samenvatting boekbouckaert

5/12/2018 samenvatting boekbouckaert - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/samenvatting-boekbouckaert 1/73

1

Inleiding tot het recht

Algemene inleiding

1. Wat is recht

Subjectieve rechten De bevoegdheden om over middelen te beschikken, die kunnen af geleid

worden uit gedr agsregels.

Algemeen is het recht de geïnstitutionaliseerde ordening van het menselijk handelen in de samenleving.

2. De indelingen van het recht

Basisindeling:

y Privaatrecht Regelt de verhouding tussen de burgers onderling.

Publiekrecht Regelt de verhouding tussen burgers en overheid en de verhouding

tussen staten.

y Nationaal recht Recht dat enkel binnen de grenzen van een staat geldt.

Bevat alle rechtsregelen uitgevaardigd door een bevoegde

politieke instelling.Internationaal recht Juister: grensoverschrijdend recht.

Omvat alle rechtsregelen uitgevaardigd door supr anationale

politieke instellingen.

2.1 Nationaal recht

2.1.1 Privaatrecht

y Regelt de verhouding tussen de burgers onderling door hun subjectieve rechten te bepalen.

y Bevat regelen waarbij bepaald wordt welke subjectieve rechten burgers toekomen of zij

kunnen verwerven.

y In principe beschikken de burgers en de rechtspersonen over de vrijheid om naar hungoeddunken over hun subjectieve rechten te beschikken.

y De vrijheid van burgers en rechtspersonen om over hun subjectieve rechten te beschikken is

niet onbeperkt.

De overheid stelt beperkingen aan deze vrijheid regelen van dwingend recht .

Omvat volgende takken:

y Burgerlijk recht Regelt zowat de meest elementaire verhoudingen tussen de burgers.

O.m. het statuut van de persoon, het huwelijk, statuut van de goederen, ..

Voornamelijk vervat in het Burgerlijk Wetboek.

y H andelsrecht Regelt het statuut van de handelaren en de commerciële activiteiten.

Objectieve handelsdaden in het Wetboek der Koophandel opgesomd.

Subjectieve handelsdaden alle rechtshandelingen die gesteld worden door

handelaars in verband met hun bedrijf .Handelaars alle personen die beroepshalve handelsdaden

stellen.

Economisch recht regelt voor al het overheidsingrijpen in het

economisch leven.



2

y V ennootschapsrecht Bevat het geheel van regels die van toepassing zijn op alle

vennootscha ppen of die van toepassing zijn op een vennootscha p in

het bijzonder.

* naamloze vennootscha p ( NV).

* besloten vennootscha p met beperkte aanspr akelijkheid (BVBA).

* coöper atieve vennootscha p (CV).

* vennootscha p onder f irma (VOF).

y S ociaal recht Omvat het arbeidsrecht en het sociaal zekerheidsrecht.

Arbeidsrecht regelt de verhouding tussen werkgevers en

werknemers.

Collectief arbeidsrecht vertegenwoordigers van werkgevers- en

werknemersorganisaties (C.A.O.).

Sociaal zekerheidsrecht regelt de verplichte sociale verzekeringen voor

werknemers en voor zelf standigen.

y P rivaatrechtelijk procesrecht Regelt de inrichting en de bevoegdheid van de

privaatrechtelijke rechtscolleges en het verloop van

privaatrechtelijke processen. 2.1.2 Publiek recht

y Omvat de regelen m.b.t. de bevoegdheid en de samenstelling van de overheidsorganen en de

regelen m.b.t. de verhouding tussen burger en overheid, waarbij deze laatste een bevoorrechte

positie inneemt.

y De overheid beschikt binnen een bepaald grondgebied en ten aanzien van bepaalde personen

over het monopolie van geweld.

y Voor zover de overheid gebruik maakt van deze privileges, die steunen op haar

geweldmonopolie, zijn de relaties tussen overheid en burger van publiekrechtelijke aard.

y De overheid heef t ook de mogelijkheid om bepaalde doelstellingen te bereiken via

privaatrechtelijke technieken. Wanneer de overheid af stand doet van haar geprivilegieerde

positie zijn haar verhoudingen met de burgers of met andere overheidsinstanties van zuiver

privaatrechtelijke aard.

Omvat volgende takken:

y Grondwettelijk recht Omvat alles wat in de grondwet geregeld wordt

Het regelt de inrichting van de staat, de basisstructuur van de

politieke en de gerechtelijke instellingen evenals hun f undamentele bevoegdheden.

Bevat tevens bepalingen die de f undamentele rechten van de

burgers erkennen.

y Administratief recht Regelt de inrichting en de werking van de administr atie

(uitvoerende macht).

y F iscaal recht Bepaalt hoe de overheidsinkomsten worden gevormd en geïnd.

y S trafrecht Bepaalt welke handelingen str af baar zijn en welke str aff en daarop van

toepassing zijn.In ons land zijn handelingen pas str af baar als op het ogenblik van de f eiten een

wet bestond die deze handeling str af baar stelde en slechts tot beloop van de

maximumstr af die deze wet voorzag.

Grotendeels vervat in het Str af wetboek.



3

y Str af procesrecht Regelt de inrichting en de bevoegdheid van de str af rechtscolleges

evenals de procedure in str af zaken.

Grotendeels vervat in het Wetboek van Str af vordering.

2.2 Grensoverschrijdend recht

2.2.1 Internationaal privaatrecht

y Uit te maken welke nationale wetgeving van toepassing is op een rechtsverhouding waarinelementen voorkomen uit verschillende staten.

Dit gebeurt door verwijzingsregels of conf lictregels.

De regeling zelf is zuiver nationaal recht.

2.2.2 Internationaal publiek recht of Volkenrecht

y Regelt de betrekkingen tussen de staten onderling en tussen de staten en internationale

instellingen.

Regelt de inrichting en de werking van internationale instellingen of diensten.

3. De bronnen van het recht

3.1 Internationale rechtsbronnen

y Bepaalde rechtsregelen van internationale aard kunnen geldingskr acht hebben binnen het

Belgisch grondgebied en voor Belgische onderdanen

Dit is vooreerst het geval wanneer de Belgische staat een verdr ag sluit met één of meer andere

staten dat een weerslag heef t op binnenlandse materies.

3.2 Belgische f eder ale wetgeving

3.2.1 hiër archie binnen de f eder ale wetgeving

y Grondwet

y Wet Decreet - ordonnanties

y Besluit van een gewest- of gemeenscha psregering Koninklijk Besluit

y Provinciaal reglement

y Ministerieel besluit

y Gemeentelijk reglement

y Grondwet Grondwetswijziging, het parlement duidt aan welke artikelen voor herziening

in aanmerking komen. Nadien wordt dit parlement ontbonden en verkiezingen

uitgeschreven. Het nieuwe parlement is dan een constituante of een parlement

met de bevoegdheid de Grondwet te wijzigen. Wijziging wordt goedgekeurd

mits 2/3 meerderheid in K amer en Senaat. Vervolgens dienen de gewijzigde

artikels door de Koning te worden bekr achtigd en af gekondigd en gepubliceerd

in het Belgisch Staatsblad.

In sommige gevallen voorziet de grondwet dat bepaalde, voornamelijk

communautaire problemen door een Bijzondere wet moeten geregeld worden.* wijziging van de taalgrens.

* instelling van het Arbitr agehof .

* bevoegdheden voor en de samenstelling van de Gewestr aden.

De goedkeuring en de wijziging van een dergelijke Bijzondere wet dient

eveneens te geschieden met 2/3 meerderheid. Bovendien moet er een gewone

meerderheid zijn in elke taalgroep van k amer en Senaat.



4

y W et Worden uitgevaardigd door goedkeuring bij gewone meerderheid in de K amer,

bekr achtigd en af gekondigd door de Koning en publicatie in het Belgisch

Staatsblad.

y Decreten Uitgevaardigd door de Vlaamse R aad, de Fr anse gemeenscha psr aad, de Waalse

Gewestr aad en de Duitstalige Gemeenscha psr aad.

Ze moeten in de betrokken r aad worden goedgekeurd bij gewone meerderheid

en bekr achtigd en af gekondigd door de overeenstemmende gewest- of gemeenscha psregering en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.

Ordonnanties Uitgevaardigd door de Brusselse Hoof dstedelijke R aad.

Bij gewone meerderheid worden goedgekeurd, nadien bekr achtigd en

af gekondigd door de Brusselse Hoof dstedelijke Regering en gepubliceerd

worden in het Belgisch Staatsblad.

y K oninklijk Besluit Uitgevaardigd door de Koning als hoof d van de uitvoerende macht en

gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.

y M inisterieel Besluit Uitgevaardigd door een minister en gepubliceerd in het Belgisch

Staatsblad. Meestal verdere detaillering van bij Koninklijk Besluituitgewerkte regelen.

Ministeriële omzendbrieven zijn geen f ormele rechtsbron.

y Besluit van gewest- of Gemeenschapsregering Uitgevaardigd door:

* de Vlaamse Regering.

* de f r anse gemeenscha psregering.

* de Waalse Gewestregering.

* de Duitse gemeenscha psregering.

* de Brusselse Hoof dstedelijke Regering.

Gepubliceerd in Belgisch Staatsblad.

y P rovinciaal reglement uitgevaardigd door de provincier aad en gepubliceerd in het

bestuursmemoriaal van de betrokken provincie.

y Gemeentelijk reglement uitgevaardigd door de gemeenter aad en bekendgemaakt door aanplakking in de gemeente.

3.2.2 Publicatie van de wetgeving

y Belgisch staatsblad, wettekst wordt van kr acht 10 dagen na publicatie.

y Bestuursmemoriaal, provinciale vorderingen en besluiten krijgen dwingende kr acht 8 dagen na

publicatie.

y Aanplakking, gemeentelijke vorderingen krijgen dwingende kr acht 5 dagen na hun

bekendmaking.



5

Structuren en instellingen

1. Inleiding

1.1 Rechtsstaat

y De voornaamste taak van de overheid bestond erin de persoonlijke rechten van alle burgers te

beschermen. Dit zowel tegen aantasting vanwege medeburgers, als tegen agressie van buitenlandse mogendheden.

y Grondrechten van de Belgen:

* persoonlijke vrijheid.

* gelijkheid voor de wet.

* vrijheid van meningsuiting.

* vrijheid van eredienst.

* vrijheid van onderwijs.

y Door de talrijke reglementaire beperkingen wordt de persoonlijke vrijheid van de burger sterk

ingeperkt. Dit brengt mee dat eerder van een wetsstaat dan van een rechtsstaat moet gesproken

worden.

1.2 Democr atie

y De overheidsactiviteit moet er op gericht zijn de rechten en de belangen van alle burgers te

beschermen en te dienen.

y Door de invoering van het algemeen stemrecht hebben partijen, verbonden met

arbeidsorganisaties, aan invloed gewonnen.

Dit vertaalde zich in een grotere wetgevende activiteit op het vlak van de sociale wetgeving, de

staatsinmenging in het economisch leven, de uitbreiding van openbare diensten en van een

semi-politieke rol van sociale organisaties en belangengroepen.

1.3 Scheiding der machten

y W etgevende functie het recht f ormuleren in klare en gesanctioneerde wetteksten.

y Rechterlijke functie het recht, zoals in wetten gef ormuleerd, toepassen op het gedr ag der

burgers.

y U itvoerende functies het bestuur van de overheidsadministr atie.

y De f uncties het best door verschillende, van elk aar onaf hankelijke, instanties uitgeoef end.* wetgevende f unctie door een verkozen parlement.

* rechterlijke f unctie door onaf hankelijke en onaf zetbare rechters.

* uitvoerende f unctie door de Koning.

2. De politieke instellingen in het f eder ale België

2.1 De f eder ale wetgevende macht: het parlement

y Bezit de meest uitgebreide bevoegdheid om juridische regels tot stand te brengen, te wijzigen

of af te schaff en.

2.1.1 Samenstelling

y K amer van Volksvertegenwoordigers Samengesteld uit 150 volksvertegenwoordigers die

om de 4 jaar rechtstreeks verkozen worden door alle

burgers van Belgische nationaliteit die ten minste 18

jaar oud zijn.



6

y Senaat Samengesteld als volgt:

* 40 rechtstreeks verkozen senatoren.

* 21 senatoren aangeduid door en uit de gemeenscha psr aden.

* 10 gecoöpteerde senatoren.

* de senatoren van rechtswege (kinderen van de Koning).

y Men k an niet tegelijkertijd lid zijn van K amer en Senaat.

y De rechtstreeks verkozen parlementsleden worden verkozen volgens het stelsel van de

evenredige vertegenwoordiging .

y Parlementaire onver antwoordelijkheid Een parlementslid om het even welk standpunt

mag innemen in het parlement zonder het risico te

lopen hiervoor str af rechtelijk vervolgd of

veroordeeld te worden.

y Parlementaire onschendbaarheid Een parlementslid voor om het even welk misdrijf niet

aangehouden of vervolgd k an worden gedurende de

periode waarin het parlement zitting heef t.

De K amer waartoe het parlementslid behoort k an weldiens parlementaire onschendbaarheid opheff en wanneer

het parket daarom verzoekt.

y Parlement verkozen voor een periode van 4 jaar. Deze periode noemt legislatuur.

Elke legislatuur wordt onderverdeeld in zittingen of parlementaire werkjaren.

2.1.2 Bevoegdheden van K amer en Senaat

y K amer en Senaat gelijk bevoegd voor:

* de verklaring tot herziening van de Grondwet en de herziening zelf van de Grondwet.

* de f undamenten van de Belgische Staat en de verhouding tussen de f eder ale overheid, degemeenscha ppen en de gewesten.

* de instemming met verdr agen.

* wetten op de R aad van State en de organisatie van de hoven en rechtbanken

y De K amer is exclusief bevoegd voor:* het stemmen van moties van vertrouwen en wantrouwen.

* de wetten betreff ende de burgerrechtelijke en str af rechterlijke aanspr akelijkheid van

ministers.

* de begroting en rekeningen.

* de natur alisaties.

* de vaststelling van het legercontingent.

y De Senaat is exclusief bevoegd voor:

* de regeling van belangenconf licten op het niveau van de gemeenscha ps- en gewestr aden.

Deze bevoegdheid is slechts adviserend.

y K amer en senaat zijn alternerend bevoegd voor de voordr acht van k andidaten voor het

Arbitr agehof , het hof van cassatie en de R aad van State.

2.1.3 Wetgeving: de parlementaire procedure

y W etgevend initiatief Initiatief om een wet tot stand te brengen k an uitgaan vanindividuele parlementsleden in de K amer en senaat (wetsvoorstel )

of van de regering (wetsontwerp).

Zodr a één k amer het voorstel heef t aangenomen, wordt het ook

wetsontwerp genoemd.

Bij wetsontwerpen moet en bij wetsvoorstellen kan het advies van

de R aad van State worden gevr aagd.



7

Wetsontwerpen of wetsvoorstellen worden neergelegd bij het

Bureau van de K amer of Senaat.

In een 1ste fase moet de k amer waar het wetsvoorstel werd

neergelegd oordelen of het voorstel in overweging genomen zal

worden.

y Rol van K amer en S enaat Wetsvoorstel of wetsontwerp werd neergelegd bij de k amer.

De K amer zal dit eerst behandelen en na goedkeuring ervanoverzenden naar de Senaat.Op verzoek van minstens 15 leden onderzoekt de Senaat het

wetsontwerp. Dit verzoek tot onderzoek (evocatierecht) moet

geschieden binnen de 15 dagen na ontvangst van het

wetsontwerp. Binnen de 60 dagen na het verzoek k an de Senaat

het wetsontwerp amenderen.

Indien de Senaat niet heef t geamendeerd of gebruik heef t

gemaakt van zijn evocatierecht, dan zendt de k amer het

wetsontwerp door naar de Koning.

Wetsvoorstel werd neergelegd bij de Senaat.

De Senaat zal dit eerst behandelen en na goedkeuring ervanoverzenden naar de K amer. De K amer moet binnen een termijn

van 60 d

agen de

f initie

f beslissen het wetsontwerp te verwerpenof aan te nemen.

Als de K amer het wetsvoorstel amendeert, wordt het

teruggezonden naar de Senaat, die omtrent het wetsontwerp

zijn evocatierecht mag uitoef enen. Nadien neemt de K amer een

def initieve beslissing.

y P arlementair commissies Wordt het ontwerp of voorstel van wet door de betrokken

K amer in overweging genomen, dan wordt het niet meteen

door deze k amer in algemene vergadering besproken, maar eerst verzonden naar de bevoegde parlementaire commissie.

De behandeling in deze commissies laat toe de grondige

bestudering en bespreking van de ontwerpen en voorstellen van

wet over te laten aan een beperkte groep van parlementsleden

die in de betrokken materie min o

f meer gespeci

aliseerd zijn.

Zowel de K amer als de Senaat zijn ingedeeld in een aantal

vaste commissies.

Naar gelang de noodzaak worden ook nog bijzondere

commissies opgericht.

Wanneer de bespreking van het ontwerp of voorstel van wet in

de parlementaire commissie af gerond is, wordt een verslag

opgemaakt, dat gepubliceerd wordt in de Gedrukte S tukken.

y P lenaire vergadering Alle parlementsleden ontvangen het verslag van de betrokken

parlementscommissie m.b.t. het ontwerp of voorstel van wet dat ter

bespreking naa

r de plenaire verg

adering v

an K

amer (o

f Sen

aat)wordt doorgezonden.

Algemene bespreking, tijdens deze bespreking worden vaak

amendementen (voorstellen om de tekst te wijzigen of er iets aantoe te voegen) ingediend.

Wanneer alle artikels zijn goedgekeurd, wordt er nog eens over het

wetsvoorstel of wetsontwerp in zijn geheel gestemd.



8

y Bekrachtiging Is de instemming die de Koning betuigt met het door de K amers

goedgekeurd wetsontwerp.

Door deze goedkeuring is het wetsontwerp wet geworden.

A fkondiging Is niets anders dan een plechtige f ormule (Kondigen deze wet af , bevelen

dat zij met¶s Lands zegel zal worden bekleed en door het Belgisch

Staatsblad zal worden bekendgemaakt).

Bekendmaking Voor de burger wordt de wet pas bindend na de bekendmaking in hetBelgisch Staatsblad.

2.1.4 Controle op de regering

y Vermits elke politieke of juridische daad van de Koning door één of meer ministers moet

worden meeondertekend, k an men stellen dat uiteindelijk de regering ver antwoordelijk is voor

alle politieke of juridische daden van de uitvoerende macht.

y Bij de controle op de staatsuitgaven en op de staatsinkomsten wordt het parlement bijgestaan

door het Rekenhof .

y De leden van de K amer van volksvertegenwoordigers kunnen de politieke

ver antwoordelijkheid van een minister of van de regering ter discussie stellen.Een interpellatie houdt in dat een minister door het parlement ter ver antwoording geroepen

wordt over zijn beleid of een onderdeel ervan.

y De f eder ale regering k an slechts tot ontslag gedwongen worden wanneer de K amer of wel een

motie van wantrouwen aanneemt, of wel een motie van vertrouwen verwerpt, en tegelijkertijd

een nieuwe eerste minister voor benoeming aan de Koning voordr aagt.

y Elk parlementslid heef t het recht aan een minister vr agen te stellen.

De schrif telijk gestelde vr agen en het antwoord erop worden gepubliceerd in het Bulletin vanV ragen en Antwoorden.

2.2 De f eder ale uitvoerende macht: Koning en regering

2.2.1 De Koning

y De koninklijke functie De koning is zowel lid van de wetgevende macht als hoof d van

de uitvoerende macht.toch heef t hij als persoon geen enkele

politieke macht.

P olitiek onbekwaam: elke akte die van hem uitgaat moet worden

meeondertekend door één (of meer)

minister(s).

P olitiek onverantwoordelijk : het is de minister die de akte

meeondertekend, die er de volledige

politieke ver antwoordelijkheid van

dr aagt.

K oninklijke onschendbaarheid is (anders dan bij parlementsleden

of ministers) a bsoluut.

Ze geldt op juridisch als op politiek gebied.

Om zijn f unctie te vervullen beschikt de Koning over een aantal

r aadgevers die samen het kabinet van de K oning vormen.



9

y Bevoegdheden van de K oning Vermits de Koning zijn bevoegdheden uitoef ent onder

ministeriële ver antwoordelijkheid, zijn de bevoegdheden

van de Koning in f eite de bevoegdheden van de regering.

Hij heef t het recht om bij het parlement wetsontwerpen in

te dienen, hij bekr achtigd de wetten en bij

grondwetsherzieningen beslist hij, in overeenstemming

met de k amers, welke grondwettelijke bepalingen voor herziening vatbaar zijn.

Hij kondigt de wetten af en maakt ze bekend.

Hij heef t het recht de k amers in buitengewone zitting

bijeen te roepen, ze te verdagen of te ontbinden en hij sluit

de zittingen.

Heef t enkel het recht om de k amer van

Volksvertegenwoordigers te ontbinden wanneer een motie

van wantrouwen door een meerderheid wordt aangenomen

of een motie van vertrouwen door een meerderheid wordtverworpen en de K amer er niet in slaagt een nieuwe Eerste

minister voor benoemingaa

n de Koning voor te dr agen.

Hij benoemt en ontslaat zijn ministers. Hij verleent de

gr aden in het leger en benoemt de ambtenaren bij het

algemeen bestuur en bij de buitenlandse betrekkingen.

