gaat om

vernieuwingsactiviteiten.15 Het minst vaak worden cultuurverschillen (5%), problemen

over intellectueel eigendom (5%) en een lage betrokkenheid van het personeel (6%)

als belangrijkste knelpunt genoemd. Bovenaan staan de knelpunten die de bedrijven

zelf hebben benoemd (20%), zoals bureaucratie en weten regelgeving, het lastig of

niet rondkrijgen van de financiering16, en het te langzame tempo dat de andere

partner eropna houdt. Deze problemen lijken vaker te spelen bij samenwerking met

kennisinstellingen (een deel geeft ook aan dat het de overheid betreft). Daarna volgen

het vinden van goede partners (13%) en communicatieproblemen (13%), die als

belangrijkste knelpunten in de samenwerking worden aangegeven.

figuur 6.3 Belangrijkste knelpunt dat bedrijven in de topsectoren ondervinden bij de samenwerking met

andere partijen bij hun vernieuwingsactiviteiten, in percentages, naar topsector en totaal


15 Het betreft percentages van de bedrijven die knelpunten ervaren in de samenwerking bij de ontwikkeling van

nieuwe kennis, producten, diensten en/of processen 16 Opvallend dat dit nog apart genoemd wordt, omdat ‘financiële problemen’ ook een antwoordcategorie was.

13%

10%

6%

13%

10%

8%

5%

11%

5%

20%

0% 5% 10% 15% 20% 25%

vinden van goede partners

niet nakomen van afspraken

lage betrokkenheid van het personeel

communicatieproblemen

onduidelijke formulering van doelstellingen

organisatorische problemen

cultuurverschillen

financiële problemen

problemen over intellectueel eigendom

eigen benoemd knelpunt

31

7 Resultaat van de samenwerking

Bij overgrote meerderheid vindt ook daadwerkeli jk vernieuwing plaats

De samenwerkingen zijn gericht op de ontwikkeling van nieuwe kennis, producten,

diensten of processen voor het eigen bedrijf. De vraag is in hoeverre dat ook

daadwerkelijk gerealiseerd wordt door de samenwerking met andere partijen. De

overgrote meerderheid (91%) van bedrijven in de topsectoren geeft aan dat de

samenwerking inderdaad tot dergelijke vernieuwingen leidt (zie figuur 7.1). Slechts bij

1% is dit niet het geval, en 8% van de bedrijven oordeelt dat de samenwerking

gedeeltelijk heeft geleid tot nieuwe kennis, producten, diensten of processen.17

Samenwerking in de topsectoren kan dus beoordeeld worden als succesvol.

figuur 7.1 Mate waarin samenwerking door bedrijven in de topsectoren bij vernieuwingsactiviteiten

daadwerkelijk leidt tot nieuwe kennis, producten, diensten of processen voor het eigen bedrijf,

in percentages, naar topsector en totaal


Bedrijven in de sector Energie real iseren relatief vaak vernieuwingen door

de samenwerking

De verschillen tussen de topsectoren zijn niet zo groot. Er zijn echter drie sectoren

noemenswaardig. In de sector Energie geven vrijwel alle bedrijven (97%) aan dat de

samenwerking leidt tot daadwerkelijke vernieuwingen. In de sectoren Water, en Agri &

Food geven juist relatief weinig bedrijven aan dat dit het geval is: respectievelijk 78%

en 75%. Samenwerking bij de bedrijven in de sector Water leidt relatief vaak niet tot

vernieuwingen (17%), en bij de bedrijven in de sector Agri & Food relatief vaak

gedeeltelijk tot vernieuwingen (24%). Opvallend is de sector Water, waarin relatief

vaak geen vernieuwingen worden gerealiseerd en een relatief laag percentage van de

bedrijven aangeeft knelpunten te ondervinden (zie voorgaand hoofdstuk). Kennelijk

betreft het dan wel relatief vaak grote knelpunten die het vernieuwingstraject in de

weg staan.

17 Het betreft percentages van bedrijven die samenwerken bij de ontwikkeling van nieuwe kennis, producten, diensten en/of processen.