De Koning voert het bevel over de krijgsmacht, verklaart

de oorlog en sluit vredesverdr agen.

2.2.2 De Belgische f eder ale regering

y S amenstelling De regering wordt geleid door een E erste M inister .

Naast de eerste minister zijn er ook één of meer vice-eerste ministers.

De ministers zijn volwaardige leden van de regering, die in de regel een

bepaald departement (ministerie) hebben. Is dit niet het geval, dan spreekt

men van ministers zonder portefeuille.

De staatssecretarissen hebben tegenover het publiek en tegenover het

parlement dezelf de bevoegdheden als een minister.

Ze beheren hun departement niet volledig zelf standig, maar onder het

gezag van en minister aan wie ze zijn toegevoegd.

De ministers en staatssecretarissen worden benoemd door de Koning.

De Koning moet eerst de coalitiemogelijkheden onderzoeken.

Daartoe stelt hij in een 1ste

stadium een informateur aan.

Meent de Koning op basis van de inf ormatie die de inf ormateur hem

verschaf t dat een bepaalde coalitievorming een reële k ans op slagen heef t,

dan stelt hij een f ormateur aan, die tot taak heef t een regering te vormen.

Worden de pogingen van de f ormateur met succes bekroond, dan wordt hij

normaal gezien de eerste minister van de nieuwe regering.

y S tructuur De belangrijkste vergadering is de ministerraad , die samengesteld is uit alle

ministers.

Deze ministerr aad bepaalt het algemeen beleid van de regering en coördineert

de werking van de verschillende ministeries.

Evenveel Nederlandstalige als Fr anstalige leden op de eerste minister na.



10

Vergadering waarin de ministers en de staatssecretarissen zitting hebben noemt

men de regeringsraad .

Deze regeringsr aad heef t geen specif ieke rol en wordt ook niet zo vaak

bijeengeroepen.

Om het beleid van aanverwante departementen te coördineren en de

beslissingen van de ministerr aad of de regeringsr aad voor te bereiden worden

er binnen de regering beperkte ministercomités gevormd.

De ministeriële k a binetten zijn geen vergaderingen van ministers. Het is een

groep persoonlijke medewerkers die elke minister en staatssecretaris heef t.

Het zijn geen ambtenaren, maar partijpolitiek gebonden medewerkers die het

persoonlijk vertrouwen van de minister genieten.

y Bevoegdheden van de regering Vermits het parlement de volheid van bevoegdheid

heef t, zijn de bevoegdheden van de regering beperkt tot

diegene die haar uitdrukkelijk zijn toegekend door de

Grondwet of door bijzondere wetten.

1ste bevoegdheid: Uitvoering van de wetten.De overgrote meerderheid van rechtsnormen wordt in

ons land uitgev

aardigd door de regering onder de vormvan koninklijke besluiten en ministeriële besluiten.

Koninklijke besluiten worden ondertekend door de

Koning en door één of meer ministers en zijn

ondergeschikt aan de wetten.

Ministeriële besluiten worden enkel door één of meer

ministers ondertekend en zijn ondergeschikt aan de

wetten en aan de koninklijk besluiten.

K aderwet legt een aantal beginselen vast en bepaalt

hierbij uitdrukkelijk dat het aan de regering

wordt overgelaten om de verdere regeling bij

koninklijk besluit uit te werken.

Gewone opdrachtwet geef t aan de regering de

bevoegdheid om bij koninklijk

besluit een materie te regelen die

normaal tot de bevoegdheid van

de wetgever behoort.

Koninklijke besluiten, genomen op grond van

k aderwetten of gewone opdr achtwetten, kunnen geen

wettelijke bepalingen opheff en of wijzigen. Dergelijke

koninklijke besluiten kunnen steeds door een ander

koninklijk besluit gewijzigd worden.

V olmachtenwet verleent aan de regering de

bevoegdheid om over een bepaalde

materie, die normaal tot de

bevoegdheid van de wetgever behoort,

en voor een bepaalde periode,wetgevend op te treden.

Koninklijke besluiten genomen op grond van een

volmachtenwet, kunnen vroegere wetgeving opheff en of

wijzigen.



11

Dergelijke koninklijke besluiten kunnen slechts

gewijzigd worden door een ander koninklijk besluit op

grond van een volmachtenwet of gewone wet.

2de bevoegdheid: Ook los van de eigenlijke uitvoering van wetten beschikt

de regering over een beperkte zelfstandige verordenende

bevoegdheid , o.m. voor de handhaving van de openbare

orde.

3de bevoegdheid: Beheer van de openbare diensten met, in het k ader

hiervan, de benoeming van ambtenaren, magistr aten, e.a.

4de

bevoegdheid: Buitenlands beleid .

De verdr agen met het buitenland worden door de

regering (de Koning) gesloten.

Deze verdr agen hebben pas gevolg nadat zij de

instemming van de k amers hebben gekregen.

Verdr agen die betrekking hebben op aangelegenheden

die tot de bevoegdheden van Gemeenscha ppen of Gewesten behoren, worden gesloten door de

deelregeringen en behoeven de instemming van hunR aad.

Na die goedkeuring worden de verdr agen door de

Koning bekr achtigd.

Deze bekr achtiging of ratificatie is de rechtshandeling

waarbij de regering de internationale overeenkomst

bevestigd die gesloten werd door de daartoe bevoegde

ambtenaren.

Een verdr ag dient bekendgemaakt te worden.

P olitieke verantwoordelijkheid : De ministers dr agen de volle politieke

ver antwoordelijkheid van alle ministeriële of

regeringsbeslissingen.

S trafrechtelijke onschendbaarheid : Een minister k an niet zomaar vervolgd

worden.

Dit is enkel mogelijk nadat de K amer van

Volksvertegenwoordigers hem in staat van

beschuldiging heef t gesteld.

Enkel het hof van cassatie k an een

uitspr aak over hen doen.

2.3 Gemeenscha ppen en Gewesten

2.3.1 Structuren

y 4 taalgebieden: Nederlands.

Fr ans.

Duits.

Tweetalig gebied Brussel-Hoof dstad.

Deze taalgebieden zijn territoriaal af gebakend: elke gemeente valt in 1 en slechts 1 taalgebied.

y 3 gemeenschappen : Vlaamse gemeenscha p.

Waalse gemeenscha p.

Duitstalige gemeenscha p.

Zijn territoriaal af gebakend.

Zij zijn persoonsgebonden voor zover ze het tweetalig gebied Brussel-Hoof dstad omvatten.



12

y 3 gewesten: Vlaams gewest.

Waals gewest dat zowel het Fr anse als Duitse taalgebied omvat.

Brussels gewest met het tweetalig gebied Brussel-Hoof dstad.

y Per taalgebied zijn er geen politieke structuren voorzien. Dit is wel het geval voor de gewesten

en voor de gemeenscha ppen.

y V laanderen* De gemeenscha psbevoegdheden en de gewestelijke bevoegdheden worden door dezelf de

instelling uitgeoef end.

Vlaamse Regering op uitvoerend vlak.

Vlaams Parlement op wetgevend vlak.

y W allonië

* De gewestelijke bevoegdheden.

Waalse Gewestr aad op wetgevend vlak.

* De gemeenscha psbevoegdheden.

Fr anse Gemeenscha psr aad op wetgevend vlak.

Fr anse gemeenscha psregering op uitvoerend vlak.

y Brussel is een hoof dstedelijk gewest.

* De gewestelijke bevoegdheden. Brusselse Hoof dstedelijke R aad op wetgevend vlak.

Brusselse Hoof dstedelijke Regering op uitvoerend vlak.

y Duitstalige Gemeenschap

* De gemeenscha psbevoegdheden worden uitgeoef end door de rechtstreeks verkozen R aad

van de Duitstalige Cultuurgemeenscha p.

2.3.2 Bevoegdheden en werking

y Gemeenscha psbevoegdheden van het Vlaams Parlement.

* Culturele aangelegenheden.

* Persoonsgebonden aangelegenheden.

* Onderwijs, behoudens de regeling inzake begin en einde van de leerplicht.

* De samenwerking tussen de gemeenscha ppen en de internationale samenwerking betreff ende culturele en persoonsgebonden zaken.

* Het taalgebruik in bestuurszaken, in het onderwijs en in de sociale betrekkingen in het

bedrijf sleven.

* De verdr agen die op deze bevoegdheden betrekking hebben.

y Gewestelijke bevoegdheden van het Vlaams Parlement.* Ruimtelijke ordening, leef milieu, landinrichting, natuurbehoud, huisvesting, water- en

energiebeleid, monumenten en landscha ppen.

* De relaties met ondergeschikte besturen.

* Het toegepast wetenscha ppelijk onderzoek.

* Het economisch beleid uitz.: muntbeleid, f inancieel beleid, prijs- en inkomensbeleid,

mededingingsrecht, arbeidsrecht en sociale zekerheid.

* Openbare werken.

* Financiering van gemeenten en provincies.* De verdr agen m.b.t. deze bevoegdheden.

* Het landbouwbeleid.

y I mpliciete bevoegdheden.

Decreten kunnen bepalingen bevatten in aangelegenheden waarvoor het Vlaams Parlement

strikt genomen niet bevoegd is, maar die noodzakelijk zijn om de eigenlijke bevoegdheden

van het Parlement te kunnen uitoef enen.



13

y Voor al die materies k an het Vlaams Parlement decreten uitvaardigen, die de kr acht van wet

hebben.

Decreten zijn de wetgeving op Vlaams niveau

In de hiër archie van de rechtsnormen zijn ze niet ondergeschikt aan de f eder ale wetgeving

maar staan ermee op gelijke voet.

y Zowel de gemeenscha psministers als de leden van de r aad kunnen een wetgevend initiatief nemen.

In het Vlaams Parlement wordt ook gewerkt met parlementaire commissies.

Eenmaal de decreten zijn goedgekeurd door het Parlement moeten ze enkel nog worden

bekr achtigd en af gekondigd door de Vlaamse Regering.

Worden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.

y De V laamse Regering heef t een uitvoerende bevoegdheid.

y De gemeenscha psministers zijn ver antwoording verschuldigd aan het Vlaams Parlement.

y Een motie van wantrouwen tegen de Vlaamse regering k an slechts worden neergelegd indien

er een wisselmeerderheid is die meteen een nieuwe regering k an installeren.

2.4 Het provinciaal niveau

y De provincieraad is het provinciaal parlement.

Rechtstreeks verkozen voor een termijn van 6 jaar door de inwoners van de provincie.

Het aantal leden van de provincier aad is af hankelijk van het aantal inwoners van de

provincie.

Heef t op provinciaal niveau de volheid van bevoegdheid voor alles wat van ³provinciaal

belang´ is.

y De provinciale verordeningen mogen echter geen betrekking hebben op onderwerpen die reeds

zijn geregeld door wetten, decreten of verordeningen van algemeen bestuur.

y De bestendige deputatie is de regering van de provincie. Gouverneur is de voorzitter.

Telt naast de gouverneur 6 leden, verkozen uit de provincier aad.

Men noemt ze bestendig afgevaardigden of bestendig gedeputeerden.

De bestendige deputatie moet zo zijn samengesteld dat ieder arrondissement erin

vertegenwoordigd is.

Beslist over alle zaken die tot het dagelijks bestuur van de provincie behoren.

y De gouverneur wordt door de Koning benoemd en is diens vertegenwoordiger in de provincie.

³ E erste minister ́ van de provincie, voorzitter van de bestendige deputatie, die belast is

met de uitvoering van de beslissingen van de provincier aad en de bestendige deputatie en

met de handhaving van de openbare rust en orde.

P olitiek ambtenaar , benoemd voor het leven, die voor al het administratief toezicht

uitoef ent op de provincier aad, op de bestendige deputatie en op de gemeenten die in de

provincie liggen.

y De provinciegriffier is de eerste ambtenaar van de provincie.

Staat aan het hoof d van de administr atie en is de rechterhand van de gouverneur. Wordt door de provincier aad benoemd.

y Een bestuurlijk arrondissement is een administr atieve onderverdeling van het land, zonder

eigen belangen, zonder autonomie en zonder politieke vertegenwoordiging.

Voor 1 of meer administr atieve arrondissementen is er een arrondissementscommissaris,

die toezicht uitoef ent op de gemeenten.



14

2.5 Het gemeentelijk niveau

2.5.1 De gemeenter aad

y De gemeenter aad wordt verkozen voor een vaste termijn van 6 jaar.

y De gemeenter aad vergadert wanneer dit nodig is.

Wordt bijeengeroepen door het college van burgemeester en schepenen. De burgemeester is voorzitter van de gemeenter aad.

De vergaderingen zijn openbaar en worden gehouden in het gemeentehuis.

Gemeenter aad heef t de volheid van bevoegdheid op gemeentelijk vlak.

Bevoegd om rechtsregels uit te vaardigen voor alles wat van gemeentelijk belang is.

K an op eigen initiatief alle zaken regelen die belang hebben voor de gemeente.

De beslissingen van de gemeenter aad zijn wel onderworpen aan het administr atief toezicht

van de hogere overheid.

2.5.2 Het college van burgemeester en schepenen.

y De schepenen worden uit de gemeenter aadsleden verkozen voor een termijn van 6 jaar.

y Samen met de burgemeester vormen zij de gemeentelijke ³regering´.

Zij kunnen enkel gezamenlijk optreden en beslissingen nemen als college van burgemeester en schepenen.

y Het college dient ook de nationale, regionale en provinciale wetten en besluiten uit te voeren.

y De vergaderingen zijn niet openbaar, tenzij de wet het uitdrukkelijk verplicht stelt.

2.5.3 De burgemeester

y Vertegenwoordiger van de regering en vertegenwoordiger van het volk

y Benoemd door de koning, op voordr acht van de gemeenter aad.

Ambtstermijn van 6 jaar.

y Is de voorzitter van de gemeenter aad. het college van burgemeester en schepenen.

Hoof d van de gemeentelijke administr atie

de gemeentepolitie.

Ambtenaar van de burgerlijke stand.

2.5.5 Intercommunale verenigingen

y Verschillende provincies of verschillende gemeenten kunnen met elk aar overeenkomsten

sluiten of onderling verenigingen oprichten om zaken van provinciaal of van gemeentelijk

belang gemeenscha ppelijk te regelen en te beheren.

y Heel wat voorzieningen en organisaties overstijgen de grenzen en/of de f inanciële

mogelijkheden van vele gemeenten.

Om dit eff iciënt en r ationeel te organiseren kunnen deze gemeenten zich in intercommunaleverenigingen organiseren.

Voorwaarden bepaald in de wet op de Intercommunales Verscheidene gemeenten kunnen verenigingen met welbepaalde oogmerken van

gemeentelijk belang oprichten.

Wanneer privé-bedrijven en /of privé-personen deel uitmaken van de vereniging spreekt men

van een gemengde intercommunale.

Is dit niet het geval, dan spreekt men van een zuivere intercommunale.



15

y Statuten moeten in overeenstemming zijn met de wetgeving op de handelsvennootscha ppen of

op de verenigingen zonder winstoogmerk.

2.5.6 Volksr aadpleging

y Een ref erendum k an worden georganiseerd hetzij op initiatief van de gemeente zelf , hetzij op

vr aag van de inwoners.

y De uitslag is niet bindend voor de gemeentelijke beleidsorganen.

2.6 De controlerende instellingen

2.6.1 De R aad van State

y A fdeling W etgeving Speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van de federale en

de regionale wetgeving .

Geef t advies over de tekst van ontwerpen of voorstellen van wet of

decreet, en over de tekst van amendementen.

* Dit advies kan steeds gevr aagd worden door de voorzitter van dK amer, de Senaat of de Vlaamse R aad en door de nationale of de

gemeenscha psministers.* Dit advies moet worden gevr aagd door de betrokken ministers

voor alle voorontwerpen van wet of decreet voor aleer zij bij het

parlement of de Vlaamse R aad worden ingediend.

* De voorzitters van K amer, Senaat of de Vlaamse R aad zijn

verplicht het advies te vr agen wanneer 1/3 van de leden erom

vr aagt voor zover het gaat om voorstellen van wet, decreet of om

amendementen op ontwerpen of voorstellen van wet, decreet.

De adviezen van de R aad van State zijn niet bindend .

y A fdeling Administratie Hoogste administr atief rechtscollege in ons land.

Bevoegdheid is driedelig.

* Als annulatierechter voor administr atieve rechtshandelingen.* Als cassatierechter voor beslissingen van lagere administr atieve

rechtscolleges.

* Als rechter in hoger beroep voor een aantal door de wet

bepaalde gevallen.

K an slechts akten en reglementen, uitgaande van administr atieveoverheden vernietigen. Zij k an geen wettelijke beschikking of

decreet vernietigen, wegens strijdigheid met de Grondwet.

Voor aleer de eiser zich tot de af deling Administr atie k an wenden,

dient hij evenwel alle wettelijke georganiseerde administr atieve

rechtsmiddelen te hebben gebruikt.

De af deling Administr atie k an een akte of reglement van eenadministr atieve overheid slechts vernietigen wanneer er spr ake is

* van een rechtstreekse schending van de wet.

* van een overschrijding van bevoegdheid.

* van een niet naleving van vormvereisten die substantieel zijn of op str aff e van nietigheid zijn voorgeschreven.

* van machtsaf wending (administr atieve overheid is binnen de

wettelijke grenzen van haar bevoegdheden gebleven, maar deze

bevoegdheden heef t aangewend voor een onwettig doel).



16

De tenuitvoerlegging van een administr atieve beslissing

schorsen.

* Dit is mogelijk wanneer de eiser ernstige argumenten aanvoert

die de vernietiging van de administr atieve beslissing kunnen

ver antwoorden en wanneer de onmiddellijke tenuitvoerlegging

van deze beslissing aan de eiser een moeilijk te herstellen

ernstig nadeel zou berokkenen.

* De R aa

d van St

ate k

an hiervoor een uitspr

aak doen in kort geding .

2.6.2 Het Arbitr agehof

y Conf licten regelen tussen wetten en decreten en tussen decreten onderling.

y Bevoegdheden:

* Het regelen van conf licten tussen wetten en decreten en tussen decreten onderling.

* De toetsing van de wetten en decreten aan de artikelen 10, 11 en 24 GW.

Gelijkheid van de Belgen voor de wet.

Gelijkheid van de Belgen inzake het genot van rechten en vrijheden.

De vrijheid van onderwijs.

y Het Arbitr agehof k an bij wege van arresten, wetten en decreten geheel of gedeeltelijk vernietigen of schorsen.

Dit k an gebeuren op verzoek van ministerr aad of van de gemeenscha ps- of

gewestregering.

voorzitters van de wetgevende vergaderingen wanneer

2/3 van hun leden hierom vr aagt.

elke natuurlijke of rechtspersoon die doet blijken van

een belang.

y De schorsing van wetten en decreten is enkel mogelijk wanneer de onmiddellijke uitvoeringvan de aangevochten wet of het aangevochten decreet een moeilijk te herstellen ernstig nadeel

zou kunnen berokkenen.

y Ontstaan er in het k ader van een geding voor een rechtbank of een hof een betwisting die onder

de bevoegdheid valt van het Arbitr agehof , dan moet het betrokken rechtscollege hieromtrenteen prejudiciële vraag stellen aan het Arbitr agehof .

Het arrest van het Arbitr agehof waarbij de prejudiciële beslissing wordt gegeven, is bindend

voor alle rechtsmachten die in het lopend geding uitspr aak doen.

2.6.3 Het Rekenhof

y Het rekenhof vervult het technisch controlewerk dat het parlement in staat moet stellen zijn

algemene controle uit te oef enen op de begroting en de boekhouding van de Staat.

y Het Rekenhof oef ent toezicht uit op de inkomsten en uitgaven van de Staat, de

gemeenscha ppen, de gewesten, de provincies en de belangrijkste instellingen van openbaar nut

maar niet van d gemeenten.Het Rekenhof is ook bevoegd voor de controle op het f inancieel beheer van bepaalde

internationale en supr anationale instellingen.

y Taak is drievoudig:* gerechtelijk waar het als rechtsmacht optreedt tegenover al wie voor staatsgelden

ver antwoordelijkheid dr aagt.

* informatietaak zijn bevindingen aan het parlement r a pporteert of , bij dringende of

belangrijke zaken, via ³bijzondere mededelingen´.

* controletaak heef t betrekking op de uitvoering van de begroting door de betrokken

overheidsdiensten.



17

y Door een onderzoek van de voorgelegde bewijsstukken onderzoekt het Rekenhof of een

uitgave werkelijk gebeurd is.

De wettelijkheidscontrole houdt in dat nagegaan wordt of een uitgave aangerekend wordt op

een daartoe bestemd begrotingskrediet en binnen de grenzen van dit krediet.

De controle op de regelmatigheid van de verrichtingen betstaat erin na te gaan of de wettenvan de rijkscompta biliteit werden nageleef d.

2.6.4 De Hoge R aad voor de Justitie

y 2 f uncties:

Geef t adviezen aan de minister van Justitie voor de benoeming van rechters en

parketmagistr aten en voor de aanwijzing van korpschef .

De minister si door deze adviezen niet gebonden. Hij mag er slechts op een gemotiveerde

wijze van af wijken.

Uitgeoef end door de Benoemings- en Aanwijzingscommissie in de Hoge R aad.

Bevoegdheid advies te verlenen omtrent wetgeving die de werking van de rechtelijke orde

aanbelangt, klachten van burgers omtrent de werking van het gerecht te onderzoeken, en

een bijzonder onderzoek in te stellen naar eventuele disf uncties in het gerecht.