91%

1% 8%

ja nee gedeeltelijk

32

Topsectorbedrijven behoor l ijk tevreden over samenwerking

Gemiddeld geven de bedrijven in de topsectoren een 7,7 als rapportcijfer voor hun

tevredenheid over de samenwerking bij vernieuwingsactiviteiten.18 Als bedrijven

meerdere samenwerkingsverbanden hebben, dan is gevraagd naar de gemiddelde

tevredenheid daarover. De gemiddelde rapportcijfers die de bedrijven in de negen

topsectoren geven, liggen allemaal ruimschoots boven de 7, waaruit geconcludeerd

kan worden dat de bedrijven behoorlijk tevreden zijn over de samenwerking bij

vernieuwingsactiviteiten. De variatie over de topsectoren is niet groot, het gemiddelde

rapportcijfer loopt van 7,4 tot 7,8. Zie figuur 7.2. Bedrijven in de sector Creatieve

Industrie zijn relatief het meest tevreden over hun samenwerkingsverbanden.

figuur 7.2 Gemiddeld rapportcijfer gegeven door de bedrijven in de topsectoren voor de tevredenheid over

de samenwerking bij vernieuwingsactiviteiten, in rapportcijfers, naar topsector en totaal


18 Het betreft gegevens van bedrijven die samenwerken bij de ontwikkeling van nieuwe kennis, producten,

diensten en/of processen.

7,50

7,48

7,78

7,54

7,60

7,54

7,41

7,43

7,59

7,65

7,20 7,30 7,40 7,50 7,60 7,70 7,80 7,90

Agri & Food

Chemie

Creatieve Industrie

Energie



Transport en opslag


Water

Totaal

33

8 Meer of minder samenwerking

Trend naar meer samenwerking bij vernieuwingsact iviteiten

Iets meer dan de helft van de bedrijven (54%) is in de afgelopen 12 maanden

(gemeten in de zomer van 2013) meer gaan samenwerken bij

vernieuwingsactiviteiten. Bij slechts 5% is dat minder geworden, en bij 41% is dat

gelijk gebleven.19 Relatief veel bedrijven in de sectoren Energie, Transport en opslag,

en Water geven aan dat zij minder zijn gaan samenwerken. Relatief veel bedrijven in

de sector Creatieve Industrie zeggen meer te zijn gaan samenwerken.

Kijkend naar de komende 12 maanden, geeft bijna de helft (47%) van de

topsectorbedrijven aan meer te willen gaan samenwerken bij vernieuwingsactiviteiten.

De helft wil dat op hetzelfde niveau houden, en slechts 3% denkt minder te gaan

samenwerken op dit terrein. De plannen voor meer samenwerking zijn relatief het

meest aanwezig bij bedrijven in sectoren Life sciences & health, en Water. Kennelijk

willen de bedrijven in de sector Water een inhaalslag maken, aangezien zij in de

afgelopen 12 maanden juist relatief vaak minder zijn gaan samenwerken.

Ook samenwerking op andere terreinen laat een stijgende tendens zien

Niet alleen de samenwerking op het terrein van vernieuwingsactiviteiten laat een

stijgende tendens zien, ook de samenwerking door topsectorbedrijven op andere

terreinen zoals genoemd in paragraaf 2.2 neemt toe, weliswaar wel in iets mindere

mate. Terugkijkend naar de afgelopen 12 maanden geeft 35% aan meer te zijn gaan

samenwerken op een of meer van deze terreinen; 12 maanden vooruitkijkend, geeft

37% aan van plan te zijn meer te gaan samenwerken.20 Ook hier zijn de percentages

bedrijven die aangeven dat minder te zijn gaan doen, of van plan zijn dat minder te

gaan doen niet groot, respectievelijk 7% en 3%. Bij de rest van de bedrijven is de

mate van samenwerking gelijk gebleven (58%) of blijft het naar verwachting gelijk

(60%). Met name bedrijven in de sector Energie zagen een toename in de

samenwerking en verwachten dit ook voor het komende jaar.

19 Het betreft percentages van de bedrijven die samenwerken bij de ontwikkeling van nieuwe kennis, producten,

diensten en/of processen. 20 Het betreft percentages van de bedrijven die op een of meer van de genoemde terreinen in paragraaf 2.2 samenwerken.

35

Bijlagen

Bijlage 1 Korte toelichting op het Topsectorenpanel

In het kader van het onderzoeksprogramma MKB en Ondernemerschap heeft Panteia

in 2012 een Topsectorenpanel opgezet. In 2012 is de eerste telefonische enquête

onder het Topsectorenpanel uitgevoerd. In de zomer (juli/augustus) van 2013 heeft

de vierde meting onder het Topsectorenpanel plaatsgevonden. In deze vierde meting

zijn diverse vragen gesteld over samenwerking, en bij vernieuwingsactiviteiten in het

bijzonder.