De adviezen hebben ook betrekking op de opportuniteit van de wetsontwerpen en ± voorstellen.

Uitgeoef end door de Advies- en Onderzoekscommissie in de Hoge R aad.

3. De supr anationale instellingen

De rechtsordes in de wereld zijn in wezen statelijke rechtsordes.

De internationale rechtsorde is weinig ontwikkeld .

Al de structuren blijven voor het grootste deel overlegorganen voor staten.

We staan voor een veelheid van rechtsordes. Geen enkel daarvan overkoepelt alle staten.

3.2 De R aa

d van Europ

a

y Heef t als doelstelling enkele gemeenscha ppelijke waarden in Europa in de hand te werken.

y Belangrijkste verwezenlijking is het Europees Verdr ag voor de rechten van de Mens en de

Fundamentele Vrijheden.

Dit verdr ag voorziet tevens in de oprichting van het belangrijke Europese Hof voor de Rechtenvan de Mens.

Het verdr ag regelt ook de structuur en de werking van dit hof .

3.2.1 Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens

y Het Hof is bevoegd voor de interpretatie en de toepassing van het Europees Verdr ag voor de

Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden en de aanvullende protocollen, geslotentussen de landen die lid zijn van de R aad van Europa.

y Zowel de lidstaten als niet-gouvernementele organisaties, particulieren en verenigingen van

particulieren kunnen rechtstreeks een zaak aanhangig maken bij het Hof , mits voor af allenationale rechtsmiddelen werden uitgeput.



18

3.3 De Europese Unie

3.3.3 De Europese politieke instellingen

y H et E uropees P arlement Bevoegdheden zijn erg beperkt .

Het parlement stelt na elke verkiezing een ombudsman aan,

waarbij de burgers van d Unie hun beklag kunnen maken over wanbeheer bij het optreden van communautaire instellingen of organen.

y De Raad van de E uropeseU nie Belangrijkste beslissingsorgaan.

V erordeningen hebben een algemene dr aagwijdte. Zij

zijn verbindend in al hun onderdelen en rechtstreeks

toepasselijk in de lidstaten.

Richtlijnen zijn verbindend ten aanzien van het te

bereiken resultaat, voor elke lidstaat waarvoor zij

bestemd zijn.

Beschikkingen zijn verbindend in al hun onderdelen,maar slechts voor degenen tot wie zij uitdrukkelijk

gericht zijn.

y De E uropese Raad { R aad van de Europese Unie!!

Moet een motor vormen voor de ontwikkeling van de Unie en dient de

algemene politieke beleidslijnen vast te stellen.

Deze r aad brengt verslag uit aan het Europees Parlement.

y De Europese Commissie P ermanent orgaan.

De leden werken als ³Europese commissarissen´.

Treedt op als college.

Werkt onafhankelijk van de nationale regeringen.

H et nemen van wetgevende initiatieven en het uitwerken van de

ontwerpteksten.

Belangrijkste controlerende instelling van de Unie.

3.3.4 De Europese gerechtelijke instellingen

y Het Europees Gerecht van Eerste Aanleg Hoger beroep tegen beslissingen van het

Gerecht van Eerste Aanleg is mogelijk bij het

Europees Hof van Justitie, doch enkel voor

rechtsvragen, niet voor f eitelijke kwesties.

y Het Europees Hof van Justitie Het Hof oordeelt waar het Gerecht van Eerste Aanleg niet

bevoegd voor is.

Als rechtsmacht in hoger beroep doet het hof uitspr aak

over hogere beroepen tegen beslissingen van het Europees

Gerecht van Eerste Aanleg.

Het waken over de unif orme interpretatie van het recht van

de Europese Unie in alle lidstaten ervan.

Gebeurt voor al door het beantwoorden van prejudiciële

vragen. Deze worden door een nationale rechtbank of hof

gesteld aan het Europees Hof van Justitie.



19

Het hof doet geen uitspr aak over de concrete f eitelijke

betwisting, doch enkel over de vr aag m.b.t. het Europees

recht.

4. De Belgische gerechtelijke instellingen

4.1 Algemene beginselen

4.1.1 De eenheid van de rechtspr aak

y Er is een zekere coherentie gewenst Dat de interpretatie en toepassing van de wetgeving

niet al te veel verschilt van rechtbank tot rechtbank.

Gerechtelijke organisatie is piramidaal opgebouwd.

y E én hoogste gerechtshof Het Hof van Cassatie.

4.1.2 De dubbele aanleg

y E lk geschil in hoger beroep kan in hoger beroep een 2de

maal volledig opnieuw behandeld worden voor een andere rechtsmacht .

y E erste aanleg zaak voor de 1ste maal behandeld.

Tweede aanleg zaak behandeld in hoger beroep.

Een derde aanleg is niet mogelijk.

4.1.3 Specialisatie van de rechtbanken

y Voor een aantal domeinen van het recht bestaan eigen rechtbanken of eigen af delingen binnen

een zelf de rechtbank.

Domeinen zijn Het str af recht

Het jeugdrecht

Het handelsrechtHet sociaal recht

Het burgerlijk recht

Het militair (str af )recht

4.1.4 Territoriale organisatie van de rechtbanken

y M ateriële bevoegdheid elke rechtbank is slechts bevoegd voor geschillen in een

bepaald domein van het recht.

Territoriale bevoegdheid elke rechtbank is slechts bevoegd voor een bepaald

grondgebied.

y De gerechtelijke organisatie is dan ook territoriaal gestructureerd .

y 1ste niveau De laagste rechtbanken zijn bevoegd voor een kanton.

* vredegerecht

2de niveau Arrondissement .

* politierechtbank

* rechtbank van eerste aanleg

* correctionele rechtbank

* jeugdrechtbank

* arbeidsrechtbank



20

* rechtbank van koophandel

* arrondissementsrechtbank

3de

niveau P rovincies.

* assisenhoven

4de

niveau H oven van beroep en de arbeidshoven.

* Belgisch grondgebied in 5 delen verdeeld

5de niveau H of van cassatie.

* bevoegdheid over gehele Belgische grondgebied

4.3 Samenstelling en bevoegdheid van de rechtbanken en hoven op het nationale niveau

4.3.1 Burgerlijke en handelszaken

y De vrederechter Per gerechtelijk k anton is er één vrederechter.

De vrederechter is bevoegd voor alle burgerlijke en handelsrechtelijke

geschillen waarvan de waarde niet meer dan 75 000 BEF bedr aagt.

Bevoegd voor bepaa

lde geschillen (ongeacht de w

aarde v

an het geschil)i.v.m. de familie en met onroerende goederen.

y De rechtbank van eerste aanleg De jeugdrechtbank .

* Bevoegd voor de meeste burgerlijke en str af zaken

in verband met minderjarigen.

De burgerlijke rechtbank .

* Bevoegd voor alle geschillen waarvoor de

wetgever niet uitdrukkelijk een andere rechtbank bevoegd heef t verklaard.

V olheid van bevoegdheid .

Bevoegd om in hoger beroep uitspr aak te doen over

burgerlijke zaken met en w

aarde v

an meer d

an50 000 BEF die in eerste aanleg door de

vrederechter behandeld werden.

y De arrondissementsrechtbank Heef t als enige taak uitspr aak te doen in

bevoegdheidsgeschillen, namelijk wanneer de partijen ineen geding het er niet over eens zijn welke rechtbank

bevoegd is om over hun geschil uitspr aak te doen.

y H et H of van beroep Elk hof heef t k amers * voor burgerlijke en handelszaken.

* voor jeugdzaken.

* voor str af zaken.

Elke k amer bestaat uit 1 of 3 raadsheren.

Tegen vonnissen die in eerste aanleg geveld werden door de

rechtbank van koophandel of de rechtbank van eerste aanleg k an

hoger beroep worden ingesteld.

y H et hof van cassatie Het hoogste rechtscollege binnen ons grondgebied.

Bevoegd voor * burgerlijke en handelszaken.

* sociale zaken.



21

* str af zaken.

Het is geen derde aanleg .

Het hof onderzoekt enkel of de wet juist werd geïnterpreteerd en

toegepast, of er geen proceduref outen gemaakt werden, «

Het hof van cassatie beoordeelt vonnissen en arresten en niet het

conf lict dat het voorwerp vormt van deze vonnissen en arresten.

Wanneer het hof van cassatie schendingen van de wet of

proceduref outen vaststelt, verbreekt het het aangevochten vonnis of

arrest en verwijst het de zaak naar een zelf de rechtscollege als

datgene dat het verbroken vonnis of arrest geveld heef t.

Dit laatste rechtscollege behandelt en beoordeelt de zaak dan weer

ten gronde.

4.3.2 Arbeidszaken

y De arbeidsrechtbank Bevoegd voor sociaalrechterlijke geschillen.

Uitgesproken vonnissen zijn steeds vatbaar voor hoger beroep.

y H et arbeidshof Oordeelt in hoger beroep over alle zaken die in eerste aanleg door de

arbeidsrechtbank beslecht worden, ongeacht de waarde van het geschil.

y H et hof van cassatie

4.3.3 Fiscale zaken

y De fiscale rechtbank Bevoegd voor alle geschillen betreff ende de toepassing van de

belastingswet, op voorwaarde dat de voor af gaande administr atieve

procedure is uitgeput.

Uitgesproken vonnissen zijn steeds vatbaar voor hoger beroep.

y H et hof van beroep De f iscale k amers van de hoven van beroep oordelen in hoger

beroep over alle belastinggeschillen waarover de f iscale rechtbank in eerste aanleg uitspr aak heef t gedaan, ongeacht de waarde van het

geschil.

4.3.4 Str af zaken

y De politierechtbank Bevoegd voor kleine misdrijven en voor alle misdrijven betreff endehet wegverkeer, ook al zijn ze samenhangend met zwaardere

misdrijven.

y De correctionele rechtbank Bevoegd om in eerste aanleg te oordelen over gewone

misdrijven.

Tevens oordeelt de correctionele rechtbank in hoger beroep

over misdrijven die in eerste aanleg door de politierechtbank gevonnist werden.

y H et hof van beroep De str af k amers van de hoven van beroep oordelen in hoger beroep

over de misdrijven waarover de correctionele rechtbank in eersteaanleg uitspr aak heef t gedaan.

4.4 De administr atieve en tuchtrechterlijke rechtscolleges



22

y Administratieve rechtscolleges zijn enkel bevoegd om uitspr aak te doen over geschillen

omtrent politieke rechten, en alleen voor zover zij door de wet uitdrukkelijk hiertoe bevoegd

werden verklaard.

Burgerlijke rechten zijn alle rechten die de burger tegenover zijn medeburger, als privé-

persoon, k an uitoef enen.

Politieke rechten zijn de rechten die de burger, als lid van de natie, k an laten geldentegenover de overheid.

y Tuchtrechtelijke rechtscolleges zijn enkel bevoegd om uit spr aak te doen omtrent overtredingen

van deontologische regelen van bepaalde beroepen.

Beroepscorpor aties, waarvan het lidmaatscha p een voorwaarde is voor de uitoef ening van het

beroep, hebben tuchtrechterlijke colleges.

4.5 Arbitr age

y Arbitr age komt het meest voor in geschillen tussen handelaars.

y Om tot een gedwongen uitvoering van een scheidsrechterlijke beslissing te kunnen overgaan,

moet die beslissing evenwel nog uitvoerbaar verklaard worden door de voorzitter van derechtbank van eerste aanleg.

Die goedkeuring noemt men exequatur .

y Er is geen beroep mogelijk. Een dergelijke uitspr aak k an slechts worden bestreden door een

vordering tot nietigverklaring.



23

Privaatrechtelijk procesrecht

1. Procedure

1.1 Eerste aanleg

1.1.1 Dagvaarding

y Dagvaarding Akte van een gerechtsdeurwaarder.

y Betekening De deurwaarder overhandigt persoonlijk de dagvaarding aan de verweerder ,

die tekent voor ontvangst.

Het is niet noodzakelijk dat de betrokkene zelf voor ontvangst tekent.

y Tussen de betekening van de dagvaarding en de datum waarop men voor de rechtbank dient te

verschijnen moeten minstens 8 dagen liggen.

1.1.2 Inleidende zitting

y Wanneer een eiser en verweerder persoonlijk op de inleidende zitting aanwezig zijn, k an de

zaak in bepaalde gevallen meteen t§en gronde worden behandeld, of verdaagd op een vastedatum om te worden gepleit.

1.1.3 Besluiten

y Zo de zaak op de inleidende zitting niet behandeld werd of er niet op vaste datum werd

verdaagd, zetten de procespartijen hun argumentatie schrif telijk uiteen in zogenaamde

besluiten.

y Blijf t één der partijen in gebreke om bij wijze van besluiten te antwoorden, dan k an de andere partij de zaak echter niet zonder meer laten pleiten.

Zij dient de andere partij te dwingen tot het opstellen van besluiten.

1.1.4 Pleidooien

y Voor sommige geschillen dient het openbaar ministerie na de pleidooien van de partijen een

advies uit te brengen.

1.1.5 Vonnis

y Elk vonnis doet eerst uitspr aak over de ontvankelijkheid van de eis en nadien over de gegrondheid van de eis.

y De eis ontvankelijk verklaard Er wordt niet eens onderzocht welke partij gelijk heef t

maar wordt de vordering meteen af gewezen.

y De eis ontvankelijk verklaard Zegt nog niets over het gelijk van de partijen.

y Vordering gegrond verklaard De eiser wint het proces.

y Vordering ongegrond verklaard De verweerder wordt gelijk gesteld.

1.2 Rechtsmiddelen

y Al naar gelang van het geval k an de verliezende partij tegen de rechtelijke beslissing vrijwel

steeds één of meer rechtsmiddelen aanwenden.



24

y Rechtsmiddel Procedure die wordt ingesteld tegen een rechterlijke beslissing om deze

beslissing ongedaan te maken en/of te wijzigen in het voordeel van degene

die het rechtsmiddel aanwendt.

* verzet.

* hoger beroep.

* cassatie.

* derdenverzet.* verzoek tot herroeping van gewijsde.* verhaal op de rechter.

* intrekking.

y Rechtsmiddelen kunnen aangewend worden tegen eindvonnissen en tussenvonnissen.

y Tussenvonnis K an door de rechter worden geveld om een onderzoeksmaatregel te nemen

of om de toestand van de partijen voorlopig te regelen.

Over de eigenlijke betwisting wordt nog geen beslissing genomen, of

hoogstens een gedeeltelijke beslissing.

y E indvonnis Noemt men de beslissing die ³de rechtsmacht van de rechter over hetgeschil uitput´.

De rechter heef t over alle aspecten van het geschil een beslissinggenomen.

y Rechtsmiddelen kunnen niet (meer) worden aangewend:

* na het verstrijken van de wettelijke voorziene termijn.

de door de wet voorziene rechtsmiddelen moeten steeds binnen een bepaalde termijn

worden gesteld.

verzet en hoger beroep: 1 maand.

cassatie: 3 maand .

* na het sluiten van een akkoord tussen de partijen.

akkoordvonnis wanneer de partijen een overeenkomst sluiten ter oplossing van het

geschil dat bij de rechter aanhangig werd gemaakt, kunnen zij aan

de rechter vr agen hiervan akte te nemen in een vonnis.

* na berusting door de partijen.

bij berusting doet een partij af stand van de rechtsmiddelen die tegen alle of sommige

punten van een beslissing kunnen worden aangewend.

deze berusting k an uitdrukkelijk of stilzwijgend gebeuren.

* bij bepaalde louter procedurele beslissingen.

sommige tussenvonnissen die enkel de procedure regelen, zijn niet vatbaar voor de

aanwending van rechtsmiddelen.

y Rechtsmiddelen kunnen slechts worden ingesteld door de verliezende partij en elk van de

partijen k an dit slechts doen voor haar eigen belangen.

1.2.1 Verzet

y V erstekvonnis Wanneer de verwerende partij niet op de inleidende zitting verschijnt,

k an de eiser een verstekvonnis bekomen.

De rechter doet dan uitspr aak zonder de verweerder gehoord te hebben.

y De verweerder k an tegen een verstekvonnis steeds verzet aantekenen.

De zaak wordt opnieuw voor dezelfde rechter gebr acht.



25

1.2.2 Hoger beroep

y Tegen elke beslissing die in eerste aanleg gewezen werd, k an hoger beroep worden ingesteld.

y Er k an geen hoger beroep worden aangetekend:

* tegen vonnissen van de vrederechter waarbij uitspr aak wordt gedaan over minder dan 50 000

BEF.

* tegen vonnissen van de rechtbank van eerste aanleg en de rechtbank van koophandel waarbij

uitspr aak wordt gedaan over minder dan 75 000 BEF.

* tegen beslissingen van de arrondissementsrechtbank.

1.2.3 Cassatie

y Cassatieberoep k an enkel worden ingesteld tegen beslissingen die in laatste aanleg gewezen

werden.

y Wordt het cassatieberoep af gewezen, dan wordt de bestreden beslissing meteen definitief .

1.2.4 Derdenverzet

y Wie geen partij is bij en geding k an derdenverzet aantekenen tegen elk vonnis dat zijn rechten

benadeelt.

1.2.5 Herroeping van het gewijsde

y Wanneer een vonnis niet meer vatbaar is voor verzet of hoger beroep, heef t dit vonnis kr acht

van gewijsde.

De beslissing staat onherroepelijk vast voor de bij het geding betrokken partijen, behoudenseventuele verbrekingen in cassatie.

1.3 Enkele bijzondere procedures

1.3.1 Kort geding

y Bij sommige vorderingen dient men zeer dringend een beslissing, of minstens bepaalde

maatregelen te nemen, zodat men onmogelijk het verloop van een normale procedure in eerste

aanleg k an af wachten.

Kort geding wordt altijd door de voorzitter van de normaal bevoegde rechtbank gebr acht, die

dan alleen zetelt.

De dagvaardingstermijn bedr aagt 2 dagen.

y Beslissingen in kort geding noemt men ³beschikkingen´.

Deze beschikkingen zijn onmiddellijk uitvoerbaar, ondanks verzet of hoger beroep.

1.3.3 Verzoening

y Bij sommige vorderingen verplicht de wet de partijen voor af gaandelijk een

verzoeningsprocedure te volgen om te pogen een minnelijke schikking te bereiken.

Daarbuiten k an de eiser ook op vrijwillige basis een verzoeningsprocedure instellen.

Het mag evenwel niet gaan om aangelegenheden van openbare orde.



26

1.3.4 Bevoegdheidsbetwisting

Regels inzake bevoegdheid zijn:

y M ateriële bevoegdheid Onderwerp van de vordering .

W aarde van de vordering .

S poedeisend karakter van de vordering .

H oedanigheid van de partijen.

y Territoriale bevoegdheid Elke rechter is slechts bevoegd binnen de grenzen van het

rechtsgebied dat hem door de wet is toegekend.

Eiser heef t keuze tussen:

* de rechter van de woonplaats van de verweerder.

* de rechter van de woonplaats die gekozen werd voor de

uitvoering van de akte.

* de rechter van de plaats waar de verbintenis is ontstaan, wordt of

moet worden uitgevoerd.

Meent de verweerder dat de rechtbank waarvoor hij gedagvaard

werd onbevoegd is, dan dient hij de onbevoegdheid op te werpen

vóór elk ander verweermiddel.

De eiser k an op 3 manieren reageren:

* hij aanvaardt de stelling van de verweerder.

* hij vr aagt de verwijzing naar de arrondissementsrechtbank.

* hij laat de beslissing over aan de rechtbank.

Zo de eiser de stelling van de verweerder over de bevoegdheid van

de rechtbank betwist, k an hij vr agen dat de zaak naar de

arrondissementsrechtbank wordt verwezen.

Neemt de eiser geen stelling in, d

an beslist de rechtb

ank zel

f over haar bevoegdheid.

1.3.5 Tussenvordering

y Tussenvordering Vordering die in de loop van het geding wordt ingesteld.

Heef t als doel de oorspronkelijke vordering te wijzigen of nieuwevorderingen tussen de partijen in te stellen.

y Tegenvordering Is een tussenvordering waarbij de verweerder een tegeneis instelt tegen

de eiser en dus diens veroordeling vr aagt.

1.3.6 Tussenkomst

y Tussenkomst Procedure waarbij een 3de

persoon, die oorspronkelijk niet bij het proces

betrokken was, partij wordt in het geding.

y V rijwillige tussenkomst De 3de

neemt zelf het initiatief om zijn belangen te verdedigen.

y Gedwongen tussenkomst de 3de wordt in de loop van het geding gedagvaard door één of

meer partijen.



27

1.3.8 De uitvoering van een vonnis

y Wanneer men als eiser een gunstig vonnis heef t bekomen, dan betekent dit nog niet dat men

daadwerkelijk in handen krijgt wat in het vonnis werd toegekend.

y Uitvoering van een vonnis is slechts mogelijk op overlegging van de uitvoerbare uitgifte van

het vonnis.

Uitvoerbare aangif te is een kopie van het vonnis, voorzien van een f ormule vantenuitvoerlegging.

y Het vonnis wordt eerst betekend aan de tegenpartij om de termijnen te laten lopen voor het

aanwenden van eventuele rechtsmiddelen.

Na het verstrijken van deze termijn, wanneer het vonnis def initief is, betekent de deurwaarder

aan de verweerder een bevel tot betaling .

y Behoudens een aantal wettelijke uitzonderingen k an de rechter de voorlopige tenuitvoerlegging

van zijn vonnis toestaan, mits dit door de betrokken partij werd gevr aagd.

Rechterlijke beslissing moet voor af aan de tegenpartij betekend worden.

y K antonnement De schuldenaar k an het uitvoerend beslag bij voorlopigetenuitvoerlegging tegenhouden door de gelden te blokkeren bij een 3

de,

volgens een vastgelegde procedure.

1.3.9 Het beslag

y Iedere schuldeiser k an in spoedeisende gevallen bij verzoekschrif t aan de rechter de toelating

vr agen om bewarend beslag te leggen op de goederen van zijn schuldenaar.

Het is de schuldenaar dan verboden deze goederen te verkopen, weg te schenken e.d.

y Beslag is mogelijk op roerende en onroerende goederen.

Gezien de specif ieke aard van de onroerende goederen, is er voor onroerend beslag wel eeneigen procedure voorzien.

y Onder bepaalde voorwaarden k an men ook bewarend of uitvoerend beslag leggen onder

derden.

De schuldeiser legt beslag bij een schuldenaar van zijn schuldenaar.

1.3.11 Samenloop van str af vordering en burgerlijke vordering

y In principe wordt een vervolging wegens str af bare gedr agingen voor een str af rechtscollege

gebr acht.

In de pr aktijk k an dit problemen stellen wanneer dezelf de f eiten aanleiding vormen voor zowel

een str af vordering als een burgerlijke vordering.

y Om dit te vermijden voorziet de wetgeving dat str af rechtscolleges terzelf der tijd over de

burgerlijke vordering uitspr aak kunnen doen in het k ader van het str af proces.

y Er is slechts samenloop tussen burgerrechtelijke en str af rechtelijke aanspr akelijkheid wanneer

een str af bare daad tevens oorzaak is van schade aan derden.

y In geval van vrijspr aak zal de burgerlijke vordering door de str af rechter als onontvankelijk

worden af gewezen.

y De burgerlijke vorderingen wordt voor de str af rechter aanhangig gemaakt door een burgerlijke

partijstelling .

y Indien het parket niet vervolgt, k an men eventueel als slachtoff er de str af procedure in gang

zetten door zich burgerlijke partij te stellen bij de onderzoeksrechter .



28

Koppelen van de burgerlijke vorderingen aan de str af vorderingen 2 voordelen voor burgerlijke

partij:

y De procedure is goedkoper o.m. kosten van dagvaarding worden uitgespaard.

y Bewijslast m.b.t. de aanspr akelijkheid van de beklaagde zal voor een groot deel door het parket

voor zijn rekening worden genomen.

2. Bewijs

2.1 De bewijslast

y Bewijslast De vr aag wie het bewijs van bepaalde beweerde f eiten moet leveren.

Het gebeurd regelmatig dat geen van beide partijen zijn gelijk k an bewijzen.

Het zal dan diegene zijn op wie de bewijslast rust die in het ongelijk zal

worden gesteld.

1ste

regel: De rechter blijf t passief bij het zoeken naar de juiste toedr acht.

De rechter neemt geen initiatieven om de waarheid te achterhalen en de

partijen moeten zelf het bewijs leveren.

De rechter beperkt zich tot het beoordelen van het bewijsmateriaal.

2de

regel: W ie iets beweerd moet dit bewijzen.

Bij deze bewijslast moet rekening worden gehouden met eventuelewettelijke vermoedens, die een omkering van de bewijslast inhouden.

3de

regel: Bewijslast beperkt zich tot het bewijs van feiten en van rechtshandelingen.

Het bestaan van rechtsregels moet nooit worden bewezen.

Evenmin moet men ³algemeen bekende f eiten´ bewijzen.

2.2 Bewijsmiddelen

y Bewijs is steeds onsplitsbaar Elk geleverd bewijs moet in zijn geheel worden genomen

en dat men niet naar eigen goeddunken bepaalde

elementen ervan mag aanvaarden en andere verwerpen.

2.2.1 Algemene bewijsmiddelen

y H et schriftelijk bewijs

Bij rechtshandelingen: Niet-ondertekende documenten Kunnen in bepaald

gevallen en eventueel

onder bepaalde

voorwaarden als

schrif telijk bewijs gelden.

Onderhandse akten Geschrif ten die uitgaan van één of meer personen, die door deze personen

eigenhandig zijn ondertekend, enwaarin het bestaan van één of meer

f eiten, toestanden of verbintenissen

bevestigd worden.

Authentieke akten Akten die een specif ieke, door de wet

voorziene vorm zijn opgemaakt door

daartoe speciaal bevoegde openbare

ambtenaren.



29

* Bewijskracht tussen de partijen.

De authentieke akte levert tussen de contr acterende partijen een

volledig bewijs op van de overeenkomst die erin vervat is.

Wanneer bv 2 personen een authentieke verkoopakte laten

opmaken, maar , buiten medeweten van de notaris, tevens een

onderhandse

akte opstellen w

aarin bep

aald wordt d

at het in

f eite om een schenking gaat en de koopprijs dus niet betaald

moet worden, dan zal de onderhandse akte als ³tegenbrief ́

kunnen gelden tegen de inhoud van de authentieke akte.

Om geldig te zijn moeten onderhandse akten die wederkerige

overeenkomsten bevatten, opgemaakt zijn in zoveel originelen

als er partijen zijn met een verschillend belang.

E énzijdige onderhandse akte waarbij slechts één enkele partij

zich ertoe verbindt om aan een andere partij(en) een geldsom of

een waardeerbare zaak te betalen, moet in principe volledig

geschreven zijn met de hand van de ondertekenaar, of tochminstens het bedr ag of de hoeveelheid voluit in letters en

voor af

gegaa

n door ³goed voor´ of

³goedgekeurd voor´.

Ook sommige niet-ondertekende stukken kunnen als schrif telijk

bewijs gelden.

Dit is in het bijzonder het geval voor de boekhouding van

handelaren.

Ook facturen zijn niet-ondertekende geschrif ten met een zekere

bewijswaarde.

Een aanvaarde factuur k an enkel worden ingeroepen tegen eenhandelaar.

Beantwoordt een document niet aan alle regelen om als

schrif telijk bewijs te worden aanvaard, dan k an het gelden als

³begin van schriftelijk bewijs´.

In dit geval zal een aanvulling van het bewijs via andere

bewijsmiddelen noodzakelijk zijn.

* Bewijskracht ten aanzien van derden.

De f eiten en handelingen die de openbare ambtenaar bij het

opmaken van authentieke akten zelf heef t verricht, vastgesteldof k an vaststellen, kunnen ook door derden slechts betwist

worden via een valsheidsprocedure.

Partijen kunnen op hun onderhandse akte steeds een datum

stellen, die ouder is dan de werkelijke datum van de

rechtshandeling.

Dit noemt men antidateren.

Op die wijze zouden zij tegenover derden bedrog kunnen

plegen.

Een onderhandse akte krijgt een vaste datum door:- registr atie.

- overlijden van één der ondertekenaars van de akte.

- de opname van de inhoud van de akte in een authentieke

akte.



30

- publiciteit in de registers van de hypotheekbewaarder, voor

vervreemdingen van onroerende goederen en vestigingen van

hypotheken.

Bij feiten: Feiten kunnen doorgaans niet door een geschrif t bewezen

worden, maar slechts door getuigen, vermoeden, e.d.

y H et getuigenbewijs Een getuigenverhoor k an slechts toegelaten of bevolen worden door een rechter.Wordt een getuigenverhoor toegestaan of bevolen, dan k an de andere

partij steeds een tegenverhoor vr agen.

y De vermoedens V ermoedens zijn gevolgtrekkingen die de wet of de rechter af leidt uit

een bekend f eit om te besluiten tot een onbekend f eit.

W ettelijke vermoedens zijn door de wet voorziene gevolgtrekkingen uit

bepaalde handelingen of f eiten, die degene in wiens voordeel deze

gevolgtrekkingen uitvallen niet meer moet bewijzen.

Wanneer tegenbewijs niet mogelijk is vermoeden juris et de jure.

Wanneer tegenbewijs wel mogelijk is vermoeden juris tantum.

F eitelijke vermoedens zijn op geen enkele wijze wettelijk vastgelegd enworden overgelaten aan het oordeel van de rechter die ze naar eigen

goeddunken al dan niet k an aanvaarden.

y De buitengerechtelijke bekentenis Wanneer de bekentenis niet voor de rechter maar

buiten een procedure wordt af gelegd.

In dit geval zal men echter de bekentenis eventueel

moeten kunnen bewijzen wanneer men ze later voor

een rechter inroept.

2.2.2 Procedurele bewijsmiddelen

y Zowel de algemene als de procedurele bewijsmiddelen zullen uiteindelijk door een rechter

beoordeeld moeten worden wanneer er onder de partijen onenigheid over blijf t bestaan.

y Gerechtelijke bekentenis Wordt gedaan in het k ader van een procedure.

De bekentenis wordt voor de rechter gedaan, zodat ze niet meer

bewezen zal moeten worden door de partij die er zich op

beroept.

y Deskundig advies Diverse betwistingen hebben betrekking op technische kwesties, diede rechter als leek in het betrokken vakgebied doorgaans moeilijk k an

beoordelen.

De rechter dient in dergelijke gevallen dan ook een beroep te doen op

een onaf hankelijke deskundige die voor hem bepaalde vaststellingen

k an doen of een technisch advies k an geven.

De rechter is niet gebonden door het deskundig verslag.Het blijf t steeds een advies, dat de rechter geheel of ten dele naast

zich k an neerleggen.

y V erhoor van de partijen In de regel laten de procespartijen zich voor de rechtbank vertegenwoordigen door een advocaat.

De rechter k an steeds, op vr aag van een partij of ambtshalve, de

partijen of één bevelen om in persoon voor de rechtbank te

verschijnen.



31

Van de verklaringen van de partijen wordt proces-verbaal

opgemaakt, dat dan nadien k an gelden als schrif telijk bewijs.

y Plaatsopneming In sommige gevallen k an het voor de rechter nuttig zijn zich ter plaatse

van de situatie te vergewissen.

Hij k an dan ambtshalve of op vr aag van één der partijen en

plaatsopneming bevelen.

De partijen krijgen de gelegenheid op dit plaatsbezoek aanwezig te zijnen er hun opmerkingen en bedenkingen te maken.

Zo nodig k an de rechter hen bevelen om in persoon aanwezig te zijn.



32

Burgerlijk recht

1. Algemene begrippen

1.1 Subjectief recht en rechtssubject

y S ubjectief recht Als een in het rechtssysteem erkende bevoegdheid om naar eigen

goeddunken bepaalde handelingen te stellen.

Subjectieve rechten worden geput uit regelen waarin de inhoud, de wijze

van totstandkoming en van verdwijning, het bewijs en de bescherming

van deze rechten worden bepaald.

y Rechtssubject Heef t betrekking op de persoon of op de groepering van personen in

wiens hoof de subjectieve rechten en juridische plichten kunnen bestaan.

* Natuurlijke personen .

Mensen van vlees en bloed.

* Rechtspersonen.

Groeperingen, instellingen en stichtingen, die, zoals natuurlijke

personen, titularis zijn van bepaalde rechten en plichten.

1.1.1 Politieke rechten

y Subjectieve politieke rechten, zijn rechten die de burger tegenover de overheid k an uitoef enen.

y P olitieke vrijheden Verlenen aan de burgers een onaantastbare vrijheidssf eer.

Plicht van de overheid zich te onthouden van elke wetgevende,

administr atieve of f eitelijke handeling, die een inmenging in deze

vrijheidssf eer inhoudt.

y P articipatierechten Verlenen aan de burgers de mogelijkheid tot participatie in het

overheidsbeleid.

y S ociaal-economische rechten Verlenen aan de burgers een vordering op de overheid tot,het verstrekken van f inanciële tegemoetkomingen of van

bepaalde diensten.

1.1.2 Civiele rechten

y Subjectieve civiele rechten zijn de rechten die de burger tegenover medeburgers k an

uitoef enen.

y P ersoonlijkheids- en familierechten De rechten die betrekking hebben op de beschikking

over de eigen persoon wat betref t de f ysische en

psychische integriteit en op de staat van de persoon

binnen de familie.

y P ersoonlijkheidsrechten * Het recht op het eigen lichaam, ook tot na de dood.* Het recht op zedelijke integriteit wat betref t de naam.

de eer.

de privacy.

y F amilierechten * Rechten die voortvloeien uit het huwelijk.

uit de af stamming.

uit het ouderscha p.

uit de voogdij.



33

y V an extra patrimoniale aard .

Deze rechten hebben geen betrekking op economische, in geld waardeerbare goederen, die niet

verhandelbaar zijn.

y Z akelijke rechten De rechten die een heerscha ppij toekennen op een goed.

Heerscha ppij k an volledig zijn of gedeeltelijk.

y V orderingsrechten Rechten die de bevoegdheid verlenen om van iemand anders deuitvoering van één of meer verbintenissen te eisen.

y I ntellectuele rechten Rechten die een heerscha ppij verlenen op een intellectueel concept,

los van de materiële uitdrukking ervan.

y Patrimoniale of vermogensrechten.

Deze rechten hebben betrekking op economische, in geld waardeerbare goederen, die

verhandelbaar zijn.

y De som van de patrimoniale rechten van een persoon, verminderd met diens patrimoniale

verplichtingen vormen samen het ³patrimonium´ of het ³vermogen´ van deze personen.

1.2 Rechtsf eit

y Een rechtsf eit is elk f eit waar aan door het objectief recht rechtsgevolgen gekoppeld worden.

Deze rechtsgevolgen zijn niets anders dan het tot stand brengen, wijzigen of laten verdwijnen

van subjectieve rechten.

1.3 Rechtshandeling

y Een ³rechtshandeling´ is elke handeling die bewust gesteld wordt met het oog op de

rechtsgevolgen die er door het objectief recht aan verbonden worden.

y Onbewust uitgevoerde handelingen zijn steeds ³rechtsf eiten´.

Ook sommige bewust uitgevoerde handelingen zijn rechtsf eiten.

1.3.1 Indeling naar de auteurs van de rechtshandeling

y Aard van de auteurs P ubliekrechterlijke rechtshandelingen worden gesteld door een

openbaar orgaan of door een ambtenaar of een magistr aat in de

uitoef ening van zijn ambt.

* normerende rechtshandelingen.

* individuele rechtshandelingen.* gerechtelijke rechtshandelingen.

P rivaatrechterlijke rechtshandelingen gaan uit van personen die

niet tot de overheid behoren of minstens niet handelen in een

hoedanigheid van overheidsorganen.

y Aantal betrokken partijen Voor éénzijdige rechtshandelingen volstaat de wilsuiting van 1

persoon.

Voor meerzijdige rechtshandelingen is de

wilsovereenstemming tussen 2 of meer personen noodzakelijk.

Niet zozeer het aantal personen is doorslaggevend maar wel het

aantal partijen met een onderscheiden belang.



34

1.4 Geldigheid en nietigheid van rechtshandelingen

1.4.1 Geldigheid van rechtshandelingen

y W ilsuiting Een rechtshandeling steunt op 1 of meer uitingen van een werkelijke wil om

rechtsgevolgen tot stand te brengen.

Deze wil moet reëel zijn

* Dwaling Is een verkeerde voorstelling van de zaken

Z elfstandigheid van de zaak Elke hoedanigheid die de betrokken

partij op het ogenblik van het sluiten van

de overeenkomst of bij het aangaan van

de verbintenis als essentieel beschouwde

en waarvan zij het sluiten der

overeenkomst af hankelijk wilde maken.

Dwaling omtrent de persoon Heef t enkel invloed wanneer het gaat om

een rechtshandeling waarbij de identiteitvan de betrokken persoon belang heef t.

De dwaling moet ³doorslaggevend ́ zijn geweest en niet louter betrekking

heef t op bijkomstigheden.

Tevens moet de dwaling ³verschoonbaar ́ zijn.

* Bedrog Is het opzettelijk in leven roepen van een dwaling.

Ook bedrog moet een doorslaggevende invloed hebben gehad op de

totstandkoming van de rechtshandeling.

Bedrog is slechts een grond tot nietigheid wanneer k an bewezen worden

dat de bedrogen partij de rechtshandeling niet had gesteld zonder het

bedrog van de andere partij.

Is dit niet het geval, dan geef t het bedrog slechts aanleiding tot een

aanp

assing v

an de rechtsh

andeling.

* Geweld K an van f ysieke of van morele aard zijn.

Het is irrelevant door wie het geweld gepleegd wordt.

De rechtshandeling is ongeldig, ook al is degene die het geweld pleegt

volkomen vreemd aan de aldus af gedwongen rechtshandeling.

- Het geweld moet doorslaggevend zijn.

- Het moet op een redelijk mens indruk maken.

- Het moet een onmiddellijke vrees voor een aanzienlijk kwaad doen

ontstaan.

- Het moet onrechtmatig zijn.

y V oorwerp Het ³voorwerp´ van een rechtshandeling is het concrete rechtsgevolg dat de

handelende partij(en) tot stand wenst te brengen.

Indien aan het subjectief recht, waarop de rechtshandeling is gericht, geen

voorwerp beantwoordt, is de rechtshandeling onbestaande.

Tevens moet bij het stellen van de rechtshandeling het voorwerp voldoende

bepaald zijn.

Het volstaat dat het voorwerp bepaalbaar is.

Het voorwerp moet ook enig nut hebben.



35

y Oorzaak De doorslaggevende ³juridische beweegreden´ die 1 of meer personen ertoe

bewogen hebben de rechtshandeling aan te gaan.

De beweegreden van een rechtshandeling moet gericht zijn op het

teweegbrengen van de normale rechtsgevolgen van de rechtshandeling.

Een rechtshandeling gesteld met andere beweegredenen heef t dus geen oorzaak

of een valse oorzaak .

y Bekwaamheid

y C onformiteit met het imperatief recht Rechtshandelingen als ongeldig worden beschouwd

wanneer ze in strijd zijn met gebiedend opgelegde

rechtsregelen.

* O penbare orde.

Van openbare orde zijn de rechtsregelen die de

essentiële belangen r aken van de staat of van de

gemeenscha p, of die, in het privaatrecht, de juridische grondslagen vastleggen waarop de

economische of morele orde van de maatscha ppijrust.

* Goede zede.

De ³goede zeden´ zijn de regels van sociale

moraal en maatscha ppelijk fatsoen die algemeen

aanvaard worden en dermate belangrijk worden

geacht dat ene overtreding ervan geen juridische

bescherming k an genieten.

* I mperatieve belangenbescherming .

Dwingend recht , die niet de f undamenten van de

samenleving r

aken, m

aar die door de wetgever dwingend zijn opgelegd om bepaalde categorieën

van personen te beschermen.

Van regelen van dwingend recht mag men niet

af wijken.

³dwingend´ of ³imper atief ́ recht staat tegenover ³aanvullend´ of ³suppletief ́ recht.

Van aanvullend recht mag men in een

rechtshandeling af wijken.

1.4.2 De nietigheid van rechtshandelingen

y De nietigheid van rechtshandelingen is de sanctie die samenhangt met de

geldigheidsvoorwaarden van rechtshandelingen.

Elke rechtshandeling die gebreken vertoont op vlak van de geldigheidsvoorwaarden is in

principe vernietigbaar .

In ieder geval dient een nietigheid door een rechtbank te worden uitgesproken.



36

Soorten nietigheid:

y Absolute nietigheid .

* Ze sanctioneert de miskenning van regels van openbare orde of goede zede.

* Ze k an door elke belanghebbende ingeroepen worden.

* Ze k an in elke stand van het geding worden ingeroepen.

* De rechter k an en moet ze ambtshalve opwerpen.

* De nietigheid k an niet opgegeven worden door een bekr achtiging achter af van de nietigerechtshandeling.

* De nietigheid k an in principe niet worden opgegeven door het verloop van een

verjaringstermijn.

y Relatieve nietigheid .

* Ze sanctioneert de miskenning van private belangen.

* Ze k an enkel worden ingeroepen door de persoon wier belangen door de wet beschermd

worden.

* De nietigheid zal in principe bij het begin van de procedure ingeroepen moeten worden op

gevaar af dat een stilzwijgen nadien geïnterpreteerd zou worden als een stilzwijgende

bevestiging van de nietige rechtshandeling.

* De rechter mag de nietigheid niet ambtshalve opwerpen.

* De nietigheid k an onder bepaalde voorwaarden worden opgegeven door een bevestiging van

de nietige rechtshandeling op het ogenblik dat de nietigheidsgrond heef t opgehouden te bestaan.

* Verjaring.

y V erplichte nietigheid Laat de rechter geen keuze, eenmaal de nietigheidsgrond is

vastgesteld, is de rechter verplicht de nietigheidssanctie toe te

passen.

y Facultatieve nietigheid De rechter is vrij om de nietigheidssanctie niet uit te spreken, ook

wanneer de nietigheidsgrond bewezen is gebleken.

Gevolgen van nietigverklaring van rechtshandelingen:

y Typisch voor de nietigverklaring van een rechtshandeling is dat zij steunt op gronden die reeds

bestonden op het ogenblik dat de rechtshandeling gesteld werd en dat zij steeds terugwerkt totop de dag van het stellen van de rechtshandeling.

y Ten aanzien van sommige nietige rechtshandelingen heef t de wetgever uitdrukkelijk voorzien

dat onder bepaalde voorwaarden zekere rechtsgevolgen toch behouden kunnen blijven ondanks

de nietigverklaring van de rechtshandeling waarop deze rechtsgevolgen steunen.

y De nietigheid van een bepaalde clausule brengt niet automatisch de nietigheid van de gehele

rechtshandeling met zich mee.