De samenstelling van het Topsectorenpanel is vastgesteld op basis van de afbakening

van de negen topsectoren door het CBS en volgt de sectorale benadering21.

Het steekproefplan van het Topsectorenpanel is disproportioneel opgezet, zowel ten

aanzien van de negen topsectoren als ten aanzien van de grootte van de bedrijven. Bij

de steekproeftrekking zijn in de verschillende cellen van het steekproefplan de

bedrijven aselect getrokken. In de zomer van 2013 zijn in totaal 1.737 complete

gesprekken gevoerd met ondernemers en directeuren van bedrijven uit de negen

topsectoren. Tabel B.1 geeft een overzicht van het steekproefresultaat.

Tabel B.1 Steekproefresultaat Topsectorenpanel meting zomer 2013 (wp=werkzame personen)

Topsectoren 1 wp 2-9 wp 10-99 wp 100+ wp Totaal

Agri & Food 40 116 61 19 236

Chemie 29 61 61 30 181

Creatieve Industrie 128 71 66 10 275

Energie 15 46 57 20 138

Hightech systemen en materialen 97 143 101 28 369

Life sciences & health 48 78 54 14 194

Transport en opslag 32 72 49 42 195

Tuinbouw en uitgangsmaterialen 29 84 73 12 198

Water 31 64 49 11 155

Totaal 449 735 571 186 1.941


Het aantal van 1.941 in tabel B.1 correspondeert niet met de 1.737 gesprekken die

zijn gevoerd. Dit heeft te maken met overlappingen (dubbele SBI-codes) tussen de

verschillende topsectoren. In totaal zijn 204 gesprekken twee keer meegeteld.

Door de disproportionele opzet zitten in de steekproef verhoudingsgewijs minder

kleine bedrijven en meer grote bedrijven. Daarnaast is de verdeling over de negen

topsectoren in de steekproef gelijkmatiger dan in de populatie. Dit is gebeurd om –

21 CBS (2012), Monitor topsectoren, Methodebeschrijving en tabellenset, Den Haag.

36

gegeven de totale omvang van de steekproef – op het niveau van de afzonderlijke

topsectoren toch betrouwbare uitspraken te kunnen doen. In de analyses is een

herweging toegepast om voor de in de steekproef bewust aangebrachte scheefheid te

corrigeren.

Zie voor een uitgebreide beschrijving van het Topsectorenpanel het rapport

Hoevenagel (2013).22

22 Ruud Hoevenagel (2013), Topsectorenpanel: methodologische verantwoording, Panteia, Zoetermeer.

37

De resultaten van het Programma MKB en Ondernemerschap worden in twee

reeksen gepubliceerd, te weten: Research Reports en Publieksrapportages. De

meest recente rapporten staan (downloadable) op: www.ondernemerschap.nl.

Recente Publieksrapportages

A201403 04-02-2014 Wat drijft MKB ondernemers

A201401 06-02-2014 Topsectoren in beeld. Ontwikkeling van de innovativiteit van

de topsectoren in najaar 2012-voorjaar 2013

A201374 14-01-2014 MKB Rating: Smaakt naar meer, onderzoek naar bekendheid

en gebruik van ratings door MKB-bedrijven

A201373 07-01-2014 Vertrouwen in eigen bedrijf keldert:

ondernemersvertrouwen door de jaren heen

A201370 19-12-2013 Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en

2014

A201369 23-12-2013 Ondernemen in de horecasector 2013

A201368 23-12-2013 Ondernemen in de groothandelsector 2013

A201367 23-12-2013 Ondernemen in de overige dienstverlening 2013

A201366 23-12-2013 Ondernemen in de bouwsector 2013

A201365 23-12-2013 Ondernemen in de transportsector 2013

A201364 23-12-2013 Ondernemen in de autosector 2013

A201363 19-12-2013 Bijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het

MKB

A201362 23-12-2013 Ondernemen in de zakelijke dienstverlening 2013

A201361 23-12-2013 Ondernemen in de metaalelektro 2013

A201360 23-12-2013 Ondernemen in de voedings- en genotmiddelenindustrie

2013

A201359 23-12-2013 Ondernemen in de detailhandel 2013

A201358 17-12-2013 De grijze ondernemer. Internationale vergelijking van de

grijze ondernemer

A201355 10-12-2013 Opleiding en scholing van zzp’ers – Resultaten zzp-panel

meting I van 2013

A201354 26-11-2013 Internationale benchmark ondernemerschap 2013.