De rechtspr aak heef t deze beperking van de nietigheid tot een gedeeltelijke nietigheid

uitgebreid tot alle gevallen waar de nietige clausule geen onverbreekbaar geheel vormt met de

andere clausules van de betrokken rechtshandeling.

1.6 Verjaring

y Verjaring houdt in dat men door louter verloop van een zekere tijdsruimte bevrijd is van een

verbintenis of dat men bepaalde rechten verkrijgt.

y De samenleving heef t er belang bij dat een f eitelijke situatie die gedurende lange tijd bestaat

ook door het recht erkend wordt.

y Het voorkomen van onoplosbare bewijsproblemen.

y Stuiting van de verjaring Wanneer door een bepaalde handeling of gebeurtenis duidelijk

vaststaat dat een bepaalde schuld bestaat of dat de schijnbare



37

titularis van een recht dit recht in werkelijkheid niet bezit,

vervalt de verlopen verjaringstermijn volledig.

y Sommige gebeurtenissen of toestanden beïnvloeden de verjaringstermijn zonder de reeds

verlopen periode teniet te doen.

Zij schorsen enkel de verjaringstermijn, die, na het beëindigen van de toestand die tot de

schorsing aanleiding gaf , gewoon weer verderloopt.

1.7 Rechtsmisbruik

1.7.1 Def initie

y Dat een op het eerste gezicht rechtmatige handelswijze dermate tegen de borst stuit dat ze en

misbruik van recht wordt beschouwd en uiteindelijk als een onrechtmatige handelwijze wordt

gekwalif iceerd.

y Een bevoegdheid is het recht om door een eenzijdige handeling de eigen of andermans

rechtssf eer te beïnvloeden of soms alleen maar te benutten.

Discretionair Zij k an naar willekeur door de betrokkene worden uitgeoef end.

Doelgebonden Zij k an slechts binnen enge, welomschreven grenzen worden uitgeoef end.

y Vele rechten die oorspronkelijk als volledig discretionaire bevoegdheden beschouwd werden,

hebben in de loop der jaren hun discretionair k ar akter verloren of zijn zelf s doelgebonden

bevoegdheden geworden.

1.7.2 De rechtsmisbruikcriteria

y H et oogmerk om te schaden Het oogmerk om anderen te benadelen dient echter wel het

determinerende opzet te zijn.

Gaat het slechts om een bijbedoeling of om een ongewild

neveneff ect, dan zal er geen spr ake kunnen zijn van

rechtsmisbruik.

y De afwezigheid van belang Dit criterium wordt toegepast in situaties waarin iemandtussen 2 of meer wijzen om een recht uit te oef enen, die

gekozen heef t die het schadelijkst is voor derden.

y Overdreven verbreking v/h evenwicht tussen de betrokken belangen De rechter doet

steeds een af weging

van de respectieve

belangen van de

betrokken partijen.

y A fwijking van het doel van een recht Met dit criterium kunnen schijnbaar rechtmatige

handelingen bestreden worden die met

onrechtmatige bijbedoelingen gesteld worden.

y S chokken van legitieme verwachtingen Wanneer men op basis van iemands gedr agrechtmatig erop kon vertouwen dat hij van een

bepaald recht geen gebruik zou maken, worden

deze legitieme verwachtingen geschokt wanneer

dat recht toch wordt uitgeoef end.

1.7.3 Sancties

y In principe is de sanctie een herstel in natur a en zo dit niet mogelijk is, kent de rechter een

geldelijke vergoeding toe.

Maar ook andere vormen van sanctionering zijn mogelijk.



38

In bepaalde gevallen zal de sanctie eenvoudigweg een af wijzing zijn van de ingestelde

vordering die gesteund is op een recht waarvan misbruik gemaakt wordt.

2. Personen

2.1 Natuurlijke personen

2.1.1 Bestaa

n van personen

y Het bestaan van een natuurlijke persoon vangt in het beginsel aan bij zijn geboorte.

Soms wordt de ongeboren vrucht reeds als een persoon beschouwd, wanneer dit in het belang

van de toekomstige persoon is.

Er is dan wel vereist dat het kind achter af als levend en levensvatbaar wezen ter wereld komt.

y Het bestaan van een natuurlijk persoon neemt einde bij zijn lichamelijke dood .

Soms wordt een overledene nog als persoon beschouwd, wanneer dit in het belang is van

derden.

y In sommige gevallen verkeert men in onzekerheid omtrent het al dan niet bestaan van een

natuurlijke persoon.Om dit probleem te verhelpen heef t de wetgever een bijzondere procedure voorzien, met name

de procedure inzake afwezigheid .

2.1.2 Bekwaamheid

y Rechtsbekwaamheid Is de geschiktheid om dr ager te zijn van subjectieve rechten, wat

meteen de geschiktheid inhoudt om deze rechten te genieten.

y Handelingsbekwaamheid Is de geschiktheid om de rechten en plichten waarvan men

dr ager is zelf uit te oef enen, zonder tussenkomst van derden.

Voor het stellen van om het even welke rechtshandeling dient

men handelingsbekwaam te zijn.

Dit geldt voor * daden van beschikking .

* daden van beheer .

* daden van behoud .

y Wanneer men iemand handelingsonbekwaam verklaart, dient een regeling getroff en te worden

omtrent de uitoef ening van de rechten van de onbekwame.

Deze regeling komt erop neer dat de bevoegdheid om de rechten en plichten uit te oe f enen,

geheel of gedeeltelijk aan derden wordt toevertrouwd.

y Volledig handelingsonbekwamen worden vertegenwoordigd .

Zij kunnen zelf geen enkele handelingsbevoegdheid hebben en dat bv een voogd voor hun

rekening optreedt en zelf standig, zonder enige tussenkomst van de vertegenwoordigde,

rechtshandelingen stelt, die de onbekwame binden.

y Onbekwamen aan wie men een zekere bekwaamheid toekent, die echter niet voldoende is om

alleen op te treden, worden bijgestaan.

Zij treden zelf op om rechtshandelingen te stellen maar in aanwezigheid en met toestemmingvan degene die bijstand verleent.

y Wil men iemand, die in principe volledig rechtsbekwaam is, voor een bepaalde

rechtshandeling een beperkte ³onbekwaamheid´ opleggen, dan k an men eisen dat voor deze

rechtshandelingen voor af , door een andere persoon of instantie, een machtiging verleend

wordt.

Deze persoon of instantie moet voor aleer de rechtshandeling gesteld wordt, er zijn instemming

mee betuigen opdat ze rechtsgeldig zou zijn.



39

2.1.3 Algemene handelingsonbekwaamheden

y M inderjarigen Worden in beginsel alle personen beschouwd die de volle leeftijd van 18

jaar nog niet hebben bereikt .

C ategorieën:

* M inderjarigen beneden de leeftijd van 15 jaar .

Minderjarigen van minder dan 15 jaar zijn voor alle rechtshandelingen

onbekwaam.

Zij dienen steeds vertegenwoordigd te worden door hun ouders of

voogd.

* M inderjarigen tussen 15 en 18 jaar oud .

- P ersoonlijke rechtshandelingen.

Voor persoonlijke rechtshandelingen worden wettelijk minderjarigen

volledig bekwaam geacht.Deze rechtshandelingen kunnen niet wegens onbekwaamheid nietig

worden verklaa

rd.

- Belangrijke en/of risicodragende rechtshandelingen.

Sommige rechtshandelingen, die in het privaatrecht als zeer belangrijk

of risicodr agend worden beschouwd, zijn, indien door een wettelijk

minderjarige gesteld, zonder meer vernietigbaar wegens

onbekwaamheid.

- Andere rechtshandelingen.

De meeste rechtshandelingen van de wettelijk minderjarige zijn

slechts vernietigbaar, wanneer zij ook een benadeling van de

minderjarige inhouden.

M

en spreekt van ³ben

adeling´ o.m. w

anneer er een

a bnorm

aalonevenwicht bestaat tussen de bedongen verbintenissen, of wanneer

de rechtshandeling de mogelijkheden van de minderjarige te boven

gaat.

Beheer van het vermogen van de minderjarige:

* Ouders.

Gehuwde ouders oef enen het gezag over de persoon van het kind steeds

gezamenlijk uit.

Dit is ook het geval bij f eitelijk gescheiden en uit de echt gescheiden

ouders.

Wanneer de ouders het gezag over de persoon van het kind gezamenlijk

uitoef enen, beheren zij ook gezamenlijk zijn goederen en treden zij

gezamenlijk op las zijn vertegenwoordiger.

Oef enen de ouders het gezag over de persoon van het kind nietgezamenlijk uit, dan heef t in de regel alleen de ouder die het gezag

uitoef ent, het recht om de goederen van het kind te beheren en het kind

te vertegenwoordigen.

De ouders hebben het genot van de goederen van hun kinderen tot aan

hun meerderjarigheid of hun ontvoogding.



40

* V oogdij.

- V oogdijorganen.

V oogd Persoon die voor de minderjarige zorgt, die de goederen

van de minderjarige beheert en hem vertegenwoordigt in

het rechtsverkeer.

1 ouder overleden: de overlevende ouder wordt van

rechtswege voogd over de

minderjarige.

Beide ouders overleden: de minderjarige krijgt of wel

- een testamentaire voogd.

- een ascendent als voogd.

- een datieve voogd.

Toeziende voogd Persoon die de voogd in het uitoef enen van zijn

opdr acht controleert.

F amilieraad Dient te ber aadslagen over gebeurlijke

machtigingen

aan de voogd en te w

aken over de persoon en de goederen van de minderjarige in het

algemeen.

Wordt samengesteld en voorgezeten door de

vrederechter .

Rechtbank van eerste aanleg Speelt voor al een rol als

homologatie-instantie van

sommige beslissingen.

Tevens doet ze als beroepsinstantie uitspr aak over

eventuele aanvechtingen van

beslissingen van de familier aad.

- Bevoegdheid van de voogd .

De voogd oef ent het hoederecht uit over de minderjarige en beheert

zijn goederen.

Voor sommige verderstrekkende rechtshandelingen heef t de voogd

een voorafgaande machtiging nodig van de familieraad .

- aanvaarden of verwerpen van een nalatenscha p, van een legaat,van een schenking.

- het zelf huren of pachten van goederen, die an de minderjarige

toebehoren.

Voor sommige, zeer belangrijke rechtshandelingen heef t de voogd

benevens de vermelde machtiging ook de goedkeuring van de

rechtbank van eerste aanleg nodig.

- het vervreemden van een onroerend goed.

- het aangaan van een lening.

- het sluiten van een dading.

S ommige rechtshandelingen zijn voor de voogd eenvoudigweg

verboden.



41

- Aansprakelijkheid van de voogd .

De voogd heef t de plicht de goederen van de minderjarige ³als een

goede huisvader´ te beheren.

Komt hij hierin tekort, dan k an hij, op vordering van de gewezen

minderjarige, aanspr akelijk worden gesteld wegens slecht beheer en

worden veroordeeld tot schadevergoeding.

- Ontvoogding .

De ontvoogding heef t tot doel een minderjarige gedeeltelijk

handelingsbekwaam te maken.

In de meeste gevallen neemt men zijn toevlucht tot ontvoogding on een

hinderlijke voogdijregeling bij bijna-meerderjarigen te vermijden.

De ontvoogde minderjarige moet voor sommige handelingen worden

bijgestaan door een curator .

De bijstand is nodig voor alle handeling die het louter beheer te bovengaan.

Voor handelingen van genot of louter beheer, mag de ontvoogde

minderjarige alleen optreden.

y S trafrechtelijke veroordeelden Personen die tot zware str aff en werden veroordeeld,

worden meteen volledig handelingsonbekwaam inzake het

beheer van hun goederen.

Zij worden vertegenwoordigd door een cur ator.

2.1.4 Beperkte handelingsonbekwaamheden

y Sommige str af rechtelijk veroordeelden worden levenslang of tijdelijk ontzet uit sommige

politieke rechten en uit sommige burgerlijke rechten.

y Zo hebben geneesheren,

a pothekers en priesters niet het recht schenkingen o

f leg

aten te

aanvaarden van personen die zij hebben behandeld of bijgestaan tijdens de ziekte waar aan zij

zijn overleden.

Cur atoren van gefailleerden kunnen geen goederen kopen uit de boedel van het faillissement.

Rechters en parketmagistr aten kunnen niet optreden in zaken waarbij zij persoonlijk betrokken

zijn.

2.1.5 Naam

y I dentiteit van de persoon Om personen van anonieme betrekkingen te kunnen

identif iceren, dringt zich derhalve een algemeen-juridische en

f ormele regeling op omtrent een aantal minimale

identif icatiegegevens.

y Aard van de naam Naam is het woord of zijn de woorden waardoor een persoon van

andere personen in de maatscha ppelijke omgang wordt

onderscheiden.

y S oorten * F amilienaam.

De verkrijging ervan hangt nauw samen met de afstamming van de persoon.

De geadopteerde krijgt in principe de familienaam van de adoptant.

De gehuwde vrouw behoudt haar eigen familienaam.



42

* V oornaam.

Door de voornaam worden personen binnen families van elk ander

onderscheiden.

* H andelsnaam.

Is een naa

m gegevenaa

n een handelsz

aak o

f een bedrij

f .Deze naam is beschermd.

Anders de familie- en voornaam is het recht op de handelsnaam een zuiver

patrimoniaal recht.

2.1.6 Woonplaats

y Begrip en belang Is de plaats waar een persoon zijn hoof dverblijf heef t en waar hij geacht

wordt te verblijven voor het uitoef enen van zijn rechten en de nakoming

van zijn verplichtingen.

y K euze van de woonplaats Elke persoon mag in beginsel vrijelijk bepalen waar hij zijn

hoof dverblijf neemt.

Bij betwisting over de woonplaats beslist de f eitenrechter

soeverein.

y Bijzondere gevallen * W ettelijke of verplichte woonplaats.

Voor sommige categorieën stelt de wet beperkingen inzake de

vrije keuze van woonplaats.

Zo is de woonplaats van rechters en notarissen, vanaf hun

ambtsaanvaarding, de plaats waar zij hun ambt moeten

uitoef enen.

Niet-ontvoogde minderjarigen hebben hun woonplaats bij hun

ouders.

* W oonplaats ³ad hoc´.

Personen kunnen onderling steeds in een overeenkomst bedingen

dat voor de uitvoering van bepaalde verbintenissen, een andere

plaats dan hun werkelijke woonplaats, als woonplaats k an

f ungeren.

* De echtelijke verblijfplaats.

De echtelijke verblijf plaats is de plaats waar de echtgenoten hun

huwelijksverplichtingen jegens elk aar en jegens hun kinderen

nakomen.

De echtelijke verblijf plaats wordt door beide echtgenoten in

wederzijdse overeenstemming bepaa

ld.Bij gebrek aan overeenstemming bepaalt de vrederechter deze

plaats, in het belang van het gezin.

2.1.7 Nationaliteit

y Een persoon die in het staatsterritorium verblijf t zonder de nationaliteit van die staat te

bezitten, is een vreemdeling.

y Vreemdelingen genieten in principe wel van alle burgerlijke rechten.



43

Dit is zonder enige uitzondering het geval voor vreemdelingen ³gemachtigd tot vestiging´ in

België.

Zo kunnen vreemdelingen verplicht worden tot borgstelling wanneer zij een vordering

instellen voor een Belgische rechtbank.

Bij toekenning verwer f t men de nationaliteit door een f eit of als onrechtstreeks gevolg van een

andere rechtsh

andeling.

De verkrijging van de nationaliteit is het gevolg van rechtshandelingen en procedures,

uitdrukkelijk gericht op het verwerven van de Belgische nationaliteit.

y Toekenning van de Belgische nationaliteit :

* Toekenning op grond van de nationaliteit van vader of moeder .

De Belgische nationaliteit wordt toegekend aan alle kinderen geboren uit een Belgische

ouder.

* Toekenning op grond van adoptie.

Toekenning van de Belgische n

ation

aliteit indien de

adopt

ant Belg is.

* Toekenning op grond van de geboorte in België .

Aan kinderen die in België zijn geboren uit een ouder die zelf in België is geboren en die er

gedurende 5 jaar in de loop van de 10 jaar voor af gaand aan de geboorte van het kind zijn

hoof dverblijf heef t gehad, wordt tevens de Belgische nationaliteit toegekend.

Aan kinderen die in België zijn geboren en geen vreemde nationaliteit bezitten, wordt

eveneens de Belgische nationaliteit toegekend.Mocht voordat het kind de leef tijd van 18 jaar heef t bereikt, aangetoond worden dat het wel

een vreemde nationaliteit bezit, dan verliest het de Belgische nationaliteit.

y V erkrijging van de Belgische nationaliteit .

* V erkrijging door nationaliteitsverklaring .

- De in België geboren vreemdeling, die er sedert zijn geboorte zijn hoof dverblijf heef t.

- De vreemdeling die sedert ten minste 7 jaar zijn hoof dverblijf in België heef t gevestigd en

die, op het tijdstip van de verklaring, gemachtigd is of toegelaten werd tot een verblijf van

onbeperkte duur in het Rijk of toegelaten werd er zich te vestigen.

Deze verklaring wordt af gelegd voor de ambtenaar van de burgerlijke stand.

Af schrif t wordt voor advies overgezonden aan het parket.

Procureur des konings k an binnen 1 maand een gemotiveerd negatief advies uitbrengen.

* V erkrijging door nationaliteitskeuze.

- In België geboren kinderen.

- In het buitenland geboren kinderen van wie een adoptant, op het tijdstip van de verklaring,

de Belgische nationaliteit bezit.

De belanghebbende legt een verklaring van nationaliteitskeuze af voor de ambtenaar van de burgerlijke stand van zijn hoof dverblijf plaats.

Af schrif t wordt overgezonden naar het parket bij de rechtbank van eerste aanleg.



44

* V erkrijging van de nationaliteit door de vreemde echtegenoot van een Belg .

De vreemdelingen die huwt met een Belg of met een andere vreemdeling, die gedurende het

huwelijk de Belgische nationaliteit verkrijgt, k an eveneens de Belgische nationaliteit

verkrijgen via de procedure die geldt voor de nationaliteitskeuze.

* V erkrijging van de nationaliteit door naturalisatie.

Voor de natur alisatie moet de belanghebbende 18 jaar oud zijn en sinds minstens 3 jaar zijn

hoof dverblijf in België hebben.

Het verzoek om natur alisatie wordt gericht aan de ambtenaar van de burgerlijke stand of aan

de K amer van Volksvertegenwoordigers.

Deze laatste maakt het verzoek op haar ter advies over aan het parket van de rechtbank van

eerste aanleg, alsook aan de dienst Veiligheid van de Staat en de Dienst

Vreemdelingenzaken.

2.1.8 Burgerlijke stand

y Begrip en belang In het rechtsverkeer is het dikwijls van belang over inf ormatie te beschikken over de personen met wie men in relatie treedt.

Voor het verzamelen en verstrekken van bepaalde belangrijke juridische

inf ormatie over personen en goederen, werd ook een wettelijke regeling

uitgewerkt.

Dit soort regelingen noemt men publiciteitsregelingen.

Voor de publiciteit inzake bepaalde gegevens omtrent het bestaan van

personen, hun staat en bekwaamheid , wordt verzorgd door de

³burgerlijke stand ́ .

y Akten van burgerlijke stand het zijn akten, opgesteld door de ambtenaar van burgerlijke

stand, om tot authentiek bewijs te dienen van rechtsf eiten of

van rechtshandelingen.

* Akten van geboorten.* Akten van huwelijk.

* Akten van overlijden.

y P ubliciteit De akten van burgerlijke stand worden gebundeld in de registers van

burgerlijke stand .

Iedereen mag uittreksels van de akten vr agen.Door de betrokkene zelf , zijn echtgeno(o)t(e), zijn bloedverwanten in opgaande

lijn, zijn er f genamen, zijn notaris of zijn advocaat mag een eensluidend

afschrift gevr aagd worden.

2.2 Rechtspersonen

y Op de constructie v

an de rechtspersoonlijkheid wordt een beroep ged

aan w

anner het nuttig o

f nodig blijkt een groepering of vermogen als geïndividualiseerde entiteit in het rechtsverkeer te

laten optreden.

y Naast de door de wet erkende rechtspersonen bestaan er tal van verenigingen en groeperingendie juridische geen enkele erkenning genieten.

Deze verenigingen kunnen als dusdanig geen rechtshandelingen stellen; enkel de leden zelf

kunnen dit doen en enkel in eigen naam.



45

2.2.1 Soorten rechtspersonen

y P ubliekrechterlijke rechtspersonen Zijn de overheidsorganen zelf of instellingen die door

de overheid met een gedeelte van het staatsgezag

werden bekleed.

* Territoriale personen.

Oef enen het openbaar gezag uit hetzij in het gehelestaatsterritorium hetzij in een deel van het

staatsterritorium.

Het vermogen bestaat eensdeels uit het openbaar

domein, anderdeels uit goederen uit het private

domein.

* O penbare instellingen.

De bevoegdheid van deze publieke personen is niet

territoriaal bepaald, maar berust op eendienstgewijze specialisatie.

Zij zijn bevoegd voor het leveren van een bijzondere dienst, die van publiek belang wordt

geacht.

Deze instellingen genieten een zekere bestuurlijke

autonomie en beschikken over een eigen vermogen.

Niettemin zijn zij geplaatst onder toezicht van de

overheid en het Rekenhof .

y P rivaatrechtelijke rechtspersonen Zijn groeperingen of instellingen, tot stand gekomendoor privaat initiatief .

Zij oef enen geen openbaar gezag uit en ontsna ppen

derhalve aan rechtstreeks toezicht vanwege de

overheid.

* V ennootschappen.

Vennootscha ppen hebben de uitoef ening van een

handelsactiviteit of van een burgerlijke activiteit tot

doel.

1ste geval: handelsvennootscha ppen.

2de

geval: burgerlijke vennootscha ppen.

- Vennootscha p onder f irma.

- Naamloze vennootscha p.

- Commanditaire vennootscha p op aandelen.

- Besloten vennootscha p met beperkte

aanspr akelijkheid.

- Coöper atieve vennootscha p.

- V ennootschap met een sociaal oogmerk .

Werd ingevoerd om een gepaste juridische vormte creëren voor verenigingen die een commerciële

activiteit wensen uit te voeren, maar toch geen

winst voor hun leden nastreven.



46

* Beroepsverenigingen.

Opgericht met het oog op de studie en de

bescherming van de beroepsbelangen van leden.

* V erenigingen zonder winstoogmerk .

V.Z.W

.¶s zijn verenigingen die zich niet inlaten metcommerciële of industriële activiteiten en waarvan

de leden geen materiële winst nastreven.

* S tichtingen.

Een stichting is een verpersoonlijkt vermogen van

een individu dat, met goedkeuring van de regering,

tot openbaar nut wordt besteed.

2.2.2 Gevolgen van de rechtspersoonlijkheid

y Net zoals natuurlijke personen verwerven rechtspersonen een zekere staat en bekwaamheid.

y

Rechtspersonen bezitten een bepaalde staat in de natie.Ze hebben een nationaliteit, een naam en een woonplaats.

y Inzake handelingsbekwaamheid oef enen de rechtspersonen hun rechten uit via hun organen.

Deze organen zijn natuurlijke personen, die zich, binnen de grenzen van hun f unctie in de

rechtspersoon, met de rechtspersoon zelf identif iceren.

y Rechtspersonen kunnen str af rechtelijk ver antwoordelijk gesteld worden.

2.2.3 Einde van de rechtspersonen

y Rechtspersonen sterven niet, en kunnen eeuwig blijven bestaan.

y Publiekrechterlijke rechtspersonen kunnen slechts aan hun einde komen door een wettelijke of

grondwettelijke beslissing.

y Privaatrechtelijke rechtspersonen kunnen aan hun einde komen door een vrijwillige ontbinding

vanwege de leden of door een gedwongen ontbinding.

3. Goederen en zekerheden

3.1 Indeling van de goederen

3.1.1 Lichamelijke en onlichamelijke goederen

y Lichamelijke goederen Zijn tastbare, zintuiglijk waarneembare goederen.

Dit zijn zaken waarop het zakenrecht van toepassing is.

y Onlichamelijke goederen Zijn onstoff elijk.o.m. ideeën, scheppingen van de geest, waarop de intellectuele

rechten van toepassing zijn, of a bstr acte gehelen van goederen

van uiteenlopende aard.

3.1.2 Onroerende en roerende goederen

y Onroerende goederen * Onroerend uit hun aard .

Goederen die in wezen niet verplaatsbaar zijn.



47

* Onroerend door bestemming .

Goederen die uit hun aard roerend zijn, maar door de wet toch

als onroerend worden beschouwd omdat ze horen bij een ander

goed dat onroerend is uit zijn aard.

Het is noodzakelijk dat er een bepaalde economische of

materiële band best

aat tussen het onroerend goed en hetoorspronkelijk roerend goed.

Bovendien moet dezelfde persoon eigenaar zijn van beide

goederen.

* Onroerend door het voorwerp waarop ze betrekking hebben.

Zijn de rechten die betrekking hebben op een onroerend goed.

- De onroerende zakelijke rechten.

- De onroerende vorderingen.

y Roerende goederen Alle goederen die niet onroerend zijn.

* Roerend uit hun aard .

Alle verplaatsbare goederen.

* Roerend door wetsbepaling .

Alle roerende rechten en alle goederen die onroerend zouden zijn,

maar door een wetsbepaling als roerend worden beschouwd.

Groenten en f ruit worden in de periode van 6 weken vóór de oogst

als roerende goederen beschouwd.

3.1.3 Gebruiks- en verbruiksgoederen

y Gebruiksgoederen K an men meer dan éénmaal gebruiken.

y Verbruiksgoederen Verdwijnen bij het 1ste

normaal gebruik.

y Bij een lening zal men de verplichting hebben hetzelfde voorwerp terug te geven wanneer het

om een gebruiksgoed gaat.

Is het een verbruiksgoed , dan is teruggave van hetzelf de voorwerp in principe uitgesloten,zodat enkel de verplichting k an bestaan om een gelijkaardig voorwerp terug te geven.

3.2 Zelf standige zakelijke rechten

y E en zakelijk recht heeft een absoluut karakter, een vorderingsrecht niet .

Een zakelijk recht is tegenstelbaar tegenover iedereen.Een vorderingsrecht daarentegen k an men slechts uitoef enen tegen degene(n) jegens wie men

een vordering heef t

y E en zakelijk recht geeft volrecht, een vorderingsrecht niet .

De titularis van het zakelijk recht k an in beginsel zijn recht laten gelden tegenover iedereen, in

wiens handen het goed zich ook bevindt.



48

y E en zakelijk recht geeft voorrang op het goed, een vorderingsrecht niet .

Door het f eit dat men een rechtstreekse macht heef t op het goed zal het onvermogen of

faillissement van degene in wiens handen het goed zich bevind geen invloed hebben op de

rechten van de titularis van een zakelijk recht.

y H et aantal zakelijke rechten is limitatief beperkt, dat van vorderingsrechten niet .

Via overeenkomsten kunnen de particulieren vrijelijk nieuwe types van vorderingsrechten

scheppen.

Het aantal zakelijke rechten is limitatief door de wet bepaald.

y Z elfstandige zakelijke rechten Kunnen op zichzelf bestaan zonder enige rechtstreekse

band met een ander recht.

Het eigendomsrecht.

y Z akelijke zekerheidsrechten Zijn onzelf standige rechten, omdat ze enkel bestaan als

bijkomend recht bij een ander recht, meer bepaald een

vorderingsrecht.

3.2.1 Eigendom

y Omvang van het eigendomsrecht ³ H et recht om op de meest volstrekte wijze van een

zaak genot te hebben en daarover te beschikken, mits

men er geen gebruik van maakt dat stri jdig is met de

wetten of met de verordeningen .́

* Bevoegdheden van de eigenaar .

Genot De eigenaar mag de opbrengsten van

de zaak innen.

Beheer De eigenaar mag de zaak aanwenden

in f unctie van zijn eigen

doelstellingen.

Beschikking De eigenaar mag zijn recht over

de zaak vervreemden en de zaak

zelf mag verbruiken en zelf s

vernietigen.

* Beperkingen van het eigendomsrecht .

- Beperkingen van privaatrechtelijke aard .

De eigenaar mag met zijn zaak geen handelingen

stellen die de rechten van andere personen

aantasten.

E venwichtsleer Een eigenaar mag bij deuitoef ening van zijn recht

geen stoornissen opleggen

aan na burige eigenaars, die

de maat van de gewone buurscha psnadelen

overschrijden

Wel het geval: burenhinder



49

- Beperkingen van publiekrechtelijke aard .

Onteigening De overheid k an éénzijdige

eigenaars uit hun

eigendomsrecht ontzetten.

O peising De overheid k an bij een

noodtoestand zowel onroerende

als roerende goederen

onmiddellijk opvorderen zonder

voor af gaande schadevergoeding.

W etgeving op de stedebouw en de ruimtelijke

ordening legt tal van beperkingen op aan de

eigenaars van onroerende goederen.

Voor de uitbating van gevaarlijke of hinderlijke

inrichtingen is een administr atieve vergunning

noodzakelijk.

De overheid k an erfdienstbaarheden van

openbaar nut opleggenaa

n onroerende goederendie toebehoren aan particulieren.

y E igendomsverwerving A fgeleide eigendomsverwerving .

Oorspronkelijke eigendomsverwerving .

* Toe-eigening .

Een aantal zaken in onze samenleving heef t geen eigenaar.Om het even wie k an er door eenvoudige toe-eigening eigenaar

van worden.

O penbaar domein Op sommige goederen k an geen

eigendomsrecht gevestigd worden.

De overheid k an deze goederen slechts

vervreemden nadat deze goederen

door een wettelijke beslissing werden

gedesaffecteerd uit het openbaar

domein.

De overheid k an eigendomsrechten verwerven en uitoef enen op

goederen die niet tot het openbaar domein behoren.

Dergelijke goederen behoren tot het privaat domein van de

overheid .

* V erloren voorwerpen.

Verloren voorwerpen hebben wel een eigenaar.

Worden ze gevonden in een publieke ruimte, dan dient de

vinder de gevonden zaak af te geven aan de gemeente. Na termijn wordt de gemeente, en niet de vinder eigenaar van

de zaak.

Gevonden op private grond, dan mag de vinder de zaak in zijn

bezit houden en wordt hij er eigenaar van wanneer de

werkelijke eigenaar niet komt opdagen.



50

* Achtergelaten voorwerpen.

Dikwijls worden voorwerpen achter af niet meer opgehaald.

In dat geval k an de persoon, aan wie het voorwerp werd

toevertrouwd na een bepaalde termijn tot een gedwongen

verkoop van het voorwerp overgaan.

De opbrengst gaat in de 1ste

plaats naar de persoon aan wie de

zaa

k werd toevertrouwd, tot beloop van eventuele

achterst

alligeschuldvorderingen.

De rest wordt gestort aan de eigenaar.

* Bezit .

- Omschrijving .

F eitelijke macht van een persoon over een zaak, waarbij deze

persoon een aantal handelingen omtrent deze zaak kan

stellen met het inzicht deze feitelijke macht voor zichzelf en

voor eigen rekening uit te oefenen.

2 bestanddelen:

1 E en feitelijk, materieel bestanddeel .

2 E en intentioneel bestanddeel: de bezitter moet het inzicht

hebben de feitelijke macht over de zaak voor zichzelf en

voor eigen rekening uit te oefenen.

H ij moet de bedoeling hebben zich als eigenaar van de

zaak te gedragen.

Door dit 2de

bestanddeel onderscheidt het bezit zich van de

detentie, het ³houderscha p over een zaak.

E en politionele functie Wanneer een bezitter een

sta biele controle over een goed

heef t verworven, mag de

eigenaar dit niet met geweld

terugwinnen.

Dit k an enkel teruggewonnen

worden via de rechtbank.

Bewijsregels De bezitter wordt over het algemeen

beschouwd als de bezitter.

Dus de persoon die het goed claimt vande bezitter moet bewijzen dat hij de

eigenaar is.

V erwervingsfunctie Wie er in slaagt gedurende een

periode bezitter te blijven van een

goed, is na die periode eigenaar.

- Bezit ter goeder en te kwader trouw.

Een bezitter is te goeder trouw wanneer hij in de overtuiging

was titularis te zijn van de zaak, door het f eit dat hij de zaak had verkregen van een derde, van wij hij redelijkerwijs

mocht vermoeden dat hij de werkelijke eigenaar was of

tenminste voor rekening van de werkelijke eigenaar werkte.



51

Een bezitter is te kwader trouw wanneer hij wist of ten

minste behoorde te weten dat hij geen titularis is van deze

zaak of de zaak verkregen had van een derde niet-titularis.

- Rechtsgevolgen van bezit van onroerende goederen.

Het belangrijkste rechtsgevolg van bezit van onroerende

goederen is de verkrijgende verjaring ten voordele van de bezitter.

30 jaar voor de bezitter te kwader trouw.

10 of 20 jaar voor de bezitter te goeder trouw.

1 H et moet voortdurend zijn.

2 H et moet vreedzaam zijn.

3 H et moet openbaar zijn.

4 H et mag niet dubbelzinnig zijn.

- Rechtsgevolgen van bezit van roerende goederen.

Vooreerst schept het bezit van een roerend goed ook een

vermoeden dat de bezitter ook eigen

aar is v

an de z

aak.

Het bezit van een roerend goed is echter ook een wijze van

eigendomsverwerving .

De bezitter te goeder trouw van een roerende zaak verwer f t

door zijn bezit ook de eigendom ervan.

y M ede-eigendom H et eigendomsrecht dat door 2 of meer personen gezamenlijk op

éénzelfde zaak of geheel van zaken wordt uitgeoefend .

Mede-eigenaars bevinden zich in een toestand van onverdeeldheid .

De wetgever kent aan elke mede-eigenaar de mogelijkheid toe om via

een rechtsvordering uit de onverdeeldheid te treden.

* V rijwillige mede-eigendom.

Ontstaat door een overeenkomst tussen de personen die in

onverdeeldheid wensen te treden.

H et verbod van eeuwige onverdeeldheid .De partners mogen de onverdeeldheid slechts vastleggen voor een

periode van maximum 5 jaar .

1 De onverdeelde aandelen worden vermoed gelijk te zijn.

2 Elke mede-eigenaar k an vrijelijk over zijn onverdeeld aandeel

beschikken of k an het met zakelijke rechten bezwaren.

3 Elke mede-eigenaar mag daden van behoud en voorlopig beheer

stellen.

4 Elke mede-eigenaar heef t de verplichting mee te werken aan de

noodzakelijke daden van beheer en beschikking.



52

* Gedwongen mede-eigendom.

- M ede-eigendom in gebouwen.

Bij de opsplitsing van een bestaand gebouw, of bij de

samenvoeging van gebouwen, dient notarieel een basisakte en een

reglement van mede-eigendom te worden opgesteld.

Het Burgerlijk wetboek bevat een uitgebreide regeling terzake, die

van dwingend recht is.

De vereniging van de mede-eigenaars heef t rechtspersoonlijkheid

en k an dus voor de rechtbank optreden.

Het onverdeeld aandeel van elke mede-eigenaar in de collectieve

delen hoort bij het eigendomsrecht.

Het k an dus niet afzonderlijk vervreemd worden.

- Gemene muur .

Een eigenaar van een er f dat paalt aan een muur die toebehoort aan

eenandere eigen

aar, m

ag eisen d

at deze muur geheel o

f gedeeltelijk gemeen wordt gemaakt.

Hierdoor worden de 2 eigenaars mede-eigenaars van deze muur of

van een gedeelte ervan.

3.2.2 Vruchtgebruik

y Omschrijving V ruchtgebruik is het levenslang en volledig genotsrecht op andermans

goed onder de verplichting de zaak in stand te houden en in natura terug

te geven.

De eigenaar heef t enkel nog het beschikkingsrecht over het goed zonder

dat hij hierbij evenwel de rechten van de vruchtgebruiker k an

verminderen.

Gezien de sterke beknotting van de rechten van de eigenaar van een goed

waarop een vruchtgebruik gevestigd is, noemt men hem de ³naakte

eigenaar´ en het eigendomsrecht de ³naakt eigendom´.

y Ontstaan van vruchtgebruik Het gebruik k an door een rechtshandeling gevestigd worden.

y V erplichtingen van de vruchtgebruiker Bij de aanvang van het vruchtgebruik moet devruchtgebruiker een inventaris laten opmaken van

de roerende goederen en de staat van de

onroerende goederen laten beschrijven.

De vruchtgebruiker moet een borgstelling

verlenen.

y E inde van het vruchtgebruik De maximumtermijn van het vruchtgebruik is het leven van

de vruchtgebruiker.

De dood van de naakte eigenaar of de vervreemding van de

naakte eigendom doet het vruchtgebruik niet beëndigen.

1 H et tenietgaan van het voorwerp ervan.

2 V erjaring en onbruik .

3 V ervallenverklaring .



53

3.2.5 Er f dienstbaarheden

y Omschrijving E en erfdienstbaarheid is een last die op een lijdend erf is gelegd tot

gebruik en tot nut van een heersend erf, dat aan een andere eigenaar

toebehoort .

Alle personen, die een recht uitoef enen op een er f , het ³lijdend´ erf ,

zullen een bepaalde last moeten dulden ten opzichte van alle personen dieeen recht uitoef enen op een ander, ³heersend´ erf .

1 Het is onroerend .

2 Het is bijkomstig .

3 Het is eeuwigdurend .

y Ontstaan van erfdienstbaarheden * Door natuurlijke ligging .

Sommige lasten van erven ten voordele van andere

erven vloeien voort uit de natuurlijke ligging van deze

erven.

* Door een wettelijke bepaling .

De wetgever stelt in f unctie van het openbaar nut of

van het privaat belang van sommige personen

specif ieke er f dienstbaarheden in

E rfdienstbaarheden van openbaar nut .

Bij deze er f dienstbaarheden is er wel een lijdend,

maar geen heersend erf .

De overheid is geen vergoeding verschuldigd voor de

vestiging ervan.

* Door een rechtshandeling .

De eigenaars van 2 verschillende erven kunnen

vrijelijk een er f dienstbaarheid vestigen door een

overeenkomst .

Ook bij testament k an een er f dienstbaarheid gevestigd

worden.

* Door verjaring .

Wanneer de gebruikers van een er f gedurende 30 jaar

een last uitoef enen op een ander er f , dan wordt een

er f dienstbaarheid door verkrijgende verjaring

verworven.

Enkel als het zichtbaar en voortdurend is.

* Door bestemming van de huisvader .

Wanneer een eigenaar van 2 verschillende erven op 1

er f een last legt ten voordele van het ander en deze

erven komen in handen van 2 verschillende eigenaars,

dan zal deze last als er f dienstbaarheid moeten erkend

worden.



54

y E inde van erfdienstbaarheden De er f dienstbaarheid eindigt door onbruikbaarheid

wanneer de erven zich in zodanige staat bevinden dat de

last niet meer k an uitgeoef end worden.

Wanneer de eigenaar van het heersend er f ook eigenaar

wordt van het lijdend er f .

De er f dienstbaarheid eindigt door vermenging .

Ze eindigt door verjaring wanneer de last gedurende 30 jaar niet wordt uitgeoef end.

De rechter k an en er f dienstbaarheid afschaffen wanneer

deze haar nut voor het heersend er f verloren heef t.

3.2.6 Recht van opstal

y H et recht van opstal is het recht om op andermans grond gebouwen of beplantingen in

eigendom te bezitten.

y Het is een contr actuele uitzondering o het recht van natrekking, volgens hetwelk de eigenaar van de grond geacht wordt eigenaar te zijn van alles wat zich op die grond bevindt.

y Een recht van opstal k an worden gevestigd bij overeenkomst of bij testament of verkregen

worden door verjaring.

y Het recht wordt normaal gezien beëindigd door het verstrijken van de voorziene duur.

3.2.7 Er f pacht

y E rfpacht of cijnspacht is een zakelijk recht (ontstaan uit een overeenkomst), afgesloten voor

een zeer lange duur , waarbij de er f pachter, tegen betaling van een jaarlijkse cijns, voor de duur van de erfpacht het volle genot heeft van een stuk grond , zonder er eigenaar van te zijn.

y De erfpachter oefent alle rechten van de eigenaar uit .

y Er f pacht wordt gevestigd bij overeenkomst of testament of verworven door verjaring.

y Het gaat teniet door het beëindigen van de contr actueel voorziene termijn, af gezien van

mogelijke andere gevallen.

3.3 Intellectuele rechten

y Intellectuele rechten slaan per def initie uitsluitend op een intellectuele creatie, op een idee, op

een schepping, los van de materiële verwerkelijking van dit idee.

3.3.1 Auteursrecht

y H et auteursrecht is het intellectueel recht op elke intellectuele of artistieke schepping met een

zekere originaliteit .

3.3.2 Octrooi

y H et octrooi is een uitsluitend en tijdelijk recht van exploitatie, verleend voor iedere uitvinding die nieuw is, op uitvinderswerkzaamheid berust en vatbaar is voor toepassing op het gebied

van de nijverheid .

3.3.3 Merkenrecht

y H et merkenrecht is het intellectueel recht op de benamingen, tekeningen, vormen en andere

uiterlijke kenmerken die handelswaren of hun verpakkingen van elkaar onderscheiden.



55

3.3.4 Tekeningen en modellen

y H et recht op tekeningen of modellen is het intellectueel recht dat het nieuwe uiterlijk van een

product met een gebruiksfunctie beschermt .

3.3.5 Kwekersrecht

y H et kwekersrecht is het intellectueel recht dat de productie voor handelsdoeleinden beschermt van een nieuw ras in land-, tuin- of bosbouw en veeteelt .

3.4 Zekerheden

y Heef t betrekking op de juridische mogelijkheden, via dewelke een schuldeiser zich kan

beschermen tegen een eventuele insolventie van zijn schuldenaar .

De meeste zekerheden bieden de betrokken schuldeiser een voorrang boven de meeste, of alle

andere schuldeisers.

y Het bestaan van juridische mogelijkheden is essentieel voor de kredietverlening in het

economisch verkeer.

y Bij de persoonlijke zekerheden stelt een 3de

persoon zich met zijn vermogen gar ant voor de betaling van de schuld wanneer de schuldenaar in gebreke blijf t.

y Bij de zakelijke zekerheden worden 1 of meer goederen uit het vermogen van de schuldenaar

zelf speciaal bestemd tot betaling van de schuld zodat de schuldeiser bij voorr ang k an betaald

worden met de opbrengst van de verkoop van deze goederen.