Tabellenboek

A201353 19-11-2013 Topsectoren: beeld en ontwikkeling. Update oktober 2013

A201352 28-01-2014 Technologische en sociale innovatie in een concurrerende

markt

A201351 21-11-2013 Innovatie en internationalisering in het MKB

A201350 12-11-2013 Innovatie in het MKB, ontwikkelingen in de periode 2002-2013

A201349 31-10-2013 Fulfilment van online verkoop

A201348 15-10-2013 De overheid als klant van het MKB


2014

A201346 08-10-2013 De innovativiteit van het MKB in 2013

A201345 19-09-2013 Monitor buitenlandse investeringen MKB

A201344 14-11-2013 Sectorale veranderingen in de Nederlandse economie

A201343 03-04-2013 Geen vertrouwen ondernemers in het economische beleid -

Najaar 2013

A201342 12-09-2013 Verschillen tussen uitzendondernemingen

38

A201341 17-10-2013 Economische effecten verlaging van de administratieve

lasten voor het bedrijfsleven

A201340 19-08-2013 Exportindex MKB. Ontwikkelingen 2008-2011

A201339 22-08-2013 Topsectoren: beeld en ontwikkeling. Update augustus 2013

A201338 12-09-2013 Bedrijfsfinanciering: zó kan het ook!

A201337 03-09-2013 Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012

A201336 27-11-2013 Inkomens Zelfstandigen 2012


2014 – Update juni

A201334 15-07-2013 De rol van sociale media bij innovatie door zzp’ers

A201333 02-07-2013 Topsectoren in beeld. Internationale oriëntatie topsectoren

A201332 02-07-2013 Topsectorenpanel. Methodologische verantwoording

A201331 04-07-2013 Calimero creativiteit: De innovatieve netwerken van zzp’ers

A201330 25-06-2013 Hoe goed ligt de gemeente bij MKB?

A201329 18-06-2013 Monitor Inkomens Ondernemers

A201328 27-06-2013 Het wenkend perspectief van consumenteninnovatie

A201327 16-07-2013 Innoveren achter de schermen

A201326 19-07-2013 De financiële positie van het MKB in 2013 en 2014

A201325 9-07-2013 Minirapportage biomaterialen

A201324 5-06-2013 Ontwerp krapte-indicator belangrijke beroepen topsectoren

A201323 06-06-2013 Kleinschalig ondernemen 2013

A201322 13-06-2013 Topsectoren in beeld - Bekendheid met het

topsectorenbeleid en beleving van het ondernemingsklimaat

A201321 21-05-2013 Administratieve lasten MKB

A201320 04-06-2013 Ambities en vermogensopbouw van zzp'ers

A201319 11-06-2013 Topsectoren: beeld en ontwikkeling

A201318 April 2013 MKB en ondernemerschap in zakformaat, Editie 2012/2013

A201317 16-05-2013 Diaspora links van migrantenondernemers in Nederland

A201316 31-05-2013 Intellectueel eigendom topsectoren

A201315 07-05-2013 MKB verdeeld over kabinetsbeleid

A201314 02-05-2013 Topsectoren in beeld

A201313 28-03-2013 Concurrentie in het MKB

A201312 25-03-2013 Alles flex, is dat een mismatch?

A201311 09-04-2013 Challengers: hun kenmerken en succesfactoren

A201310 04-04-2013 Wie wordt werkgever?

A201309 16-04-2013 Oudedagsvoorziening in het MKB

A201308 11-04-2013 Benchmark klanten Qredits

A201306 21-02-2013 De waarde van sociaal ondernemerschap

A201305 24-01-2013 Grondstofschaarste?

A201304 02-04-2013 Gezocht: werklocatie 3.0


2013 - Update december

A201302 08-01-2013 Financiering van innovatie in het MKB

A201218 15-01-2013 Samen starten

A201217 17-01-2013 Inkomen, vermogen en dynamiek van zelfstandigen zonder

personeel

A201216 9-1-2013 Financieringsmonitor topsectoren 2012

A201215 19-12-2012 Ondernemen zonder personeel

A201214 7-12-2012 Meer innovatie door buitenlanders?!

A201213 4-12-2012 Meerwaarde van studentbedrijven

A201212 4-12-2012 Duurzaam ondernemen in het MKB

Samenwerken bij vernieuwing in de topsectoren...of zij op zes andere terreinen wel samenwerken....

Documents

Transcript of Samenwerken bij vernieuwing in de topsectoren...of zij op zes andere terreinen wel samenwerken....