H et bestaan van zakelijke zekerheden verbreekt aldus de gelijkheid van de schuldeisers voor

de uitvoering van hun schuldvordering .

y In de zakelijke zekerheden wordt een onderscheid gemaakt * zakelijke zekerheidsrechten * voorrechten

3.4.1 Zakelijke zekerheden

y Hy potheek * Omschrijving .

E en h y potheek is een bij wet, bij testament of bij overeenkomst gevestigd

zakelijk zekerheidsrecht op een onroerend goed .

Hypotheken kunnen in beginsel slechts gevestigd worden op bestaande

onroerende goederen.

Het voorwerp van hypotheken dient tevens een specialiseerbaar karakter

te hebben.

* Ontstaan van h y potheken.

- C ontractuele h y potheken.

Hypotheken komen meestal tot stand door een hypotheekovereenkomst

tussen een schuldeiser en een schuldenaar tot zekerheid van een

bestaande schuld.

De hypotheekovereenkomst k an echter ook reeds gesloten worden op basis van een kredietopening alleen.



56

- W ettelijke h y potheken.

De h y potheek ten voordele van de niet-ontvoogde minderjarigen op

onroerende goederen van hun voogd voor eventuele schuldvorderingen

van de minderjarige t.o.v. de voogd.

De h y potheek ten voordele van de S taat op onroerende goederen van de

belastingplichtige voor de bet

aling v

an de inkomstenbel

astingen eninteresten ervan.

- Testamentaire h y potheken.

De er f later k an in een testament een hypotheek vestigen op 1 of meer

onroerende goederen uit zijn nalatenscha p tot zekerheid van de in het

testament toegekende legaten.

* Rechten en plichten van de h y pothecaire schuldenaar .

De schuldenaar behoudt het beschikkingsrecht en het genotsrecht op het

onroerend goed.Hij mag het dus verkopen e.d.

Een eventuele verkoop tast immers de rechten v

an de hypothec

aireschuldeiser niet aan omwille van het volgrecht dat eigen is aan zakelijke

rechten.

* P ubliciteit .

Hypotheken zijn, zoals alle zakelijke rechten op onroerende goederen, pas

tegenstelbaar aan derden nadat aan de hypotheek de door de wet vereiste

publiciteit is gegeven.

Als publiciteitsvereiste geldt de inschrijving op het hypotheekk antoor vanhet arrondissement waar het goed gelegen is.

De inschrijving wordt beëindigd door doorhaling vanwege de

hypotheekbewaarder.

Deze doorhaling geschiedt hetzij op verzoek van de partijen hetzij

kr achtens een vonnis.

* E inde van h y potheken.

Hypotheken komen uiter aard ten einde wanneer de

hypotheekovereenkomst, die aan hun vestiging ten grondslag ligt,

tenietgaat door nietigverklaring of wederzijdse ontbinding.

- A flossing van de schuld .

Wanneer de schuld volledig werd af gelost, heef t de daartoe gevestigde

hypotheek geen f unctie meer, behalve wanneer het gaat om een

h y potheek ³voor alle sommen´.

y P and * Omschrijving .

E en pand is een bij overeenkomst gevestigd zakelijk zekerheidsrecht op een

roerend goed .

Zoals hypotheken strekt het pand eveneens tot zekerheid van een bestaande

schuldvordering.



57

* De pandovereenkomst .

De pandovereenkomst is een overeenkomst waarbij een schuldenaar aan zijn

schuldeiser de zaak afgeeft tot zekerheid van zijn schuld .

Goederen die kr achtens de wet niet vatbaar zijn voor overdr acht, kunnen niet in

pand gegeven worden.

* Rechten en plichten van de pandhouder .

De pandhouder mag het pand in zijn bezit houden zolang zijn schuldvordering

niet integr aal is voldaan.

Het pand is ondeelbaar, zelf s indien in f eite een gedeeltelijke teruggave mogelijk

zou zijn.

Wordt de pandhouder niet betaald, dan k an hij niet zonder meer over het pand

beschikken.

Hij moet toelating vr agen aan de rechter om het goed of wel te mogen behouden

of wel te mogen verkopen.

De pandhouder mag het pand niet gebruiken, enkel bewaren.

y V oorrechten * Omschrijving .

E en voorrecht is een recht dat krachtens de wet en wegens de bijzondere

aard van de schuldvorderingen aan een schuldeiser wordt toegekend om

bij voorrang boven andere schuldeisers te worden betaald .

In de wettelijke bepalingen waarin deze voorrechten worden toegekend,

zal dus steeds omschreven worden welke schuldeisers voor welke

schulden bevoorrecht zijn, en omtrent welk deel van het vermogen van

de schuldenaar hun voorrecht geldt.

* S oorten voorrechten.

Algemene voorrechten Hebben betrekking op het gehele vermogen

of

op alle roerende goederen van deschuldenaar.

Bijzondere voorrechten Hebben betrekking op bepaalde roerende

of bepaalde onroerende goederen uit het

vermogen van de schuldenaar.

De voorrechten op roerende goederen zijn echter tegenstelbaar aanderden zonder publiciteit.

Voorrechten op roerende goederen hebben geen volgrecht .

- Algemene voorrechten op onroerende en roerende goederen.

Het voorrecht voor de gerechtskosten, gemaakt door een schuldeiser

tot behoud van de goederen van de schuldenaar, is een voorrecht dat

geldt op alle goederen van de schuldenaar.

- Algemene voorrechten op roerende goederen.

1 De begr af eniskosten.

2 De medische kosten van de laatste ziekte voor het overlijden.

3 De vergoeding voor arbeidsongevallen.

4 De bijdr agen, verschuldigd aan de RSZ.

5 Belastingen.



58

- Bijzondere voorrechten op roerende goederen.

1 De achterstallige huurgelden, op de inboedel van de huurwoning.

2 De kosten gemaakt tot behoud van de zaak, op deze zaak.

3 De verkoopprijs van niet-betaalde roerende goederen, op deze

goederen.

- Bijzondere voorrechten op onroerende goederen.

De prijs van niet-betaalde onroerende goederen, ten voordele van de

verkoper, op het verkochte onroerend goed.

* Rangregeling .

Bijzondere voorrechten hebben voorr ang boven algemene voorrechten.

Voor de onderlinge r angregeling geldt de datum van inschrijving als

criterium van voorr ang.

3.4.2 Persoonlijke zekerheden

y Omschrijving E en persoonlijke zekerheid is een bevoegdheid van een schuldeiser om eenbetaling te vorderen van een 3de , wanneer de eigenlijke schuldenaar (de

hoofdschuldenaar) van de schuld in gebreke blijft .

Persoonlijke zekerheden zijn louter vorderingsrechten.

Delcredere is een overeenkomst waarbij een persoon beloof t tegen een

loon, de schuldeiser schadeloos te stellen, wanneer de schuld niet betaald

wordt.

De kredietverzekering of insolventieverzekering is een overeenkomst

waarbij de verzeker aar instaat voor het verlies dat het onvermogen van de

schuldenaar aan de schuldeiser berokkent.

y Borgtocht * Omschrijving .

Borgtocht is een overeenkomst waarbij een persoon (de borg) zich jegens de

schuldeiser verbindt tot betaling van andermans schuld, wanneer de

schuldenaar zelf in gebreke blijft .

Het is een bijkomstige overeenkomst .

Het heef t tevens een éénzijdig en kosteloos karakter .

* Gevolgen van borgtocht .

- De verhouding schuldeiser ± borg .

De schuldeiser mag de borg tot betaling van de schuld aanspreken van

zodr a de schuld vervallen is.

- De verhouding borg ± hoofdschuldenaar .

De borg k an tegen de hoof dschuldenaar verscheidene rechten laten gelden.Vóór de betaling van de schuld mag de borg, wanneer hij aangesproken

wordt door de schuldeiser, de hoofdschuldenaar in vrijwaring roepen voor

het opwerpen van mogelijke exepties.

Na de betaling heef t de borg een verhaal op de hoofdschuldenaar .



59

* W ettelijke en gerechtelijke borgtocht .

W ettelijke borgtocht Is de borgtocht die door de wetgever in sommige

gevallen verplicht is gesteld.

Gerechtelijke borgtocht Is de borgtocht die in sommige gevallen, door

de wet omschreven, door de rechter mag geëist

worden.

4. Verbintenissen

y E en verbintenis is een rechtsband waarbij 1 of meer personen jegens 1 of meer andere

personen gehouden zijn iets te geven, te doen of te laten doen.

y In de juridische relatie tussen personen zijn er 2 categorieën.

* Personen die recht hebben op een prestatie vanwege anderen: schuldeiser .

* Personen die een plicht hebben een prestatie tegenover anderen te leveren: schuldenaar .

y Personen die buiten de juridische relatie staan en dus noch schuldeiser noch schuldenaar in

deze relatie zijn, worden derden genoemd.

y Terwijl het aantal zakelijke rechten limitatief beperkt is, kunnen de vorderingsrechten en dusook de verbintenissen in beginsel in een onbeperkte variëteit ontstaan en voorkomen.

4.1 Soorten verbintenissen

4.1.1 Voorwaardelijke verbintenissen

y O pschortende voorwaarde De uitvoering van verbintenissen wordt af hankelijk gesteld van

een toekomstige en onzekere gebeurtenis.

y Ontbindende voorwaarde De uitdoving van de verbintenissen wordt af hankelijk gesteld

van een toekomstige en onzekere gebeurtenis.

y P otestatieve voorwaarde De realisatie van de toekomstige en onzekere gebeurtenis is

af hankelijk van de wil van de schuldenaar.

E en zuivere en opschortende potestatieve voorwaarde is nietig .

Z uiver potestatief Voorwaarde voor de uitvoering van de

verbintenis louter en alleen af hangt

van de wil van de schuldenaar.

Is de uitvoering van een verbintenis af hankelijk van de

wilsuiting van de schuldenaar, dan spreekt men van een

gemengd potestatieve voorwaarde.

Gemengd potestatieve voorwaarden zijn geldig .

4.1.3 Verbintenissen gebonden aan de persoon

y Bij sommige overeenkomsten zijn de persoon zelf en diens hoedanigheden van

doorslaggevend belang voor de andere partij om de overeenkomst te sluiten.

y Dit soort verbintenissen doof t uit bij het overlijden van de persoon die de bijzondere

hoedanigheid had om de verbintenis uit te voeren.



60

4.1.4 Splitsbare verbintenissen

y In veel gevallen zijn verschillende personen schuldeiser of schuldenaar van éénzelf de

verbintenis.

I n beginsel is elk van hen slechts schuldeiser of schuldenaar voor zijn deel .

4.1.5 Hoof delijke verbintenissen

y Bij hoofdelijke verbintenissen kan elke schuldeiser de totale uitvoering van de verbintenisseneisen van elke schuldenaar afzonderlijk .

Hij k an zich wenden tot 1 van hen en van deze schuldenaar volledige betaling vr agen.

y De verbintenis zelf dient maar éénmaal te worden uitgevoerd.

Belangrijke verbintenissen:

y De hoof delijke aanspr akelijkheid van echtgenoten voor huishoudelijke schulden.

y De verbintenis tot schadevergoeding, ten gevolge van een misdrijf met verschillende daders.

y De verbintenis tot teruggave van de geleende zaak in hoof de van leners van éénzelf de zaak.

4.1.6 Resultaats- en middelenverbintenissen

y Resultaatsverbintenis De verbintenis waarbij de schuldenaar er zich toe bevindt een

welbepaald resultaat te bereiken.

y M iddelenverbintenis Legt aan de schuldenaar enkel de verbintenis op bepaalde middelen

of een bepaalde inspanning aan te wenden om een resultaat te

bereiken, zonder daarom te beloven dat hij daarin zal slagen.

4.2 Bronnen van verbintenissen

y Rechtshandelingen * P ubliekrechterlijke rechtshandelingen.

De overheid k an éénzijdig een verbintenis opleggen aan een

categorie personen tegenover een andere categorie personen.

* P rivaatrechterlijke rechtshandelingen.

- E enzijdige rechtshandelingen.

Verbintenissen kunnen totstandkomen door een eenzijdige

wilsuiting van degene die zich verbindt.

- M eerzijdige rechtshandelingen.

(de meeste) Verbintenissen komen tot stand door een

overeenkomst .

y Rechtsfeiten * H andelingen.

Verbintenissen zijn soms het niet-bedoelde rechtsgevolg van een

handeling, namelijk een onrechtmatige daad .

* F eiten en toestanden.

Verbintenissen zijn in bepaalde gevallen het gevolg van omstandigheden,

extern aan de wil van de schuldenaar.



61

4.2.1 Publiekrechterlijke rechtshandelingen

y P ubliekrechterlijke rechtshandelingen zijn bronnen van (privaatrechterlijke) verbintenissen

wanneer ze rechtstreeks aan categorieën van personen verbintenissen tegenover andere

personen opleggen.

4.2.2 Rechtsf eiten

y Onverschuldigde betaling Door het loutere f eit dat men een betaling ontvangt waaropmen geen recht heef t, is men verplicht wat ten onrechte

ontvangen werd terug te geven.

y Z aakwaarneming E r is sprake van zaakwaarneming wanneer iemand spontaan andermans

belangen behartigt om schade te voorkomen of te beperken of hem een

voordeel te verschaffen.

Het optreden van de zaakwaarnemer mag niet wettelijk of contr actueel

verplicht en evenmin verboden zijn.

Het mag ook niet uit eigen baat gebeuren.

De zaakwaarnemer zal enkel aanspr aak kunnen maken op terugbetaling

van alle ³nuttige kosten´.

4.2.3 Eenzijdige wilsuiting

Dubbel juridisch belang:

y Belangrijk stadium in het totstandkomen van een overeenkomst.

y Beschouwd als een éénzijdige rechtshandeling, waardoor degene die het aanbod doet, zichzlf

verbindt.

y Van een aanbod is pas spr ake wanneer 1 der partijen een vast en duidelijk voorstel formuleert

dat alle noodzakelijke elementen van de overeenkomst bevat , zodat de andere partij enkel nog

haar instemming met dit voorstel moet betuigen opdat er een contr act zou totstandkomen.

y W ie een aanbod doet verbindt er zichzelf toe dit aanbod gedurende een redelijke tijd aan te

houden.

Het aanbod vervalt:

y Wanneer de aanbieder het intrekt vóór het de andere partij(en) kon bereiken.

y Wanneer de aanbieder zelf een vervaltermijn heef t bepaald en deze verstreken is.

y Wanneer het voorwerp van het aanbod zonder f out van de aanbieder tenietgaat.

y Wanneer het aanbod 1 of meer welbepaalde goederen of diensten betref t en reeds eerder door

anderen op het aanbod werd ingegaan.

4.3 De overeenkomst

4.3.1 Omschrijving

y E en overeenkomst is het samentreffen van de wil van 2 of meer personen met het oog op het

doen ontstaan, het wijzigen of het doen uitdoven van verbintenissen.

y De overeenkomst is een rechtshandeling omdat de betrokken partijen hierbij rechtsgevolgen

op het oog hebben, namelijk het ontstaan, het wijzigen of het uitdoven van verbintenissen.



62

Zij is meerzijdig omdat in de overeenkomst meerdere personen tegelijkertijd tegenover elk aar

en met elk aars toestemming verbintenissen tot stand brengen.

De betrokken partijen verwerven door de overeenkomst een onderscheiden belang .

Als algemeen beginsel geldt de contractuele vrijheid , ook nog wilsautonomie genoemd.

Een aantal veel voorkomende types van overeenkomsten is nochtans door de wetgever, voor al

in het B.W

., geregeld.Dergelijke door de wet geregelde types van overeenkomsten worden benoemde

overeenkomsten genoemd.

De partijen kunnen echter in de pr aktijk types van overeenkomsten creëren, die niet onder te

brengen zijn in de benoemde overeenkomsten.

In dit geval spreekt men van onbenoemde overeenkomsten.

4.3.2 Soorten overeenkomsten

y E enzijdige en wederkerige overeenkomsten

* E enzijdige overeenkomsten Worden slechts verbintenissen gescha pen in hoof de van 1 partij.

* W ederkerige overeenkomsten Verbinden beide partijen zich wederkerig en gelijktijdig

tegenover elk aar.

y C onsensuele, plechtige en zakelijke overeenkomsten

* I n de regel zijn overeenkomsten consensueel .

Zij zijn af gesloten door een loutere wilsovereenstemming, zonder dat enige f ormaliteit

vervuld moet worden.

*Bij plechtige overeenkomsten is het bestaan van de overeenkomst af hankelijk van het naleven

van bepaalde vormvereisten.

* Z akelijke overeenkomsten komen pas tot stand door af gif te van de zaak waarop de

overeenkomst betrekking heef t.

4.3.3 Totstandkoming van overeenkomsten

y S tadia van totstandkoming

* Aanbod en aanvaarding .

W anneer 1 van de partijen een voorstel formuleert, waarin alle onontbeerlijke elementen

van de overeenkomst zijn vervat, spreekt men van een aanbod .

Door aanvaarding stemt de ene contractspartij toe in het aanbod van de andere

contractspartij.

Buiten de uitdrukkelijke aanvaarding , is ook een stilzwijgende aanvaarding mogelijk.

De stilzwijgende aanvaarding moet kunnen af geleid worden uit handelingen en gedr agingen

van de contr actspartij.

H et louter stilzwijgen of niet reageren kan niet als aanvaarding gelden.

De aanvaarding is slechts geldig voorzover de aanvaardende partij bij haar aanvaarding in

kennis was met het aanbod .



63

* P recontractuele aansprakelijkheid .

De voorstellen, gef ormuleerd in de loop van de aan de overeenkomst voor af gaande

gesprekken, scheppen op zichzelf geen juridische verbintenissen.

E en partij betrokken in de voorafgaande besprekingen, mag het bij de wederpartij gewekte

vertrouwen niet op een foutieve wijze, hetzij door opzet, hetzij door nalatigheid, beschamen.

Is dit wel het geval, d

an is er spr

ake v

an een onrechtmatige daad en precontractueleaansprakelijkheid .

y Geldigheidsvoorwaarden voor overeenkomsten

* Zowel de geldigheidsvoorwaarden die verband houden met het bestaan van de

rechtshandeling als met de bekwaamheid en de conf ormiteit met het gebiedend recht zijn

eveneens van toepassing op overeenkomsten.

Absoluut of relatief nietig .

4.3.5 Gevolgen van overeenkomsten

y Gevolgen tussen partijen * C ontractuele trouw en uitvoering te goeder trouw.

Personen hebben enerzijds de vrijheid overeenkomsten aan te

gaan, maar hebben anderzijds de plicht verbintenissen,

aangegaan in geldig totstandgekomen overeenkomsten, uit te

voeren.

Wordt de uitvoering ervan echter volstrekt onmogelijk door

omstandigheden, onaf hankelijk van de wil van de

schuldenaar, dan is er spr ake van overmacht .

Overeenkomsten moeten ook te goeder trouw worden

uitgevoerd .

* V rijwillige uitvoering .

De verbintenissen die in de overeenkomst vervat zijn,

kunnen door de partijen vrijwillig uitgevoerd worden.

De wijze waarop deze uitvoering dient te gebeuren, wordt in

de allereerste plaats bepaald door de partijen zelf .

- W ie moet uitvoeren?

Behalve bij verbintenissen die gebonden zijn aan de

persoon van de schuldenaar moet niet noodzakelijk de

schuldenaar zelf zijn verbintenis uitvoeren.

Ook een medeschuldenaar of een 3de k an dit doen.

- Tegenover wie moet uitgevoerd worden?

Houdt de uitvoering de af gif te van een zaak of een betaling

in, dan kan ze slechts geldig gebeuren in handen van de

schuldeiser zelf , van zijn lasthebber of van zijn

contr actuele, gerechtelijke of wettelijkevertegenwoordiger.

is er een wijziging opgetreden sinds het ontstaan van de

verbintenis, dan kan de schuldenaar enkel geldig uitvoeren

in handen van de actuele schuldeiser .



64

- W at moet er uitgevoerd worden?

W anneer de te leveren goederen slechts naar hun soort

bepaald zijn, dan is de schuldenaar ertoe behouden

goederen van een gemiddelde kwaliteit te leveren.

Gaat het om een geldschuld en is de munt niet

gespecificeerd, dan dient de betaling in Belgisch geld te gebeuren.

Is de geldschuld in een vreemde munt bedongen , dan zal

bij muntontwaarding of muntherwaardering steeds het

nominaal bedrag verschuldigd blijven.

* S ancties bij niet-uitvoering .

- Algemene voorwaarden van contractuele

aansprakelijkheid.

Wanneer een contr actspartij door haar eigen f out in

gebreke blijf t bij de uitvoering van haar verbintenissen,dan is er spr ake van contr actuele aanspr akelijkheid.

1 A fwezigheid van overmacht .

Een gebeurtenis of omstandigheid die onaf hankelijk is

van de wil van de schuldenaar en die de uitvoering van

de verbintenis onmogelijk maakt, bevrijdt de

schuldenaar van deze uitvoering.

Soms is de omstandigheid die de uitvoering onmogelijk

maakt, gedeeltelijk of onrechtstreeks te wijten aan de schuldenaar .

In deze omstandigheid zal de rechtbank overmacht niet

als een bevrijding van contr actuele aanspr akelijkheid

aanvaarden.

2 Aanmaning .

Wanner de schuldeiser zijn nalatige of onwillige

schuldenaar wil dwingen olm tot de uitvoering van zijn

verbintenis over te gaan, dient hij in de regel voor af zijn

schuldenaar in gebreke te stellen.

Hij moet hem uitdrukkelijk aanmanen om zijnverbintenis uit te voeren.

Aanmaning heef t een dubbel gevolg.

Ze verschuift het risico voor een toevallig vergaan van

de zaak, die het voorwerp vormt van de verbintenis, van

de schuldeiser naar de schuldenaar.

De schuldenaar is vanaf de aanmaning interest

verschuldigd aan de schuldeiser.

- Gedwongen uitvoering .

1 E en uitvoerbare titel .

Het in gebreke blijven van de zelf s aangemaande

schuldenaar is nog niet voldoende opdat de schuldeiser

tot gedwongen uitvoering zou kunnen overgaan.



65

E en uitvoerbare titel is een geschreven akte waarmee de

schuldeiser desnoods met behulp van de openbare macht

en met gebruik van geweld de inwilliging van zijn recht

kan afdwingen.

Ook notariële akten zijn uitvoerbare titels.

2 U itvoering in natura.

In beginsel mag de schuldeiser dwingen de verbintenis,

zoals ze was omschreven in de overeenkomst, uit te

voeren.

In vele gevallen is deze uitvoering in natur a onmogelijk

geworden, nutteloos geworden of niet toegelaten.

Onmogelijk geworden: wanneer de specif ieke zaak, die

moest geleverd worden, is teloor gegaan door de f out

van de schuldenaar.

Nutteloos geworden: wanneer de prestatie binnen eenzekere termijn diende te gebeuren en de schuldenaar

deze termijn liet voorbijgaa

n.

Niet toegelaten: wanneer de prestatie bestaat in een

handeling van de schuldenaar.

Dwanguitvoering is immers strijdig met de persoonlijke

vrijheid.

Een belangrijk hulpmiddel wordt geboden door de

dwangsom.

Om de schuldenaar onder druk te zetten om snel tot eenrechtstreekse uitvoering van zijn verbintenis over te gaan

k an men aan de rechter vr agen de niet-uitvoering te

koppelen aan de betaling van een dwangsom.

3 U itvoering bij equivalent .

Is de uitvoering in natur a, ondanks voormelde

hulpmiddelen, onmogelijk, nutteloos of niet toegelaten,

dan rest de schuldeiser nog de mogelijkheid een

vervangende geldsom te vorderen als vervangende

schadevergoedingen voor de niet-uitvoering,

wanuitvoering of laattijdige uitvoering.

1ste

2 gevallen: vervangende of compensatoire

schadevergoeding .

Laatste geval: moratoire schadevergoeding .

De partijen mogen zelf in hun overeenkomst bepalen

hoeveel de schadevergoeding bij eventuele niet-naleving

zal bedr agen: schadebeding .

Schadebeding heef t vaak de vorm van een

verhogingsbeding .

- W ederkerige overeenkomsten.

Bij wederkerige overeenkomsten stelt zich de vr aag in

welke mate de ene partij verplicht is haar verbintenissen na

te komen wanneer de andere partij in gebreke blijf t.



66

1 W eigering wegens niet-uitvoering .

De weigering wegens niet-uitvoering van het contract is

een verweermiddel dat een partij toelaat, zonder

tussenkomst van de rechter, haar eigen verbintenissen

niet uit te voeren wanneer de andere partij in gebreke

blijf t na aanmaning.

2 Gerechtelijke ontbinding .

Een beroep wordt gedaan op de rechter om een

gerechtelijke ontbinding van de overeenkomst te

bekomen, eventueel samen met en schadevergoeding.

De partij te goeder trouw k an steeds opteren voor een

gedwongen uitvoering .

In de overeenkomst k an men een uitdrukkelijk

ontbindend beding inlassen, zodat contr actbreuk

automatisch tot ontbinding van de overeenkomst leidtzonder de tussenkomst van de rechter.

y Gevolgen tegenover derden * De betrekkelijkheid van overeenkomsten.

Er f genamen en rechtverkrijgenden onder algemene titel

worden niet als derden beschouwd.

Onder er f genamen verstaat men diegenen die tot de er f enis

geroepen worden in het k ader van wettelijke erfopvolging .

Onder rechtverkrijgenden ten algemene titel verstaat mende legatarissen aan wie of wel het geheel van de er f enis

werd toebedeeld (algemene legataris), of wel een a bstr act

deel van de er f enis werd toebedeeld (legatarissen ten

algemenen titel ).

De rechtverkrijgenden onder bijzondere titel blijven

vreemd aan de contractuele rechten en plichten van de

erflater .

* U itzonderingen op de betrekkelijkheid van

overeenkomsten.

- H et beding ten gunste van een derde.

Een partij k an in een overeenkomst de verbintenis

aangaan om ten gunste van een 3de

een prestatie te

leveren, wanneer de wederpartij aan haar een

wederkerige prestatie levert.

- De rechtstreekse vordering .

De rechtstreekse vordering is de bevoegdheid, toegekend

aan een persoon, om in eigen naam en voor eigenrekening, tegen de schuldenaar van zijn schuldenaar een

rechtsvordering in te stellen, teneinde de

schuldvorderingen van zijn schuldenaar te innen.

De rechtstreekse vordering geldt enkel in de gevallen

door de wet bepaald .



67

* De tegenstelbaarheid van overeenkomsten.

Derden moeten de overeenkomsten, door partijen gesloten,

als een f eit erkennen.

Overeenkomsten zijn dus, wat hun bestaan betref t, in

beginsel tegenstelbaar aan derden.

* U itzonderingen op de tegenstelbaarheid vanovereenkomsten.

- F ormaliteiten voor tegenstelbaarheid .

In sommige gevallen geldt de tegenstelbaarheid van de

overeenkomst tegenover derden niet automatisch, maar

zijn er bepaalde f ormaliteiten vereist.

1 De overeenkomsten waarbij zakelijke rechten op

onroerende goederen worden overgedragen of

gevestigd .

2 Een echtscheiding door onderlinge toestemming is,

wat de vermogensrechtelijke

aspecten betre

f t, slechtstegenstelbaar aan derden na overschrijving in de

registers van burgerlijke stand.

3 Huurovereenkomsten omtrent onroerende goederen

zijn slechts tegenstelbaar aan de derde-verkrijger van

het gehuurde goed, wanneer de huurovereenkomst

werd geregistreerd vóór de overdr acht van het

gehuurde goed.

- De pauliaanse vordering .

Heef t de schuldenaar handelingen gesteld die de rechten

van de schuldeisers bedrieglijk benadelen, dan kunnen

zij in eigen naam hiertegen opkomen.

1 De bedrieglijke rechtshandeling dateert van na het

ontstaan van de verbintenis jegens de schuldeiser.

2 De schuldeiser is benadeeld door een verarming van

de schuldenaar.

3 De schuldenaar heef t bedrieglijk gehandeld .

4 De derde waarmee de schuldenaar heef t gehandeld is

medeplichtig .

H ij was op de hoogte van het abnormaal karakter van

de rechtshandeling .

Is aan deze voorwaarden voldaan, dan zal de rechter de

bedrieglijke rechtshandeling niet-tegenstelbaar

verklaren ten opzichte van de benadeelde schuldeiser.

Dit houdt in dat de rechtshandeling tussen de betrokken partijen wel geldig blijf t maar dat de schuldeiser er geen

rekening mee hoef t te houden.



68

4.3.6 Tenietgaan van overeenkomsten

y H et tenietgaan van overeenkomsten p De rechtsgrond verdwijnt voor alle verbintenissen,

die uit de overeenkomst voortvloeien.

Tenietgaan van de overeenkomst brengt

automatisch het tenietgaan van de verbintenis mee.

y Nietigverklaring

y Ontbinding p De ontbinding van de overeenkomst k an het gevolg zijn van verschillende

omstandigheden.

* De contractuele ontbinding : nauw hierbij is de ontbinding die het gevolg

is van een ontbindend beding.

* De gerechtelijke ontbinding .

* De ontbinding door overmacht .

y E enzijdige opzegging p * De overeenkomsten van onbepaalde duur .

* De aannemingsovereenkomsten.

* De lastgeving .

4.4 De onrechtmatige daad

4.4.1 Algemene regel van de f outaanspr akelijkheid

y Algemene regel van de foutaanspraakelijkheid

In het maatscha ppelijk verkeer kunnen de handelingen van de enen belangrijke neveneff ecten

teweegbrengen op de toestand van anderen.

Het aanspr akelijkheidsrecht is voornamelijk betrokken op de vr aag wanneer schadelijke

neveneff ecten aanleiding kunnen geven tot een verbintenis om de schade te herstellen of tevergoeden.

Het belangrijke criterium voor aanspr akelijkheid die leidt tot schadevergoeding.

E lke daad van de mens waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt verplicht degene

door wiens schuld de schade is ontstaan deze te vergoeden.

y U itzonderingen op de foutaansprakelijkheid

In sommige gevallen k an niet alleen de veroorzaker van de schade zelf , maar ook een 3de voor

de schedevergoeding aangesproken worden: samengestelde aansprakelijkheid .

In sommige gevallen moet het slachtoff er helemaal geen bewijs van een f out in hoof de van de

veroorzaker te leveren en volstaat het bewijs van schade en oorzaak van de schade: objectieve

aansprakelijkheid .

y F outaansprakelijkheid en contractuele aansprakelijkheid

Deze aanspr akelijkheid is steeds het gevolg van een niet-uitvoering, wanuitvoering of

laattijdige uitvoering van contr actueel aangegane verbintenissen, die te wijten is aan een f out

vanwege een contr actspartij.

P as wanneer de fout los staat van elk contract kan men zijn vordering op de

foutaansprakelijkheid steunen.



69

Een vordering gesteund op de f outaanspr akelijkheid is wel toelaatbaar wanneer de contr actuele

wanprestatie tevens een misdrijf uitmaakt.

4.4.2 Aanspr akelijkheid voor eigen f out

y F out p Er is spr ake van een onrechtmatige daad zowel wanneer men een bewuste f outieve

daad stelt als wanneer men door nalatigheid of onvoorzichtigheid schade

berokkenen.

Het f outbegrip verwijst naar algemene normen van maatschappelijke

zorgvuldigheid .

Het gaat om een overtreding van juridische of niet-juridische normen die in de

samenleving gelden.

Als norm geldt de zogenaamde "goede huisvader" .

De maatscha ppelijke zorgvuldigheid eist dat men niet enkel aandacht besteedt aan

de eigen belangen maar dat men ook een redelijke zorgvuldigheid betoont voor

anderen en voor hun goederen.

Criterium: de schade moet voorzienbaar zijn.

Hetf eit d

at het veronderstelde gedr

ag v

an de

a bstr

acte goede huisv

ader

alsref erentiepunt wordt genomen sluit nochtans niet uit dat tot op zekere hoogte wordt

rekening gehouden met de mate waarin de betrokkene zich bewust geweest was of

kon zijn van de dr aagwijdte van zijn daden: toerekenbaarheid .

y S chade p E lke schending van een feitelijk belang geldt als schade voorzover dit belang

rechtmatig is.

Schade k an van * materiële aard zijn.

* morele aard zijn.

De vermogensschade k an bestaan uit vermogensvermindering of uit het verlies

van een voordeel .

De schade k

an actueel o

f toekomstig zijn.

V erlies van een kans betekent schade wanneer het slachtoff er redelijkerwijze

mocht verwachten dat ze zich zou verwezenlijken.

y Oorzakelijk verband p Zijn deze verschillende oorzaken samenlopende f outen die

gelijktijdig de schade hebben veroorzaakt, dan zal de

aansprakelijkheid gedeeld worden.

Hebben verschillende f outen samen de schade veroorzaakt, dan k an

elke dader jegens het slachtoff er volledig aanspr akelijk zijn en dus

eventueel voor de integr ale schadevergoeding moeten instaan.

I s het slachtoffer zelf gedeeltelijk aansprakelijk , dan zal de dader

slechts schadevergoeding moeten bet

alen in verhouding tot zijnaanspr akelijkheid.

Er bestaat een oorzakelijk verband wanneer de f outieve daad een

noodzakelijke voorwaarde is zonder dewelke de schade zoals ze

zich heef t voorgedaan niet zou zijn opgetreden.

y S chadevergoeding p Om schadevergoeding te bekomen moet de schade vaststaan en moet

ze persoonlijk zijn.



70

De ernst van de f out heef t geen invloed op de omvang van de

schadevergoeding.

Deze zal steeds volledig moeten zijn, ook bij de lichtste f out.

4.4.3 Aanspr akelijkheid voor andermans f out

y Voor sommige gevallen wordt wettelijk bepaald dat derden kunnen aanspr akelijk gesteld

worden voor de schade, veroorzaakt door de f out van een andere persoon.

* Ouders zijn aanspr akelijk voor hun minderjarige kinderen.

* Onderwijzers en ambachtslieden zijn aanspr akelijk voor hun leerlingen en leerjongens

gedurende de tijd dat ze onder hun toezicht staan.

* Meesters en aanstellers zijn aanspr akelijk voor hun dienstboden en aangestelden voor

schade, door hen berokkend in de uitoef ening van hun f unctie.

Aantal gemeenschappelijke kenmerken:

* De aanspr akelijkheid van de derden staat naast de aanspr akelijkheid van de werkelijkedaders.

* De derden, die eventueel een schadevergoeding hebben moeten betalen voor schade

veroorzaakt door andermans f out, kunnen de betaalde bedr agen in beginsel terugvorderen

van de werkelijke daders.

* De drie gevallen van samengestelde aanspr akelijkheid kunnen niet gecombineerd worden.

y Aansprakelijkheid van de ouders

Voor de ouders geldt een weerlegbaar vermoeden van aanspr akelijkheid voor schaden,veroorzaakt door een f out van hun minderjarige kinderen.

Alhoewel de samengestelde aanspr akelijkheid in de regel geldt voor andermans f out, toch is

het vermoeden voor de ouders ook van toepassing voor hun ontoerekenbare kinderen.

Het vermoeden van aanspr akelijkheid geldt gezamenlijk doch alleen voor vader en moeder.

y Aansprakelijkheid van onderwijzers en ambachtslieden

De aanspr akelijkheid van onderwijzers en ambachtslieden heef t slechts betrekking op de tijd

gedurende dewelke de leerlingen onder hun toezicht staan.

Aanspr akelijkheid wordt niet begrensd door de meerderjarigheid van de leerlingen onder huntoezicht.

y Aansprakelijkheid van werkgevers

Voor werkgevers geldt een absoluut vermoeden van aanspr akelijkheid voor schade,

veroorzaakt door een f out van hun werknemers in de uitoef ening van hun f unctie.

De werkgever k an zich tegenover het sl

achto

ff er dus niet bevrijden v

an zijn

aanspr

akelijkheiddoor een bewijs van goed toezicht.

Het element in "uitoef ening van hun f unctie" wordt door de rechtspr aak ruim geïnterpreteerd .

Het is voldoende dat er een band bestaat tussen de uitoef ening van de f unctie en de f out.

4.4.4 Aanspr akelijkheid voor zaken

y Schade als gevolg van een gebrek in een zaak, schade als gevolg van het gedr ag van dieren,

schade als gevolg van instorting van gebouwen, en schade veroorzaakt door een kerninstallatie.



71

y Aansprakelijkheid voor een gebrek in de zaak

* Algemeen.

In het algemeen is elkeen aanspr akelijk voor schade veroorzaakt door zaken "die men onder

zijn bewaring heef t".

Het eigendomsrecht is niet zozeer doorslaggevend, maar wel het feitelijk gebruik van de

zaak, met het recht van leiding en toezicht .

Om aanspr akelijk gesteld te worden is geen enkele f out vereist.

De schade moet haar oorzaak vinden in een gebrek van de zaak .

Een a bnormaal kenmerk dat intrinsiek is aan de zaak.

Vermits de aanspr akelijkheid voortvloeit uit een gebrek in de zaak zal het slachtoff er dit

gebrek moeten bewijzen om schadevergoeding te kunnen bekomen.

* P roductaansprakelijkheid .

De producent is aanspr akelijk voor elke schade die veroorzaakt werd door een gebrek in zijn

product.

Bij invoer van producten v

an buiten de EG, rust deze

aanspr

akelijkheid op de invoerder inde EG.

Is noch de invoerder, noch de producent bekend, dan wordt de leverancier aanspr akelijk.

Een product is gebrekkig wanneer het niet de veiligheid biedt die men ervan mag

verwachten, rekening houdend met o.m. de presentatie van het product, het normaal gebruik

en de veiligheidsnormen die gelden op het ogenblik dat het product in omloop werd

gebr acht.

De aanspr akelijkheid geldt gedurende 10 jaar nadat het product in omloop werd gebr acht.

Voor het instellen van de vordering nadat de schade is ontstaan, geldt een verjaringstermijn

van 3 jaar.

Eenf out hoe

f t niet bewezen te worden, enkel een oorzakelijk verband tussen de schade enhet gebrekkig product .

y Aansprakelijkheid voor dieren

De eigenaar van een dier of degene die het gebruikt, is aanspr akelijk voor de schade die het

dier veroorzaakt, ook al is het verdwaald of ontsna pt.

In de rechtspr aak wordt de "gebruiker" omschreven als degene die het dier juridisch onder zijn

bewaring of meesterscha p heef t.

y Aansprakelijkheid voor gebouwen

De eigenaar van een gebouw is aanspr akelijk voor de schade die veroorzaakt wordt door

instorting ervan, voorzover deze instorting te wijten is

aan een gebrek in de bouw o

f aa

n eengebrekkig onderhoud.

Deze regeling houdt een verruiming in van de algemene aanspr akelijkheid voor zaken doordat

naast een gebrek in het gebouw ook het gebrekkig onderhoud de aanspr akelijkheid van deeigenaar met zich meebrengt.

Regeling houdt een verenging in van de algemene aanspr akelijkheid voor zaken omdat de

aanspr akelijkheid hier beperkt is tot de eigenaar en bovendien de schade haar oorzaak moet

vinden in een instorting van het gebouw.



72

Voor de eigenaar van het gebouw geldt een absoluut vermoeden van aansprakelijkheid

tegenover de slachtoffers.

De eigenaar k an zich tegenover de slachtoff ers niet bevrijden door het bewijs te leveren van de

f out van een 3de

.

Wel k an hij achter af de eventueel betaalde schadevergoeding terugvorderen van een 3de,

wanneer hij tenminste een f out van deze 3de

k an bewijzen.

y Aansprakelijkheid voor kerninstallaties

De ex ploitant van een kerninstallatie is aanspr akelijk voor de door een kernongeval

veroorzaakte schade, zelf s wanneer het ongeval te wijten is aan een natuurr amp van

uitzonderlijke aard.

Hij is dit echter niet wanneer het ongeval rechtstreeks te wijten is aan een oorlog of een ander

gewa pend conf lict.

4.5 Tenietgaan van verbintenissen

y Betaling met subrogatie p W anneer een 3de

zonder milddadig inzicht in de plaats van de

schuldenaar de verbintenis heeft uitgevoerd, gaat de verbintenis

tussen schuldenaar en schuldeiser teniet .

Subrogatie vindt enkel plaats wanneer dit uitdrukkelijk in de wet of de overeenkomst is voorzien.

y S chuldvergelijking p W anneer 2 personen elkaars schuldenaar en schuldeiser zijn, gaan de

tussen hen geldende verbintenissen teniet tot beloop van de laagste

van de 2 schulden.

Bij conventionele schuldvergelijking komen de partijen vrij overeen

hoe en in welke mate hun respectieve verbintenissen gecompenseerd

worden.

Bij gerechtelijke schuldvergelijking oordeelt de rechter over de

compensatie wanneer de verweerder in een geding dit bij tegeneisvr aagt.

De wettelijke schuldvergelijking vindt automatisch plaats, wanneer de

volgende voorwaarden zijn vervuld:

* Beide schulden moeten een geldsom tot voorwerp hebben of een

zekere hoeveelheid vervangbare zaken van dezelf de soort.

* Beide schulden moeten vaststaan.

* Beide schulden moeten opeisbaar zijn.

* Beide partijen moeten persoonlijk elk aars schuldenaar zijn.

S chuldvermenging is de vorm van schuldvergelijking die automatisch

optreedt, zonder enige bijkomende voorwaa

rde, wanneer éénzelfde persoon zowel schuldenaar als schuldeiser is ten aanzien van dezelf de

verbintenis.

y V erjaring p De verjaring is de mogelijkheid om iets te verkrijgen of om van een verbintenis

bevrijd te worden door het verloop van een zekere tijd die door de wet wordt

bepaald .

y Overdracht van verbintenissen p Bij overdr acht van een schuldvordering gaat de verbintenis

als dusdanig niet teniet, maar wordt enkel de



73

oorspronkelijke schuldeiser vervangen door een nieuwe

schuldeiser.

Het belangrijkste verschil met schuldvernieuwing is dat

geen toestemming van de schuldenaar vereist is.

Bij ver andering van schuldeiser moet de schuldenaar

weten dat hij niet meer geldig zijn verbintenis k

anuitvoeren t.a.v. de oude schuldeiser.

Daarom moet een overdr acht van schuldvordering

betekend worden aan de schuldenaar .

Overdr acht van schuldvorderingen vindt o.m. toepassing

bij factoring .

Factoring houdt wel in dat de handelaar al zijn

commerciële schuldvorderingen overdr aagt aan de factor.

samenvatting boekbouckaert

Documents

Transcript of samenvatting boekbouckaert